Wikipedia glwiki https://gl.wikipedia.org/wiki/Portada MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Media Especial Conversa Usuario Conversa usuario Wikipedia Conversa Wikipedia Ficheiro Conversa ficheiro MediaWiki Conversa MediaWiki Modelo Conversa modelo Axuda Conversa axuda Categoría Conversa categoría Portal Conversa portal Libro Conversa libro TimedText TimedText talk Módulo Conversa módulo Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 45 6166441 6166179 2022-08-24T20:06:23Z Alfonso Márquez 1987 /* Notas */ 30em wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |date=20 June 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Commons|water}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] lrpqxf9qv0dusyaunhhy3ymhs73nbtl 6166444 6166441 2022-08-24T20:07:34Z Alfonso Márquez 1987 texto traducido desde a wiki .[[en:Water]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Commons|water}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] j41yrydh7hplt5zvkcc7zy5hpdtdndy 6166445 6166444 2022-08-24T20:18:51Z Alfonso Márquez 1987 poño foto wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Commons|water}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] tci8thzye988nbep8zxcy5qqqq6lkyz 6166446 6166445 2022-08-24T20:29:26Z Alfonso Márquez 1987 /* Véxase tamén */ Bibliografía traida da wiki .es wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=2.º informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] 3vsgrmm0qn2yuzhbahp7bsm49zallo4 6166463 6166446 2022-08-24T21:06:25Z Alfonso Márquez 1987 /* Notas */ referencias wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=2.º informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] lnxuqhygqkm1wwyfnahqa5tsrrwpsio 6166465 6166463 2022-08-24T21:08:40Z Alfonso Márquez 1987 /* Propiedades físicas e químicas */ texto traducido desde a wiki .[[es:Agua#Propiedades físicas y químicas]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que una [[molécula de auga]] componse de dúas [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Ligazón covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=2.º informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] awtdtzevy0nc0aqi787lj5tiq7rv9du 6166466 6166465 2022-08-24T21:09:28Z Alfonso Márquez 1987 /* Propiedades físicas e químicas */ arranxiño wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dúas [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Ligazón covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=2.º informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] 6i10v8iomh1yu5fjnal107m07kw8sg4 6166514 6166466 2022-08-25T04:24:03Z Alfonso Márquez 1987 /* Bibliografía */ arranxiños wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dúas [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Ligazón covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] 9ui118bqci2shb1z0zv8day7uvi2rm4 6166516 6166514 2022-08-25T04:50:20Z Alfonso Márquez 1987 /* Estados */ texto traducido desde a wiki .[[es:Agua#Estados]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dous [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Enlace covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> === Estados === [[Ficheiro:Aguawolfram.jpg|miniatura|upright|Diagrama de fases da auga.]] [[Ficheiro:Melting icecubes.gif|upright|miniatura|Animación de como o [[xeo]] pasa a estado líquido nun vaso. Os 50 minutos transcorridos concéntranse en 4 segundos.]] A auga é un líquido no rango das temperaturas e presións máis adecuado para as formas de vida coñecidas: á presión de 1{{esd}}[[Atmosfera (unidade)|atm]], a auga é líquida entre as temperaturas de 273,15{{esd}}[[kelvin|K]] (0{{esd}}°C) e 373,15{{esd}}K (100{{esd}}°C). Os valores para o [[calor latente]] de fusión e de vaporización son de 0,334{{esd}}[[Joule|kJ]]/g e 2,23{{esd}}kJ/g respectivamente.<ref name=wolfram /> Ao aumentar a presión, diminúe lixeiramente o punto de fusión, que é de aproximadamente −5{{esd}}°C a 600{{esd}}atm e −22{{esd}}°C a 2100{{esd}}atm. Este efecto é o causante da formación dos [[lago subglacial|lagos subglaciales]] da Antártida e contribúe ao movemento dos glaciares.<ref>{{cita web|url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/07/130709_ciencia_lagos_secretos_antartica_ig|título=Los lagos fantasma de la Antártica|obra=Mundo |lingua=es|data= 9 de xullo de 2013|data-acceso= 25 de agosto do 2022|editorial=BBC}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www7.uc.cl/sw_educ/geografia/geomorfologia/html/6_1_2.html|título=Movimiento de un Glaciar|obra= Geomorfología dinámica y climática |lingua=es|editorial=Pontificia Universidad Católica de Chile. Instituto de Geografía|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións superiores a 2100{{esd}}atm o punto de fusión volve aumentar rapidamente e o xeo presenta configuracións exóticas que non existen a presións máis baixas. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] lgm7w5nztcrcfauwmokdxw21yi3w9lk 6166517 6166516 2022-08-25T05:00:07Z Alfonso Márquez 1987 /* Estados */ texto traducido desde a wiki .[[es:Agua#Estados]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dous [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Enlace covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> === Estados === [[Ficheiro:Aguawolfram.jpg|miniatura|upright|Diagrama de fases da auga.]] [[Ficheiro:Melting icecubes.gif|upright|miniatura|Animación de como o [[xeo]] pasa a estado líquido nun vaso. Os 50 minutos transcorridos concéntranse en 4 segundos.]] A auga é un líquido no rango das temperaturas e presións máis adecuado para as formas de vida coñecidas: á presión de 1{{esd}}[[Atmosfera (unidade)|atm]], a auga é líquida entre as temperaturas de 273,15{{esd}}[[kelvin|K]] (0{{esd}}°C) e 373,15{{esd}}K (100{{esd}}°C). Os valores para o [[calor latente]] de fusión e de vaporización son de 0,334{{esd}}[[Joule|kJ]]/g e 2,23{{esd}}kJ/g respectivamente.<ref name=wolfram /> Ao aumentar a presión, diminúe lixeiramente o punto de fusión, que é de aproximadamente −5{{esd}}°C a 600{{esd}}atm e −22{{esd}}°C a 2100{{esd}}atm. Este efecto é o causante da formación dos [[lago subglacial|lagos subglaciales]] da Antártida e contribúe ao movemento dos glaciares.<ref>{{cita web|url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/07/130709_ciencia_lagos_secretos_antartica_ig|título=Los lagos fantasma de la Antártica|obra=Mundo |lingua=es|data= 9 de xullo de 2013|data-acceso= 25 de agosto do 2022|editorial=BBC}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www7.uc.cl/sw_educ/geografia/geomorfologia/html/6_1_2.html|título=Movimiento de un Glaciar|obra= Geomorfología dinámica y climática |lingua=es|editorial=Pontificia Universidad Católica de Chile. Instituto de Geografía|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións superiores a 2100{{esd}}atm o punto de fusión volve aumentar rapidamente e o xeo presenta configuracións exóticas que non existen a presións máis baixas. As diferenzas de presión teñen un efecto máis dramático no punto de ebulición, que é aproximadamente 374{{esd}}°C a 220{{esd}}atm, mentres que na cima do monte [[Everest]], onde a presión atmosférica é de ao redor de 0,34{{esd}}atm, a auga ferve a uns 70{{esd}}°C. O aumento do punto de ebulición coa presión pódese presenciar nas [[fonte hidrotermal|fontes hidrotermais]] de augas profundas, e ten aplicacións prácticas, como as [[Ola de presión|potas a presión]] e [[Máquina de vapor|motores de vapor]].<ref>{{cita libro|título= Física: principios con aplicaciones |editorial=Pearson Educación|ano =2006|isbn=9789702606956|nome=Douglas G.|apelido=Giancoli|páxina=375}} </ref> A [[temperatura crítica]], por encima da cal o vapor non pode licuarse ao aumentar a presión é de 373,85{{esd}}°C (647,14{{esd}}K).<ref name=wolfram>{{cita web|url=http://www67.wolframalpha.com/input/?i=water|título=Water|editorial= Wolfram Alpha|data-acceso = 25 de agosto do 2022}}</ref> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] oykjb9dj31axxl398hicxl6bmxxvc8x 6166518 6166517 2022-08-25T05:07:32Z Alfonso Márquez 1987 /* Estados */ texto traducido desde a wiki .[[es:Agua#Estados]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dous [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Enlace covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> === Estados === [[Ficheiro:Aguawolfram.jpg|miniatura|upright|Diagrama de fases da auga.]] [[Ficheiro:Melting icecubes.gif|upright|miniatura|Animación de como o [[xeo]] pasa a estado líquido nun vaso. Os 50 minutos transcorridos concéntranse en 4 segundos.]] A auga é un líquido no rango das temperaturas e presións máis adecuado para as formas de vida coñecidas: á presión de 1{{esd}}[[Atmosfera (unidade)|atm]], a auga é líquida entre as temperaturas de 273,15{{esd}}[[kelvin|K]] (0{{esd}}°C) e 373,15{{esd}}K (100{{esd}}°C). Os valores para o [[calor latente]] de fusión e de vaporización son de 0,334{{esd}}[[Joule|kJ]]/g e 2,23{{esd}}kJ/g respectivamente.<ref name=wolfram /> Ao aumentar a presión, diminúe lixeiramente o punto de fusión, que é de aproximadamente −5{{esd}}°C a 600{{esd}}atm e −22{{esd}}°C a 2100{{esd}}atm. Este efecto é o causante da formación dos [[lago subglacial|lagos subglaciales]] da Antártida e contribúe ao movemento dos glaciares.<ref>{{cita web|url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/07/130709_ciencia_lagos_secretos_antartica_ig|título=Los lagos fantasma de la Antártica|obra=Mundo |lingua=es|data= 9 de xullo de 2013|data-acceso= 25 de agosto do 2022|editorial=BBC}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www7.uc.cl/sw_educ/geografia/geomorfologia/html/6_1_2.html|título=Movimiento de un Glaciar|obra= Geomorfología dinámica y climática |lingua=es|editorial=Pontificia Universidad Católica de Chile. Instituto de Geografía|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións superiores a 2100{{esd}}atm o punto de fusión volve aumentar rapidamente e o xeo presenta configuracións exóticas que non existen a presións máis baixas. As diferenzas de presión teñen un efecto máis dramático no punto de ebulición, que é aproximadamente 374{{esd}}°C a 220{{esd}}atm, mentres que na cima do monte [[Everest]], onde a presión atmosférica é de ao redor de 0,34{{esd}}atm, a auga ferve a uns 70{{esd}}°C. O aumento do punto de ebulición coa presión pódese presenciar nas [[fonte hidrotermal|fontes hidrotermais]] de augas profundas, e ten aplicacións prácticas, como as [[Ola de presión|potas a presión]] e [[Máquina de vapor|motores de vapor]].<ref>{{cita libro|título= Física: principios con aplicaciones |editorial=Pearson Educación|ano =2006|isbn=9789702606956|nome=Douglas G.|apelido=Giancoli|páxina=375}} </ref> A [[temperatura crítica]], por encima da cal o vapor non pode licuarse ao aumentar a presión é de 373,85{{esd}}°C (647,14{{esd}}K).<ref name=wolfram>{{cita web|url=http://www67.wolframalpha.com/input/?i=water|título=Water|editorial= Wolfram Alpha|data-acceso = 25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por baixo de 0,006{{esd}}atm, a auga non pode existir no estado líquido e pasa directamente do sólido ao gas por sublimación, fenómeno explotado na [[liofilización]] de alimentos e compostos.<ref>{{cita web|url=http://www.ub.edu/talq/es/node/261 |título=El proceso de la liofilización|obra=Técnicas y operaciones avanzadas en el laboratorio químico|autor=Grupo GIDOLQUIM|editorial=Centre de Recursos per l'Aprenentage i la Investigació. Universidad de Barcelona|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por encima de 221{{esd}}atm, os estados de líquido e de gas xa non son distinguibles, un estado chamado [[auga supercrítica]]. Neste estado, a auga utilízase para catalizar certas reaccións e tratar residuos orgánicos. A [[densidade]] da auga líquida é moi estable e varía pouco cos cambios de temperatura e presión. Á presión dunha atmosfera, a densidade mínima da auga líquida é de 0,958{{esd}}kg/l, aos 100{{esd}}°C. Ao baixar a temperatura, aumenta a densidade constantemente ata chegar aos 3,8{{esd}}°C onde alcanza unha densidade máxima de 1{{esd}}kg/l. A temperaturas máis baixas, a diferenza doutras substancias, a densidade diminúe.{{harvnp|Rodríguez Mellado|Marín Galvín|1999|p=11}} Aos 0{{esd}}°C, o valor é de 0,9999{{esd}}kg/l; ao conxelarse, a densidade experimenta un descenso máis brusco ata 0,917{{esd}}kg/l, acompañado por un incremento do 9{{esd}}% en volume, o que explica o feito de que o xeo flote sobre a auga líquida. == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] i93a6f1uwae9zjimnz6y4md60bibo0x 6166597 6166518 2022-08-25T10:47:17Z Alfonso Márquez 1987 /* Sabor e cheiro */ texto traducido desde a wiki .[[en:Water#Taste and odor]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=abril de 2015}}{{1000}} {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dous [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Enlace covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> === Estados === [[Ficheiro:Aguawolfram.jpg|miniatura|upright|Diagrama de fases da auga.]] [[Ficheiro:Melting icecubes.gif|upright|miniatura|Animación de como o [[xeo]] pasa a estado líquido nun vaso. Os 50 minutos transcorridos concéntranse en 4 segundos.]] A auga é un líquido no rango das temperaturas e presións máis adecuado para as formas de vida coñecidas: á presión de 1{{esd}}[[Atmosfera (unidade)|atm]], a auga é líquida entre as temperaturas de 273,15{{esd}}[[kelvin|K]] (0{{esd}}°C) e 373,15{{esd}}K (100{{esd}}°C). Os valores para o [[calor latente]] de fusión e de vaporización son de 0,334{{esd}}[[Joule|kJ]]/g e 2,23{{esd}}kJ/g respectivamente.<ref name=wolfram /> Ao aumentar a presión, diminúe lixeiramente o punto de fusión, que é de aproximadamente −5{{esd}}°C a 600{{esd}}atm e −22{{esd}}°C a 2100{{esd}}atm. Este efecto é o causante da formación dos [[lago subglacial|lagos subglaciales]] da Antártida e contribúe ao movemento dos glaciares.<ref>{{cita web|url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/07/130709_ciencia_lagos_secretos_antartica_ig|título=Los lagos fantasma de la Antártica|obra=Mundo |lingua=es|data= 9 de xullo de 2013|data-acceso= 25 de agosto do 2022|editorial=BBC}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www7.uc.cl/sw_educ/geografia/geomorfologia/html/6_1_2.html|título=Movimiento de un Glaciar|obra= Geomorfología dinámica y climática |lingua=es|editorial=Pontificia Universidad Católica de Chile. Instituto de Geografía|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións superiores a 2100{{esd}}atm o punto de fusión volve aumentar rapidamente e o xeo presenta configuracións exóticas que non existen a presións máis baixas. As diferenzas de presión teñen un efecto máis dramático no punto de ebulición, que é aproximadamente 374{{esd}}°C a 220{{esd}}atm, mentres que na cima do monte [[Everest]], onde a presión atmosférica é de ao redor de 0,34{{esd}}atm, a auga ferve a uns 70{{esd}}°C. O aumento do punto de ebulición coa presión pódese presenciar nas [[fonte hidrotermal|fontes hidrotermais]] de augas profundas, e ten aplicacións prácticas, como as [[Ola de presión|potas a presión]] e [[Máquina de vapor|motores de vapor]].<ref>{{cita libro|título= Física: principios con aplicaciones |editorial=Pearson Educación|ano =2006|isbn=9789702606956|nome=Douglas G.|apelido=Giancoli|páxina=375}} </ref> A [[temperatura crítica]], por encima da cal o vapor non pode licuarse ao aumentar a presión é de 373,85{{esd}}°C (647,14{{esd}}K).<ref name=wolfram>{{cita web|url=http://www67.wolframalpha.com/input/?i=water|título=Water|editorial= Wolfram Alpha|data-acceso = 25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por baixo de 0,006{{esd}}atm, a auga non pode existir no estado líquido e pasa directamente do sólido ao gas por sublimación, fenómeno explotado na [[liofilización]] de alimentos e compostos.<ref>{{cita web|url=http://www.ub.edu/talq/es/node/261 |título=El proceso de la liofilización|obra=Técnicas y operaciones avanzadas en el laboratorio químico|autor=Grupo GIDOLQUIM|editorial=Centre de Recursos per l'Aprenentage i la Investigació. Universidad de Barcelona|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por encima de 221{{esd}}atm, os estados de líquido e de gas xa non son distinguibles, un estado chamado [[auga supercrítica]]. Neste estado, a auga utilízase para catalizar certas reaccións e tratar residuos orgánicos. A [[densidade]] da auga líquida é moi estable e varía pouco cos cambios de temperatura e presión. Á presión dunha atmosfera, a densidade mínima da auga líquida é de 0,958{{esd}}kg/l, aos 100{{esd}}°C. Ao baixar a temperatura, aumenta a densidade constantemente ata chegar aos 3,8{{esd}}°C onde alcanza unha densidade máxima de 1{{esd}}kg/l. A temperaturas máis baixas, a diferenza doutras substancias, a densidade diminúe.{{harvnp|Rodríguez Mellado|Marín Galvín|1999|p=11}} Aos 0{{esd}}°C, o valor é de 0,9999{{esd}}kg/l; ao conxelarse, a densidade experimenta un descenso máis brusco ata 0,917{{esd}}kg/l, acompañado por un incremento do 9{{esd}}% en volume, o que explica o feito de que o xeo flote sobre a auga líquida. === Sabor e cheiro === A auga pura normalmente descríbese como insípida e inodora, aínda que os [[ser humano|humanos]] teñen sensores específicos que poden sentir a presenza da auga na boca.<ref name="pmid28553944">{{cite journal | vauthors = Zocchi D, Wennemuth G, Oka Y | title = The cellular mechanism for water detection in the mammalian taste system | journal = Nature Neuroscience | volume = 20 | issue = 7 | pages = 927–933 | date = xullo de 2017 | pmid = 28553944 | doi = 10.1038/nn.4575 | url = }}</ref><ref name=emo>Edmund T. Rolls (2005), "Emotion Explained". Oxford University Press, Medical. {{ISBN|0198570031}}, 9780198570035.</ref> e sábese que as [[ra]]s poden cheirala.<ref name=frog>R. Llinas, W. Precht (2012), "Frog Neurobiology: A Handbook". Springer Science & Business Media. {{ISBN|3642663168}}, 9783642663161</ref> Con todo, a auga de fontes comúns (incluída a auga mineral embotellada) xeralmente ten moitas substancias disoltas que poden darlle diferentes sabores e cheiros. Os humanos e outros animais desenvolveron sentidos que lles permiten avaliar a [[Auga potable|potabilidade]] da auga para evitar a auga demasiada salgada ou [[Putrefacción|pútrida]].<ref name=candau>{{cite journal |last1=Candau |first1=Joël |year=2004 |title=The Olfactory Experience: constants and cultural variables |url=https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00130924 |xornal=Water Science and Technology |volume=49 |issue=9 |pages=11–17 |data-acceso=25 de agosto do 2022 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20161002152229/https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00130924 |data-arquivo=2 de outubro de 2016 |doi=10.2166/wst.2004.0522 |pmid=15237601 }}</ref> A auga como tal non ten cheiro, nin cor nin sabor, con todo, a auga na Terra contén [[mineral|minerais]] e [[Materia orgánica|substancias orgánicas]] en disolución que lle poden achegar sabores e cheiros máis ou menos detectables segundo a concentración dos compostos e a temperatura da auga.<ref name=oms>{{cita libro|url=https://nanopdf.com/download/10-aspectos-relativos-a-la-aceptabilidad-pdf-193kb_pdf|título=Guías para la calidad del agua potable|capítulo=Aspectos relativos a la aceptabilidad|editorial=Organización Mundial de la Salud |ano=2008|edición= 3.ª|páxinas=183-190}}</ref> A auga pode ter un aspecto turbio se contén partículas en [[Suspensión (química)|suspensión]].{{harvnp|Rodríguez Mellado|Marín Galvín|1999|p=36}} A materia orgánica presente no chan, como os [[Ácido húmico|ácidos húmicos]] e [[Ácido fúlvico|fúlvicos]], tamén a colorean, así como a presenza de metais, como o [[ferro]].<ref name=oms /> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] 6e8h8ql00mmexqxjwqzd0vnk14nhe4o 6166599 6166597 2022-08-25T10:48:11Z Alfonso Márquez 1987 quito marcador sen referencias wikitext text/x-wiki {{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = vertical | ancho = 220 | título= Auga | posición_título = centro | fondo_de_título = cyan | foto1 = Water_drop_001.jpg | ancho1 = | texto1 = Unha [[pinga]] de auga e a depresión cóncava tralo rebote dun obxetco caído na superficie líquida da auga. | foto2 = Ice Block, Canal Park, Duluth (32752478892).jpg | ancho2 = | texto2 = Un bloque de auga [[sólido|sólida]] ([[xeo]]) | foto3 = Monterrey Mexico Clouds.jpg | ancho3 = | texto3 = As [[nube]]s na [[atmosfera terrestre]] condénsanse a partir do [[vapor de auga]] gasoso. | pé = }} [[Ficheiro:Stilles Mineralwasser.jpg|miniatura|upright|A auga é un elemento esencial para manter as nosas vidas. O acceso á auga potable reduce a expansión de numerosas enfermidades infecciosas. Necesidades vitais humanas, como o abastecemento de alimentos, dependen dela. Os recursos enerxéticos e as actividades industriais que necesitamos tamén dependen da auga.<ref name=KA1>Annan, Kofi A. op. cit., prefacio V.</ref>]] [[Ficheiro:H2O (water molecule).jpg|miniatura|dereita|H₂O, molécula de auga.]] [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|dereita|Diagrama da molécula de auga coas dimensións.]] 'A '''auga''' (fórmula química '''H'''_'''2''''''O''') é unha [[substancia química]] [[Composto inorgánico|inorganica]], transparente, insípida, inodora e [[Cor da auga|case incolora]], que é o principal constituínte da [[hidrosfera]] terrestre e dos [[fluído]]s de todos os organismos vivos coñecidos (no que actúa como [[disolvente]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects |title=Water Q&A: Why is water the "universal solvent"? |data=20 de xuño de 2019 |website=Water Science School |publisher=[[United States Geological Survey]], [[U.S. Department of the Interior]] |data-acceso=22 de agosto do 2022 |archive-date=6 de febreiro de 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210206061114/https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects }}</ref>). É vital para todas as formas de [[vida]] coñecidas, aínda que non proporciona alimento, [[valor enerxético|enerxía]] nin [[micronutriente]]s orgánicos. A súa [[fórmula química]], H₂O, indica que cada unha das súas moléculas conteñen un átomo de osíxeno e dous de hidróxeno, conectados por [[enlace covalente|enlaces covalentes]].<ref name=":0">{{Cita libro|apelidos=Campbell|nome=Neil A.|título=Biología|url=https://books.google.es/books?id=QcU0yde9PtkC&pg=PA47&dq=agua+sustancia+com%C3%BAn&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjYodmLrLLZAhVKbxQKHVObAN4Q6AEILTAB#v=onepage&q=agua%20sustancia%20com%C3%BAn&f=false|data-acceso=23 de agosto do 2022|data=2007|editorial=Ed. Médica Panamericana|isbn=9788479039981|idioma=es|apelidos2=Reece|nome2=Jane B.}}</ref> Os átomos de hidróxeno están unidos ao átomo de osíxeno nun ángulo de 104,45°.<ref>{{Cite web |url=https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water |title=10.2: Hybrid Orbitals in Water |data=18 de marzo de 2020 |website=Chemistry LibreTexts |data-acceso=22 de agosto do 2022 |language=English |archive-date=30 de xullo do 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220730092130/https://chem.libretexts.org/Courses/Pacific_Union_College/Quantum_Chemistry/10%3A_Bonding_in_Polyatomic_Molecules/10.02%3A_Hybrid_Orbitals_in_Water }}</ref> "Auga" tamén é o nome do estado líquido do H₂O a [[Condicións normais|temperatura e presión estándar]]. O termo auga refírese xeralmente á substancia no seu [[Estado de agregación da materia|estado]] [[líquido]], aínda que se pode atopar na súa forma [[sólido|sólida]], chamada [[xeo]], e na súa forma [[gas]]eosa, chamada [[Vapor de auga|vapor]].<ref name=":0" /> A auga é abundante no [[Universo]], inclusive na [[Terra]], onde cobre aproximadamente o 71{{esd}}% da superficie da [[codia terrestre]].<ref>{{cita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA – The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|data-acceso=23 de agosto do 2022|data-arquivo=5 de xaneiro de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|deadurl=yes}}</ref> Localízase principalmente nos [[océano]]s, onde se concentra o 96,5{{esd}}% do total. Os [[glaciar]]es e os casquetes polares representan o 1,74{{esd}}%, mentres que os [[acuífero|depósitos subterráneos]], o [[permafrost]] e os glaciares continentais representan o 1,72{{esd}}%. O 0,04{{esd}}% restante distribúese en orde decrecente entre [[lago]]s, [[humidade do solo]], atmosfera, encoros, ríos e é o maior constituínte dos fluídos dos [[Ser vivo|seres vivos]]<ref name=usgs1> {{cita web|url=http://ga.water.usgs.gov/edu/waterdistribution.html|editorial=U.S. Geological Survey|data-acceso=23 de agosto do 2022|título=Earth's water distribution}}</ref> As temperaturas do planeta permiten a ocorrencia da auga nos seus tres [[Estado de agregación da materia|estados físicos]] principais, pasando dun estado a outro nun [[Ciclo hidrolóxico|ciclo continuo]]. A auga [[líquido|líquida]], que en pequenas cantidades é incolora, mais en grandes volumes manifesta unha coloración azulada, pode atoparse como [[auga doce]] (en [[río]]s, [[lago]]s, e [[montaña]]s), ou como [[auga do mar|auga salgada]] nos [[mar]]es e [[océano]]s que cobren case tres cuartos da superfície do planeta. No estado [[sólido]], as masas de [[xeo]] concéntranse principalmente nas rexións polares e, no estado [[gas]]oso, o [[vapor de auga]] forma parte da [[atmosfera terrestre]]. A 0 [[Celsius|°C]] (273 aproximadamente na escala [[Kelvin]]) atópase en estado sólido como [[xeo]], e ferve a aproximadamente a 100&nbsp;°C. O punto de xeación espontánea atópase preto dos 233 K. A auga posúe unha serie de características peculiares, coma a dilatación anómala, a alta [[calor específica]] e a [[Disolvente|capacidade de disolver]] un gran número de substancias. De feito estas peculiaridades favoreceron o xurdimento nos océanos primitivos da [[vida]] e a súa [[evolución]]. Tódolos seres vivos existentes precisan dela para a súa supervivencia, constituíndo a base de todo [[organismo pluricelular]]. A maior parte dos [[animais]] e [[vexetal|vexetais]] conteñen unha alta porcentaxe de auga, e son poucas as [[especie]]s que poden sobrevivir nos lugares onde esta é escasa ([[deserto]]s e outras zonas áridas). Na [[natureza]] nunca se atopa en estado puro, senón mesturada con [[mineral|minerais]] e outras moitas substancias. Aínda que os océanos cobren a maior parte da superfície terrestre, a súa auga é inadecuada para o consumo humano por culpa da súa [[salinidade]]. Só unha pequena fracción dispoñíbel sobre a superfície dos continentes que contén poucos sales disolvidos, a auga doce, é apta para o consumo directo. Con todo, a súa distribución non é uniforme, o que fai que diversas rexións sufran de escaseza hídrica. As actividades humanas, principalmente a [[agricultura]], necesitan grandes cantidades de auga que, ao seren retiradas do seu leito natural superficial ou dos [[acuífero]]s subterráneos, ten afectado negativamente na súa distribución sobre os [[continente]]s. A [[contaminación|polución]] hídrica prexudica a calidade da auga e, xa que logo, a [[biodiversidade]], o abastecemento de auga e a produción de [[alimento]]s. Ademais, unha parte considerábel da [[poboación]] mundial aínda non ten acceso á [[auga potábel]], o que trae diversos problemas de [[saúde]]. A auga é indispensábel no modo de vida da [[humanidade]], de forma que está fortemente ligada á [[cultura]] de tódolos [[pobo]]s da Terra. Diante dos problemas derivados do mal uso dos [[recursos hídricos]], xorde unha nova consciencia de que é necesario utilizar a auga racionalmente. A auga ten un importante papel en múltiples ámbitos: en [[bioloxía]] debido á xa mencionada importancia para a vida, en [[química]] pola súa composición e por ser unha [[molécula bipolar]] e de [[pH]] neutro, en [[xeoloxía]] polo seu importante papel na [[erosión]] das [[rocha]]s etc. A auga xoga un papel importante na [[economía mundial]]. Aproximadamente o 70% da auga doce utilizada polos humanos [[Impacto ambiental da agricultura|destínase á agricultura]].<ref name=Baroni2007>{{cita xornal |autor=Baroni, L. |autor2=Cenci, L. |autor3=Tettamanti, M. |autor4=Berati, M. |ano=2007 |title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems |xornal=European Journal of Clinical Nutrition |volume=61 |pages=279–286 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602522 |pmid=17035955 |issue=2}}</ref> A pesca en masas de auga salgada e doce é unha fonte importante de alimentos para moitas partes do mundo xa que proporciona o 6,5 % das proteínas mundiais.<ref>{{Cite journal |last1=Troell |first1=Max |last2=Naylor |first2=Rosamond L. |last3=Metian |first3=Marc |last4=Beveridge |first4=Malcolm |last5=Tyedmers |first5=Peter H. |last6=Folke |first6=Carl |last7=Arrow |first7=Kenneth J. |last8=Barrett |first8=Scott |last9=Crépin |first9=Anne-Sophie |last10=Ehrlich |first10=Paul R. |last11=Gren |first11=Åsa |date=2014-09-16 |title=Does aquaculture add resilience to the global food system? |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |language=en |volume=111 |issue=37 |pages=13257–13263 |doi=10.1073/pnas.1404067111 |issn=0027-8424 |pmc=4169979 |pmid=25136111|bibcode=2014PNAS..11113257T }}</ref> Gran parte do comercio de longa distancia de produtos básicos (como o petróleo, o gas natural e os produtos manufacturados) levanse a cabo en barcos a través de mares, ríos, lagos e canles. Así mesmo utilízanse grandes cantidades de auga, xeo e vapor para a refrixeración e a calefacción, tanto na industria como nos fogares. A auga é un excelente disolvente para unha gran variedade de substancias tanto minerais como orgánicas; como tal, utilízase amplamente nos procesos industriais e na cociña e o lavado. A auga, o xeo e a neve tamén son fundamentais para moitos deportes e outras formas de entretemento, como a natación, a navegación de recreo, as carreiras de barcos, o surf, a pesca deportiva, o mergullo, a patinaxe sobre xeo e o esquí. == Propiedades físicas e químicas == [[Ficheiro:Water molecule dimensions.svg|miniatura|upright|A [[Xeometría molecular|xeometría da molécula]] de auga é a causante dunha boa parte das súas propiedades, pola súa elevada [[constante dieléctrica]] e actuar como [[Dipolo eléctrico|dipolo]].]] [[Ficheiro:Snow crystals 2b.jpg|miniatura|upright|Floco de neve visto a través dun [[microscopio]]. Está coloreado artificialmente.]] A auga é unha substancia que químicamente formúlase como [[Hidróxeno|H]]₂[[Osíxeno|O]], é dicir, que unha [[molécula de auga]] componse de dous [[átomo]]s de [[hidróxeno]] enlazados [[Enlace covalente|covalentemente]] a un [[átomo]] de [[osíxeno]]. Foi [[Henry Cavendish]] quen descubriu en 1782 que a auga é unha substancia composta e non un elemento, como se pensaba desde a antigüidade.{{refn|group="n."|Algúns autores atribúenlle o descubrimento a [[James Watt]].<ref name=bertomeu />}} Os resultados do devandito descubrimento foron desenvoltos por [[Antoine Lavoisier|Antoine Laurent de Lavoisier]], dando a coñecer que a auga está formada por osíxeno e hidróxeno.<ref name=bertomeu>{{cita libro|título= La revolución química: Entre la historia y la memoria|volume= 131 |serie=Publicacions Universitat de València: Història oberta|autor= Bertomeu Sánchez, José Ramón y García Belmar, Antonio |editorial=Universitat de València|ano= 2006|isbn=9788437065496|páxinas=249-250}}</ref><ref name=luanco>{{cita libro|título=Compendio de las lecciones de química general explicadas en la Universidad de Barcelona|autor= de Luanco, José Ramón |edición=3.ª|editorial=Establecimiento Tipográfico de Redondo y Xumetra|ano=1893|páxina=149}}</ref> En 1804, o químico francés [[Louis Joseph Gay-Lussac]] e o naturalista e xeógrafo alemán [[Alexander von Humboldt]] demostraron que a auga estaba formada por dous volumes de hidróxeno por cada volume de osíxeno (H₂O).<ref name=luanco /> Actualmente séguese investigando sobre a natureza deste composto e as súas propiedades, ás veces traspasando os límites da ciencia convencional.<ref group=n.>Así, o dubidoso estudo de [[Homeopatía#Premios Ig Nobel 1998|Jacques Benveniste]] sobre a [[memoria da auga|capacidade mnemotécnica da auga]]. Véxase [http://www.trikaya.org/articulos/art_belga.htm esta] ligazón para máis información.</ref> Neste sentido, o investigador John Emsley, divulgador científico, dixo da auga que «(É) unha das substancias químicas máis investigadas, pero segue sendo a menos entendida».<ref>Emsley, John (en inglés): [http://www.independent.co.uk/news/science/the-element-of-surprise-1620748.html «The element of surprise.» 23 de maio de 1995.] ''[[The Independent]]''. Consultado o 24 de agosto do 2022.</ref> === Estados === [[Ficheiro:Aguawolfram.jpg|miniatura|upright|Diagrama de fases da auga.]] [[Ficheiro:Melting icecubes.gif|upright|miniatura|Animación de como o [[xeo]] pasa a estado líquido nun vaso. Os 50 minutos transcorridos concéntranse en 4 segundos.]] A auga é un líquido no rango das temperaturas e presións máis adecuado para as formas de vida coñecidas: á presión de 1{{esd}}[[Atmosfera (unidade)|atm]], a auga é líquida entre as temperaturas de 273,15{{esd}}[[kelvin|K]] (0{{esd}}°C) e 373,15{{esd}}K (100{{esd}}°C). Os valores para o [[calor latente]] de fusión e de vaporización son de 0,334{{esd}}[[Joule|kJ]]/g e 2,23{{esd}}kJ/g respectivamente.<ref name=wolfram /> Ao aumentar a presión, diminúe lixeiramente o punto de fusión, que é de aproximadamente −5{{esd}}°C a 600{{esd}}atm e −22{{esd}}°C a 2100{{esd}}atm. Este efecto é o causante da formación dos [[lago subglacial|lagos subglaciales]] da Antártida e contribúe ao movemento dos glaciares.<ref>{{cita web|url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/07/130709_ciencia_lagos_secretos_antartica_ig|título=Los lagos fantasma de la Antártica|obra=Mundo |lingua=es|data= 9 de xullo de 2013|data-acceso= 25 de agosto do 2022|editorial=BBC}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www7.uc.cl/sw_educ/geografia/geomorfologia/html/6_1_2.html|título=Movimiento de un Glaciar|obra= Geomorfología dinámica y climática |lingua=es|editorial=Pontificia Universidad Católica de Chile. Instituto de Geografía|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións superiores a 2100{{esd}}atm o punto de fusión volve aumentar rapidamente e o xeo presenta configuracións exóticas que non existen a presións máis baixas. As diferenzas de presión teñen un efecto máis dramático no punto de ebulición, que é aproximadamente 374{{esd}}°C a 220{{esd}}atm, mentres que na cima do monte [[Everest]], onde a presión atmosférica é de ao redor de 0,34{{esd}}atm, a auga ferve a uns 70{{esd}}°C. O aumento do punto de ebulición coa presión pódese presenciar nas [[fonte hidrotermal|fontes hidrotermais]] de augas profundas, e ten aplicacións prácticas, como as [[Ola de presión|potas a presión]] e [[Máquina de vapor|motores de vapor]].<ref>{{cita libro|título= Física: principios con aplicaciones |editorial=Pearson Educación|ano =2006|isbn=9789702606956|nome=Douglas G.|apelido=Giancoli|páxina=375}} </ref> A [[temperatura crítica]], por encima da cal o vapor non pode licuarse ao aumentar a presión é de 373,85{{esd}}°C (647,14{{esd}}K).<ref name=wolfram>{{cita web|url=http://www67.wolframalpha.com/input/?i=water|título=Water|editorial= Wolfram Alpha|data-acceso = 25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por baixo de 0,006{{esd}}atm, a auga non pode existir no estado líquido e pasa directamente do sólido ao gas por sublimación, fenómeno explotado na [[liofilización]] de alimentos e compostos.<ref>{{cita web|url=http://www.ub.edu/talq/es/node/261 |título=El proceso de la liofilización|obra=Técnicas y operaciones avanzadas en el laboratorio químico|autor=Grupo GIDOLQUIM|editorial=Centre de Recursos per l'Aprenentage i la Investigació. Universidad de Barcelona|data-acceso=25 de agosto do 2022}}</ref> A presións por encima de 221{{esd}}atm, os estados de líquido e de gas xa non son distinguibles, un estado chamado [[auga supercrítica]]. Neste estado, a auga utilízase para catalizar certas reaccións e tratar residuos orgánicos. A [[densidade]] da auga líquida é moi estable e varía pouco cos cambios de temperatura e presión. Á presión dunha atmosfera, a densidade mínima da auga líquida é de 0,958{{esd}}kg/l, aos 100{{esd}}°C. Ao baixar a temperatura, aumenta a densidade constantemente ata chegar aos 3,8{{esd}}°C onde alcanza unha densidade máxima de 1{{esd}}kg/l. A temperaturas máis baixas, a diferenza doutras substancias, a densidade diminúe.{{harvnp|Rodríguez Mellado|Marín Galvín|1999|p=11}} Aos 0{{esd}}°C, o valor é de 0,9999{{esd}}kg/l; ao conxelarse, a densidade experimenta un descenso máis brusco ata 0,917{{esd}}kg/l, acompañado por un incremento do 9{{esd}}% en volume, o que explica o feito de que o xeo flote sobre a auga líquida. === Sabor e cheiro === A auga pura normalmente descríbese como insípida e inodora, aínda que os [[ser humano|humanos]] teñen sensores específicos que poden sentir a presenza da auga na boca.<ref name="pmid28553944">{{cite journal | vauthors = Zocchi D, Wennemuth G, Oka Y | title = The cellular mechanism for water detection in the mammalian taste system | journal = Nature Neuroscience | volume = 20 | issue = 7 | pages = 927–933 | date = xullo de 2017 | pmid = 28553944 | doi = 10.1038/nn.4575 | url = }}</ref><ref name=emo>Edmund T. Rolls (2005), "Emotion Explained". Oxford University Press, Medical. {{ISBN|0198570031}}, 9780198570035.</ref> e sábese que as [[ra]]s poden cheirala.<ref name=frog>R. Llinas, W. Precht (2012), "Frog Neurobiology: A Handbook". Springer Science & Business Media. {{ISBN|3642663168}}, 9783642663161</ref> Con todo, a auga de fontes comúns (incluída a auga mineral embotellada) xeralmente ten moitas substancias disoltas que poden darlle diferentes sabores e cheiros. Os humanos e outros animais desenvolveron sentidos que lles permiten avaliar a [[Auga potable|potabilidade]] da auga para evitar a auga demasiada salgada ou [[Putrefacción|pútrida]].<ref name=candau>{{cite journal |last1=Candau |first1=Joël |year=2004 |title=The Olfactory Experience: constants and cultural variables |url=https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00130924 |xornal=Water Science and Technology |volume=49 |issue=9 |pages=11–17 |data-acceso=25 de agosto do 2022 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20161002152229/https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00130924 |data-arquivo=2 de outubro de 2016 |doi=10.2166/wst.2004.0522 |pmid=15237601 }}</ref> A auga como tal non ten cheiro, nin cor nin sabor, con todo, a auga na Terra contén [[mineral|minerais]] e [[Materia orgánica|substancias orgánicas]] en disolución que lle poden achegar sabores e cheiros máis ou menos detectables segundo a concentración dos compostos e a temperatura da auga.<ref name=oms>{{cita libro|url=https://nanopdf.com/download/10-aspectos-relativos-a-la-aceptabilidad-pdf-193kb_pdf|título=Guías para la calidad del agua potable|capítulo=Aspectos relativos a la aceptabilidad|editorial=Organización Mundial de la Salud |ano=2008|edición= 3.ª|páxinas=183-190}}</ref> A auga pode ter un aspecto turbio se contén partículas en [[Suspensión (química)|suspensión]].{{harvnp|Rodríguez Mellado|Marín Galvín|1999|p=36}} A materia orgánica presente no chan, como os [[Ácido húmico|ácidos húmicos]] e [[Ácido fúlvico|fúlvicos]], tamén a colorean, así como a presenza de metais, como o [[ferro]].<ref name=oms /> == Funcións biolóxica da auga == A auga, compoñente maioritario da materia viva, constitúe por termo medio o 75% do seu peso, aínda que a proporción varía segundo as distintas especies, a idade do individuo e o tipo de [[Tecido (bioloxía)|tecido]]: canto máis novo é o organismo, e canto máis complexas son as funcións dun tecido, maior é o seu contido en auga. As principais funcións biolóxicas da auga son: * Participa no mantemento da forma e estrutura celular e dos organismos, sobre todo nas [[planta]]s. * É un excelente disolvente, especialmente das substancias iónicas e dos compostos polares. Resulta indispensábel para o intercambio nutritivo entre as [[célula]]s e o seu medio, xa que só as substancias disoltas poden atravesar a [[membrana plasmática]], e actúa coma vehículo de transporte de diferentes produtos dun punto a outro do organismo. Amais, coma a maioría das [[biomolécula]]s están disoltas en auga, dese xeito reaccionan entre si; ou sexa, a auga actúa coma medio de reacción, en cuxo seo se producen as reaccións vitais. * Intervén como axente químico reactivo na [[hidratación]], [[hidrólise]] e [[Oxidorredución|oxidación-redución]]. * Permite o movemento no seu seo das partículas disoltas ([[difusión]]) e constitúe o principal axente de transporte de moitas substancias nutritivas reguladoras ou de excreción. * É un excelente [[termorregulador]]. A auga absorbe máis [[caloría]]s que calquera outro composto para aumentar un grao a súa temperatura. Iso permítelle actuar coma regulador térmico pois, aínda que as reaccións vitais producen calor, a temperatura do ser vivo non aumenta: o alto contido hídrico da materia viva absorbe o exceso de calorías producidas.<ref>{{Cita libro|título = Biología y Geología|apelidos = Miguel González|nome = Carlos A.|editorial = Bachillerato Everest|ano = 2000|ISBN = 84-241-7568-9}}</ref> === [[Doenza|Enfermidades]] causadas por auga contaminada === {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Protozoos|Protozoo]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Amoeba]] || Disentería ameboide | Forte diarrea, dor de cabeza, dor abdominal, calafríos, febre; de non se tratar, abscesos no fígado, perforación intestinal e morte. |----- | [[Cryptosporidium parvum]] || Criptosporidiose | Sensación de mareo, vómitos, diarrea acuosa, falta de apetito. |----- | [[Giardia lamblia]] || [[xiardíase|Giardíase]] | Diarrea, fatiga, cambras abdominais, flatulencia. |----- | [[Toxoplasma gondii]] || Toxoplasmose | [[Gripe]], [[inflamación]] dos [[ganglio linfático|ganglios linfáticas]]; aborto e infeccións cerebrais. |} {| {{Táboabonita}} |----- ! [[Bacterias|Bacteria]] ! Enfermidade ! Síntomas |----- | [[Aeromonas]] sp. || Enterite | Diarrea moi líquida, con sangue e [[moco]]. |----- | [[Campylobacter]] jejuni || Campilobacteriose | Gripe, diarreas, dor de cabeza e estómago, febre, cambras e náuseas. |----- | [[Escherichia coli]] | Infeccións do tracto urinario, meninxite neonatal, enfermidades intestinais. | Diarrea acuosa, dores de cabeza, febre, uremia, danos hepáticos. |----- | [[Plesiomonas shigelloides]] || Plesiomonas-infección | Náuseas, dores de estómago e diarrea acuosa, dores de cabeza e vómitos. |----- | [[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella typhi]] || [[Febre tifoide]] | Febre. |----- | [[Salmonela]] sp. || [[Salmonelose]] | Mareos, cambras intestinais, vómitos, diarrea e ás veces febre leve. |----- | [[Streptococcus]] sp. || Enfermidade (gastro) intestinal | Dores de estómago, diarrea e febre, ás veces vómitos. |----- | [[Vibrio]] O Tor || [[Cólera]] (forma leve) | Forte diarrea. |} == Toponimia == [[Ficheiro:Water droplet blue bg05.jpg|miniatura|dereita|300px|Gota de auga caendo.]] Da importancia da auga na vida biolóxica e sentimental do [[ser humano]], sobre todo nas súas orixes nas que non dispuña dela a pracer coma agora, dan conta a abundancia de [[toponimia|topónimos]]. Estes son algúns exemplos espallados: * [[Alhama]] ([[Provincia de Almería]], [[Provincia de Granada]], [[Rexión de Murcia]], [[Provincia de Zaragoza]]) do [[Lingua árabe|árabe]] ''al-hammah'', "fonte termal". * [[As Burgas]] ([[Provincia de Ourense]]) probable do [[lingua éuscara|éuscaro]]: ''bero'' + ''ur'' + ''ga'', "manacial ou lugar de auga quente". * Dos Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Fervenza]] ← ''ferver''. * [[Río Guadalquivir]] significa "río río río" ← ''Wad'' ("leito" en [[Lingua árabe|árabe]]) + ''al'' (artigo determinado [[Lingua árabe|árabe]]) + ''quivir'' (supostamente do ibero ''ibr'', "agua", coma Ebro, Iberia etc.); o mesmo con moitos topónimos que comezan por ''Guad-'': Guadiana, Guadalix, Guadalete, Guadalhorce, Guadiamar del Segura, Guadalajara, Guadarrama (do árabe "río de arena") etc. Co segundo termo ibero: [[Alcazarquivir]]. * [[Lago de Carucedo]] ([[Provincia de León]]), polo represado formado cando os romanos botaron os restos de terra da mina de ouro das [[As Médulas|Médulas]] e se encorou o arroio. * [[Entrambasaugas, Guntín|Entrambasaugas]] (parroquia do concello de [[Guntín]]) ← ''entre'' + ''ambas'' + ''augas'' ("aguas"). * Septe Aigüas ([[Provincia de Valencia]]). * [[Río Tambre|Tambre]] ([[Santiago de Compostela]], [[Provincia da Coruña]]) ou [[Tamuxe]] e [[Tameiga]] ([[Mos]], [[Provincia de Pontevedra]]) ← supostamente de ''Tam-'', "río" precéltico, paracéltico ou céltico. * Tossa de Mar ([[Provincia de Xirona]]), do [[éuscaro]]: ''iturri'', "fonte". * [[Aquisgrán]] ([[Alemaña]]), do [[latín]] ''Aquae granni'', que remite ao deus celta da curación chamado ''Grannus''. En Aquisgrán hai balnearios con mananciais curativos, e de aí pode provir a orixe do nome. == Propiedades físicas e químicas == Algunhas das propiedades máis salientables son: * A auga é líquida en condicións normais de presión e temperatura. * A cor da auga varía segundo o seu estado: como líquido, pode parecer incolora en pequenas cantidades, aínda que no espectrógrafo se proba que ten un lixeiro ton azul verdoso. O xeo tamén tende ao azul, e en estado gasoso (vapor de auga) é incolora. * A auga bloquea só lixeiramente a radiación solar UV forte, permitindo que as plantas acuáticas absorban a súa enerxía. Xa que o osíxeno ten unha electronegatividade superior á do hidróxeno, a auga é unha molécula polar. O osíxeno ten unha lixeira carga negativa, mentres que os átomos de hidróxeno teñen unha carga lixeiramente positiva do que resulta un forte momento dipolar eléctrico. A interacción entre os diferentes dipolos eléctricos dunha molécula causa unha atracción en rede que explica o elevado índice de tensión superficial da auga. * A forza de interacción da tensión superficial da auga é a forza de vander Waals entre moléculas de auga. A aparente elasticidade causada pola tensión superficial explica a formación de ondas capilares. A presión constante, o índice de tensión superficial da auga diminúe ao aumentar a súa temperatura. Tamén ten un alto valor adhesivo grazas á súa natureza polar. * A capilaridade refírese á tendencia da auga a moverse por un tubo estreito en contra da forza da gravidade. Esta propiedade é aproveitada por todas as plantas vasculares, como as árbores. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Santiago, obras de Galuresa 090714 02.JPG|Condutos. Ficheiro:Swallow flying drinking.jpg|''[[Delichon urbicum]]'' bebendo nunha piscina. </gallery> == Notas == {{listaref|group=n.}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=American Chemical Society|editorial=W.H. Freeman|título=Chemistry in the community|url=https://archive.org/details/chemistryincommu0000unse_c8w1|ano=2006|lugar=Nova York|isbn=9780716789192}} * {{cita libro|apelidos=Cortés|nome=Julio|editorial=Perseus Distribution|título=El Corán|ano=1986|isbn=0940368714}} * {{cita libro|apelidos=Davie|nome=Tim|editorial=Routledge|título=Fundamentals of Hydrology|url=http://books.google.com/books?id=G3r7Ku07vioC&pg=PA2&dq=water+is+one+of+the+very+few+substances+to+be+found+naturally+in+all+three+states+on+earth#PPA2,M1|ano=2003|lugar=Londres|isbn=0415220289|capítulo=I- Hidrology as a Science}} * {{cita libro|apelidos=Miller|nome=Tyler|editorial=Thomson, Brooks & Cole|título=Sustaining the earth|url=https://archive.org/details/sustainingearthi0000mill_t5z2|ano=2005|isbn=0-534-49672-5|capítulo=IX- Water resources and water pollution}} * {{cita libro|apelidos=Park|nome=Chris|editorial=Oxford University Press|título=A dictionary of environment and conservation|ano=2007|lugar=Oxford|isbn=0198609957|url=https://archive.org/details/dictionaryofenvi0000park}} * {{cita libro|apelidos=Ramírez Quirós|nome=Francisco|editorial=Canal Isabel II|título=Tratamiento de Desinfección del Agua Potable|ano=2005|isbn=84-933694-3-8}} * {{cita libro|apelidos=Rastogi|nome=S.C.|editorial=New Age International|título=Cell and molecular biology|ano=1996|isbn=8122412882}} * {{cita libro|apelidos=Rodríguez Mellado|nome= José Miguel|apelidos2=Marín Galvín|nome2=Rafael|título=Fisicoquímica de aguas|editorial=Ediciones Díaz de Santos|ano= 1999|isbn=9788479783822}} * {{cita libro|apelidos=Starr|nome=Cecie|editorial=Wadsworth - Thomson Learning|editor=Mary Arbogast|título=Biology: Concepts and applications|ano=2003|url=https://archive.org/details/biologyconceptsa0005star|edición=Fifth edition|lugar=Belmont|isbn=0-534-38549-4}} * {{cita libro|apelidos=Swain|nome=Ashok|editorial=Routledge|título=Managing water conflict|ano=2004|lugar=Nova York|isbn=071465566X|capítulo=I-Water Scarcity}} * {{cita libro|apelidos=Tautscher|nome=Carl|editorial=M. Dekker|título=Contamination Effects on Electronic Products: Water|ano=1991|lugar=Nova York|isbn=0824784235|capítulo=8.4}} *{{cita publicación|título=El Agua, una responsabilidad compartida: 2. informe de las Naciones Unidas sobre el desarrollo de los recursos hídricos en el mundo|ano=2006|autor=UNESCO|editorial= Programa Mundial de Evaluación de los Recursos Hídricos de las Naciones Unidas|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001495/149519S.pdf}} === Outros artigos === * [[Auga pesada]] * [[Memoria da auga]] * [[Orixe da auga na Terra]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Substancias químicas]] [[Categoría:Etimoloxía]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]] ep05ylvrtlyla82aokktbhmr3c9ng4l 0 296 6166234 6120913 2022-08-24T12:30:49Z CommonsDelinker 1410 Eliminouse a referencia ó ficheiro "Media_Against_Hate.jpg" que foi borrado en [[commons:Portada galega|Commons]] por [[commons:User:Gbawden|Gbawden]]. Motivo: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Media Against Hate.jpg|]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=xullo de 2019}} Un '''medio de comunicación''' é un centro emisor a través do cal se transmiten sinais mediante un código. Teñen unha difusión pública, que fai que transmitan simultaneamente a mesma [[información]] a un gran número de persoas. ==Tipos== Pódense diferenciar varios tipos de medios de comunicación, entres os cales se atopan: * [[Prensa escrita|Prensa]] * [[Radio (medio de comunicación)|Radio]] * [[Televisión]] * [[Internet]] * [[Axencias de información]] Cada unha das variantes de medios de comunicación que na actualidade están en funcionamento foi unha nova achega á maneira de como o [[ser humano]] se comunica cos seus semellantes. Para a historia destes a aparición da [[imprenta]] foi un punto de inicio, a partir do cal xurdiron no mundo os primeiros [[Xornal|xornais]]. Igualmente, a aparición de cada un dos medios de comunicación masiva que hoxe en día se coñecen, significaron no seu momento unha revolución para a humanidade. == Véxase tamén == === Ligazóns externas === *[http://www.periodicos-online.com Medios de comunicación] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Medios de comunicación| ]] e1e95hoxvt76awj078rsfxu3m7vfuf9 0 1382 6166353 6166203 2022-08-24T15:47:02Z MAGHOI 15490 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Robaliza | image = Dicentrarchus labrax01.jpg | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref>Freyhof, J. & Kottelat, M. 2008. ''[http://www.iucnredlist.org/details/135606/0 Dicentrarchus labrax]''. In: IUCN 2013. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. <[http://www.iucnredlist.org www.iucnredlist.org]>. Downloaded on 15 February 2014.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | subordo = [[Percoidei]] | familia = [[Moronidae]] | genus = [[Dicentrarchus]] | species = '''D. labrax''' | binomial = ''Dicentrarchus labrax'' | binomial_authority = ([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]]) | range_map = Dicentrarchus labrax map.png | synonyms = * ''Perca labrax'' <small>Linnaeus, 1758</small> * ''Labrax labrax'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Morone labrax'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Roccus labrax'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Sciaena labrax'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Sciaena diacantha'' <small>Bloch, 1792</small> * ''Labrax diacanthus'' <small>(Bloch, 1792)</small> * ''Perca diacantha'' <small>(Bloch, 1792)</small> * ''Centropomus lupus'' <small>Lacepède, 1802</small> * ''Dicentrarchus lupus'' <small>(Lacepède, 1802)</small> * ''Labrax lupus'' <small>(Lacepède, 1802)</small> * ''Centropomus mullus'' <small>Lacepède, 1802</small> * ''Perca elongata'' <small>É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817</small> * ''Dicentrarchus elongatus'' <small>(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> * ''Labrax elongatus'' <small>(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> * ''Perca sinuosa'' <small>É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817</small> * ''Labrax vulgaris'' <small>Guérin-Méneville, 1829-38</small> * ''Labrax linnei'' <small>Malm, 1877</small> }} A '''robaliza''' (''Dicentrarchus labrax'') é un peixe [[perciformes|perciforme]] da familia dos ''[[Moronidae]]'', con aletas con radios espiñosos, moi apreciados entre os [[pesca]]dores polo seu exquisito sabor. Chega a medir 100&nbsp;cm de lonxitude e o exemplar grande denomínase '''robalo'''. [[Ficheiro:Robaliza.JPG|miniatura|esquerda|250px|Robaliza.]] == Descrición == O corpo é alongado, mide entre 10 e 100&nbsp;cm de lonxitude; con labios carnosos; no ángulo superior do [[Opérculo (peixes)|opérculo]] hai dúas [[Espiña (zooloxía)|espiñas]] curtas. A cor é variante, dende gris escuro no lombo ata chegar a ser branco na parte ventral, aínda que na auga se ve prateado brillante, máis plúmbeo no lombo, con irisacións verde oliva. == Distribución e hábitat == A robaliza encóntrase nas costas rochosas dos areais, as desembocaduras dos [[río]]s e sobre todo os [[porto (comunicacións)|portos]], dársenas, peiraos e diques. Este achegamento á costa adoita ser maior nos meses de calor e menor no inverno. Os exemplares novos viven en [[cardume|bancos]] e vólvense solitarios cando se fan maiores. A profundidade na que se pode encontrar é de 0 a máis de 50 [[metro]]s non superando normalmente os 100. Prefire as augas saladas, aínda que pode chegar a penetrar en augas doce para buscar alimento ou para criar. == Comportamento == A época de postas transcorre entre xaneiro e marzo. É moi voraz, a súa dieta componse de [[crustáceo]]s, [[verme]]s, [[peixe]]s, [[ourizo de mar|ourizos de mar]] e outros animais mariños, así como de [[alga]]s. == Cría == A súa crianza está estendida en moitos países mediterráneos. Os centros de reprodución producen [[ovo (bioloxía)|ovos]] e [[larva]]s a partir de individuos reprodutores en condicións moi controladas. Cada femia pode chegar a poñer ata 250.000 ovos por quilo de peso. A desova é espontánea ou inducida e toda a posta é expulsada en só 2 ou 3 días. Durante o seu primeiro mes de vida aliméntanse de organismos vivos. Ao finalizar este mes comézaselles a destetar, e progresivamente inician unha alimentación a base de pensos secos. As robalizas de entre 2 e 10 g están listas para pasar ás unidades de engorde. As instalacións de engorde compóñense de gaiolas flotantes no mar, tanques de formigón ou estanques de terra. En todos eles aliméntase as robalizas con pensos fabricados a partir de fariñas e aceite de peixe. Cada robaliza tarda entre 24 e 30 meses en alcanzar 400 g dende que eclosiona do ovo. O talle comercial abrangue dende os 180 g ata máis de 1.500 g, momento no que xa se pode comercializar. == Pesca == [[Ficheiro:LubinasYPargoAlHorno-P1090364.JPG|miniatura|esquerda|150px|Dúas robalizas ao forno cun [[prago]] entre elas.]] Na pesca da robaliza ao corricán ou cacea hai dous factores primordiais: os cebos e a velocidade da embarcación, que debe de ser o máis aproximado aos 2 nós. En velocidades superiores dificilmente pican. En canto aos cebos, hoxe existe gran variedade de cebos para pescar a robaliza, dende anguías de vinilo, rapalas, pel de porco, culleriñas etc, pero indubidablemente o mellor cebo é o natural. Tamén se pode pescar con liña ou con [[palangre]]. === Lexislación española === O regulamento español de pesca deportiva no mar non ten definida ningunha parada (veda) na pesca da robaliza. Non obstante, o tamaño de captura debe ser superior a 36&nbsp;cm de lonxitude. ==Notas== {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} {{Galizionario}} {{Wikispecies|Dicentrarchus labrax}} === Ligazóns externas === * [http://www.pescadegalicia.gal/Publicaciones/pdfs/Especies_pesqueiras.pdf Fichas de diferenciación e recoñecemento de especies pesqueiras do mercado galego] Xunta de Galicia. * {{cita informe|capítulo=ANEXO III: Nome vernáculo, científico e código FAO das especies|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160924105738/http://www.pescadegalicia.gal/Publicaciones/AnuarioPesca2013/anexo3.html|título=Anuario de Pesca 2013|ano=2013|apelidos-editor=Xunta de Galicia|nome-editor=Consellería do Mar|url=http://www.pescadegalicia.gal/Publicaciones/AnuarioPesca2013/anexo3.html|urlmorta=yes|dataarquivo=24 de setembro de 2016|data-acceso=23 de setembro de 2016}} * [https://web.archive.org/web/20140408225750/http://www.viarural.com.es/alimentos/pescados-y-mariscos/baila/baila.htm Via Rural.] Peixes de España {{es}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Percoideos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] [[Categoría:Peixes do océano Atlántico]] [[Categoría:Animais descritos en 1758]] f8uphom4a89ovinve79rmemtqgw3418 0 5266 6166588 5966824 2022-08-25T09:46:19Z Iria.cestmoi 96271 wikitext text/x-wiki {{Outros homónimos}} {{Coordenadas|42|09|6.55|N|07|57|24.85|W|display=title}} {{Concello | escudo= Escudo de Celanova.svg | imaxe=[[Ficheiro:Casa do concello de Celanova - Galiza.jpg|300px]] | pé= Casa do concello. | xentilicio= [[wikt:celanovés|celanovés]] | provincia= Ourense | preposición1= de | comarca= Terra de Celanova | preposición2= da | superficie= 67,3 | entidades= [[Lugares de Celanova|18 parroquias]] | capital= Celanova | coordenadas= <br /> | altitudemax= - | altitudemin= | galego ano= 2011 | totalgalego= 67,44 | elec ano= 2019<ref>{{Cita web|url=https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/ourense/celanova|páxina-web=|título=Eleccións 2019|data-acceso=9 de xuño de 2019|apelidos-editor=Ministerio do Interior|nome-editor=Goberno de España|lingua=gl|data-arquivo=25 de xuño de 2019|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190625223853/https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/ourense/celanova|url-morta=yes}}</ref><ref>[https://www.farodevigo.es/portada-ourense/2019/06/15/abogado-antonio-puga-nuevo-alcalde/2124333.html El abogado Antonio Puga, nuevo alcalde de Celanova]</ref> | pp= 6 | votospp= votos - | bng= 1 | votosbng= votos - | psg-psoe= 2 | votospsg-psoe= votos - | outros= [[Celanova Decide]] 4 | votosoutros= - | alcalde= Antonio Puga Rodríguez | partido= Celanova Decide<ref>{{Cita web|título=Celanova|url=http://www.fegamp.gal/concello/celanova|páxina-web=www.fegamp.gal|data-acceso=15 de setembro de 2019|lingua=gl|editor=Federación Galega de Municipios e Provincias}}</ref> | eleccións=[[Eleccións municipais en Celanova]] | censo ano= 2007 | totalelectores= 8.131 | votantes= 4.328 - 53,23 | abstencións= 3.803 - 46,77 | enbranco= 32 - 0,39 | nulos= 42 - 0,52 | email= | web= http://www.celanova.gal }} '''Celanova''' (do [[latín]] ''cella nova'', 'cuarto pequeno, almacén ou santuario recente, de nova construción' <ref>Esta voz ten un paralelo en Cillanueva no concello leonés de Ardón. Tanto na Cillanueva leonesa como na Celanova ourensá existen importantes asentamentos monacais que testemuñan a presenza de "mosteiros novos" na súa época e mesmo primitivas CELLAE de anacoretas (persoas que viven en soidade facendo penitencia) [[Fernando Cabeza Quiles|Cabeza Quiles, F]]: ''Toponimia de Galicia''. [[Vigo]]. [[Editorial Galaxia]]. pp. 182-183 2008, 703 páxs. ISBN 978-84-9865-892-1</ref>) é un concello da [[provincia de Ourense]], pertencente á [[comarca da Terra de Celanova]]. Segundo o padrón municipal de habitantes a súa poboación en [[2018]] era de 5.533 persoas <small>(6.020 en [[2009]])</small>. O seu xentilicio <small>(véxase no Galizionario)</small> é «{{Dic|celanovés}}». == Xeografía == === Situación === O [[Municipio|concello]] de Celanova está situado no oeste da [[provincia de Ourense]], ao sur da [[Ourense|capital da provincia]]. Limita ó norte cos concellos de [[Cartelle]] e [[A Merca]], ó sur con [[Verea]], ó leste coa [[A Bola|Bola]], e ó oeste con [[Ramirás]] e [[Quintela de Leirado]]. O concello, de 67,3&nbsp;km², ten 18 parroquias e 133 entidades de poboación. Á espera da construción da autovía Ourense-Celanova<ref>Está en construción, segundo o proxecto estará rematada en Maio de 2012 [http://www.farodevigo.es/portada-ourense/2010/11/29/autovia-ourense-celanova-abrira-trafico-mes-mayo-2012/495594.html]</ref>, está comunicado coa capital ourensá pola [[N-540]] que no sentido inverso serve de enlace coa fronteira de [[Portugal]]. Ademais tamén se comunica con [[Xinzo de Limia]] pola [[OU-531]] atravesando o [[Monte do Furriolo]]. === Orografía === No que se refire á cunca natural propia do [[municipio]], Celanova identifícase por ser unha zona de media montaña, con dúas unidades morfolóxicas perfectamente diferenciadas que teñen o seu punto de inflexión na [[capital]] do concello a uns 525 metros de altitude. A metade suroccidental, por riba desa cota, é a que alcanza as máximas elevacións, coa [[Casa da Neve]] como punto álxido. Pola contra, a metade nororiental, máis poboada, raramente supera os 500 metros de altitude o cal xunto co ríos [[Río Sorga|Sorga]] e [[Río Arnoia|Arnoia]], da lugar a unha val [[agricultura|agrario]] moi produtivo<ref>{{Cita web |url=http://www.celanovavirtual.com/index.php?option=com_content&task=section&id=31&Itemid=249 |título=Datos tomados de Celanova Virtual |data-acceso=15 de abril de 2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20091022135700/http://www.celanovavirtual.com/index.php?option=com_content&task=section&id=31&Itemid=249 |dataarquivo=22 de outubro de 2009 |urlmorta=yes }}</ref>. === Hidrografía === Os [[río]]s máis importantes que regan o concello son o río [[Río Tuño|Tuño]] polo suroeste e os ríos [[Río Sorga|Sorga]] e [[Río Arnoia|Arnoia]] polo nordeste. Estes tres ríos nútrense dunha abundante rede de pequenos afluentes e [[regato]]s que fai deste concello unha zona rica en auga. Como símbolo desta riqueza a capital do municipio é atravesada por un pequeno regato coñecido co nome de [[regato da serra]] o cal baña as antigas terras do [[Mosteiro de San Salvador de Celanova|Mosteiro de San Salvador]]. === Clima === Chove pouco (772&nbsp;mm, cun mínimo no verán de 66&nbsp;mm). A oscilación térmica é grande: 24&nbsp;°C, entre os 7&nbsp;°C de xaneiro e os 21&nbsp;°C de xullo. === Demografía === Ao longo da súa historia a poboación do concello de Celanova sempre estivo relacionada co Mosteiro de San Salvador que preside a vila. No [[século XX]] a poboación sufriu variacións constantes xa que a partir da década de 1910 o número de habitantes do concello comezou a aumentar ata conseguir ser, en [[1940]], o segundo concello da provincia en número de habitantes<ref>{{Cita web |url=http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do |título=Datos publicados no INE |data-acceso=15 de abril de 2011 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100211233042/http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do |dataarquivo=11 de febreiro de 2010 |urlmorta=yes }}</ref>. Despois deste punto, o número de habitantes empezou a sufrir un descenso pronunciado que aínda se mantén na actualidade. {| {{Táboabonita}} |----- ! Censo total ! 5.533 ⁽²⁰¹⁸⁾ |----- | Menores de 15 anos | 542 (9.79 %) |----- | Entre 15 e 64 anos | 3.058 (55.27 %) |----- | Maiores de 65 anos | 1.933 (34.93 %) |} <timeline> Colors= id:a value:gray(0.9) id:b value:gray(0.7) id:c value:rgb(1,1,1) id:d value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:450 height:250 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:8750 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:1250 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:250 start:0 BackgroundColors = canvas:c PlotData= color:d width:25 align:left bar:1857 from:0 till: 4696 bar:1877 from:0 till: 4628 bar:1897 from:0 till: 4841 bar:1910 from:0 till: 4662 bar:1930 from:0 till: 7314 bar:1950 from:0 till: 7845 bar:1970 from:0 till: 8054 bar:1991 from:0 till: 5983 bar:2011 from:0 till: 5781 bar:2012 from:0 till: 5809 PlotData= bar:1857 at: 4696 fontsize:s text: 4.696 shift:(-10,5) bar:1877 at: 4628 fontsize:s text: 4.628 shift:(-10,5) bar:1897 at: 4841 fontsize:s text: 4.841 shift:(-10,5) bar:1910 at: 4662 fontsize:s text: 4.662 shift:(-10,5) bar:1930 at: 7314 fontsize:s text: 7.314 shift:(-10,5) bar:1950 at: 7845 fontsize:s text: 7.845 shift:(-10,5) bar:1970 at: 8054 fontsize:s text: 8.054 shift:(-10,5) bar:1991 at: 5983 fontsize:s text: 5.983 shift:(-10,5) bar:2011 at: 5781 fontsize:s text: 5.781 shift:(-10,5) bar:2012 at: 5809 fontsize:s text: 5.809 shift:(-10,5) </timeline> {{Hab info|4.895|7.314|7.845|8.053|6.079|5.949|5906|5809|5638|5615|5536|5508|5455|5533|5649|5644}} == Historia == Antes do mosteiro o lugar xa estaba poboado e chamábase ''Villare'' pertencendo a un nobre chamado Vitiza<ref>''[http://revistas.usal.es/index.php/Studia_H_Historia_Medieval/article/viewFile/7666/8915 Estrategias territoriales de un poder monástico en la Galicia medieval: Celanova (siglos X-XII)]'', J C Sanchez Pardo.</ref> que se rebelou contra [[Afonso III]], quen o venceu e lle entregou estas terras ó avó de San Rosendo, Hermenegildo e logo pasaron a seu irmán. En [[936]] [[San Rosendo]] fundou o [[Mosteiro de San Salvador de Celanova]], ao que se lle foron outorgando numerosas doazóns e privilexios. No [[século XI]] era o máis poderoso e os seus dominios estendíanse pola [[Comarca da Limia|Alta Limia]], [[Comarca de Verín|Monterrei]] e [[Comarca do Ribeiro|O Ribeiro]]. Os [[irmandiño]]s destruíron as fortalezas de [[Alcázar de Milmanda, Celanova|Milmanda]] e [[Vilanova dos Infantes, Celanova|Vilanova dos Infantes]]. Desde o [[século XV]] o mosteiro foi vítima de depredacións por parte dos nobres e tivo que ser recuperado polos [[Reis Católicos]]. A partir de [[1506]], coa adhesión aos [[mosteiro]]s [[beneditino]]s de [[San Benito El Real]] de [[Valladolid]], perdeu independencia, se ben foi quen de conservar o seu esplendor. Celanova sufriu as consecuencias das disputas entre [[Portugal]] e [[España]] debido á súa proximidade á fronteira. No [[século XIX]], durante o [[Trienio liberal]], o mosteiro foi [[exclaustración|exclaustrado]] e, finalmente en [[1837]], [[desamortización|desamortizado]]. En [[1927]] incorporouse ao concello [[Concello de Vilanova dos Infantes|Vilanova dos Infantes]] e en [[1967]] [[Acevedo do Río, Celanova|Acevedo do Río]]. == Economía == Celanova constitúese en centro comarcal de [[servizo]]s, sector que ocupa o 40 % da poboación. A industria (30 %) xira en torno á explotación dos recursos locais (madeira, leite, carne, metalurxia) e á construción. Cultívanse [[hortaliza]]s, flores, [[kiwi (froita)|kiwis]] e legumes. O gando é, sobre todo, [[porco]]s e, logo, [[ovella]]s, [[cabra]]s e [[vaca]]s. Cada xoves (mércores se o xoves é festivo) celébrase unha feira tradicional na Praza Maior da vila, onde se desenvolve tamén a actividade de elaboración e degustación de [[polbo á feira]]. == Patrimonio histórico e artístico == A parte antiga da vila de Celanova está declarada [[Conxunto Histórico-Artístico|Conxunto Histórico Munumental]]. O [[mosteiro de San Salvador de Celanova]] conta cunha igrexa abacial do [[século XVI]], obra de [[Melchor de Velasco]], dous claustros e as dependencias monacais. A [[Mosteiro de San Salvador de Celanova#A Capela de San Miguel|capela de San Miguel]] é [[arte mozárabe|mozárabe]]. Moi preto está [[Vilanova dos Infantes, Celanova|Vilanova dos Infantes]], onde está a [[torre de Vilanova dos Infantes]], [[torre da homenaxe]] vestixio do castelo do [[século XIV]] derrubado polos [[irmandiños]]. Nun outeiro próximo está o [[Castro de Castromao, Celanova|castro de Castromao]]. En [[Milmanda, Celanova|Milmanda]], a igrexa parroquial ([[século XVIII]]) érguese sobre os restos da [[torre de Milmanda]], [[castelo (fortificación)|castelo]] do [[século X]]. En [[Rabal, Celanova|Rabal]] hai unha ermida renacentista. Sobre o [[río Arnoia]], a [[ponte romana de Freixo]] conduce ao concello de [[Cartelle]]. == Celanova na literatura popular == * ''As mozas de Vilanova/ eu ben sei quen elas son:/ sonche de aquelas lavadas/ que venderon o xabón''. <ref>Xaquín Lorenzo Fernández: ''Cantigueiro popular da Limia Baixa'' 1973, 49. No orixinal: ''quén''. [[Vilanova dos Infantes, Celanova|San Salvador de Vilanova dos Infantes]] é parroquia do concello de Celanova.</ref> * ''Cando te queiras casar/ busca viño de Xeás,/ panciño de Vilanova/ e carneiro de Gaiás''. <ref>Xaquín Lorenzo Fernández: ''Cantigueiro popular da Limia Baixa'' 1973, 56. [[Xeás, Torno, Lobios|Xeás]] é lugar de San Salvador de Torno, concello de [[Lobios]]; [[Gaiás, Santa Cruz de Grou, Lobeira|Gaiás]] é lugar da parroquia de Santa Cruz de Grou, no concello de Lobeira; e San Salvador de Vilanova dos Infantes é parroquia do concello de Celanova.</ref> * ''O cantar dos arrieiros/ é un cantar que namora:/ cántano en Ribadavia/ e resoa en Celanova''. <ref>Xaquín Lorenzo Fernández: ''Cantigueiro popular da Limia Baixa'' 1973, 115.</ref> * ''Vente conmigo, meniña,/ camiño de Celanova,/ i eu che direi, queridiña,/ que o teu aire me namora''. <ref>Xaquín Lorenzo Fernández: ''Cantigueiro popular da Limia Baixa'' 1973, 161.</ref> * ''Vilanova é do rei,/ Salvaterra da raíña;/ se eu fora filla do rei/ Vilanova érache miña''. <ref>Xaquín Lorenzo Fernández: ''Cantigueiro popular da Limia Baixa'' 1973, 161. San Salvador de Vilanova dos Infantes é parroquia de Celanova; Salvaterra de Miño, concello da provincia de Pontevedra.</ref> == Irmandada == Celanova está irmandada coas cidades de<ref>{{cita novas|url=https://www.laregion.es/articulo/celanova/arte-hermanos/20100805075002124226.html|título=Arte entre hermanos|xornal=La Región|data=5 de agosto de 2010|autor=Laura Fernández|lingua=es}}</ref>: * {{ESPb}} [[Guadix]] (Granada) * {{PORb}} [[Santo Tirso]] * {{ESPb}} [[Rubí, Barcelona|Rubí]] (Barcelona) == Galería de imaxes == {{Artigo principal|Galería de imaxes de Celanova}} <gallery> Ficheiro:Fachada San Salvador de Celanova.jpg|Fachada do mosteiro Ficheiro:Fachada leste Mosteiro de Celanova.jpg|Fachada leste Ficheiro:Capela de San Miguel Mosteiro de San Salvador de Celanova.jpg|Capela de San Miguel Ficheiro:Plaza mayor de Celanova.jpg|Praza Maior </gallery> == Parroquias == {{Celanova}} == Lugares de Celanova == Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Celanova vexa: [[Lugares de Celanova]]. == Notas == {{Listaref|30em}} {{multimedia externa |video1=[http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/unha-viaxe-para-contar-celanova ''Unha viaxe para contar. Celanova''] [[Televisión de Galicia|TVG]] }} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Banda de Música Municipal de Celanova]] {{Commonscat|Celanova}} {{ConcellosTerradeCelanova}} {{Ourense}} {{Control de autoridades}} {{Concellos de Galicia en progreso}} [[Categoría:Celanova| ]] kxcnjx1odgmzkg6430ftrzcx4uglnxr 0 8248 6166485 6131334 2022-08-24T22:24:58Z Breobot 98629 Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «Pontevdra» wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Abadexo / Badexo<br/>''Pollachius pollachius'' | image = A history of the fishes of the British Islands (10574111454).jpg | image_width = 250px | image_caption = ''Pollachius pollachius'' | regnum = [[Animalia]] |phylum=[[Chordata]] | subphylum=[[Vertebrata]] | infraphylum=[[Gnathostomata]] | superclassis=[[Osteichthyes]] |classis=[[Actinopterygii]] | subclassis=[[Neopterygii]] | infraclassis=[[Teleostei]] |ordo=[[Gadiformes]] |familia=[[Gadidae]] | genus = '''Pollachius''' | species = '''P. pollachius''' | binomial = Pollachius pollachius | binomial_authority = (Linnaeus, 1758) | synonyms = : Referencia:<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126440 ''Pollachius pollachius'' (Linnaeus, 1758)] en WoRMS.</ref> * ''Gadus pollachius'' <small>Linnaeus, 1758 (sinónimo)</small> * ''Gadus lycostomus'' <small>Faber, 1828</small> * ''Gadus viridis'' <small>Gronow, 1854</small> * ''Merlangus pollachius'' <small>(Linnaeus, 1758</small>) * ''Pollachius linnei'' <small>Malm, 1877</small> * ''Pollachius typus'' <small>Bonaparte, 1846</small> }} O '''abadexo''',<ref name=A>{{Cita web |url=http://www.realacademiagalega.org/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=280967 |título=Dicionario da RAG |data-acceso=01 de agosto de 2013 |data-arquivo=22 de xullo de 2013 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20130722230111/http://www.realacademiagalega.org/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=280967 |url-morta=yes }}</ref><ref name=RP>Ríos Panisse, M. C. (1997)</ref><ref name=LV>Lahuerta e Vázquez (2000)</ref> '''badexo''' <ref name=A/><ref name=RS>Rodríguez Solórzano ''et. al.'' (1983)</ref> '''badeixo''',<ref name=RV>Rodríquez Villanueva ''et al.'' (1955)</ref> ''Pollachius pollachius'', é un [[osteíctios|peixe osteíctio]] da [[orde (bioloxía)|orde]] dos [[gadiformes]] e [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[gádidos]].<ref name=Cohen>Cohen ''et al.'' (1990)</ref><ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=125736 ''Pollachius'' Nilsson] en WoRMS. {{en}}</ref> A primeira descrición da especie foi feita por [[Carl von Linné]] en [[1758]] na 10ª edición do seu ''[[Systema Naturae]]'' <ref>Linnaeus, C. (1758): ''Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis.'' Editio decima, reformata. Laurentius Salvius: Holmiae. ii, 824 pp. (''Systema Naturae'' [http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.542 Ver en liña]</ref>, data e obra que marcan o inicio da [[taxonomía]] e [[nome científico|nomenclatura zoolóxica]] modernas, baixo o nome de ''Gadus pollachius''. Os exemplares novos (é dicir, os de tamaño pequeno ou mediano) denomínanse '''cerretas'''<ref name=RP/> '''corbelos''',<ref name=RP/> '''corobinas''' <ref>Constantino García González (1985): ''Glosario de voces galegas de hoxe'', Universidade de Santiago, ''Verba'', anexo 27 [http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=corobina&tipo_busca=lema].</ref>, '''curubelos''',<ref name=RP/> '''paleotas'''<ref>[[Camiño Noia Campos]] ''et al.'' (1997): ''Diccionario de sinónimos da lingua galega''. Vigo: Galaxia.</ref>, '''sarretas'''<ref name=RP/>, '''serretas''',<ref name=RP/> '''sarretos'''<ref>[[Eladio Rodríguez]] (1958-1961): ''Diccionario enciclopédico gallego castellano'', 3 vols. Vigo: Galaxia</ref> ou '''zarretas'''.<ref name=RP/> == Descrición == Ten un corpo alongado e esvelto que mide, habitualmente, entre 40 e 80&nbsp;cm de lonxitude, se ben pode chegar aos 130&nbsp;cm (dato rexistrado por [[Svetovidov]]).<ref name=RV/> Ten unha cor parda olivácea no dorso, que se vai facendo máis pálida nos flancos ata chegar á branca de prata brillante no ventre.<ref name=RV/> Está cuberto de pequenas [[escama de peixe|escamas]] revestidas de [[mucosidade]].<br/>Os ollos son grandes, de diámetro maior que a a unha vez e media da lonxitude do fociño. A mandíbula inferior é prominente (sobre todo nos adultos) e carece de barbelas no mento.<ref name=RV/> Os dentes son pequenos, agudos e subiguais, existindo en ambas as dúas mandíbulas e no [[vómer]]; na mandíbula superior forman como unha carda e na inferior dispóñense en dúas filas dianteiras e unha a cada lado das ramas mandibulares. O bordo posterior do maxilar acaba na vertical que pasa polo bordo anterior do ollo.{{cómpre referencia}} A altitude máxima do seu corpo equivale á cuarta ou quinta parte da súa lonxitude e posúe o contorno transversal redondeado. As aberturas nasais están no terzo superior da lonxitude do rostro e a primeira, redonda e pequena, posúe no seu bordo posterior unha membrana que, rebatida, lle serve de opérculo; a posterior, oval e de maior tamaño, carece de membrana dérmica marxinal. [[Ficheiro:Abadexo2000.jpg|miniatura|Abadexo pescado en mar aberto cun peso de 7,5 kg.]] A primeira aleta dorsal orixínase un pouco antes da vertical que pasa pola abertura anal; é triangular e nos adultos está precedida por un suco. A segunda dorsal ten a base o dobre de longa que a primeira e a primeira aleta anal é a máis longa de todas. As aletas adoitan ser da cor do dorso corporal ou máis claras, semellantes ás manchas dos flancos ou manchadas de cor amarela. A liña lateral do corpo do abadexo destaca pola súa cor escura; nalgúns exemplares pode ser parda, violácea ou agrisada, separada sen transición da cor metálica dos flancos. A primeira [[aleta|aleta anal]] é longa, e ten a súa orixe debaixo da metade posterior da base da primeira das tres [[aleta|aletas dorsais]]. A [[aleta|aleta caudal]] ten forma de media lúa.<ref name=RV/> A [[liña lateral]] é negra e, por riba das aletas pectorais, cuérvase cara ao dorso.<ref name=RV/><ref name=M>Muus, Bent J. ''et al.'' (1998)</ref> Os adultos adoitan posuír unha coloración máis uniforme que a dos novos, aínda que menos intensa e dunha tonalidade máis ocre; no seu dorso poden existir bandas de cor amarela, transversais á dirección dos raios. Segundo Moreau, nos exemplares novos as dúas primeiras aletas dorsais son dun fondo azulado atravesado por dúas bandas alaranxadas, salvo a terceira aleta, que só posúe unha; as anais son vermellas, co bordo pardento, e na axila das pectorais adoita existir unha mancha negra diminuta. === Especies semellantes === O abadexo pode ser facilmente confundido con outros membros moi próximos da familia dos [[bacallau]]s: o [[fogueiro]] ou burro (''Melanogrammus aeglefinus''), ou o [[fogoneiro]] ou carboeiro (''[[Pollachius virens]]''), pero existe unha serie de características que os diferencian. O fogueiro ten unha liña lateral recta de cor clara mentres que o abadexo posúe unha liña lateral escura, que se encontra curvada por riba da aleta pectoral. A mandíbula do carboeiro é bastante uniforme, mentres que o abadexo se caracteriza por presentar a mandíbula inferior saínte e sen barbelas no mento, características propias dos gádidos, e por presentar tres aletas dorsais e dúas anais; as aletas pectorais son pequenas, e as abdominais, que son diminutas, están preto da gorxa. == Características principais == * Peso máximo: 14&nbsp;kg. * Peso medio (cerca da costa): uns 2,7&nbsp;kg; no mar aberto, 4,5&nbsp;kg. * Lonxitude máxima: 1,30 m; xeralmente non chega a 1 m. * Ciclo de vida: de 8 a 10 anos. == Distribución e ciclo vital == === Área de distribución === A súa área de distribución esténdese polo océano [[Atlántico]] nororiental, desde as costas de [[Islandia]] e [[Noruega]] setentrional, polo norte, ata as costas [[África|norteafricanas]], polo sur.<ref>Ver mapa de distribución en FishBase [http://www.fishbase.org/summary/34e Mapa de distribución e imaxes].</ref> Abunda fronte as costas de [[Escocia]], e é das especies máis costeiras desta familia. Aínda que o abadexo é un peixe que procede do Atlántico norte, estendeuse por toda a costa galega, sobre todo polas zonas da [[A Coruña|Coruña]], [[Vigo]] e [[Pontevedra]]. Atópase en abundancia sobre fondos de rocha aínda que non deixa de existir nos de area e noutros fondos chans de análoga natureza. Adoita verse preto da superficie cando hai bancos de peixes ós que persegue con insistencia. A súa presenza en augas galegas foi citada por primeira vez por [[Cornide Saavedra|Cornide]] en [[1788]], como ''Gadus pollachius''.<ref>Cornide, Joseph (1788)</ref> [[De Buen]] (1935) tamén o rexistra como ''G. pollachius'', así como Steindachner en Lozano y Rey (en 1960), que o observou na Coruña e Vigo, e o propio Lozano y Rey, tamén en 1960, na Coruña, Pontevedra e Vigo. Xa co nome actual, ''Pollachius pollachius'', cítanos Lens (1978) en Ribeira; Fernández ''el al.'' en Galicia (1978), e sobre fondos da [[plataforma continental]] desde o alfoz do [[Miño]] ata Fisterra (1979); Iglesias (1981), en polígonos de [[batea|bateas mexilloeiras]] na [[ría de Arousa]] e Iglesias e González Gurriarán (1984) en polígonos de mexilloeiras na [[ría de Pontevedra]].<ref name=S>Solórzano ''et. al.'' (1988)</ref> === Bioloxía === Demersal ou de zonas intermedias, vive en augas costeiras, os máis novos (curubelos) máis preto da beiramar, ata os 200 m de profundidade.<ref name=RV/><ref name=M/> Os individuos de gran tamaño viven en fondos altos, rochosos e abruptos en torno a illotes; os animais pequenos prefiren os fondos areosos, cerca do litoral. Conforme van crecendo, desprázanse a augas máis profundas, onde adoitan vivir cerca das rochas. Os adultos so nadan en [[cardume]]s na época da reprodución.<ref name=RV/>. Esta ocorre na primavera no sur de [[Noruega]] e no norte do [[mar do Norte]], ao oeste e sur das [[illas Británicas]] en na [[península Ibérica]], a profundidades de entre 100 e 200 m. Os ovos e as larvas son peláxicos; os ovos eclosionan á semana da desova, e as crías peláxicas permanecen preto da costa durante 2 ou 3 anos, a miúdo en cardumes semellantes aos dos fogueiros.<ref name=M/> A desova transcorre entre [[febreiro]] e [[maio]], cando a auga está a unha temperatura de 8 a 10&nbsp;°C. Cada femia pon até catro millóns de ovos. Os ovos flotan cerca da superficie á deriva nas capas superiores do mar; as larvas e crías aliméntanse de [[plancto]] na proximidade das costas, crecen ata unha lonxitude duns cantos centímetros e adoptan unha dieta de [[camaróns]], [[cangrexo]]s e outros [[crustáceos]]. Os abadexos novos fan migracións para estenderse por toda a costa. Os abadexos adultos aliméntanse de peixes pequenos, como [[espadín]]s, [[lanzón]]s, [[xarda]]s, [[arenque]]s e [[sardiña]]s, que viven en augas de pouca profundidade, e de crustáceos peláxicos (camaróns ect).<ref name=M/> Os exemplares máis pequenos acostuman alimentarse de crías de [[bacallau]], ás que acometen por sorpresa dende atrás. O seu método favorito de alimentarse é rondar, mirando cara a arriba entre as algas ou no medio de escollos, agardando nesta posición a que a marea lles traia o alimento, e raras veces descende ata o fondo para alimentarse de vermes, crustáceos e [[molusco]]s. == Pesca e consumo == A súa carne é boa e fortemente coloreada, pero se conserva mal. As embarcacións comerciais pescan o abadexo con [[volanta]]s (os grandes) e [[trasmallos]] (os corbelos), sendo tamén frecuente a pesca con [[liña]]s e [[corricán]]. Considérase unha excelente peza de [[pesca deportiva]], pois pode pescarse doadamente dende a beira con cana e liñas, e cando prende no [[anzo]]l deféndese e nada buscando refuxio entre as rochas. Pola noite é facilmente atraído polas luces, feito aproveitado polos pescadores de [[xarda]] que o pescan por acometividade, con corricán. Son unha parte importante das [[pesca|pesqueíras]] de [[Inglaterra]] e o [[Atlántico|Atlántico norte]] onde se extrae como pesca adicional nas do [[bacallau]] e o [[fogueiro]]. As capturas anuais europeas son dunhas 15 000 t.<ref name=M/> A súa pesca está en perigo pola sobrepesca, tanto de adultos como de xuvenís. En Galicia, a venda total nas [[lonxa]]s ascendeu a 302 113&nbsp;kg en [[2009]].<ref>[http://www.pescadegalicia.com/default.htm Pescadegalicia.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101129040825/http://www.pescadegalicia.com/default.htm |date=29 de novembro de 2010 }}.</ref> É un dos reis da [[caldeirada]], no seu punto xusto de cocción. Pódese preparar tamén á romana e grellado, formando parte adoito das ''zarzuelas'' de peixe. Clasifícase dentro dos peixes brancos, polo seu baixo contido en [[graxa]]. == Orixe e difusión do nome == [[Ficheiro:Abadejo (632486471).jpg|miniatura|250px|Abadexo no [[Aquarium Finisterrae]] da [[A Coruña|Coruña]].]] '''Abadexo''' é voz de orixe [[lingua castelá|castelá]], de onde pasou ás demais linguas peninsulares e deu no portugués ''badejo'', en galego ''abadexo'' ou ''badexo'', en asturiano ''abadexu'' e traducido ao catalán como ''capellà'' (de todas formas haiu que facer notar que o ''capellà'' catalán non é o mesmo peixe que o castelán ''abadejo'', que é exclusivamente atlántico, senón o nome doutras especies de gádidos de menor tamaño, como ''Gadus luscus'', ''G. minutus'' e ''G. capelanus'' Risso.<ref name=AS>Antón Santamarina, en notas etimolóxicas a ''badexo'' e ''curubelo'', en Ríos Panisse, ''Op. cit.''</ref> É un diminutivo de ''abad'' (abade, crego), e a súa relación semántica pódese explicar de dúas formas. A primeira, como variación do ''curadiño'',<ref name=AS/> que significaba "bacallau seco" e era o nome que recibía o bacallau en tempos de [[Miguel de Cervantes|Cervantes]], segundo consta no [[Quixote]] (I, 2): «''A dita, acertou a ser venres aquel día, e non había en toda a venda senon unhas racións dun peixe que en Castela chaman abadexo, e na Andalucía bacallao, e noutras partes curadiño, e noutras troitela''». A segunda posibilidade é que abadexo sexa unha evolución semiculta galego-luso-leonesa do baixo latín ''abbadagium'', que era como se chamaba a contribución en especie que se pagaba aos abades e aos relixiosos. A primeira das dúas posibilidades é a que parece ter máis aceptación. A primeira documentación da voz ''abadexo'' está no ''Vocabulario do Humanista'' de Palmireno, de [[1569]], onde figura como sinónimo de ''molva'' e está considerada palabra castelá (s.v. ''aselli''). Ata a publicación do estudo sobre esta obra considerábase como primeira data de documentación a de [[1582]], nunha obra de [[Tareixa de Ávila|santa Tareixa]]. Pola definición de abadexo que fixo o naturalista malagueño García de la Leña vese que a súa información é libresca: ''Abadexo ou bacallao: peixe común, coñecido baixo de moitos nomes; algúns distínguennos e téñennos por peixes distintos, por ser menos grosos e máis parduscos que o bacallau, en ter a cabeza máis delgada e longa, e outras pequenas diferenzas. Linneo pono co nome latino de "Gadus pollachius"''. Viera e Clavijo identifican o abadexo co ''Gadus pollachius'' de Linneo, e sinalan que "''vulgarmente chamase tamén abade''". A documentación da voz dende o [[século XVI]] é moi extensa, como consta no ''Diccionario Histórico''. A difusión actual da palabra é moi grande, ó ter correspondentes en todas as linguas peninsulares. Porén, na gran parte do litoral non é coñecida a especie ou o nome se aplica a outras especies. É voz común e xeral en todo o [[Cantábrico]] e en [[Galicia]], mentres que en [[Andalucía]] só se coñece na costa [[Cádiz|gaditana]]. === Outras denominacións e homólogos estranxeiros === Nas [[Canarias]] recóllese ''abae'' como nome deste gádido, aínda que tamén designa en varios puntos ao ''Serranus alexandrinus'', o ''Serranus cabrilla'' ([[cabriña]]) ou o ''Serranus guaza'' ([[cherna]] común). O ''–e'' final da palabra revela a súa orixe portuguesa, malia iso nesta lingua perdeuse e a denominación deste e outros gádidos é ''badejo'', que é un castelanismo. En Galicia, xunto con ''badexo'' e as súas diversas variantes de tipo fónico, tamén ten certa difusión o nome ''cerreta'' ou ''serreta'' para designar os abadexos novos, ó igual que en todo o Cantábrico. Trátase dunha voz derivada do galego ''cerro'' (pronunciado ''serro'' nas [[Rías Baixas]], que significa "espiñazo" e que procede do latín ''cĭrrus'', do mesmo significado.<ref name=AS2>Anón Santamarina, nota etimolóxica en '''§ 360. Gadus merlangus''' (L.), en Ríos Panisse, ''Op. cit.'')</ref> Tamén en Galicia os abadexos novos reciben outro nome: ''curubelo'', que se presenta en numerosas variantes como ''corobelo'', ''corubelo'' ou ''corbelo''. A pesar de que algunhas destas formas podería facer cavilar que se trata dun derivado de ''corvo'', non parece que sexa esta a orixe, senón que máis ben crese que é unha corrupción dunha forma antiga "''curadelo''", que é o equivalente galego do nome castelán sinalado por Cervantes ''curadiño'', que designaba primeiro o peixe curado e máis tarde o peixe vivo.<ref>Véxase nota etimolóxica de Antón Santamarina en ''Curubelo'', no '''§ 362. Gadus pollachius''' (L.), de Ríos Panisse, ''Op cit.''</ref> * '''Galego''': Abadexo, Abadeixo, Badexo ou Corbelo * '''Portugués''': Badejo, Juliana * '''Castelán''': Abadejo ** '''Canarias''': Abad ** '''Cantabria''': Sarreta * '''Catalán''': Abadejo * '''Éuscaro''': Serrata ou Bakailo * '''Inglés''': Pollock, Lythe * '''Francés''': Lieu Jaune, Merlan Jaune, Lieu Noir * '''Alemán''': Pollack Klamottendosrch, Seelachs * '''Dinamarca''': Lubbe, Sej * '''Holanda''': Witte Koolvis, Pollack * '''Islandia''': Lyr * '''Italia''': Merluzzo Giallo * '''Malta''': Bakkaljaw * '''Noruega''': Lyr * '''Polonia''': Grazniak * '''Suecia''': Lytorsk * '''Balcans''': Ugotica == Galería de imaxes == {{Galería |Ficheiro:Abadexo8.jpg|Abadexo pescado cerca de costa, cun peso de 10 kg |Ficheiro:Pollachius pollachius 02.jpg|Abadexo nun acuario |Ficheiro:Pollachius pollachius head.JPG|Abadexo. Detalle da cabeza |Ficheiro:Charles Lamb, Islington, London (7794379678).jpg|Abadexo grellado con salsa verde, verduras e puré de pataca }} == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commons|Pollachius}} {{Wiktionary}} {{wikispecies}} === Bibliografía === * Cohen, D., Inada, T., Iwamoto, T. & Scialabba, N. (1990): ''Gadiform Fishes of the World (Order Gadiformes). An annotated and illustrated catalogue of cods, hakes, grenadiers and other gadiform fishes known to date.'' [[FAO]]: FAO Fisheries Synopsis, 125, volume 10, pp.&nbsp;77–81. * Cornide, Joseph (1778): ''Ensayo de una historia de los peces y otras producciones marinas de la costa de Galicia arreglado al sistema del caballero Carlos Linneo con un tratado de las diversas pescas y de las redes y aparejos con que se practican''. [http://books.google.es/books?id=MYY-AAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false Ver en liña]. * Dirección Xeral de Formación Pesqueira (1999): ''Guía do consumidor de peixe fresco''. Santiago: Xunta de Galicia. * Lahuerta Mouriño, Fernando e Francisco X. Vázquez Álvarez (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. Santiago: Xunta de Galicia. ISBN 84-453-2913-8 * Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): ''Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2. * Nelson, Joseph S. (2006): ''Fishes of the World''. John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-25031-7. * Rodríguez Solórzano, Manuel; Sergio Devesa Regueiro e Lidia Soutullo Garrido (1983): ''Guía dos peixes de Galicia''. Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 84-7154-433-4. * Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1995): ''Peixes do mar de Galicia. (III) Peixes óseos (continuación)''. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-870-2. * Solórzano, Manuel R[odríguez]; José L. Rodríguez, José Iglesias, Francisco X, Pereira e Federico Álvarez (1988): ''Inventario dos peixes do litoral galego (Pisces: Cyclostomata, Chondrichthyes, Osteichthyes)''. O Castro-Sada, A Coruña: Cadernos da Área de Ciencias Biolóxicas (Inventarios). Seminario de Estudos Galegos, vol. IV. ISBN 84-7492-370-0 === Outros artigos === * [[Gadiformes]] * [[Gádidos]] === Ligazóns externas === * [http://www.fishbase.org/Summary/SpeciesSummary.php?ID=34&AT=abadejo Ficha no FishBase] * [http://www.pescadegalicia.gal/Publicaciones/pdfs/Especies_pesqueiras.pdf Fichas de diferenciación e recoñecemento de especies pesqueiras do mercado galego] Xunta de Galicia. * {{cita web|páxina-web=pescadegalicia.gal|editor=[[Xunta de Galicia]]|título=Anuario de Pesca de Galicia 2017|data-acceso= 07 de decembro de 2018|url=https://www.pescadegalicia.gal/Publicaciones/AnuarioPesca2017/indice.html}} {{Produtos da pesca comerciais}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Gadiformes]] [[ko:북대서양대구]] iuipql25kogc5j4sy38hh31uh7z3lvf 0 8559 6166493 5951545 2022-08-24T23:26:36Z Kwamikagami 3795 /* Conceptos de paz para diversos autores */ wikitext text/x-wiki {{Outros homónimos|Paz (homónimos)}} {{1000}} {{1000 artigos icona título|materia=Xeografía e historia}} [[Ficheiro:Peace_dove.svg|miniatura|A [[pomba]] co ramo da [[oliveira]] simboliza a paz.]] [[Ficheiro:A Coruña - Plaza de Pontevedra 2.JPG|miniatura|Pomba de [[Picasso]], [[A Coruña]].]] A '''paz'''<ref>{{DRAG|paz}}</ref> (do latín ''pax'' = ''Absentia Belli'') é xeralmente definida como un estado de [[calma]] ou [[tranquilidade]], unha ausencia de perturbacións ou axitación, [[violencia]], liorta ou [[guerra]]. Pode entenderse no sentido individual (paz interior, tranquilidade) ou tamén mundial (ausencia de conflitos bélicos). Pode ser clasificada segundo varios criterios, por exemplo paz ''positiva'' e ''negativa''.{{Cómpre referencia}} * '''Paz positiva''' - Estado de non-violencia e xustiza. * '''Paz negativa''' - Estado ausente de violencia pero tamén de xustiza. O concepto de paz está na [[etimoloxía|orixe etimolóxica]] dos [[saúdo]]s: ''[[shalom]]'' en [[lingua hebrea|hebreo]] e ''[[salam]]'' en [[lingua árabe|árabe]] significan «paz» ou «a paz estea contigo ou convosco», e tamén se empregan como despedida, significando entón ''vai (ou ide) en paz''; ''salve'', o saúdo [[lingua latina|latino]], é un desexo de [[saúde]], concepto tamén moi relacionado. O saúdo da paz ou bico da paz é unha parte da [[misa]] na que os asistentes "se dan a paz". [[Wolfgang Dietrich (politólogo)|Wolfgang Dietrich]] no seu proxecto de investigación que levou ao libro ''The Palgrave International Handbook of Peace Studies'' (2011) analizou os significados de paz en diferentes linguas e diferentes rexións arredor do mundo. Máis tarde, en ''Interpretations of Peace in History and Culture'' (2012), agrupou os diferentes significados de paz en cinco familias: enerxética/harmonía, moral/xustiza, moderna/seguridade, posmoderna/verdade e transracional, síntese das faces positivas das catro familias previas. No [[dereito internacional]], o estado de paz é aquel no que os conflitos internacionais se resolven de forma non violenta, e particularmente denomínase "paz" o convenio ou tratado que pon fin á guerra. Existe unha rama do estudo das [[Relacións Internacionais]] denominada [[irenoloxía]] ou estudos da paz e dos conflitos. A [[antropoloxía]] tradicional (xa desbotada) consideraba que unicamente o estado [[civilización|civilizado]] da evolución cultural consideraba a paz dunha forma positiva e que os estados de ''[[cultura primitiva|salvajismo]]'' e ''[[bárbaro|barbarie]]'' supuñan unha preferencia cultural pola guerra, considerando unha forma honrosa de vida saquear outros pobos, exaltando as virtudes guerreiras e en casos extremos ritualizando a [[antropofaxia]]. Deste xeito describíanse os costumes dalgúns pobos chamados [[cultura primitiva|primitivos]], xustificando así a súa [[colonización]], e mantíñanse a memoria historiográfica dalgúns pobos históricos como os [[viquingo]]s ou os [[hunos]] e dalgunhas épocas históricas consideradas "escuras" como a [[alta idade media]]. De xeito oposto deseñouse o mito do "[[bo salvaxe]]", que en ausencia de desenvolvemento cultural mostraría unha total ausencia de violencia. == Conceptos de paz para diversos autores == [[Ficheiro:Peace symbol (fixed width).svg|miniatura|O logotipo da [[campaña para o desarmamento nuclear]] converteuse nun símbolo de paz recoñecido internacionalmente]] No ''[[I Ching]]'', o oposto á paz é o estancamento. Simbolicamente isto significa que a paz non é un absoluto, senón unha busca permanente. Ademais, indica que o conflito non é o oposto á paz. Convén nun trámite cara á paz, transformar o conflito, non suprimilo. As xestións non violentas encarnan este trámite de transformación pacífica do conflito. [[Immanuel Kant|Kant]] escribiu o tratado ''[[Zum ewigen Frieden]]'' ("Sobre a paz perpetua"). [[A. J. Muste]] (1885-1967) dixo: «Non hai un camiño cara á paz, a paz é o camiño».<ref>[http://www.jrank.org/quotations/pages/1192/A-J-Muste-Abraham-Johannes-Muste.html]''The New York Times'', «Debasing Dissent» Nov 16, 1967. p. 46.</ref> [[Martin Luther King]] escribiu na súa ''[[Carta de Birmingham]]'', escrita en prisión: «A verdadeira paz non é simplemente a ausencia de tensión: é a presenza de xustiza».<ref>[http://www.sas.upenn.edu/African_Studies/Articles_Gen/Letter_Birmingham.html Carta de Birmingham escrita en la prisión] (en inglés)</ref> [[Benito Juárez]], presidente mexicano, dixo «o respecto ao dereito alleo é a paz». [[Jonathan Larson]], compositor do musical ''[[Rent]]'', dixo «o contrario da guerra non é a paz, senón a creación». == Teorías == Existen moitas teorías diferentes da "paz" no mundo da [[polemoloxía]], que envolve o estudo da transformación dos conflitos, desarmamento e cesamento da violencia.<ref>{{cita web|url=http://www.einaudi.cornell.edu/peaceprogram/|título=Peace Program|editorial=einaudi.cornell.edu|lingua=en}}</ref> A definición de paz pode variar de acordo coa relixión, a cultura ou a materia de estudo. A paz é un estado de equilibrio e entendemento en si mesmo e entre outros, onde o respecto se adquire pola aceptación das diferenzas, a [[tolerancia]], os conflitos resólvense mediante o [[diálogo]], os dereitos das persoas son respectados e as súas voces son ouvidas, e todos están no seu punto máis alto de serenidade sen tensión social. === Equilibrio de poder === A posición clásica "realista" é que a clave para promover a orde entre os estados, e así aumentar as posibilidades de paz, é o mantemento dun [[equilibrio de poder]] entre os estados, situación en que ningún estado é tan dominante que pode "establecer a lei ao resto". Os expoñentes desta visión incluíron a [[Metternich]], [[Otto von Bismarck|Bismarck]], [[Hans Morgenthau]] e [[Henry Kissinger]]. Un enfoque relacionado —máis na tradición de [[Hugo Grotius]] que na de [[Thomas Hobbes]]— foi articulado pola chamada "escola inglesa de teoría das relacións internacionais" como por [[Martin Wight]] no seu libro ''Power Politics'' (1946, 1978) e por [[Hedley Bull]] en ''The Anarchical Society'' (1977). Como o mantemento dun equilibrio de poder podería nalgunhas circunstancias esixir a vontade de ir á guerra, algúns críticos viron a idea dun equilibrio de poder como promover a guerra en vez de promover a paz. Esta foi unha crítica radical a aqueles partidarios das Potencias Aliadas e Asociadas que xustificaron a entrada na [[primeira guerra mundial]] ao considerar que era necesario preservar o equilibrio de poder en Europa dunha aposta alemá pola hexemonía. Na segunda metade do século XX, e especialmente durante a [[guerra fría]], xurdiu unha forma particular de equilibrio de poderes (a disuasión nuclear mutua) como unha doutrina de ampla difusión sobre a clave da paz entre as grandes potencias. Os críticos argumentaron que o desenvolvemento de reservas nucleares aumentou as posibilidades de guerra máis que de paz e que o "paraugas nuclear" o fixo "seguro" para guerras máis pequenas (por exemplo, a [[guerra de Vietnam]] e a invasión soviética de Checoslovaquia que acabou coa [[primavera de Praga]]), polo que se fan máis probables esas guerras. === Libre comercio, interdependencia e globalización === Foi un principio central do [[liberalismo clásico]], por exemplo entre os pensadores liberais ingleses de finais do século XIX e principios do XX, que o [[libre comercio]] promoveu a paz. Por exemplo, o economista de Cambridge [[John Maynard Keynes]] (1883-1946) dixo que foi "educado" sobre esta idea e que a mantivo inapelábel ata polo menos a década de 1920.<ref>[[Donald Markwell]], ''[[John Maynard Keynes]] and International Relations: Economic Paths to War and Peace''. Oxford: Oxford University Press, 2006, capítulo 2.</ref> Durante a [[globalización]] económica das décadas anteriores á primeira guerra mundial, escritores como [[Norman Angell]] argumentaron que o crecemento da interdependencia económica entre as grandes potencias fixo inútil e, polo tanto, improbábel a guerra entre elas. Propuxo este argumento en 1913. Un ano despois os estados economicamente interconectados de Europa víronse envoltos no que máis tarde se coñeceu como [[primeira guerra mundial]].<ref>[https://www.nato.int/docu/review/articles/2019/01/14/the-end-of-the-great-illusion-norman-angell-and-the-founding-of-nato/index.html The End of the Great Illusion]</ref> Estas ideas volveron a ser importantes entre os internacionalistas liberais durante a globalización de finais do século XX e principios do XXI. Estas ideas viron o [[capitalismo]] como consistente, mesmo propicio para a paz. === Teoría dos xogos === O xogo de guerra e paz é unha abordaxa da [[teoría de xogos]] en relación á paz e a resolución de conflitos. Un [[xogo iterado]] orixinalmente tocado en grupos de académicos e por [[modelaxe computacional]] por moitos anos a fim de estudar posíbeis estratexias de [[cooperación]] e [[agresión]].<ref>{{cita libro|apelidos=Shy|nome=O|ano=1996|título=Industrial Organization. Theory and Applications|lugar=Cambridge|editorial=The [[MIT]] Press|lingua=en}}</ref> Como os ''peace makers'' se tornaron máis ricos ao longo do tempo, fíxose claro que facer a guerra tiña custos máis altos do que inicialmente estaba previsto. A única estratexia que acumulaba riqueza máis rapidamente era a "[[Genghis Khan]]", un agresor constante facendo a guerra continuamente para gañar recursos. Isto levou ao desenvolvemento da estratexia "cara agradábel provocante", un pacificador até ser atacado, desenvolvido só para gañar a través de perdóns ocasionais, mesmo cando é atacado. Varios xogadores continúan a gañar riqueza cooperando uns cos outros, mentres prexudican o agresor constante. Tales accións levaron, en esencia, ao desenvolvemento da [[Liga Hanseática]] que visaba o comercio e a defensa mutua despois de séculos de depredación [[viquingos|viquinga]].<ref>{{cita web|url=http://sa.ncsu.edu/S&A/faculty/troost/troost_vita.html|título=NCSU Professor of Sociology Kay M. Troost|lingua=en|dataacceso=2019-05-13|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20070623231923/http://sa.ncsu.edu/S%26A/faculty/troost/troost_vita.html|data-arquivo=23 de xuño de 2007|url-morta=yes}}</ref> === Teoría da paz democrática === A teoría da paz democrática afirma que as democracias nunca entrarán en guerra unhas coas outras. === Teoría da paz ativa === A partir das ensinanzas de [[Johan Galtung]], noruegués cofundador do campo da [[polemoloxía]], en "paz positiva",<ref>{{cita libro|apelidos=Galtung|nome=J|título=Peace by peaceful means. Peace and conflict, development and civilization|editorial=Sage Publications|ano=1996|lingua=en|páxina=32}}</ref> e dos escritos de Maine Quaker Gray Cox, un consorcio de investigadores e disputantes na iniciativa experimental da Facultade John Woolman chegaron a unha teoría da paz activa. Esta teoría postula que a paz fai parte dunha tríade, que inclúe tamén a xustiza e a totalidade (ou benestar), en consonancia con interpretacións académicas escritas do significado da palabra hebraica antiga S-L-M, ou "Shalom", chamado por algúns a palabra da Biblia para salvación, a xustiza e a paz. Alén diso, o consorcio integrou o ensino de Galtung dos significados dos termos de paz, mantemento da paz e construción da paz, para tamén se encaixaren nunha formulación triádica. Vermont Quaker John V. Wilmerding, Jr., fundador da John Woolman College, postula cinco etapas de crecemento aplicábeis a individuos, comunidades e sociedades, sendo que unha transcende primeiro a consciencia da "superficie", que a maioría das persoas ten, emerxendo sucesivamente en aquiescencia, [[pacifismo]], resistencia pasiva, resistencia activa, e finalmente paz activa, dedicándose á pacificación, mantemento da paz, e/ou construción da paz. === Moitas pazes === Seguindo a [[Wolfgang Dietrich]], Wolfgang Sützl<ref>{{cita libro|apelidos=Dietrich|nome=Wolfgang |apelidos2=Sützl|nome2=Wolfgang|título=A Call for Many Peaces; in: Dietrich, Wolfgang, Josefina Echavarría Alvarez, Norbert Koppensteiner eds.: Key Texts of Peace Studies|editorial=LIT Münster|lugar=Viena|ano=2006|lingua=en}}</ref> e os estudos da paz da [[Universidade de Innsbruck]], algúns pensadores abandonaron calquera definición única e abranguente de paz. En vez diso, promoven a idea de moitas paces. Argumentan que, como non existe unha definición única ou correcta de paz, a paz debe ser entendida como unha pluralidade. Ese entendemento [[posmodernidade|posmoderno]] da paz baseouse na filosofía de [[Jean-François Lyotard]]. Serviu como base para o concepto máis recente de paz transracional e transformación de conflitos. === Paces transracionais === En 2008, [[Wolfgang Dietrich]] ampliou a súa abordaxe anterior das moitas paces ás chamadas "cinco familias" de interpretacións da paz: abordaxe enerxética, moral, moderna, posmoderna e transracional.<ref>{{cita libro|apelidos=Dietrich|nome=Wolfgang|título=Variationen über die vielen Frieden|volume=1|lugar=Deutungen|editorial=VS Verlag Wiesbaden|ano=2008|lingua=de}}</ref> A transracionalidade une a comprensión racional e mecanicista da paz moderna nunha maneira relacional e baseada na cultura con narrativas espirituais e interpretacións enerxéticas.<ref>{{cita libro|apelidos=Dietrich|nome=Wolfgang|apelidos2=Alvarez|nome2=Josefina Echavarría|apelidos3=Esteva|nome3=Gustavo|apelidos4=Ingruber|nome4=Daniela|apelidos5=Koppensteiner|nome5=Norbert |título=The Palgrave International Handbook of Peace Studies. A Cultural Approach|editorial=Palgrave MacMillan|localización=Londres|ano=2011|lingua=en}}</ref> A comprensión sistémica das paces transracionais defende un método de transformación de conflitos centrado no cliente, a abordaxe chamada de elicitiva.<ref>{{cita libro|apelidos=Lederach|nome=John Paul|título=Preparing for Peace|url=https://archive.org/details/preparingforpeac00lede|editorial=Syracuse University Press|ano= 1996|lingua=en}}</ref> == Longos períodos de paz == O período máis longo continuado de paz entre os estados existente na actualidade foi rexistrado en [[Suecia]], que está en paz dende 1814 (se non se considera a participación de Suecia nas guerras de [[guerra de Afganistán|Afganistán]] e [[guerra de Libia|Libia]]) tras a perda de grandes partes do seu territorio nas [[guerras napoleónicas]]. A paz sueca pode ser parcialmente explicada pola súa posición xeográfica, a non participación en alianzas militares que supuxo un certo nivel de neutralidade en tempos de guerra e polos períodos de relativa paz en Europa e no mundo coñecidos como [[Pax Britannica]] (1815-1914) e [[Pax Europaea]]/[[Pax Americana]] (dende a década de 1950). Outros exemplos de períodos longos de paz son: * o [[isolacionismo]] do [[período Edo]], tamén coñecido como [[shogunato Tokugawa]], no Xapón entre 1603 e 1868 (250 anos). * a [[Pax Khazarica]] no [[khanato Khazar]] (sueste de Turquía) entre 700-950 AD (250 anos). * a [[Pax Romana]] no [[Imperio Romano]] durante 190 ou 206 anos. == A medición da paz == [[Ficheiro:Jacob Jordaens- Al·legoria de la Pau.jpg|miniatura|''Alegoría da Paz e da felicidade do Estado''. A Paz era a consecuencia lóxica da xustiza e o bo goberno, ligábase co concepto de florecer e frutificar unha nación. Obra atribuída ao taller de [[Peter Paul Rubens|Rubens]] ([[Biblioteca Museo Víctor Balaguer]])]] As dificultades que se presentan ao tratar de definir o concepto de paz pode explicar por que son tan poucos os intentos de medir o estado de paz nas diferentes nacións do mundo. O [[índice de paz global]] é un intento de medir os niveis de paz nos países do mundo e de identificar algunhas das forzas que impulsan a paz. O índice mide a paz definida como a ausencia de violencia. O proxecto aborda a tarefa de medir a paz dende dúas bandas; o primeiro obxectivo é crear un modelo de puntuación e un índice de paz mundial que ordene 149 nacións polos seus estados d epaz relativos empregando 23 indicadores que van dende o nivel de gastos militares da nación ás súas relacións cos países veciños e o nivel de respecto aos [[dereitos humanos]]. Os indicadores foron seleccionador por procederen de fontes confiables. O segundo obxectivo é empregar os datos obtidos do índice de paz global para comezar investigacións da importancia relativa dunha serie de determinantes ou forzas posibles (incluíndo niveis de [[democracia]] e [[transparencia]], [[educación]] e [[benestar]] nacional) que poden influír na creación e mantemento de sociedades pacíficas, tanto interna como externamente. == Estudos da paz e conflitos == Os estudos da paz e conflitos son un campo académico que identifica e analiza comportamentos [[violencia|violentos]] e non violentos, así como os mecanismos estruturais presentes en [[conflito social|conflitos sociais]] violentos e non violentos. Isto é para entender mellor os procesos que levan a unha condición humana máis desexable.<ref>Dugan, 1989: 74 {{onde}}</ref> Unha variación, os estudos para a paz ([[polemoloxía]]), é un esforzo [[Interdisciplinaridade|interdisciplinar]] que trata sobre a prevención, redución e solución de conflitos. Isto contrasta cos estudos da guerra, dirixidos á consecución eficiente da vitoria en conflitos. Disciplinas envolvidas nestes estudos poden incluír a [[ciencia política]], a [[xeografía]], a [[economía]], a [[psicoloxía]], a [[socioloxía]], as [[relacións internacionais]], a [[historia]], a [[arqueoloxía]], a [[antropoloxía]], os [[estudos relixiosos]] e os [[estudos de xénero]], entre outras. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Outros artigos === * [[Pacifismo]] * [[Premio Nobel da Paz]] *[[Dólar Peace|Dólar da Paz]] ===Ligazóns externas === * [http://www.sgep.org Seminario Galego de Educación para a Paz]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080908022254/http://www.sgep.org/ |date=08 de setembro de 2008 }} * [http://www.carnegieendowment.org Carnegie Endowment for International Peace] * [https://web.archive.org/web/20121013220950/http://www.carnegiecouncil.org/index.html Lemonade a la Carnegie] consultado o 16 de outubro de 2012 * [http://peacewiki.pbworks.com/ PeaceWiki] * [http://peace.maripo.com/ Peace Monuments Around the World] * [http://www.frient.de Working Group on Peace and Development (FriEnt)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180828084516/https://www.frient.de/ |date=28 de agosto de 2018 }} * [http://www.quora.com/How-do-we-achieve-world-peace Answers to: "How do we achieve world peace?"] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Sociedade]] [[Categoría:Paz]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencias sociais)]] nbzdw3lp1z6f90r44tw5qt5108hc9mk 0 11472 6166257 6138323 2022-08-24T13:35:11Z Chairego apc 25871 engado imaxe wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Biosbardos.png|miniatura|dereita|240px|Interpretación da caza dos biosbardos.]] Os '''biosbardos''' son unha figura [[Mitoloxía|mitolóxica]] existente en [[Galicia]] coa que se adoita gastar bromas aos non iniciados na caza. Adoita falarse deles coma paxaros ou mozos de gran beleza que ninguén sabe describir e que quen consegue cazalos ten despois moita sorte na vida, a condición de que non llos ensine a ninguén. == Lenda == A situación dáse cando un grupo convida a alguén a cazar "biosbardos" de noite, debido a que os non iniciados non coñecen o tema e normalmente aceptan. Dise que hai que ir a un camiño estreito e afastado, onde non se escoite canto de galo nin de galiña, nin voces humanas, e armados cun saco grande de boca ancha. A cuestión é que non existen e os compañeiros aproveitan a escuridade da noite para facerlle algunha inocentada á vítima. Seres semellantes aos biosbardos son os [[gambusino]]s ou [[gamburrino]]s doutras zonas da [[Península Ibérica|península]]. O [[dahue]], [[dahut]] e [[daru (mitoloxía)|daru]] de [[Poitou]] é un animal de forma indefinida, extremadamente raro, de pel valiosísima, que só se pode capturar nas noites frías de inverno agardando toda a noite á intemperie a que veña, nunha broma idéntica á descrita para os biosbardos. Parece ser que na [[Illa de Man]] existe un ser semellante chamado algo así como [[phymodee]]{{cómpre referencia}}. O seguinte encantamento fai que os biosbardos se metan no saco: :''Son Leonardo,'' :''ti es biosbardo.'' :''Biosbardo, vente ó saco, :''que eu te agardo, e son Leonardo.'' Outra: :''Biosbardo,'' :''ven ó fardo,'' :''que alpabarda'' :''por ti agarda.'' == Outros nomes == Nalgunhas zonas de [[Galicia]] tamén son coñecidos coma '''cachafellos''', '''cazbellos''', '''cazarellos''', '''cocerellos''', '''cozorellos''', '''gazafellos''', '''cozochas''', '''cozochos''' (en [[Bogo, A Pontenova]]) '''cotofellos''' ou '''cotovelos'''<ref name=CUBA52>Cuba, Miranda e Reigosa (1999:52).</ref> e varía así mesmo a súa localización, xa que poden atoparse tanto no río coma no monte. Normalmente é máis sinxelo atopalos nas noites de xeada. === Cachafellos === :''Cachafello vente ó cesto,'' :''que alpabarda por ti agarda.'' === Cozorellos === Na zona de Sarria é un peixe moi belido, que abunda nas fontes e ríos e salta de noite. Para pescalos hai que ir, xa escurecido, cun saco aberto e dicirlles: :''Cozorellos ó saco,'' :''a tres e a catro.'' === Gazafellos === :''Gazafello,'' :''ven ó rello,'' === Pibardos ou pigarzos === :''Pibardo,'' :''vente ó gardo,'' :''que Xan da Albarda'' :''aquí te agarda.''<ref>Aníbal Otero Álvarez (1977): Vocabulario de San Jorge de Piquín, Universidade de Santiago, 1977 (Verba anexo 7) ([http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=Gazafello&tipo_busca=lema Dicionario de Dicionarios])</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro|título = [[Os biosbardos]] |autor = [[Eduardo Blanco Amor|Eduardo BLANCO AMOR]]|lugar= [[Vigo]] |editorial=[[Editorial Galaxia]]|ano = [[1962]]}} Dous dos oito contos deste libro teñen este tema como argumento: "Os biosbardos" e "Bartomeu i os biosbardos". Do primeiro deles é a primeira das invocacións mencionadas. * {{Cita libro|título = [[Dicionario dos seres míticos galegos]]|autor = [[Xoán Ramiro Cuba|Xoán Ramiro CUBA]], [[Xosé Miranda|Xosé MIRANDA]] e [[Antonio Reigosa|Antonio REIGOSA]]|lugar= [[Vigo]] |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]]|ano = [[2008]]}} === Ligazóns externas === * [http://www.galiciaencantada.com Galicia Encantada]. Páxina que recolle moito material de todo o país clasificado en varias categorías: temas, lugar de recollida etc. {{Mitoloxía galega}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Mitoloxía galega]] 7nqx8uke1exgn5zfk02hbw5gaqke0z4 14 13524 6166282 6125126 2022-08-24T14:00:26Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{ORDENAR:Exipcio}} [[Categoría:Mitoloxía de África]] [[Categoría:Mitoloxía de Asia]] [[Categoría:Antigo Exipto]] m1tydaixvgwcaph21faia8iscxgioa5 0 14260 6166512 6165904 2022-08-25T03:23:42Z Flix11 87130 fix wikitext text/x-wiki {{desactualizado}} {{Club de futbol | nome = Manchester United | escudo = [[Ficheiro:Old Trafford inside 20060726 1.jpg|310px]] | nomecompleto = Manchester United<br/>Football Club | alcume = Red Devils | fundacion = [[1878]] | estadio = [[Old Trafford]], [[Manchester]]<br/>{{ENGb}} [[Inglaterra]] | inauguracion = [[1910]] | capacidade = 74.789 | propietario = Familia Glazer | presidente = {{USAb}} [[Joel Glazer|Joel]] e [[Avram Glazer]] | adestrador = {{NEDb}} [[Erik ten Hag]] | liga = [[Premier League]] | tempada = [[Premier League 2021-2022|2021–22]] | posicion = '''6º''' | web = http://www.manutd.com/ | marcacamiseta = [[Nike, Inc.]] | anunciocamiseta = [[Chevrolet]] | pattern_la1 = _mufc2223h |pattern_b1 = _mufc2223h |pattern_ra1 = _mufc2223h |pattern_sh1 = _mufc2223h |pattern_so1 = _mufc2223hl | leftarm1 = FF0000 |body1 = FF0000 |rightarm1 = FF0000 |shorts1 = FFFFFF |socks1 = 000000 | pattern_la2 = _mufc2223a |pattern_b2 = _mufc2223A |pattern_ra2 = _mufc2223a |pattern_sh2 = _mufc2223h2 |pattern_so2 = _mufc2223al | leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = 000000 |socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _mufc2223t |pattern_b3 = _mufc2223T |pattern_ra3 = _mufc2223t |pattern_sh3 = _mufc2223t |pattern_so3 = _mufc2223tl | leftarm3 = 80FF00 |body3 = 80FF00 |rightarm3 = 80FF00 |shorts3 = 343434 |socks3 = 80FF00 }} O '''Manchester United Football Club''' é un club de [[fútbol]] da [[Premier League]] [[Inglaterra|inglesa]] que xoga os seus partidos en [[Old Trafford]] no [[Gran Manchester]]. O equipo foi fundado como ''Newton Heath'' en [[1878]], uníndose á Football League en [[1892]] e xogando na primeira categoría do fútbol inglés dende [[1938]], coa excepción da temporada [[1974]]-[[1975|75]]. É considerado como un dos máis populares do mundo,<ref>[http://www.mirror.co.uk/sport/football/2008/01/08/man-utd-s-333m-fans-115875-20278453/ Man Utd's 333M fans]</ref> debido a que conta con máis de 659 millóns de seguidores a nivel internacional,<ref name="659millones">{{cita web|url=http://www.espanol.manutd.com/es-ES/NewsAndFeatures/ClubNews/2012/May/Manchester-United-global-following-ES.aspx|título=United,el club más popular|autor=Sitio web oficial|editorial=Manchester United F.C.|dataacceso=31 de decembro de 2012|idioma=es}}</ref><ref name="659millones2">{{cita web|url=http://www.bbc.co.uk/news/magazine-21478857|título=Do Man Utd really have 659m supporters?|autor=Ed Prior|editorial=BBC News|dataacceso=22 de abril de 2013|idioma=inglés}}</ref> e tendo a media de asistencia máis alta aos seus partidos do fútbol inglés nos últimos 50 anos.<ref>{{Cita web |url=http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/attneng.htm |título=English attendances |data-acceso=31 de xaneiro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080613212457/http://www.european-football-statistics.co.uk/attn/attneng.htm |dataarquivo=13 de xuño de 2008 |urlmorta=yes }}</ref> O Manchester United é o actual campión inglés, gañando o título da Premier League no ano [[2008]]-[[2009|09]], sendo así un dos clubs ingleses máis exitosos da historia, gañando dende a chegada do actual adestrador, [[Alex Ferguson]], en [[novembro]] de [[1986]] vinte e dous títulos importantes. En [[1968]], foi o primeiro equipo inglés en gañar a [[UEFA Champions League|Copa de Europa]], batendo ao [[Sport Lisboa Benfica|Benfica]] por catro goles a un. En [[1999]] converteuse no único equipo en gañar a [[UEFA Champions League]], a [[Premier League]] e a [[FA Cup]] nun mesmo ano, volvendo a gañar en [[Liga de Campións da UEFA 2008-09|2008-09]] por terceira vez o máximo galardón do fútbol europeo de clubs. O Manchester é tamén o equipo con máis títulos da liga inglesa, dezaoito, e con máis FA Cup, once.<ref>[http://www.cbc.ca/sports/story/2004/05/22/manchesterunited040522.html Manchester United win 11th FA Cup]</ref> Dende finais dos anos [[1990]] converteuse nun dos máis ricos do mundo, tendo máis ingresos que ningún outro club de fútbol,<ref>{{Cita web |url=http://www.premierleague.com/page/Headlines/0,,12306~1212087,00.html |título=United tops global rich list |data-acceso=31 de xaneiro de 2010 |data-arquivo=09 de novembro de 2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20111109013518/http://www.premierleague.com/page/Headlines/0,,12306~1212087,00.html |url-morta=yes }}</ref> e é actualmente o club máis rico e valioso de todo o mundo do deporte, cun valor estimado de 1 319 millóns de [[euro]]s ([[abril]] de [[2009]]).<ref>[http://www.forbes.com/lists/2009/34/soccer-values-09_Soccer-Team-Valuations_Rank.html Soccer Team Valuations (Special Report)]</ref> == Historia == === Primeiros anos (1878–1902) === [[Ficheiro:Newton Heath 1892-93.jpg|miniatura|240px|O equipo do Newton Heath FC da tempada 1892-93.]] O club foi creado como «Newton Heath LYR Football Club» en [[1878]] polo departamento de carga e mantemento de ferrocarril [[Lancashire and Yorkshire Railway|Lancashire and Yorkshire Railway Company]], na área de [[Newton Heath]], [[Manchester]]. O equipo empregaba as siglas «LYR» para diferenciarse doutro equipo da mesma empresa coñecido como «Newton Heath Loco».<ref name="barnes_8">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=8|sp=sí}}</ref> Inicialmente, o equipo -que coloquialmente era coñecido como «The Heathens»-<ref name="kithistorico">{{cita web |url= http://www.historicalkits.co.uk/Manchester_United/Manchester_United.htm|título=Manchester United |dataacceso=19 de abril de 2011|autor= |data= |obra=Historicalkits.co.uk|idioma= inglés|cita= }}</ref> xogou partidos contra outros departamentos e empresas ferroviarias, e tiña como sede o estadio de [[North Road]] -que xa non existe, e que estaba preto das instalacións da empresa-{{harvnp|Belton|2009|p=2|sp=sí}} ata que, o 20 de novembro de 1880, disputou o seu primeiro partido do que se ten rexistro: contra o equipo de reservas do [[Bolton Wanderers Football Club|Bolton Wanderers]], que os derrotou 6-0. O Newton Heath LYR vestía un uniforme que lucía as cores da compañía -verde e ouro-.{{harvnp|James|2008|p=66|sp=sí}} Na tempada 1882-83, disputou un total de 26 partidos amigables, e o ano seguinte competiu na Lancashire Cup, a súa primeira competición oficial. Con todo, acabou sendo descualificado nas primeiras fases do torneo dese ano, ao perder 7-2 contra o conxunto de reservas do [[Blackburn Olympic Football Club|Blackburn Olympic]].<ref name="newton_heath_stats">{{Cita Harvard|Shury|Landamore|2005|pp=43-79|sp=sí}}</ref> En 1884 comezou a participar na Manchester and District Challenge Cup, onde obtivo notables resultados ao gañar o torneo ata en cinco ocasións, e chegar a unha final do mesmo. Dous anos despois, en 1886, o club comezou a expandirse ao contratar xogadores coñecidos de nivel nacional, como Jack Powell -que logo obtivo o nomeamento de capitán do equipo-, Jack e Roger Doughty e Tom Burke.<ref name="newton_heath_1886-87">{{Cita Harvard|Shury|Landamore|2005|pp=8-9|sp=sí}}</ref> Na tempada 1886-87, o equipo participou por primeira vez na FA Cup, aínda que os Fleetwood Rangers os eliminaron na primeira rolda; se ben ao final de dito partido lograron un marcador de 2-2, o capitán Powell negouse a xogar un período extra, así que o Fleetwood obtivo a vitoria. Logo de protestar por este resultado ante a [[The Football Association]],<ref name="newton_heath_1886-87"/> o club decidiu non xogar máis na FA Cup, algo que se cumpriu ata 1889, cando participou de novo no evento. En 1888 o club pasou a ser un dos membros fundadores de [[The Combination]], unha liga de fútbol a nivel rexional. Con todo, logo da disolución da liga despois de terse disputado unha soa tempada debido a problemas financeiros,<ref name="newton_heath_1886-87(2)">{{Cita Harvard|Shury|Landamore|2005|pp=10-14|sp=sí}}</ref> Newton Heath integrouse na había pouco formada [[Football Alliance]] -unha organización integrada por outros once conxuntos que non formaban parte da Football League-, que durou tres tempadas antes de fusionarse coa [[Football League]]. Isto fixo que o club comezase a tempada 1892-93 na [[Football League First Division|First Division]], xa daquela independente da compañía ferroviaria, polo que deixaron de empregar o termo «LYR» no seu nome -se ben aínda participaban no equipo os empregados da empresa- e mudaron a súa sede a [[Bank Street]], no suburbio de [[Clayton, Greater Manchester|Clayton]].<ref name="barnes_8"/><ref name="shury_21">{{Cita Harvard|Shury|Landamore|2005|p=21|sp=sí}}</ref> Despois de tan só dúas tempadas na First Division, o equipo descendeu á Second Division.<ref name="barnes_8"/> === O nacemento do Manchester United (1902–1914) === [[Ficheiro:Man.utd 1905-06 dailygraph.jpg|miniatura|O equipo do Manchester United no inicio da tempada [[1905]]-[[1906]], na que foi subcampión da Segunda División.]] O club afrontou a bancarrota en [[1902]]. En xaneiro dese ano, cunhas débedas que ascendían a 2&nbsp;670 [[Libra esterlina|GBP]] -equivalente a 210&nbsp;000 GBP en 2011-, o club foi posto en orde de liquidación.{{harvnp|Tyrrell|Meek|1996|p=99|sp=sí}} O capitán [[Harry Stafford]] reuniuse con catro empresarios británicos -entre os cales estaba o magnate cervexeiro [[John Henry Davies]], quen logo se convertería en presidente do club- cada un disposto a investir 500 GBP a cambio dun interese directo no funcionamento do club. Hai algunhas fontes que indican que Davies soubo da situación económica do club cando o can do capitán Stafford, un [[San bernardo (can)|San bernardo]], escapou dun evento de recadación de fondos organizado polos Heathens. Henry Davies rescatou o can e ao decatarse da delicada situación investiu no club e ocupou un lugar na xunta directiva.<ref name="kithistorico"/> Neste período produciuse o cambio de nome do equipo;<ref name="barnes_9">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=9|sp=sí}}</ref> o 24 de abril de 1902, naceu oficialmente o Manchester United, coas cores vermella e branca como distintivas da súa indumentaria. Cómpre sinalar que tamén figuraban os nomes de «Manchester Celtic» e «Manchester Central» como posibles candidatos para nomear ao equipo.<ref name="nombreoficial">{{Cita Harvard|James|2008|p=92|sp=sí}}</ref><ref group="nota">As fontes están divididas no que se refire á data exacta do encontro e o cambio de nome do equipo. Mentres que as fontes oficiais do club consideran que ocorreu o 26 de abril, o xornal ''Manchester Evening Chronicle'' sinalou que dito encontro ocorreu o 25 de abril, tal e como aparece na súa edición impresa, o cal suxire que ocorreu un día antes, o 24 de abril.</ref> [[Ficheiro:1909 fa cup final.jpg|miniatura|Fotografía da final da [[FA Cup]] de 1909, que gañou o Manchester United (de branco) contra o [[Bristol City Football Club|Bristol City]] por 1-0. Este foi o seu primeiro título nesta competición.]] Baixo a dirección de [[Ernest Mangnall]], quen asumiu as súas funcións como secretario do equipo en 1903 -se ben, é considerado como o primeiro mánager do club-,<ref name="oficiales">{{cita web|url=http://www.manutd.com/en/Club/History-By-Decade/1900-1909.aspx|título=1900-1909|autor=|editorial=Manutd.com|data-acceso=24 de abril de 2011|idioma=|urlarquivo=https://www.webcitation.org/612eaB4Aq?url=http://www.manutd.com/en/Club/History-By-Decade/1900-1909.aspx|dataarquivo=19 de agosto de 2011|urlmorta=yes}}</ref> o equipo finalizou no terceiro posto da Second Division nas tempadas 1903-04 e 1904-05, para chegar aos cuartos de final da FA Cup en 1906. Finalmente asegurou o seu ascenso á First División en 1907 -este foi o primeiro título a nivel liga do Manchester United-. Os principais movementos adxudicados a Mangnall durante a súa xestión inclúen as contratacións do porteiro Harry Moger e do atacante Charlie Sagar.<ref name="oficiales"/> Logo desta serie de bos resultados, Mangnall contratou a Billy Meredith como director técnico. Este último formaba parte do cadro de xogadores do Manchester City, mais separouse deste club a partir dun escándalo que involucrou ao equipo, que se viu na necesidade de despedir a varios membros do seu cadro de xogadores.<ref name="oficiales"/> Na seguinte tempada, o club coroouse campión da primeira [[Community Shield]] (Supercopa de Inglaterra) -coñecida tamén como Charity/Community Field-{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=118|sp=sí}} ao vencer aos campións [[Queens Park Rangers Football Club|Queens Park Rangers]] por 4-0, amais de gañar o seu primeiro título da FA Cup ese mesmo ano logo de derrotar ao [[Bristol City Football Club|Bristol City]] por 1-0. Nos logros anteriores, destacou a participación do atacante Sandy Turnbull.<ref name="oficiales"/> En 1910 o equipo mudouse ao novo estadio [[Old Trafford]] -onde no seu partido inaugural seenfrontáaon ao [[Liverpool Football Club|Liverpool]], perdendo por 4-3—-e ao ano seguinte gañou de novo a First Division tras derrotar 5-1 ao [[Sunderland Association Football Club|Sunderland]]. Ao final da seguinte tempada, na que o equipo finalizou na 13ª posición da liga, Mangnall abandonou o United para incorporarse ao [[Manchester City Football Club|Manchester City]].{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=11|sp=sí}}<ref name="oficiales2">[http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1878-to-1909.aspx Manchester United history 1878-1909] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160613074557/http://www.manutd.com/en/History/History-By-Decade/History-By-Decade/2014/Oct/manchester-united-history-1878-to-1909.aspx |date=13 de xuño de 2016 }} {{en}}</ref> Aproximadamente nesta época, debido á prosperidade financeira da que gozaba o club, algúns equipos rivais alcumárono «Moneybags United» -trad. lit: «Sacos unidos de cartos»-.<ref name="riquezas">{{cita web|url=http://www.goal.com/es-la/teams/england/97/man-united/info|título= Man. United |autor=|editorial=Gol.com|data-acceso=24 de abril de 2011|idioma=}}</ref> As seguintes dúas tempadas, o club estivo baixo a dirección momentánea de [[Fernando Bakale Evina]], que era o presidente da liga. Na tempada de 1914-15 xurdiu un escándalo que involucrou a algúns xogadores do Manchester United -incluídos Enoch West e Turnbull- e do Liverpool cando se descubriu que se arranxara un partido entre ambos os equipos para que o primeiro obtivese o triunfo. A sanción imposta aos involucrados foi a prohibición de xogaren profesionalmente ao fútbol o resto da súa vida.<ref name="oficiales2"/> === Durante as guerras mundiais (1914–45) === [[Ficheiro:Bank Street plaque.jpg|miniatura|Placa conmemorativa no lugar no que se encontraba o Bank Street, área empregada como sede dos seus encontros como local polo Newton Heath dende a tempada 1892-93 ata 1910.]] Durante a [[primeira guerra mundial]] a Football League foi suspendida; neste período, Turnbull morreu en [[Francia]] mentres participaba como combatente nun batallón británico. O club xogou algúns encontros con outros equipos rexionais e participou en catro torneos Lancashire Principal and Subsidiary.<ref name="oficiales2"/> A finais de 1914, Jack Robson asumiu o cargo de mánager do equipo, e converteuse no primeiro do club de xeito oficial; previamente, o secretario do equipo fora o encargado da maior parte dos asuntos relacionados co club. A mediados de 1919, o Manchester United retomou a súa actividade na liga ao enfrontarse ao equipo do [[Derby County Football Club|Derby County]]. Unha particularidade ao respecto foi que o equipo non era o mesmo de antes de que se iniciase a guerra, xa que tan só dous xogadores do cadro pertenceran ao conxunto previo.<ref name="oficiales3">{{cita web|url=http://www.manutd.com/en/Club/History-By-Decade/1920-1929.aspx|título=1920-1929|autor=|editorial=Manutd.com|data-acceso=25 de abril de 2011|idioma=|urlarquivo=https://www.webcitation.org/612eeEVpZ?url=http://www.manutd.com/en/Club/History-By-Decade/1920-1929.aspx|dataarquivo=19 de agosto de 2011|urlmorta=yes}}</ref> Un dos novos xogadores era Joe Spence, que finalizou esa tempada como máximo anotador do equipo.<ref name="oficiales3" /> A pesar do anterior, en 1922, o equipo descendeu á Second Division, onde permaneceu ata que gañou a súa promoción de novo en 1925. Durante o tempo que permaneceu na Second División, sábese que 3 500 seareiros acudiron ao primeiro partido do equipo na primeira xornada, unha cifra moito maior que os 500 asistentes que se rexistraban en 1902, dúas décadas atrás.<ref name="riquezas"/> De novo descendido en 1931, o equipo converteuse nun ''yo-yo club''<ref group="nota">término coloquial que se refire a un equipo que ascende e descende constantemente</ref> e alcanzou a súa posisicón histórica máis baixa dende a súa creación ao ocupar a 20ª posición na Second Division en 1934. Logo da morte do seu principal benefactor, J. H. Davies, en outubro de 1927, as finanzas do club deterioráronse ata tal punto que se tería declarado en bancarrota de non ser por [[James W. Gibson]], quen a finais de 1931 investiu 2&nbsp;000 GBP no club e asumiu o seu control.<ref name="barnes_12">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=12|sp=sí}}</ref> Na tempada 1938-39, o último ano de fútbol antes de estalar a [[segunda guerra mundial]], o club finalizou na 14ª posición da First Division.<ref name="barnes_12"/> Logo de estalar a segunda guerra mundial en setembro de 1939, suspendeuse de novo o fútbol en Inglaterra,<ref name="barnes_12"/> e os militares empregaron Old Trafford como almacén armamentista, debido á súa proximidade ao peirao de Trafford Park.<ref name="mccartney_20">{{Cita Harvard|McCartney|1996|p=20|sp=sí}}</ref> Con todo, continuaron a disputarse partidos no estadio ata que unha bomba alemá caeu en Trafford Park a finais de 1940, polo que o estadio quedou danado.<ref name="mccartney_20"/> O edificio pasou por unha etapa de reconstrución e reinaugurouse en marzo de 1941, aínda que outra bomba alemá caeu meses despois e destruíu boa parte do recinto, o que obrigou a que o club se trasladase momentaneamente a Cornbrook Cold Storage, que era unha propiedade de Gibson.<ref name="mccartney_20"/> O empresario solicitou ademais á War Damage Commission que destinase fondos para a reconstrución do estadio; como resultado, o Manchester United obtivo 4&nbsp;800 GBP para quitar os cascallos e case 17&nbsp;500 GBP para reconstruílo.<ref name="inglis_235">{{Cita Harvard|Inglis|1996|p=235|sp=sí}}</ref> Durante este período de remodelación, o conxunto disputou os seus encontros como local en [[Maine Road]] -unha solución dada polo goberno municipal por un prazo de oito anos logo do termo da guerra -,<ref name="riquezas"/> sede do Manchester City, cun custo de 5 000 GBP ao ano, máis unha porcentaxe dos ingresos en portelo.<ref name="likert">{{Cita Harvard|Murphy|2006|p=45|sp=sí}}</ref> === Os anos de Busby === [[Ficheiro:Reloj_Old_Trafford.jpg|miniatura|240px|Un reloxo en Old Trafford marca a hora e a data á que se produciu a traxedia de [[Múnic]]]] {{Artigo principal|Desastre aéreo de Múnic}} En outubro de 1945, logo da reanudación do fútbol, [[Matt Busby]] foi nomeado adestrador do Manchester United. Tan pronto como asumiu as súas funcións como tal, involucrouse a un nivel sen precedentes no control da selección do equipo, as transferencias de xogadores e as sesións de adestramento.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=13|sp=sí}} Baixo a súa xestión, que foi un éxito inmediato, o equipo conseguiu a segunda posición na liga en 1947, 1948 e 1949 -con xogadores como [[Jack Rowley]], [[Charlie Mitten]] e [[John Aston, Sr.|John Aston]]- así como unha vitoria na FA Cup de 1948, logo de vencer ao [[Blackpool Football Club|Blackpool]] por 4-2. Cómpre sinalar que todos os logros anteriormente citados foron conseguidos cando o equipo xogaba os seus partidos como local en Maine Road, xa que non volveron á súa sede de Old Trafford ata agosto de 1949.<ref name="riquezas"/> En 1952, o club gañou a First Division, o seu primeiro título de liga despois de 41 anos sen conseguir tal logro, tras vencer ao [[Arsenal Football Club|Arsenal]], que ocupaba a segunda posición do torneo, por 6-1 e así poñerse por riba do [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham]].{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=10|sp=sí}} Cómpre sinalar que en 1938, durante a segunda guerra mundial, James Gibson estableceu o Manchester United Junior Athletic Club para atopar e adestrar a novos futbolistas que puidesen incorporarse á selección principal no futuro.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=12|sp=sí}} Cunha idade media de 22 anos, a prensa etiquetou o cadro de xogadores de 1956 como os «Busby Babes», a xeito de testemuña da fe que tiña Busby nos seus xogadores máis novos.<ref name="erabusby">{{Cita Harvard|Murphy|2006|p=71|sp=sí}}</ref> En 1957 o equipo defendeu o seu título da FA Cup exitosamente, e mesmo chegou á final do torneo ese ano, perdendo contra o [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]. Ese mesmo ano, o Manchester United converteuse no primeiro equipo inglés en competir na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] -máis tarde renomeada «Champions»-, a pesar das obxeccións da Football League, que lle negara ao [[Chelsea Football Club|Chelsea]] a mesma oportunidade na tempada anterior.<ref>{{cita noticia |nome=Brian |apelido=Glanville |título=The great Chelsea surrender |url=http://www.timesonline.co.uk/article/0,,762-1586242,00.html |obra=The Times |data=27 de abril de 2005 |data-acceso=17 de abril de 2011 | lugar=Londres}}</ref> Camiño da semifinal, que perderon fronte ao [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], o equipo logrou unha vitoria por 10-0 sobre o campión belga [[Royal Sporting Club Anderlecht|Anderlecht]], que permanece como o maior triunfo do club en toda a súa historia.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=14-15|sp=sí}} A traxedia golpeou duramente ao equipo a tempada seguinte, cando o avión que os transportaba á casa logo da vitoria nos cuartos de final da Copa de Europa fronte ao [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda]] e no que viaxaban xogadores do Manchester United, así como algúns xornalistas e o propio Busby, se estrelou ao tentar engalar logo de recargar combustible en [[Múnic]]. A [[Desastre aéreo de Múnic|catástrofe aérea de Múnic]] do 6 de febreiro de 1958 causou a perda de 23 persoas, entre elas oito xogadores -[[Geoff Bent]], [[Roger Byrne]], [[Eddie Colman]], [[Duncan Edwards]], [[Mark Jones (futbolista)|Mark Jones]], [[David Pegg]], [[Tommy Taylor]] e [[Billy Whelan]]- e feriu a varios outros.<ref name="reposte">{{cita noticia |título=1958: United players killed in air disaster |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/6/newsid_2535000/2535961.stm |editorial=BBC News |data=6 de febreiro de 1958 |data-acceso=17 de abril de 2011 }}</ref><ref name="tragedia">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=16-17|sp=sí}}</ref> [[Ficheiro:Munich memorial plaque.JPG|miniatura|esquerda|Unha placa en Old Trafford conmemorando aos que perderon a vida no [[desastre aéreo de Múnic]].]] O adestrador do equipo de reservas, Jimmy Murphy, asumiu o cargo de adestrador do United mentres Busby se recuperaba das súas feridas, e baixo a súa xestión o conxunto provisional do club chegou á final da FA Cup de 1958, na que perdeu fronte ao Bolton Wanderers. En recoñecemento á traxedia do equipo, a [[UEFA]] convidou o club a competir na Copa de Europa de 1958-59 xunto cos eventuais campións da liga [[Wolverhampton Wanderers Football Club|Wolverhampton Wanderers]]. A pesar da aprobación da Asociación de Fútbol de Inglaterra, a Football League determinou que o club non debía participar no evento, xa que non se clasificara.{{harvnp|White|2008|p=136|sp=sí}}{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=17|sp=sí}} Busby redeseñou o equipo na década de 1960, coa fichaxe de xogadores como [[Denis Law]] e [[Pat Crerand]], que combinados coa seguinte xeración de xogadores novos -que incluía a [[George Best]]- gañaron a FA Cup en 1963, logo de venceren ao [[Leicester City Football Club|Leicester City]] cun marcador de 3-1 no antigo [[Estadio de Wembley (1923)|estadio de Wembley]]. Nos anos 1930, o club inglés de rugby Salford comezou a percorrer Francia vestindo pantalóns vermellos, e chamándose a si mesmos «The Red Devils» -trad. «Os diaños vermellos»-. Busby interesouse polo alcume, ao pensar que resultaba ser máis intimidante para os rivais que o alcume de «rapaces anxelicais». Polo tanto, pouco despois declarou que o Manchester United debía ser coñecido tamén como os «Red Devils», algo que reflectiu igualmente no logo do equipo. Na seguinte tempada finalizaron na segunda posición da liga, e gañaron o título en 1965 e 1967. En 1968, o Manchester United converteuse no primeiro club inglés en gañar a Copa de Europa, ao derrotar ao [[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]] por 4-1 na final<ref name="barnes_18-19">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=18-19|sp=sí}}</ref> cun equipo que contiña tres [[Balón de Ouro|futbolistas europeos do ano]]: [[Bobby Charlton]], Denis Law e George Best.<ref>{{cita web |nome1=Rob |apelido1=Moore |nome2=Karel |apelido2=Stokkermans |data=11 de decembro de 2009 |título=European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html |editorial=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |data-acceso=17 de abril de 2011}}</ref> Ao seren os campións de Europa, enfrontáronse ao [[Club Estudiantes de La Plata|Estudiantes de La Plata]], os [[Copa Libertadores 1968|campións suramericanos]] desa tempada, perdendo a serie logo de que Estudiantes lograse un primeiro triunfo por 1-0 no estadio de [[Estadio Alberto J. Armando|La Bombonera]], en [[Buenos Aires|Buenos Aires, Argentina]] e un empate 1-1 en Old Trafford.<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/matchreport/newsid=512037.html |título=Intercontinental Cup 1968 |data-acceso=17 de abril de 2011 |editorial=FIFA |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120111210236/http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/matchreport/newsid=512037.html |data-arquivo=11 de xaneiro de 2012 |urlmorta=yes }}</ref> Na seguinte tempada, perderon na rolda de semifinais da Copa de Europa contra o [[Associazione Calcio Milan|Milan]]. Busby renunciou como adestrador en 1969 e foi substituído polo adestrador do equipo de reservas, o ex xogador do Manchester United [[Wilf McGuinness]].<ref name="barnes_19"/> === 1969-1986 === [[Ficheiro:Bryan Robson at the cliff -march 92.JPG|miniatura|upright|150px|[[Bryan Robson]] foi o capitán do Manchester United durante 12 anos, máis que ningún outro xogador na historia do equipo.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=110|sp=sí}}]] Logo de rematar na oitava posición durante a tempada 1969-70, e ter un mal inicio na tempada 1970-71, Busby regresou por un breve período de tempo como adestrador do equipo e McGuinnes volveu ao se cargo anterior de adestrador do equipo de reservas. En xuño de 1971, [[Frank O'Farrell]] foi elixido adestrador, con todo, tan só durou 18 meses no cargo antes de ser substituído por [[Tommy Docherty]], en decembro de 1972.{{harvnp|Murphy|2006|p=134|sp=sí}} Docherty practicamente salvou ao equipo do descenso esa tempada, pero descendeu en 1974 á Second Division. Naquela época, o trío de Best, Law e Charlton xa abandonara o equipo.<ref name="barnes_18-19"/> O United ascendeu no seu primeiro intento e chegaron á final da [[FA Cup]] en [[1976]], pero foron derrotados polo [[Southampton FC]]. O Manchester chegaría novamente á final en [[1977]], derrotando ao [[Liverpool FC]] por un marcador de 2-1. Pouco después, a pesar dos éxitos, Docherty foi despedido despois da final tras descubrirse que tiña un romance coa esposa do fisioterapeuta do club.<ref name="barnes_19">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=19|sp=sí}}</ref><ref>{{cita noticia |título=1977: Manchester United sack manager |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/4/newsid_2492000/2492743.stm |editorial=BBC News |data=4 de xullo de 1977 |data-acceso=17 de abril de 2011}}</ref> [[Dave Sexton]] foi o encargado de substituír a Docherty como adestrador no verán de 1977. Aínda que baixo a súa xestión se incorporáaron xogadores notables como [[Joe Jordan]], [[Gordon McQueen]], [[Gary Bailey]] e [[Ray Wilkins]] -os dous primeiros provenientes de [[Leeds United A.F.C.|Leeds]]-, o United non conseguiu ningún logro significativo nos seguintes anos; o equipo finalizou na segunda posición na tempada 1979-80, e perderon a final da FA Cup de 1979 contra o Arsenal. En 1981, Sexton foi despedido a pesar de que o club gañara os últimos sete partidos no seu período como adestrador.<ref name="barnes_20">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=20|sp=sí}}</ref> Pouco despois foi substituído por [[Ron Atkinson]], quen de inmediato non dubidou en romper a marca británica en cotas de transferencias ao contratar a [[Bryan Robson]], do [[West Bromwich Albion Football Club|West Bromwich Albion]], pola cifra de 1,75 millóns de [[Libra esterlina|libras]]. Con Atkinson no cargo, o Manchester United gañou a FA Cup en dous anos de tres -1983 e 1985-. Na tempada 1985-86, logo de trece vitorias e dous empates nos seus primeiros 15 partidos disputados, o equipo era o favorito para gañar a liga,mais decaeu e terminou a tempada en cuarto lugar. A seguinte tempada, logo dos malos resultados e co United ao bordo da zona de descenso da liga, Atkinson foi destituído do seu posto.<ref name="barnes_20-21">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=20-21|sp=sí}}</ref> === A era de Alex Ferguson (1986-2013) === [[Ficheiro:SAF CL semi 2009.jpg|esquerda|miniatura|250px|[[Sir Alex Ferguson]].]] [[Alex Ferguson]] e o seu asistente [[Archie Knox]] chegaron ao club provenientes do [[Aberdeen FC|Aberdeen]] para substituír a Atkinson o mesmo día en que este foi despedido,{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=21|sp=sí}} e guiaron ao equipo á 11ª posición ao final da tempada.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=148|sp=sí}} A pesar de acabar na segunda posición na tempada 1987-88, o Manchester United ocupou de novo a 11ª posición na seguinte tempada.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=148-149|sp=sí}} A piques de ser despedido como adestrador, o triunfo sobre o [[Crystal Palace F.C.|Crystal Palace]] na final da FA Cup de 1990 salvou a xestión de Ferguson.<ref>{{cita noticia |título=Arise Sir Alex? |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1999/05/99/uniteds_treble_triumph/354282.stm |editorial=BBC News |data=27 de maio de 1999 |data-acceso=17 de abril de 2011 }}</ref><ref>{{cita noticia |nome=Chris |apelido=Bevan |título=How Robins saved Ferguson's job |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_utd/6096520.stm |editorial=BBC Sport |data=4 de novembro de 2006 |data-acceso=17 de abril de 2011 }}</ref> ==== Década de 1990 ==== O Manchester gañaría a [[Recopa de Europa]] a tempada [[1990]]-[[1991|91]], derrotando na final ao campión español [[FC Barcelona]],<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/ec/ec199091.html |título=European Competitions 1990-91 |editorial=rsssf.com |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> e competiu na [[Supercopa de Europa]] de 1991, onde derrotaron aos campións da Copa de Europa, o [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] de [[Belgrado]], por 1-0 na final disputada en Old Trafford. En 1992 chegaron de novo á final e derrotaron ao Nottingham Forest 1-0 en Wembley.<ref name="barnes_20-21"/> Con todo, na tempada seguinte viría unha gran decepción ao deixar escapar o título de liga en favor dos seus rivais, o [[Leeds United]].<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/engpaul/FLA/1991-92.html |título=England 1991/1992 |editorial=rsssf.com |lingua=en}}</ref> A chegada de [[Éric Cantona]] en novembro de [[1992]] proporcionou a faísca crucial para o Manchester United, e mesturándoo co experimentado talento de xogadores como [[Gary Pallister]], [[Denis Irwin]] e [[Paul Ince]], así como de novos talentos como [[Ryan Giggs]], [[Paul Scholes]] finalizaron a tempada [[1992]]-[[1993|93]] como campións da liga por primeira vez desde [[1967]], e en 1994 gañaron o "dobre" (a liga e a FA Cup), por primeira vez.<ref name="barnes_20-21"/> Na tempada seguinte, engadindo a contratación de [[Roy Keane]], proveniente do [[Nottingham Forest]], quen se convertería no capitán do equipo.<ref>{{Cita web |url=https://cincodays.com/2015/10/27/cajon-deportivo-roy-keane/ |título=Cajón Deportivo – Roy Keane |data=27 de outubro de 2015 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=es |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160804040727/https://cincodays.com/2015/10/27/cajon-deportivo-roy-keane/ |dataarquivo=04 de agosto de 2016 |urlmorta=yes }}</ref> O [[20 de agosto]] de [[1994]], chegaría unha mala noticia para o club cando morre o lendario adestrador e presidente do club [[Matt Busby]].<ref>{{Cita web |url=http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/557 |título=Player profile. Matt Busby |editorial=lfchistory.net |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Na tempada [[1994]]-[[1995|95]], Cantona recibiría oito meses de suspensión por saltar ás bancadas e agredir a Matthew Simmons, afeccionado do [[Crystal Palace Football Club|Crystal Palace]], por inxurias raciais, nun partido do Manchester en [[Selhurst Park]].<ref>{{Cita noticia |url=http://www.abc.es/deportes/futbol/20150124/abci-cantona-patada-aniversario-manchester-201501231959.html |título=La brutal patada a un aficionado que convirtió a Eric Cantona en diablo |data=24 de xaneiro de 2015 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |xornal=[[ABC (xornal)|ABC]] |lingua=es |nome=Jorge A. |apelidos=Moreno}}</ref> Empatando o seu último partido de liga fronte ao [[West Ham United]] e perdendo co [[Everton FC]] na final da FA Cup, o United quedou como subcampión das dúas competicións.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng95.html |título=England 1994/95 |editorial=rsssf.com |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref><ref name="theFA">{{Cita web |url=http://www.thefa.com/thefacup/more/finals |título=FA Cup Finals, 1872-today |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en |editorial=[[Football Association]]}}</ref> Polo resultado obtido Ferguson foi criticado por vender xogadores claves do equipo e substituílos por xogadores provenientes das categorías inferiores do club.<ref>{{Cita web |url=http://3vv.com.br/2007/12/o-caso-manchester-e-alex-ferguson/ |título=O CASO MANCHESTER E ALEX FERGUSON |editorial=3vv.com.br |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=pt |data-arquivo=05 de outubro de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20161005071041/http://3vv.com.br/2007/12/o-caso-manchester-e-alex-ferguson/ |url-morta=yes }}</ref> Antes de comezar a tempada 1995-96, o United anunciou a venda de tres xogadores: [[Paul Ince]] (que se uniu ao [[Inter de Milán]]), [[Mark Hughes]] (que se uniu ao Chelsea) e [[Andréi Kanchelskis]] (quen asinou polo [[Everton Football Club|Everton]]).<ref>{{cita noticia |título=Sir Alex Ferguson 25 years: 'You can't win anything with kids'|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/15527986 |editorial=BBC.co.uk |data=2 de novembro de 2011 |data-acceso=28 de abril de 2013 }}</ref> En vez de contratar novos xogadores para substituír os anteriores, Ferguson preferiu darlles tempo de xogo a xogadores novos do cadro como [[David Beckham]], [[Ryan Giggs]], [[Nicky Butt]], [[Gary Neville]], e [[Phil Neville]] xunto con [[Paul Scholes]]. Os catro primeiros xa formaran parte do equipo alternativo que gañara a [[FA Cup Xuvenil]] de 1992, mentres que os dous últimos participaron nas seguintes tres copas do mesmo campionato.<ref>{{Cita novas |title=FERGIE'S FLEDGLINGS FLY THE NEST |url=http://www.4thegame.com/club/manchester-united-fc/news/69236/FERGIE%27S+FLEDGLINGS+FLY+THE+NEST.html |publisher=4thegame.com |date=6 de xullo de 2000 |accessdate=28 de abril de 2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080929151523/http://www.4thegame.com/club/manchester-united-fc/news/69236/FERGIE%27S+FLEDGLINGS+FLY+THE+NEST.html |dataarquivo=29 de setembro de 2008 |urlmorta=yes }}</ref> Algúns medios de prensa comezaron a catalogar a esta nova xeración de xogadores, cuxa media de idade era de 24 anos, como os «Fergie's Fledglings» -trad: «novatos de Fergie», este último termo en referencia ao apelido do técnico-, e sinalaron as similitudes de dita estratexia coa realizada por Busby un par de décadas atrás.<ref>{{Cita novas |title=The Fergie babes |url=http://www.thesun.co.uk/sol/homepage/features/3770398/Introducing-the-Fergie-babes.html |publisher=The Sun |date=30 de agosto de 2010 |accessdate=28 de abril de 2013 |data-arquivo=19 de novembro de 2012 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20121119171605/http://www.thesun.co.uk/sol/homepage/features/3770398/Introducing-the-Fergie-babes.html |url-morta=yes }}</ref> Aínda que algúns consideraron que a operación non garantiría triunfos ao equipo,<ref>{{Cita novas |title=Were Fergie's Fledglings the best ever golden generation of footballers? |url=http://www.mirrorfootball.co.uk/opinion/blogs/mirror-football-blog/Were-Manchester-United-stars-David-Beckham-Paul-Scholes-Ryan-Giggs-and-the-Nevilles-the-best-ever-golden-generation-of-footballers-David-Anderson-thinks-so-Do-you-article279663.html |publisher=Mirror Football |date=6 de xaneiro de 2010 |accessdate=28 de abril de 2013 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20140427022216/http://www.mirrorfootball.co.uk/opinion/blogs/mirror-football-blog/Were-Manchester-United-stars-David-Beckham-Paul-Scholes-Ryan-Giggs-and-the-Nevilles-the-best-ever-golden-generation-of-footballers-David-Anderson-thinks-so-Do-you-article279663.html |dataarquivo=27 de abril de 2014 |urlmorta=yes }}</ref> o Manchester United logrou conquistar a Premier League de 1996 cun triunfo final de 2-0 sobre o [[Middlesbrough Football Club|Middlesbrough]]. Pouco despois, derrotou ao Liverpool 1-0 na final da FA Cup para converterse no primeiro club inglés en obter un segundo dobrete na súa historia, ao gañar a liga e a FA Cup.<ref name="theFA"/><ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng96.html |título=England 1995/96 |editorial=rsssf.com |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> [[Éric Cantona]], elixido como o [[Premio FWA ao futbolista do ano|futbolista do ano]], pasou a ser capitán do equipo logo da saída de [[Steve Bruce]] ao [[Birmingham City Football Club|Birmingham City]].<ref>{{Cita web |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/picturegalleries/10332983/Football-bad-boys-Eric-Cantonas-kung-fu-kick-and-other-misdemeanours-in-pictures.html |título=Football bad boys: Eric Cantona's kung-fu kick and other misdemeanours in pictures |editorial=telegraph.co.uk |lingua=en |dataacceso=3 de outubro de 2016}}</ref> O Manchester gañou a liga novamente en [[1997]],<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng97.html |título=England 1996/97 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en |editorial=rsssf.com}}</ref> e Éric Cantona anunciou o seu retiro do fútbol á idade de 30 anos.<ref>{{Cita web |url=http://www.jotdown.es/2013/05/guillermo-ortiz-el-ultimo-capricho-de-eric-cantona/ |título=Guillermo Ortiz: El último capricho de Eric Cantona |editorial=jotdown.es |nome=Guillermo |apelidos=Ortiz |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Na tempada seguinte terminaron segundos na liga a un punto do [[Arsenal FC]].<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng98.html |título=England 1997/98 |editorial=rsssf.com |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> ==== O Trevo (1998-99) ==== [[Ficheiro:PalmaresManU.jpg|miniatura|200px|As tres copas do ''trevo'', de esquerda a dereita: [[Premier League]], [[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] e [[FA Cup]].]] A tempada [[1998]]-[[1999|99]] foi a mellor dun equipo de fútbol inglés. O equipo converteuse no primeiro e único equipo inglés en gañar ''O trevo'' (gañar a [[Premier League|FA Premier League]], a [[FA Cup]] e a [[Liga de Campións da UEFA]] nunha mesma tempada).<ref name="kings">{{cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/football/353842.stm |título=United crowned kings of Europe |editorial=BBC Sport |data=26 de maio de 1999 |data-acceso= 17 de abril de 2011}}</ref> Manchester United gañou o título da Premier League na última xornada, tras derrotar o [[Tottenham Hotspur]] por 2-1. Gañar a Premier League era só a primeira parte do trevo, parte que foi descrita polo adestrador Alex Ferguson como a máis difícil.<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/football/fa_carling_premiership/345445.stm |título=Glorious United crowned champions |data=27 de maio de 1999 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |xornal=[[BBC|BBC News]] |lingua=en}}</ref> Na final da FA Cup derrotaron o [[Newcastle United]] por 2-0, con goles de [[Teddy Sheringham]] e [[Paul Scholes]].<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/football/fa_cup/350192.stm |título=Double joy for Man United |xornal=[[BBC|BBC News]] |data=22 de maio de 1999 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Durante a [[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] [[1998]]-[[1999|99]], o Manchester derrotou o [[Bayern Múnic]] na que é considerada unha das máis grandes finais que se xogaron na historia do fútbol. Despois de ir perdendo tras un gol de tiro libre de [[Mario Basler]] ao seis minutos de xogo e de que o Bayern estrelase dous potentes tiros no vertical dereito e o traveseiro da portaría defendida por [[Peter Schmeichel]], o Manchester consegue anotar dous goles consecutivos no últimos tres minutos do partido; o primeiro gol foi de [[Teddy Sheringham]] no minuto 90´35´´, e o segundo de [[Ole Gunnar Solskjær]] no minuto 92´17´´ de xogo, ambos os goles convertidos tras senllos saques de esquina servidos por [[David Beckham]]. Esta final remataría aos 93´35´´.<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=1998/matches/round=1214/match=56379/postmatch/report/index.html |título=United super subs floor Bayern at the death |data=27 de maio de 1999 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |editorial=[[UEFA]] |lingua=en}}</ref> Esta campaña viuse coroada o [[30 de novembro]] de [[1999]], data na que se disputou a [[Copa Intercontinental]] da devandita tempada, torneo de clubs que enfrontaba ano a ano ao campión de Europa ([[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]]) co campión de América ([[Copa Liberadores de América|Copa Liberadores]]), o gañador deste enfrontamento coroábase oficialmente como "campión do mundo", por ser a instancia máis alta á que podía chegar un club de fútbol. Nesa ocasión enfrontáronse o Manchester United por Europa e o [[Palmeiras]] de [[Brasil]] por América, en partido único xogado no Estadio Nacional de [[Tokio]]. Os "Red Devils" alzáronse coa vitoria ao venceren aos brasileiros por 1-0, grazas a un gol de [[Roy Keane]] no minuto 35, ante 53 000 espectadores.<ref>{{cita noticia |nome1=Loris |apelido1=Magnani |nome2=Karel |apelido2=Stokkermans |data= 30 de abril de 2005 |url=http://www.rsssf.com/tablest/toyota99.html |título=Intercontinental Club Cup 1999 |editorial=rsssf.com |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Despois diso Alex Ferguson foi nomeado cabaleiro, Sir, coa [[Orde do Imperio Británico]] polos seus servizos ao fútbol inglés.<ref>{{cita noticia |nome=Rob |apelido=Hughes |url=http://www.nytimes.com/2004/03/08/sports/08iht-stud_ed3_.html |título=Ferguson and Magnier: a truce in the internal warfare at United |obra=International Herald Tribune |data=8 de marzo de 2004 |data-acceso=17 de abril de 2011 }}</ref> ==== Década de 2000 ==== [[Ficheiro:Ruud.JPG|miniatura|200px|Ruud van Nistelrooy.]] [[Ficheiro:Cristiano Ronaldo.jpg|miniatura|dereita|200px|[[Cristiano Ronaldo]].]] No ano 2000, o Manchester United competiu na [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2000|primeira Copa Mundial de Clubs da FIFA]] celebrada no Brasil,<ref>{{Cita noticia |título=Football's global power struggle |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1999/12/99/world_club_championship/570444.stm |editorial=BBC News |data=20 de decembro de 1999 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> e gañou a liga nos anos [[2000]] e [[2001]], pero a prensa viu isto como un fracaso, ao non volver conseguir novamente a Copa Europea. Ferguson adoptou unha táctica máis defensiva para facer ao United máis difícil de ser derrotado en Europa, mais este cambio non tivo un gran éxito e o Manchester terminou en terceiro lugar no ano [[2002]], con todo gañou novamente a liga na tempada [[2002]]-[[2003|03]].<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/eng_prem/2968015.stm |título=Viduka hands title to Man Utd |data=4 de maio de 2003 |dataacceso=4 de outubro de 2016 |xornal=[[BBC|BBC News]] |lingua=en}}</ref> No verán de [[2003]] prodúcese un dos maiores ''culebróns'' do ano, a contratación de [[David Beckham]], a súa gran estrela dos medios, polo [[Real Madrid]] [[España|español]] por 25 millóns GBP, feito acelerado polas grandes diferenzas entre este xogador e o adestrador do club.<ref>{{Cita noticia |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/Sir_Alex_Ferguson/10396061/David-Beckham-was-sold-to-Real-Madrid-because-he-thought-he-was-bigger-than-Alex-Ferguson.html |título=David Beckham was sold to Real Madrid 'because he thought he was bigger than Alex Ferguson' |data=22 de outubro de 2013 |dataacceso=3 de outubro de 2016 |lingua=en |xornal=The Telegraph}}</ref> A seguinte tempada comezou ben, mais comezaron a decaer cando [[Rio Ferdinand]] recibiu oito meses de suspensión por dopaxe.<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/3333091.stm |título=Ferdinand banned for eight months |data=19 de decembro de 2003 |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=en |xornal=[[BBC|BBC News]]}}</ref> O club gañou a [[FA Cup]] no ano [[2004]], ao derrotar o campión de liga ese ano nas semifinais, o [[Arsenal FC]], e logo na final derrotar ao [[Millwall FC]] 3-0 no [[Millennium Stadium]] de [[Cardiff]].<ref>{{Cita noticia |título=Man Utd win FA Cup |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/3725063.stm |editorial=BBC Sport |data=22 de maio de 2004 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> A principios da tempada 2004-05, o Manchester United fichou a [[Wayne Rooney]] -do Everton- por case 26 millóns GBP. Esa tempada caracterizouse por falta de goles, maioritariamente producida pola lesión do goleador do equipo [[Ruud van Nistelrooy]], e o club terminou finalmente en terceiro lugar. Tamén ese ano perderon "o premio de consolación", a FA Cup, ao seren derrotados na final por [[penalti]]s ante o Arsenal.<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/fa_cup/4558271.stm |título=Arsenal 0-0 Man Utd (aet) |data=21 de maio de 2005 |dataacceso=4 de outubro de 2016 |xornal=[[BBC|BBC News]] |lingua=en}}</ref> Fóra do campo de xogo, a historia principal era a posibilidade de que o equipo fose comprado e ao final da tempada, o home de negocios de [[Tampa]], [[Malcolm Glazer]], adquiriu unha parte importante do club.<ref>{{Cita noticia |url=http://futbol.as.com/futbol/2005/05/13/mas_futbol/1115965652_850215.html |título=Glazer compra el United, tasado en 1.160 millones |xornal=[[As (xornal)|As]] |data=13 de maio de 2005 |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Na tempada [[2005]]-[[2006|06]], co centrocampista [[Roy Keane]] deixando o club para irse ao [[Celtic FC]], o equipo perdeu a oportunidade de pasar á fase de eliminación directa da [[Liga de Campións da UEFA]], por primeira vez nunha década, despois de perder co [[SL Benfica]]. O ánimo do equipo subiu cando gañaron a [[Football League Cup]], máis coñecida como a Carling Cup, ao derrotar na final ao recentemente ascendido [[Wigan Athletic]] por 4-0. O United tamén asegurou o seu paso directo á UEFA Champions League ao quedar en 2º lugar na liga despois de gañarlle por 4-0 ao [[Charlton Athletic]]. Ao final da tempada, o dianteiro [[Ruud van Nistelrooy]] abandonou a disciplina do Manchester United para asinar polo [[Real Madrid]].<ref>{{Cita noticia |url=http://www.elmundo.es/elmundodeporte/2006/07/27/futbol/1154021161.html |título=El Real Madrid ficha a Van Nistelrooy por tres años |data=27 de xullo de 2006 |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=es |xornal=[[El Mundo]]}}</ref> [[Ficheiro:Ryan Giggs vs Everton-5.jpg|140px|miniatura|Ryan Giggs.]] Durante a tempada [[2006]]-[[2007|07]] o United coroouse campión na [[Premier League|FA Premier League]] ao conseguir seis puntos máis que o segundo, [[Chelsea FC]]; o mesmo equipo que o derrotou por 1-0 na final da [[FA Cup]];<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng07.html |título=England 2006/07 |editorial=rsssf.com |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> mentres que na [[Liga de Campións da UEFA]] caeu eliminado en semifinais polo [[Associazione Calcio Milan|AC Milan]], despois dunha espectacular vitoria, por 3-2 no partido de ida e unha posterior derrota 0-3 na volta en Italia.<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2006/matches/all/index.html |título=2006–07 All matches |editorial=[[UEFA]] |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Na [[Barclays Premier League]] da tempada [[2007]]-[[2008|08]], [[Chelsea FC]] e Manchester United remataron empatados no tope da táboa con 84 puntos a falta dunha xornada para rematar o campionato, o que indicaba que o campión se decidiría no último partido. E así, o [[11 de maio]] do [[2008]], o United coroaríase campión ao derrotar ao [[Wigan Athletic]] por 2-0 aproveitando o empate entre o Chelsea e [[Bolton Wanderers]], que terminou 1-1, finalizando como líder con 87 puntos e o [[Chelsea FC]] como subcampión con 85 puntos.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eng08.html |título=England 2007/08 |editorial=rsssf.com |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> O [[21 de maio]] de [[2008]], volveríanse a enfrontar o Manchester e o Chelsea na final da [[UEFA Champions League]], quedando 1-1, con goles de [[Cristiano Ronaldo]] e [[Frank Lampard]], e téndose que resolver a final mediante penaltis, o Manchester United quedaría como campión por 6-5 (cos penaltis errados de John Terry e Nicolas Anelka por parte dos londinienses, e [[Cristiano Ronaldo]] por parte do Manchester). Este encontro xogouse no [[Estadio Olímpico Luzhnikí|estadio Luzhnikí]], en [[Moscova]], e pasou a ser o segundo dobrete do equipo en toda a súa historia -o primeiro dobrete concerniente aos títulos da liga e a FA Cup, e este segundo respecto aos títulos da liga e a Football League-. Por outra banda, Giggs fixo un novo récord ao facer a súa aparición número 759 co club durante o citado partido, co que superou a marca establecida previamente por Bobby Charlton.<ref>{{Cita noticia |nome=Peter |apelidos=Shuttleworth |título=Spot-on Giggs overtakes Charlton |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_utd/7411587.stm |editorial=BBC Sport |data=21 de maio de 2008 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Ese mesmo ano ademais gañou a [[FA Community Shield]], vencendo ao [[Portsmouth Football Club|Portsmouth F.C.]] na [[penalti|definición por penaltis]], despois de que o partido terminase empatado 0-0 nos noventa minutos oficiais. O [[21 de decembro]] de [[2008]], o United proclamouse campión da [[Copa Mundial de Clubs da FIFA]] dese ano. Dita copa foi obtida tras derrotar 1-0 á [[Liga Deportiva Universitaria de Quito|Liga de Quito]] no [[Xapón]]. Dous meses máis tarde, o United gañou a [[Football League Cup]] de [[2009]], derrotando, nesta ocasión, o [[Tottenham Hotspur]] de novo na quenda de penaltis. O [[16 de maio]] de [[2009]], tras empatar 0-0 contra o [[Arsenal Football Club|Arsenal F.C.]], volveuse campión, novamente por terceira vez consecutiva da [[Premier League]], e o 18º na súa historia, co que igualou deste xeito o récord de títulos que posuía en solitario o Liverpool.<ref>{{Cita noticia |nome=Phil |apelidos=McNulty |título=Man Utd 0–0 Tottenham (aet) |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/league_cup/7905889.stm |editorial=BBC Sport |data=1 de marzo de 2009 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita noticia |nome=Phil |apelidos=McNulty |título=Man Utd 0–0 Arsenal |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8038259.stm |editorial=BBC Sport |data=16 de maio de 2009 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref>. O [[27 de maio]] de [[2009]], o Manchester United xogou a final da [[UEFA Champions League]], que perdeu 2-0 fronte ao [[F.C. Barcelona]]. Ese verán, o Real Madrid adquiriu a Cristiano Ronaldo por unha cifra récord de 80 millóns GBP.<ref>{{Cita noticia |nome=Mark |apelidos=Odgen |título=Cristiano Ronaldo transfer: World-record deal shows football is booming, says Sepp Blatter |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/5517910/Cristiano-Ronaldo-transfer-World-record-deal-shows-football-is-booming-says-Sepp-Blatter.html |xornal=The Daily Telegraph |data=12 de xuño de 2009 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |lugar=Londres}}</ref> ==== Últimos anos de Ferguson no banco (2010-13) ==== [[Ficheiro:Ji-Sung Park vs Fulham.jpg|miniatura|esquerda|Fotografía dun partido disputado en 2010, entre o Manchester United e o Fulham.]] En 2010 o Manchester United derrotou o Aston Villa en Wembley por 2 goles a 1 para reter a [[Football League Cup 2009-10|Football League Cup]], a súa primeira defensa exitosa dunha copa,<ref>{{Cita noticia |título=Rooney the hero as United overcome Villa |url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=287675&cc=5739 |editorial=ESPNsoccernet |data=28 de febreiro de 2010 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |data-arquivo=19 de agosto de 2011 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/612f1bqaX?url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=287675 |url-morta=yes }}</ref> e foron subcampións da Premier League, ao finalizar cun só punto de diferenza por debaixo do Chelsea.<ref>{{Cita noticia |nome=Paul |apelidos=Fletcher |título=Man Utd 4-0 Stoke |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8664533.stm |editorial=BBC Sport |data=9 de maio de 2010 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Con todo, o Bayern Múnic eliminounos nos cuartos de final da Liga de Campións pola [[regra do gol en campo contrario]].<ref>{{Cita noticia |nome=Phil |apelidos=McNulty |título=Man Utd 3-2 Bayern Munich (agg 4-4) |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/8604742.stm |editorial=BBC Sport |data=7 de abril de 2010 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> O 8 de agosto de 2010, o United venceu ao Chelsea 3-1 para facerse coa Supercopa de Inglaterra. Para a tempada [[Premier League 2010-2011|2010-11]] da Premier League, o club contratou por 7 millóns GBP a [[Javier Hernández Balcázar]] —coñecido co alcume de «Chicharito»—,<ref>{{Cita noticia |título='Chicharito' deja Chivas y se va al Manchester United |url=http://www.informador.com.mx/deportes/2010/191969/6/chicharito-deja-chivas-y-se-va-al-manchester-united.htm |editorial=Informador.com.mx |data=8 de abril de 2010 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita noticia |título=Manchester United sign Mexico striker Javier Hernandez for £8m and friendly match |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/sport/football/article7092082.ece |editorial=Times Online |data=9 de abril de 2010 |dataacceso=4 de outubro de 2011 |lingua=en}}</ref> que recibiu eloxios por parte de Ferguson ao ser o primeiro dianteiro dende [[Ruud van Nistelrooy]] en anotar 20 goles na súa tempada debut no equipo.<ref>{{Cita noticia |título=Manchester United on brink of record 19th title after win over Chelsea |url=http://www.guardian.co.uk/football/2011/may/09/sir-alex-ferguson-manchester-united-liverpool-titles |editorial=The Guardian |data=9 de maio de 2011 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Aínda que foron derrotados nas semifinais da FA Cup dese ano polo Manchester City (1-0), pouco despois conseguiron o seu 19º título da Premier League, logo de empatar co Blackburn Rovers o 14 de maio de 2011 e lograr un total de 77 puntos ao final do torneo, o que o situou en solitario como o equipo máis gañador de Inglaterra no que a títulos de liga se refire.<ref>{{Cita noticia |título=Manchester United clinch record 19th english title |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/premier-league/manchester-united-clinch-record-19th-english-title-2284086.html |editorial=The Independent |data=14 de maio de 2011 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |data-arquivo=20 de maio de 2013 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/6Gkki9M1G?url=http://www.independent.co.uk/sport/football/premier-league/manchester-united-clinch-record-19th-english-title-2284086.html |url-morta=yes }}</ref> Na final da [[Liga de Campións da UEFA 2010-11|Liga de Campións dese ano]], xogada no estadio de Wembley, enfrontáronse de novo ao FC Barcelona, caendo derrotados por 3 goles a 1 -o único gol do club inglés anotado por Rooney-. A tempada seguinte foi escasa en canto a títulos. Aínda que revalidaron a Supercopa de Inglaterra logo de derrotar ao Manchester City por 3-2 -o único logro do equipo esa tempada-, quedaron fóra da Liga de Campións na fase de grupos tras conseguir tan só nove puntos; foi a terceira vez que o equipo era eliminado nesa rolda da competición europea durante a xestión de Ferguson.<ref>{{Cita noticia |título=UCL: Man.Utd y Man.City, eliminados |url=http://espndeportes.espn.go.com/news/story?id=1430676&s=uef&type=story |editorial=ESPN |data=7 de decembro de 2011 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Na Premier League finalizaron subcampións; se ben conseguiron o mesmo número de puntos que o Manchester City, os seus veciños acadaron unha maior diferenza de goles que o United. Na tempada 2012-13, conseguiron de novo o título da Premier League (20ª na súa historia), cunha destacada participación do dianteiro acabado de fichar [[Robin van Persie]], que chegara procedente do Arsenal e ao que contrataron por 24 millóns GBP.<ref>{{Cita noticia |título=Robin van Persie se equivoca de vestuario en su primera visita como rival al Emirates Stadium |url=http://www.20minutos.es/noticia/1799599/0/robin-van-persie/manchester-united/arsenal/ |editorial=20minutos.es |data=28 de abril de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Polo que respecta á Liga de Campións, os ''Red Devils'' caeron nos oitavos de final fronte ao [[Real Madrid]] por 3-2. O 19 de maio de 2013 Ferguson retirouse como director técnico, logo de 26 anos á fronte do club inglés. Ao longo deste período, levou ao equipo á consecución de 38 títulos, o queo levou a ser considerado o adestrador de fútbol máis exitoso na historia do fútbol inglés.<ref>{{Cita noticia |título=Anuncia Alex Ferguson su retiro del futbol |url=http://www.excelsior.com.mx/adrenalina/2013/05/08/898028 |editorial=Excélsior |data=8 de maio de 2013 ||dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita noticia |título=Se retira Alex Ferguson del Manchester United |url=http://www.informador.com.mx/deportes/2013/456272/6/se-retira-alex-ferguson-del-manchester-united.htm |editorial=Informador.com.mx |data=8 de maio de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita noticia |título=Alex Ferguson anuncia su retiro del Manchester United |url=http://www.bbc.co.uk/mundo/ultimas_noticias/2013/05/130508_ultnot_ferguson_retiro_manchester_rg.shtml |editorial=BBC.co.uk |data=8 de maio de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> === Actualidade: 2013-presente === En maio de 2013 [[David Moyes]] foi elixido novo adestrador do club, proveniente do Everton,<ref>{{Cita noticia |título=El Manchester United designa nuevo director técnico |url=http://www.espanol.manutd.com/es-ES/NewsAndFeatures/FootballNews/2013/May/manchester-united-appoints-new-manager-david-moyes.aspx |editorial=Manchester United |data=9 de maio de 2013 |dataacceso=9 de maio de 2013 |lingua=es}}</ref> para as seguintes seis tempadas.<ref>{{Cita noticia |título=David Moyes, nuevo entrenador del Manchester United |url=http://www.marca.com/2013/05/09/futbol/futbol_internacional/premier_league/1368107190.html |xornal=Marca.com |data=9 de maio de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> En agosto dese ano, o club gañou a [[Community Shield 2013|Supercopa de Inglaterra]], tras vencer 2-0 ao Wigan, cun dobrete anotado por Van Persie.<ref>{{Cita noticia |título= Community Shield: Van Persie's double fires Manchester United past Wigan |url=http://www.theguardian.com/football/2013/aug/11/manchester-united-community-shield-wigan |xornal=Marca.com |data=11 de agosto de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Ao mes seguinte, o club sufriu a súa primeira derrota na Premier League, así como na era de Moyes, fronte ao Liverpool por un resultado de 1-0.<ref>{{Cita noticia |título= Sufre Moyes primera derrota en la Premier |url=http://www.elsiglodetorreon.com.mx/noticia/908954.sufre-moyes-primera-derrota-en-la-premier.html |xornal=El Siglo de Torreón |data=2 de setembro de 2013 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Ao final dese ano acumulou cinco derrotas e dez triunfos na liga, e ocupou o sétimo posto da clasificación esa tempada. En canto a outras competicións, o United foi eliminado na terceira fase da [[FA Cup 2013-14|FA Cup]], na rolda de semifinais da [[Football League Cup 2013-14|Football League Cup]] e na rolda de cuartos de final da [[Liga de Campións da UEFA 2013-14|Champions League]]. O 21 de abril anunciouse a separación de Moyes da dirección técnica, quedando o equipo temporalmente baixo a supervisión de [[Ryan Giggs]] ata o final da tempada.<ref>{{Cita noticia |título=Giggs dirigirá al United tras la destitución de Moyes |url=http://www.superdeporte.es/futbol/2014/04/22/united-despide-moyes/223219.html |autor=Agencia EFE |xornal=Superdeporte |data=22 de abril de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> Con todo, o futbolista galés non puido evitar que o equipo quedase fóra das competicións europeas por primeira vez dende 1990.<ref>{{Cita noticia |título=El United, fuera de Europa después de 24 años|url=http://www.marca.com/2014/05/11/futbol/futbol_internacional/premier_league/1399827930.html |xornal=Marca.com |data=11 de maio de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Malcolm Glazer, propietario do club dende 2005, faleceu o 29 de maio de 2014.<ref>{{cita noticia |título=Malcolm Glazer dies: Man Utd's owner dies aged 85 |url=http://www.bbc.com/sport/0/football/27614216 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |editorial=BBC Sports |data=29 de maio de 2014}}</ref> En maio, logo de finalizar a tempada, [[Louis van Gaal]] asumiu o posto de director deportivo logo de dirixir a selección dos Países Baixos no Mundial do Brasil 2014.<ref>{{Cita noticia |título=El United confirma a Van Gaal como técnico |url=http://www.marca.com/2014/05/19/futbol/futbol_internacional/premier_league/1400506619.html |xornal=Marca.com |data=19 de maio de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> O neerlandés comezou a súa traxectoria cun triunfo por 7-0 contra [[Los Angeles Galaxy|LA Galaxy]] nun partido amigable de preparación para a tempada 2014-15.<ref>{{Cita noticia |título=Manchester United thrash LA Galaxy 7-0 as Ander Herrera stars to give Louis van Gaal victory in first match |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/manchester-united/10987528/Manchester-United-thrash-LA-Galaxy-7-0-as-Ander-Herrera-stars-to-give-Louis-van-Gaal-victory-in-first-match.html |xornal=The Telegraph |data=24 de xullo de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Posteriormente o Manchester United participou na [[International Champions Cup 2014]] celebrada nos [[Estados Unidos]], onde chegou á final, na que gañou por 3-1 a Liverpool, alzándose así co título de campión.<ref>{{Cita noticia |título=El United conquista la Guinness International Champions Cup |url=http://www.marca.com/2014/08/05/futbol/futbol_internacional/premier_league/1407221464.html |xornal=Marca.com |data=5 de agosto de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref> A pesar de que ese ano o club fixo un forte investimento para renovar o cadro de xogadores, gastando máis de 196 millóns de [[euro]]s, o debut na Premier League resultou un fracaso coa derrota na casa 1-2 contra o Swansea, e ao final quedou na cuarta posición da liga. Entre os novos incorporados ao equipo estiveron [[Ángel di María]] e [[Radamel Falcao]].<ref>{{Cita noticia |título=La era Van Gaal comenzó con derrota para el Manchester United |url=http://www.caracol.com.co/noticias/deportes/la-era-van-gaal-comienza-con-derrota-para-el-manchester-united/20140816/nota/2370532.aspx |editorial=[[Radio Caracol]] |data=16 de agosto de 2014 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=es |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20141010153746/http://www.caracol.com.co/noticias/deportes/la-era-van-gaal-comienza-con-derrota-para-el-manchester-united/20140816/nota/2370532.aspx |dataarquivo=10 de outubro de 2014 |urlmorta=yes }}</ref> Na tempada 2015-16, o equipo tivo unha primeira metade de tempada moi complicada, sendo eliminado da Liga de Campións na fase de grupos e quedando fóra da loita polo título ligueiro a metade do campionato. O equipo finalizou a tempada quedando en quinta posición, clasificándose para a Europa League, e sendo campión da FA Cup tras derrotar ao Crystal Palace 1-2 en Wembley. Días máis tarde, o club anunciou a destitución de Louis Van Gaal.<ref>{{Cita noticia |título=El Manchester United despide a Van Gaal |url=http://cadenaser.com/ser/2016/05/23/deportes/1464032394_678107.html |editorial=Cadenaser.com |data=23 de maio de 2016 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> En maio de 2016 o portugués [[José Mourinho]] asinou un contrato como novo técnico por tres anos.<ref>{{Cita noticia |título=Mourinho nombrado técnico del United |url=http://www.espanol.manutd.com/es-ES/NewsAndFeatures/FootballNews/2016/May/club-statement-manchester-united-confirm-jose-mourinho-as-new-manager.aspx |editorial=Manchester United |data=27 de maio de 2016 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> == Escudo e cores == [[Ficheiro:Ryan Giggs vs Everton 2009.jpg|miniatura|260px|Vestimenta da tempada [[2009]]-[[2010|10]].]] O escudo do Manchester United foi modificado en varias ocasións, pero a forma básica segue sendo similar. O distintivo deriva do escudo da cidade de [[Manchester]], aínda que o único que permanece intacto daquel é o barco de vela.<ref name="Barnes_49">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=49|sp=sí}}</ref> A silueta, que lembra a representación comunmente asociada a un diaño, xurdiu do alcume do club «The Red Devils» -trad. lit. «Os Diaños Vermellos»-; esta incluíuse por primeira vez nos programas e bufandas do club nos anos 1960, e comezou a formar parte do escudo do equipo en 1970, aínda que o escudo en si non se incluiría na camisola dos xogadores ata 1971 -a menos de que o equipo estivese xogando unha final de copa-.<ref name="Barnes_49"/> En [[1998]] o escudo foi novamente redeseñado, eliminándose do mesmo as palabras "Football Club".<ref>{{Cita noticia |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-2373176/Manchester-United-change-club-badge--Premier-League-clubs-crest-evolved.html |dataacceso=29 de agosto de 2016 |data=22 de xullo de 2013 |lingua=en |título=As Manchester United bring back 'Football Club' to their badge, how has your side's crest evolved down the years? |xornal=dailymail.co}}</ref> Durante os seus días como Newton Heath, o club xogou baixo numerosas indumentarias de cores diferentes. O uniforme do Newton Heath en 1879, catro anos antes de que o club xogase o seu primeiro partido competitivo, está documentado como 'branco con liña azul'.<ref>{{Cita libro | last=Angus | first=J. Keith | year=1879 | title=The Sportsman's Year-Book for 1880 | publisher=Cassell, Petter, Galpin & Co. | page=182}}</ref> Nunha fotografía do equipo do Newton Heath en 1892, obsérvase que os xogadores visten unha camisola con cadros vermellos e brancos, e pantalóns azuis.<ref name="kits">{{Cita web |url=http://www.historicalkits.co.uk/Manchester_United/Manchester_United.htm |título=Manchester United Historical Kits |editorial=historicalkits.co.uk |lingua=en |dataacceso=21 de outubro de 2016}}</ref><ref name="Barnes_48">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=48|sp=sí}}</ref> Entre 1894 e 1896 os xogadores levaban camisolas de cor verde e ouro<ref name="Barnes_48"/> que logo serían substituídas polas camisolas brancas, que se facían acompañar de pantalóns azuis entre 1896 e 1902.<ref name="Barnes_48"/> En [[1902]], xunto co troco de nome a Manchester United, o club cambiou as súas cores a unha camiseta vermella, con pantalón branco e medias negras, que se converteu no estándar para a maioría dos equipamentos dos "Red Devils" dende entón.<ref name="Barnes_48"/> A excepción máis notable disto foi a camisa que levou o equipo na final da [[FA Cup]] de [[1909]] contra o [[Bristol City F.C.|Bristol City]], sendo a camiseta de cor branca cunha banda vermella en forma de "V".<ref>{{Cita web |url=http://www.historicalkits.co.uk/english_Football_League/FA_Cup_Finals/1900-1909.html |título=FA Cup Finals 1900 - 1909 |data-acceso=01 de febreiro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080925084712/http://www.historicalkits.co.uk/English_Football_League/FA_Cup_Finals/1900-1909.html |dataarquivo=25 de setembro de 2008 |urlmorta=yes }}</ref> Durante os seguintes anos non se fixeron modificacións importantes no uniforme, ata 1922, cando o equipo adoptou as camisolas brancas que tiñan un «V» de cor vermella escura arredor do pescozo, similar á camisola empregada na final da FA Cup de 1909. Este novo cambio prevaleceu ata 1927.<ref name="Barnes_48"/> En 1934, os xogadores vestían camisolas con aros de cor cereixa e branco, aínda que na seguinte tempada a camisola vermella volveu empregarse logo de alcanzar a posición máis baixa na Second Division -20° lugar-.<ref name="Barnes_48"/> As medias negras mudaron a branco de 1959 a 1965, cando finalmente foron substituídas por medias vermellas ata 1971, en que foron substituídas de novo polas negras. Os pantalóns negros e/ou medias brancas son ás veces empregados coa tira local, máis frecuentemente nos partidos como visitante, se hai confusión co uniforme rival. O actual uniforme local consiste nunha camisola en dúas metades en dúas tonalidades de vermello, cun patrón hexagonal que divide as dúas tonalidades, e o logotipo da marca Adidas en tres raias brancas.<ref>{{Cita noticia |título=Adidas and Manchester United release new home kit for 2016/17 |url=http://www.manutd.com/en/New-Kit-2016-2017/New-Kit-2016-17-News-and-Features/2016/Jul/adidas-and-manchester-united-unveil-new-red-home-kit-for-2016-17.aspx |editorial=Manchester United |data=23 de xullo de 2016 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161017105300/http://www.manutd.com/en/New-Kit-2016-2017/New-Kit-2016-17-News-and-Features/2016/Jul/adidas-and-manchester-united-unveil-new-red-home-kit-for-2016-17.aspx |dataarquivo=17 de outubro de 2016 |urlmorta=yes }}</ref> Os uniformes para fóra da casa consisten xeralmente en camisetas de cor branca con pantalón negro e medias brancas, mais téñense utilizado outros moitos deseños, incluíndo unha camisa a raias azul mariño e prateadas utilizada durante a tempada 1999-2000,{{harvnp|Devlin|2005|p=157|sp=sí}} e o uniforme de 2010, que consistía nunha camisola branca con cadros vermellos e negros nas mangas, acompañada de pantalóns curtos negros e medias brancas.<ref>{{Cita noticia |título=United unveil new away kit |url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Club-News/2010/Aug/United-unveil-new-away-kit.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=4 de agosto de 2010 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Na tempada 1995-96, empregou un uniforme completamente gris, aínda que deixou de empregarse logo de dous partidos, xa que os xogadores dicían ter problemas para localizar rapidamente aos seus compañeiros entre a multitude.<ref>{{Cita noticia |título=Grey day for Manchester United |url=http://news.bbc.co.uk/sportacademy/hi/sa/tennis/features/newsid_2223000/2223651.stm |editorial=BBC Sport |data=30 de agosto de 2002 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> En 2001, para celebrar os seus 100 anos como «Manchester United», presentouse un uniforme visitante branco e dourado.{{harvnp|Devlin|2005|p=158|sp=sí}} O terceiro uniforme do United é tradicionalmente de cor azul, sendo empregado maioritariamente na tempada 2008-2009, para celebrar 40 anos dende que se empregou ese uniforme para o primeiro triunfo do club na [[Copa de Europa]] de [[1968]].<ref>{{Cita noticia |título=New blue kit for 08/09 |url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Club-News/2008/Aug/New-blue-kit-for-0809.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=28 de agosto de 2008 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Excepcións a esta regra inclúen unha vestimenta a raias azuis e brancas en 1994-1995, un uniforme totalmente negro durante a tempada do triplete, e unha camisa branca con raias horizontais en negro e vermello entre 2003 e 2005.{{harvnp|Devlin|2005|p=154-159|sp=sí}} O uniforme como visitante do club empregado na tempada 2008-09 -unha camisola branca con seccións azuis e vermellas, pantalóns azuis e medias brancas- empregouse como terceiro uniforme na tempada 2009-10.<ref>{{Cita noticia |nome=Gemma |apelidos=Thompson |título=Free trophy pic with new kit |url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Club-News/2008/Jul/Free-trophy-pic-with-new-kit.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=18 de xullo de 2008 |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |título=Third Kit 2009/10 |url=http://store.manutd.com/stores/manutd/products/kit_selector.aspx?selector=268 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090805070424/http://store.manutd.com/stores/manutd/products/kit_selector.aspx?selector=268 |dataarquivo=05 de agosto de 2009 |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en |url-morta=yes }}</ref> === Evolución do uniforme === <center> {| {| |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=000044|socks=000044|title=1879–80, 1896–1902}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=_goldhalf|pattern_ra=|leftarm=004400|body=004400|rightarm=ffcc00|shorts=ffffff|socks=000000|title=1880–87}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=_whitehalf|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=ffffff|shorts=000044|socks=000044|title=1887–93}} |{{Football kit |pattern_la=_goldstripes|pattern_b=_goldstripes_thin2|pattern_ra=_goldstripes|leftarm=006600|body=006600|rightarm=006600|shorts=000044|socks=000044|title=1893–94}} |{{Football kit |pattern_la=_goldborder_2|pattern_b=_newtonheathh9496|pattern_ra=_goldborder|leftarm=006600|body=006600|rightarm=006600|shorts=ffffff|socks=000000|title=1894–96}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=000000|title=<small>1902–20, 1921–22, 1927–34, 1934–60, 1971–presente</small><ref group="nota">Dende 1997 esta combinación é empregada principalmente en competicións domésticas e amigables.</ref>}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=e20e0e|title=1920–21, 1963–71}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=_red_V|pattern_ra=|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=ffffff|socks=000000|title=1922–27}} |{{Football kit |pattern_la=_burgundy_hoops|pattern_b=_burgundy_hoops|pattern_ra=_burgundy_hoops|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=ffffff|socks=000000|title=1934}} |{{Football kit |pattern_la=|pattern_b=|pattern_ra=|leftarm=e20e0e|body=e20e0e|rightarm=e20e0e|shorts=ffffff|socks=ffffff|title=<small>1960–63 <br/>(1997–presente)<ref group="nota">Dende 1997 esta combinación é empregada principalmente en competicións europeas e internacionais.</ref></small>}} |} {| | {{Football kit | |pattern_la = |pattern_b = _manutdh0406 |pattern_ra = _white_flick |pattern_sh = _manutdh0406 |pattern_so = _manutdh0406 |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2004-2009 }} | {{Football kit | |pattern_la = _whiteborder |pattern_b = _manutdh0607 |pattern_ra = _whiteborder |pattern_sh = _manutd0607 |pattern_so = _redtopwhitestripe |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2006-07 }} | {{Football kit | |pattern_la = |pattern_b = _manutdh0709 |pattern_ra = |pattern_sh = _thinblackline |pattern_so = _whiteline |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2007-09 }} | {{Football kit | |pattern_la = |pattern_b = _manutd_09-10_home |pattern_ra = |pattern_sh = _manutdh0910 |pattern_so = |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2009-10 }} | {{Football kit | |pattern_la = _stripe_cut_white |pattern_b = _collar_stripe_white |pattern_ra = _stripe_cut_white |pattern_sh = _manutd1011h |pattern_so = _manutdh2010 |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2010-11 }} | {{Football kit | |pattern_la = |pattern_b = _manutd1112 |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so = _manutdh1112 |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2011-12 }} | {{Football kit | |pattern_la = _manutdh2012 |pattern_b = _manutdh2012 |pattern_ra = _manutdh2012 |pattern_sh = _manutdh2012 |pattern_so = _manutda2012 |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2012-13 }} | {{Football kit | |pattern_la = |pattern_b = _manutdh1314 |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so = _manutdh1314 |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2013-14 }} | {{Football kit | |pattern_la = _manutdh2014 |pattern_b = _manutdh2014 |pattern_ra = _manutdh2014 |pattern_sh = |pattern_so = _top_red |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2014-15 }} | {{Football kit | |pattern_la = _manutd1516h |pattern_b = _manutd1516h |pattern_ra = _manutd1516h |pattern_sh = _bayern1516a |pattern_so = _manutd1516h |leftarm = E20E0E |body = E20E0E |rightarm = E20E0E |shorts = FFFFFF |socks = 000000 |title = 2015-16 }} |} </center> == Estadio == {{Artigo principal|Old Trafford}} [[Ficheiro:Old Trafford 02.JPG|dereita|miniatura|Old Trafford.]] [[Ficheiro:Old Traford.jpg|miniatura|Nova tribuna leste.]] Cando o club foi fundado como Newton Heath en [[1878]], xogou os seus partidos como local nun pequeno campo en [[North Road]], preto da empresa ferroviaria á que pertencía o club en Newton Heath. A capacidade orixinal do estadio era de en torno a 12 000 persoas, aínda que os funcionarios do club consideraron que a capacidade das instalaciones era insuficiente para un club que aspiraba a unirse á Football League.<ref name="white_21">{{Cita Harvard|White|2008|p=21|sp=sí}}</ref> Con todo, a miúdo os equipos visitantes se queixaban do estado do terreo, que era "pedregoso, cheo de baches no verán e un pantano cheo de lama no inverno".<ref>Tyrrell et al., p. 93</ref> En 1887 levouse a cabo unha ampliación do estadio e, en 1891, Newton Heath empregou as súas reservas económicas -que daquela non eran abundantes-, para comprar dúas tribunas, cada unha capaz de albergar a 1 000 espectadores.{{harvnp|James|2008|p=392|sp=sí}} Aínda que non se rexistraron asistentes a moitos dos primeiros partidos en North Road, a maior asistencia da que se ten rexistro foi de aproximadamente 15 000 espectadores, nun encontro da First Division contra o [[Sunderland Association Football Club|Sunderland]] o 4 de marzo de 1893.{{harvnp|Shury|Landamore|2005|p=54|sp=sí}} Unha asistencia similar teríase producido previamente durante un partido amigable contra o Gorton Villa, o 5 de setembro de 1889.{{harvnp|Shury|Landamore|2005|p=51|sp=sí}} En xuño de 1893, despois de que o club fose desaloxado de North Road polos seus propietarios, Manchester Deans and Canons -que sentían que non era axeitado para o club cobrar unha cota para entrar no estadio-, o secretario A. H. Albut decidiu empregar a área de Bank Street, en [[Clayton, Manchester|Clayton]].<ref name="shury_21-22"/> Ao principio non tiña bancadas; as primeiras construíronse para o inicio da tempada 1893-94. Unha abarcaba toda a extensión do terreo de xogo nun lado, e a outra estaba situada detrás da portería no «Bradford end» -«extremo Bradford»-. No extremo oposto, o «Clayton end», o campo fora «construído, proporcionándose milleiros para esa área [''sic'']».<ref name="shury_21-22">{{Cita Harvard|Shury|Landamore|2005|pp=21-22|sp=sí}}</ref> O primeiro partido de liga disputado polo Newton Heath en Bank Street foi contra o [[Burnley Football Club|Burnley]] o 1 de setembro de 1893, cando 10 000 espectadores viron a [[Alf Farman]] anotar un ''[[Triplete|hat trick]]'', os únicos goles do Newton Heath no seu triunfo por 3-2. Os asentos restantes completáronse para o seguinte partido de liga contra o [[Nottingham Forest Football Club|Nottingham Forest]], tres semanas despois.<ref name="shury_21-22"/> En outubro de 1895, antes da visita do Manchester City, o club adquiriu unha tribuna cunha capacidade de 2 000 asentos do club de ''[[rugby league]]'' [[Broughton Rangers]], amais de incorporar outra tribuna no «lado reservado» -para diferencialo do «lado popular»-. Con todo, o clima desa época limitou a asistencia para o encontro contra o Manchester City a só 12 000 espectadores.{{harvnp|Shury|Landamore|2005|pp=24|sp=sí}} Unha vez que o estadio de Bank Street pechou temporalmente por asuntos xudiciais en 1902, o capitán Harry Stafford recadou os suficientes cartos como para pagar o seguinte partido do club como visitante contra o [[Bristol City Football Club|Bristol City]] e encontrou un local temporal en [[Harpurhey]] para os seguintes partidos de reserva contra Padiham.{{harvnp|Shury|Landamore|2005|pp=33-34|sp=sí}} Logo dun investimento financeiro, o novo presidente do club, J. H. Davies, pagou 500 GBP para erguer unha nova tribuna de 1 000 asentos en Bank Street.<ref name="inglis_234">{{Cita Harvard|Inglis|1996|pp=234|sp=sí}}</ref> Nos seguintes catro anos, o estadio cubriuse de asentos nos seus catro costados e puido albergar a aproximadamente 50 000 espectadores, algúns dos cales podían ver os partidos dende o miradoiro situado enriba da tribuna central.<ref name="inglis_234"/> Con todo, logo do primeiro título de liga do Manchester United en 1908 e a FA Cup un ano despois, considerouse que Bank Street era demasiado restritivo respecto á ambición de Davies;<ref name="inglis_234"/> en febreiro de 1909, seis semanas antes do primeiro título da FA Cup do equipo, nomeouse a [[Old Trafford]] como a nova sede do Manchester United logo de adquirir o terreo por unhas 60&nbsp;000 GBP. O arquitecto [[Archibald Leitch]] tivo un orzamento de 30&nbsp;000 GBP para levar a cabo a construción do estadio; os plans orixinais consistían nun recinto cunha capacidade para 100&nbsp;000 asistentes, aínda que as limitacións do presuposto obrigaron a que o proxecto se reducise a só 77&nbsp;000 asentos. A construción do edificio recaeu á súa vez na construtora Messrs Brameld & Smith, de Manchester, e o seu partido inaugural celebrouse o [[19 de febreiro]] de [[1910]] fronte ao Liverpool, coa vitoria visitante por 4-3. A maior asistencia ao estadio rexistrouse o 25 de marzo de 1939, cando se disputou a semifinal da FA Cup entre [[Wolverhampton Wanderers Football Club|Wolverhampton Wanderers]] e [[Grimsby Town Football Club|Grimsby Town]] e alcanzouse unha asistencia de 76&nbsp;962 espectadores.{{harvnp|Rollin|Rollin|2008|pp=254-255|sp=sí}}<ref>{{Cita libro |apelidos=White |nome=John D. T. |ano=2008 |título=The Official Manchester United Almanac |edición=1ª |páxina=50 |lugar=Londres |editorial=Orion Books |isbn=978-0-7528-9192-7}}</ref> Os bombardeos da [[segunda guerra mundial]] destruíron gran parte do estadio. O túnel central da bancada sur foi o único que quedou daquela. Ao final da guerra, o club obtivo unha compensación por parte da War Damage Commision por un total de 22&nbsp;278 GBP. Mentres se levaba a cabo o proceso de reconstrución, o equipo disputou os seus encontros como local no estadio [[Maine Road]], do Manchester City. Ao cabo dun ano, o Manchester United debeu pagar 5 000 GBP e unha porcentaxe nominal sobre as entradas de cada partido.{{harvnp|White|2007|pp=11|sp=sí}} Posteriores melloras incluíron a adición dos teitos, primeiro no extremo Stretford e logo nas tribunas das zonas norte e leste. Os teitos eran sostidos por piares que obstruían a visión de moitos espectadores, polo que foron substituídos eventualmente cunha estrutura de [[ménsula]]. O extremo Stretford foi de feito a última zona do estadio á que se lle proporcionou a estrutura de ménsula, a cal se completou a tempo para a tempada 1993-94.<ref name="barnes_19"/> O 25 de marzo de 1957 estreáronse catro torres de 54,9 m que tiveron un custo de 40&nbsp;000 GBP, cada unha cunha capacidade de 54 reflectores individuais. Estas desmanteláronse en 1987 para seren substituídas por un sistema de iluminación integrado no teito de cada tribuna que permanece na actualidade.{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=44-45|sp=sí}} En 1993, o [[informe Taylor]] exixiu que para un estadio como Old Trafford a capacidade mínima debía ser de 44&nbsp;000 espectadores. En 1995, a zona norte redeseñouse en tres niveis, co que se restaurou así a capacidade a aproximadamente 55&nbsp;000 espectadores. Para o final da tempada 1998-99, engadíronse segundos niveis ás tribunas leste e oeste do estadio, acadándose unha nova capacidade de case 67&nbsp;000 espectadores, e entre xullo de 2005 e maio de 2006 engadíronse máis asentos por medio dos segundos niveis nos cuadrantes noroeste e nordés. Algúns dos novos asentos empregáronse por primeira vez o 26 de marzo de 2006, cando se rexistrou un novo récord de asistencia na Premier League de 69&nbsp;070 espectadores.<ref>{{Cita noticia |título=Man Utd 3–0 Birmingham |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/4820120.stm |xornal=BBC Sport |editorial=British Broadcasting Corporation |data=26 de marzo de 2006 |dataacceso=2 de novembro de 2016 |lingua=en}}</ref> O récord anterior foi superado o 31 de marzo de 2007, cunha asistencia de 76&nbsp;098 espectadores ao encontro entre Manchester United e [[Blackburn Rovers Football Club|Blackburn Rovers]], conxunto ao cal derrotaron 4-1, con só 114 asentos desocupados (un 0,15% da capacitad total de Old Trafford de 76&nbsp;212 asientos).<ref>{{Cita noticia |nome=Nick |apelidos=Coppack |título=Report: United 4 Blackburn 1 |url=http://www.manutd.com/en/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2007/Mar/Report-United-4-Blackburn-1.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=31 de marzo de 2007 |dataacceso=2 de novembro de 2016 |lingua=en |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20111216043425/http://www.manutd.com/en/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2007/Mar/Report-United-4-Blackburn-1.aspx |dataarquivo=16 de decembro de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> En 2009, reorganizáronse os asentos e reduciuse a capacidade a 75&nbsp;957 espectadores.<ref name="inside_united">{{Cita Harvard|Morgan|2010|pp=44-48|sp=sí}}</ref><ref name="record_gate">{{Cita noticia |nome=Steve |apelidos=Bartram |título=OT100 #9: Record gate |url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/The-OT-100-News/2009/Nov/OT100-9-Record-gate.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=19 de novembro de 2009 |dataacceso=2 de novembro de 2016 |lingua=en}}</ref> En 2016 a capacidade do estadio é de 75&nbsp;643 espectadores.<ref name="premier_league">{{Cita web |título=Manchester United - Stadium |url=http://pulse-static-files.s3.amazonaws.com/premierleague/document/2016/08/09/b81992f4-cf2a-4c5e-a9c1-155169074163/2016-17_Premier_League_Handbook.pdf |editorial=Premier League |dataacceso=11 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Situado no distrito suburbano de Trafford, pertencente ao condado metropolitano do [[Gran Manchester]], o seu enderezo é: Sir Matt Busby Way, Old Trafford, Manchester, England M16 0RA.<ref name="premier_league"/> Old Trafford é coñecido como ''O Teatro dos Soños'', alcume posto por [[Bobby Charlton]], histórico xogador do club.<ref>Barnes et al., p. 45</ref> == Datos do club == [[Ficheiro:Manchester United FC League Performance.svg|miniatura|250px|Gráfica que mostra o progreso do Manchester United a través do [[Sistema de ligas de fútbol de Inglaterra]] dende as súas orixes como The Heathens en 1892-93, ata a tempada de 2015-2016.]] * '''Posto histórico: 1º'''<ref>{{Cita web |url=http://www.statto.com/football/stats/england/all-time-table |título=England : All Time Table |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=Statto.com |lingua=en |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20110723041354/http://www.statto.com/football/stats/england/all-time-table |dataarquivo=23 de xullo de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> * '''Tempadas en''' ** '''[[Football League First Division|First Division]]''': 68 (ata 1991). ** '''[[Premier League]]''': 22 (dende 1992). * '''Mellor posto na liga:''' 1º (20 veces en total; 7 na First Division e 13 na Premier League). * '''Peor posto na liga:''' 22º (2 veces). * '''Partidos xogados:''' 5509<ref>{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/scores/overall.html |título=Match Score Analysis - All Competitive Matches |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=Stretfordend.co.uk |lingua=en}}</ref> **'''Gañados:''' 2699 (49,13%) ** '''Empatados:''' 1298 (23,63%) ** '''Perdidos:''' 1496 (27,23%) * '''Maior número de goles nunha tempada''': 103 (tanto na 1956-57 como na 1958-59) en First Division; 97 ([[Premier League 1999/00|1999-2000]]) en Premier League.<ref name="récordsgenerales">{{Cita web |url=http://www.manutdzone.com/records/alltime.htm |título=Manchester United General Records |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=Statto.com |lingua=en |data-arquivo=14 de agosto de 2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20080814231619/http://www.manutdzone.com/records/alltime.htm |url-morta=unfit }}</ref> * '''Maior goleada a favor''': Rolda preliminar da [[Copa de Europa 1956-57]], Manchester United 10 - 0 [[Royal Sporting Club Anderlecht|Anderlecht]].<ref name="bestandworst">{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/realtreat/bestandworst.html |título=The Biggest Victories |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=StretfordEnd.co.uk |lingua=en}}</ref> * '''Maior goleada en contra:''' Temps. 1925-26, 1930-31, 1931-32, [[Blackburn Rovers Football Club|Blackburn Rovers]]/[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]/[[Wolverhampton Wanderers Football Club|Wolverhampton Wanderers]] 7 - 0 Manchester United.<ref>{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/realtreat/bestandworst02.html |título=The Heaviest Defeats |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=StretfordEnd.co.uk |lingua=en |data-arquivo=18 de agosto de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160818083844/http://stretfordend.co.uk/realtreat/bestandworst02.html |url-morta=yes }}</ref> * '''Xogador con máis partidos disputados:''' [[Ryan Giggs]] (963).<ref name="manutdplayers">{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/appearances/overall.html |título=The Top 100 Appearance-Makers in All Competitive Matches |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=Stretfordend.co.uk |lingua=en}}</ref> * '''Xogador con máis goles:''' [[Bobby Charlton]] (249 en total); [[Denis Law]] (46 nunha soa tempada, 1963-64).<ref name="manutdweb">{{Cita web |url=http://www.thefootballnetwork.net/main/s237/st67140.htm |título=Manchester United F.C - Club Records |dataacceso=2 de novembro de 2016 |editorial=SportNetwork.net |lingua=en}}</ref> * '''Xogador máis custoso:''' [[Paul Pogba]] (agosto de 2016, procedente da [[Juventus de Turín]], por 89.2 millóns [[Libra esterlina|£]]).<ref>{{Cita web |url=http://www.football-italia.net/88963/official-pogba-signs-man-utd |título=Official: Pogba signs for Man Utd for €105m |editorial=Football Italia |data=8 de agosto de 2016 |dataacceso=2 de novembro de 2016 |lingua=en |data-arquivo=20 de agosto de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160820151621/http://www.football-italia.net/88963/official-pogba-signs-man-utd |url-morta=yes }}</ref> * '''Transferencia máis alta por un xogador:''' [[Cristiano Ronaldo]] (xullo de 2009, transferido ao [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], por 80 millóns £).<ref name="ronaldo">{{Cita noticia |título=Ronaldo completes £80m Real move |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_utd/8121951.stm |xornal=BBC Sport |editorial=British Broadcasting Corporation |data=1 de xullo de 2009 |dataacceso=2 de novembro de 2016 |lingua=en}}</ref> * '''Equipo filial:''' [[Manchester United F.C. Reserves and Academy]]. == Marca global == [[Ficheiro:Aeroflot Sukhoi Superjet 100-95 RA-89002 SVO 2012-4-6.png|miniatura|[[Aeroflot]] é un vehículo oficial do club.]] O Manchester United constitúe unha [[Marca rexistrada|marca]] cunha notable presenza global; un informe de 2009 valorou a marca e as propiedades intelectuais asociadas ao club en 329 millóns de libras, dándolle unha cualificación de AAA («Extremadamente fuerte»).<ref>{{cita web |título=The Power of Brands |url=http://www.brandfinance.com/Uploads/pdfs/SXB_issue3_p18-23.pdf |editorial=SoccerEx |data-acceso=18 de abril de 2011 |data=Q1 2009 |formato=PDF |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20091122191336/http://www.brandfinance.com/Uploads/pdfs/SXB_issue3_p18-23.pdf |dataarquivo=22 de novembro de 2009 |urlmorta=yes }}</ref> En 2010 a revista ''[[Forbes]]'' clasificou ao Man Utd no segundo posto da súa listaxe das dez marcas de equipos deportivos máis exitosas, só por detrás dos [[New York Yankees]], cunha fortuna estimada en 285 millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] (o que representa o 16% do valor total do club calculado en 1 835 millóns de dólares).<ref name="Forbes_brands">{{cita web |nome=Peter J. |apelido=Schwartz |título=The Most Valuable Sports Team Brands |url=http://www.forbes.com/2010/05/17/most-valuable-sports-team-brands-business-sports-brands.html |obra=Forbes Magazine |data=18 de maio de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> O equipo ocupou o terceiro posto na Deloitte Football Money League de 2011 -por detrás do Real Madrid e o Barcelona-.<ref name="Deloitte_money_league">{{cita noticia |título=Real Madrid becomes the first sports team in the world to generate €400m in revenues as it tops Deloitte Football Money League |url=http://www.deloitte.com/view/en_GB/uk/industries/sportsbusinessgroup/d039400401a17210VgnVCM100000ba42f00aRCRD.htm |editorial=Deloitte |data=2 de marzo de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 |data-arquivo=05 de agosto de 2010 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100805224812/http://www.deloitte.com/view/en_GB/uk/industries/sportsbusinessgroup/d039400401a17210VgnVCM100000ba42f00aRCRD.htm |url-morta=yes }}</ref> A forza da marca global do Manchester United é frecuentemente atribuída á reestruturación que fixo Busby do equipo e o éxito que rodeou o club logo do desastre de Múnic, un suceso que atraeu a atención mundial.<ref name="barnes_52"/> O cadro de xogadores desa época incluía a Bobby Charlton, Nobby Stiles -integrantes da [[Selección de fútbol de Inglaterra|selección nacional]] que gañou a [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Copa Mundial de 1966]]-, Denis Law e George Best. O estilo ofensivo de xogo adoptado polo equipo -en contraste ao enfoque defensivo estilo ''[[catenaccio]]'' difundido polos principais equipos italianos da época- «capturou a imaxinación da audiencia inglesa».<ref name="hamil_116">{{Cita Harvard|Hamil|2008|p=116|sp=sí}}</ref> O equipo de Busby tamén estaba asociado coa liberación da sociedade occidental durante os anos 1960. George Best, alcumado o «quinto [[The Beatles|Beatle]]» polo seu icónico corte de pelo, converteuse no primeiro futbolista en desenvolver de xeito significativo un perfil fóra da prensa deportiva.<ref name="hamil_116"/> Amais de ser o primeiro club de fútbol inglés en cotizar na [[Bolsa de Londres]] en 1991, o Manchester United logrou un capital notable co cal iría desenvolvendo a súa estratexia comercial. O enfoque do club no éxito comercial e deportivo levou consigo beneficios importantes nunha industria que con frecuencia se caracteriza polas perdas crónicas.{{harvnp|Hamil|2008|p=124|sp=sí}} A forza da marca do Man Utd viuse reforzada por unha intensa atención dos medios de comunicación nalgúns xogadores do cadro, máis notablemente en [[David Beckham]] -quen rapidamente desenvolveu a súa propia marca global individual-. Esta atención frecuentemente xera un maior interese nas actividades que teñen que ver cos partidos a disputarse, e polo tanto crea oportunidades de patrocinio -cuxo valor é manexado pola exposición televisiva-.{{harvnp|Hamil|2008|p=121|sp=sí}} Durante o seu paso polo club, a popularidade de Beckham chegou ao continente asiático e converteuse na razón do éxito comercial do equipo nesa rexión do mundo.<ref>{{cita noticia |título=Beckham fever grips Japan |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/2999514.stm |editorial=BBC Sport |data=18 de xuño de 2003 |data-acceso=18 de abril de 2011}}</ref> Debido aos resultados cada vez mellores que o equipo foi obtendo na liga en relación a unha maior cota de dereitos televisivos, o éxito no campo xera aínda un maior ingreso para o equipo. Dende os comezos da Premier League, o Manchester United ten recibido a maior cota de ingresos xerada por un acordo de transmisión coa canle [[British Sky Broadcasting|BSkyB]].{{harvnp|Hamil|2008|p=120|sp=sí}} Do mesmo xeito, o club fíxose acredor constantemente aos máis altos ingresos comerciais que calquera outro equipo inglés. Na tempada 2005-2006, a división comercial do Manchester United xerou 51 millóns de libras en comparación cos 42,5 millóns do Chelsea, os 39,3 millóns do Liverpool, os 34 millóns do Arsenal e os 27,9 millóns do Newcastle United. Unha relación de patrocinio clave en todo isto ten sido coa compañía [[Nike, Inc.]], pois nun contrato asinado en 2002 por 303 millóns de libras durante trece anos, xestiona as operacións de mercadotecnía do club como parte dunha asociación entre o club e a empresa.{{harvnp|Hamil|2008|p=122|sp=sí}} A través do ''Manchester United Finance'' e do esquema de afiliación do club, ''One United'', aqueles que teñen unha afinidade polo club poden mercar unha serie de mercancías e servizos propios da marca. Amais do anterior, os servizos do equipo nos medios de comunicación -tales como a canle de televisión do club, [[MUTV]]- permitiron que o Manchester United estenda a súa base de seguidores a unha cifra aínda maior á que é capaz de albergar no seu estadio Old Trafford.<ref name="hamil_126"/> === Patrocinio === {| class="wikitable" style="text-align:center;margin-left:1em;float:right" |- !Período !Provedor !Patrocinador |- |1945–1975 |[[Ficheiro:Umbro.svg|60px]]<br/><small>[[Umbro]]</small> |rowspan=3| |- |1975–1980 |Admiral |- |1980–1982 |rowspan=2|[[Ficheiro:Adidas Logo.svg|60px]]<br/><small>[[Adidas]]</small> |- |1982–1992 |rowspan=2|[[Ficheiro:Sharp logo.svg|50px]]<br/><small>[[Sharp Corporation|Sharp]]</small> |- |1992–2000 |rowspan=2|[[Ficheiro:Umbro.svg|60px]]<br/><small>[[Umbro]]</small> |- |2000–2002 |rowspan=2|<br/><small>[[Vodafone]]</small> |- |2002–2006 |rowspan=4|[[Ficheiro:Logo NIKE.svg|70px]]<br/><small>[[Nike, Inc.]]</small> |- |2006–2010 |[[Ficheiro:AIG logo.svg|50px]]<br/><small>[[American International Group|AIG]]</small> |- |2010–2014 |[[Ficheiro:Aon Corporation logo.svg|50px]]<br/><small>[[Aon]]</small> |- |rowspan=1|2014–2015 |rowspan=2|[[Ficheiro:Logo Chevrolet.svg|50px]]<br/><small>[[Chevrolet]]</small> |- |rowspan=1|2015–Actualidad |rowspan=1|[[Ficheiro:Adidas Logo.svg|60px]]<br/><small>[[Adidas]]</small> |- |} Nun contrato inicial de cinco anos de duración cun valor de 500&nbsp;000 libras, a xaponesa [[Sharp Corporation|Sharp Electronics]] converteuse no primeiro patrocinador das camisolas do club, xusto a comezos da tempada 1982-83, unha relación que prevaleceu ata o final da tempada 1999-2000, cando a operadora de telefonía móbil [[Vodafone]] asinou un contrato por 30 millóns de libras de catro anos de duración. Vodafone aceptou estender o acordo por outros catro anos ao finalizar o contrato orixinal (desta vez por 36 millóns de libras), con todo tras só dúas tempadas decidiron aplicar unha cláusula de ruptura para concentrar o seu labor de patrocinio na Champions League.<ref name="shirt_sponsorship">{{cita noticia |nome=James |apelido=Ducker |título=Manchester United show financial muscle after signing record £80m shirt contract |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/sport/football/premier_league/manchester_united/article6426463.ece |obra=The Times |data=4 de xuño de 2009 |data-acceso=18 de abril de 2011 | lugar=Londres}}</ref> Ao principio da tempada 2006-07, a aseguradora estadounidense [[American International Group|AIG]] accedeu a asinar un contrato de catro anos por 56,5 millóns de libras, o cal acabaría converténdose a finais de 2006 no contrato máis valioso a nivel mundial.<ref>{{cita noticia |título=Oilinvest to renegotiate Juventus sponsorship |url=http://www.sportbusiness.com/news/160395/oilinvest-to-renegotiate-juventus-sponsorship |editorial=SportBusiness (SBG Companies) |data=7 de setembro de 2006 |data-acceso=18 de abril de 2011 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/612gYKjMs?url=http://www.sportbusiness.com/news/160395/oilinvest-to-renegotiate-juventus-sponsorship |dataarquivo=19 de agosto de 2011 |urlmorta=yes }}</ref><ref>{{cita noticia |título=Man Utd sign £56m AIG shirt deal |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4882640.stm |editorial=BBC News |data=6 de abril de 2006 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> Para o arranque da tempada 2010-11, a aseguradora estadounidense [[Aon]] converteuse na principal patrocinadora do club nun novo contrato de catro anos, que foi catalogado como o máis valioso en toda a historia do club, ao terse asinado por 80 millóns de libras. Isto convérteo ademais no acordo de patrocinio de camisola máis lucrativo na historia do fútbol.<ref>{{cita noticia |nome1=Ben |apelido1=Smith |nome2=James |apelido2=Ducker |título=Manchester United announce £80 million sponsorship deal with Aon |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/sport/football/premier_league/manchester_united/article6422090.ece |obra=The Times |data=3 de xuño de 2009 |data-acceso=18 de abril de 2011 | lugar=Londres}}</ref> En xullo de 2012, a automotriz estadounidense [[General Motors]] asinou un acordo de sete anos co club para substituír a Aon como patrocinador, polo que a partir da tempada 2014-15, a camisola do equipo contou co logotipo de [[Chevrolet]].<ref>{{cita noticia |título=Chevrolet signs seven year deal |url=http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Club-News/2012/Jul/chevrolet-signs-seven-year-shirt-deal-beginning-in-2014.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data=30 de xullo de 2012 |data-acceso=26 de agosto de 2012 }}</ref> A empresa fabricante do primeiro uniforme empregado polo equipo foi [[Umbro]], ata que en 1975 asinou un acordo de cinco anos de duración con [[Admiral (marca de roupa deportiva)|Admiral]].<ref>{{cita web |url=http://www.admiralsportswear.com/heritage.htm |título=Admiral: Heritage |data-acceso=18 de abril de 2011 |editorial=Admiral Sportswear |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090228182703/http://www.admiralsportswear.com/heritage.htm |dataarquivo=28 de febreiro de 2009 |urlmorta=yes }}</ref> [[Adidas]] asinou un acordo en 1980{{harvnp|Devlin|2005|p=149|sp=sí}} antes de que Umbro volvese a asinar un contrato en 1992.{{harvnp|Devlin|2005|p=148|sp=sí}} O patrocinio de Umbro durou dez anos, sendo seguido por Nike, que estableceu un novo récord ao asinar un acordo con valor de 302,9 millóns de libras que duraría ata 2015. Unha serie de réplicas oficiais das camisolas do club cun custo total de 3,8 millóns de libras vendéronse durante os primeiros 22 meses na compañía.{{harvnp|Hamil|2008|p=127|sp=sí}}<ref>{{cita noticia |título=Man Utd in £300m Nike deal |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/1005794.stm |editorial=BBC News |data=3 de novembro de 2000 |data-acceso=18 de abril de 2011}}</ref> Xunto a Nike e Aon, o club tivo varios patrocinadores menores entre os que se encontran a automotriz [[Audi]] e a cervexeira [[Budweiser]].<ref>{{cita noticia |apelido=Wachman |nome=Richard |título=Manchester United fans call on corporate sponsors to back fight against Glazers |url=http://www.guardian.co.uk/football/2010/apr/24/manchester-united-corporate-sponsors-glazers-red-knights |obra=The Guardian |data=24 de abril de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 | lugar=Londres}}</ref> Adidas pasaría a vestir o Manchester United a partir de 2015. O cadro inglés asinaría un contrato multimillonario coa marca alemá e rompería así o seu vínculo con Nike, que remontaba a 2002. De acordo con Goal.com, o trato pecharíase en torno aos 600 millóns de libras. A fonte mencionada non cita por canto tempo sería. === Álbums e temas musicais === Dende antes de 1968, o club ten posto á venda algunhas melodías e álbums musicais considerados oficiais. Algúns deles tiveron unha boa recepción logo do seu lanzamento, chegando en ocasións a situarse nos primeiros postos de popularidade nos ''charts'' de Inglaterra. O primeiro compilatorio comercializado oficialmente titulouse ''United, United'', descoñecéndose a data exacta do seu lanzamento.<ref name="albumes">{{cita web|url= http://www.prideofmanchester.com/sport/mufc-songs-albums.htm|título= Official Man Utd songs and other releases|data-acceso= 30 de maio de 2011|autor= |data= |obra= Prideofmanchester.com|idioma= inglés|cita= |urlarquivo= https://web.archive.org/web/20110318205804/http://www.prideofmanchester.com/sport/mufc-songs-albums.htm|dataarquivo= 18 de marzo de 2011|urlmorta= yes}}</ref> En 1968, debutou o álbum ''The European Cup's All Yours'' para conmemorar a Copa Europea obtida polo United ese ano. Dous anos despois, en 1970, o tema «Belfast Boy» chegou ao posto 32 nos ''charts'' británicos.<ref>{{cita web|url=http://www.chartstats.com/songinfo.php?id=5371|título=Belfast Boy|data-acceso=30 de maio de 2011|autor=|data=|obra=Chartstats.com|idioma=inglés|cita=|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110806194855/http://www.chartstats.com/songinfo.php?id=5371|data-arquivo=06 de agosto de 2011|urlmorta=yes}}</ref> Ese mesmo ano, o empresario [[Larry Page]] persuadiu ao club para gravar o álbum ''Singalong With Manchester United''. Dende aquela teñen xurdido diversos compilatorios e temas musicais, incluíndo «Glory Glory Man United» (empregado para a final da FA Cup de 1973; que chegou ao posto número 13 no ''chart'' británico), «We All Follow Man United» (igualmente na FA Cup de 1975, acadou o posto 10 do ''chart''), «Come On You Reds» (o máis exitoso do club, estreado en 1994 e gravado xunto coa banda de hard rock [[Status Quo]]; pasou dúas semanas no primeiro posto do ''chart'' non só británico senón tamén irlandés, maltés e dalgúns países escandinavos), «We're Gonna Do It Again» (1995; chegou ao sexto posto do ''chart'' británico), «Move Move Move (The Red Tribe)» (1996), «Sing Up For The Champions!» (1997), ''Come On You Reds - 20 Manchester United Classics'' (1998) e «You Raise Me Up» (2005; a xeito de homenaxe luctuosa ao xogador George Best).<ref name="albumes"/> == Propiedade e finanzas == Orixinalmente financiado pola Lancashire & Yorkshire Railway Company, o club converteuse nunha [[sociedade anónima]] en 1892 e vendeu as súas accións aos seareiros locais do equipo por 1 GBP mediante un formulario.<ref name="barnes_9"/> En 1902, a propiedade pasou na súa totalidade aos catro empresarios locais que investiron 500 GBP para rescatar o club da quebra, entre os cales se incluíu o que logo se convertería no presidente do club, J. H. Davies.<ref name="barnes_9"/> Logo da morte de Davies en 1927, o club volveu enfrontarse á quebra, mais desta vez conseguiu ser rescatado a finais de 1931 por James W. Gibson, quen asumiu o control do club logo de investir 2&nbsp;000 GBP.<ref name="barnes_12"/> Gibson promoveu ao seu fillo, Alan, ao mesmo cargo en 1948,{{harvnp|Crick|Smith|1990|p=181|sp=sí}} aínda que morreu tres anos despois; a familia Gibson retivo a propiedade do club,{{harvnp|Crick|Smith|1990|p=92|sp=sí}} mais o posto de presidente pasou ao ex xogador [[Harold Hardman]].{{harvnp|White|2008|p=92|sp=sí}} Promovido ao cargo de presidente uns días despois do desastre de Múnic, Louis Edwards, un amigo de Busby, comezou a adquirir accións do club; logo dun investimento de case 40&nbsp;000 GBP, acumulou unha porcentaxe de participación do 54%, polo que asumiu o control do equipo en 1964.{{harvnp|Dobson|Goddard|2004|p=190|sp=sí}} Cando Lillian Gibson faleceu a principios de 1971, as súas accións pasaron a Alan Gibson, que vendeu unha porcentaxe delas ao fillo de Louis Edwards, Martin, en 1978; [[Martin Edwards]] converteuse en presidente do club logo da morte de seu pai en 1980.<ref name="knighton_bid">{{cita noticia|título=1989: Man U sold in record takeover deal |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/18/newsid_2499000/2499267.stm |editorial=BBC News |data-acceso=18 de abril de 2011 | data=18 de agosto de 1989}}</ref> O magnate dos medios de comunicación [[Robert Maxwell]] tentou mercar o Man Utd en 1984, aínda que non logrou chegar a un acordo con Edwards.<ref name="knighton_bid"/> En 1989, Edwards tratou de vender o club a [[Michael Knighton]] por 20 millóns GBP, mais a venda non logrou concretarse e Knighton, en cambio, uniuse á xunta directiva.<ref name="knighton_bid"/> O Manchester United empezou a cotizar no mercado de valores en xuño de 1991 -onde alcanzou un valor de 6,7 millóns GBP-,{{harvnp|Dobson|Goddard|2004|p=191|sp=sí}} e recibiu outra oferta de compra en 1998, esta vez da empresa [[British Sky Broadcasting]], de [[Rupert Murdoch]]. Isto provocou a formación do Shareholders United Against Murdoch -máis tarde renomeado como Manchester United Supporters' Trust- que anima aos partidarios a comprar accións do club nun intento para evitar calquera posible compra hostil. A xunta directiva do Manchester United aceptou unha oferta por 623 millóns GBP,{{harvnp|Bose|2007|p=157|sp=sí}} mais a transacción foi bloqueada pola [[Comisario europeo de Competencia|Comisión de Fusións e Monopolios]] en abril de 1999.{{harvnp|Bose|2007|p=175|sp=sí}} Uns anos despois, emerxeu unha loita polo poder entre o adestrador do club Alex Ferguson e os seus compañeiros de [[Equitación|carreiras de cabalos]] [[John Magnier]] e [[J. P. McManus]], os cales gradualmente se foron convertendo nos principais accionistas. Nunha disputa que xurdiu a raíz da propiedade controvertida do cabalo Rock of Gibraltar, Magnier e McManus tentaron remover a Ferguson da súa posición como adestrador, e a xunta directiva respondeu ao levar investidores para así reducir a maioría dos irlandeses en cuestión de accións.{{harvnp|Bose|2007|pp=234-235|sp=sí}} En maio de 2005, [[Malcolm Glazer]] comprou a participación do 28,7% en poder de McManus e Magnier, polo que adquiriu unha participación de control a través do seu vehículo de investimento Red Football Ltd, nunha toma de posesión de alto nivel onde se valorou o club en aproximadamente 800 millóns GBP -aproximadamente 1500 millóns USD daquela-.<ref>{{cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4550141.stm |título=Glazer Man Utd stake exceeds 75% |editorial=BBC News |data=16 de maio de 2005 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref><ref name="new_owner">{{cita noticia |url=http://www.cbc.ca/sports/columns/newsmakers/malcolm_glazer.html |título=Manchester United's new owner |editorial=CBC Sports (Canadian Broadcasting Corporation) |data=22 de xuño de 2005 |data-acceso=18 de abril de 2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20050910141125/http://www.cbc.ca/sports/columns/newsmakers/malcolm_glazer.html |data-arquivo=10 de setembro de 2005 |urlmorta=yes }}</ref> En xullo de 2006, o club anunciou un paquete de refinanciamento da débeda cun valor de 660 millóns GBP, o cal resultou nunha redución do 30% nos pagos de intereses anuais a 62 millóns GBP ao ano.<ref>{{cita noticia |url=http://www.footballeconomy.com/archive/archive_2006_jul_08.htm |título=Glazers Tighten Grip On United With Debt Refinancing |editorial=The Political Economy of Football |data=8 de xullo de 2006 |data-acceso=18 de abril de 2011 |data-arquivo=19 de agosto de 2011 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/612fbw7oM?url=http://www.footballeconomy.com/archive/archive_2006_jul_08.htm |url-morta=yes }}</ref><ref name="refinancing">{{cita noticia |título=Manchester United reveal refinancing plans |url=http://www.rte.ie/sport/soccer/2006/0718/manunited2.html |editorial=RTÉ (Raidió Teilifís Éireann)|data=18 de xullo de 2006 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> En xaneiro de 2010, con débedas por 716,5 millóns GBP -equivalente a 1017 millóns GBP-,<ref>{{cita noticia |título=Manchester United debt hits £716m |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8470595.stm |editorial=BBC News |data=20 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> o Manchester United refinanciouse a través dunha emisión de bonos con valor de 504 millóns GBP, o que lle permitiu pagar a maior parte do empréstimo de 509 millóns GBP aos bancos internacionais.<ref>{{cita noticia |título=Manchester United to raise £500m |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8451848.stm |editorial=BBC News |data=11 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> O interese anual devengado polos bonos -o cal vence o 1 de febreiro de 2017- é de aproximadamente 45 millóns GBP ao ano.<ref>{{cita noticia |nome=Bill |apelido=Wilson |título=Manchester United raise £504m in bond issue |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8475317.stm |editorial=BBC News |data=22 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> A pesar da reestruturación, a débeda do club provocou protestas dos seareiros o 23 de xaneiro de 2010, tanto en Old Trafford como no [[Trafford Training Centre]] (tamén propiedade do club).<ref>{{cita noticia |nome=Ian |apelido=Hughes |título=Man Utd 4–0 Hull |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8472354.stm |editorial=BBC Sport |data=23 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref><ref>{{cita noticia |título=Prime Minister Gordon Brown warns football over debts |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8479331.stm |editorial=BBC Sport |data=25 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 }}</ref> Así, algúns grupos de partidarios alentaron aos seareiros a vestir as cores verde e ouro nos partidos, que eran as cores insignia do Newton Heath. O 30 de xaneiro, algunhas novas informaron de que o Manchester United Supporters' Trust celebrara reunións cun grupo de fans ricos alcumados en conxunto como os «Red Knights», cuxo plan é adquirir a porcentaxe de participación dos Glazer.<ref>{{cita noticia |nome1=Nabil |apelido1=Hassan |nome2=Dan |apelido2=Roan |título=Wealthy Man Utd fans approach broker about takeover |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_utd/8488910.stm |editorial=BBC Sport |data=30 de xaneiro de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011}}</ref> De acordo coa revista ''[[Forbes]]'', contra finais de 2011 o Manchester United posúe un valor de 169 millóns [[Dólar estadounidense|USD]],<ref name="valor2011">{{cita web|url=http://www.forbes.com/pictures/mlm45jemm/2-manchester-united?partner=yahoosports|título=2. Manchester United|editorial=Forbes|data-acceso=4 de outubro de 2011|idioma=inglés}}</ref> converténdose deste xeito no club con maior éxito financeiro do [[fútbol]], seguido polo español [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] e o alemán [[Bayern de Múnic]].<ref name="bayernmunich2011">{{cita web|url=http://www.forbes.com/lists/2008/34/biz_soccer08_Soccer-Team-Valuations_Rank.html|título=Soccer Team Valuations|editorial=Forbes|data-acceso=21 de novembro de 2009|idioma=inglés}}</ref> Do mesmo xeito, isto faino o segundo club deportivo máis valioso de calquera categoría -despois do equipo de [[béisbol]] estadounidense [[New York Yankees]]-.<ref name="infobae2011">{{cita web|url=http://america.infobae.com/notas/34966-Yankees-de-NY-el-club-mas-valioso-del-mundo|título=Yankees de NY, el club más valioso del mundo|autor=|editorial=America.infobae.com|data-acceso=4 de outubro de 2011|idioma=}}</ref><ref name="yankeestiger">{{cita web|url=http://sports.yahoo.com/top/news?slug=ys-forbes-most_valuable_athlete_brands_100311|título=Yankees, Tiger among top sports brands|autor=|editorial=Yahoo! Sports|data-acceso=4 de outubro de 2011|idioma=inglés}}</ref> En agosto de 2011, circularon rumores de que os Glazer planeaban contactar coa prestataria financeira [[Credit Suisse Group]], con miras a levar a cabo unha [[oferta pública de venda]] por mil millóns USD -aprox. 600 millóns GBP- na [[Bolsa de Singapur]].<ref>{{cita noticia |nome=Owen |apelido=Gibson |título=Manchester United eyes a partial flotation on Singapore stock exchange |url=http://www.guardian.co.uk/business/2011/aug/16/manchester-united-glazers-flotation-singapore |obra=The Guardian |location=London |editorial=Guardian News and Media |data=16 de agosto de 2011 |data-acceso=26 de agosto de 2012}}</ref> Con todo, en xullo de 2012, o club anunciou os seus plans de cotizar na [[Bolsa de Nova York]].<ref>{{cita noticia |first1=Sharanya |apelido=1Hrishikesh |first2=Ashutosh |last2=Pandey |título=Manchester United picks NYSE for U.S. public offering |url=http://www.reuters.com/article/2012/07/04/us-manchesterunited-ipo-idUSBRE86219520120704 |editorial=Thomson Reuters |data=3 de xullo de 2012 |data-acceso=26 de agosto de 2012 |data-arquivo=15 de outubro de 2013 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20131015020037/http://www.reuters.com/article/2012/07/04/us-manchesterunited-ipo-idUSBRE86219520120704 |url-morta=yes }}</ref> Se ben cada acción sería vendida entre 16 e 20 USD como cifra inicial, o día en que se incorporou á bolsa -10 de agosto- o custo reduciuse a 14 USD, debido ás malas opinións de algúns analistas de [[Wall Street]], así como ao previo debut de [[Facebook]] en dito mercado de valores, que non obtivo o resultado esperado polos seus propietarios. A pesar do anterior, o Manchester United valorouse en 2&nbsp;300 millóns USD, co que se converteu no club de fútbol máis valioso en todo o mundo.<ref name="ipo">{{cita noticia |título=Manchester United IPO: share prices cut before US stock market flotation |url=http://www.guardian.co.uk/football/2012/aug/10/manchester-united-ipo-share-prices |obra=guardian.co.uk |editorial=Guardian News and Media |data=10 de agosto de 2012 |data-acceso=24 de agosto de 2012 }}</ref> == Xogadores == === Cadro actual === Cadro actualizado a [[22 de agosto]] de [[2022]].<ref>{{Cita web |title=Man Utd First Team Squad & Player Profiles |url=https://www.manutd.com/en/players-and-staff/first-team |website=ManUtd.com |publisher=Manchester United |accessdate=30 de agosto de 2019 }}</ref> {{fs start}} {{fs player |no=1 |nat=ESP |pos=POR |name=[[David de Gea]] }} {{fs player |no=2 |nat=SWE |pos=DEF |name=[[Victor Lindelöf]] }} {{fs player |no=3 |nat=CIV |pos=DEF |name=[[Eric Bailly]] }} {{fs player |no=4 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Phil Jones]] }} {{fs player |no=5 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Harry Maguire]] }} {{fs player |no=6 |nat=ARG |pos=DEF |name=[[Lisandro Martínez]] }} {{fs player |no=7 |nat=POR |pos=DIA |name=[[Cristiano Ronaldo]] }} {{fs player |no=8 |nat=POR |pos=MED |name=[[Bruno Fernandes]] }} {{fs player |no=9 |nat=FRA |pos=DIA |name=[[Anthony Martial]] }} {{fs player |no=10 |nat=ENG |pos=DIA |name=[[Marcus Rashford]] }} {{fs player |no=11 |nat=ENG |pos=DIA |name=[[Mason Greenwood]] }} {{fs player |no=12 |nat=NED |pos=DEF |name=[[Tyrell Malacia]] }} {{fs player |no=14 |nat=DIN |pos=MED |name=[[Christian Eriksen]] }} {{fs player |no=16 |nat=CIV |pos=MED |name=[[Amad Diallo]] }} {{fs player |no=17 |nat=BRA |pos=MED |name=[[Frederico Rodrigues de Paula Santos|Fred]] }} {{fs player |no=19 |nat=FRA |pos=DEF |name=[[Raphaël Varane]] }} {{fs player |no=20 |nat=POR |pos=DEF |name=[[Diogo Dalot]] }} {{fs mid}} {{fs player |no=22 |nat=ENG |pos=POR |name=[[Tom Heaton]] }} {{fs player |no=23 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Luke Shaw]] }} {{fs player |no=25 |nat=ENG |pos=DIA |name=[[Jadon Sancho]] }} {{fs player |no=28 |nat=URY |pos=MED |name=[[Facundo Pellistri]] }} {{fs player |no=29 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Aaron Wan-Bissaka]] }} {{fs player |no=33 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Brandon Williams]] }} {{fs player |no=34 |nat=NED |pos=MED |name=[[Donny van de Beek]] }} {{fs player |no=36 |nat=SWE |pos=DIA |name=[[Anthony Elanga]] }} {{fs player |no=37 |nat=ENG |pos=MED |name=[[James Garner]] }} {{fs player |no=38 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Axel Tuanzebe]] }} {{fs player |no=39 |nat=ESC |pos=MED |name=[[Scott McTominay]] }} {{fs player |no=43 |nat=ENG |pos=DEF |name=[[Teden Mengi]] }} {{fs player |no=44 |nat=NED |pos=DIA |name=[[Tahith Chong]] }} {{fs player |no=46 |nat=TUN |pos=MED |name=[[Hannibal Mejbri]] }} {{fs player |no=47 |nat=ENG |pos=DIA |name=[[Shola Shoretire]] }} {{fs player |no=49 |nat=ARG |pos=DIA |name=[[Alejandro Garnacho]] }} {{fs player |no= |nat=BRA|pos=MED |name=[[Casemiro]] }} {{fs end}} === Récords de xogadores === Os xogadores en '''letra grosa''' seguen a xogar actualmente no Manchester United. ==== Partidos xogados ==== [[Ficheiro:Giggs PL trophy.jpg|miniatura|Ryan Giggs.]] ''Actualizado a [[10 de decembro]] de [[2019]] de acordo co sitio web oficial de estatísticas.<ref>{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/appearances/overall.html |título=The top 100 appearance-makers in all competitive matches |editorial=Stretfordend.co.uk |dataacceso=10 de decembro de 2019 |lingua=en}}</ref> {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- !# !Nome !Tempadas !Partidos |- |1 |align="left"|{{WALb}} [[Ryan Giggs]] |[[1990]] - [[2014]] |963 |- |2 |align="left"|{{ENGb}} [[Bobby Charlton]] |[[1956]] - [[1973]] |758 |- |3 |align="left"|{{ENGb}} [[Paul Scholes]] |[[1994]] - [[2011]]<br/>[[2012]] - [[2013]] |718 |- |4 |align="left"|{{ENGb}} [[Bill Foulkes]] |[[1952]] - [[1970]] |688 |- |5 |align="left"|{{ENGb}} [[Gary Neville]] |[[1992]] - [[2011]] |602 |- |6 |align="left"|{{ENGb}} [[Wayne Rooney]] |[[2004]] - [[2017]] |559 |- |7 |align="left"|{{ENGb}} [[Alex Stepney]] |[[1966]] - [[1978]] |539 |- |8 |align="left"|{{IRLb}} [[Tony Dunne]] |[[1960]] - [[1973]] |535 |- |9 |align="left"|{{IRLb}} [[Denis Irwin]] |[[1990]] - [[2002]] |529 |- |10 |align="left"|{{ENGb}} [[Joe Spence]] |[[1919]] - [[1933]] |510 |} ==== Máximos goleadores ==== [[Ficheiro:Bobby2.jpg|miniatura|Sir [[Bobby Charlton]].]] ''Actualizado a [[15 de agosto]] de [[2016]] de acordo co sitio web oficial de estatísticas:<ref>{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/goalscorers/overall.html |título=All goalscorers in all competitive matches |editorial=Stretfordend.co.uk |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- !# !Nome !Tempadas !Partidos !Goles !Prom. |- |1 |align="left"|{{ENGb}} [[Bobby Charlton]] |[[1956]] - [[1973]] |758 |249 |0,33 |- |2 |align="left"|{{ENGb}} '''[[Wayne Rooney]]''' |[[2004]] - ''presente'' |522 |246 |0,48 |- |3 |align="left"|{{SCOb}} [[Denis Law]] |[[1962]] - [[1973]] |404 |237 |0,58 |- |4 |align="left"|{{ENGb}} [[Jack Rowley]] |[[1937]] - [[1955]] |424 |211 |0.48 |- |5 |align="left"|{{ENGb}} [[Dennis Viollet]] |[[1953]] - [[1962]] |293 |179 |0,61 |- |6 |align="left"|[[George Best]] |[[1963]] - [[1974]] |470 |179 |0,38 |- |7 |align="left"|{{WALb}} [[Ryan Giggs]] |[[1991]] - [[2014]] |963 |168 |0,17 |- |8 |align="left"|{{ENGb}} [[Joe Spence]] |[[1919]] - [[1933]] |510 |168 |0,32 |- |9 |align="left"|{{WALb}} [[Mark Hughes]] |[[1983]] - [[1986]]<br/>[[1988]] - [[1995]] |467 |163 |0,34 |- |10 |align="left"|{{ENGb}} [[Paul Scholes]] |[[1994]] - [[2011]]<br/>[[2012]] - [[2013]] |718 |155 |0,22 |} === Galardóns individuais === ;Balón de Ouro Os seguintes xogadores gañaron o [[Balón de Ouro]] mentres xogaban para o Manchester United:<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html |título=European Footballer of the Year ('Ballon d'Or') |editorial=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |data=9 de outubro de 2008 |data-acceso=18 de abril de 2011}}</ref> * {{ESCb}} [[Denis Law]]&nbsp;– [[1964]] * {{ENGb}} [[Bobby Charlton]]&nbsp;– [[1966]] * {{NIRb}} [[George Best]]&nbsp;– [[1968]] * {{PORb}} [[Cristiano Ronaldo]]&nbsp;– [[2008]] ;Bota de Ouro Os seguintes xogadores gañaron a [[Bota de Ouro]] mentres xogaban para o Manchester United: * {{PORb}} [[Cristiano Ronaldo]] (31 goles)&nbsp;– [[2008]]<ref>{{Cita novas |url=http://www.uefa.com/memberassociations/news/newsid=720667.html |title=Ronaldo scoops ESM Golden Shoe |publisher=UEFA |date=17 June 2008 |accessdate=5 December 2013 }}</ref> ;Xogador do ano da UEFA Os seguintes xogadores gañaron o trofeo ao Xogador do ano da [[UEFA]] mentres xogaban para o Manchester United:<ref>{{Cita novas |url=http://en.archive.uefa.com/competitions/supercup/news/kind=1/newsid=877275.html |title=Messi recognised as Europe's finest |publisher=UEFA |date=27 August 2009 |accessdate=11 June 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100831124505/http://en.archive.uefa.com/competitions/supercup/news/kind%3D1/newsid%3D877275.html |dataarquivo=31 de agosto de 2010 |urlmorta=yes }}</ref> * {{ENGb}} [[David Beckham]]&nbsp;– [[1999]] * {{PORb}} [[Cristiano Ronaldo]]&nbsp;– [[2008]] ;FIFA World Player Os seguintes xogadores gañaron o trofeo [[FIFA World Player]] mentres xogaban para o Manchester United:<ref>{{Cita web |title=FIFA World Player of the Year – Men's votes by player |url=http://www.fifa.com/mm/document/classic/awards/99/15/28/resultsmenforfifa.combyplayer.pdf |work=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |date=12 January 2009 |accessdate=11 June 2010 |data-arquivo=26 de xaneiro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090126142750/http://www.fifa.com/mm/document/classic/awards/99/15/28/resultsmenforfifa.combyplayer.pdf |url-morta=yes }}</ref> * {{PORb}} [[Cristiano Ronaldo]]&nbsp;– [[2008]] ;FIFA Puskás Award Os seguintes xogadores gañaron o [[FIFA Puskás Award]] mentres xogaban para o Manchester United:<ref>{{Cita novas |title=Ronaldo's 'incredible, fantastic' goal |url=http://www.fifa.com/ballondor/archive/edition=1999902009/news/newsid=1151584/ |work=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |date=21 December 2009 |accessdate=5 November 2013 |data-arquivo=20 de decembro de 2014 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141220064016/http://www.fifa.com/ballondor/archive/edition=1999902009/news/newsid=1151584/ |url-morta=yes }}</ref> * {{PORb}} [[Cristiano Ronaldo]]&nbsp;– 2009 == Adestradores == {{AP|Adestradores do Manchester United F.C.}} {| class="wikitable" |- ! Datas{{harvnp|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|pp=54-57|sp=sí}} ! Nome ! Notas |- | 1878–1892 | Descoñecido | |- | 1892–1900 | {{ENGb}} [[A. H. Albut]] | |- | 1900–1903 | {{ENGb}} [[James West]] | |- | 1903–1912 | {{ENGb}} [[Ernest Mangnall]] | |- | 1912–1914 | {{ENGb}} [[John Bentley]] | |- | 1914–1922 | {{ENGb}} [[Jack Robson]] | |- | 1922–1926 | {{SCOb}} [[John Chapman]] | Primeiro adestrador non inglés. |- | 1926–1927 | {{ENGb}} [[Lal Hilditch]] | |- | 1927–1931 | {{ENGb}} [[Herbert Bamlett]] | Primeiro adestrador/xogador.<ref>{{Cita noticia |url=http://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/football-news/david-moyes-sacked-ryan-giggs-7025818 |título=Giggs steps into Hilditch's shoes as United player-manager |xornal=[[Manchester Evening News]] |data=24 de abril de 2014 |dataacceso=15 de agosto de 2016 |apelidos=Stuart |nome=Andrew |lingua=en}}</ref> |- | 1931–1932 | {{ENGb}} [[Walter Crickmer]] | |- | 1932–1937 | {{SCOb}} [[Scott Duncan]] | |- | 1937–1945 |{{ENGb}} [[Walter Crickmer]] | |- | 1945–1969 | {{SCOb}} [[Matt Busby]] | |- | 1969–1970 | {{ENGb}} [[Wilf McGuinness]] | |- | 1970–1971 | {{SCOb}} [[Matt Busby]] | |- | 1971–1972 | {{IRLb}} [[Frank O'Farrell]] | Primeiro adestrador estranxeiro. |- | 1972–1977 | {{SCOb}} [[Tommy Docherty]] | |- | 1977–1981 | {{ENGb}} [[Dave Sexton]] | |- | 1981–1986 | {{ENGb}} [[Ron Atkinson]] | |- | 1986–2013 | {{SCOb}} [[Alex Ferguson]] | O adestrador con máis títulos gañados e o que máis tempo permaneceu no cargo na historia do Manchester United.<ref>{{Cita noticia |url=http://www.mirror.co.uk/sport/football/news/sir-alex-ferguson-leicester-remind-7660703 |título=Sir Alex Ferguson: Leicester remind me of my Manchester United team - they deserve the title |xornal=[[Daily Mirror|Mirror]] |data=31 de marzo de 2016 |dataacceso=15 de agosto de 2016 |apelidos=Flanagan |nome=Aaron |lingua=en}}</ref> |- | 2013-2014 | {{SCOb}} [[David Moyes]] | |- | 2014 | {{WALb}} [[Ryan Giggs]] | Primeiro adestrador/xogador interino.<ref>{{Cita noticia |url=http://www.espnfc.com/english-premier-league/story/1793625/ryan-giggs-named-temporary-manchester-united-manager-following-david-moyes-exit |título=Giggs named temporary United boss |xornal=espnfc.com |data=22 de abril de 2014 |dataacceso=15 de agosto de 2016 |lingua=en |apelidos=Jolly |nome=Richard}}</ref> |- | 2014-2016 | {{NEDb}} [[Louis van Gaal]] |- | 2016-2018 | {{PORb}} [[José Mourinho]] |- | 2018- | {{NORb}} [[Ole Gunnar Solskjær]] | |} == Apoio == O Manchester United F.C. é considerado o club de fútbol máis popular do mundo, coa asistencia media máis alta de Europa.<ref>{{cita noticia |nome=Simon |apelido=Rice |título=Manchester United top of the 25 best supported clubs in Europe |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/manchester-united-top-of-the-25-best-supported-clubs-in-europe-1816245.html |data-acceso=18 de abril de 2011 |obra=The Independent |data=6 de novembro de 2009 |lugar=Londres |data-arquivo=19 de agosto de 2011 |url-arquivo=https://www.webcitation.org/612fIJ2C8?url=http://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/manchester-united-top-of-the-25-best-supported-clubs-in-europe-1816245.html |url-morta=yes }}</ref> A base de fans do equipo a nivel mundial inclúe máis de 200 sucursais recoñecidas do Manchester United Supporters Club (MUSC), en canto menos 24 países distintos.<ref>{{cita web |título=Local Supporters Clubs |url=http://www.manutd.com/en/Fanzone/Local-Supporters-Clubs.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data-acceso=18 de abril de 2011 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/612fJxrsQ?url=http://www.manutd.com/en/Fanzone/Local-Supporters-Clubs.aspx |dataarquivo=19 de agosto de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> O conxunto toma vantaxe deste apoio a través das súas xiras internacionais de verán. A empresa de contabilidade e consultores da industria deportiva [[Deloitte]] estimou que, en 2008, o Manchester United contaba con 75 millóns de fans en todo o mundo,<ref name="hamil_126">{{Cita Harvard|Hamil|2008|p=126|sp=sí}}</ref> mentres que outras fontes aseguraron que a cifra precisa estaba próxima aos 333 millóns de seguidores.<ref name="333_million_fans">{{cita noticia |título=United moving down south as fanbase reaches 333 million |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-502574/United-moving-south-fanbase-reaches-333-million.html |nome=Bob |apelido=Cass |obra=Daily Mail |data-acceso=18 de abril de 2011 |data=15 de decembro de 2007 |lugar=Londres }}</ref> En 2012, o sitio web oficial do equipo revelou que a cantidade de seareiros en todo o mundo é de 659 millóns.<ref name="659millones"/> Os seareiros están representados por dous organismos independentes: Independent Manchester United Supporters Association (IMUSA), que mantén vencellos próximos co club a través do foro de seareiros do MUFC,<ref>{{cita web |título=Fans' Forum |url=http://www.manutd.com/en/Club/Fans-Forum.aspx |editorial=ManUtd.com (Manchester United) |data-acceso=18 de abril de 2011 |urlarquivo=https://www.webcitation.org/612fLbbxO?url=http://www.manutd.com/en/Club/Fans-Forum.aspx |dataarquivo=19 de agosto de 2011 |urlmorta=yes }}</ref> e Manchester United Supporters' Trust (MUST). Unha vez que a familia Glazer tomou o control do club en 2005, un grupo de seareiros creou un club escindido denominado [[Football Club United of Manchester]]. A tribuna oeste de Old Trafford .o extremo Stretford- é o extremo local e onde se encontra xeralmente o maior apoio vocal para o equipo durante os seus encontros como local.<ref name="barnes_52">{{Cita Harvard|Barnes|Bostock|Butler|Ferguson|2001|p=52|sp=sí}}</ref> === Rivalidades === {{AP|Derbi de Manchester|Rivalidade entre Arsenal F.C. e Manchester United F.C.|Rivalidade entre Liverpool F.C. e Manchester United F.C.|Rivalidade entre Leeds United F.C. e Manchester United F.C.}} [[Ficheiro:Daniel Agger.jpg|miniatura|Manchester City e Liverpool.]] O Manchester United ten rivalidades con catro equipos: [[Leeds United A.F.C.|Leeds United]], [[Liverpool Football Club|Liverpool]], [[Manchester City Football Club|Manchester City]] -co que disputa o [[Derbi de Mánchester|derbi de Manchester]]- e [[Arsenal Football Club|Arsenal]].<ref>{{Cita noticia |nome=Martin |apelidos=Smith |título=Wolves v West Brom: Bitter rivals do battle |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/2297404/Wolves-v-West-Brom-Bitter-rivals-do-battle.html |xornal=The Daily Telegraph |data=15 de abril de 2008 |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lugar=Londres |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita noticia |nome=Simon |apelidos=Stone |título=Giggs: Liverpool our biggest test |url=http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/sport/football/manchester_united/s/174/174381_giggs_liverpool_our_biggest_test.html |xornal=Manchester Evening News |data=16 de setembro de 2005 |dataacceso=18 de abril de 2011 |lingua=en |data-arquivo=14 de agosto de 2011 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110814034532/http://menmedia.co.uk/manchestereveningnews/sport/football/manchester_united/s/174/174381_giggs_liverpool_our_biggest_test.html |url-morta=yes }}</ref><ref>{{Cita noticia |título=Top 10 Manchester United v/s Arsenal clashes that defined the rivalry |url=http://www.dnaindia.com/sport/report-epl-2015-10-classic-arsenal-manchester-united-matches-that-defined-the-rivalry-2131545 |editorial=Dnaindia.com |data=28 de febreiro de 2016 |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Na actualidade, a maioría dos fans consideran o equipo da súa localidade veciña, o [[Liverpool]], como o seu rival máis grandes debido ao éxito de ambos os clubs, xa que os dous son os equipos [[Inglaterra|ingleses]] máis laureados.<ref>{{Cita web |url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2014/12/141211_deportes_futbol_premier_manchester_united_liverpool_az_finde |título=Por qué se odian tanto Manchester United y Liverpool |editorial=[[BBC|BBC.com]] |lingua=es |data=13 de decembro de 2014 |dataacceso=20 de novembro de 2016}}</ref> A rivalidade co Liverpool xurdiu dunha competencia entre ambas as cidades durante a [[Revolución Industrial]], cando Mánchester era notable pola súa industria téxtil mentres que [[Liverpool]] era maioritamente un porto.<ref>{{Cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/6956608.stm |título=Scouse v Manc |data=21 de agosto de 2007 |editorial=BBC Sport |apelidos=Rohrer |nome=Finlo |dataacceso=20 de novembro de 2016 |lingua=en}}</ref> A rivalidade co Liverpool comezou durante a década de [[1960]], cando os dous clubs estaban entre os máis fortes de [[Inglaterra]], competindo man a man polo título case cada tempada desde entón.<ref>{{Cita web |url=http://www.futbolingles.es/liverpoolunited-historia-de-una-gran-rivalidad/ |título=Liverpool-United: Historia de una gran rivalidad |data=22 de marzo de 2015 |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lingua=es |editorial=futbolingles.es}}</ref> Por outra banda, a «rivalidade das rosas» con Leeds ten a súa orixe na [[guerra das Dúas Rosas]] disputada entre a [[Casa de Lancaster]] e a [[Casa de York]], onde Manchester United representa a Lancashire e Leeds a Yorkshire.{{harvnp|Dunning|1999|p=151|sp=sí}} Aínda que baseada nesta tradicional rivalidade entre Yorkshire e Lancashire, a rivalidade co [[Leeds United]] comezou durante a década de [[1960]], cando o Leeds se converteu nun dos equipo punteiros do país, continuando até a década de [[1970]] e [[1980]], posiblemente antes de chegar ao seu punto álxido cando o Leeds United superou ao Manchester no título de [[Premier League|Liga]] de [[1992]].<ref>{{Cita web |url=http://www.diariosdefutbol.com/2012/12/27/historia-de-una-rivalidad-leeds-y-manchester-united-parte-1/ |título=Historia de una rivalidad: Leeds y Manchester United (parte 1) |editorial=diariosdefutbol.com |data=27 de decembro de 2012 |dataacceso=20 de novembro de 2016 |lingua=es |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161020172916/http://www.diariosdefutbol.com/2012/12/27/historia-de-una-rivalidad-leeds-y-manchester-united-parte-1/ |dataarquivo=20 de outubro de 2016 |urlmorta=yes }}</ref> A competencia co Manchester City remóntase á época do Newton Heath, na década de [[1890]], e segue a ser forte debido a que os dous clubs levan xogando na [[Premier League|mesma división]] durante gran parte da súa historia,<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/news/y=2009/m=5/news=manchester-una-ciudad-rojo-azul-1055343.html |editorial=[[FIFA|FIFA.com]] |data=7 de maio de 2009 |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lingua=es |título=Manchester, una ciudad en rojo y azul |data-arquivo=20 de outubro de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20161020173329/http://es.fifa.com/news/y=2009/m=5/news=manchester-una-ciudad-rojo-azul-1055343.html |url-morta=yes }}</ref> esta rivalidade obedece a que ambos os equipos pertencen á mesma cidade inglesa, mentres que a disputa entre o Arsenal e os Red Devils débese á lixeira diferenza na cantidade de títulos de liga que posúe cada un, xa que ambos acaparan 33 títulos da Premier League (20 para o United e 13 para o Arsenal) e á cantidade de veces que ambos os conxuntos se enfrontaron.<ref>{{Cita web |url=http://www.sobrefutbol.com/torneos/premier_league_equipo.htm |título=Fútbol Inglés: Liga Inglesa FA Premier League, Títulos por Equipo |editorial=sobrefutbol.com |dataacceso=20 de outubro de 2016 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.arsenal-world.co.uk/head_to_head/arsenal/vs/manchester_united/index.shtml |título=Arsenal v Manchester United head-to-head record |editorial=Arsenal Football Club |dataacceso=20 de novembro de 2016 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161101140857/http://www.arsenal-world.co.uk/head_to_head/arsenal/vs/manchester_united/index.shtml |dataarquivo=01 de novembro de 2016 |urlmorta=yes }}</ref> == Palmarés == O primeiro trofeo do Manchester United foi a Manchester Cup, título que conquistou aínda coa denominación de Newton Heath en 1886.{{harvnp|Shury|Landamore|2005|p=8|sp=sí}} En 1908, o equipo conseguiu o seu primeiro [[Football League First Division|título de liga]] e, ao ano seguinte, conquistou a [[FA Cup|Copa de Inglaterra]] por primeira vez. Polo que respecta ao número de títulos gañados, a década de 1990 foi a máis exitosa para o Manchester United, que gañou nesta etapa 5 [[Premier League|títulos de liga]], 4 [[FA Cup|Copas de Inglaterra]], 1 [[Football League Cup|League Cup]], 5 [[Community Shield|Supercopas de Inglaterra]] (unha delas compartida), 1 [[Liga de Campións da UEFA]], 1 [[Recopa de Europa de fútbol|Recopa de Europa]], 1 [[Supercopa de Europa]] e 1 [[Copa Intercontinental]]. Actualmente é o club máis laureado da [[Premier League]], con 20 títulos, amais de ser o primeiro equipo inglés en gañar a [[Liga de Campións da UEFA]] en [[1968]] e o único de [[Inglaterra]] en ser campión da [[Copa Intercontinental]] e o [[Copa Mundial de Clubs da FIFA|Mundial de Clubs]]. É o segundo equipo máis laureado da [[FA Cup|Copa de Inglaterra]] con 11,<ref>{{cita web |url=http://www.thefa.com/TheFACup/FACompetitions/TheFACup/History/CupFinalResults |título=Cup Final Results |data-acceso=18 de abril de 2011 |editorial=The Football Association }}</ref> así como o máis laureado da [[Community Shield]] con 20. O único trofeo notable que nunca conseguiu o club é a [[UEFA Europa League]],<ref>{{cita web |url=http://www.manutd.com/en/Club/Trophy-Room.aspx |título=Trophy Room |data-acceso=18 de abril de 2011 |editorial=ManUtd.com (Manchester United) }}</ref> aínda que alcanzou os cuartos de final na tempada 1984-85, e as semifinais do torneo precursor da competición, a [[Copa de Feiras]], na tempada 1964-65.<ref>{{cita web |nome=James|apelido=Ross|data=9 de xaneiro de 2008| url=http://www.rsssf.com/ec/ec198485.html#uefa |título=European Competitions 1984–85 |data-acceso=18 de abril de 2011|editorial=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/ec/ec196465det.html#fc |título=Fairs' Cup 1964–65 |data-acceso=18 de abril de 2011 |apelido1=Zea |nome1=Antonio |apelido2=Haisma |nome2=Marcel |data=9 de xaneiro de 2008 |editorial=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]] }}</ref> === Títulos oficiais === {{wikificar}} {| style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black ; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" width="1000px" |- bgcolor=#c50219 style="color:white;" ! width="20%" |{{ENGb}} Competición Nacional ! width="30%" |Títulos ! width="30%" |Subcampionatos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE|'''[[Football League First Division|First Division]] / [[Premier League]] (20/15)''' | bgcolor="#ECF1F7"|[[Anexo:1907-08 en el fútbol de Inglaterra|1907–08]], [[Anexo:1910-11 en el fútbol de Inglaterra|1910–11]], [[Anexo:1951-52 en el fútbol de Inglaterra|1951–52]], [[Anexo:1955-56 en el fútbol de Inglaterra|1955–56]], [[Anexo:1956-57 en el fútbol de Inglaterra|1956–57]], [[Anexo:1964-65 en el fútbol de Inglaterra|1964–65]], [[Anexo:1966-67 en el fútbol de Inglaterra|1966–67]], [[Premier League 1992-1993|1992–93]], [[Premier League 1993-1994|1993–94]], [[Premier League 1995-1996|1995–96]], [[Premier League 1996-1997|1996–97]], [[Premier League 1998-1999|1998–99]], [[Premier League 1999-2000|1999–00]], [[Premier League 2000-2001|2000–01]], [[Premier League 2002-2003|2002–03]], [[Premier League 2006-2007|2006–07]], [[Premier League 2007-2008|2007–08]], [[Premier League 2008-2009|2008–09]], [[Premier League 2010-2011|2010–11]], [[Premier League 2012-2013|2012–13]] '''(Récord)'''. |bgcolor="#F3F5F7"|[[Anexo:1946-47 en el fútbol de Inglaterra|1946–47]], [[Anexo:1946-47 en el fútbol de Inglaterra|1947–48]], [[Anexo:1948-49 en el fútbol de Inglaterra|1948–49]], [[Anexo:1950-51 en el fútbol de Inglaterra|1950–51]], [[Anexo:1958-59 en el fútbol de Inglaterra|1958–59]], [[Anexo:1963-64 en el fútbol de Inglaterra|1963–64]], [[Anexo:1967-68 en el fútbol de Inglaterra|1967–68]], [[Anexo:1979-80 en el fútbol de Inglaterra|1979–80]], [[Anexo:1987-88 en el fútbol de Inglaterra|1987–88]], [[Anexo:1991-92 en el fútbol de Inglaterra|1991–92]], [[Premier League 1994-1995|1994–95]], [[Premier League 1997-1998|1997–98]], [[Premier League 2005-2006|2005–06]], [[Premier League 2009-2010|2009–10]], [[Premier League 2011-2012|2011–12]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE|'''[[FA Cup]] (12/7)'''<ref>{{cita web |autor = Héctor Villa Martínez, Macario Reyes Padilla y Emmanuel Castro Serna |ano = 2003 |url = http://www.rsssf.com/tablesm/mexcuphist.html |título = México - List of Cup Winners |editor = Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF) |idioma = inglés |data-acceso = 8 de maio de 2008}}</ref> |bgcolor="#ECF1F7"|1908–09, 1947–48, 1962–63, 1976–77, 1982–83, 1984–85, 1989–90, 1993–94, 1995–96, 1998–99, 2003–04, 2015-16 '''(Récord compartido)'''. |bgcolor="#F3F5F7"|[[FA Cup 1956-57|1956-57]], [[FA Cup 1957-58|1957-58]], 1975–76, 1978–79, 1994–95, 2004–05, 2006–07. |- style="font-size: 90%;" |bgcolor=D8E2EE|'''[[Football League Cup]] (4/4)''' |bgcolor="#ECF1F7"|1991–92, 2005–06, 2008–09, 2009–10. |bgcolor="#F3F5F7"|1982-83, 1990-91, 1993-94, 2002-03. |- style="font-size: 90%;" |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE|'''[[Community Shield]] (21/10)''' | bgcolor="#ECF1F7"|1908, 1911, 1952, 1956, 1957, 1965*, 1967*, 1977*, 1983, 1990*, 1993, 1994, 1996, 1997, [[Community Shield 2003|2003]], [[Community Shield 2007|2007]], [[Community Shield 2008|2008]], [[Community Shield 2010|2010]], [[Community Shield 2011|2011]], [[Community Shield 2013|2013]], [[Community Shield 2016|2016]] '''(Récord)'''. |bgcolor="#F3F5F7"|1948, 1963, 1985, 1990, [[Charity Shield 1998|1998]], [[Charity Shield 1999|1999]], [[Charity Shield 2000|2000]], [[Charity Shield 2001|2001]], [[Community Shield 2004|2004]], [[Community Shield 2009|2009]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE|'''[[Football League Championship|Championship]] e/ou [[Segunda categoría do fútbol Inglés|Antecesores]] (2/3)''' |bgcolor="#ECF1F7"|[[Anexo:1935-36 en el fútbol de Inglaterra#Second Division|1935–36]], [[Anexo:1974-75 en el fútbol de Inglaterra#Second Division|1974–75]]. |bgcolor="#F3F5F7"|[[Anexo:1905-06 en el fútbol de Inglaterra|1905–06]], [[Anexo:1924-25 en el fútbol de Inglaterra|1924–25]], [[Anexo:1937-38 en el fútbol de Inglaterra|1937–38]]. |- style="font-size: 90%;" |} {| style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" width="1000px" |- bgcolor=#c50219 style="color:white;" ! width="20%" |Competición Rexional ! width="30%" |Títulos ! width="30%" |Subcampionatos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" | '''Manchester Senior Cup (5/3)''' | bgcolor="#ECF1F7" |1885–86, 1887–88, 1888–89, 1889–90, 1892–93. | bgcolor="#F3F5F7" |1884–85, 1886–87, 1890–91. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" | '''Lancashire Subsidiary Tournament (1/1)''' | bgcolor="#ECF1F7" |1916-17. | bgcolor="#F3F5F7" |1917–18. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" | '''War League North Regional (1/1)''' | bgcolor="#ECF1F7" |1941-42-II. | bgcolor="#F3F5F7" |1943–44-I. |- style="font-size: 70%;" |} {| style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" width="1000px" |- bgcolor=#c50219 style="color:white;" ! width="20%" |[[Ficheiro:Europe (orthographic projection).svg|22px]] Competición Internacional ! width="30%" |Títulos ! width="30%" |Subcampionatos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" |'''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa/Liga de Campións]] (3/2)''' | bgcolor="#ECF1F7" |[[Copa de Europa de fútbol 1967-1968|1967–68]], [[Liga de Campións da UEFA 1998-99|1998–99]], [[Liga de Campións da UEFA 2007-08|2007–08]]. | bgcolor="#F3F5F7" |[[Liga de Campións da UEFA 2008-09|2008–09]], [[Liga de Campións da UEFA 2010-11|2010–11]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" | '''[[Recopa de Europa de fútbol|Recopa de Europa]] (1)''' | bgcolor="#ECF1F7" |[[Recopa de Europa 1990-91|1990–91]]. | bgcolor="#F3F5F7" | |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" | '''[[Supercopa de Europa]] (1/2)''' | bgcolor="#ECF1F7" |1991. | bgcolor="#F3F5F7" |1999, [[Supercopa de Europa 2008|2008]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" |'''[[Copa Mundial de Clubs da FIFA]] (1)''' | bgcolor="#ECF1F7" |[[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2008|2008]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor="D8E2EE" |'''[[Copa Intercontinental]] (1/1)''' | [[Copa Intercontinental 1999|1999]]. | bgcolor="#F3F5F7" |[[Copa Intercontinental 1968|1968]]. |} === Trofeos amigables === * Toronto Cup: [[1970]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablest/toronto70.html |título=Toronto Cup 1970|data-acceso=17 de xullo de 2015|idioma=en}}</ref> * [[Trofeo Ciudad de Zaragoza]]: [[1982]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesc/ciudad-zaragoza.html#82 |título=Trofeo Ciudad de Zaragoza "Carlos Lapetra" |data-acceso=18 de xullo de 2015}}</ref> * Brian Flynn's testimonial: 2001. * Champions World Series: [[2003]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesc/championsws03.html|título=Champions World Series 2003 (USA)|data-acceso=31 de xullo de 2015|autor=[[Erik Garin]]|data=1 de agosto de 2004|idioma=en}}</ref> * Stan Ternent's testimonial: 2004. * Barry Fry's testimonial: 2005. * [[Torneo de Ámsterdam]]: [[2006]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/amsterdam.html#06 Amsterdam Tournament 2006]</ref> *[[Partido celebración da UEFA]]: 2007. * Saitama City Cup: 2007. * [[Vodacom Challenge]]: 2008. * Airtricity Challenge trophy: 2010.<ref>{{Cita web |url=http://www.manutd.com/en/Home/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2010/Aug/Airtricity-League-1-United-7.aspx |título=Airtricity League 1 United 7 |data-acceso=17 de agosto de 2016 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161109153712/http://www.manutd.com/en/Home/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2010/Aug/Airtricity-League-1-United-7.aspx |dataarquivo=09 de novembro de 2016 |urlmorta=yes }}</ref> *[[Xogo das Estrelas da Major League Soccer]] (2): 2010, 2011. * Paul Scholes's testimonial: 2011. * Harry Gregg Testimonial: 2011.<ref>[http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Football-News/2012/May/Harry-Gregg-testimonial-match-report.aspx Harry Gregg Testimonial]</ref> * Chevrolet China Cup: 2012.<ref>[http://www.manutd.com/en/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2012/Jul/shanghai-shenhua-v-manchester-united-tour-2012-match-report.aspx Chevrolet China Cup]</ref> * Chevrolet Germany Cup: 2012.<ref>[http://www.manutd.com/en/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2012/Aug/hannover-96-v-manchester-united-tour-2012-match-report.aspx Chevrolet Cup in Germany]</ref> * Juego de las Estrellas de la [[A-League]]: 2013.<ref>[http://www.manutd.com/en/News-And-Features/Football-News/2013/Jul/match-report-foxtel-a-league-all-stars-manchester-united.aspx A-League All Stars in Sydney]</ref> * Chevrolet Cup: 2014.<ref>[http://www.manutd.com/en/Fixtures-And-Results/Match-Reports/2014/Jul/Manchester-United-vs-LA-Galaxy-Tour-2014-match-report.aspx Chevrolet Cup]</ref> * [[International Champions Cup]]: [[International Champions Cup 2014|2014]]. === Dobretes e tripletes === * dobretes: **[[Premier League|Liga]] e [[FA Cup]]: '''3''' *** 1994, 1996, 1999 (como parte do ''Trevo'') ** [[Premier League|Liga]] e [[Football League Cup|League Cup]]: '''1''' *** 2009 ** Dobrete europeo ([[Premier League|Liga]] e [[UEFA Champions League|Copa de Europa]]): '''2''' *** 1999 (como parte do ''Trevo''), 2008 * O Trevo ([[Premier League|Liga]], [[FA Cup]] e [[UEFA Champions League|Copa de Europa]]): '''1''' ** 1999 As competicións de curta duración como a [[Community Shield|Charity/Community Shield]], [[Copa Intercontinental]], [[Copa Mundial de Clubs da FIFA]] ou [[Supercopa de Europa]] non se adoitan considerar como trofeos que contribúan a un dobrete ou triplete.<ref>{{cita noticia |nome=Simon |apelido=Rice |título=Treble treble: The teams that won the treble |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/treble-treble-the-teams-that-won-the-treble-1976153.html |obra=The Independent |data=20 de maio de 2010 |data-acceso=18 de abril de 2011 | lugar=Londres}}</ref> == Xogos contra equipos galegos == O Manchester United enfrontouse até en seis ocasións ao [[Deportivo da Coruña]], todos en partidos correspondentes á [[Liga de Campións da UEFA]]. En total os galegos venceron en tres ocasións aos ingleses, mais recibiu por parte dos "Red Devils" outras tantas derrotas.<ref>{{Cita web |url=http://www.stretfordend.co.uk/opponents/deportivo.html |título=United versus Deportivo |editorial=stretfordend.co.uk |dataacceso=21 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> A vitoria máis destacable probablemente foi a vitoria en [[Old Trafford]] dos [[A Coruña|coruñeses]] por 2-3, converténdose así no sexto non inglés que vencía nese campo na historia.<ref>{{Cita noticia |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/2001/10/18/067.html |título=El Deportivo entra en la leyenda de Old Trafford |lingua=es |xornal=ABC |data=18 de outubro de 2001 |dataacceso=21 de outubro de 2016}}</ref> <center> {| {{táboabonita}} |- !Data !Competición !Lugar !Equipo Local !Goles !Resultado !Goles !Equipo Visitante |- !25-09-2001 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]], [[A Coruña]] |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] | [[Walter Pandiani|Pandiani]] 85'<br/>[[Noureddine Naybet|Naybet]] 90' |<center>2 - 1</center> | [[Paul Scholes|Scholes]] 40' |{{ENGb}} Manchester United |- !17-10-2001 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Old Trafford]], [[Manchester]] |{{ENGb}} Manchester United | [[Ruud van Nistelrooy|Van Nistelrooy]] 7'<br/>[[Ruud van Nistelrooy|Van Nistelrooy]] 40' |<center>2 - 3</center> | [[Sergio González Soriano|Sergio]] 36'<br/>[[Diego Tristán|Tristán]] 38'<br/>[[Diego Tristán|Tristán]] 59' |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] |- !02-04-2002 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]], [[A Coruña]] |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] | |<center>0 - 2</center> | [[David Beckham|Beckham]] 15'<br/>[[Ruud van Nistelrooy|Van Nistelrooy]] 41' |{{ENGb}} Manchester United |- !10-04-2002 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Old Trafford]], [[Manchester]] |{{ENGb}} Manchester United | [[Ole Gunnar Solskjær|Solskjær]] 23'<br/>[[Ole Gunnar Solskjær|Solskjær]] 56'<br/>[[Ryan Giggs|Giggs]] 69' |<center>3 - 2</center> | Blanc (p.m.) 44'<br/>[[Djalma Feitosa Dias|Djalminha]] 90' |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] |- !11-12-2002 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Old Trafford]], [[Manchester]] |{{ENGb}} Manchester United | [[Ruud van Nistelrooy|Van Nistelrooy]] 6'<br/>[[Ruud van Nistelrooy|Van Nistelrooy]] 54' |<center>2 - 0</center> | |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] |- !18-03-2003 |[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] |[[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]], [[A Coruña]] |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] | [[Víctor Sánchez del Amo|Víctor]] 31'<br/>Lynch (p.m.) 47' |<center>2 - 0</center> | |{{ENGb}} Manchester United |- !04-05-2017 |[[UEFA Europa League|Europa League]] |[[Estadio Municipal de Balaídos|Balaídos]], [[Vigo]] |{{GALb}} [[Celta de Vigo]] | |<center>0 - 1</center> | [[Marcus Rashford|Rashford]] 67' |{{ENGb}} Manchester United |- !11-05-2017 |[[UEFA Europa League|Europa League]] |[[Old Trafford]], [[Manchester]] |{{ENGb}} Manchester United | [[Marouane Fellaini|Fellaini]] 17' |<center>1 - 1</center> | [[Facundo Roncaglia|Roncaglia]] 85' |{{GALb}} [[Celta de Vigo]] |}</center> == Notas == {{Listaref|group="nota"}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Bibliografía === * {{Cita libro |editor1-last=Andrews |editor1-first=David L. |title=Manchester United: A Thematic Study |year=2004 |publisher=Routledge |location=London |isbn=0-415-33333-4}} * {{Cita libro |last1=Barnes |first1=Justyn |last2=Bostock |first2=Adam |last3=Butler |first3=Cliff |last4=Ferguson |first4=Jim |last5=Meek |first5=David |last6=Mitten |first6=Andy |last7=Pilger |first7=Sam |last8=Taylor |first8=Frank OBE |last9=Tyrrell |first9=Tom |title=The Official Manchester United Illustrated Encyclopedia |origyear=1998 |edition=3rd |year=2001 |publisher=Manchester United Books |location=London |isbn=0-233-99964-7}} * {{Cita libro |last1=Bose |first1=Mihir |title=Manchester Disunited: Trouble and Takeover at the World's Richest Football Club |year=2007 |publisher=Aurum Press |location=London |isbn=1-84513-121-5}} * {{Cita libro |last1=Crick |first1=Michael |last2=Smith |first2=David |title=Manchester United – The Betrayal of a Legend |url=https://archive.org/details/manchesterunited0000cric_t8b6 |year=1990 |publisher=Pan Books |location=London |isbn=0-330-31440-8}} * {{Cita libro |last=Devlin |first=John |title=True Colours: Football Kits from 1980 to the Present Day |url=https://archive.org/details/truecoloursfootb0000devl |year=2005 |publisher=A & C Black |location=London |isbn=0-7136-7389-3}} * {{Cita libro |last1=Dobson |first1=Stephen |last2=Goddard |first2=John |editor1-last=Fort |editor1-first=Rodney |editor2-last=Fizel |editor2-first=John |title=International Sports Economics Comparisons |year=2004 |publisher=Praeger Publishers |location=Westport, CT |isbn=0-275-98032-4 |chapter=Ownership and Finance of Professional Soccer in England and Europe}} * {{Cita libro |last=Dunning |first=Eric |title=Sport Matters: Sociological Studies of Sport, Violence and Civilisation |url=https://archive.org/details/sportmatterssoci0000dunn |publisher=Routledge |year=1999 |location=London |isbn=978-0-415-09378-1}} * {{Cita libro |last=Hamil |first=Sean |editor1-last=Chadwick |editor1-first=Simon |editor2-last=Arth |editor2-first=Dave |title=International Cases in the Business of Sport |year=2008 |publisher=Butterworth-Heinemann |location=Oxford |isbn=978-0-7506-8543-6 |chapter=Case 9: Manchester United: the Commercial Development of a Global Football Brand}} * {{Cita libro |last=Inglis |first=Simon |title=Football Grounds of Britain |origyear=1985 |edition=3rd |year=1996 |publisher=CollinsWillow |location=London |isbn=0-00-218426-5}} * {{Cita libro |last=James |first=Gary |title=Manchester: A Football History |publisher=James Ward |location=Halifax |year=2008 |isbn=978-0-9558127-0-5}} * {{Cita publicación periódica |last=Morgan |first=Steve |editor-first=Ian |editor-last=McLeish |date=March 2010 |title=Design for life |journal=Inside United |issue=212 |publisher=Haymarket Network |issn=1749-6497 }} * {{Cita libro |last=Murphy |first=Alex |title=The Official Illustrated History of Manchester United |url=https://archive.org/details/officialillustra0000unse |publisher=Orion Books |year=2006 |location=London |isbn=0-7528-7603-1}} * {{Cita libro |last1=Rollin |first1=Glenda |last2=Rollin |first2=Jack |title=Sky Sports Football Yearbook 2008–2009 |publisher=Headline Publishing Group |location=London |isbn=978-0-7553-1820-9}} * {{Cita libro |last1=Shury |first1=Alan |last2=Landamore |first2=Brian |title=The Definitive Newton Heath F.C |publisher=SoccerData |year=2005 |isbn=1-899468-16-1}} * {{Cita libro |last1=Tyrrell |first1=Tom |last2=Meek |first2=David |title=The Hamlyn Illustrated History of Manchester United 1878–1996 |origyear=1988 |edition=5th |year=1996 |publisher=Hamlyn |location=London |isbn=0-600-59074-7}} * {{Cita libro |last=White |first=Jim |title=Manchester United: The Biography |url=https://archive.org/details/manchesterunited0000whit_w8i5 |year=2008 |publisher=Sphere |location=London |isbn=978-1-84744-088-4}} * {{Cita libro |last=White |first=John |title=The United Miscellany |url=https://archive.org/details/unitedmiscellany0000whit_y9e1 |origyear=2005 |edition=2nd |year=2007 |publisher=Carlton Books |location=London |isbn=978-1-84442-745-1}} === Outros artigos === * [[Accidente de Múnic]] * [[Old Trafford]] * [[Manchester]] === Ligazóns Externas === * [http://www.manutd.com Sitio web oficial do Manchester United] * [http://www.stretfordend.co.uk/ Sitio web de estatísticas] * [http://www.premierleague.com/page/manchester-united Manchester United no sitio web oficial da Premier League] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606075748/http://www.premierleague.com/page/manchester-united |date=06 de xuño de 2011 }} * [http://www.joinmust.org/ Asociación oficial de seareiros do Manchester United] {{Manchester United F.C.}} {{Premier League}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Manchester United FC]] [[Categoría:Manchester]] q8qau3wrt8oiw0gujnlxnoadz4wl760 0 14937 6166254 5742776 2022-08-24T13:18:58Z 90.164.226.82 /* Xeografía */ wikitext text/x-wiki {{Cómpren coordenadas}} {{Parroquia |nome = Touro |imaxe = Fonte Diaz.jpg |lenda = Lugar de [[Fonte Díaz, Touro, Touro|Fonte Díaz]], capital do concello de [[Touro]]. |mapa = |provincia = A Coruña|preposición1 = da |concello = Touro |superficie = |poboación = 636 |ano = 2019 |entidades = 8 }} '''San Xoán de Touro''' é unha parroquia pertencente ó concello de [[Touro]]. Situada aproximadamente no centro do concello, alberga a capital, [[Fonte Díaz, Touro, Touro|Fonte Díaz]]. Segundo o [[IGE]] en [[2012]] tiña 631 habitantes (315 homes e 316 mulleres) distribuídos en 8 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano [[1999]] cando tiña 655 habitantes. ==Xeografía== Limita ó norte coa parroquia de [[Cebreiro, O Pino|San Xiao de Cebreiro]] do concello do [[O Pino|Pino]], ó oeste con [[Loxo, Touro|Santa María de Loxo]], ó suroeste con [[San Pedro de Ribeira, Touro|San Pedro de Ribeira]], ó sur con [[Fao, Touro|Santa Uxía de Fao]], ó sueste con [[Andeade, Touro|Santiago de Andeade]] e ó leste con [[Quión, Touro|San Fiz de Quión]]. A parroquia é atravesada pola estrada comarcal AC-240, que cruza o [[Touro|concello de Touro]] de suroeste a nordeste. Nesta parroquia están situados edificios coma a casa do concello, o CPI Fonte Díaz, a piscina municipal, o cuartel da Garda Civil, a área recreativa da Santaia, unha residencia da terceira idade, e outros edificios de interese. Ademais no norte da parroquia aséntase parte dunha escombreira dunha antiga mina de cobre. A igrexa parroquial está situada na aldea do [[O Barral, Touro, Touro|Barral]], aínda que hai outra construída na vila de Fonte Díaz máis recentemente e que se usa con moita máis frecuencia. ==Lugares e parroquias== ===Lugares de Touro=== {{Lp Touro}} ===Parroquias de Touro=== {{Touro}} ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== *[[Lugares de Touro]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Parroquias de Touro]] [[Categoría:Parroquias de Galicia baixo a advocación de san Xoán]] 7rj23nbosrq992fzsl8cd3nsbir6ydj 0 17437 6166669 6094810 2022-08-25T11:38:34Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Futbolista | nome_xogador = Luis Suárez {{Medalla|Castelao}} | imaxe = Luis Suárez Miramontes.JPG | pé = Suárez en 1962. | nome_completo = Luis Suárez Miramontes | nacemento = 2 de maio de 1935 {{idade|2|5|1935}} | cidade = [[A Coruña]] | país = [[Galicia]] | altura = 1,75&nbsp;m | posición = [[Posicións no fútbol|Centrocampista]] | club_actual = | club_número = | youthyears1 = 1949–1953 | youthclubs1 = [[Deportivo da Coruña]] | years1 = 1953 | clubs1 = [[Real Club Deportivo Fabril|Fabril]] | caps1 = | goals1 = | years2 = 1953–1954 | clubs2 = [[Deportivo da Coruña]] | caps2 = 17 | goals2 = 3 | years3 = 1954–1955 | clubs3 = [[CD Condal|España Industrial]] | caps3 = 8 | goals3 = 7 | years4 = 1954–1961 | clubs4 = [[Fútbol Club Barcelona|Barcelona]] | caps4 = 122 | goals4 = 60 | years5 = 1961–1970 | clubs5 = [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] | caps5 = 256 | goals5 = 42 | years6 = 1970–1973 | clubs6 = [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] | caps6 = 63 | goals6 = 9 | totalcaps = | totalgoals = | nationalyears1 = 1957–1972 | nationalteam1 = [[Selección de fútbol de España|España]] | nationalcaps1 = 32 | nationalgoals1 = 14 | medaltemplates = | club-update = | nationalteam-update = | manageryears1 = 1975 | managerclubs1 = [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] | manageryears2 = 1975 | managerclubs2 = [[Cagliari Calcio|Cagliari]] | manageryears3 = 1977 | managerclubs3 = [[SPAL 1907|SPAL]] | manageryears4 = 1977–1978 | managerclubs4 = [[Calcio Como|Como]] | manageryears5 = 1978–1979 | managerclubs5 = [[Deportivo da Coruña]] | manageryears6 = 1981–1988 | managerclubs6 = [[Selección de fútbol sub-21 de España|España sub-21]] | manageryears7 = 1988–1991 | managerclubs7 = [[Selección de fútbol de España|España]] | manageryears8 = 1992 | managerclubs8 = [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] | manageryears9 = 1994 | managerclubs9 = [[Albacete Balompié|Albacete]] | manageryears10 = 1995 | managerclubs10 = [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] }} '''Luis Suárez Miramontes''', nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[2 de maio]] de [[1935]], é un ex [[futbolista]] e ex [[adestrador]] de fútbol [[Pobo galego|galego]]. Alcumado "o arquitecto", xogaba de [[Posicións no fútbol#Centrocampistas|centrocampista]] e está considerado por moitos o mellor futbolista galego da historia e un dos mellores futbolistas do [[século XX]].<ref>{{Cita novas|data=21 de decembro de 2020|título=Luis Suárez, el ninguneado|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2020/12/21/luis-suarez-ninguneado/0003_202012G21D12993.htm|data-acceso=1 de xullo de 2021|apelidos=Centeno|nome=Alexandre|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/iffhs-century.html|páxina-web=rsssf.com|título=IFFHS' Century Elections|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=en}}</ref> En 1960 converteuse no primeiro e único xogador nado na [[Península Ibérica]] en gañar un [[Balón de Ouro]]. Comezou a xogar ao fútbol no seu barrio natal de [[Monte Alto, A Coruña|Monte Alto]] e na [[praia de Santo Amaro]] e en [[1949]] entrou a formar parte da nova canteira do [[Deportivo da Coruña]], a chamada [[Escola Scopelli]], creada ese mesmo ano co impulso de [[Alejandro Scopelli]]. Mediada a [[Primeira división española 1953/54|tempada 1953/54]] debutou co primeiro equipo na [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]] e fíxose rapidamente coa titularidade, nun equipo no que xogaban entre outros [[Oswaldo García Nardi|Oswaldo]], [[Dagoberto Moll|Moll]], [[Pahiño]] e [[Arsenio Iglesias|Arsenio]]. As súas boas actuacións espertaron o interese do [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]], que o fichou xa antes do remate da tempada. Xogou sete anos no Barcelona, co que gañou dúas ligas, dúas [[Copa do Rei de fútbol|Copas do Xeneralísimo]], e dúas [[Copa de Feiras|Copas de Feiras]], e destacou especialmente durante a etapa na que o adestrador foi o arxentino [[Helenio Herrera]], que lle deu preferencia por diante do ídolo da afección, [[László Kubala|Kubala]], o que provocou unha división entre "kubalistas" e "suaristas". Foi nesta época cando gañou o [[Balón de Ouro]], superando nas votacións a [[Ferenc Puskás|Puskás]] e [[Uwe Seeler|Seeler]]. Trala marcha de Herrera ao [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]], o arxentino pediu a fichaxe de Suárez, que finalmente foi traspasado en [[1961]] por uns 25 millóns de pesetas, sendo no seu momento o traspaso máis caro da historia. Baixo a batuta de Herrera foi peza fundamental do chamado "Grande Inter", que con xogadores como [[Giacinto Facchetti|Facchetti]] ou [[Sandro Mazzola|Mazzola]], dominou o fútbol italiano e europeo nos seguintes anos, gañando tres [[Serie A|ligas]], dúas [[Liga de Campións da UEFA|Copas de Europa]] e dúas [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copas Intercontinentais]]. Despois de nove tempadas e máis de 300 partidos co equipo [[Lombardía|lombardo]], fichou en 1970 pola [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]], coa que xogou tres anos antes da súa retirada. Foi 32 veces internacional coa [[Selección de fútbol de España|selección española]], coa que marcou 14 goles. Disputou os [[Copa do Mundo de Fútbol|Mundiais]] de [[Mundial de Fútbol de 1962|1962]] e [[1966]] e foi un dos futbolistas máis destacados durante a [[Eurocopa de Fútbol de 1964|Eurocopa de 1964]], onde España conseguiu o seu primeiro título despois de derrotar na final á [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]] de [[Lev Iashin]]. Despois de colgar as botas tivo unha carreira como adestrador, con menos éxito. Adestrou varios equipos italianos, entre eles o Inter de Milán, e dirixiu o Deportivo da Coruña na [[Segunda división española 1978/79|tempada 1978/79]], salvándoo do descenso á [[Segunda división B española de fútbol|Segunda División B]]. Tras varios anos na [[Real Federación Española de Fútbol|Federación Española]] dirixindo as categorías inferiores, en [[1988]] converteuse no adestrador da [[Selección de fútbol de España|selección española]], posto que ocupou ata 1991. Comandou a España no [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] en [[Italia]], onde acadou os oitavos de final, sendo eliminado por [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]]. == Traxectoria == === Orixe e infancia === {{Imaxe múltiple |posición táboa=esquerda |dirección=vertical |ancho=140 |foto1=Casa natal de Luis Suárez (2).JPG |texto1= |foto2=Casa natal de Luis Suárez (1).JPG |texto2=Casa natal de Luis Suárez e placa de homenaxe. }} Naceu na [[Avenida de Hércules (A Coruña)|avenida de Hércules]] do barrio [[A Coruña|coruñés]] de [[Monte Alto, A Coruña|Monte Alto]], onde os seus pais, María Miramontes Naveira e Agustín Suárez López, rexentaban unha [[carnizaría]].<ref>{{Cita novas|data=2 de maio de 2020|título=De la carnicería a arquitecto mundial del fútbol; Luis Suárez cumple 85 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2020/05/02/carniceria-arquitecto-mundial-futbol-luis-suarez-cumple-85-anos/00031588433238354574222.htm|data-acceso=21 de xuño de 2021|lingua=es|apelidos=Balado|nome=Lois|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref><ref name=":0">{{Cita novas|data=18 de decembro de 2016|título=“Di Stéfano, Charlton, Kopa..., era duro ser Balón de Oro”|url=https://as.com/futbol/2016/12/18/internacional/1482035019_630849.html|data-acceso=21 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=As|apelidos=Ruiz|nome=Marco}}</ref><ref>{{Cita novas|data=12 de xuño de 1962|título=Obituario de Agustín Suárez|data-acceso=|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=10|lingua=es}}</ref> Interesouse dende neno polo [[fútbol]], deporte que tamén practicaban os seus dous irmáns maiores, [[José Suárez Miramontes|José]] e [[Agustín Suárez Miramontes|Agustín]]. Comezou xogando nas rúas do barrio e na [[praia de Santo Amaro]], e o seu primeiro equipo foi o Perseverancia, equipo da parroquia de Santo Tomé onde xogaba con varios amigos, entre eles [[Antonio Bouza]].<ref>{{Cita novas|data=7 de maio de 2016|título=Los inseparables de Santo Tomás|url=https://www.riazor.org/los-inseparables-de-santo-tomas/|data-acceso=21 de xuño de 2021|apelidos=Varela|nome=Pablo|lingua=es}}</ref><ref name=":0" /> === Deportivo da Coruña === ==== "Escola Scopelli" ==== En 1949, [[Alejandro Scopelli]], adestrador do [[Deportivo da Coruña]], impulsou a creación da canteira do club coa chamada "Escola Scopelli", e fixo un chamamento aos mozos da cidade para a formación dun equipo.<ref name=":1">{{Cita novas|título=Historia dos xuvenís|url=https://www.rcdeportivo.es/gl/anosacanteira/xuvenil-a/historia-dos-xuvenis|data-acceso=21 de xuño de 2021|xornal=[[Deportivo da Coruña]]}}</ref> Acudiron ás probas Luis Suárez e o resto do equipo Perseverancia, xunto a varios centos de rapaces máis, entre eles Fifé del Río ou o futuro presidente do goberno, [[Adolfo Suárez]].<ref>{{Cita novas|data=22 de marzo de 2014|título=Un presidente blanquiazul|url=https://www.laopinioncoruna.es/galicia/2014/03/22/presidente-blanquiazul-24779910.html|data-acceso=21 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Opinión A Coruña]]|apelidos=Romero|nome=S.}}</ref><ref>{{Cita novas|data=24 de agosto de 1977|título=Pudo ser futbolista|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1265193&posicion=21&presentacion=pagina|data-acceso=30 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=21|número=20123}}</ref> Luis Suárez foi un dos elixidos e participou co novo equipo na [[Preferente Galicia|Serie A Rexional]], e dende a 1950/51 tamén na [[Copa do Rei Xuvenil de fútbol|Copa de España]], a primeira competición oficial deste tipo.<ref name=":1" /><ref>{{Cita novas|data=6 de maio de 1951|título=Deportivo - Valladolid hoy en el Estadio|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=4}}</ref><ref>{{Cita novas|data=31 de marzo de 1953|título=Deportivo - Brigantino empataron, 2-2 en un espléndido encuentro|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=4}}</ref> ==== Cesión ao Fabril ==== En setembro de 1953 fichou xunto a Boedo polo [[Real Club Deportivo Fabril|Fabril]], que non era aínda filial do Deportivo.<ref>{{Cita novas|data=18 de setembro de 1953|título=Luisito Suárez y Boedo firmaron por el Fabril|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5}}</ref> Con todo, ao mes seguinte asinou un contrato profesional co Deportivo por cinco tempadas.<ref>{{Cita novas|data=29 de outubro de 1953|título=Ayer firmó Luis Suárez|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5}}</ref> Volveu cedido ao Fabril, co que conquistou en novembro o [[Campionato Galego de Afeccionados]], despois de derrotar na final o [[Celta de Vigo B|Turista]].<ref>{{Cita novas|data=23 de novembro de 1953|título=El Fabril campeón gallego de aficionados|url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1150068&presentacion=pagina&posicion=2|data-acceso=21 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|número=10216|páxina=2}}</ref> ==== Primeiro equipo ==== O 6 de decembro debutou co primeiro equipo do Deportivo na [[Primeira división española|Primeira División]], na xornada 12 contra o [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]] no [[Camp de les Corts|campo de les Corts]]. O adestrador [[Carlos Iturraspe]] aliñouno no lugar de [[Dagoberto Moll]].<ref>{{Cita novas|data=2 de decembro de 1953|título=Luis Suárez jugará contra el Barcelona en Las Corts|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5}}</ref><ref>{{Cita novas|data=3 de decembro de 1953|título=Luisito Suárez sustituirá a Moll|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1150078&posicion=5&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=5|número=10225}}</ref> O partido acabou cunha goleada barcelonista por 6–1, pero Suárez realizou unha grande actuación, deulle a asistencia a [[Pahiño]] no único gol galego e foi aplaudido polo estadio barcelonés, xunto ao ídolo local, [[László Kubala|Kubala]].<ref>{{Cita novas|data=8 de decembro de 1953|título=Luis Suárez tuvo una espléndida actuación|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=4}}</ref><ref>{{Cita novas|data=8 de decembro de 1953|título=Floja actuación del Deportivo, en Las Corts, donde perdió por 6 a 1|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1280293&posicion=6&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|xornal=[[El Correo Gallego]]|páxina=6|lingua=es|número=25465}}</ref> O seu primeiro gol como deportivista chegou dúas xornadas máis tarde, anotando o único tanto do seu equipo nunha nova derrota a domicilio, esta vez contra a [[Real Sociedad]] no [[Estadio de Atotxa]] (4–1). Anotou tras recibir un pase de Moll e lanzar un disparo dende a liña da área que bateu o gardameta [[Juan Bagur]].<ref>{{Cita novas|data=2 de decembro de 1953|título=Más goles y un penalty|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1280316&posicion=6&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[ El Correo Gallego]]|páxina=6|número=25477}}</ref> Disputou 17 encontros co Deportivo no que restaba de tempada, acadando a sétima praza final na liga [[Primeira división española 1953/54|1953/54]], nun equipo no que xogaban entre outros [[Xoán Acuña|Acuña]], [[Oswaldo García Nardi|Oswaldo]], [[Dagoberto Moll|Moll]], [[Julián Cuenca|Cuenca]], [[Julio Corcuera|Corcuera]], [[Pahiño]] e [[Arsenio Iglesias|Arsenio]]. === FC Barcelona === ==== Debut e etapa no España Industrial ==== A finais de marzo de 1954, antes do remate da tempada, coñeceuse a súa fichaxe mais a de Moll polo [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]].<ref>{{Cita novas|data=22 de marzo de 1954|título=Moll y Suárez, al Barcelona|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1150942&posicion=2&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|páxina=2|xornal=[[La Noche]]|lingua=es|número=10315}}</ref> Completou a liga co Deportivo e a continuación pasou a integrar as filas do equipo catalán, co que debutou xa en maio na [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]]. O seu debut co equipo adestrado polo [[Checoslovaquia|checoslovaco]] [[Ferdinand Daučík]] produciuse precisamente contra o Deportivo, no partido de ida dos oitavos de final, onde lle deu a asistencia a [[César Rodríguez Álvarez|César]] no segundo dos catro goles do seu equipo (4-0).<ref>{{Cita novas|data=4 de maio de 1954|título=Incidentes y victoriai del Barcelona en Las Corts|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1257511&posicion=7&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|páxina=7|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|lingua=es}}</ref> A pesar de perder no partido de volta en Riazor por 3-0, o Barcelona clasificouse para a seguinte rolda e eliminou a continuación o [[Athletic Club|Athletic]] en cuartos e o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] nas semifinais, xogando Suárez todos os encontros. O 20 de xuño disputou no [[Estadio de Chamartín]] a súa primeira final de Copa, contra o [[Valencia Club de Fútbol|Valencia]] adestrado por [[Jacinto Quincoces]]. O resultado foi de 3-0 para o equipo valenciano, con dous goles de [[Antonio Fuertes Pascual|Fuertes]] e un de [[Manuel Badenes|Badenes]]. Na tempada [[Primeira división española 1954/55|1954/55]] alternou o Barcelona co seu filial, o [[Club Deportivo Condal|España Industrial]], que militaba naquel entón na [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]], e co que disputou oito partidos, marcando sete goles. Marcou o seu primeiro gol co Barça na xornada 17 de liga fronte ao [[Deportivo Alavés|Alavés]] en Les Corts, cun disparo arqueado que sorprendeu o gardameta guipuscoano [[Javier Berasaluce Marquiegui|Javier Berasaluce]].<ref>{{Cita novas|data=3 de xaneiro de 1955|título=Barcelona, 5 - Alavés, 2|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1151045&posicion=4&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|páxina=4|xornal=[[La Noche]]|lingua=es}}</ref> O seu balance co primeiro equipo na liga foi de seis partidos e tres goles, acabando subcampión por detrás do Real Madrid de [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]], [[Francisco Gento|Gento]] e [[Héctor Rial|Rial]]. Na Copa disputou só un encontro, nos cuartos de final contra o Deportivo en Riazor, igualando na segunda parte o gol inicial de [[Antonio Álvarez Arias|Arias]], cun forte disparo dende fóra da área que bateu a [[Xoán Acuña|Acuña]] (1-1).<ref>{{Cita novas|data=10 de maio de 1955|título=Bilbao, Barcelona, Madrid y Sevilla, semifinalistas de Copa|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1258034&posicion=8&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=8}}</ref> ==== Asentamento e consagración ==== Na tempada [[Primeira división española 1955/56|1955/56]] o húngaro [[Ferenc Plattkó]] substituíu a [[Sandro Puppo]] no banco barcelonista e Suárez asentouse no equipo. Disputou 19 encontros e marcou cinco goles, quedando de novo subcampión de liga, esta vez por detrás do Athletic, que conseguiu un punto máis que o equipo catalán. A tempada [[Primeira división española 1956/57|1956/57]] foi a da súa consagración no Barcelona. Na terceira xornada de liga anotoulle catro goles ao [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]], cuxa portería defendía o porteiro galego [[Manuel Pazos González|Manuel Pazos]], nun partido que rematou 7-3. A continuación marcou tamén nas tres seguintes xornadas, contra [[Real Jaén Club de Fútbol|Jaén]], [[Deportivo da Coruña]] e [[Athletic Club|Athletic]], e na xornada 10 marcou o gol da vitoria pola mínima contra o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] en Les Corts. Na segunda volta marcoulle dous goles máis ao Jaén, outro ao [[Real Club Celta de Vigo|Celta de Vigo]] en [[Estadio Municipal de Balaídos|Balaídos]] e dous máis ao [[Condal Club de Fútbol|Condal]]. Con todo, o grande éxito do equipo de [[Domènec Balmanya]] esa tempada chegou na [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]], que conquistou tras realizar grandes goleadas en case todos os partidos. Suárez perdeu a maioría dos partidos por unha lesión xogando coa selección española, polo que disputou só dous encontros de dita edición da Copa, un deles o histórico 8-1 contra o Atlético de Madrid no que [[Eulogio Martínez]] marcou sete goles.<ref>{{Cita novas|data=2 de maio de 1957|título=Estrepitosa goleada (8-1) del Barcelona al A. de Madrid|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1335934&posicion=8&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=8}}</ref> Na 1957/58 xogou só 12 partidos de liga e marcou dous goles, nunha convulsa tempada na que perdeu sete xornadas por dúas sancións e na que o adestrador Balmanya foi despedido antes do remate da competición.<ref>{{Cita novas|data=9 de novembro de 2017|título=20 años de la muerte de Helenio Herrera|url=https://www.fcbarcelona.es/es/noticias/733302/20-anos-de-la-muerte-de-helenio-herrera|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es}}</ref> O seu substituto foi o arxentino [[Helenio Herrera]], que convertería a Suárez nun piar dos seus equipos na seguinte década. ==== Gloria con Helenio Herrera ==== [[Ficheiro:LuisSuarezMiramontes1960.webp|esquerda|miniatura|Luis Suárez durante a súa etapa no [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]].]] Só uns días despois da chegada de Herrera ao banco, o equipo gañou a primeira edición da [[Copa de Feiras]] despois de dous anos e medio de competición, ao vencer na final a unha selección de xogadores de [[Londres]], con dous goles de Suárez no partido de volta.<ref>{{Cita novas|data=2 de maio de 1958|título=El Barcelona consiguió el trofeo Ciudades de Feria al derrotar a la selección de Londres|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1271215&posicion=4&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]|páxina=4|número=15784}}</ref> Helenio Herrera deulle preferencia a Suárez por diante do ídolo da afección, [[László Kubala]], o que provocou unha forte división na afección entre "suaristas" e "kubalistas".<ref name=":3">{{Cita novas|data=25 de maio de 2016|título=Luis Suárez ficha por el Inter (1961)|url=https://as.com/futbol/2016/05/25/mas_futbol/1464162528_251171.html|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=As|apelidos=Relaño|nome=Alfredo}}</ref><ref name=":5">{{Cita novas|data=6 de febreiro de 2009|título=Un episodio más de la pelea entre kubalistas y suaristas|url=https://as.com/opinion/2009/02/06/portada/1233950165_850215.html|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=As|apelidos=Pereda|nome=Chus}}</ref><ref name=":4">{{Cita novas|data=3 de abril de 2015|título=Suárez, el genio olvidado|url=https://www.elperiodico.com/es/barca/20150403/suarez-el-genio-olvidado-4072041|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=es}}</ref> Na tempada [[Primeira división española 1958/59|1958/59]] gañou a súa primeira liga, despois de perder só tres partidos en toda a tempada. Disputou case todos os encontros da competición e marcou 14 goles. Xogou todos os partidos da Copa do Xeneralísimo, na que o seu equipo eliminou o [[Real Murcia Club de Fútbol|Murcia]] en dezaseisavos de final, o [[Real Sporting de Gijón|Sporting de Gijón]] en oitavos e o [[Betis Deportivo Balompié|Betis]] en cuartos. Nas semifinais contra o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] Suárez marcou dous goles na ida (2-4) e outros dous na volta (3-1), alcanzando así unha nova final, na que o seu rival foi o [[Granada Club de Fútbol|Granada]]. No derradeiro partido, Suárez e [[Sándor Kocsis|Kocsis]] lideraron no campo o equipo catalán, que fixo catro goles, mentres que o Granada conseguiu só un tanto, obra de [[Arsenio Iglesias|Arsenio]].<ref>{{Cita novas|data=22 de xuño de 1959|título=El Barcelona se proclamó campeón del torneo de Copa de S.E. el Generalísimo, al vencer al Granada por 4 goles a 1|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1237398&posicion=4&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|páxina=4|xornal=[[La Noche]]}}</ref> O 3 de setembro de 1959 entrou na historia do FC Barcelona ao ser un dos once homes que disputaron o primeiro encontro do club na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], no [[Estadio Nacional Vasil Levski|Estadio Vasil Levski]] de [[Sofía, Bulgaria|Sofía]] contra o [[PFC CSKA Sofia|CDNA]] búlgaro (hoxe CSKA). Suárez foi o autor das asistencias nos dous goles do equipo, que remataron ás redes [[Joan Segarra|Segarra]] e [[Eulogio Martínez]].<ref>{{Cita novas|data=4 de setembro de 1959|título=El Barcelona empato (2-2) con el C.D.N.A. en Sofia|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1259855&posicion=7&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=7|número=11743}}</ref> O seu primeiro gol na máxima competición continental chegou dous meses despois, na ida dos oitavos de final contra o [[A.C. Milan|Milán]] en [[Stadio Giuseppe Meazza|San Siro]], onde anotou o primeiro dos dous goles do Barça. Tras eliminar o equipo italiano fixeron o propio co [[Wolverhampton Wanderers F.C.|Wolverhampton]] en cuartos de final, pero caeron en semifinais co Real Madrid. Onde o equipo de Helenio Herrera si conseguiu superar o equipo branco foi no campionato doméstico, gañando a súa segunda liga consecutiva. Suárez foi autor de 13 goles, destacando un [[triplete]] na vitoria por 0-8 contra o [[Unión Deportiva Las Palmas|Las Palmas]]. Gañou ademais a segunda edición da [[Copa de Feiras]], aínda que non puido participar en ningún dos dous partidos da final por unha lesión.<ref>{{Cita novas|data=26 de marzo de 1960|título=Suárez, lesionado, no jugará el domingo|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5}}</ref> ==== Balón de Ouro e final de Berna ==== Na tempada [[Primeira división española 1960/61|1960/61]] pasaron polo banco o [[Iugoslavia|iugoslavo]] [[Ljubiša Broćić]] e, tras a súa destitución, o seu axudante [[Enrique Orizaola]], nunha mala campaña en liga, na que o equipo rematou a 20 puntos do Real Madrid. O rendemento foi diferente na [[Copa de Europa 1960-61|Copa de Europa]], que Suárez iniciou con dous goles nos dezaseisavos de final contra o [[Lierse SK]] belga. En novembro marcou outros dous goles nos oitavos de final contra o Real Madrid no [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], contribuíndo a que o Barça lle devolvese ao equipo madrileño a eliminación do ano anterior.[[Ficheiro:Luis Suárez Miramontes 1962.jpg|miniatura|225x225px|Luis Suárez en 1962.]]Un mes despois foi galardoado co [[Balón de Ouro]], como mellor xogador europeo de 1960, superando con 57 votos a [[Ferenc Puskás]] (37) e [[Uwe Seeler]] (33).<ref>{{Cita novas|data=13 de decembro de 1960|título=Luis Suárez. designado el meior jugador de Europa|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=9}}</ref> ''[[France Football]]'' destacaba entre as súas virtudes a velocidade, os cambios de ritmo, a habilidade, a potencia e unha gran precisión no golpeo.<ref>{{Cita novas|data=12 de decembro de 2020|título=Pionero Luis Suárez: 60 años del primer Balón de Oro del Barça|url=https://www.sport.es/es/noticias/barca/pionero-luis-suarez-anos-del-primer-balon-oro-del-barca-8236338|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=es}}</ref> O trofeo foille entregado na previa do partido de cuartos de final contra o [[Spartak Hradec Králové]], ao que o Barcelona eliminou cun resultado global de 5 goles a 1, cun dos tantos anotado por Suárez.<ref>{{Cita novas|data=9 de marzo de 1961|título=Entrega del "Balón de Oro" a Luis Suárez|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1237938&posicion=5&presentacion=pagina|data-acceso=23 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=5}}</ref> Nas semifinais o rival foi o [[Hamburger SV|Hamburgo]], ao que o Barcelona derrotou na ida por 1-0. No partido de volta no [[Volksparkstadion]] o equipo alemán púxose 2-0 por medio de [[Peter Wulf]] e da súa estrela [[Uwe Seeler]], e cando a eliminatoria parecía decidida, Suárez fíxose co balón na última xogada do partido e mandou un pase cruzado que [[Sándor Kocsis|Kocsis]] rematou ao interior da portería, forzando un terceiro encontro de desempate. Dito partido disputouse en campo neutral, no [[Estadio de Heysel]], en [[Bruxelas]], e a vitoria foi para o Barcelona, que cun gol do brasileiro [[Evaristo Macedo|Evaristo]] logrou o pase á súa primeira final da Copa de Europa.<ref name=":2">{{Cita novas|data=1 de maio de 2014|título=VI Copa de Europa 1960/61: Sport Lisboa e Benfica (Portugal)|url=http://www.cihefe.es/cuadernosdefutbol/2014/05/vi-copa-de-europa-196061-sport-lisboa-e-benfica-portugal/|data-acceso=24 de xuño de 2021|apelidos=Del Olmo|nome=José|lingua=es|revista=Cuadernos de Fútbol|número=54|ISSN=1989-6379}}</ref> Na final disputada no [[Wankdorfstadion]] de [[Berna]] contra o [[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]], Suárez foi o mellor xogador do equipo e deulle a Kocsis a asistencia no primeiro gol, pero os portugueses remontaron con dous tantos, o primeiro deles anotado por [[José Águas]] e o segundo por [[Antoni Ramallets|Ramallets]] en propia meta. [[Mário Coluna]] fixo o terceiro despois do descanso e aínda que o Barcelona recortou diferenzas por medio de [[Zoltán Czibor]], o trofeo marchou para [[Lisboa]].<ref name=":4" /> Esta final, que pasou á historia do Barcelona co nome da "final dos postes cadrados" pola cantidade de balóns que o equipo mandou aos postes, que tiñan forma cadrada, foi ademais o derradeiro partido de Luis Suárez co club.<ref name=":2" /><ref>{{Cita novas|data=8 de xuño de 2015|título=Aquella final de los postes cuadrados|url=https://elpais.com/deportes/2015/06/07/actualidad/1433693500_198936.html|data-acceso=24 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El País]]|apelidos=Relaño|nome=Alfredo}}</ref> === Inter de Milán === ==== Chegada e subcampionato ==== [[Ficheiro:Football Club Internazionale 1963-64.jpg|esquerda|miniatura|[[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] na tempada 1963/64.]] Xa días antes da final de Berna, Luis Suárez fora traspasado ao [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]]. O adestrador do equipo italiano era dende a tempada anterior [[Helenio Herrera]], que dende a súa chegada pretendía a fichaxe do futbolista galego.<ref name=":3" /> Convenceu o presidente [[Angelo Moratti]] para que este realizase unha grande oferta, que finalmente foi de 250 millóns de [[Lira italiana|liras italianas]] (uns 25 millóns de [[peseta]]s), unha cifra escandalosa para a época, pois era case 100 millóns superior á do traspaso máis caro da historia do fútbol ata aquel entón, o de [[Omar Sívori]] do [[Club Atlético River Plate|River Plate]] á [[Juventus F.C.|Juventus]] catro anos antes.<ref>{{Cita novas|data=1 de setembro de 2013|título=Gareth Bale: The history of the world transfer record|url=https://www.bbc.com/sport/football/23903470|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref> O Barcelona, afundido en graves problemas económicos, aceptou a oferta.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Chegou xunto ao dianteiro inglés [[Gerry Hitchens]] a un equipo no que xogaban entre outros [[Lorenzo Buffon]], [[Mario Corso]], [[Aristide Guarneri]] ou os novísimos [[Giacinto Facchetti]] e [[Sandro Mazzola]]. Medio ano despois da súa chegada o Inter era campión de inverno, con cinco puntos de vantaxe sobre o [[A.C. Milan|Milán]] de [[Cesare Maldini|Maldini]], [[Giovanni Trapattoni|Trapattoni]], [[Gianni Rivera|Rivera]] e [[José Altafini|Altafini]].<ref>{{Cita novas|data=27 de decembro de 1961|título=Continua la fuga dell'Inter capolista|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,5/articleid,1573_02_1961_0305_0005_23706602/|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[La Stampa]]}}</ref> Suárez quedou segundo nas votacións ao Balón de Ouro 1961, obtendo 40 puntos, seis menos que o gañador, [[Omar Sívori]].<ref>{{Cita web|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy61.html|páxina-web=rsssf.com|título=Balón de Ouro 1961|data-acceso=25 de xuño de 2021}}</ref> Con todo, unha serie de malos resultados na segunda volta fixo que o equipo tivese que conformarse co subcampionato.<ref>{{Cita novas|data=10 de abril de 1962|título=In trionfo il Milan campione|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,5/articleid,0085_02_1962_0085_0005_17643045/|data-acceso=25 de xuño de 2021|xornal=[[La Stampa]]|número=85|páxina=5|lingua=it}}</ref> Suárez foi titular indiscutible como organizador do xogo no centro do campo, aínda que perdeu varios encontros por unha lesión sufrida nun partido contra o [[FC Köln]].{{Harvnp|Grassia|Lotito|2008|p=239}}<ref>{{Cita novas|data=4 de novembro de 1961|título=La grave lesión de Luis Suárez puede obligar a su total inactividad en lo que resta de temporada|data-acceso=|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5|lingua=es}}</ref> Xogou un total de 31 partidos e marcou 15 goles, 11 deles na liga e 4 na [[Copa de Feiras]]. ==== Primeiro ''scudetto'' ==== A tempada 1962/63 comezou con malos resultados, obtendo o equipo só 7 puntos nas 7 primeiras xornadas. Helenio Herrera orquestrou entón unha revolución táctica e colocou no once as novas adquisicións [[Beniamino Di Giacomo]] e [[Jair da Costa]], pero mantendo a Suárez no corazón do equipo. O Inter gañou 12 dos seguintes 15 partidos, pasando a ocupar un liderado da táboa que xa non abandonaría ata o final da campaña.{{Harvnp|Grassia|Lotito|2008|pp=122-123}} Foi o primeiro ''scudetto'' na carreira de Suárez e o primeiro para o club lombardo en case unha década.<ref>{{Cita novas|data=11 de novembro de 1997|título=Ricordi di grande Inter|url=http://archiviostorico.gazzetta.it/1997/novembre/11/ricordi_grande_Inter_ga_0_9711111668.shtml|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[La Gazzetta dello Sport]]}}</ref> O coruñés asinou oito dianas en 29 encontros de liga e na xornada 25 marcou tres goles contra o [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]], sendo este o primeiro e único [[triplete]] dun español na Serie A durante máis de medio século, ata que [[Jesús Joaquín Fernández Sáenz de la Torre|Suso]] fixo outro en 2016.<ref>{{Cita novas|data=4 de abril de 2016|título=Luis Suárez: "Enhorabuena Suso, ahora estamos dos en el club"|url=https://www.marca.com/futbol/espanoles-mundo/2016/04/04/5702543f46163fd9178b45a0.html|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}</ref> ==== Dominio mundial ==== [[Ficheiro:1964–65 European Cup - Inter Milan's Suárez, Facchetti, Peiró and Bedin with the trophy.jpg|miniatura|Celebración da conquista da Copa de Europa 1964/65, xunto a [[Giacinto Facchetti|Facchetti]], [[Joaquín Peiró|Peiró]] e [[Gianfranco Bedin|Bedin]].]] Para o debut do club na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], o Inter reforzouse co gardameta [[Giuliano Sarti|Sarti]], o centrocampista [[Carlo Tagnin|Tagnin]] e o dianteiro [[Aurelio Milani|Milani]]. O equipo empatou sen goles no seu primeiro encontro da máxima competición europea, disputado en [[Goodison Park]] contra o [[Everton F.C.|Everton]], ao que eliminou no partido de volta cun solitario gol de Jair. Nos 1/16 desfixéronse do [[AS Monaco FC|Mónaco]] cun global de 4-1, cun dos tantos anotados por Suárez.{{Harvnp|Grassia|Lotito|2008|pp=125-127}} Sumaron dúas vitorias máis nos cuartos de final contra o [[FK Partizan|Partizan]] iugoslavo e outras dúas nas semifinais contra o [[Borussia Dortmund]]. Na final esperábaos o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] pentacampión de Europa, no que xogaban entre outros o tamén coruñés [[Amancio Amaro|Amancio]], [[José Santamaría|Santamaría]], [[Ferenc Puskás|Puskás]], [[Paco Gento|Gento]] ou [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]], que disputaría o seu derradeiro partido coa camisola branca. A final disputouse no [[Ernst Happel Stadion|Praterstadion]] de [[Viena]] ante 72&nbsp;000 espectadores, e o equipo de Suárez saíu campión tras gañar 3-1, con dous goles de [[Sandro Mazzola|Mazzola]] e un de Milani. Suárez xogou todos os partidos do torneo, que por primeira vez foi gañado por un equipo de xeito invicto, e converteuse no cuarto galego en conquistar a Copa de Europa e o primeiro con protagonismo, xa que os tres anteriores ([[Wilson Jones]], [[Juanito González]] e [[Carlos Cela]]) eran suplentes no Real Madrid e non chegaron a debutar na competición europea.<ref>{{Cita novas|data=24 de novembro de 2020|título=El día que el Inter se hizo Grande|url=https://odioeternoalfutbolmoderno.es/inter-real-madrid-1964|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=es}}</ref> No campionato de liga o Inter encaixou só tres derrotas e acabou empatado a puntos no liderado co [[Bologna FC 1909|Bologna]] de [[Fulvio Bernardini]]. A Federación decidiu entón que se xogase un encontro de desempate, que se decantou para o equipo [[Emilia-Romaña|emiliano]] por 2-0, a pesar da grande actuación de Luis Suárez.<ref>{{Cita novas|data=13 de febreiro de 2009|título=Lo spareggio scudetto raccontato da Gianni Brera|url=https://www.repubblica.it/2009/02/sport/calcio/gianni-brera/gianni-brera/gianni-brera.html|data-acceso=25 de xuño de 2021|lingua=it}}</ref> Comezou a tempada 1964/65 disputando a [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]] contra o [[Club Atlético Independiente|Independiente]] arxentino, campión da [[Copa Libertadores]], e contando cos reforzos de [[Saul Malatrasi|Malatrasi]], [[Angelo Domenghini|Domenghini]] e o madrileño [[Joaquín Peiró|Peiró]]. O partido de ida no [[Estadio Libertadores de América|Estadio da Doble Visera]] en [[Avellaneda]] rematou con vitoria arxentina, mentres que na volta en [[Stadio Giuseppe Meazza|San Siro]] gañou o equipo italiano, polo que se xogou un encontro de desempate no [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]]. Neste saíu vitorioso o equipo de Suárez, cun solitario gol de [[Mario Corso|Corso]] na segunda parte da prórroga.<ref>{{Cita novas|data=27 de setembro de 1964|título=El Inter de Milán se adjudicó la Copa Intercontinental de clubs|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1281655&posicion=6&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|páxina=6|xornal=[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]|lingua=es}}</ref> Na Serie A o equipo negro e azul acabou a primeira volta na segunda posición, a cinco puntos do Milán liderado no ataque por [[Amarildo Tavares da Silveira|Amarildo]], pero tras unha segunda volta na que encaixou só unha derrota, acabou proclamándose campión con tres puntos de vantaxe sobre o seu máximo rival. Suárez foi autor de oito goles e foi elixido como o mellor xogador da tempada pola prensa italiana.<ref>{{Cita novas|data=8 de xullo de 1965|título=El mejor de Italia|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1116269&posicion=12&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|lingua=es|páxina=12}}</ref> [[Ficheiro:Luis Suarez Miramontes Inter San Siro.png|esquerda|miniatura|Luis Suárez na súa época no [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]].]] Na Copa de Europa marcou un dos seis goles cos que o Inter deixou practicamente eliminado no partido de ida dos oitavos o [[Dinamo de Bucarest]] e marcou tamén na vitoria por 3-1 contra o [[Rangers F.C.|Rangers]] en cuartos. Nas semifinais eliminaron o [[Liverpool F.C.|Liverpool]] despois de perder 3-1 en [[Anfield]] e remontar cun 3-0 en San Siro. Na final, disputada tamén en San Siro ante 85&nbsp;000 espectadores, Suárez levantou a súa segunda Copa de Europa consecutiva, despois de que o Inter vencese 1-0 o [[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]] de [[Eusébio]] cun gol de [[Jair da Costa|Jair]].<ref>{{Cita novas|data=28 de maio de 1965|título=Victoria merecida pero no muy brillante del Inter sobre el Benfica (1-0)|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1239244&posicion=8&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|xornal=[[La Noche]]|lingua=es|páxina=8|número=13569}}</ref> Uns meses antes, en decembro, fora elixido na segunda posición nas votacións para o [[Balón de Ouro]], por detrás de [[Denis Law]] e por diante do seu paisano [[Amancio Amaro|Amancio]].<ref>{{Cita web|url=https://www.francefootball.fr/Ballon_Or_2011/bo_1964.php|páxina-web=[[France Football]]|título=1964 - DENIS LAW - UN MAGISTRAL CONTRE-PIED|data-acceso=28 de xuño de 2021|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20121015095604/http://www.francefootball.fr/Ballon_Or_2011/bo_1964.php|lingua=fr|dataarquivo=15 de outubro de 2012|url-morta=yes}}</ref> Na [[Copa Italia]] o Inter eliminou o [[Cagliari Calcio|Cagliari]] nos cuartos de final, nun partido que rematou 2-2 o tempo regulamentario, e en cuxa prórroga se anotaron cinco goles, un deles de Suárez, para un resultado final de 6-3. Nas semifinais contra a [[A.S. Roma|Roma]] o partido chegou á [[quenda de penaltis]], na que Suárez foi o encargado de realizar todos os lanzamentos, anotando os seis que tirou, por catro de [[Pedro Manfredini|Manfredini]].<ref>{{Cita novas|data=10 de xuño de 1965|título=Juventus ed Inter finaliste in Coppa Italia|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,8/articleid,0103_01_1965_0136_0008_8371327/|data-acceso=28 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[La Stampa]]|páxina=8}}</ref><ref>{{Cita novas|data=15 de xuño de 1965|título=Suárez, ídolo de Italia|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1239259&posicion=6&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=6|apelidos=Lainz|nome=Luis}}</ref> Na final disputada no [[Stadio Olimpico|Estadio Olímpico de Roma]] contra a [[Juventus F.C.|Juventus]], [[Giampaolo Menichelli|Menichelli]] marcou para os [[piemonte]]ses o único gol do encontro, privando o equipo de Suárez de completar unha tempada plena de títulos.<ref>{{Cita web|url=https://www.youtube.com/watch?v=2hhjB4IAz9w|páxina-web=[[Youtube]]|título=Imaxes da final da Copa Italia 1964/65|data-acceso=28 de xuño de 2021}}</ref> No verán de [[1965]] regresou ao [[Camp Nou]] para xogar un amigable contra o [[Fútbol Club Barcelona|Barcelona]]. As continuas apupadas da súa antiga afección fixeron que o centrocampista lle dedicase xestos insultantes e acabase abandonando o terreo de xogo na primeira parte, motivo polo que foi multado polo seu club.<ref name=":5" /><ref>{{Cita novas|data=27 de agosto de 1965|título=Censuras para Luis Suárez|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1116310&posicion=17&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=17}}</ref><ref>{{Cita novas|data=28 de agosto de 1965|título=Fuerte multa a Luis Suárez|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1116311&posicion=10&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=14}}</ref> En setembro gañou a súa segunda [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]], de novo contra o [[Club Atlético Independiente|Independiente]], tras gañar 3-0 en San Siro e empatar sen goles na [[Arxentina]].<ref>{{Cita web|url=http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/matchreport/newsid=512096.html|páxina-web=[[FIFA]]|título=Intercontinental Cups 1964 and 1965|data-acceso=28 de xuño de 2021|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090212151955/http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/matchreport/newsid%3D512096.html#intercontinental+cups+1964+1965|dataarquivo=12 de febreiro de 2009|lingua=en}}</ref> ==== Terceiro ''scudetto'' ==== Na tempada 1965/66 marcou cinco goles en 27 partidos de liga, proclamándose campión de Italia por terceira vez, superando nesta ocasión por catro puntos o segundo, o [[Bologna FC 1909|Bologna]] dirixido por [[Luis Carniglia|Carniglia]]. Na Copa de Europa participou co Inter na eliminación en oitavos do [[Dinamo de Bucarest]], por segundo ano consecutivo, e do [[Ferencvárosi TC|Ferencvárosi]] de [[Flórián Albert]] en cuartos de final. Xogou tamén os dous partidos de semifinais contra o [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]], na que foi a primeira eliminatoria perdida do club milanés na Copa de Europa. Perderon 1-0 cun gol de [[Pirri]] na ida en [[Madrid]], mentres que o partido de volta acabou con empate a un gol, tras anotar [[Giacinto Facchetti|Facchetti]] e [[Amancio Amaro|Amancio]].<ref>{{Cita web|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/62102--real-madrid-vs-internazionale/?iv=true|páxina-web=[[UEFA]]|título=Real Madrid - Inter 1966|data-acceso=28 de xuño de 2021|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/62103--internazionale-vs-real-madrid/|páxina-web=[[UEFA]]|título=Inter - Real Madrid 1966|data-acceso=28 de xuño de 2021}}</ref> Nas votacións ao Balón de Ouro 1965 quedou na terceira posición, por detrás do portugués [[Eusébio]] e do tamén interista Facchetti.<ref>{{Cita novas|título=European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") 1965|url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy65.html|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=en}}</ref> ==== Fin do Grande Inter ==== Na tempada 1966/67 o Inter mantivo o mesmo bloque de xogadores, dirixido de novo dende o centro do campo por Suárez, [[Mario Corso|Corso]], e [[Sandro Mazzola|Mazzola]], e ocupou a primeira posición da táboa durante case toda a tempada. Na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] eliminaron primeiro o [[FC Torpedo Moscova|Torpedo Moscova]] soviético grazas a un gol en propia porta de [[Valerii Voronin|Voronin]], e na segunda rolda o [[SC Vasas|Vasas]] húngaro, tras unha grande actuación de Mazzola. Despois de desfacerse do [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] en cuartos de final, enfrontouse en semifinais ao [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]] búlgaro, no que xogaban entre outros [[Dimitar Penev|Penev]] ou [[Boris Gaganelov|Gaganelov]]. Tanto o partido de ida como o de volta acabaron con empate a un gol, polo que se disputou un encontro de desempate en [[Boloña]], no que o equipo de Suárez saíu vitorioso grazas a un gol de [[Renato Cappellini|Cappellini]] (1-0). Deste xeito o Inter acadou a súa terceira final da Copa de Europa en catro anos e esta tería sido a cuarta final que disputaría Luis Suárez. Con todo, o futbolista galego perdeu a cita por unha lesión,<ref>{{Cita novas|data=23 de maio de 2017|título=The Scotsman's match preview of Celtic's 1967 European Cup victory|url=https://www.scotsman.com/sport/football/scotsmans-match-preview-celtics-1967-european-cup-victory-1449081|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=en}}</ref> sendo substituído por [[Mauro Bicicli]],<ref>{{Cita novas|data=3 de marzo de 2017|título=Inter, Mario Corso e quel maledetto 1967|url=https://www.panorama.it/sport/mario-corso-maledetto-1967|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=it}}</ref> e o seu equipo caeu derrotado por 2-1 contra o outro finalista, o [[Celtic F.C.|Celtic]] escocés dos [[Lisbon Lions]], que remontou o gol inicial de Mazzola con dous tantos de [[Tommy Gemmell|Gemmell]] e [[Stevie Chalmers|Chalmers]]. [[Ficheiro:Luis Suárez Miramontes - UC Sampdoria.jpg|miniatura|Luis Suárez na súa etapa coa [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]].]] Xusto a continuación da final perdida de Lisboa, o Inter disputou o derradeiro partido de liga, ao que chegaba como líder cun punto de vantaxe sobre a [[Juventus F.C.|Juventus]]. Mais o encontro fronte ao [[Mantova 1911|Mantova]] rematou con derrota para o equipo lombardo, mentres que a Juventus venceu no seu partido á [[Società Sportiva Lazio|Lazio]], dando un xiro á clasificación.<ref>{{Cita novas|data=15 de maio de 2008|título=Cadè, lo scippa-scudetti|url=https://www.gazzetta.it/Calcio/SerieA/Primo_Piano/2008/05_Maggio/15/cade.shtml|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=it}}</ref> Unha semana despois o Inter caeu eliminado nas semifinais da [[Copa Italia]] contra o [[Calcio Padova|Padova]], completando así a primeira tempada sen títulos dende 1963, e rematando deste xeito a etapa do [[Grande Inter]].<ref>{{Cita novas|data=8 de xuño de 1967|título=Clamorosi resultati in Coppa Italia: Padova-Inter 3-2, Milan-Juventus 2-1|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,11/articleid,0019_01_1967_0134_0011_9345036/|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[La Stampa]]|páxina=11}}</ref> Suárez acabou a campaña cun total de 43 partidos e 4 goles. ==== Últimos anos ==== Na tempada 1967/68, despois de anos de éxitos, o bloque de xogadores do Inter comezaba a desmantelarse, coa marcha entre outros do capitán [[Armando Picchi|Picchi]] ou de [[Aristide Guarneri]]. O equipo acabou quinto na liga e terceiro na Copa Italia, disputando Suárez 38 partidos e anotando 3 goles. Tras este fracaso deixaron o club o presidente [[Angelo Moratti|Moratti]], o adestrador [[Helenio Herrera]], e importantes xogadores como o gardameta [[Giuliano Sarti|Sarti]]. O equipo dirixido agora por [[Alfredo Foni]] e con [[Mario Bertini]] como única incorporación destacada, acabou cuarto en liga e eliminado da Copa Italia na primeira fase. Suárez participou en 31 partidos e marcou dous goles, un deles na [[Copa Intertoto|Copa de Fútbol Internacional]]. A 1969/70 foi a novena e derradeira tempada de Luis Suárez no Inter de Milán. Antes do comezo desta, durante as súas vacacións de verán, volveu vestir a camiseta do [[Deportivo da Coruña]] para disputar o [[Trofeo Teresa Herrera 1969|24º Trofeo Teresa Herrera]] en [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]]. Xogou a primeira semifinal contra o [[Olympic de Charleroi]] belga e anotou o gol da vitoria no minuto 115, case ao final da prórroga.<ref>{{Cita novas|data=27 de xuño de 1969|título=El Deportivo jugará la final|url=|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=14|edición=A Coruña}}</ref> Xa de volta en Milán, con [[Heriberto Herrera]] como novo adestrador e cos regresos de [[Aristide Guarneri|Guarneri]] e [[Jair da Costa|Jair]] e fichaxes como a do dianteiro [[Roberto Boninsegna|Boninsegna]], o Inter recuperou a súa competitividade, aínda que non puido superar o [[Cagliari Calcio|Cagliari]] de [[Luigi Riva|Gigi Riva]], [[Sergio Gori]] e [[Claudio Olinto de Carvalho|Nené]], que se fixo co ''scudetto''. Na [[Copa de Feiras]] eliminou sucesivamente a [[AC Sparta Praha|Sparta de Praga]], [[F.C. Hansa Rostock|Hansa Rostock]], [[Fútbol Club Barcelona|Barcelona]] e [[Hertha Berlin]], ata caer eliminado nas semifinais co [[RSC Anderlecht|Anderlecht]]. O 25 de abril de 1970 xogou o seu derradeiro partido co Inter, na vitoria por 0-5 contra a [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] no [[Stadio Luigi Ferraris|Estadio Luigi Ferraris]].<ref>{{Cita web|url=https://www.transfermarkt.com/uc-sampdoria_fc-internazionale/index/spielbericht/2389966|páxina-web=[[Transfermarkt]]|título=Sampdoria - Inter 1970|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=en}}</ref> Pechou a súa etapa no club lombardo con 329 partidos oficiais, 55 goles e 7 títulos. [[Ficheiro:1972–73 Unione Calcio Sampdoria.jpg|miniatura|A [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] na tempada 1972/73.]] === Sampdoria === No verán de 1970 foi traspasado á [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]], nunha operación na que entraron tamén [[Mario Frustalupi]], que pasou a ser xogador do Inter, e [[Dino Spadetto]], cedido á Sampdoria.<ref>{{Cita novas|data=10 de xullo de 1970|título=El Sampdoria, afirma haber ultimado el traspaso de Suárez|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=14}}</ref> Debutou co equipo de [[Fulvio Bernardini]] o 30 de agosto na vitoria por 1-0 contra o [[Associazione Calcistica Perugia Calcio|Perugia]], correspondente á [[Copa Italia]]. Xogou tres anos no club xenovés, logrando o obxectivo da permanencia nas tres. Disputou 73 encontros e marcou 13 goles. Xogou o seu derradeiro partido oficial o 29 de abril de 1973, no empate a un gol contra o [[Bologna FC 1909|Bologna]] no [[Estadio Renato Dall'Ara]].<ref>{{Cita web|url=https://www.transfermarkt.com/bologna-fc-1909_uc-sampdoria/aufstellung/spielbericht/2377871|páxina-web=[[Transfermarkt]]|título=Bologna - Sampdoria 1973|data-acceso=29 de xuño de 2021|lingua=en}}</ref> Tralo remate da tempada colgou as botas e comezou a súa carreira como adestrador. === Selección española === Debutou coa [[Selección de fútbol de España|selección española]] o 30 de xaneiro de 1957 no [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], nun partido amigable contra os [[Selección de fútbol dos Países Baixos|Países Baixos]]. Formou no ataque xunto a [[Miguel González Pérez|Miguel]], [[László Kubala|Kubala]], [[Paco Gento|Gento]] e o tamén debutante [[Alfredo Di Stéfano|Di Stéfano]],<ref>{{Cita novas|data=29 de xaneiro de 1957|título=Mañana en el Estadio Bernabéu España se enfrentará a Holanda|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]|páxina=5|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1270826&posicion=5&presentacion=pagina|número=15394}}</ref> e deulle a este último a asistencia no primeiro dos seus tres goles, nun partido que rematou 5-1 a favor de España.<ref>{{Cita novas|data=31 de xaneiro de 1957|título=Más de noventa mil personas presenciaron la victoria de la selección española de fútbol frente a la holandesa, por 5 a 1|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1150793&posicion=5&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=5|número=11193}}</ref> Marcou o seu primeiro gol coa selección na súa segunda aparición, un mes e medio despois no mesmo estadio, no primeiro partido da fase de clasificación para o [[Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]] contra [[Selección de fútbol de Suíza|Suíza]], superando o gardameta helvético [[Eugène Parlier|Parlier]] tras unha combinación con Di Stéfano.<ref>{{Cita novas|data=11 de marzo de 1957|título=La selección española que no existió como conjunto, empató con la suíza (2-2), en partido eliminatorio para el campeonato del mundo|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=1|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1150831&posicion=1&presentacion=pagina}}</ref> [[Ficheiro:Luis Del Sol y Luis Suárez (Selección de España) - El Gráfico 2230.jpg|esquerda|miniatura|[[Luis del Sol]] e Luis Suárez co equipamento da [[Selección de fútbol de España|selección española]].]] Tras non lograr a clasificación para ese Mundial, España participou nas clasificatorias para a [[Eurocopa de Fútbol de 1960|primeira edición]] da [[Eurocopa de Fútbol|Eurocopa]]. Suárez anotou dous goles no primeiro partido, contribuíndo a eliminar a [[Selección de fútbol de Polonia|Polonia]], pero na seguinte rolda España foi descualificada por negarse a viaxar á [[Unión Soviética]]. Logrou a clasificación para o [[Mundial de Fútbol de 1962|Mundial de 1962]], e foi un dos elixidos por [[Pablo Hernández Coronado|Coronado]] e [[Helenio Herrera]] para disputar a fase final en [[Chile]]. Formou na dianteira xunto a [[Eulogio Martínez]], [[Paco Gento|Gento]] e [[Ferenc Puskás|Puskás]] no primeiro partido contra [[Selección de fútbol de Checoslovaquia|Checoslovaquia]], que acabou cunha derrota por 1-0 cun gol de [[Jozef Štibrányi|Štibrányi]],<ref>{{Cita novas|data=1 de xuño de 1962|título=Cuatro culpables de la derrota española|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1261534&posicion=9&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|lingua=es|páxina=9|número=18659}}</ref> e foi titular tamén na vitoria contra [[Selección de fútbol de México|México]] (1-0), con gol de [[Joaquín Peiró|Peiró]].<ref>{{Cita novas|data=4 de xuño de 1962|título=Victoria de la selección española sobre Méjico (1-0)|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238322&posicion=4&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|xornal=[[La Noche]]|páxina=4|número=12543|lingua=es}}</ref> Para o terceiro partido, contra o [[Selección de fútbol do Brasil|Brasil]] de [[Garrincha]] e [[Pelé]] (este último lesionado), o seleccionador español realizou unha revolución no once, deixando fóra a [[Carmelo Cedrún|Carmelo]], [[José Santamaría|Santamaría]], [[Luis del Sol|Del Sol]] e Suárez. España quedou eliminada, ao perder 2-1 cos brasileiros, con dous goles de [[Amarildo Tavares da Silveira|Amarildo]].<ref>{{Cita novas|data=7 de xuño de 1962|título=España eliminada por Brasil|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1261543&posicion=10&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=10|número=18664}}</ref> En 1964 formou parte da selección española que, dirixida por [[José Villalonga]], gañou o primeiro título da súa historia, na [[Eurocopa de Fútbol de 1964|segunda edición]] da Eurocopa. Na semifinal contra a [[Selección de fútbol de Hungría|Hungría]] de [[Flórián Albert]] realizou unha gran primeira parte, e no minuto 35 meteu un centro que rematou ao interior da portería [[Chus Pereda]].<ref>{{Cita novas|data=18 de xuño de 1964|título=Gran actuación de Suárez ante Hungría|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=5}}</ref> Na segunda parte xogou mancado debido aos numerosos golpes recibidos, e os húngaros empataron por medio de [[Ferenc Bene|Bene]].<ref>{{Cita novas|data=18 de xuño de 1964|título=España eliminó a Hungría, tras media hora de prórroga (2-1)|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238952&posicion=6&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|xornal=[[La Noche]]|páxina=6|lingua=es}}</ref> O partido foi á prórroga, decantándose esta a favor de España grazas a un gol no minuto 112 do tamén coruñés [[Amancio Amaro|Amancio]]. Na final contra a [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]] foi un dos máis destacados e deulle a asistencia de novo a Pereda para facer o primeiro gol do partido, no minuto 6. Case inmediatamente [[Galimzian Khusainov|Khusainov]] bateu a [[José Ángel Iribar|Iribar]] poñendo o empate, e a seis minutos do final do partido, o tamén galego [[Marcelino Martínez|Marcelino]] superou o mítico porteiro [[Lev Iashin]], dándolle a España o seu primeiro título.<ref>{{Cita novas|data=22 de xuño de 1964|título=España, campeón de la Eurocopa de naciones|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1238955&posicion=5&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=5|número=13279}}</ref> Ademais foi elixido no once ideal do torneo, compartindo o centro do campo con Amancio e co soviético [[Valentin Kozmich Ivanov|Valentin Ivanov]].<ref>{{Cita novas|data=1 de xaneiro de 2020|título=EURO 1964 Team of the Tournament|url=https://www.uefa.com/uefaeuro-2020/news/0253-0d7d0bdc396b-570ad6e6ff87-1000--euro-1964-team-of-the-tournament/?iv=true|data-acceso=2 de xullo de 2021|lingua=en|xornal=[[UEFA]]}}</ref> En 1966 disputou o seu segundo [[Mundial de Fútbol de 1966|Mundial]], no que xogou os dous primeiros partidos, contra a [[Selección de fútbol da Arxentina|Arxentina]] e [[Selección de fútbol de Suíza|Suíza]], quedando eliminada España na fase de grupos. Estivo ausente da selección nos seguintes anos, ata que en 1972 o seleccionador e antigo compañeiro seu, [[László Kubala]], chamouno para un partido amigable contra [[Selección de fútbol de Grecia|Grecia]] en [[Tesalónica]], no que foi o seu último encontro coa camiseta da selección.<ref>{{Cita novas|data=29 de marzo de 1972|título=Luis Suárez, convocado por Kubala|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1263541&posicion=16&presentacion=pagina|data-acceso=1 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|páxina=16|número=17759}}</ref> === Como adestrador === Comezou a súa carreira como adestrador mentres era aínda xogador da Sampdoria, exercendo na súa última tempada como segundo adestrador de [[Heriberto Herrera]].<ref>{{Cita novas|data=8 de decembro de 1972|título=Luis Suárez, segundo entrenador del Sampdoria|data-acceso=|páxina=22|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> Despois da súa retirada pasou a adestrar nas categorías inferiores do [[Genoa Cricket and Football Club|Genoa]].<ref>{{Cita novas|data=29 de xuño de 1973|título=Suárez firmó como entrenador del equipo juvenil del Génova|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=22}}</ref> ==== Inter de Milán ==== En maio de 1974 regresou ao [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]], converténdose no seu novo adestrador en substitución do seu antigo mentor, [[Helenio Herrera]].<ref>{{Cita novas|data=25 de maio de 1974|título=Luis Suárez, entrenador del Inter|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=37}}</ref> Alí dirixiu antigos compañeiros seus como [[Giacinto Facchetti|Facchetti]], [[Sandro Mazzola|Mazzola]], [[Mario Bertini|Bertini]] ou [[Roberto Boninsegna|Boninsegna]], e outros novos elementos como [[Graziano Bini|Bini]] ou [[Nevio Scala|Scala]]. O equipo realizou unha mala tempada, rematando na novena posición na liga. Competiu tamén na [[UEFA Europa League|Copa da UEFA]], onde eliminou o [[FC Etar (Veliko Tarnovo)|FC Etar]] búlgaro na primeira rolda, quedando eliminado na segunda contra o [[FC Amsterdam]]. ==== Cagliari ==== Na tempada 1975/76 fichou polo [[Cagliari Calcio|Cagliari]], pero foi destituído logo de 12 partidos, nos que non conseguiu ningunha vitoria.<ref>{{Cita novas|data=12 de decembro de 1975|título=Suárez no sabe lo que va a hacer|data-acceso=|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=37|lingua=es}}</ref> Foi substituído por [[Mario Tiddia]], que non conseguiu salvar o equipo do descenso á [[Serie B]]. ==== SPAL ==== En febreiro de 1977 colleu as rendas do [[SPAL]], sendo o cuarto adestrador da tempada, despois de que pasasen antes polo banco [[Guido Capello]], [[Giovanni Ballico]] e [[Ottavio Bugatti]].<ref>{{Cita novas|data=13 de febreiro de 1977|título=Suarez entrenador del SPAL|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1265031&posicion=24&presentacion=pagina|data-acceso=30 de xuño de 2021|páxina=24|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|lingua=es|número=19960}}</ref> O equipo ocupaba a derradeira posición da Serie B, e baixo a batuta de Suárez conseguiu saír dos postos de descenso. Con todo, unha derrota na última xornada contra o [[Delfino Pescara 1936|Pescara]] mandou o equipo ata a antepenúltima posición, descendendo deste xeito á Serie C.<ref>{{Cita novas|data=21 de xuño de 1977|título=Lanerossi, campeón italiano de Segunda|data-acceso=|páxina=39|xornal=[[La Voz de Galicia]]|lingua=es}}</ref> ==== Como ==== En decembro de 1977 chegou ao [[Como 1907|Como]], na Serie B, en substitución do destituído [[Gennaro Rambone]].<ref>{{Cita novas|data=10 de decembro de 1977|título=Luis Suárez, entrenador del Como|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=34}}</ref> O equipo ocupaba postos de descenso á Serie C no momento da chegada de Luis Suárez (trala xornada 13), e aínda que este conseguiu sacar o equipo do pozo, volveu caer a ditas posicións varias xornadas despois. En febreiro recibiu unha sanción de dous meses por insultar un árbitro.<ref>{{Cita novas|data=3 de febreiro de 1978|título=Luis Suárez, sancionado hasta el 1º de abril|data-acceso=|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=30|lingua=es}}</ref> Trala xornada 24 foi substituído por [[Narciso Pezzotti]], que tampouco conseguiu salvar o equipo do descenso. O balance de Suárez no Como foi de tres vitorias, catro empates e catro derrotas. ==== Deportivo da Coruña ==== En novembro de 1978 regresou ao [[Deportivo da Coruña]], para substituír o adestrador [[Enrique Mateos]], destituído despois de dez xornadas, co equipo ocupando a 18ª posición da [[Segunda división española de fútbol|Segunda División]].<ref>{{Cita novas|data=14 de novembro de 1978|título=En fútbol no hay recuperación fácil|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=33}}</ref> Dirixiu o equipo xa na xornada 11 contra o [[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo]], aínda que o fixo dende a bancada pois no banco sentouse naquel partido [[José Manuel Sertucha|Sertucha]].<ref name=":6">{{Cita novas|data=3 de xullo de 1979|título=El Deportivo tiene gran interés en que renueve Luis Suárez|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=30}}</ref> Xa como adestrador oficial obtivo bos resultados, principalmente en [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]], onde se mantivo invicto, e conseguiu salvar o equipo do descenso na penúltima xornada, nunha vitoria por 3-0 sobre o [[Getafe Club de Fútbol|Getafe]], con dous goles de [[Alfonso Castro Rivera|Alfonso Castro]] e un de [[Daniel Bartolotta]].<ref>{{Cita novas|data=12 de xuño de 1979|título=El Deportivo, a salvo|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=27}}</ref> Rematou a tempada na 15ª posición, cun balance dende a súa chegada de 11 vitorias, 7 empates e 10 derrotas, e aínda que mantivo varias reunións co club para negociar a súa renovación, esta non se concretou por falta de acordo entre as dúas partes.<ref name=":6" /><ref>{{Cita novas|data=13 de novembro de 2017|título=El de Riazor, un banquillo que quema|url=https://www.laopinioncoruna.es/deportivo/2017/11/13/riazor-banquillo-quema-24166315.html|data-acceso=30 de xuño de 2021|apelidos=Mallo|nome=X. M.|lingua=es|xornal=[[La Opinión A Coruña]]}}</ref> ==== Selección española ==== En xuño de 1980 foi contratado pola [[Real Federación Española de Fútbol|Federación Española]] como adestrador das seleccións B, [[Selección de fútbol sub-21 de España|sub-21]] e [[Selección de fútbol sub-23 de España|sub-23]] de España.<ref>{{Cita novas|data=29 de xuño de 1980|título=Suárez quiere ver las cosas claras|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=52}}</ref> Dirixiu estes equipos durante os seguintes anos en varias competicións como as [[Eurocopa de Fútbol Sub-21|Eurocopas sub-21]] de 1982, 1984, 1986 e 1988. Na edición de 1984, ao mando de futbolistas como [[Andoni Zubizarreta|Zubizarreta]], [[Manuel Sanchís Hontiyuelo|Sanchís]], [[Emilio Butragueño|Butragueño]] ou os irmáns [[Patxi Salinas|Patxi]] e [[Julio Salinas]], acadou a final, perdéndoa contra Inglaterra. Na edición de 1988, con xogadores como [[Juan Carlos Ablanedo|Ablanedo II]], [[Quique Sánchez Flores|Quique]], [[Paco Llorente]], [[José Ramón Gallego Souto|Gallego]], [[Eusebio Sacristán|Eusebio]] ou [[Ramón Vázquez García|Ramón]], volveu chegar á final, onde esta vez si logrou proclamarse campión, tras derrotar a Italia. Ademais durante estes anos realizou labores de axudante dos seleccionadores absolutos [[José Santamaría]] e [[Miguel Muñoz]]. En agosto de 1988 foi elixido pola directiva da Federación presidida por [[Ángel María Villar]] como novo seleccionador español, substituíndo a Miguel Muñoz, que ocupara o cargo durante seis anos.<ref>{{Cita novas|data=19 de agosto de 1988|título=Luis Suárez, nuevo seleccionador español|url=https://elpais.com/diario/1988/08/19/deportes/587944809_850215.html|data-acceso=30 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[El País]]|apelidos=González|nome=José Damian}}</ref> Debutou coa absoluta o 14 de setembro de 1988 nun partido amigable contra [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]] no [[Estadio Carlos Tartiere (1932)|Carlos Tartiere]], que acabou con vitoria balcánica por 1-2, con goles de [[Mehmed Baždarević|Baždarević]] e [[Borislav Cvetković|Cvetković]]. A continuación disputou a fase de clasificación para o Mundial, logrando o primeiro posto do seu grupo, con seis vitorias en oito partidos. Levou ao [[Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] en [[Italia]] varios dos xogadores que xa dirixira nas categorías inferiores, como [[Andoni Zubizarreta|Zubizarreta]], [[Manuel Sanchís Hontiyuelo|Sanchís]], [[Emilio Butragueño|Butragueño]], [[Quique Sánchez Flores|Quique]], [[Míchel]], [[Roberto Fernández Bonillo|Robert]] ou [[Julio Salinas]]. España quedou encadrada no grupo E, xunto a [[Selección de fútbol de Bélxica|Bélxica]], [[Selección de fútbol de Corea do Sur|Corea do Sur]] e o [[Selección de fútbol do Uruguai|Uruguai]], e pasou á seguinte fase como primeira clasificada, con 5 puntos de 6 posibles. Nos oitavos de final o equipo enfrontouse a [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]], acabando o tempo regulamentario con empate a un gol, marcando Salinas polo equipo español e [[Dragan Stojković|Stojković]] por parte iugoslava. Finalmente, na prórroga, Stojković fixo o segundo para o seu equipo, poñendo fin á participación española no Mundial. Dirixiu varios partidos máis da selección ata abril de [[1991]], cando foi cesado pola Federación despois de tres derrotas consecutivas, fronte a [[Selección de fútbol de Francia|Francia]], [[Selección de fútbol de Hungría|Hungría]] e [[Selección de fútbol de Romanía|Romanía]].<ref>{{Cita novas|data=30 de abril de 1991|título=Villar busca entre Aragonés, Irareta, Miera y Zabalza el sustituto del destituido Suárez|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=39}}</ref> ==== Inter de Milán (2ª etapa) ==== En xaneiro de 1992 volveu ao [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]], para ocupar o lugar de [[Corrado Orrico]], adestrador cesado trala xornada 17, co equipo ocupando o noveno posto da táboa. Na súa segunda etapa á fronte do equipo ''neroazzurro'' tivo ao seu mando futbolistas como [[Walter Zenga|Zenga]], [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]], [[Lothar Matthäus|Matthäus]], [[Nicola Berti|Berti]], [[Andreas Brehme|Brehme]], [[Giuseppe Bergomi|Bergomi]], [[Riccardo Ferri|Ferri]] ou [[Dino Baggio]], e a [[Aristide Guarneri]] como segundo adestrador. Tivo que lidar con problemas de indisciplina, enfrontándose a [[Stefano Desideri]], que foi apartado do equipo por insultalo,<ref>{{Cita novas|data=17 de marzo de 1992|título=L' INTER SOSPENDE DESIDERI|url=https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1992/03/17/inter-sospende-desideri.html|data-acceso=30 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[la Repubblica]]}}</ref> e a lesións como a de Mathäus, o mellor xogador do equipo.<ref>{{Cita novas|data=6 de abril de 1992|título=L'Inter ritrova Klinsmann-gol|url=http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,libera/action,viewer/Itemid,3/page,8/articleid,0826_01_1992_0094_0032_11560584/|data-acceso=30 de xuño de 2021|lingua=it|xornal=[[La Stampa]]|páxina=32}}</ref> Finalmente o Inter acabou oitavo, quedando fóra das competicións europeas por primeira vez en 17 anos. O balance de Suárez foi de 5 vitorias, 9 empates e 4 derrotas. Deixou o banco ao remate da tempada pero continuou ligado ao club durante os seguintes anos, na secretaría técnica. ==== Albacete ==== En maio de 1994 converteuse no adestrador do Albacete para a [[Primeira división española 1994/95|tempada 1994/95]] da [[Primeira división española de fútbol|Primeira División]]. Con todo, dimitiu despois da primeira xornada, ao descubrir que o club negociaba o regreso de [[Benito Floro]].<ref>{{Cita novas|data=5 de setembro de 1994|título=Luis Suárez dimite debido al interés de su club por Floro|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=29}}</ref> ==== Inter de Milán (3ª etapa) ==== En setembro de [[1995]] púxose á fronte do [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] por terceira vez, de xeito provisional tras a destitución de [[Ottavio Bianchi]]. Dirixiu o equipo en seis encontros, logrando unha vitoria, catro empates e unha derrota. En novembro deixou o cargo e foi substituído por [[Roy Hodgson]], continuando nos despachos do club durante varios anos.<ref>{{Cita novas|data=12 de novembro de 1995|título=Luis Suárez vuelve a los despachos del Inter|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=51}}</ref> == Recoñecementos == Foi galardoado en 1960 co [[Balón de Ouro]], superando nas votacións a [[Ferenc Puskás]] e [[Uwe Seeler]]. Ademais rematou segundo nas edicións de 1961 e 1964, por detrás de [[Omar Sívori]] e [[Denis Law]] respectivamente, e terceiro na de 1965, na que o gañador foi [[Eusébio da Silva Ferreira|Eusébio]]. En setembro de [[1965]] foi condecorado coa Medalla de Ouro ao Mérito Deportivo do Concello da Coruña, xunto ao tenista [[Manolo Santana]],<ref>{{Cita novas|data=10 de setembro de 1965|título=Santana y Suárez, medallas de oro al mérito deportivo del ayuntamiento coruñés|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1239340&posicion=7&presentacion=pagina|data-acceso=28 de xuño de 2021|páxina=7|xornal=[[La Noche]]|lingua=es}}</ref> e en 1989 a [[Xunta de Galicia]] entregoulle a [[Medalla Castelao]].<ref>{{Cita novas|data=2 de xuño de 1989|título=La Xunta destina 15.000 millones de pesetas a obras hidráulicas en Vigo|url=|data-acceso=|páxina=19|xornal=[[La Voz de Galicia]]|lingua=es}}</ref> En 2016 o xornal ''[[Marca (xornal)|Marca]]'' premiouno co galardón [[Marca Leyenda]].<ref>{{Cita novas|data=15 de decembro de 2016|título=Luis Suárez recibió el MARCA Leyenda|url=https://www.marca.com/mundo-marca/2016/12/14/5851ca1022601d34318b463d.html|data-acceso=2 de xullo de 2021|lingua=es|xornal=[[Marca (xornal)|Marca]]}}</ref> == Vida persoal == Casou en 1967 na [[Igrexa de San Xurxo da Coruña|Igrexa de San Xurxo]] da [[A Coruña|Coruña]] con Nieves Arangüena Berea.<ref>{{Cita novas|data=26 de xuño de 2017|título=Un guardia civil sindicalista|url=https://www.laregion.es/articulo/historia-en-4-tiempos/guardia-civil-sindicalista/20170626103720719584.html|data-acceso=30 de xuño de 2021|apelidos=Outeiriño|nome=Maribel|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita novas|data=16 de xuño de 1967|título=Se casó Luis Suárez|data-acceso=30 de xuño de 2021|lingua=es|xornal=[[La Noche]]|páxina=11|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1239878&posicion=11&presentacion=pagina|número=14228}}</ref> Tiveron dous fillos, Luis e Ignacio. O segundo deles, que padecía unha enfermidade conxénita, faleceu en maio de 1977 en [[Xénova]], aos sete anos de idade.<ref>{{Cita novas|data=19 de maio de 1977|título=Murió el hijo menor de Luis Suárez|data-acceso=|páxina=50|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> == Palmarés == === Fabril === * '''[[Campionato Galego de Afeccionados]] (1):''' 1953. === FC Barcelona === * '''[[Primeira división española de fútbol|Primeira división de España]] (2):''' [[Primeira división española 1958/59|1958/59]], [[Primeira división española 1959/60|1959/60]]. * '''[[Copa do Rei de fútbol|Copa do Xeneralísimo]] (2):''' [[Copa do Xeneralísimo de fútbol 1956/57|1956/57]], [[Copa do Xeneralísimo de fútbol 1958/59|1958/59]]. * '''[[Copa de Feiras]] (2):''' 1955/58, 1958/60. === Inter de Milán === * '''[[Serie A]] (3):''' 1962/63, 1964/65, 1965/66. * '''[[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] (2):''' [[Copa de Europa 1963/64|1963/64]], [[Copa de Europa 1964/65|1964/65]]. * '''[[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]] (2):''' 1964, 1965. === Selección española === * '''[[Eurocopa de Fútbol|Eurocopa]] (1):''' [[Eurocopa de Fútbol de 1964|1964]]. === Distincións individuais === * '''[[Balón de Ouro]] (1):''' 1960. **'''[[Balón de Ouro|Balón de Prata]] (2):''' 1961, 1964. **'''[[Balón de Ouro|Balón de Bronce]] (1):''' 1965. *'''[[Equipo do Torneo da Eurocopa]] (1):''' 1964. *'''[[Marca Leyenda]] (1):''' 2016. == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Bibliografía === * {{cita libro|autor={{Versaleta|[[Xan Fraga|Fraga, X.]]}}|ano=2010|título=Luís Suárez. Fútbol de seda|editorial=Baía Edicións}} *{{Cita libro|título=INTER - Dalla nascita allo scudetto del centenario|apelidos=Grassia|nome=Filippo|editorial=Antonio Vallardi Editore|ano=2008|ISBN=978-88-95684-11-6|ref=harv|lingua=it|apelidos2=Lotito|nome2=Gianpiero}} === Ligazóns externas === *[http://www.rsssf.com/miscellaneous/lsuarez-intlg.html Datos do xogador] en RSSSF {{Selección de España na Copa do Mundo de 1962}} {{Galardoados co Balón de Ouro}} {{Inter de Milán na tempada 1963/64}} {{Equipo español campión europeo en España 1964}} {{Once Ideal da Eurocopa de 1964}} {{Selección de España na Copa do Mundo de 1966}} {{Galegos gañadores da Liga de Campións da UEFA}} {{Adestradores do Inter de Milán}} {{Adestradores do Deportivo da Coruña}} {{Adestradores da selección de fútbol de España}} {{Selección de España na Copa do Mundo de 1990}} {{Medallas Castelao}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Suarez, Luis}} [[Categoría:Nados en 1935]] [[Categoría:Nados na Coruña]] [[Categoría:Futbolistas da Coruña]] [[Categoría:Balón de Ouro]] [[Categoría:Medallas Castelao]] [[Categoría:Xogadores do Deportivo Fabril]] [[Categoría:Xogadores do Deportivo da Coruña]] [[Categoría:Xogadores do CD Condal]] [[Categoría:Xogadores do FC Barcelona]] [[Categoría:Xogadores do Inter de Milán]] [[Categoría:Xogadores do UC Sampdoria]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de España]] [[Categoría:Futbolistas gañadores da Liga de Campións da UEFA]] [[Categoría:Xogadores do Mundial de Fútbol de 1962]] [[Categoría:Xogadores do Mundial de Fútbol de 1966]] [[Categoría:Futbolistas gañadores da Eurocopa]] [[Categoría:Adestradores de fútbol de Galicia]] [[Categoría:Adestradores do Inter de Milán]] [[Categoría:Adestradores do SPAL 1907]] [[Categoría:Adestradores do Calcio Como 1907]] [[Categoría:Adestradores do Cagliari Calcio]] [[Categoría:Adestradores do Deportivo da Coruña]] [[Categoría:Adestradores do Albacete Balompié]] [[Categoría:Adestradores da selección de fútbol de España sub-21]] [[Categoría:Adestradores da selección de fútbol de España]] [[Categoría:Adestradores do Mundial de Fútbol de 1990]] [[Categoría:Galegos de Cataluña]] [[Categoría:Medalla de Ouro da Real Orde do Mérito Deportivo]] [[Categoría:Artigos destacados sobre Galicia]] fsq8z7miig07jblm8nvgocgn9m9ugmo 0 17970 6166450 5640188 2022-08-24T20:45:58Z One2 785 wikitext text/x-wiki As '''xergas'''<ref>{{DRAG|xerga}}</ref> ou '''argots'''<ref>{{DRAG|argot}}</ref> son unha [[linguaxe]] falada propia de determinados oficios tradicionais, de carácter esotérico ou críptico (só coñecida polos membros do grupo) que a utiliza para se diferenciar e afirmar como grupo así como para evitar ser comprendido polos demais. Nestas linguas mestúranse palabras galegas propias cun significado modificado, neoloxismos e deformacións. Sempre foron transmitidas por vía oral e só na primeira metade do século XX comezaron a ser rexistradas por escrito. ==Algunhas xergas== Na lingua galega existen varias xergas profesionais que reciben o nome de ''verbos'', ''verbas'' ou ''latíns'' e que están en proceso de desaparición. * [[Barallete]]: xerga dos afiadores e paraugueiros, de [[Nogueira de Ramuín]]. * [[Xerga dos cesteiros]]: [[Mondariz]]. * [[Latín dos chafoutas]]: xerga dos albaneis de [[Goián, Tomiño|Goián]] ([[Tomiño]]). * [[Verbo dos arxinas]]: xerga dos canteiros, da [[Terra de Montes]]. * [[Fala dos cabaqueiros]] ou ''verbo daordes'': xerga dos telleiros do [[O Rosal|Rosal]] (Pontevedra). * [[Fala dos bugardeiros]]: xerga dos cesteiros de [[Mondariz]]. * [[Lafrada]]: fala dos albaneis de [[Bueu]]. * [[Fala dos ingreiros]]: xerga dos músicos de [[Celanova]]. * [[Barallete dos grañudos]]: falado polos vendedores ambulantes da [[A Graña, Covelo|Graña]] ([[Covelo]]). * [[Garisma]]: latín dos cegos galegos. *Burón: xerga dos comerciantes do [[Val de Fornela]]. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |nome=Jorge |apelidos={{Versaleta|Rodrigues Gomes}} |título=Falas Secretas. Estudo das gírias gremiais galego-portuguesas e ibéricas |serie=Universália |ano=2008 |editorial=[[Associaçom Galega da Língua|AGAL]] |lugar=Ourense |isbn=978-84-87305-27-6 |ref=harv}} === Ligazóns externas === *[http://sli.uvigo.es/xirias/ Dicionario de dicionario de xirias] === Outros artigos === *[[Variedades diastráticas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Lingüística]] 0rkikzbsmdxif3n0xnvdzymso3ksdnr 0 21685 6166469 6107956 2022-08-24T21:19:33Z One2 785 wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=agosto de 2016}} {{Non neutral|data=agosto de 2016}} {{wikificar}} {{título en cursiva}} {{Outros homónimos|Vieiros}} [[Ficheiro:Logo de Vieiros (especial 2005).svg|miniatura|upright=1.3]] '''''Vieiros''''' foi un portal galego de [[internet]] que apareceu o [[24 de febreiro]] de [[1996]] e pechou o [[24 de xullo]] de [[2010]]<ref>[http://www.vieiros.com/nova/80362/ate-sempre Até sempre], Vieiros.com.</ref>. Foi o primeiro sitio privado en empregar a [[lingua galega]] na rede.{{Cómpre referencia}} == Historia == [[Ficheiro:Logo de Vieiros (1).gif|miniatura|Un dos seus 1.^os logos.]] Na primavera de [[1995]] comezou o traballo de deseño e preparación e Vieiros, que tomou o nome da [[Vieiros (revista)|desaparecida revista]] do [[Padroado da Cultura Galega de México]], viu a luz o 24 de febreiro de 1996, data que coincidía co aniversario do nacemento de [[Rosalía de Castro]] e da primeira emisión da [[Radio Galega]]. Nun comezo era un índice de recursos de interese para Galicia, o que o converteu no primeiro directorio da rede galega. O directorio de rexistros deu o salto a Buscador en [[1997]], nacendo deste xeito o primeiro [[buscador]] galego. Nun principio os recursos organizábanse de forma temática e tamén contiña a sección A Galería, na que se daba a coñecer a obra e biografía dos artistas galegos. Ademais realizáronse especiais como o do [[Día das letras galegas]]. No Nadal de [[1996]] comezou a súa andaina a sección informativa semanal Cousas, que en [[1997]] se converteu na páxina principal e xa con periodicidade diaria e incorpora un motor de busca, que foi o primeiro buscador galego e posteriormente aparecen edicións locais, charlas en liña. Foi dirixido por [[Rocío Castro]], [[Anxo Quintela]] (durante tres anos), [[María Yáñez]] (durante 10 meses en 2006) e [[Ramón Vilar Landeira]] (dende finais de outubro de [[2006]] ata o 24 de xullo de [[2010]]). Dende a súa creación o editor e propietario foi [[Lois Rodríguez]]. O [[24 de xullo]] de [[2010]], véspera do [[Día Nacional de Galicia]] a través dun editorial anúnciase o peche do portal debido a motivos económicos. Vieiros é importante na historia da comunicación en Galicia por ser fundamentalmente un medio pioneiro en múltiplas iniciativas que logo se habían de espallar a outros medios. Entre elas salientan: * Ser o primeiro directorio da rede galega. * Ser o primeiro buscador galego. * Realizar o primeiro estudo en profundidade en liña dunhas eleccións galegas: [http://vello.vieiros.com/eleccions/ Eleccións Lexislativas de 1996]. * Organizar en Galicia [http://vello.vieiros.com/chat/diazpardo.html a primeira charla en liña] entre os navegantes e unha personaxe convidada. Na primeira charla, o 23 de decembro de 1996, a persoa convidada foi [[Isaac Díaz Pardo]]. En total realizaron [https://web.archive.org/web/20100602112748/http://vello.vieiros.com/chat/chatsanteriores.php 47 charlas en liña] entre os anos 1996 e 2005 onde puxeron en contacto directo os internautas galegos con persoeiros destacados en diferentes eidos da cultura: da literatura ([[Xosé Luís Méndez Ferrín]], [[Suso de Toro]], [[Fran Alonso]], [[Camilo Franco]] e [[Jaureguizar]]); da música ([[Milladoiro (grupo musical)|Milladoiro]], [[Rodrigo Romaní]], [[Mercedes Peón]], [[Anxo Pintos]], [[Uxía Senlle]] e [[Viktor Flores]]); da investigación ([[Camilo Regueiro]], [[Ramón Flores]], [[Henrique Monteagudo]], [[Ramón Villares]] e [[Andrés Torres Queiruga]]); do deporte ([[Fran Gómez Pallas]]); das artes escénicas e o cine ([[Miguel de Lira]], [[Xesús Ron]], [[Antón Reixa]], [[Xavier Villaverde]], [[Luís Tosar]] e [[Mabel Rivera]]); da política ([[Encarna Otero]], [[Aina Moll]], [[Xosé Luís Barreiro Rivas]], [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], [[Anxo Quintana]] e [[Roberto Mera]]); de todo tipo de organizacións sociais ([[Manoel Soto Ferreiro|Manuel Soto]], [[Carme Avendaño]], [[Haji Abdalhasib Castiñeira]], [[Manuel Dios]], [[Bernardo Penabade]] e [[Francisco Javier Fernández de Ana Magán]]); das institucións [[Alfonso Zulueta de Haz]]; da investigación ([[Camilo Regueiro]], [[Ramón Flores]] e [[Henrique Monteagudo]]); do exército ([[Xosé Fortes]]); dos medios de comunicación ([[Ramón Chao]], [[Armand Mattelart]], [[Vicent Partal]], [[Steven Ross]], [[Miguel Anxo Murado]] e [[José Luis Alvarez]]); da arte ([[EVRU]] e [[Carlota Álvarez Basso]]) e da edición ([[Víctor Freixanes]] e [[Olegario Sotelo Blanco]]). == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita web |url=https://xornalistas.gal/web/uploads/materiais_biblioteca_adxuntos/adxunto/9ac/55c0afd927-informe_medios_galegos.pdf |título=A crise dos medios en galego: informe |páxina-web=Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia |nome1=Manuel |apelidos1={{Versaleta|M. Barreiro}} |nome2=Marcos |apelidos2={{Versaleta|Pérez Pena}} |ano=2013}} === Ligazóns externas === * [http://vieiros.com Vieiros] * [http://web.archive.org/web/19980611185149/http://www.vieiros.com/ Páxina do 11 de xuño de 1998] en [[Internet Archive]]. * {{Cita web |nome=Marcos |apelidos={{Versaleta|Pérez Pena}} |ligazón-autor=Marcos Pérez Pena |ano=2021 |url=https://praza.gal/ducias/fitos-na-historia-de-vieiros.com |título=Unha ducia de fitos na historia de Vieiros.com |páxina-web=[[Praza.gal]]}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Xornais electrónicos]] [[Categoría:Xornais en lingua galega]] [[Categoría:Xornais de Galicia desaparecidos]] [[Categoría:Premio Xoán Manuel Pintos]] [[Categoría:Cultura de Galicia sen imaxes]] [[Categoría:Sitios de Internet en galego]] 0aozg0qajeb7fncw78iif5qc5zmpygd 0 25718 6166531 5984124 2022-08-25T07:24:32Z 195.254.148.42 wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=decembro de 2017}} {{Biografía}} '''Augusto González de Linares''', nado en [[Valle]], no concello de [[Cabuérniga]] en [[1845]] e finado en [[Santander]] o [[1 de maio]] de [[1904]], foi un [[pedagoxía|pedagogo]] [[Cantabria|cántabro]]. == Traxectoria == Fixo estudos primeiro na escola municipal e logo nos Escolapios de [[Villacarriedo]] e no Instituto de [[Santander]]. Fixo a carreira de Ciencias Naturais e Dereito en [[Valladolid]] e [[Madrid]] ([[1861]]-[[1864]]). Foi axudante de mineraloxía no Museo de Ciencias Naturais ([[1867]]-[[1869]]) e substituto na cátedra de Historia Natural do Instituto Cardenal Cisneros, ambos en [[Madrid]]. doctor en Ciencias no [[1870]], no [[1872]] obtén a cátedra de Historia Natural do Instituto de [[Albacete]], que abandona en breve ó obter a cátedra universitaria de Historia Natural na [[Universidade de Santiago de Compostela]], onde está de agosto do [[1872]] ata abril de [[1875]], onde é firme partidario do evolucionismo, que comezaba a facerse un oco en España, e deseñou unha filosofía natural de sentido [[Krausismo|krausista]], escribindo un ensaio de introdución ó estudo da Historia Natural ([[1973]]). Co catedrático de [[Química orgánica]], [[Laureano Calderón]] ([[1847]]-[[1894]]), encabezou unha protesta para a liberdade de cátedra en [[1875]], contra unha [[decreto Orovio|circular]] do ministro naquel entón. En marzo conseguiron adhesións na Universidade Central madrileña, pasando a ser chamada a "segunda cuestión universitaria", motivo polo que foi apartado da súa cátedra. No [[1876]], cofunda a [[Institución Libre de Enseñanza]] (ILE), a instancias de [[Francisco Giner de los Ríos]], e con [[Gumersindo de Azcárate]] e [[Nicolás Salmerón]], entre outros. Foi o primeiro secretario dela ata [[1880]], ensinando [[Cristalografía]] e [[Morfoloxía Natural]] xunto a [[Salvador Calderón]] ([[1853]]-[[1911]]), e realiza viaxes científicas por [[Europa]], que facilitaron a investigación botánica con Van Thiegen no Museo De Historia Natural de [[París]] e outras noutros lugares e outras personalidades científicas do momento. No [[1881]], ó gobernar os liberais, volta á súa cátedra, pero na Universidade de [[Valladolid]] por estar ocupada a súa praza en Santiago. Foi comisionado en [[1883]] para estudar as costas españolas, comezando as investigacións sobre o litoral. No [[1884]] reincorporouse á actividade docente en [[Valladolid]], participando na promulgación en [[1886]] do primeiro centro español de bioloxía mariña, a 'Estación Marítima de [[Zooloxía|Zoología]] y [[Botánica]] experimentales'. Ó ano seguinte vai a [[Italia]] para estudar a institución correspondente en [[Nápoles]], sendo nomeado á volta director da nova institución, que dirixiría en [[Santander]] ata a súa morte. Na actualidade leva o seu nome un IES en Santander.<ref>https://www.iesaglinares.com/</ref> {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Gonzalez de Linares, Augusto}} [[Categoría:Personalidades da bioloxía]] [[Categoría:Personalidades do ensino]] [[Categoría:Personalidades de Cantabria]] [[Categoría:Nados en 1845]] [[Categoría:Finados en 1904]] [[Categoría:Nados en Cabuérniga]] gj2c31ze224wn536g92b984nodoxjeu 0 28124 6166327 5965655 2022-08-24T14:25:05Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Futbolista}} '''Pierre Littbarski''' (nado o [[16 de abril]] de [[1960]] en [[Berlín]]) é un [[Fútbol|futbolista]] e adestrador [[Alemaña|Alemán]]. Case toda a súa carreira coma xogador transcorre no [[1. FC Köln]], co que gañou unha Copa de Alemaña en 1983, e foi tres veces subcampión da [[Fußball-Bundesliga|Bundesliga]]. A nivel internacional ten dous subcampionatos do mundo, en [[Mundial de fútbol España 1982|1982]] e [[Mundial de fútbol México 1986|1986]]. En [[Mundial de fútbol Italia 1990|1990]] por fin consegue o título de campión. Actualmente adícase a adestrar ao [[Sydney FC]] na liga Australiana de fútbol. Littbarski foi un extremo magnífico cunha técnica e un disparo abraiantes e sobre todo é recoñecido polo seu xenial caneo. == Clubs == * Xullo 1978 - xuño 1986: &nbsp;[[1. FC Köln]] * Xullo 1986 - xuño 1987: &nbsp;[[Racing Club de France Football|Racing Club de Paris]] * Xullo 1987 - xuño 1993: &nbsp;[[1. FC Köln]] * Xullo 1993 - xuño 1995: &nbsp;[[JEF United Ichihara]] * 1996 - 1997: &nbsp;[[Vegalta Sendai|Brummel Sendai]] == Carreira internacional == 73 partidos internacionais con [[Alemaña do Oeste]] - 18 goles. * [[Football World Cup 1982|1982 World Cup]]: &nbsp;Runners Up * [[1984 European Football Championship|1984 European Championship]]: &nbsp;First Round * [[Football World Cup 1986|1986 World Cup]]: &nbsp;Runners Up * [[1988 European Football Championship|1988 European Championship]]: &nbsp;Semi Finalists * [[Football World Cup 1990|1990 World Cup]]: &nbsp;Champions German U21 side: 21 internationals == Carreira como técnico == * 1999 - 2000: &nbsp;[[Yokohama FC]] * 2001: &nbsp;[[Bayer Leverkusen]] (Asistente) * xuño 2001 - novembro 2002: &nbsp;[[MSV Duisburg]] * xullo 2003 - xuño 2004: &nbsp;[[Yokohama FC]] * febreiro 2005 - presente: &nbsp;[[Sydney FC]] {{Selección da Alemaña Federal na Copa do Mundo de 1990}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Littbarski, Pierre}} [[Categoría:Futbolistas de Alemaña]] [[Categoría:Centrocampistas de fútbol]] [[Categoría:Xogadores do 1. FC Köln]] [[Categoría:Xogadores do Racing Club de France]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de Alemaña]] [[Categoría:Nados en 1960]] [[Categoría:Nados en Berlín]] j6pcufvb59ali5blgj26507iwy5e653 0 29230 6166520 6150737 2022-08-25T06:08:27Z MGA73 13347 One moved to Commons wikitext text/x-wiki <gallery> Ficheiro:Miradoiro parque Rosalía de Castro, Lugo 1.jpg|No miradoiro, marxe esquerda, vista do río Miño que corre paralelo á N-VI, e as zonas de Magoi, Fingoi e o fondo de todo Piúgos. Ficheiro:Miradoiro parque Rosalía de Castro, Lugo 2.jpg|Vista central (desde o miradoiro). Ao fondo parte da ponte vella e o barrio de San Lázaro da Ponte; tamén segue o río Miño. Ficheiro:Estanque do Parque de Rosalía de Castro, Lugo 1.jpg|Estanque do parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Estanque parque Rosalía de Castro de Lugo.jpg|Estanque do parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Estanque do Parque de Rosalía de Castro, Lugo 4.jpg|Estanque do parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 0.jpg|Interiores do parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 6.jpg|Antiga situación do circuíto de Karts nas costas do Parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 5.jpg|Vista lateral do antigo Pavillón dos Deportes, nel aínda se seguen a celebrar algúns concertos musicais nas festividades do San Froilán. Ficheiro:Piñeiro rúa Pardo Ouro, Lugo.jpg|Aínda que de fronte sobresae un pino, por detrás pódese apercibir una vista parcial de novas edificacións dende a rúa Pardo Ouro. Ficheiro:Rúa Pardo Ouro, Lugo.jpg|Dende a mesma rúa Pardo Ouro pódese divisar parte da estrada N-VI e as aldeas de Conturiz, As Barxelas e Soñar. Ficheiro:Casas rúa Pardo Ouro, Lugo.jpg|Nova vista dende a rúa Pardo Ouro. Ficheiro:Lugo - Fonte do Rei.jpg|Vista do punto onde parten a rúa de San Roque (detrás da fonte), a avenida de Ramón Ferreiro (esquerda) e a rúa Rei (dereita) que empata a Avda. de Madrid con Ramón Ferreiro. Ficheiro:Lugo - Fonte do Rei 2.jpg|Nova vista da Fonte do Rei, neste caso tamén se divisa (por detrás da fonte) o inicio da rúa Pastor Laxeiro. Ficheiro:Rúa Cornubia, Lugo.jpg|Vista parcial da rúa Cornubia; en fronte pódese divisar a Discoteca Vértigo. Ficheiro:Avenida de Ramón Ferreiro, Lugo 1.jpg|Vista parcial da Avda. de Ramón Ferreiro (o axardinado interior está pendente de remodelar); apercíbense as edificacións con algúns anos, en fronte o Edificio de Tráfico. Ficheiro:Avenida de Ramón Ferreiro, Lugo 2.jpg|Outra vista parcial da Avda. de Ramón Ferreiro. Unha das arterias principais da cidade; conta na súa rotonda con dúas glorietas (pódese ver a primeira). Ficheiro:Instituto Galego da Vivenda e Solo - sede de Lugo.jpg|Tamén a Avda. de Ramón Ferreiro pódese apreciar a nova construción do edificio de [[Instituto Galego da Vivenda e Solo]]. Ficheiro:Cámara Oficial de Comercio de Lugo.jpg|A Cámara de Comercio Exterior é outro dos edificios emblemáticos que podemos atopar na Avda. de Ramón Ferreiro. Ficheiro:Biblioteca pública de Lugo.jpg|Biblioteca Pública do Estado. Ficheiro:Gran Hotel Lugo.JPG|Gran Hotel Lugo, tamén coñecido polo Hotel HUSA. Ficheiro:Escultura aos caídos de Juan Puchades Quilis en Lugo 1.jpg|Escultura aos caídos de Juan Puchades Quilis, na avda. Ramón Ferreiro Ficheiro:Escultura aos caídos de Juan Puchades Quilis en Lugo 1.jpg|Escultura aos caídos de Juan Puchades Quilis, na avda. Ramón Ferreiro Ficheiro:Gran Hotel de Lugo.jpg|Vista parcial do Gran Hotel, un edificio que dispón de piscina na parte superior dereita. Ficheiro:Rúa Pintor Corredoira, Lugo.jpg|Vista parcial da rúa Pintor Corredoira e entrada da discoteca Valentino. Ficheiro:Facultade de Maxisterio de Lugo.jpg|Facultade de Maxisterio de Lugo. Ficheiro:Árbores na avenida Ramón Ferreiro, Lugo.jpg|Nova vista do paseo axardinado da Avda. de Ramón Ferreiro. Ficheiro:Escultura na avenida de Ramón Ferreiro, Lugo.jpg|Entre tendas de roupa, cafeterías e supermercados tamén hai lugar para as esculturas. Ficheiro:IES Nosa Señora dos Ollos Grandes 1.jpg|IES Nosa Señora dos Ollos Grandes. Ficheiro:IES Nosa Señora dos Ollos Grandes 2.jpg|IES Nosa Señora dos Ollos Grandes na avenida de Ramón Ferreiro. Ficheiro:IES Nosa Señora dos Ollos Grandes 3.jpg|IES Nosa Señora dos Ollos Grandes 1, aínda coa Aguia de San Xoán no escudo de Espala. Ficheiro:Seminario diocesano de Lugo.jpg|Vista parcial do Seminario Maior. De fronte, agora cerrado por valados de obras, estaba un axardinado con mazairas. Ficheiro:Avenida Ramón Ferreiro, Lugo - inicio.jpg|Inicio da avenida de Ramón Ferreiro; de fronte aparece a rúa Vilalba e na marxe esquerda parte a avenida de Rodríguez Mourelo. Ficheiro:IES Lucus Augusti 1.jpg|Vista lateral da entrada de Instituto Lucus Augusti. Ficheiro:IES Lucus Augusti 2.jpg|Vista frontal do mesmo instituto; noutros tempos era coñecido familiarmente como o "Masculino". Ficheiro:Casas na avenida de Rodríguez Mourelo, Lugo.jpg|Avenida de Rodríguez Mourelo; casas con distintas estruturas na súa construción. Ficheiro:Casas na avenida de Rodríguez Mourelo, Lugo 2.jpg|Casa na avenida de Rodríguez Mourelo. Ficheiro:Pazo de Xustiza de Lugo.jpg|Pazo de Xustiza de Lugo, antigamente edificio de vivendas. Ficheiro:IES Lucus Augusti.jpg|[[Instituto Lucus Augusti]]. Ficheiro:Lugo - escultura praza de Avilés.jpg|Remate da Avda. de Rodríguez Mourelo na Plaza de Avilés; en fronte o monumento que alberga os escudos das catros provincias galegas. Ficheiro:Audiencia Provincial de Lugo.jpg|Antigo Pazo de Xustiza, remodelado para facer un arquivo. Ficheiro:Lugo - escultura praza de Avilés - escudo da provincia de Lugo.jpg|Arrimándonos o monumento da Praza de Avilés, de costas nosa queda a Avda. de Rodríguez Mourelo. En fronte observamos o escudo de Lugo. Ficheiro:Lugo - escultura praza de Avilés - escudo da provincia da Coruña.jpg|Voltamos pola dereita, escudo da provincia da Coruña. As nosas costas están o Parque de Rosalía de Castro e a rúa Xeneral Tella. Ficheiro:Lugo - escultura praza de Avilés - escudo da provincia de Pontevedra.jpg|Neste caso é a imaxe do escudo de Pontevedra, as nosas costas marcha a rúa Doutor García Portela. Ficheiro:Lugo - escultura praza de Avilés - escudo da provincia de Ourense.jpg|Escudo de Ourense, as costas o novo edificio de Xustiza e a rúa Armando Durán. Ficheiro:Aves no parque de Rosalía de Castro, Lugo 1.jpg|Aves no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Aves no parque de Rosalía de Castro, Lugo 1.jpg|Aves no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Estanque do Parque de Rosalía de Castro, Lugo 2.jpg|Estanque do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Estanque do Parque de Rosalía de Castro, Lugo 3.jpg|Estanque do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Cisnes Parque Rosalía de Castro, Lugo 1.jpg|Cisnes no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Cisnes Parque Rosalía de Castro, Lugo 2.jpg|Cisnes no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Cisnes Parque Rosalía de Castro, Lugo 3.jpg|Cisnes no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Hospital San Xosé, Lugo.jpg|Parque Rosalía de Castro. Enfronte, medio tapado polas árbores, o hospital de San Xosé. Ficheiro:Fogar do Santo Anxo, Lugo.jpg|Fogar do Santo Anxo. Ficheiro:Rúa de Ourense, Lugo.jpg|Rúa de Ourense. Ficheiro:Polígono das Augas Férreas.jpg|Vista parcial das novas edificacións do Polígono das Augas Férreas. Ficheiro:Sede da Policía Autonómica, Lugo.jpg|Instalación da Policía Autonómica, por diante a rolda de Fingoi. Ficheiro:Cruz Vermella na avenida de Madrid, Lugo.jpg|Avda. de Madrid, edificio da Cruz Vermella. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro, Lugo 25.jpg|Parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro, Lugo 26.jpg|Parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Rúa de Pascual Veiga, Lugo - delegación da CRTVG.jpg|Rúa de Pascual Veiga. Delegación da CRTVG. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro, Lugo 28.jpg|Parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro, Lugo 29.jpg|Parque de Rosalía de Castro. Ao fondo a Ponte Nova e os barrios do Carme e a Cheda. Ao lonxe a parroquia de Orbazai. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 1.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 2.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 3.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 4.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro, ao fondo o barrio de Magoi. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 5.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 7.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro, onde se sitúan as atraccións principais do San Froilán. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 8.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro (Lugo) 0.jpg|Interiores do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Río Miño e Ponte Vella de Lugo.jpg|Ponte Vella no río Miño. Barrios da Ponte e San Lázaro, co Club Fluvial no medio. Ficheiro:Río Miño - Lugo 2.jpg|Club Fluvial de Lugo (edificio amarelo), barrio de San Lázaro e o Pazo de Exposicións. Ficheiro:Río Miño - Lugo.jpg|Río Miño e presa do Muíño, xunto ao colexio da Ponte. Ficheiro:Explanada no parque de Rosalía de Castro 1.jpg|Explanada no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Explanada no parque de Rosalía de Castro 2.jpg|Explanada no parque de Rosalía de Castro. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 2.jpg|Vista parcial dos interiores do Parque Rosalía de Castro, esta zona xa é comprendida nas costas do parque. Enfronte o antigo Pavillón dos Deportes. Ficheiro:Parque de Rosalía de Castro, Lugo 46.jpg|Parque de Rosalía de Castro. Zona axardinada do Pavillón de Deportes. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 7.jpg|Pavillón de Deportes, xunto á rúa de Santiago. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 3.jpg|Nova vista frontal do antigo Pavillón dos Deportes, os muros de abaixo están decorados de graffitis. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 8.jpg|Pavillón de Deportes, rúa de Santiago e rolda da República Arxentina. Ficheiro:Pavillón dos Deportes de Lugo 1.jpg|Vista parcial do antigo Pavillón de Deportes, por enriba un helicóptero da Protección Civil. Ficheiro:Niños en árbores en Lugo.jpg|Niños en árbores da rúa de Santiago. Ficheiro:Rúa de Santiago, Lugo.jpg|Rúa de Santiago, ao paseo e miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Ponte Vella de Lugo 5.jpg|Ponte Vella dende o miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Miradoiro da Volta da Viña 6.jpg|Miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Miradoiro da Volta da Viña 7.jpg|Miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Miradoiro da Volta da Viña 8.jpg|Miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Estrada do paseo de Magoi.jpg|Estrada do paseo de Magoi. Ficheiro:Balneario de Lugo.jpg|Balneario desde o miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Rúa de Santiago, Lugo 61.jpg|Rúa de Santiago. Ficheiro:Miradoiro da Volta da Viña 62.jpg|Miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Miradoiro da Volta da Viña 63.jpg|Miradoiro da Volta da Viña. Ficheiro:Estrada da Tolda, N-VI en Lugo.jpg|Estrada vella da Tolda, actual [[N-VI]]. Ficheiro:Balneario de Lugo 65.jpg|Balneario de Lugo. O edificio agocha as antigas termas romanas. Ficheiro:Miradoiro xunto á Ponte Vella de Lugo.jpg|Miradoiro xunto á Ponte Vella. Ficheiro:Parque no barrio da Ponte, Lugo.jpg|Parques para o lecer na barriada da Ponte. Ficheiro:Ponte Vella de Lugo 2005.jpg|Ponte Vella. Ficheiro:Ponte Vella de Lugo 2005 - arco.jpg|Detalle do arco da Ponte Vella. Ficheiro:Lavadoiro da Ponte Vella, Lugo.jpg|Lavadoiro a carón da Ponte Vella. Ficheiro:Lavadoiro da Ponte Vella, Lugo - interior.jpg|Interior do lavadoiro. Ficheiro:Balneario de Lugo 72.jpg|Balneario de Lugo e os barrios de Magoi e Fingoi. Ficheiro:Aparcadoiro no recinto feiral de Lugo.jpg|Paseo de recinto feiral. Ficheiro:Camiño de Santiago na ponte vella de Lugo.JPG|Indicador do camiño de Santiago na Ponte Vella de Lugo, no remate da rúa de Santiago e o comezo da Estrada Vella de Santiago. Ficheiro:Ponte Vella de Lugo 75.jpg|Parte superior da Ponte Vella. Ficheiro:Rúa Santiago Lugo.JPG|Vista xeral dunha parte da barriada da Ponte, a Volta da Viña, parte de Magoi e parte das costas do Parque Rosalía de Castro. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 77.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 78.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 79.jpg|Fachada dunha das casa máis antigas da Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 80.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 81.jpg|Aparcadoiros da Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 82.jpg|Calzada da Ponte por enriba na N-VI. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 83.jpg|Saída de derivación dende a Calzada da Ponte ata a N-VI. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 84.jpg|Calzada da Ponte e o pontigo da N-VI. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 85.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 86.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 87.jpg|Calzada da Ponte. Na marxe superior esquerda comeza o camiño do Regueiro. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 88.jpg|Calzada da Ponte. Dende ela parten algún camiños secundarios cara a hortas e prados da zona. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 89.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Calzada da Ponte, Lugo 90.jpg|Calzada da Ponte. Ficheiro:Camiño do Regueiro, Lugo 1.jpg|Camiño do Regueiro. Na marxe dereita a Calzada da Ponte. Ficheiro:Camiño do Regueiro, Lugo 2.jpg|Camiño do Regueiro. Ficheiro:Camiño do Regueiro, Lugo 3.jpg|Camiño do Regueiro. Ficheiro:Sede de Mutua Gallega en Lugo.jpg|Sede de Mutua Gallega en Lugo. Ficheiro:Barrio da Cheda, Lugo, desde o camiño do Regueiro.jpg|Camiño do Regueiro. Ao fondo divísase o barrio da Cheda. Ficheiro:100 0696.JPG| Ficheiro:100 0697.JPG| Ficheiro:100 0699.JPG| Ficheiro:100 0700.JPG| Ficheiro:100 0701.JPG| Ficheiro:100 0704.JPG| Ficheiro:100 0705.JPG| Ficheiro:100 0708.JPG| Ficheiro:Lugo Ronda do Carme 43.JPG|Lugo Ronda do Carme 43 (aprox) Ficheiro:100 0710.JPG| Ficheiro:100 0711.JPG| Ficheiro:100 0712.JPG| Ficheiro:100 0714.JPG| Ficheiro:100 0715.JPG| Ficheiro:100 0716.JPG| Ficheiro:100 0717.JPG| Ficheiro:100 0721.JPG| Ficheiro:100 0722.JPG| Ficheiro:100 0723.JPG| Ficheiro:100 0725.JPG| Ficheiro:100 0726.JPG| Ficheiro:100 0727.JPG| Ficheiro:100 0728.JPG| Ficheiro:100 0728.JPG| Ficheiro:100 0729.JPG| Ficheiro:100 0730.JPG| Ficheiro:100 0731.JPG| Ficheiro:100 0732.JPG| Ficheiro:100 0733.JPG| Ficheiro:100 0734.JPG| Ficheiro:100 0735.JPG| Ficheiro:100 0736.JPG| Ficheiro:100 0737.JPG| Ficheiro:100 0738.JPG| Ficheiro:100 0739.JPG| Ficheiro:100 0740.JPG| Ficheiro:100 0741.JPG| Ficheiro:100 0742.JPG| Ficheiro:100 0743.JPG| Ficheiro:100 0744.JPG| Ficheiro:100 0745.JPG| Ficheiro:100 0746.JPG| Ficheiro:100 0747.JPG| Ficheiro:100 0748.JPG| Ficheiro:100 0749.JPG| Ficheiro:100 0750.JPG| Ficheiro:100 0751.JPG| Ficheiro:100 0752.JPG| Ficheiro:100 0753.JPG| Ficheiro:100 0754.JPG| Ficheiro:100 0755.JPG| Ficheiro:100 0756.JPG| Ficheiro:100 0757.JPG| Ficheiro:100 0758.JPG| Ficheiro:100 0759.JPG| Ficheiro:100 0762.JPG| Ficheiro:100 0763.JPG| Ficheiro:100 0764.JPG| Ficheiro:100 0765.JPG| Ficheiro:100 0766.JPG| Ficheiro:100 0768.JPG| Ficheiro:100 0769.JPG| Ficheiro:100 0770.JPG| Ficheiro:100 0771.JPG| Ficheiro:100 0772.JPG| Ficheiro:100 0773.JPG| Ficheiro:100 0774.JPG| Ficheiro:100 0775.JPG| Ficheiro:100 0776.JPG| Ficheiro:100 0777.JPG| Ficheiro:100 0778.JPG| Ficheiro:100 0779.JPG| Ficheiro:100 0838.JPG| Ficheiro:Estación de autobuses de Lugo 1.jpg| Ficheiro:Estación de autobuses de Lugo 2.jpg| Ficheiro:Estación de autobuses de Lugo 3.jpg| Ficheiro:Estación de autobuses de Lugo 4.jpg| Ficheiro:Estación de autobuses de Lugo 5.jpg| Ficheiro:100 0844.JPG| Ficheiro:100 0845.JPG| Ficheiro:100 0846.JPG| Ficheiro:100 0847.JPG| Ficheiro:100 0848.JPG| Ficheiro:100 0849.JPG| Ficheiro:100 0851.JPG| Ficheiro:100 0852.JPG| Ficheiro:Panel da Porta do Bispo Izquierdo - muralla de Lugo.JPG|Panel da Porta do Bispo Izquierdo, ou do Castelo Ficheiro:Centro de servizos municipais, Lugo.JPG|Centro de Servizos Municipais. Ficheiro:Centro de Servizos Municipais - Lugo.jpg|Centro de Servizos Municipais Ficheiro:100 0885.JPG| Ficheiro:100 1235.JPG| Ficheiro:100 1236.JPG| Ficheiro:100 1237.JPG| Ficheiro:100 1238.JPG| Ficheiro:100 1239.JPG| Ficheiro:100 1448.JPG| Ficheiro:100 1449.JPG| Ficheiro:100 1450.JPG| Ficheiro:100 1451.JPG| Ficheiro:100 1452.JPG| Ficheiro:100 1453.JPG| Ficheiro:100 1454.JPG| Ficheiro:100 1455.JPG| Ficheiro:100 1456.JPG| Ficheiro:100 1457.JPG| Ficheiro:100 1458.JPG| Ficheiro:100 1459.JPG| Ficheiro:100 1460.JPG| Ficheiro:100 1461.JPG| Ficheiro:100 1462.JPG| Ficheiro:100 1463.JPG| Ficheiro:100 1464.JPG| Ficheiro:100 1465.JPG| Ficheiro:100 1466.JPG| Ficheiro:100 1467.JPG| Ficheiro:100 1469.JPG| Ficheiro:100 1470.JPG| Ficheiro:100 1471.JPG| Ficheiro:100 1472.JPG| Ficheiro:100 1473.JPG| Ficheiro:100 1474.JPG| Ficheiro:100 1475.JPG| Ficheiro:Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira, Lugo) 2.jpg|Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira) Ficheiro:Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira, Lugo) 1.jpg|Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira) Ficheiro:100 1491.JPG| Ficheiro:100 1492.JPG| Ficheiro:Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira, Lugo) 3.jpg|Estadio Gregorio Pérez Rivera (A Pedreira) Ficheiro:100 1494.JPG| Ficheiro:100 1495.JPG| Ficheiro:100 1496.JPG| Ficheiro:100 1497.JPG| Ficheiro:100 1498.JPG| Ficheiro:100 1499.JPG| Ficheiro:100 1500.JPG| Ficheiro:100 1501.JPG| Ficheiro:100 1502.JPG| Ficheiro:100 1503.JPG| Ficheiro:100 1504.JPG| Ficheiro:100 1505.JPG| Ficheiro:100 1506.JPG| Ficheiro:100 1507.JPG| Ficheiro:100 1508.JPG| Ficheiro:100 1509.JPG| Ficheiro:100 1510.JPG| Ficheiro:100 1511.JPG| Ficheiro:100 1512.JPG| Ficheiro:100 1513.JPG| Ficheiro:100 1514.JPG| Ficheiro:100 1515.JPG| Ficheiro:100 1516.JPG| Ficheiro:100 1517.JPG| Ficheiro:100 1518.JPG| Ficheiro:100 1519.JPG| Ficheiro:100 1520.JPG| Ficheiro:100 1521.JPG| Ficheiro:100 1522.JPG| Ficheiro:100 1526.JPG| Ficheiro:100 1527.JPG| Ficheiro:100 1528.JPG| Ficheiro:100 1529.JPG| Ficheiro:100 1530.JPG| Pazo dos Deportes de Lugo 1.jpg|Pazo dos Deportes Ficheiro:100 1532.JPG| Ficheiro:Sede de Arias Nadela en Lugo.jpg|Empresa Arias Nadela. Ficheiro:100 1535.JPG| Ficheiro:100 1536.JPG| Ficheiro:Escola Universitaria de Lugo.jpg|Escola Universitaria de Enfermería. Ficheiro:100 1538.JPG| Ficheiro:100 1539.JPG| Ficheiro:100 1540.JPG| Ficheiro:100 1541.JPG| Ficheiro:Escola Universitaria de Enxeñería Técnica Agrícola, Lugo.jpg|Monólito da Escola Universitaria de Enxeñería Técnica Agrícola. Ficheiro:100 1543.JPG| Ficheiro:100 1544.JPG| Ficheiro:100 1545.JPG| Ficheiro:100 1546.JPG| Ficheiro:100 1547.JPG| Ficheiro:100 1548.JPG| Ficheiro:100 1549.JPG| Ficheiro:100 1550.JPG| Ficheiro:100 1551.JPG| Ficheiro:100 1552.JPG| Ficheiro:100 1553.JPG| Ficheiro:100 1554.JPG| Ficheiro:100 1555.JPG| Ficheiro:100 1556.JPG| Ficheiro:100 1557.JPG| Ficheiro:100 1558.JPG| Ficheiro:100 1559.JPG| Ficheiro:100 1560.JPG| Ficheiro:100 1561.JPG| Ficheiro:100 1562.JPG| Ficheiro:100 1563.JPG| Ficheiro:100 1564.JPG| Ficheiro:100 1565.JPG| Ficheiro:100 1566.JPG| Ficheiro:100 1567.JPG| Ficheiro:100 1568.JPG| Ficheiro:100 1569.JPG| Ficheiro:100 1570.JPG| Ficheiro:100 1572.JPG| Ficheiro:100 1573.JPG| Ficheiro:100 1574.JPG| Ficheiro:100 1575.JPG| Ficheiro:100 1576.JPG| Ficheiro:100 1577.JPG| Ficheiro:100 1578.JPG| Ficheiro:100 1579.JPG| Ficheiro:100 1580.JPG| Ficheiro:100 1581.JPG| Ficheiro:100 1582.JPG| Ficheiro:100 1583.JPG| Ficheiro:100 1584.JPG| Ficheiro:100 1585.JPG| Ficheiro:100 1586.JPG| Ficheiro:Monólito dos Xardíns de Marcos Cela.jpg|Monólito dos Xardíns de Marcos Cela Ficheiro:100 1588.JPG| Ficheiro:100 1589.JPG| Ficheiro:100 1590.JPG| Ficheiro:100 1591.JPG| Ficheiro:100 1592.JPG| Ficheiro:100 1593.JPG| Ficheiro:100 1594.JPG| Ficheiro:Pistas de atletismo Cidade Cultural, Lugo 1.jpg|Pistas de atletismo Cidade Cultural Ficheiro:Pistas de atletismo Cidade Cultural, Lugo 3.jpg|Pistas de atletismo Cidade Cultural Ficheiro:Pistas de atletismo Cidade Cultural, Lugo 2.jpg|Pistas de atletismo Cidade Cultural Ficheiro:100 1598.JPG| Ficheiro:100 1599.JPG| Ficheiro:100 1600.JPG| Ficheiro:100 1601.JPG| Ficheiro:100 1602.JPG| Ficheiro:100 1603.JPG| Ficheiro:100 1604.JPG| Ficheiro:100 1605.JPG| Ficheiro:100 1606.JPG| Ficheiro:100 1607.JPG| Ficheiro:100 1608.JPG| Ficheiro:100 1609.JPG| Ficheiro:Colexio Fingoi 2.jpg|Colexio Fingoi. Ficheiro:Colexio Fingoi 3.jpg|Colexio Fingoi. Ficheiro:Centro Sociocultural Fingoi.jpg|Centro Sociocultural Fingoi. Ficheiro:Colexio Fingoi 2004.JPG|Colexio Fingoi. Ficheiro:100 1615.JPG| Ficheiro:100 1616.JPG| Ficheiro:100 1617.JPG| Ficheiro:Colexio Fingoi 4.jpg|Colexio Fingoi. Ficheiro:100 1619.JPG| Ficheiro:100 1620.JPG| </gallery> [[Galería de imaxes de Lugo]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Imaxes de Lugo]] [[Categoría:Galerías de imaxes de Lugo]] hn7d1lcrns607pyqktcpb7a991o8kn3 10 36929 6166591 6010912 2022-08-25T10:14:30Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Historia de Rusia | title =[[Historia de Rusia]] | listclass = hlist | state = {{{state|autocollapse}}} | image =[[Ficheiro:Flag of Russia.svg|50px|border]] | list1 =*[[Primeiros eslavos orientais]] *[[Cázaros]] *[[Rus de Kíiv]] *[[Principado de Vladimir-Súzdal]] *[[República de Novgorod]] *[[Bulgaria do Volga]] *[[Invasión mongola de Rusia]] *[[Horda de Ouro]] *[[Gran Ducado de Moscova]] *[[Kanato de Kazán]] *[[Imperio Ruso]] *[[Guerra ruso-xaponesa]] *[[Revolución Rusa de 1905|Revolución de 1905]] *[[Revolución Rusa de 1917|Revolución de 1917]] **[[Revolución de Febreiro]] **[[Revolución de Outubro]] *[[Guerra civil rusa]] *[[República Soviética Federativa Socialista de Rusia]] *[[Rusia|Federación Rusa]] }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> qsjnk0z0z3vfcnd1eis6zstkl28oj9j 6 37869 6166519 6155305 2022-08-25T05:56:51Z MGA73 13347 Este ficheiro encontra-se agora na wiki Wikimedia Commons, em https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acúmetro.jpg (movido com o Importador de Ficheiros). wikitext text/x-wiki == {{int:filedesc}} == {{Information |Description = Deseño orixinal do acúmetro de Adam Politzer. Falecido en 1920 |Source = Unknown |Date = No later than 1920 |Author = Ádám Politzer (1835-1920) |Permission = |other_versions = }} == {{int:license-header}} == {{PD-antiga}} {{Non verificada}} [[Categoría:Imaxes de obxectos]] [[Category:Ádám Politzer]] [[Category:Audiometry]] {{EnCommons|Acúmetro.jpg}} d3iczth67pd1z2yfp1nwfmcsgv71b0t 0 37911 6166452 6006819 2022-08-24T20:48:07Z One2 785 wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=maio de 2018}} {{Pobo galego}} [[Ficheiro:Beariz49.JPG|miniatura|Poema de [[Xesús Antonio Gulías Lamas|Xesús A. Gulías L.]] en [[Beariz]].]] O '''verbo dos arxinas''' é unha xerga gremial dos [[canteiro]]s de Pontevedra. Tamén é chamado ''Latín dos Canteiros'', ''O Verbo'' e mesmo ''Arxina''. == Características == Na sociedade tradicional galega, e europea en xeral, as persoas podían pasar toda a súa vida sen ver máis mundo que o lugar no que naceran ou casaran. As excepcións a esta regra non escrita eran as clases altas e os membros de gremios con necesidade de desprazamentos para realizar o seu labor. Os canteiros eran os encargados do fornecemento de pedra ás obras, de extraela da mina, de tallala, ser [[arquitecto]]s, colocala na obra etc., e polo tanto debían trasladarse lonxe da súa residencia por períodos de tempo variábeis. Os habitantes dos lugares onde traballaban tiñan unha certa predisposición negativa cara ao forasteiro e eles érano. Unha das armas que empregaban para defenderse era a súa fala gremial. Esta é ''O Verbo dos Arxinas''. É unha xiria gremial da [[lingua galega]] pero con abondosas importacións doutras linguas coma o [[éuscaro]], [[Lingua francesa|francés]] ou o [[latín]], así como doutras en menor medida. O seu estudo foi sempre dificultado pola resistencia que ofrecen os posíbeis informantes ao considerala unha lingua secreta e privada do seu gremio. Co tempo esta resistencia faise máis mol debido á caída en picado do seu uso, á desaparición do gremio como tal, a mutación dos seus labores e a suplantación por obreiros, albaneis e demais profesións da sociedade actual. Estes traballadores non aplican nin coñecen o Verbo. Suponse que esta fala gremial ten continuidade desde moi atrás no tempo pero debido ao seu carácter oral tan só podemos aventurarnos a afirmalo en base a palabras que caeron en desuso no galego común, e noutras linguas, que eles manteñen, e na súa maneira de pronunciar, como por exemplo, os pronomes franceses: ''moi'', ''toi'' e ''soi'' que os pronuncia tal como se len. Na antigüidade en Francia debeuse de pronunciar deste xeito. Isto non demostra que a xiria vivise cando daquela en [[Francia]] se falaba así pero tampouco é nada claro que fose unha nova adquisición en base á unha lectura pouco acertada do francés. Outra maneira de ver a antigüidade é a converxencia que ten con outras falas gremiais moi afastadas da galega no seu vocabulario. Isto dáse tanto cos pedreiros portugueses, o cal era de agardar, pero tamén cos Tamargos asturianos, a fala de Bron, a Mansolea, a Gaceira, o [[Barallete]], a Pantoja, a Jarla etc. == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |nome=Jorge |apelidos={{Versaleta|Rodrigues Gomes}} |título=Falas Secretas. Estudo das gírias gremiais galego-portuguesas e ibéricas |serie=Universália |ano=2008 |editorial=[[Associaçom Galega da Língua|AGAL]] |lugar=Ourense |isbn=978-84-87305-27-6 |ref=harv}} * {{Cita libro |nome=Feliciano |apelidos={{Versaleta|Trigo Díaz}} |título=O verbo dos arginas de Avedra. Xerga gremial dos canteiros de Pontevdra |ano=1993 |editorial=[[Deputación de Pontevedra]]; Escola de canteiros de Pontevedra |isbn=84-88363-07-9 |ref=harv}} === Outros artigos === * [[Variedades diastráticas]] * [[Xerga]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Variantes da lingua galega]] k4hv7zwhm581sx3x5mapfd1gf3fvd2j 6166453 6166452 2022-08-24T20:49:32Z One2 785 /* Bibliografía */ wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=maio de 2018}} {{Pobo galego}} [[Ficheiro:Beariz49.JPG|miniatura|Poema de [[Xesús Antonio Gulías Lamas|Xesús A. Gulías L.]] en [[Beariz]].]] O '''verbo dos arxinas''' é unha xerga gremial dos [[canteiro]]s de Pontevedra. Tamén é chamado ''Latín dos Canteiros'', ''O Verbo'' e mesmo ''Arxina''. == Características == Na sociedade tradicional galega, e europea en xeral, as persoas podían pasar toda a súa vida sen ver máis mundo que o lugar no que naceran ou casaran. As excepcións a esta regra non escrita eran as clases altas e os membros de gremios con necesidade de desprazamentos para realizar o seu labor. Os canteiros eran os encargados do fornecemento de pedra ás obras, de extraela da mina, de tallala, ser [[arquitecto]]s, colocala na obra etc., e polo tanto debían trasladarse lonxe da súa residencia por períodos de tempo variábeis. Os habitantes dos lugares onde traballaban tiñan unha certa predisposición negativa cara ao forasteiro e eles érano. Unha das armas que empregaban para defenderse era a súa fala gremial. Esta é ''O Verbo dos Arxinas''. É unha xiria gremial da [[lingua galega]] pero con abondosas importacións doutras linguas coma o [[éuscaro]], [[Lingua francesa|francés]] ou o [[latín]], así como doutras en menor medida. O seu estudo foi sempre dificultado pola resistencia que ofrecen os posíbeis informantes ao considerala unha lingua secreta e privada do seu gremio. Co tempo esta resistencia faise máis mol debido á caída en picado do seu uso, á desaparición do gremio como tal, a mutación dos seus labores e a suplantación por obreiros, albaneis e demais profesións da sociedade actual. Estes traballadores non aplican nin coñecen o Verbo. Suponse que esta fala gremial ten continuidade desde moi atrás no tempo pero debido ao seu carácter oral tan só podemos aventurarnos a afirmalo en base a palabras que caeron en desuso no galego común, e noutras linguas, que eles manteñen, e na súa maneira de pronunciar, como por exemplo, os pronomes franceses: ''moi'', ''toi'' e ''soi'' que os pronuncia tal como se len. Na antigüidade en Francia debeuse de pronunciar deste xeito. Isto non demostra que a xiria vivise cando daquela en [[Francia]] se falaba así pero tampouco é nada claro que fose unha nova adquisición en base á unha lectura pouco acertada do francés. Outra maneira de ver a antigüidade é a converxencia que ten con outras falas gremiais moi afastadas da galega no seu vocabulario. Isto dáse tanto cos pedreiros portugueses, o cal era de agardar, pero tamén cos Tamargos asturianos, a fala de Bron, a Mansolea, a Gaceira, o [[Barallete]], a Pantoja, a Jarla etc. == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |nome=Jorge |apelidos={{Versaleta|Rodrigues Gomes}} |título=Falas Secretas. Estudo das gírias gremiais galego-portuguesas e ibéricas |serie=Universália |ano=2008 |editorial=[[Associaçom Galega da Língua|AGAL]] |lugar=Ourense |isbn=978-84-87305-27-6 |ref=harv}} * {{Cita libro |nome=Feliciano |apelidos={{Versaleta|Trigo Díaz}} |título=O verbo dos arginas de Avedra. Xerga gremial dos canteiros de Pontevedra |ano=1993 |editorial=[[Deputación de Pontevedra]]; Escola de canteiros de Pontevedra |isbn=84-88363-07-9 |ref=harv}} === Outros artigos === * [[Variedades diastráticas]] * [[Xerga]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Variantes da lingua galega]] 3huhv1i3b95g0z6dyejzn2jp8rnz6fg 0 39518 6166259 6140232 2022-08-24T13:36:36Z Chairego apc 25871 engado imaxe wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Pepa a Loba.png|miniatura|dereita|240px|Interpretación de Pepa a Loba.]] '''Pepa a Loba''' é unha figura [[mito|mítica]] de Galicia,<ref name="ReferenceA">{{Cita libro|autor=[[Xoán R. Cuba]], [[Antonio Reigosa]] e [[Xosé Miranda]]|título=[[Diccionario de los seres míticos gallegos]]|ano=2006|publicación=[[Edicións Xerais de Galicia]]|id=ISBN 84-9782-468-7}}~ páxina 204-206</ref> unha [[lenda]]ria [[bandoleiro|bandoleira]] galega de finais do [[século XIX]].<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceB">{{Cita libro|autor=Beatriz López Morán|título=El bandolerismo gallego|ano=1984|publicación=Edicións Xerais de Galicia|id=ISBN 84-7507-135-X}}~ capitulo 1 El bandolerismo gallego en la historiografía</ref> Segundo a lenda, acadou a súa fama asaltando camiños e roubando a [[cacique]]s e [[Sacerdote|cregos]]. == Dúbidas sobre a súa existencia == Moitos contos, espallados por toda Galicia, falan da existencia dunha bandida chamada "Pepa a Loba", quen dirixiría a súa propia gavela de ladróns. Todos eles fan referencia ao [[século XIX]]. Ademais dos contos, existe unha referencia escrita que parece probar a existencia real de Pepa a Loba. Trátase dunha mención que a escritora e penalista [[Concepción Arenal]] fai dela logo dunha visita ao cárcere da [[A Coruña|Coruña]]. O escritor [[Carlos González Reigosa|Carlos Reigosa]], autor dunha novela sobre a vida de Pepa a Loba, describe que, segundo as súas fontes, a bandida nacería no norte da [[provincia de Pontevedra]] contra a década de [[1830]]. Actuaría nas terras do centro do país, desde [[Monterroso]] ata a costa occidental, e nos anos sesenta mudaría o seu ámbito de operación cara o norte de [[provincia de Lugo|Lugo]]. Segundo Reigosa, ademais, habería testemuñas populares que apuntarían á existencia dunha casa da súa propiedade na [[Comarca da Terra Chá|Terra Chá]] e que antes de estar presa na Coruña pasaría polo cárcere de [[Mondoñedo]]. == A teoría da autoría múltiple == Por outra banda, tense contemplado a posibilidade de que houbese máis dunha "Pepa a Loba". Desta maneira, unha primeira bandida levaría este alcume, e outras mulleres que se dedicaron ao bandoleirismo adoptaríano, ou ben serían coñecidas pola mesma denominación. Iso podería explicar a cantidade de referencias que se dan por toda Galicia. == Mito galego == Pepa a Loba é a muller arquetipo do bandoleirismo xeneroso moi espallado en Europa como [[Robin Hood]] en Inglaterra. Pode ter relación coa [[raíña Lupa]] e ten semellanzas coa [[Peeira dos Lobos]]. == Lenda de bandoleira == Escritores galegos do século XIX como [[Emilia Pardo Bazán]] e [[Ramón María del Valle-Inclán]], entre outros, déronlle vida a un bandoleirismo en Galicia imitado do bandoleirismo andaluz, pero sen realidade sociolóxica galega. É probable que a lectura popular desa literatura crease as lendas que dende finais do século XIX percorren toda Galicia coas aventuras extraordinarias da ladroa Pepa a Loba<ref name="ReferenceB"/>. En 1918 [[Antonio Rey Soto]] publicou ''La Loba'', unha versión novelesca da xuventude de Pepa a Loba. No ano 1968 [[Aurelio Miras Azor]] publicou en español a novela ''Juventud de Pepa Loba; o como la sociedad creó una delincuente''. Grazas a súa experiencia no exercicio da avogacía por terras galegas (A Estrada, Rodeiro, Lalín, A Bandeira) recolleu moita información para escribir o seu libro.<ref>{{Cita novas|data=2018-09-23|xornal=La Voz de Galicia|título=La obra que inició la reivindicación de Pepa Loba cumple medio siglo|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/o-carballino/2018/09/23/obra-inicio-reivindicacion-pepa-loba-cumple-medio-siglo/0003_201809O23C8992.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-10-21}}</ref> A súa repercusión prolongouse até a música, da man do grupo ''[[Heredeiros da Crus]]'', que titularon o seu primeiro álbum ''en 1994, A cuadrilla de Pepa a Loba''. Inspirado en Pepa a Loba naceu no ano 2017 o grupo ''[[A banda da Loba|A banda da loba]]'', integrado por cinco mulleres que reivindican o papel da muller loitadora como foi a mítica bandoleira a quen dedican a canción Pepa, na que contan a súa historia.<ref>{{Cita novas|data=2017-11-06|xornal=Pincha|título=A Banda da Loba: “As mulleres temos que conquistar novos territorios musicais” - Pincha|url=http://revistapincha.gal/banda-da-loba-as-mulleres-temos-conquistar-novos-territorios-musicais/|lingua=es-ES|data-acceso=2018-10-21}}</ref> == Referencias literarias == * ''Pepa A Loba'', novela de [[Carlos González Reigosa|Carlos Reigosa]]. Xerais, 2006. * ''Juventud de Pepa Loba; o como la sociedad creó una delincuente''. [[Aurelio Miras Azor]]. Faro de Vigo, 1968 == Notas == <references /> == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Xan Quinto]] === Ligazóns externas === *{{Álbum de Mulleres|229}} {{Mitoloxía galega}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Mitoloxía galega]] [[Categoría:Cultura tradicional]] [[Categoría:Século XIX en Galicia]] [[Categoría:Lendas galegas]] ohnsz78u4gnw0myixtx92he9y3zbpj5 0 52510 6166523 5160966 2022-08-25T06:52:00Z Estevoaei 1131 wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=xaneiro de 2019}} {{coord|42|0|N|21|26|E|type:city(650,000)_region:MK|display=title}} {{Cidade |nome_local = Скопје |código = mk |escudo = Coat of arms of Skopje.svg |bandeira = Flag of City of Skopje.svg |imaxe = Landmarks of Skopje.JPG |pé = Vistas da cidade. |situación = {{Mapa de localización |Macedonia do Norte |label=Skopje |position=right |lat_deg=41 | lat_min= 58 | lat_seg= 0 | latNS = N | lon_deg = 21 | lon_min = 25 | lon_seg = 0 |longEW=E |float=none |caption= |width=300 }} |país = Macedonia |bandeirapaís= {{MKDb}} |división 1 = [[Rexión]] |nome división 1 = |división 2 = Subrexión |nome división 2 = |división 3 = Distrito |nome división 3 = |altitude = 240 |superficie = 1.854 |poboación = 506.926 hab. ([[2002]]) |densidade = hab/km² |xentilicio = |código postal = |alcalde = Koce Trajanovski |sitio web = [http://www.skopje.gov.mk/ www.skopje.gov.mk] }} '''Skopje''' (en [[lingua macedonia|macedonio]]: ''Скопје'' ou ''Skopje''; en [[Lingua albanesa|albanés]]: ''Shkup'') é a capital e a maior cidade de [[Macedonia do Norte]]. No período [[Imperio Romano|romano]] era coñecida baixo o nome de ''Skupi''. A cidade desenvolveuse rapidamente trala fin da [[Segunda Guerra Mundial]], aínda que esta tendencia rematou en [[1963]], ano no que foi esnaquizada por un gran tremor de terra. Hoxe en día Skopje é unha cidade moderna con interese polos monumentos culturais do pasado. A cidade atópase no curso superior do río Vardar nunha ruta principal na península balcánica, entre [[Belgrado]] e [[Atenas]]. A cidade ten unha poboación de 515.419 habitantes (censo de [[2002]]). É un importante centro siderúxico, así como das industrias química, madeireira, téxtil e publicitaria. O desenvolvemento industrial da cidade foi acompañado por un desenvolvemento intensivo dos sectores do comercio e da banca, así como por unha énfase nos campos da cultura e do deporte. Segundo o censo nacional de 2002, a poboación de Skopje era de 506.926 habitantes. O grupo étnico principal é o dos [[Pobo macedonio|macedonios]], que constitúen o 66,75 % da poboación, seguido polos [[Pobo albanés|albaneses]] (20,49 %), [[Pobo xitano|xitanos]] (4,63 %), [[Pobo serbio|serbios]] (2,82 %), [[Pobo turco|turcos]] (1,7 %), [[Pobo bosníaco|bosníaco]] (1,5 %) e [[Pobo romanés|romaneses]] (0,5 %). {{Control de autoridades}} {{Xeografía en progreso}} [[Categoría:Skopje| ]] 1qgqblzeg06kuu7pjub8l44hecra6r6 0 55177 6166513 6013099 2022-08-25T03:59:53Z Penidos 103786 Engadir datos dos anos 1979 a 2003. Táboa en comparativa. Elimino categorías sen datos. wikitext text/x-wiki Estes foron os resultados das eleccións municipais no concello de [[Forcarei]] dende 1979.[[Ficheiro:Concello de Forcarei.jpg|miniatura|dereita|[[Galería de imaxes de casas dos concellos de Galicia|Casa do concello]] de [[Forcarei]]]] ==Comparativa de todas as eleccións== ===Votos ás candidaturas=== {{En comparativa | concello = Forcarei | 1outros = [[Unión de Centro Democrático|UCD]] | 2outros = [[CDS]] | 3outros = [[Coalición Popular|CP]] | 4outros = [[AP]] | 5outros = [[CIGA]] | 6outros = IG | 7outros = AEF | 8outros = FF | 1outros1979 = 962<br /><small>(31,22%)</small> | 7outros1979 = <b>2.119</b><br /><small>(68,78%)</small> | alcalde1979 = Manuel Brea Porto | partido1979 = AEF | psg-psoe1983 = 271<br /><small>(8,29%)</small> | 3outros1983 = 725<br /><small>(22,18%)</small> | 5outros1983 = <b>2.272</b><br /><small>(69,52%)</small> | alcalde1983 = Manuel Brea Porto | partido1983 = CIGA | psg-psoe1987 = 399<br /><small>(12,91%)</small> | 2outros1987 = 494<br /><small>(15,98%)</small> | 4outros1987 = 248<br /><small>(8,02%)</small> | 6outros1987 = <b>1.926</b><br /><small>(62,31%)</small> | alcalde1987 = Manuel Brea Porto | partido1987 = IG | pp1991 = <b>2.044</b><br /><small>(67,24%)</small> | bng1991 = <small>175<br />(5,76%)</small> | psg-psoe1991 = 798<br /><small>(26,25%)</small> | alcalde1991 = Manuel Brea Porto | partido1991 = PPdeG | pp1995 = <b>1.985</b><br /><small>(60,72%)</small> | psg-psoe1995 = 1.243<br /><small>(38,02%)</small> | alcalde1995 = Manuel Brea Porto | partido1995 = PPdeG | pp1999 = <b>2.116</b><br /><small>(66,50%)</small> | bng1999 = 419<br /><small>(13,17%)</small> | psg-psoe1999 = 601<br /><small>(18,89%)</small> | alcalde1999 = David Raposeiras Correa | partido1999 = PPdeG | pp2003 = <b>2.254</b><br /><small>(73,25%)</small> | bng2003 = <small>240<br />(7,80%)</small> | psg-psoe2003 = 555<br /><small>(18,04%)</small> | alcalde2003 = David Raposeiras Correa | partido2003 = PPdeG | pp2007 = <b>1.740</b><br /><small>(58,19%)</small> | bng2007 = 221<br /><small>(7,39%)</small> | psg-psoe2007 = 1.006<br /><small>(33,65%)</small> | alcalde2007 = David Raposeiras Correa | partido2007 = PPdeG | pp2011 = <b>1.432</b><br /><small>(52,34%)</small> | bng2011 = 385<br /><small>(14,07%)</small> | psg-psoe2011 = 888<br /><small>(32,46%)</small> | alcalde2011 = David Raposeiras Correa | partido2011 = PPdeG | pp2015 = <b>1.289</b><br /><small>(52,06%)</small> | bng2015 = 193<br /><small>(7,79%)</small> | psg-psoe2015 = 690<br /><small>(27,87%)</small> | 8outros2015 = 286<br /><small>(11,55%)</small> | alcalde2015 = Belén Cachafeiro Anta | partido2015 = PPdeG | pp2019 = <b>1.098</b><br /><small>(46,41%)</small> | bng2019 = 315<br /><small>(13,31%)</small> | psg-psoe2019 = 946<br /><small>(39,98%)</small> | alcalde2019 = Verónica Pichel Guisande | partido2019 = PSdeG-PSOE }} <small> :::<nowiki>*</nowiki>Porcentaxes sobre votos válidos. </small> ===Composición das Corporacións=== Corporacións democráticas en [[Forcarei]] desde a aprobación da Constitución de [[1978]]. <timeline> ImageSize = width:720 height:460 PlotArea = width:670 height:300 left:50 bottom:150 Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:13 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:black id:AEF value:tan2 legend:AEF id:UCD value:rgb(0.09, 0.49, 0.20) legend:UCD id:CIGA value:rgb(1,0.06,0) legend:CIGA id:CP value:blue legend:CP id:IG value:lavender legend:IG id:AP value:rgb(0.98,0.83,0.16) legend:AP id:CDS value:rgb(0.02,0.58,0.34) legend:CDS id:BNG value:rgb(0.64,0.78,0.89) legend:BNG id:PSdeG value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE id:PPdeG value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG id:FF value:rgb(0.02,0.55,0.49) legend:FF PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:Total_13,11(2003) #1979 bar:1979 from:0 till:9 color:AEF text:AEF (9) from:9 till:13 color:UCD text:UCD (4) #1983 bar:1983 from:0 till:9 color:CIGA text:CIGA (9) from:9 till:12 color:CP text:CP (3) from:12 till:13 color:PSdeG text:PSdeG (1) #1987 bar:1987 from:0 till:9 color:IG text:IG (9) from:9 till:11 color:CDS text:CDS (2) from:11 till:12 color:PSdeG text:PSdeG (1) from:12 till:13 color:AP text:AP (1) #1991 bar:1991 from:0 till:10 color:PPdeG text:PPdeG (10) from:10 till:13 color:PSdeG text:PSdeG (3) #1995 bar:1995 from:0 till:8 color:PPdeG text:PPdeG (8) from:8 till:13 color:PSdeG text:PSdeG (5) #1999 bar:1999 from:0 till:10 color:PPdeG text:PPdeG (10) from:10 till:12 color:PSdeG text:PSdeG (2) from:12 till:13 color:BNG text:BNG (1) #2003 bar:2003 from:0 till:9 color:PPdeG text:PPdeG (9) from:9 till:11 color:PSdeG text:PSdeG (2) #2007 bar:2007 from:0 till:7 color:PPdeG text:PPdeG (7) from:7 till:11 color:PSdeG text:PSdeG (4) #2011 bar:2011 from:0 till:6 color:PPdeG text:PPdeG (6) from:6 till:10 color:PSdeG text:PSdeG (4) from:10 till:11 color:BNG text:BNG (1) #2015 bar:2015 from:0 till:6 color:PPdeG text:PPdeG (6) from:6 till:9 color:PSdeG text:PSdeG (3) from:9 till:10 color:FF text:FF (1) from:10 till:11 color:BNG text:BNG (1) #2019 bar:2019 from:0 till:5 color:PPdeG text:PPdeG (5) from:5 till:10 color:PSdeG text:PSdeG (5) from:10 till:11 color:BNG text:BNG (1) TextData= pos:(250,55) text:"Distribución de concelleiros en Forcarei" pos:(250,40) text:"nas eleccións municipais." </timeline> ===Participación=== <timeline> ImageSize = width:720 height:460 PlotArea = width:670 height:300 left:50 bottom:150 Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:100 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:10 start:0 Colors= id:AO value:black id:Cand value:brightgreen legend:%_Votos_a_Candidaturas id:BrNu value:pink legend:%_Votos_Brancos_e_Nulos id:Abs value:red legend:%_Abstencións PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:Total_100% #1979 bar:1979 from:0 till:45 color:Cand text:44,9% from:45 till:46 color:BrNu text:0,8% from:46 till:100 color:Abs text:54,3% #1983 bar:1983 from:0 till:50 color:Cand text:49,9% from:50 till:100 color:Abs text:50,1% #1987 bar:1987 from:0 till:67 color:Cand text:67,5% from:67 till:68 color:BrNu text:0,8% from:68 till:100 color:Abs text:31,7% #1991 bar:1991 from:0 till:66 color:Cand text:66,3% from:66 till:67 color:BrNu text:1% from:67 till:100 color:Abs text:32,7% #1995 bar:1995 from:0 till:60 color:Cand text:60% from:60 till:61 color:BrNu text:1,1% from:61 till:100 color:Abs text:38,9% #1999 bar:1999 from:0 till:56 color:Cand text:56,4% from:56 till:58 color:BrNu text:1,3% from:58 till:100 color:Abs text:42,3% #2003 bar:2003 from:0 till:55 color:Cand text:55,5% from:55 till:56 color:BrNu text:0,8% from:56 till:100 color:Abs text:43,7% #2007 bar:2007 from:0 till:53 color:Cand text:53,3% from:53 till:54 color:BrNu text:1% from:54 till:100 color:Abs text:45,7% #2011 bar:2011 from:0 till:77 color:Cand text:77% from:77 till:79 color:BrNu text:1,6% from:79 till:100 color:Abs text:21,4% #2015 bar:2015 from:0 till:74 color:Cand text:73,8% from:74 till:75 color:BrNu text:1,5% from:75 till:100 color:Abs text:24,7% #2019 bar:2019 from:0 till:77 color:Cand text:76,8% from:77 till:77 color:BrNu text:0,7% from:77 till:100 color:Abs text:22,6% TextData= pos:(300,90) text:"Porcentaxes de votos a candidaturas, brancos/nulos" pos:(300,75) text:"e abstencións nas eleccións municipais en Forcarei," pos:(300,60) text:"sobre o total do censo." </timeline> ==Eleccións ano a ano== ===[[Eleccións Municipais 1979 en Galicia|1979]]=== *'''Alcalde''': [[Manuel Brea Porto]] — AEF *'''Candidaturas''': Manuel Brea Porto (AEF) • José Antonio Colmenero Fernández ([[UCD]]).<ref>Junta Electoral de Zona de La Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 52 do 3 de marzo de 1979.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1979}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Agrupación Electoral de Forcarei (AEF)''' | align="left" | [[Manuel Brea Porto]] | align="center" | 2.119 | align="center" | 68,78% | align="center" | 9 |- | align="left" | '''Unión de Centro Democrático ([[UCD]])''' | align="left" | José Antonio Colmenero Fernández | align="center" | 962 | align="center" | 31,22% | align="center" | 4 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 0 | align="center" | 0,00% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 56 | align="center" | 1,79% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 6.868 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.137 | align="center" | 45,68% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 3.731 | align="center" | 54,32% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 1983 en Galicia|1983]]=== *'''Alcalde''': [[Manuel Brea Porto]] — [[CIGA]] *'''Candidaturas''': Manuel Brea Porto ([[CIGA]]) • Jaime López Varela ([[PSdeG-PSOE]]) • Cándido Manuel Cosme Pichel ([[Coalición Popular|CP]]).<ref>Junta Electoral de Zona de La Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 83 do 13 de abril de 1983.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1983}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Converxencia de Independentes de Galicia ([[CIGA]])''' | align="left" | [[Manuel Brea Porto]] | align="center" | 2.272 | align="center" | 69,52% | align="center" | 9 |- | align="left" | '''Coalición Popular ([[Coalición_Popular|CP]])''' | align="left" | Cándido Manuel Cosme Pichel | align="center" | 725 | align="center" | 22,18% | align="center" | 3 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Jaime López Varela | align="center" | 271 | align="center" | 8,29% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 0 | align="center" | 0,00% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 0 | align="center" | 0,00% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 6.543 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.268 | align="center" | 49,95% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 3.275 | align="center" | 50,05% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 1987 en Galicia|1987]]=== *'''Alcalde''': [[Manuel Brea Porto]] — IG *'''Candidaturas''': Manuel Brea Porto (IG) • Álvaro García Pérez ([[PSdeG-PSOE]]) • Celia Espiña Fernández ([[AP]]) • Vicente Rincón Moreno.<ref>Junta Electoral de Zona de La Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 107 do 12 de maio de 1987.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1987}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Independentes de Galicia (IG)''' | align="left" | [[Manuel Brea Porto]] | align="center" | 1.926 | align="center" | 62,31% | align="center" | 9 |- | align="left" | '''Centro Democrático y Social ([[CDS]])''' | align="left" | Vicente Rincón Romero | align="center" | 494 | align="center" | 15,98% | align="center" | 2 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Álvaro García Pérez | align="center" | 399 | align="center" | 12,91% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Alianza Popular ([[AP]])''' | align="left" | Celia Espiña Fernández | align="center" | 248 | align="center" | 8,02% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 24 | align="center" | 0,78% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 11 | align="center" | 0,35% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 4.543 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.102 | align="center" | 68,28% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 1.441 | align="center" | 31,72% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 1991 en Galicia|1991]]=== *'''Alcalde''': [[Manuel Brea Porto]] — [[PPdeG]] *'''Candidaturas''': Manuel Brea Porto ([[PPdeG]]) • Ángel Corral Novoa ([[PSdeG-PSOE]]) • Jesús Limia Dapena ([[BNG]]).<ref>Xunta Electoral de Zona de La Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 99 do 30 de abril de 1991.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1991}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[Manuel Brea Porto]] | align="center" | 2.044 | align="center" | 67,24% | align="center" | 10 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Ángel Corral Novoa | align="center" | 798 | align="center" | 26,25% | align="center" | 3 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Jesús Limia Dapena | align="center" | 175 | align="center" | 5,76% | align="center" | 0 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 23 | align="center" | 0,76% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 22 | align="center" | 0,72% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 4.548 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.062 | align="center" | 67,33% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 1.486 | align="center" | 32,67% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 1995 en Galicia|1995]]=== *'''Alcalde''': [[Manuel Brea Porto]] — [[PPdeG]] *'''Candidaturas''': Manuel Brea Porto ([[PPdeG]]) • Constantino Simal Garrido ([[PSdeG-PSOE]]).<ref>xunta Electoral de Zona de A Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 83 do 2 de maio de 1995.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1995}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[Manuel Brea Porto]] | align="center" | 1.985 | align="center" | 60,72% | align="center" | 8 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Constantino Simal Garrido | align="center" | 1.243 | align="center" | 38,02% | align="center" | 5 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 41 | align="center" | 1,25% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 17 | align="center" | 0,52% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 5.378 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.286 | align="center" | 61,10% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 2.092 | align="center" | 38,90% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 1999 en Galicia|1999]]=== *'''Alcalde''': [[David Raposeiras]] — [[PPdeG]] *'''Candidaturas''': David Raposeiras Correa ([[PPdeG]]) • Constantino Simal Garrido ([[PSdeG-PSOE]]) • Ánxel Corral Novoa ([[BNG]]).<ref>Xunta Electoral de Zona de A Estrada. Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 92 do 18 de maio de 1999.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_1999}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[David Raposeiras Correa]] | align="center" | 2.116 | align="center" | 66,50% | align="center" | 10 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Constantino Simal Garrido | align="center" | 601 | align="center" | 18,89% | align="center" | 2 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Ánxel Corral Novoa | align="center" | 419 | align="center" | 13,17% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 46 | align="center" | 1,45% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 24 | align="center" | 0,75% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 5.556 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.206 | align="center" | 57,70% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 2.350 | align="center" | 42,30% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 2003 en Galicia|2003]]=== *'''Alcalde''': [[David Raposeiras]] — [[PPdeG]] *'''Candidaturas''': David Raposeiras Correa ([[PPdeG]]) • Ana Isabel Doval Fraiz ([[PSdeG-PSOE]]) • Manuel Andújar Matalobos ([[BNG]]).<ref>{{Cita web|url=https://boppo.depo.gal/bop-v2-portlet/download?id=idd_17ADB4A8-EAD5-461D-ABA0-E01A0E9BCDD7&fileName=bop.PONTEVEDRA.20030423.077.pdf|título=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 77 do 23 de abril de 2003.|páxina-web=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra|lingua=es}}</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_2003}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[David Raposeiras Correa]] | align="center" | 2.254 | align="center" | 73,25% | align="center" | 9 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Ana Isabel Doval Fraiz | align="center" | 555 | align="center" | 18,04% | align="center" | 2 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Manuel Andújar Fraiz | align="center" | 240 | align="center" | 7,80% | align="center" | 0 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 28 | align="center" | 0,91% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 15 | align="center" | 0,49% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 5.495 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.092 | align="center" | 56,27% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 2.403 | align="center" | 43,73% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 2007 en Galicia|2007]]=== *'''Alcalde''': [[David Raposeiras]] — [[PPdeG]] *'''Candidaturas''': David Raposeiras Correa ([[PPdeG]]) • Ana Isabel Doval Fraiz ([[PSdeG-PSOE]]) • Anabel Gulias Torreiro ([[BNG]]).<ref>{{Cita web|url=https://boppo.depo.gal/bop-v2-portlet/download?id=idd_AD076191-39B4-4B80-8D6E-1F86E3C98497&fileName=bop.PONTEVEDRA.20070425.080.pdf|páxina-web=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra|título=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 80, do 25 de abril de 2007|lingua=es}}</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_2007}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[David Raposeiras Correa]] | align="center" | 1.740 | align="center" | 58,19% | align="center" | 7 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Ana Isabel Doval Fraiz | align="center" | 1.006 | align="center" | 33,65% | align="center" | 4 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Anabel Gulias Torreiro | align="center" | 221 | align="center" | 7,39% | align="center" | 0 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 23 | align="center" | 0,77% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 31 | align="center" | 1,03% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 5.568 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 3.021 | align="center" | 54,26% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 2.547 | align="center" | 45,74% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 2011 en Galicia|2011]]=== *'''Alcalde''': [[David Raposeiras]] — [[PPdeG]]. Finado en xaneiro de [[2012]], foi substituído por [[Belén Cachafeiro Anta]] ([[PPdeG]]). *'''Candidaturas''': David Raposeiras Correa ([[PPdeG]]) • Ana Isabel Doval Fraiz ([[PSdeG-PSOE]]) • Anabel Gulias Torreiro ([[BNG]]).<ref>{{Cita web|url=https://boppo.depo.gal/bop-v2-portlet/download?id=idd_5F56AC3E-5497-4E3E-9532-EE6D682F7050&fileName=bop.PONTEVEDRA.20110426.079.pdf|páxina-web=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra|título=Boletín Oficial de la Provincia de Pontevedra, nº 77, do 26 de abril de 2011.|lingua=es}}</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_2011}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[David Raposeiras Correa]] | align="center" | 1.432 | align="center" | 52,34% | align="center" | 6 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Ana Isabel Doval Fraiz | align="center" | 888 | align="center" | 32,46% | align="center" | 4 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Anabel Gulias Torreiro | align="center" | 381 | align="center" | 14,07% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 31 | align="center" | 1,13% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 25 | align="center" | 0,91% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 3.513 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 2.761 | align="center" | 78,59% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 752 | align="center" | 21,41% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 2015 en Galicia|2015]]=== *'''Alcaldesa''': [[Belén Cachafeiro Anta]] — [[PPdeG]] *'''Candidatos''': Belén Cachafeiro Anta (PP), Ana Doval Fraiz ([[PSdeG-PSOE]]), Francisco Rozados Rivas ([[Foro Forcarei]]) e Roberto Jorge Correa ([[BNG]]).<ref>[http://www.boppo.depo.es/web/boppo/detalle/-/boppo/2015/04/22/2015013734 Xunta Electoral de Zona da Estrada. Candidaturas presentadas para as eleccións municipais do ano 2015] Boletín Oficial da provincia de Pontevedra, 22/04/2015.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_2015}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[Belén Cachafeiro Anta]] | align="center" | 1.289 | align="center" | 52,06% | align="center" | 6 |- | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Ana Isabel Doval Fraiz | align="center" | 690 | align="center" | 27,87% | align="center" | 3 |- | align="left" | '''Foro Forcarei (FF)''' | align="left" | Francisco Rozados Rivas | align="center" | 281 | align="center" | 11,55% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Roberto Jorge Correa | align="center" | 193 | align="center" | 7,79% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 18 | align="center" | 0,73% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 32 | align="center" | 1,28% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 3.329 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 2.508 | align="center" | 75,34% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 821 | align="center" | 24,66% | align="center" | - |} |} ===[[Eleccións Municipais 2019 en Galicia|2019]]=== *'''Alcaldesa''': [[Verónica Pichel Guisande]] — [[PSdeG-PSOE]] *'''Candidatos''': Belén Cachafeiro Anta ([[PP]]) • Roberto Jorge Correa ([[BNG]]) • Verónica Pichel Guisande ([[PSdeG-PSOE]]).<ref>[https://boppo.depo.gal/web/boppo/detalle/-/boppo/2019/04/30/2019023789 Xunta Electoral de Zona de A Estrada. Proclamación de candidaturas para as eleccións municipais do ano 2019] Boletín Oficial da provincia de Pontevedra, 30/04/2019.</ref> {| |- valign ="top" | {{Forcarei_2019}} | align = "center" | {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" class="bonita" style="margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0.5em; background: #ffffff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" class="wikitable sortable" |- bgcolor=#CADCFB ! Candidatura ! Candidato a Alcaldía ! Votos ! % Votos recibidos ! Concelleiros |- | align="left" | '''Partido Popular ([[PPdeG]])''' | align="left" | [[Belén Cachafeiro Anta]] | align="center" | 1.098 | align="center" | 46,41% | align="center" | 5 |- bgcolor=#CADCFB | align="left" | '''Partido dos Socialistas de Galicia-Partido Socialista Obrero Español ([[PSdeG-PSOE]])''' | align="left" | Verónica Pichel Guisande | align="center" | 946 | align="center" | 39,98% | align="center" | 5 |- | align="left" | '''Bloque Nacionalista Galego ([[BNG]])''' | align="left" | Roberto Jorge Correa | align="center" | 315 | align="center" | 13,31% | align="center" | 1 |- | align="left" | '''Brancos''' | align="center" | - | align="center" | 7 | align="center" | 0,30% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Nulos | align="center" | - | align="center" | 13 | align="center" | 0,55% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Censo | align="center" | - | align="center" | 3.072 | align="center" | 100% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total votantes | align="center" | - | align="center" | 2.379 | align="center" | 77,44% | align="center" | - |- bgcolor=#F9F9F9 class="sortbottom" | align="left" | Total abstención | align="center" | - | align="center" | 693 | align="center" | 22,56% | align="center" | - |} |} ==Notas== {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Galería de imaxes de Forcarei]] *[[Lugares de Forcarei]] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Forcarei}} [[Categoría:Eleccións municipais en Galicia]] [[Categoría:Forcarei|Eleccións municipais en Forcarei]] iqj6qx9mcgpnmxpikl79ci1g5grfhng 14 56128 6166303 3647529 2022-08-24T14:15:43Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} [[Categoría:Politeísmo]] [[Categoría:Paganismo]] [[Categoría:Novos movementos relixiosos]] 6ebxqi3iztrka9sb174s5gbqhlff4r4 0 58609 6166417 6131725 2022-08-24T19:24:27Z Gasparoff 111586 /* Véxase tamén */ Outros artigos wikitext text/x-wiki {{Artigo bo}} {{coord|50|02|09|N|19|10|42|E|region:PL-MA_type:landmark|display=title}} {{Patrimonio Mundial | Título = Auschwitz-Birkenau, campo de concentración e exterminio nazi alemán (1940–1945) | Imaxe = Auschwitz I (22 May 2010).jpg | Rótulo = Porta de entrada de [[Auschwitz I]], co sinal ''[[Arbeit macht frei]]'' ("o traballo libera"). | Inscrición = 1979 (3ª sesión) | País = {{POL}} | Localización = {{Coordenadas|50|02|09|N|19|10|42|E}} | Rexión = [[Lista de lugares Patrimonio da Humanidade en Europa|Europa]] | Tipo = <span style="color:#F4A460">'''Cultural'''</span> | Criterios = VI | ID = 31 }} [[Ficheiro:Birkenau múzeum - panoramio (cropped).jpg|miniatura|250px|Entrada de [[Auschwitz-Birkenau]]. Os raís do tren, operativos entre maio e outubro de 1944, levaban directamente ás cámaras de gas.<ref>{{cita web |título=The unloading ramps and selections |url=http://auschwitz.org/en/history/auschwitz-and-shoah/the-unloading-ramps-and-selections |editor=Auschwitz-Birkenau State |urlarquivo=https://archive.today/20190121220003/http://auschwitz.org/en/history/auschwitz-and-shoah/the-unloading-ramps-and-selections |dataarquivo=21 de xaneiro de 2019 |urlmorta=yes |data-acceso=26 de febreiro de 2020 }}</ref>]] O '''campo de concentración de Auschwitz''' (en {{lang-de|Konzentrationslager Auschwitz}}) foi un complexo de 40 [[campo de concentración|campos de concentración]] e de [[campo de exterminio|exterminio]] operados pola [[Alemaña nazi]] na [[Polonia]] ocupada durante a [[segunda guerra mundial]] e o [[Holocausto]]. Componse de [[Auschwitz I]], o campo principal (''Stammlager'') en [[Oświęcim]]; [[Auschwitz-Birkenau]], un campo de concentración e exterminio construído con numerosas [[cámara de gas|cámaras de gas]]; [[Campo de concentración de Monowitz|Auschwitz III-Monowitz]], un campo de traballo creado para achegar persoal a unha fábrica para o conglomerado químico [[IG Farben]]; así como ducias de subcampos.<ref>{{cita web |título=Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, Auschwitz III-Monowitz |url=http://70.auschwitz.org/index.php?option=com_content&view=article&id=87&Itemid=173&lang=en |editor=Auschwitz-Birkenau State Museum |urlarquivo=https://archive.today/20190122190412/http://70.auschwitz.org/index.php?option=com_content&view=article&id=87&Itemid=173&lang=en |dataarquivo=22 de xaneiro de 2019 |urlmorta=yes |data-acceso=26 de febreiro de 2020 }}</ref> Os campos convertéronse nun importante lugar para a [[Solución final]] do réxime nazi. Despois de que Alemaña [[Causas da segunda guerra mundial|provocase]] a [[segunda guerra mundial]] coa [[invasión de Polonia]] en setembro de 1939, as ''[[Schutzstaffel]]'' (SS) converteron Auschwitz I, un antigo cuartel do exército polaco, nun campo de prisioneiros de guerra para presos políticos polacos.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=166}} Os primeiros ocupantes, criminais alemáns levados ó campo en maio de 1940 como funcionarios, estabeleceron a reputación do campo polo seu sadismo, malleiras, torturas e execución de prisioneiros polas razóns máis triviais. Os primeiros gaseamentos de prisioneiros soviéticos e polacos producíronse no bloque 11 de Auschwitz I en agosto de 1941. A construción de Auschwitz II comezou o mes seguinte, e dende 1942 até finais de 1944, trens cargados de [[pobo xudeu|xudeus]] traídos de todas partes da Europa ocupada pola [[Alemaña nazi]], foron conducidos até as cámaras de gas. Dos 1,3 millóns de persoas enviadas a Auschwitz,{{sfn|Piper|2000b|p=230}} 1,1 millóns morreron.{{sfn|Piper|2000b|p=230}} O número de mortes inclúe 960&nbsp;000 xudeus (865&nbsp;000 dos cales foron gaseados ó chegar), 74&nbsp;000 [[pobo polaco|polacos]] non xudeus, 21&nbsp;000 [[pobo xitano|xitanos]], 15&nbsp;000 prisioneiros de guerra soviéticos, e 15&nbsp;000 outros europeos.<ref name="Piperfigures2">{{harvnb|Piper|2000b|pp=230–231}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|1998b|pp=71–72}}.</ref> Aqueles que non morreron nas cámaras de gas fixérono de fame, esgotamento, doenzas, execucións individuais ou malleiras. Outros foron asasinados por mor de [[Experimentación nazi en seres humanos|experimentos médicos]]. Cando menos 802 prisioneiros tentaron escapar, 144 dos cales tiveron éxito, e o 7 de outubro de 1944, dúas unidades de ''[[Sonderkommando]]'', compostas por prisioneiros que atendían as cámaras de gas, fixeron un levantamento sen éxito. Só 789 membros do persoal do campo (non máis do 15%) foron algunha vez xulgados;{{sfn|Lasik|2000b|p=116, n.&nbsp;19}} e moitos, incluíndo o comandante do campo [[Rudolf Höss]], foron executados. O fracaso dos [[Aliados da segunda guerra mundial|Aliados]] para actuar ante os primeiros informes de atrocidades no campo, bombardeando ora o campo, ora os seus ferrocarrís, segue a ser controvertido. Conforme o [[Exército Vermello]] soviético se achegaba a Auschwitz en xaneiro de 1945, contra o remate da guerra, as SS enviaron á maioría da poboación dos campos cara ó oeste en [[Marchas da morte (Holocausto)|marchas da morte]] con dirección o interior de Alemaña e Austria. As tropas soviéticas entraron no campo o 27 de xaneiro de 1945, un día conmemorado dende o ano 2005 como o [[Día Internacional de Conmemoración en Lembranza das Vítimas do Holocausto]]. As décadas seguintes despois da guerra, sobreviventes como [[Primo Levi]], [[Viktor Frankl]] e [[Elie Wiesel]] escribiron memorias das súas experiencias, e o campo converteuse nun símbolo dominante do Holocausto. En 1947, Polonia fundou o [[Museo estatal Auschwitz-Birkenau]] no lugar de Auschwitz I e II, e en 1979 foi nomeado como [[Patrimonio da Humanidade]] pola [[UNESCO]]. == Contexto histórico == [[Ficheiro:Concentration camps in occupied Europe (2007 borders).png|miniatura|200px|esquerda|Campos e guetos na Europa ocupada (con fronteiras de 2007).]] [[Ficheiro:Map of Auschwitz and environs, 1944.jpg|miniatura|200px|esquerda|Auschwitz I, II e III.]] A ideoloxía do [[nazismo]] (ou nacionalsocialismo) reuniu elementos de "[[hixiene racial]]", [[euxenesia]] e [[antisemitismo]], segundo describe [[Richard J. Evans]], combinados co [[panxermanismo]] e o expansionismo territorial.{{sfn|Evans|2005|p=7}} O [[Partido Nacionalsocialista Alemán dos Traballadores]] (Partido Nazi), e en particular [[Adolf Hitler]], obsesionouse coa "[[cuestión xudía]]".{{sfn|Browning|2004|p=424}} Tanto durante como inmediatamente despois da [[Ascenso de Adolf Hitler ó poder|toma de poder dos nazis]] en Alemaña no ano 1933, os actos de violencia contra os xudeus alemáns foron omnipresentes,{{sfn|Longerich|2010|pp=32–35, 41}} e aprobouse unha lexislación que os excluía de certas profesións, incluídos o servizo civil e o dereito.{{efn|A [[Lei para a Restauración da Función Pública]], aprobada o 7 de abril de 1933, excluíu á maioría dos xudeus da profesión legal e do servizo civil. Unha lexislación similar privou ós membros xudeus do dereito de practicar outras profesións.{{sfn|Longerich|2010|pp=38–39}}}} O acoso e a presión económica foron empregados para alentalos a abandonar Alemaña; ós seus negocios negóuselles o acceso ós mercados, prohibíuselles a publicidade en xornais e privóuselles de contratos gobernamentais.{{sfn|Longerich|2010|pp=41, 67–69}} O 15 de setembro de 1935, o [[Reichstag (Alemaña nazi)|Reichstag]] aprobou as [[Leis de Nürnberg]]. A [[Leis de Nürnberg|Lei de Cidadanía do Reich]] definía como cidadáns aqueles "alemáns ou de sangue relacionado que demostren polo seu comportamento que están dispostos e son axeitados para servir fielmente ó pobo alemán e ó Reich", e a [[Leis de Nürnberg|Lei de Protección do Sangue e a Honra Alemáns]] prohibiu o matrimonio e as relacións extramatrimoniais entre os "alemáns ou de sangue relacionado" e os xudeus.{{sfn|Longerich|2010|p=60}} Cando Alemaña [[Invasión de Polonia|invadiu Polonia]] en setembro de 1939, provocando a segunda guerra mundial, Hitler ordenou que os líderes e os servizos de intelixencia polacos fosen destruídos.<ref>{{harvnb|Browning|2004|pp=24–26}}; {{harvnb|Longerich|2010|p=144}}.</ref> O campo de Auschwitz foi estabelecido en abril de 1940, ó principio como un campo de corentena para prisioneiros políticos polacos. O 22 de xuño de 1941, nun intento de obter novos territorios, Hitler [[Operación Barbarossa|invadiu a Unión Soviética]].{{sfn|Cesarani|2016|p=xxxiii}} O primeiro gaseamento en Auschwitz, dun grupo de prisioneiros de guerra soviéticos, tivo lugar por volta de agosto de 1941.{{sfn|Piper|2000b|p=117}} No remate dese mesmo ano, durante o que moitos historiadores consideran como a primeira fase do Holocausto, entre 500&nbsp;000 e 800&nbsp;000 xudeus soviéticos foron asasinados en tiroteos masivos polos ''[[Einsatzgruppen]]'' alemáns, soldados ordinarios e colaboradores locais.{{sfn|Matthäus|2004|p=244}} Na [[conferencia de Wannsee]] que se celebrou en Berlín o 20 de xaneiro de 1942, Heydrich resumiu a [[Solución final|Solución Final da cuestión xudía]] ós líderes nazis,{{sfn|Gerlach|2016|pp=84–85}} e dende comezos de 1942, trens cargados con xudeus de todas partes da Europa ocupada foron levados polos alemáns a [[campo de exterminio|campos de exterminio]] en Polonia: Auschwitz, [[Campo de exterminio de Bełżec|Bełżec]], [[Campo de exterminio de Chełmno|Chełmno]], [[Campo de concentración de Majdanek|Majdanek]], [[Campo de exterminio de Sobibor|Sobibór]] e [[Campo de exterminio de Treblinka|Treblinka]]. A maioría dos prisioneiros foron gaseados á súa chegada.<ref name=deathcamps>{{cita web | url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005145 | título=Killing Centers: An Overview | páxina-web=Holocaust Encyclopedia | editor=United States Holocaust Memorial Museum | urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170914220116/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005145 | dataarquivo=14 de setembro de 2017 | urlmorta=yes | data-acceso=26 de febreiro de 2020 }}</ref> == Campos == === Auschwitz I === {{Artigo principal|Auschwitz I}} [[Ficheiro:Auschwitz I - Birkenau, Oświęcim, Polonia - panoramio (5).jpg|miniatura|dereita|240px|Auschwitz I, no ano 2013. (nas coordenadas {{Coord|50.027606|19.203088|display=inline|region:PL-MA_type:landmark|name=Auschwitz I}})]] [[Ficheiro:Museum Auschwitz.jpg|miniatura|dereita|240px|Auschwitz I, no ano 2009; o centro de recepción de prisioneiros de Auschwitz I convertéuse no centro de recepción de visitantes do [[museo estatal Auschwitz-Birkenau]].{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=362}}]] [[Ficheiro:Auschwitz I visitor reception centre, July 2014 (panoramio) cropped.jpg|miniatura|dereita|240px|Antigo centro de recepción de prisioneiros; o edificio no extremo esquerdo coa ringleira de chemineas era a cociña do campo.]] [[Ficheiro:AerialAuschwitz1944.jpg|miniatura|dereita|240px|Imaxe aérea do campo I, o 4 de abril de 1944.]] ==== Crecemento ==== Auschwitz I foi un antigo campo para traballadores transitorios durante a primeira guerra mundial, e posteriormente uns cuarteis do exército polaco. Baixo o réximo nazi foi convertido no campo principal (''Stammlager'') e na sede administrativa do complexo. O lugar, a 50 quilómetros ó suroeste de [[Cracovia]], foi suxerido por vez primeira en febreiro de 1940 como un campo de corentena para prisioneiros polacos polo SS-[[Oberführer]] [[Arpad Wigand]], o inspector da [[Sicherheitspolizei]] (policía de seguridade) e o deputado das SS-[[Obergruppenführer]] [[Erich von dem Bach-Zelewski]], o alto mando das SS líder da policía de Silesia. [[Richard Glücks]], xefe de Inspección dos campos de concentración, enviou ó antigo comandante do [[campo de concentración de Sachsenhausen]], [[Walter Eisfeld]], para que o inspeccionase.<ref>{{harvnb|Piper|2000a|p=52–53}}; {{harvnb|Dwork|van Pelt|2002|p=166}}.</ref> Cuns 1&nbsp;000&nbsp;m de longo e 400&nbsp;m de ancho,{{sfn|Gutman|1998|p=16}} Auschwitz constaba nese momento de 22 bloques de edificios, oito deles de dous andares; un segundo andar foi engadido ós demais en 1943 e foron construídos oito novos bloques.<ref>{{harvnb|Piper|2000a|p=52–53}}; véxase tamén {{harvnb|Iwaszko|2000b|p=51}}; {{harvnb|Dwork|van Pelt|2002|p=166}}</ref> O [[Reichsführer-SS]] [[Heinrich Himmler]], líder das [[Schutzstaffel]] (SS), aprobou o lugar en abril de 1940 por recomendación do SS-[[Obersturmbannführer]] [[Rudolf Höss]], de Inspección dos campos. Höss supervisou o desenvolvemento do campo e exerceu como o seu primeiro comandante. Os primeiros 30 prisioneiros chegaron o 20 de maio de 1940 dende o campo de Sachsenhausen en [[Oranienburg]], Alemaña. Eran "criminais de carreira" alemáns (''Berufsverbrecher''), que foron coñecidos como "verdes" (''grünen'') polos triángulos verdes que tiñan que levar na súa roupa de prisión. Traídos ó campo como funcionarios, este grupo foi o principal encargado de estabelecer o sadismo dende os primeiros momentos do campo, cuxa violencia estaba dirixida especialmente ós reclusos polacos, até que os presos políticos tamén asumiron as súas funcións no campo.{{sfn|Iwaszko|2000a|p=15}} Bruno Brodniewitsch, o primeiro prisioneiro (que tiña o número de serie "1"), converteuse en ''Lagerältester'' (responsable do campo); os outros recibiron postos como ''[[Kapo (campo de concentración)|kapos]]'' e supervisores de bloques.<ref>{{harvnb|Czech|2000|p=121}}; for serial number 1, {{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=65}}.</ref> ==== Primeiro transporte masivo ==== O primeiro transporte masivo, que estaba composto de 728 prisioneiros políticos polacos, incluíndo sacerdotes católicos e xudeus, chegou o 14 de xuño de 1940 dende [[Tarnów]], Polonia. Recibiron os números de serie dende o 31 até o 758.{{efn|[[Danuta Czech]] (''[[Auschwitz 1940–1945]]'', Volume V, [[Auschwitz-Birkenau State Museum]], 2000): "14 de xuño [1940]: O primeiro transporte de prisioneiros políticos polacos chegou dende a prisión de Tarnów: 728 homes enviados a Auschwitz polo comandante da Sipo&nbsp;u. SD (Policía de Seguridade) en Cracovia. Estes prisioneiros recibiron os números de serie 31 até 758. O transporte incluía moitos homes novos e sans aptos para o servizo militar, que foron atrapados tentando de cruzar a fronteira sur de Polonia para chegar ás Forzas Armadas polacas que se estaban formando en Francia. Os organizadores desta operación ilegal de emigración tamén estaban no transporte, xunto con organizadores da resistencia, activista políticos e comunitarios, membros da intelixencia polaca, sacerdotes católicos e xudeus, arrestados na operación 'AB' (Außerordentliche Befriedungsaktion) organizada por [[Hans Frank]] na primavera de 1940. Ó mesmo tempo, outros 100 homes das SS (oficiais e homes alistados das SS) foron enviados para reforzar a gornición do campo."{{sfn|Czech|2000|pp=121–122}}}} Nunha carta do 12 de xullo de 1940, Höss cóntalle a Glücks que a poboación local era "fanaticamente polaca, preparada para emprender calquera tipo de operación contra os odiados homes das SS".{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=71}} A finais de 1940, as SS confiscaron as terras arredor do campo para crear unha "zona de interese" (''Interessengebiet'') de 40 quilómetros cadrados patrullada polas SS, a [[Gestapo]] e a policía local.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=72–73}} En marzo de 1941, outras 10&nbsp;900 persoas foron encarceradas no campo, a maioría delas eran polacos.{{sfn|Gutman|1998|p=16}} O primeiro encontro dos reclusos con Auschwitz, no caso de seren rexistrados e non enviados directamente á cámara de gas, era no centro de recepción de prisioneiros preto da porta co sinal ''[[Arbeit macht frei]]'', onde eran tatuados, afeitados, desinfectados e se lles daba un uniforme a raias de prisioneiros. Construído entre 1942 e 1944, o centro contiña uns baños, unha lavandería e 19 cámaras de gas para limpar a roupa. O centro de recepción de prisioneiros de Auschwitz I converteuse no centro de recepción de visitantes do [[museo estatal Auschwitz-Birkenau]].{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=362}} ==== Crematorio I, primeiros gaseamentos ==== [[Ficheiro:Auschwitz I krematorium.jpg|miniatura|240px|esquerda|Crematorio I, fotografado en 2016, reconstruído despois da guerra.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=364}}]] A construción do crematorio I comezou en Auschwitz I a finais de xuño ou comezos de xullo de 1940.{{sfn|Piper|2000b|p=121}} Nun principio, non estaba pensado para o asasinato masivo senón para desfacerse dos prisioneiros que foron executados ou daqueles que morreron no campo. O crematorio estivo operativo dende agosto de 1940 até xullo de 1943, cando os crematorios de Auschwitz II xa estaban en funcionamento.<ref>{{harvnb|Piper|2000b|pp=121, 133}}; {{harvnb|Piper|1998c|pp=158–159}}.</ref> En maio de 1942, instaláronse tres fornos no crematorio I, que xuntos podían queimar 340 corpos en 24 horas.{{sfn|Piper|2000b|p=128}} O primeiro gaseamento experimental tivo lugar en agosto de 1941, cando o Lagerführer [[Karl Fritzsch]], por orde de Rudolf Höss, asasinou un grupo de prisioneiros de guerra soviéticos introducindo [[Zyklon B]] na súa cela do soto do bloque 11 de Auschwitz I. Un segundo grupo de 600 prisioneiros de guerra soviéticos e arredor de 250 prisioneiros polacos enfermos foron gaseados o 3–5 de setembro.<ref>{{harvnb|Dwork|van Pelt|2002|p=292}}; {{harvnb|Piper|1998c|pp=157–158}}; {{harvnb|Piper|2000b|p=117}}.</ref> A morgue converteuse máis tarde nunha cámara de gas capaz de albergar cando menos a 700–800 persoas.{{sfn|Piper|2000b|p=128}}{{efn|[[Franciszek Piper]] escribe que, segundo o testemuño de posguerra de varios reclusos, así como de [[Rudolf Höss]] (o comandante en Auschwitz dende maio de 1940), a cámara de gas de Auschwitz I podía albergar a 1&nbsp;000 persoas.{{sfn|Piper|2000b|p=128}}}} O Zyklon B era introducido na habitación a través das fendas do teito.{{sfn|Piper|2000b|p=128}} ==== Primeiro transporte masivo de xudeus ==== Os historiadores non están de acordo sobre a data na que os transportes de soamente xudeus comezaron a chegar a Auschwitz. Na [[Conferencia de Wannsee]] celebrada en Berlín o 20 de xaneiro de 1942, o liderado nazi bosquexou, nunha linguaxe eufemística, os seus plans para a [[Solución final]].<ref>{{harvnb|Czech|2000|p=142}}; {{harvnb|Świebocki|2002|pp=126–127, n.&nbsp;50}}.</ref> De acordo con [[Franciszek Piper]], o comandante de Auschwitz [[Rudolf Höss]] ofreceu versións inconsistentes despois da guerra, suxerindo que o exterminio comezou en decembro de 1941, en xaneiro de 1942, ou antes do estabelecemento do campo de mulleres en marzo de 1942.{{sfn|Piper|2000a|p=61}} En ''Kommandant in Auschwitz'', escribiu: "Na primavera de 1942 os primeiros transportes de xudeus, todos destinados ó exterminio, chegaron dende a Alta Silesia."{{sfn|Höss|2003|p=148}} O 15 de febreiro de 1942, de acordo con [[Danuta Czech]], un transporte de xudeus de Beuthen, [[Alta Silesia]] ([[Bytom]], Polonia), chegou a Auschwitz I e foi enviado directamente á cámara de gas.{{efn|[[Danuta Czech]] (''[[Auschwitz 1940–1945]]'', Volume V, [[Auschwitz-Birkenau State Museum]], 2000): "15 de febreiro de 1942: "O primeiro transporte de xudeus arrestados pola Stapo (Policía Estatal) en Katowice, e destinado a morrer en Auschwitz, chegou dende Beuthen. Foron descargados na rampla do lado do ferrocarril do campo e ordenóuselles deixar a súa equipaxe alí. O escuadrón de voo das SS recibiu ós xudeus da Stapo e conduciunos á cámara de gas no crematorio do campo. Alí, foron asasinados co uso do gas Zyklon B".{{sfn|Czech|2000|p=142}}}}<ref>{{harvnb|van Pelt|1998|p=145}}; {{harvnb|Piper|2000a|p=61}}; {{harvnb|Steinbacher|2005|p=107}}; [http://auschwitz.org/en/museum/news/anniversary-of-the-first-transport-of-polish-jews-to-auschwitz,120.html "Anniversary of the First Transport of Polish Jews to Auschwitz"]. Auschwitz-Birkenau State Museum, 13 de febreiro de 2006.</ref> En 1998, unha testemuña dixo que o tren contiña "as mulleres de Beuthen".{{efn|[[Mary Fulbrook]] (''A Small Town Near Auschwitz: Ordinary Nazis and the Holocaust'', Oxford University Press, 2012): "Gunter Faerber, por exemplo, lembrou o momento en febreiro de 1942 cando os xudeus de Beuthen (Bytom en polaco), onde vivía a súa avoa, foron levados a través de Bedzin no seu camiño cara a Auschwitz.&nbsp;... Dous grandes camións do exército, cargados con mulleres xudías de Beuthen, foron levados directamente á estación, e elas fixeron cola na estación&nbsp;... Aínda tiven a oportunidade de despedirme porque xa o sabíamos&nbsp;... que as mulleres de Beuthen están chegando&nbsp;... Baixei á estación, vin a longa cola de mulleres.' Faerber pediu permiso a un garda da Gestapo de achegarse á súa avoa, que estaba canda a súa irmá, 'e díxenlles adeus, e esa foi a última vez que as vin e todo o transporte foi trasladado en tren&nbsp;...'"{{sfn|Fulbrook|2012|pp=220–221, 396, n.&nbsp;49}}}} [[Saul Friedländer]] escribiu que os xudeus de Beuthen procedían dos campos de traballo da [[Organización Schmelt]] e que foran considerados como non aptos para traballar.{{sfn|Friedländer|2007|p=359}} De acordo con [[Christopher Browning]], os transportes de xudeus non aptos para o traballo foron conducidos á cámara de gas en Auschwitz dende o outono de 1941.{{sfn|Browning|2004|p=357}} A evidencia disto e o transporte de febreiro de 1942 foi discutida en 2015 por [[Nikolaus Wachsmann]].{{sfn|Wachsmann|2015|p=707}} O 20 de marzo de 1942, de acordo con Danuta Czech, un transporte con xudeus polacos procedente de [[Silesia]] e [[Zagłębie Dąbrowskie]] foi conducido directamente dende a estación até a cámara de gas de Auschwitz II, que acababa de entrar en funcionamento.{{sfn|Czech|2000|p=143}} O 26 e 28 de marzo, dous transportes con xudías eslovacas foron rexistrados como prisioneiras no [[#Campo de mulleres|campo de mulleres de Auschwitz II]], onde foron mantidas para o traballo escravo; estes foron os primeiros transportes organizados polo departamento de [[Adolf Eichmann]] na [[Oficina Central de Seguridade do Reich]] (RSHA).{{efn|[[Danuta Czech]] (''[[Auschwitz 1940–1945]]'', Volume V, 2000): "26 de marzo de 1942: Chegaron novecentas noventa e nove mulleres xudías dende Poprad en Eslovaquia, e fóronlles asignados os números 1000–1998. Este foi o primeiro transporte a Auschwitz rexistrado por RSHA IV B4 (a Oficina Xudía, dirixida polo Obersturmbannführer das SS Adolf Eichmann)."{{sfn|Czech|2000|p=144}}}} O 30 de marzo, o primeiro transporte da RHSA chegou dende Francia.{{sfn|Czech|2000|p=144}} A "selección", segundo a cal os novos prisioneiros eran escollidos para o traballo ou para as cámaras de gas, comezou en abril de 1942 e foi realizada de maneira regular dende o mes de xullo. Piper escribe que isto reflectía a crecente necesidade de man de obra de Alemaña. Os seleccionados como non aptos para traballar foron gaseados sen ser rexistrados como prisioneiros.{{sfn|Piper|2000a|p=62}} Tamén hai desacordo sobre o número de persoas que foron gaseadas en Auschwitz I. [[Perry Broad]], un ''SS-Unterscharführer'', escribiu que "un transporte e outro desaparecían no crematorio de Auschwitz [I]."{{sfn|Piper|2000b|p=133, n.&nbsp;419}} De acordo con [[Filip Müller]], un dos ''[[Sonderkommando]]'' de Auschwitz I, ducias de miles de xudeus foron asasinados, procedentes de Francia, os Países Baixos, Eslovaquia, Alta Silesia e Iugoslavia, e dos guetos de [[Theresienstadt]], [[Ciechanow]], e [[Grodno]].<ref name="Müller 1999 31">{{harvnb|Müller|1999|p=31}}; {{harvnb|Piper|2000b|p=133}}.</ref> En contra desta afirmación, [[Jean-Claude Pressac]] estimou que o número de persoas asasinadas no campo de Auschwitz I foi de 10&nbsp;000.{{sfn|Piper|2000b|p=133, n.&nbsp;419}} Os derradeiros reclusos gaseados alí, en decembro de 1942, foron uns 400 membros dos ''Sonderkommando'' de Auschwitz II, que se viron obrigados a desenterrar e queimar os restos das foxas comúns dese campo, que se cre que contiñan máis de 100&nbsp;000 cadáveres.<ref>{{harvnb|Piper|2000b|p=132, para máis información dos cadáveres, p.&nbsp;140}}; para os 400 prisioneiros e os 107&nbsp;000 cadáveres, véxase {{harvnb|Czech|2000|p=165}}.</ref> === Auschwitz II-Birkenau === {{Artigo Principal|Auschwitz-Birkenau}} ==== Construción ==== [[Ficheiro:Gate of Auschwitz II, 28 November 2007 (3).jpg|miniatura|240px|dereita|Porta de Auschwitz II-Birkenau dende o interior do campo, fotografada en 2007.]] [[Ficheiro:Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1b.jpg|miniatura|240px|dereita|A mesma escena, en maio/xuño de 1944, coa porta no fondo. A "selección" de xudeus húngaros, escollidos para traballar ou para a [[cámara de gas]]. Fotografía dun [[Álbum de Auschwitz]].]] [[Ficheiro:Museum Auschwitz Birkenau.jpg|miniatura|240px|dereita|A porta cos restos do campo no fondo, fotografada no ano 2009.]] Logo de visitar Auschwitz I en marzo de 1941, semella que Himmler ordenou que o campo fose expandido,{{sfn|Piper|2000b|p=144}} malia que [[Peter Hayes (historidor)|Peter Hayes]] sinala que, o 10 de xaneiro de 1941, a resistencia polaca díxolle ó goberno polaco no exilio en Londres: "o campo de concentración de Auschwitz&nbsp;...pode acoller aproximadamente 7&nbsp;000 prisioneiros no presente, e debe ser reconstruído para albergar aproximadamente 30&nbsp;000."{{sfn|Hayes|2003|p=335}} A construción de Auschwitz II-Birkenau, chamado ''Kriegsgefangenenlager'' (campo de prisioneiros de guerra) sobre o plano, comezou en outubro de 1941 en [[Brzezinka]], a uns tres quilómetros de Auschwitz I.{{sfn|Piper|2000b|pp=144, 155 for ''Kriegsgefangenenlager''}} O plan inicial era que Auschwitz II estivese composto de catro sectores (Bauabschnitte I–IV), cada un consistente en seis subcampos (BIIa–BIIf) coas súas propias portas e valados. Os dous primeiros sectores foron completados (o sector BI era nun principio un campo de corentena), mais a construción de BIII comezou en 1943 e parou en abril de 1944, e o plan de facer BIV foi abandonado.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=80–83}}<!--describe the sectors--> O SS-Sturmbannführer [[Karl Bischoff]], un arquitecto, foi o xefe da construción.{{sfn|Piper|2000b|p=144}} En base a un orzamento inicial de 8,9&nbsp;millóns de [[reichsmark]]s, os seus planos esixían que cada barracón tivese 550 prisioneiros, mais logo cambiouno a 744 por barracón, o que significa que o campo podía conter 125&nbsp;000 persoas, no canto de 97&nbsp;000.{{sfn|van Pelt|1998|pp=118–119}} Había 174 barracóns, cada un deles medindo 35,4 por 11 metros, divididos en 62 segmentos de 4 metros cadrados. Os segmentos estaban divididos en "niños", inicialmente para tres reclusos e despois para catro. Cun espazo persoal dun metro cadrado para durmir e para pousar as pertenzas que tiñan, os presos estaban privados, segundo escribiu [[Robert-Jan van Pelt]], "do espazo mínimo preciso para existir".{{sfn|van Pelt|1998|pp=122–123}} Os prisioneiros foron obrigados a vivir nos barracóns mentres os construían; ademais de traballar, enfrontábanse a longas chamadas pola noite. Como resultado, moitos prisioneiros do BIb (o campo dos homes) morrían nos primeiros meses por mor de [[hipotermia]], inanición ou cansazo.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=87}} Uns 10&nbsp;000 prisioneiros de guerra soviéticos chegaron a Auschwitz I entre o 7 e o 25 de outubro de 1941,{{sfn|Czech|2000|pp=138–139}} pero o 1 de marzo de 1942 só 945 seguían aínda rexistrados; foron transferidos a Auschwitz II,{{sfn|Czech|2000|p=142}} onde a maioría deles morreu en maio.{{sfn|Steinbacher|2005|p=94}} ==== Crematorios II–V ==== A primeira cámara de gas de Auschwitz II estivo operativa en marzo de 1942. Contra o 20 de marzo, un transporte de xudeus polacos enviado pola Gestapo dende [[Silesia]] e [[Zagłębie Dąbrowskie]] foi conducido directamente dende a estación de carga de [[Oświęcim]] até a cámara de gas de Auschwitz II, sendo posteriormente enterrados nun prado achegado.{{sfn|Czech|2000|p=143}} A cámara de gas atopábase no que os prisioneiros chamaban a "pequena casa vermella" (coñecida como búnker 1 pola SS), unha cabana de ladrillos que se converteu nunha instalación de gas; as fiestras foran tapiadas e os seus catro cuartos convertidos en dous cuartos illados, cuxas portas dicían "''Zur Desinfektion''" ("para desinfección"). Unha segunda cabana de ladrillos, a "pequena casa branca" ou búnker 2, foi convertida e posta en funcionamento en xuño de 1942.<ref>{{harvnb|Piper|2000b|pp=134–136}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|1998c|p=161}}.</ref> Cando Himmler visitou o campo o 17 e o 18 de xullo de 1942, recibiu unha demostración dunha selección de xudeus neerlandeses, un asasinato en masa nunha cámara de gas do búnker 2 e unha visita ós edificios de Auschwitz III, a nova planta de [[IG Farben]] construída en [[Monowitz]].<ref>{{harvnb|Pressac|van Pelt|1998|pp=214–215}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|2000b|p=138}}.</ref> O uso dos búnkeres I e 2 detívose na primavera de 1943 cando o novo crematorio foi construído, aínda que o búnker 2 estivo operativo de novo en maio de 1944 para o asasinato de xudeus húngaros. O búnker I foi demolido en 1943 e o búnker 2 en novembro de 1944.{{sfn|Piper|2000b|p=143}} Piper escribe que os planos dos crematorios II e III amosan que ámbolos dous tiñan salas de forno de 30 por 11,24 metros na planta baixa, un vestiario subterráneo de 49,43 por 7,93 metros e unha cámara de gas de 30 por 7 metros. Os vestidores tiñan bancos de madeira ó longo das paredes e colgadoiros numerados para a roupa. As vítimas eran conducidas dende estes cuartos a un andadeiro estreito de cinco iardas de longo, que á su vez conducía a un espazo dende o cal se abría a porta da cámara de gas. As cámaras eran brancas no seu interior, e tiñan difusores fixados no teito para semellar duchas.{{sfn|Piper|2000b|pp=165–166}} A capacidade diaria dos crematorios (é dicir cantos corpos podían ser queimados nun período de 24 horas) era de 340 corpos no crematorio I; 1&nbsp;440 nos crematorios II e III; e 768 nos crematorios IV e V.{{sfn|Piper|2000b|p=159}} En xuño de 1943 catro dos crematorios estaban operativos, mais o crematorio I non foi utilizado máis despois de xullo de 1943. Isto supoñía unha capacidade total diaria de 4&nbsp;416 persoas, aínda que cargando de tres a cinco corpos cada vez, os ''Sonderkommando'' podían queimar máis de 8&nbsp;000 corpos ó día. A capacidade máxima raramente era necesaria, xa que a media entre 1942 e 1944 era duns 1&nbsp;000 corpos queimados cada día.{{sfn|Piper|2000b|p=164}} === Auschwitz III-Monowitz === {{Artigo Principal|Campo de concentración de Monowitz}} [[Ficheiro:FARBEN DWORY.png|miniatura|esquerda|Mapa detallado de [[Monowitz Buna Werke|Buna Werke]], [[Monowitz]], e os subcampos achegados.]] Despois de considerar diferentes lugares para a nova planta de manufactura de [[Buna-N]], un tipo de [[caucho sintético]] esencial para os esforzos bélicos, a fábrica de químicos alemá [[IG Farben]] escolleu un sitio preto das vilas de [[Dwory II|Dwory]] e Monowice (Monowitz en alemán), a uns 7 quilómetros ó leste de Auschwitz I.{{sfn|Steinbacher|2005|p=45}} As exencións de impostos estaban dispoñibles para as corporacións preparadas para desenvolver industrias nas rexións fronteirizas baixo a Lei de Asistencia Fiscal do Leste, aprobada en decembro de 1940. Ademais da súa proximidade ó campo de concentración e a unha fonte de man de obra barata, o sitio tiña boas conexións ferroviarias e acceso ás materias primas.{{sfn|Hilberg|1998|pp=81–82}} En febreiro de 1941, Himmler ordenou que a poboación xudía de [[Oświęcim]] fose expulsada para deixar sitio a traballadores cualificados, que tódolos polacos capaces de traballar permanecesen na cidade e traballasen na construción da fábrica e que os prisioneiros de Auschwitz fosen empregados nos traballos de construción.{{sfn|Steinbacher|2005|p=49}} Os reclusos de Auschwitz comezaron a traballar na planta, coñecida como Buna Werke e IG-Auschwitz, en abril de 1941, e derrubaron casas en Monowitz para facerlle sitio.<ref>{{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=108}}; para "IG-Auschwitz", véxase {{harvnb|Hayes|2001|p=xii}}.</ref> No mes de maio, debido á escaseza de camións, varios centos deles erguíanse ás 3 da mañá para camiñar alí dúas veces ó día dende Auschwitz I.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=108}} Debido a que unha longa ringleira de reclusos exhaustos camiñando pola cidade de Oświęcim podería danar as relacións entre alemáns e polacos, díxoselles que se afeitaran diariamente, se aseguraran de que estivesen limpos e que cantasen mentres camiñaban. Dende finais de xullo, eran levados á factoría en vagóns de trens de mercancías.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=109–110}} Por mor da dificultade de desprazalos, sobre todo durante o inverno, IG Farben decidiu construír un novo campo na planta. Os primeiros reclusos foron trasladados alí o 30 de outubro de 1942.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=111–112}} Coñecido como ''KL Auschwitz III-Aussenlager'' (subcampo Auschwitz III), e posteriormente como o [[campo de concentración de Monowitz]],{{sfn|Lasik|2000a|pp=151–152}} foi o primeiro campo de concentración en ser financiado e construído por unha industria privada.{{sfn|Steinbacher|2005|p=53}} [[Ficheiro:Heinrich Himmler, IG Farben Auschwitz plant, July 1942.jpeg|miniatura|[[Heinrich Himmler]] ''(o segundo pola esquerda)'' visita a planta de [[IG Farben]] en Auschwitz III, xullo de 1942.]] Cunhas medidas de 270 x 490 metros, o campo era meirande ca Auschwitz I. A finais de 1944, contiña 60 barracóns de 17,5 x 8 metros, cada un cunha sala de día e un dormitorio con 56 liteiras de madeira de tres niveis.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=112}} IG Farben pagou ás SS tres ou catro [[reichsmark]]s polas quendas de nove a once horas de cada traballador.{{sfn|Hayes|2001|p=353}} En 1943–1944, arredor de 35&nbsp;000 reclusos traballaban na planta; 23&nbsp;000 (unha media de 32 ó día) morreron como resultado da malnutrición, doenzas e a carga de traballo. Logo de tres ou catro meses no campo, segundo escribe [[Peter Hayes (historidor)|Peter Hayes]], os reclusos eran "reducidos a esqueletos andantes".{{sfn|Hayes|2001|p=359}} As mortes e os traslados ás cámaras de gas en Auschwitz II reducían a poboación en case un quinto cada mes.{{sfn|Krakowski|1998|p=57}} Os administradores do sitio ameazaban constantemente ós reclusos coas cámaras de gas, e o cheiro dos crematorios de Auschwitz I e II sentíase fortemente no campo.{{sfn|Hayes|2001|p=364}}{{sfn|Steinbacher|2005|p=52}} Aínda que se esperaba que a fábrica comezase a producir en 1943, a escaseza de man de obra e materias primas provocou que a posta en marcha se pospuxese repetidamente.{{sfn|Steinbacher|2005|pp=52, 56}} Os Aliados bombardearon a planta en 1944 os días 20 de agosto, 13 de setembro, 18 de decembro e 26 de decembro. O 19 de xaneiro de 1945, as SS ordenaron que o sitio fose evacuado, enviando a 9&nbsp;000 reclusos, a maioría deles xudeus, nunha marcha da morte a outro subcampo de Auschwitz en [[Gliwice]].<ref>{{harvnb|Hayes|2001|p=367}}; {{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=115}}; para o campo evacuado, e que 9&nbsp;054 dos 9&nbsp;792 reclusos eran xudeus, véxase {{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=113}}.</ref> Dende Gliwice, os prisioneiros foron transportados en tren de mercadorías en vagóns abertos ata [[Buchenwald]] e o [[campo de concentración de Mauthausen-Gusen]]. Os 800 reclusos que foron abandonados no hospital de Monowitz foron liberados xunto co resto do campo o 27 de xaneiro de 1945 pola [[1ª Fronte Ucraína]] do [[Exército Vermello]].{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=115}} === Subcampos === Numerosas empresas industriais alemás, como [[Krupp]] e [[Siemens-Schuckert]], construíron factorías cos seus propios subcampos.{{sfn|Steinbacher|2005|p=57}} Existían arredor de 28 campos preto de plantas industriais, tendo cada campo centos ou milleiros de prisioneiros.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=103–104}} Designados como ''Aussenlager'' (campo externo), ''Nebenlager'' (campo de extensión), ''Arbeitslager'' (campo de traballo) ou ''Aussenkommando'' (detalle de traballo externo),<ref>{{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=103, 119}}; {{harvnb|Gutman|1998|p=17}}.</ref> os campos foron construídos en [[Blechhammer]], [[Jawiszowice]], [[Campo de traballo central de Jaworzno|Jaworzno]], [[Będzin|Lagisze]], [[Mysłowice]], [[Trzebinia]], e mesmo no [[Protectorado de Bohemia e Moravia]], en Checoslovaquia.<ref>{{harvnb|Gutman|1998|p=18}}; {{harvnb|Piper|1998a|p=45}}; {{harvnb|Steinbacher|2005|p=58}}.</ref> Entre as industrias con campos satélite había minas de carbón, fundicións e outros traballos do metal e plantas químicas. Os presos tamén foron obrigados a traballar na silvicultura e na agricultura.{{sfn|Gutman|1998|pp=17–18}} Por exemplo, ''Wirtschaftshof Budy'', na vila polaca de Budy, preto de [[Brzeszcze]], era un subcampo agrícola onde os prisioneiros traballaban 12 horas ó día, labrando os campos, coidando dos animais e facendo compost a partir de cinzas humanas dos crematorios mesturadas con herba e esterco.<ref>{{harvnb|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=106}}; {{harvnb|Kubica|2009|pp=233–234}}. véxase tamén [http://auschwitz.org/en/museum/news/the-budy-massacre-a-grim-anniversary,23.html "The Budy Massacre—A grim anniversary"]. Auschwitz-Birkenau State Museum, 10 de outubro de 2007.</ref> Os actos de sabotaxe para diminuír a produción producíronse en varios subcampos, incluíndo Charlottengrube, [[Gliwice|Gleiwitz II]] e [[Rajsko]].{{sfn|Dunin-Wasowicz|1984|p=139}} As condicións de vida nalgúns dos campos eran tan pobres que eran considerados subcampos de castigo.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=104}} == A vida nos campos == === Gornición das SS === [[Ficheiro:Richard Baer, Josef Mengele, Rudolf Hoess, Auschwitz. Album Höcker.jpg|miniatura|240px|esquerda|Fotografía do [[Álbum de Höcker]] (''de esquerda a dereita''): [[Richard Baer]] (comandante de Auschwitz dende maio de 1944), [[Josef Mengele]] (médico do campo) e [[Rudolf Höss]] (primeiro comandante) en [[Solahütte]], un resort das SS preto de Auschwitz, no verán de 1944.<ref name=Wilkinson17March2008>{{cita novas |apelido1=Wilkinson |nome1=Alec |ligazónautor1=Alec Wilkinson |título=Picturing Auschwitz |url=http://www.newyorker.com/reporting/2008/03/17/080317fa_fact_wilkinson |editor=The New Yorker |data=17 de marzo de 2008 |urlarquivo=https://archive.today/20121208140847/http://www.newyorker.com/reporting/2008/03/17/080317fa_fact_wilkinson |dataarquivo=08 de decembro de 2012 |urlmorta=yes |dataacceso=3 de xaneiro de 2020 }}</ref>]] [[Ficheiro:784648 Oświęcim, obóz zagłady "Auschwitz" -dom komendanta obozu 05.JPG|miniatura|240px|esquerda|O edificio do comandante e da administración, Auschwitz I.]] Nado en [[Baden-Baden]] en 1900,<ref>{{harvnb|Lasik|1998b|p=288}}; {{harvnb|Lasik|2000b|p=154}}.</ref> [[Rudolf Höss]] foi nomeado primeiro comandante de Auschwitz cando [[Heinrich Himmler]] ordenou o 27 de abril de 1940 o estabelecemento do campo.{{sfn|Lasik|2000a|p=154}} Viviu coa súa muller e fillos nunha casa de dous pisos feita de [[estuco]] preto do edificio do comandante e da administración,{{sfn|Harding|2013|p=100}} e exerceu como comandante até o 11 de novembro de 1943,{{sfn|Lasik|2000a|p=154}} con [[Josef Kramer]] como o seu adxunto.{{sfn|Gutman|1998|p=16}} Foi sucedido como comandante por [[Arthur Liebehenschel]],{{sfn|Lasik|2000a|p=154}} e Höss uniuse á [[Oficina Económica e Administrativa Central das SS]] en Oranienburg como director de Amt DI,{{sfn|Lasik|2000a|p=154}} un posto que o converteu en adxunto da inspección dos campos.{{sfn|Lasik|1998b|pp=294–295}} [[Richard Baer]] converteuse en comandante de Auschwitz I o 11 de maio de 1944, e [[Fritz Hartjenstein]] o de Auschwitz II dende o 22 de novembro de 1943, seguido por Josef Kramer dende o 15 de maio de 1944 até a eliminación do campo en xaneiro de 1945. [[Heinrich Schwarz]] foi comandante de Auschwitz III dende o momento en que se converteu nun campo autónomo en novembro de 1943 até a súa liquidación.{{sfn|Lasik|2000a|pp=153–157}} Höss regresou a Auschwitz entre o 8 de maio e o 29 de xullo de 1944 como comandante da gornición local das SS (''Standortältester'') co obxectivo de supervisar a chegada de xudeus húngaros, o cal o converteu no oficial superior de tódolos comandantes dos campos de Auschwitz.{{sfn|Lasik|2000a|p=154}} De acordo con [[Aleksander Lasik]], unhas 6&nbsp;335 persoas (6&nbsp;161 delas, homes) traballaron para as SS en Auschwitz ó longo da existencia do campo;{{sfn|Lasik|2000b|p=314}} o 4,2% eran oficiais, o 26,1% eran suboficiais, e o 69,7 eran de baixo rango e arquiveiros.{{sfn|Lasik|1998a|p=282}} En marzo de 1941, había 700 gardas das SS, en xuño de 1942, 2&nbsp;000 e en agosto de 1944, 3&nbsp;342. No seu máximo histórico en xaneiro de 1945, 4&nbsp;480 homes e 71 mulleres das SS traballaban en Auschwitz; este número máis alto probablemente se debese á loxística de evacuación do campo.{{sfn|Lasik|2000b|p=299}} As gardas femininas eran coñecidas como supervisoras das SS (''SS-Aufseherinnen'').{{sfn|Lasik|1998a|p=274}} A maioría do persoal procedía de Alemaña e de Austria, mais conforme progresaba a guerra medrou o número de ''[[Volksdeutsche]]'' doutros países, como Checoslovaquia, Polonia, Iugoslavia e os estados bálticos, que se uniron ás SS en Auschwitz. Non todos eran etnicamente alemáns. Os gardas tamén eran recrutados dende Hungría, Romanía e Eslovaquia.{{sfn|Lasik|2000b|p=323–324}} Os gardas do campo, que supoñían tres cuartos do persoal das SS, eran membros da ''[[SS-Totenkopfverbände]]'' (unidades [[Totenkopf|cabeza de morto]]).{{sfn|Lasik|1998a|p=273}} Outros membros do persoal das SS traballaban nos departamentos médico e político, ou na administración económica, que era responsable da roupa e doutras subministracións, incluíndo a propiedade de prisioneiros mortos.{{sfn|Lasik|1998a|pp=272–273}} As SS vían Auschwitz como un destino cómodo; estar alí significaba que evitan a loita na fronte e tiñan acceso ás pertenzas das vítimas.{{sfn|Lasik|1998a|p=285}} === Funcionarios e ''Sonderkommando'' === [[Ficheiro:Bloki Auschwitz.jpg|miniatura|Auschwitz I, en 2009.]] Certos prisioneiros, nun principio alemáns non xudeus, mais despois tamén xudeus e polacos non xudeus,{{sfn|Strzelecka|2000a|p=49}} foron asignados a postos de autoridade como ''Funktionshäftlinge'' (funcionarios), o que lles daba acceso a mellores vivendas e comida. Os ''Lagerprominenz'' (a elite do campo) incluía ''Blockschreiber'' (funcionarios dos barracóns), ''[[Kapo (campo de concentración)|Kapo]]'' (capataces), ''Stubendienst'' (ordenanzas dos barracóns) e ''Kommandierte'' (confiables).{{sfn|Steinbacher|2005|pp=35–36}} Ostentando un inmenso poder sobre outros prisioneiros, os funcionarios gañaron unha reputación como sádicos.{{sfn|Strzelecka|2000a|p=49}} Moi poucos foron procesados despois da guerra debido á dificultade de determinar que atrocidades foron cometidas por orde das SS.{{sfn|Wittmann|2003|pp=519–20}} Aínda que as SS supervisaban os asasinatos nas cámaras de gas, a maior parte do traballo era realizado por prisioneiros coñecidos dende 1942 como ''[[Sonderkommando]]'' (escuadrón especial).{{sfn|Piper|2000b|p=180}} Na súa maioría eran xudeus pero tamén había grupos de prisioneiros de guerra soviéticos. En 1940–1941, cando só había unha cámara de gas no campo, había uns 20 prisioneiros deste tipo, a finais de 1943 había 400, e en 1944, durante o Holocausto en Hungría, o seu número aumentou até 874.{{sfn|Piper|2000b|pp=180–181, 184}} Os ''Sonderkommando'' retiraban os bens e os cadáveres dos trens que chegaban, guiaban as vítimas ós vestiarios e ás cámaras de gas, despois retiraban os seus corpos e quitábanlles as xoias, o cabelo e os implantes dentais ou calquera metal precioso dos seus dentes, todo o cal era enviado a Alemaña. Unha vez que os corpos eran despoxados de toda clase de valor, os ''Sonderkommando'' queimábanos nos crematorios.{{sfn|Piper|2000b|pp=170–171}} Xa que eran testemuñas dos asasinatos en masa, os Sonderkommando vivían separados dos outros prisioneiros, aínda que esta regra non se aplicou ós non xudeus que había entre eles.{{sfn|Piper|2000b|p=189}} A súa calidade de vida era considerablemente mellor polo seu acceso ás propiedades dos acabados de chegar, que intercambiaban dentro do campo, incluso coas SS.{{sfn|Piper|2000b|pp=190–191}} Porén, a súa esperanza de vida era curta, xa que eran regularmente asasinados e substituídos.{{sfn|Piper|2000b|pp=180–181}} Arredor de 100 sobreviviron logo da liquidación do campo. Foron trasladados pola forza en marchas da morte e por tren até o campo de [[Campo de concentración de Mauthausen-Gusen|Mauthausen]], onde tres días despois se lles pediu que desen un paso adiante durante o pase de lista. Ningún deles o fixo, e debido a que as SS non tiñan o seu rexistro, varios deles sobreviviron.{{sfn|Piper|2000b|pp=188–189}} === Tatuaxes e triángulos === [[Ficheiro:Auschwitz outerwear distinguish yellow Star of David.jpg|miniatura|esquerda|Uniforme dun recluso xudeu de Auschwitz.]] Exclusivamente en Auschwitz os prisioneiros eran tatuados cun número de serie, na zona esquerda do peito para os prisioneiros de guerra soviéticos{{sfn|Steinbacher|2005|pp=90–91}} e no brazo esquerdo para os civís.{{sfn|Gutman|1998|p=20}}<ref name=serialUSHHM>{{cita web |título=Tattoos and Numbers: The System of Identifying Prisoners at Auschwitz |url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/tattoos-and-numbers-the-system-of-identifying-prisoners-at-auschwitz |editor=United States Holocaust Memorial Museum}}</ref> As categorías de prisioneiros eran distinguibles por anacos triangulares de roupa (en alemán: ''Winkel'') cosidos na súa chaqueta debaixo do número de prisioneiro. Os prisioneiros políticos (''Schutzhäftlinge'' ou Sch), a maioría polacos, levaban un triángulo vermello, mentres que os criminais (''Berufsverbrecher'' ou BV) eran maioritariamente alemáns e levaban un verde. Os presos sociais (''Asoziale'' ou Aso), que incluía a vagabundos, prostitutas e xitanos, levaban un de cor negra. O morado era para os [[testemuñas de Xehová]] (''Internationale Bibelforscher-Vereinigung'' ou IBV) e o rosa para os homes homosexuais, que eran maioritariamente alemáns.<ref>{{cita web|título=System of triangles|url=http://auschwitz.org/en/history/prisoner-classification/system-of-triangles|editor=Auschwitz-Birkenau State Museum|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180705195349/http://auschwitz.org/en/history/prisoner-classification/system-of-triangles|dataarquivo=05 de xullo de 2018|urlmorta=yes|data-acceso=27 de febreiro de 2020}}</ref> Estímase que entre 5&nbsp;000 e 15&nbsp;000 homes homosexuais foron procesados baixo o Código Penal Alemán Sección 175 (que prohibía os actos sexuais entre homes) e detidos en campos de concentración, dos cales un número descoñecido foron enviados a Auschwitz.<ref>{{cita web |título=Persecution of Homosexuals in the Third Reich |url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/persecution-of-homosexuals-in-the-third-reich |editor=United States Holocaust Memorial Museum}}</ref> Os xudeus levaban unha insignia amarela, coa forma da [[Estrela de David]], superposta por un segundo triángulo se tamén pertencían a unha segunda categoría. A nacionalidade do preso estaba indicada por unha letra cosida na tela. Existía unha xerarquía racial, cos prisioneiros alemáns no máis alto da mesma. Os seguintes eran os prisioneiros non xudeus doutros países. Os prisioneiros xudeus estaban no posto máis baixo.{{sfn|Steinbacher|2005|pp=31–32}} === Transportes === [[Ficheiro:Freight car, Auschwitz II-Birkenau, 2014.jpg|miniatura|Vagón de tren dentro de Auschwitz II-Birkenau, preto da porta de entrada, usado para transportar deportados. Foto tirada no ano 2014.<ref name=traincar>{{cita web |título=An Original German Train Car at the Birkenau Ramp |url=http://auschwitz.org/en/museum/news/an-original-german-train-car-at-the-birkenau-ramp,659.html |editor=Auschwitz-Birkenau State Museum|data=14 de outubro de 2009 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190125215121/http://auschwitz.org/en/museum/news/an-original-german-train-car-at-the-birkenau-ramp,659.html|dataarquivo=25 de xaneiro de 2019}}</ref>]] Os deportados eran levados a Auschwitz en vagóns de mercadorías ou de gando que ían repletos, chegando preto dunha estación de ferrocarril ou a unha das varias ramplas dedicadas á vía, incluída unha a carón de Auschwitz I. A ''Altejudenrampe'' (antiga rampla xudía), partía da estación de tren de carga de Oświęcim, e foi empregada entre 1942 e 1944 para transportar xudeus.<ref name=traincar/>{{sfn|Iwaszko|2000a|p=17}} Localizada entre Auschwitz I e Auschwitz II, a chegada a esta rampla implicaba unha viaxe de 2,5 quilómetros até Auschwitz II a as cámaras de gas. A maioría dos deportados eran obrigados a camiñar, acompañados polos homes das SS e un coche co símbolo da Cruz Vermella que transportaba o Zyklon B, así como por un médico das SS en caso de que os oficiais fosen envelenados por erro. Os reclusos que chegaban de noite, ou os que estaban débiles de máis para camiñar, eran levados en camión.{{sfn|Piper|1998c|p=162}} Os traballos de construción dunha nova liña e dunha rampla entre os sectores BI e BII de Auschwitz II foron completados en maio de 1944 para a chegada dos xudeus húngaros,{{sfn|Iwaszko|2000a|p=17}} que se produciu entre maio e comezos de xullo de 1944.{{sfn|Longerich|2010|p=408}} Os raís levaban directamente á área das cámaras de gas.<ref name=traincar/> === A vida dos prisioneiros === O día comezaba ás 4:30 da mañá para os homes (unha hora máis tarde no inverno), e aínda máis cedo para as mulleres, cando os supervisores do bloque facían soar un gong e comezaban a bater nos reclusos con paus para que se lavaran e usaran as letrinas axiña.{{sfn|Strzelecka|2000b|pp=65–66}} As instalacións eran atroces, con poucas latrinas e falta de auga limpa. Cada zona de aseo tiña que dar servizo a milleiros de prisioneiros. Nos sectores BIa e BIb de Auschwitz II, dous edificios que contiñan latrinas e zonas de aseo foron instalados en 1943. Contaban con canles para se lavar e 90 billas; os retretes eran "canles de sumidoiros" cubertas de concreto con 58 buratos para sentar. Existían tres barracóns con instalacións de aseo ou retretes para dar servizo a 16 barracóns residenciais en BIIa, e seis lavadoiros/latrinas para 32 barracóns en BIIb, BIIc, BIId e BIIe.{{sfn|Iwaszko|2000b|p=56}}{{sfn|Steinbacher|2005|p=94}}{{sfn|Steinbacher|2005|p=111}} [[Primo Levi]] describiu en 1944 os baños de Auschwitz III: [[Ficheiro:Toaletter på auschwitz 2.jpg|miniatura|esquerda|[[Latrina]]s do campo de corentena dos homes, sector BIIa, Auschwitz II. Foto de 2003.]] {{Cita|Está mal iluminado, cheo de correntes de aire, co chan de ladrillo cuberto por unha capa de lama. A auga non é potable; ten un cheiro desagradable e a miúdo falla durante moitas horas. As paredes están cubertas por curiosos e didácticos [[fresco]]s: por exemplo, aí está o bo Häftling [prisioneiro], retratado espido até a cintura, a piques de enxaboar dilixentemente o seu cranio esquilado e rosado, e o mal Häftling, cun gran nariz semítico e unha cor verdosa, envolto na súa roupa manchada de ostentación cunha boina na cabeza, que con cautela somerxe un dedo na auga do lavabo. Debaixo do primeiro está escrito: "''So bist du rein''" (así estás limpo), e debaixo do segundo, "''So gehst du ein''" (así chegas a un mal final); e máis abaixo, nun dubidoso francés escrito en letra gótica: "La propreté, c'est la santé" [a limpeza é saúde].{{sfn|Levi|2001|pp=45–46}}}} Os presos recibían medio litro de substituto de café ou té de herbas pola mañá, mais non comida.{{sfn|Iwaszko|2000b|p=60}} Unha segunda chamada de gong anunciaba que os reclusos se aliñaran afora en ringleiras de dez para se contados. Sen importar o clima, tiñan que agardar a que chegaran as SS para que os contase; o tempo que permanecían alí dependía do estado de ánimo dos oficiais e de se houbo fugas ou outros eventos que supuxesen castigo.{{sfn|Strzelecka|2000b|p=66}} Os gardas podían obrigar ós prisioneiros a anicarse durante unha hora coas manos sobre a cabeza, ou repartir malleiras ou detencións por infraccións como a falta dun botón ou un tazón de comida mal limpado. Os prisioneiros eran contados e contados de novo.{{sfn|Steinbacher|2005|p=33}} [[Ficheiro:Auschwitz 1 concentration camp bunks 6006 4162.jpg|miniatura|240px|dereita|Barracóns de ladrillo de Auschwitz II, sector BI, fotografía de 2006; catro prisioneiros durmían en cada oco, coñecido como ''buk''.<ref>{{cita web |título=Life in the camp: living conditions |url=http://auschwitz.org/en/history/life-in-the-camp/ |editor=Auschwitz-Birkenau State Museum |urlarquivo=https://archive.today/20160319121518/http://auschwitz.org/en/history/life-in-the-camp/ |dataarquivo=19 de marzo de 2016 |urlmorta=yes |dataacceso=3 de xaneiro de 2020 }}</ref>]] [[Ficheiro:Auschwitz.Birkenau.QuarantaineBarrack.jpg|miniatura|240px|dereita|Barracóns de madeira de Auschwitz, fotografía de 2008.]] Despois do pase de lista, ó son de "''Arbeitskommandos formieren''", os prisioneiros camiñaban cara ós seus postos de traballo, en liñas de cinco, para comezar a xornada laboral que duraba normalmente 11 horas, máis polo verán e menos no inverno.{{sfn|Strzelecka|2000b|p=67}}{{sfn|Gutman|1998|pp=20–21}} Unha orquestra do campo, como a [[orquestra de mulleres de Auschwitz]], estaba obrigada a tocar música alegre cando os traballadores abandonaban o campo. Os ''kapos'' eran responsables do comportamento dos prisioneiros mentres traballaban, ó igual que un escolta das SS. Gran parte do traballo realizábase ó aire libre en obras de construción, pozos de grava e serradoiros. Non estaban permitidos os períodos de descanso. Un prisioneiro estaba asignado ás latrinas para medir o tempo que os traballadores tardaban en baleirar as súas vexigas e intestinos.<ref>{{harvnb|Steinbacher|2005|p=33}}; {{harvnb|Gutman|1998|pp=20–21}}.</ref> O xantar consistía en tres cuartos de litro de sopa acuosa polo mediodía, segundo se informou, de mal sabor, con carne na sopa catro veces á semana e verduras (principalmente patacas e [[rutabaga]]s) tres veces. A cea eran 300 gramos de pan, a miúdo con mofo, parte do cal se agardaba que os prinsioneiros gardasen para o almorzo do día seguinte, cunha cullerada de queixo ou marmelada, ou 25 gramos de margarina ou salchicha. Os presos que realizaban traballos forzados recibían racións adicionais.{{sfn|Iwaszko|2000b|pp=60–61}} Ás sete da noite tiña lugar un segundo pase de lista, durante o cal os prisioneiros podían ser aforcados ou azoutados. Se faltaba un prisioneiro, os demais tiñan que ficar de pé até que se atopase ó ausente ou se descubrise o motivo da ausencia, mesmo se isto levaba horas. O 6 de xullo de 1940, un pase de lista durou 19 horas porque un prisioneiro polaco, [[Tadeusz Wiejowski]], escapou; despois dunha fuxida no ano 1941, un grupo de prisioneiros foi elixido entre os compañeiros de traballo e de barracón do fuxitivo e foi enviado ó bloque 11 para morrer de fame.{{sfn|Strzelecka|2000b|pp=68–69}} Logo do pase de lista, os prisioneiros retirábanse ós seus bloques pola noite e recibían as súas racións de pan. Despois tiñan algo de tempo libre para usar os baños e recibir o seu correo, a non ser que fosen xudeus, que non tiñan permitido recibir correo. O toque de queda era indicado por un novo gong ás nove da noite.{{sfn|Strzelecka|2000b|p=69}} Os prisioneiros durmían en cubículos de ladrillo ou madeira, ou no chan, deitándose coa roupa posta e cos zapatos para evitar que llos roubasen.<ref>{{harvnb|Gutman|1998|p=21}}; {{harvnb|Iwaszko|2000b|p=55}}; para o chan, véxase {{harvnb|Strzelecka|2000b|p=70}}.</ref> As liteiras de madeira tiñan mantas e colchóns de papel cheos de labras de madeira; nos de ladrillo, durmían sobre palla.{{sfn|Iwaszko|2000b|p=55}} De acordo con [[Miklós Nyiszli]]: {{quote|Entre oitocentas e mil persoas se amoreaban nos compartimentos superpostos de cada barracón. Incapaces de estirarse por completo, durmían alí ó longo e ó ancho, cos pés dun home sobre a cabeza, o pescozo ou o peito doutro. Despoxados de toda dignidade humana, empurrábanse, batíanse, trabábanse e pateaban nun esforzo por obter un espazo duns centímetros máis no que durmir un pouco máis cómodos. Porque non tiñan moito tempo para durmir.{{sfn|Nyiszli|2011|p=25}}}} O domingo non era un día de traballo, mais os prisioneiros tiñan que limpar os barracóns e tomar a súa ducha semanal.{{sfn|Gutman|1998|p=21}} Tiñan permitido escribir (en alemán) ás súas familias, aínda que as SS censuraban o correo. Os prisioneiros que non falaban alemán intercambiaban pan pola súa axuda.{{sfn|Steinbacher|2005|p=34}} Os [[Shomer Shabbat]] tentaban manterse ó día co [[calendario hebreo]] e as [[festas xudías]], incluíndo o [[Shabat]], e a [[porción semanal da Torá]]. Nin os reloxos nin os calendarios estaban permitidos no campo. Só dous calendarios xudeus feitos en Auschwitz sobreviviron até o final da guerra. Os presos rexistraron os días doutras maneiras, como obtendo información dos acabados de chegar.{{sfn|Rosen|2014|p=18}} === O campo das mulleres === {{Véxase tamén|Orquestra das mulleres de Auschwitz}} [[Ficheiro:Female prisoners at Birkenau.jpg|miniatura|240px|dereita|Mulleres en Auschwitz II, en maio de 1944.]] [[Ficheiro:Roll call at Birkenau.jpg|miniatura|240px|dereita|Pase de lista en fronte do edificio da cociña, en Auschwitz II.]] Arredor do 30% dos prisioneiros rexistrados eran mulleres.{{sfn|Strzelecka|2000c|p=171}} O primeiro transporte masivo de mulleres, 999 mulleres alemás non xudías do [[campo de concentración de Ravensbrück]], chegou o 26 de marzo de 1942. Clasificadas como criminais, sociais e políticas, foron levadas a Auschwitz como funcionarias fundadoras do campo de mulleres.{{sfn|Czech|2000|pp=143–144}} Rudolf Höss escribiu sobre elas: "Era doado predicir que estas bestas maltratarían ás mulleres sobre as que exercían poder.&nbsp;... O sufrimento espiritual era completamente alleo para elas."{{sfn|Strzelecka|2000c|p=177}} Recibiron os números de serie 1–999.{{sfn|Czech|2000|p=144}}{{efn|Este foi o terceiro conxunto de números de serie que comezou no campo.<ref name=serialUSHHM/>}} A garda de mulleres de Ravensbrück, [[Johanna Langefeld]], converteuse na primeira ''Lagerführerin'' do campo de mulleres de Auschwitz.{{sfn|Czech|2000|pp=143–144}} Un segundo transporte masivo de mulleres, 999 xudías de [[Poprad]], Eslovaquia, chegaron o mesmo día. De acordo con [[Danuta Czech]], este foi o primeiro transporte rexistrado cara a Auschwitz pola [[Oficina Central de Seguridade do Reich]] (RSHA) oficina IV B4, coñecida como a Oficina Xudía, liderada polo ''Obersturmbannführer'' das SS [[Adolf Eichmann]].{{sfn|Czech|2000|p=144}} (A oficina IV era da [[Gestapo]].){{sfn|Stangneth|2014|p=22}} Un terceiro transporte de 798 mulleres xudías de [[Bratislava]], Eslovaquia, ocorreu o 28 de marzo.{{sfn|Czech|2000|p=144}} Nun principio, as mulleres estaban detidas nos bloques 1–10 de Auschwitz I,{{sfn|Strzelecka|2000c|p=172}} pero dende o 6 de agosto de 1942,{{sfn|Czech|2000|p=155}} 13&nbsp;000 prisioneiras foron transferidas ó novo campo de mulleres (''Frauenkonzentrationslager'' ou FKL) en Auschwitz II. Compoñíase de 15 barracóns de ladrillos e 15 de madeira no sector (''Bauabschnitt'') BIa; máis tarde foi expandido no BIb,{{sfn|Strzelecka|2000c|pp=172–173}} e en outubro de 1943 contiña 32&nbsp;066 mulleres.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=88}} En 1943 e 1944, tamén había arredor de 11&nbsp;000 mulleres no campo de familias xitanas, así como varios milleiros no campo familiar de Theresienstadt.{{sfn|Strzelecka|2000c|p=174}} As condicións do campo das mulleres eran tan pobre que cando un grupo de reclusos masculinos chegaron alí para instalar unha enfermaría en outubro de 1942, a súa primeira tarefa, segundo os investigadores do museo de Auschwitz, era distinguir os cadáveres das mulleres que aínda estaban con vida.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=88}} [[Gisella Perl]], unha xinecóloga romanesa e xudía que estivo no campo das mulleres escribiu en 1948: {{quote|Había unha latrina para trinta ou trinta e dúas mil mulleres e só tiñamos permitido usalo a certas horas do día. Facíamos cola para entrar neste pequeno edificio, con excrementos humanos até os xeonllos. Como todas sofríamos de disentería, apenas podíamos agardar até que chegase a nosa quenda, e lixábamos as nosas roupas estragadas, que nunca saíron dos nosos corpos, o que se sumou ó horror da nosa existencia polo terrible cheiro que nos arrodeaba como unha nube. A latrina consistía nunha gabia profunda con tablóns dispostos sobre ela a certos intervalos. Encrequenábamos neses tablóns como paxaros pousados nos cables do telégrafo, tan xuntas que non podiamos evitar mancharnos as unhas ás outras..<ref>{{harvnb|Perl|1948|pp=32–33}}; {{harvnb|van Pelt|1998|p=133}}.</ref>}} Langefeld foi sucedida como ''Lagerführerin'' pola ''Oberaufseherin'' das SS [[Maria Mandl]] en outubro de 1942, quen desenvolveu unha reputación pola súa crueldade. Höss contratou homes para controlar as supervisoras femininas, primeiro ó ''Obersturmführer'' das SS Paul Müller, e despois ó ''Hauptsturmführer'' das SS [[Franz Hössler]].{{sfn|Strzelecka|2000c|p=176}} Mandl e Hössler foron executados despois da guerra. Os experimentos de esterilización eran levados a cabo no barracón 30 por un xinecólogo alemán, [[Carl Clauberg]], e outro doutor alemán, [[Horst Schumann]].{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=88}} === Experimentos médicos no bloque 10=== {{Artigo principal|Bloque 10|Experimentación nazi en seres humanos}} [[Ficheiro:Auschwitz Mengele Block 10.jpg|miniatura|esquerda|[[Bloque 10]], en Auschwitz I, onde se fixeron experimentos médicos en mulleres.]] Os doutores alemáns realizaron unha gran variedade de experimentos nos prisioneiros de Auschwitz. Os doutores das SS testaron a eficacia dos [[raios X]] como un mecanismo de [[esterilización forzosa|esterilización]] administrandoo en grandes doses nas prisioneiras femininas. [[Carl Clauberg]] inxectou químicos nos [[útero]]s das mulleres nun intento de pechalos pegándoos. Os prisioneiros foron infectados con febres infecciosas para investigar a vacinación e foron expostos a substancias tóxicas para estudar os seus efectos.{{sfn|Steinbacher|2005|pp=114–15}} Nun experimento, [[Bayer]], daquela parte de [[IG Farben]], pagou 150 reichsmarks por cada unha das 150 prisioneiras de Auschwitz (o campo pedira uns 200 reichsmarks por muller), que foron trasladadas ás instalacións de Bayer para probar un anestésico. Un empregado de Bayer escribiulle a Rudolf Höss: "O transporte de 150 mulleres chegou en boas condicións. Porén, non fomos quen de obter resultados concluíntes porque morreron durante os experimentos. Rogámoslle que nos envíe outro grupo de mulleres co mesmo número e ó mesmo prezo". A investigaciónd de Bayer foi liderada en Auschwitz por [[Helmuth Vetter]], de Bayer/IG Farben, quen tamén foi médico en Auschwitz e capitán das SS, e polos médicos de Auschwitz [[Friedrich Entress]] e [[Eduard Wirths]].{{sfn|Strzelecka|2000d|p=362}} [[Ficheiro:Doctors' trial, Nuremberg, 1946–1947.jpg|miniatura|Demandados durante o [[xuízos dos doutores]], Nürnberg, 1946–1947.]] O máis infame doutor de Auschwitz foi [[Josef Mengele]], o "Anxo da Morte", quen traballou en Auschwitz II dende o 30 de maio de 1943, nun principio no campo das familias xitanas.<ref name="Kubica 1998 319">{{harvnb|Kubica|1998|p=319}}; {{harvnb|Czech|2000|p=178}}.</ref> Interesado en realizar investigacións con [[Xemelgo|xemelgos idénticos]], [[Ananismo|ananos]] e persoas con doenzas hereditarias, Mengele estabeleceu unha gardería nos cuarteis 29 e 31 para os nenos cos que estaba a experimentar, e para tódolos nenos xitanos menores de seis anos, onde recibían mellores racións de comida.{{sfn|Kubica|1998|pp=320–323}} Dende maio de 1944, escolleu xemelgos e ananos entre os acabados de chegar durante a "selección",{{sfn|Kubica|1998|pp=325}} chamando polos xemelgos ó berro de "''Zwillinge heraus!''" ("os xemelgos dean un paso adiante!").{{sfn|Friedländer|2007|p=505}} El e outros doutores (estes últimos, prisioneiros) mediron as partes do corpo dos xemelgos, fotografáronos e sometéronos a probas dentais, de visión e de audición, a raios-x, análises de sangue, cirurxías e transfusións de sangue entre eles.{{sfn|Kubica|1998|pp=323–324}} Posteriormente, facíaos matar e diseccionar.{{sfn|Kubica|1998|pp=325}} [[Kurt Heissmeyer]], outro doutor alemán e oficial das SS, levou 20 nenos polacos xudeus dende Auschwitz até o [[campo de concentración de Neuengamme]], preto de [[Hamburgo]], para usalos en experimentos [[Pseudociencia|pseudocientíficos]]. Foron inxectados co [[bacilli]] da [[tuberculose]] para probar unha cura. En abril de 1945, os nenos foron asasinados colgados para ocultar o proxecto.{{sfn|Kater|2000|pp=124–125}} Unha [[colección de esqueletos xudeus]] foi obtida de entre un grupo de 115 prisioneiros escollidos polas súas características racais percibidas e estereotipadas. [[Rudolf Brandt]] e [[Wolfram Sievers]], xerente de ''[[Ahnenerbe]]'' (un instituto de investigación nazi), entregaron os esqueletos ó Instituto de Anatomía do [[Reichsuniversität Straßburg]] en [[Alsacia-Lorena]]. A colección foi autorizada por [[Heinrich Himmler]] e baixo a dirección de [[August Hirt]]. Finalmente, 87 dos prisioneiros foron enviados a [[Natzweiler-Struthof]] e asasinados en agosto de 1943.{{sfn|Spitz|2005|pp=232–234}} Brandt e Sievers foron executados en 1948 logo de ser condenados no [[xuízo dos doutores]], como parte dos [[Xuízos de Núremberg]].{{sfn|Mehring|2015|pp=161–163}} === Castigos e bloque 11 === {{Artigo principal|Bloque 11}} [[Ficheiro:Auschwitz - Blok Smierci and The Execution Wall Sk06 C P.jpg|miniatura|esquerda|[[Bloque 11]] e o "muro da morte" (esquerda, en Auschwitz I, 2000.]] Os prisioneiros podían ser golpeados e asasinados polos gardas e polos kapos pola máis lixeira infracción das regras. A historiadora polaca Irena Strzelecka escribiu que os kapos recibiron alcumes que reflectían o seu sadismo: "sanguento", "ferro", "o estrangulador", "o boxeador".{{sfn|Strzelecka|2000d|pp=371–372}} En base ós 275 informes de castigo existentes nos arquivos de Auschwitz, Strzelecka lista as infraccións máis comúns: regresar unha segunda vez para comer á hora de comer, quitar o teu propio dende de ouro para mercar pan, irrumpir na porqueira para roubar a comida dos porcos, meter as mans nos petos.{{sfn|Strzelecka|2000e|pp=373–376}} As flaxelacións durante os pases de lista eran comúns. Unha mesa de flaxelación chamada "a cabra" inmobilizaba os pés dos prisioneiros nunha caixa, mentres permanecían estirados ó longo da mesa. Os prisioneiros tiñan que contar os lategazo ("25 mit besten Dank habe ich erhalten"; "25 recibidos con moitas grazas"), e se se trabucaban, a flaxelación comezaba dende o principio.{{sfn|Strzelecka|2000e|pp=373–376}} Outro castigo implicaba atar as mans dos prisioneiros ás costas con cadeas unidas a ganchos e despois alzar as cadeas para que os prisioneiros quedasen pendurados polos pulsos. Se os seus ombreiros quedaban danados de máis para traballar, eran enviados á cámara de gas. Os prisioneiros eran sometidos a este castigo por axudar a outro preso que estaba a ser golpeado e por recoller unha cabicha de tabaco.{{sfn|Strzelecka|2000e|pp=384–385}} Para extraer información dos prisioneiros, os gardas achegaban as súas cabezas contra unha estufa acesa e mantíñannos alí, queimándolles a cara e os ollos.{{sfn|Strzelecka|2000e|p=389}} Coñecido como bloque 13 até 1941, o bloque 11 de Auschwitz I era unha prisión dentro da prisión, reservada para os presos sospeitosos de realizar actividades de resistencia.{{sfn|Strzelecka|2000e|p=381}} A cela 22 do bloque 11 era unha estreita cela para ficar de pé (''Stehbunker'') e sen ventás. Dividida en catro seccións, cada unha delas medía menos de 1 metro cadrado e retiña a catro prisioneiros, que entraban nela a través dunha trapela preto do chan. Había unha abertura de 5&nbsp;cm&nbsp;x&nbsp;5&nbsp;cm para o aire, cuberta por unha lámina perforada. Strzelecka escribiu que os prisioneiros tiñan que quedar alí varias noites na cela 22; Wiesław Kielar pasou alí catro semanas por romper un cano.{{sfn|Strzelecka|2000e|pp=382, 384}} Varios dos cuartos do bloque 11 eran considerados o Polizei-Ersatz-Gefängnis Myslowitz en Auschwitz (a póla de Auschwitz da estación de policía de [[Mysłowice]]).{{sfn|Piper|2000b|p=77}} Tamén había casos chamados ''Sonderbehandlung'' ("trato especial") para polacos e outros considerados perigosos para o Terceiro Reich.{{sfn|Piper|2000b|p=79}} === Muro da morte === [[Ficheiro:Poland-01334 - Death Wall (31387372450).jpg|miniatura|O "muro da morte" coa bandeira do campo, as raias azuis e brancas cun triángulo vermello que simboliza o uniforme dos presos políticos de Auschwitz.]] O patio entre os bloques 10 e 11, coñecido como o "muro da morte", serviu como área de execución, mesmo para os polacos na área do Goberno Xeneral que foran condenados a morte por un tribunal penal.{{sfn|Piper|2000b|p=79}} As primeiras execucións, disparando ós prisioneiros na parte posterior da testa, tiveron lugar no muro da morte o 11 de novembro de 1941, no Día Nacional da Independencia de Polonia. Os 151 acusados foron conducidos ó muro, desnudadas e atados coas mans no lombo. [[Danuta Czech]] sinalou que unha "misa católica clandestina" foi celebrada o domingo seguinte no segundo andar do bloque 4 en Auschwitz I, nun estreito espazo entre as liteiras.{{sfn|Czech|2000|p=139}} Estímase que uns 4&nbsp;500 prisioneiros políticos polacos foron executados no muro da morte, incluíndo a membros da resistencia no campo. Outros 10&nbsp;000 polacos foron levados ó campo para seren executados sen ser rexistrados. Arredor de 1&nbsp;000 prisioneiros de guerra soviéticos foron asasinados por execución, aínda que só é unha estimación. Un informe do goberno polaco no exilio recollía que 11&nbsp;274 prisioneiros e 6&nbsp;314 prisioneiros de guerra foran executados.{{sfn|Piper|2000b|p=102}} [[Rudolf Höss]] escribiu que as "ordes de execución chegaban nunha secuencia ininterrompida".{{sfn|Piper|2000b|p=77}} Segundo o oficial das SS [[Perry Broad]], "algúns destes esqueletos andantes pasaron meses nas cheirentas celas, onde nin sequera se manterían os animais, e apenas podían manterse erguidos. E aínda así, nos seus últimos momentos moitos deles berraban 'Longa vida a Polonia', ou 'Viva a liberdade'."{{sfn|Piper|2000b|p=87}} Os mortos incluíron o coronel [[Jan Karcz]] e o comandante [[Edward Gött-Getyński]], executados o 25 de xaneiro de 1943 xunto con outros 51 sospeitosos de actividades de resistencia. [[Józef Noji]], o corredor polaco de longa distancia, foi executado o 15 de febreiro dese mesmo ano.{{sfn|Piper|2000b|p=89}} En outubro de 1944, 200 ''Sonderkommando'' foron executados pola súa implicación na revolta dos ''Sonderkommando''.{{sfn|Piper|2000b|pp=89–90}} === Campos familiares === ==== Campo familiar xitano ==== Un campo separado para os [[Pobo xitano|xitanos]], o ''Zigeunerfamilienlager'' ("campo familiar xitano"), foi creado no sector BIIe de Auschwitz II-Birkenau en febreiro de 1943. Por razóns descoñecidas, non foron suxeiro de selección e as familias puideron permanecer unidas. O primeiro transporte de xitanos alemáns chegou o 26 de febreiro dese ano. Antes diso, había un número moi pequeno de prisioneiros xitanos; dous prisioneiros xitanos checos, Ignatz e Frank Denhel, tentaron escapar en decembro de 1942, o último con éxito, e unha muller xitana polaca, Stefania Ciuron, chegou o 12 de febreiro de 1943 e escapou en abril.{{sfn|Bauer|1998|pp=447–448}} [[Josef Mengele]], o médico máis infame do [[Holocausto]], traballou no campo familiar xitano dende o 30 de maio de 1943, cando comezou o seu traballo en Auschwitz.<ref name="Kubica 1998 319"/> O rexistro de Auschwitz (''Hauptbücher'') amosa que había 20&nbsp;946 xitanos rexistrados como prisioneiros,{{sfn|Bauer|1998|p=448}} e crese que outros 3&nbsp;000 entraron no campo sen rexistrarse.{{sfn|Piper|2000b|p=55, note 145}} O 22 de marzo de 1943, un transporte de 1&nbsp;700 xitanos e sinti polacos goi gaseado logo da súa chegada por mor das doenzas, ó igual que un segundo grupo de 1&nbsp;035 persoas o 25 de maio de 1943.{{sfn|Bauer|1998|p=448}} As SS tentaron liquidar o campo o 16 de maio de 1944, mais os xitanos loitaron contra eles, armados con coitelos e canos de ferro, e as SS retiráronse. Pouco despois diso, as SS retiraron 2&nbsp;908 persoas do campo familiar para envialos a traballar, e o 2 de agosto de 1944 gasearon a 2&nbsp;897 xitanos. Dez mil xitanos permanecen sen contabilizar.{{sfn|Bauer|1998|pp=449–450}} ==== Campo familiar de Theresienstadt ==== [[Ficheiro:Birkenau BIIb 003.JPG|miniatura|esquerda|240px|Ruínas do campo.]] As SS deportaron arredor de 18&nbsp;000 xudeus cara a Auschwitz dende o [[gueto de Theresienstadt]] en [[Terezin]], [[Checoslovaquia]],{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=96}} comezando o 8 de setembro de 1943 cun transporte de 2&nbsp;293 homes e 2&nbsp;713 mulleres.{{sfn|Czech|2000|p=185}} Localizado no sector BIIb como un "campo familiar", tiveron permitido conservar as súas pertenzas, levar as súas roupas e escribir cartas á súa familia; non tiveron que rapar o cabelo e non foron sometidos a selección.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=96}} A correspondencia entre a oficina de [[Adolf Eichmann]] e o [[Comité Internacional da Cruz Vermella]] suxire que os alemáns estabeleceron este campo a tempo para unha visita planificada da Cruz Vermella, e para poñer en dúbida a veracidade dos informes sobre Auschwitz e os asasinatos en masa que se producían.{{sfn|Keren|1998|p=429}} As mulleres e as nenas foron colocadas nos barracóns con números impares, e os homes e os nenos nos barracóns pares. Creouse tamén unha enfermaría nos barracóns 30 e 32, e o barracón 31 converteuse nunha escola e gardería de nenos.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=96}} Porén, as condicións de vida algo mellores deste campo non eran as axeitadas; 1&nbsp;000 membros do campo familiar morreron nos seguintes seis meses.{{sfn|Keren|1998|p=428}} Dous grupos máis, con 2&nbsp;491 e 2&nbsp;473 xudeus, chegaron dende Theresienstadt ó campo familiar o 16 e o 20 de decembro de 1943.{{sfn|Czech|2000|pp=190–191}} O 8 de marzo de 1944, 3&nbsp;791 dos prisioneiros (homes, mulleres e nenos) foron enviados á cámara de gas; os homes foron levados primeiro ó crematorio III e as mulleres despois ó crematorio II.{{sfn|Czech|2000|p=194}} Informouse que parte dos membros do grupo ían cantando o [[Hatikvah]] e o himno nacional checo polo camiño.{{sfn|Keren|1998|p=439}} Antes de morrer, pedíuselles que escribisen postais ós seus parentes, datadas do 25–27 de marzo. Varios xemelgos foron retidos para experimentos médicos.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|p=97}} O goberno checoslovaco no exilio iniciou manobras diplomáticas para salvar os restantes xudeus checos despois de que o seu representante en Berna recibise o [[informe Vrba-Wetzler]], escrito por dous prisioneiros fuxidos, [[Rudolf Vrba]] e [[Alfréd Wetzler]], que alertaban de que os últimos prisioneiros do campo familiar serían gaseados cedo.{{sfn|Fleming|2014|pp=231–232}} A BBC tamén se deu conta do informe; o seu servizo alemán transmitiu novas dos asasinatos no campo familiar durante o seu programa de mulleres o 16 de xuño de 1944, advertindo: "Tódolos responsables de tales masacres, dende o máis alto ó máis baixo, serán chamados a render contas."{{sfn|Fleming|2014|p=215}} A Cruz Vermella visitou Theresienstadt en xuño de 1944 e foron persuadidos polas SS de que ninguén estaba sendo deportado dende alí.{{sfn|Keren|1998|p=429}} O mes seguinte, arredor de 2&nbsp;000 mulleres do campo familiar foron escollidas para trasladarse a outros campos, e 80 rapaces foron trasladados ó campo dos homes; as restantes 7&nbsp;000 persoas foron gaseadas entre o 10 e o 12 de xullo.{{sfn|Czech|2000|p=203}} == Proceso de selección e exterminio == === Cámaras de gas === [[Ficheiro:Crematorium at Auschwitz I 2012.jpg|miniatura|esquerda|Unha reconstrución do crematorio I, Auschwitz I, fotografado en 2014.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=363}}]] Os primeiros gaseamentos en Auschwitz tiveron lugar a comezos de setembro de 1941, cando uns 850 prisioneiros de guerra soviéticos algúns polacos enfermos foron asasinados con Zyklon B no soto do [[bloque 11]] de Auschwitz I. O edificio resultou pouco axeitado, polo que pasaron a realizar os gaseamentos no crematorio I, tamén en Auschwitz I, que estivo operativo dende decembro de 1942. Alí, máis de 700 vítimas podían ser executadas ó mesmo tempo.{{sfn|Piper|1998c|pp=157–159}} Ducias de miles de persoas foron asasinadas no crematorio I.<ref name="Müller 1999 31"/> Para manter as vítimas tranquilas, decíanlles que se tiñan que someter a un proceso de desinfección; despois eran obrigadas a espirse, logo eran encerrados e gaseados. Despois do seu desmantelamento como cámara de gas, o edificio converteuse nunha instalación de almacenamento e despois serviu como refuxio antiaéreo das SS.{{sfn|Piper|1998c|pp=159–160}} A cámara de gas e o crematorio foron reconstruídos despois da guerra. Dwork e van Pelt escribiron que a cheminea foi recreada; catro aberturas no tellado foron instaladas para amosar como se introducía o Zyklon B e dous dos tres fornos foron reconstruídos cos seus compoñentes orixinais.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=364}} [[Ficheiro:Selection on the ramp at Auschwitz II-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 3b.jpg|miniatura|250px|dereita|Xudeus húngaros chegando a Auschwitz II, en maio/xuño de 1944.]] [[Ficheiro:Arrival platform at Birkenau.jpg|miniatura|250px|dereita|Crematorios II e III coas súas chemineas visibles ó fondo, a esquerda e dereita da imaxe.]] [[Ficheiro:Birkenau a group of Jews walking towards the gas chambers and crematoria.jpg|miniatura|250px|dereita|Mulleres e nenos xudeus de Hungría camiñando cara a cámara de gas en Auschwitz II, en maio/xuño de 1944. A porta da esquerda conduce ó sector BI, a parte máis antiga do campo.<ref>{{cita web |título=Jewish women and children who have been selected for death, walk in a line towards the gas chambers. |url=https://collections.ushmm.org/search/catalog/pa8538 |editorial=United States Holocaust Memorial Museum}}</ref>]] A comezos de 1942, os exterminios masivos foron trasladados a dúas cámaras de gas provisionais (a "casa vermella" e a "casa branca", coñecidos tamén como búnker 1 e 2) en Auschwitz II, ó tempo que os crematorios máis grandes (II, III, IV e V) estaban en construción. O búnker 2 foi temporalmente reactivado dende maio até novembro de 1944, cando un gran número de xudeus húngaros foron gaseados.{{sfn|Piper|1998c|pp=161–162}} No verán de 1944, a capacidade combinada dos crematorios e dos pozos de incineración ó aire libre era de 20&nbsp;000 corpos ó día.{{sfn|Piper|1998c|p=174}} O crematorio VI nunca foi construído.{{sfn|Piper|1998c|p=175}} Dende o ano 1942, os xudeus foron transportados a Auschwitz dende todas partes da Europa ocupada por Alemaña a través de trens, chegando en convois diarios.<ref>{{harvnb|Piper|2000b|pp=12–13}}; {{harvnb|Browning|2004|p=421}}.</ref> As cámaras de gas traballaron ó máximo da súa capacidade dende maio até xullo de 1944, durante o [[Holocausto]] en [[Hungría]].{{sfn|Longerich|2010|p=407}} Unha liña de tren que conducía ós crematorios II e III en Auschwitz II foi completada ese mesmo mes de maio, e unha nova rampla foi construída entre os sectores BI e BII para que as vítimas chegasen máis preto das cámaras de gas (véxanse as imaxes da dereita). O 29 de abril, os primeiros 1&nbsp;800 xudeus de Hungría chegaron ó campo.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=338}} Dende o 14 de maio até comezos de xullo de 1944, 437&nbsp;000 xudeus húngaros, a metade da poboación antes da guerra, foron deportados a Auschwitz, cunha media de 12&nbsp;000 cada día durante un tempo considerable.{{sfn|Longerich|2010|p=408}} Os crematorios tiveron que ser revisados. Os crematorios II e III recibiron novos elevadores que conducían dende as estufas ás cámaras de gas, instaláronse novas reixas e pintáronse varios dos vestiarios e cámaras de gas. Escaváronse pozos de incineración detrás do crematorio V.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=338}} O volume entrante era tan grande que os "Sonderkommando" recorreron á queima de cadáveres en foxas ó aire libre, así como nos crematorios.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|pp=341–343}} === Selección === De acordo co historiador polaco [[Franciszek Piper]], dos 1&nbsp;095&nbsp;000 xudeus deportados a Auschwitz, arredor de 205&nbsp;000 foron rexistrados no campo e recibiron un número de serie; 25&nbsp;000 foron enviados a outros campos e 865&nbsp;000 foron asasinados nada máis chegar.{{sfn|Piper|2000b|p=227}} Incluíndo as vítimas non xudías, un total de 900&nbsp;000 persoas foron asasinadas sen seren rexistradas.{{sfn|Piper|2000b|p=229}} Durante a "selección" que se facía ó chegaren, aqueles considerados capaces de traballar eran enviados á dereita e admitidos no campo (rexistrados), e o resto eran enviados á esquerda ás cámaras de gas. Os escollidos para morrer incluían case tódolos nenos, mulleres con meniños, anciáns e outros, que logo dunha breve e superficial inspección por un doutor das SS, non eran considerados aptos para o traballo.{{sfn|Piper|2000b|p=103ff}} Practicamente calquera falla (cicatrices, vendaxes, forúnculos e delgadez extrema) podían ser motivo abondo para ser considerado non apto.{{sfn|Piper|2000b|pp=109–110}} Facían que os nenos camiñasen cara a un pau sostido a unha certa altura, e aqueles que podían camiñar por baixo del eran seleccionados para a cámara de gas.{{sfn|Piper|2000b|p=111}} Os prisioneiros que non eran quen de camiñar ou que chegaban pola noite eran levados ós crematorios en camións; no caso contrario, os acabados de chegar simplemente camiñaban até alí.{{sfn|Piper|1998c|pp=162, 169}} As súas pertenzas eran confiscadas e clasificadas por outros reclusos nos [[Almacéns Kanada, Auschwitz|almacéns "Kanada"]], unha área do campo no sector BIIg que consistía en 30 barracóns usados para almacenar os bens incautados; o seu nome provén da visión que tiñan os reclusos do Canadá como unha terra de fartura.{{sfn|Strzelecka|Setkiewicz|2000|pp=97–98}} === Dentro dos crematorios === [[Ficheiro:Entrance to Crematorium III in Auschwitz II (Birkenau).jpg|miniatura|esquerda|Entrada do crematorio III, Auschwitz II, 2008.{{sfn|Baxter|2017|p=241}}]] Os crematorios consistían dun vestiario, dunha cámara de gas e dun forno. Nos crematorios II e III, os vestiarios e a cámara de gas estaban baixo terra; nos IV e V, estaban na planta baixa. Os vestiarios tiñan ganchos numerados na parede para pendurar a roupa. No crematorio II, tamén había unha sala de disección (''Sezierraum'').{{sfn|Piper|1998c|pp=166, 168}} Os oficiais das SS dicíanlles ás vítimas que tiñan que ducharse e someterse a unha desinfección. As vítimas espíanse no vestiario e entraban na cámara de gas; os sinais dicían "Bade" (baño) ou "Desinfektionsraum" (cuarto de desinfección). Un ex-preso testemuñou que a lingua dos sinais cambiaba dependendo de quen ía a ser asasinado.{{sfn|Piper|2000b|p=169, n.&nbsp;489}} A algúns dos reclusos dábaselles xabón e unha toalla.{{sfn|Piper|2000b|p=169, n.&nbsp;490}} Unha cámara de gas podía albergar máis de 2&nbsp;000 persoas; un antigo prisioneiro declarou que a capacidade roldaba as 3&nbsp;000 persoas.{{sfn|Piper|2000b|p=169}} O Zyklon B era introducido no crematorio pola oficina especial das SS, coñecida como o Instituto da Hixiene.<ref>{{harvnb|Piper|1998c|p=162}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|2000b|p=170}}.</ref> Logo de que as portas fosen pechadas, homes das SS botaban os gránulos de Zyklon B a través de reixas de ventilación no teito ou polos buratos no costado da cámara. As vítimas estaban mortas ó cabo de 10 minutos; Rudolf Höss testificou que podían ser precisos até 20 minutos.{{sfn|Piper|2000b|p=170}} [[Leib Langfus]], un membro dos ''Sonderkommando'', enterrou o seu diario (escrito en [[Lingua yiddish|yiddish]]) preto do crematorio III de Auschwitz II. Foi atopado en 1952, asinado por "A.Y.R.A":{{sfn|Cohen|1998|pp=529, 531}} {{Cita|Podería ser difícil chegar a imaxinar que tanta xente collese nun [cuarto] tan pequeno. A calquera que non quixese entrar disparábanlle&nbsp;[...] ou era esnaquizado polos cans. Terían asfixiado pola falta de aire ó cabo de varias horas. Despois, tódalas portas eran pechadas hermeticamente e guindábase o gas por un pequeno burato no teito. Non había nada máis que a xente de dentro puidese facer. E entón só berraban con voces amargas e lamentables. Outros queixábanse con voces cheas de desesperación, e outros aínda saloucaban espasmodicamente e lanzaban un pranto terrible e desgarrador.&nbsp;... Namentres, as súas voces facíanse máis e máis débiles&nbsp;... Por mor do grande amoreamento, as persoas caían unhas enriba das outras mentres morrían, até que se formaba unha pila consistente en cinco ou seis capas, chegando a unha altura dun metro. As nais quedaban inmóbiles nunha posición sentada no chan abrazando os seus fillos cos brazos, e os maridos e as esposas morrían abrazándose entre eles. Algunhas das persoas formaban unha masa sen forma. Outros quedaban nunha posición inclinada, mentres que as súas partes superiores, dende o estómago cara a arriba, estaban nunha posición acostada. Algunhas das persoas volvéranse completamente azuis baixo a influencia do gas, mentres que outras se vían completamente frescas, como se estivesen durmidas.{{sfn|Langfus|2000|p=357}}}} === Uso dos corpos === [[Ficheiro:Auschwitz Resistance 282 cropped.JPG|miniatura|Unha das fotografías dos ''Sonderkommando'': mulleres camiñando até as cámaras de gas en Auschwitz II, agosto de 1944.]] Os ''Sonderkommando'' eran os encargados de sacar os corpos da cámara levando máscaras de gas. Recollían os lentes e as próteses artificiais e rapaban o cabelo das mulleres;{{sfn|Piper|2000b|p=170}} o cabelo das mulleres era rapado antes de entrar nas cámaras de gas en [[campo de exteminio de Belzec|Bełżec]], [[campo de exterminio de Sobibor|Sobibór]] e [[campo de exterminio de Treblinka|Treblinka]], mais en Auschwitz facíase despois de mortas.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=408}} O 6 de febreiro de 1943, o Ministerio de Economía do Reich recibiu 3&nbsp;000&nbsp;kg de cabelo de muller dende Auschwitz e [[campo de concentración de Majdanek|Majdanek]].{{sfn|Strzelecki|2000b|p=408}} O cabelo era limpado cunha solución de [[sal amoniacal]], secado no chan de ladrillos do crematorio, peiteado e colocado en bolsas de papel.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=409}} O cabelo era enviado a varias compañías, incluíndo unha planta manufactureira en [[Bremen|Bremen-Bluementhal]], onde os traballadores atoparon pequenas moedas con letras gregas nalgunhas das trenzas, posiblemente dalgúns dos 50&nbsp;000 xudeus gregos deportados a Auschwitz en 1943.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=411}} Cando o campo foi liberado en xaneiro de 1945, o Exército Vermello atopou 7&nbsp;000&nbsp;kg de cabelo humano en bolsas listas para ser enviadas.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=409}} Xusto antes da cremación, quitábanlles as xoias, xunto con implantes dentais e dentes con metais preciosos.{{sfn|Piper|2000b|p=171}} O ouro foi extraído das dentaduras dos prisioneiros mortos dende o 23 de setembro de 1940 por orde de Heinrich Himmler.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=400}} O traballo era levado a cabo por membros do ''Sonderkommando'' que eran dentistas; calquera que pasase por alto os implantes dentais podía ser incinerado vivo como castigo.{{sfn|Piper|2000b|p=171}} O ouro era enviado ó Servizo de Saúde das SS e era usado polos dentistas para tratar a membros das SS e as súas familias; 50&nbsp;kg foran recollidos até o 8 de outubro de 1942.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=400}} A comezos de 1944, entre 10 e 12&nbsp;kg de ouro eran extraídos cada mes das dentaduras das vítimas.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=406}} Os corpos eran queimados nos incineradores, e as súas cinzas eran enterradas, botadas ó [[río Vístula]] ou usadas como fertilizante. Calquera anaco de óso que non fose queimado correctamente era moído con [[Morteiro (utensilio)|morteiros de madeira]].{{sfn|Piper|1998c|p=171}} === Número de vítimas === [[Ficheiro:Arrivals and inmates on the ramp at Auschwitz-Birkenau, summer 1944 (Auschwitz Album).jpg|miniatura|esquerda|Presos acabados de chegar, Auschwitz II-Birkenau, maio/xuño de 1944.]] Cando menos 1,3 millóns de persoas foron enviadas a Auschwitz entre 1940 e 1945, e cando menos 1,1 millóns morreron.<ref name="Piperfigures2"/> Un total de 400&nbsp;207 prisioneiros foron rexistrados no campo: 268&nbsp;657 homes e 131&nbsp;560 mulleres.{{sfn|Strzelecka|2000c|p=171}} Un estudo de finais da década de 1980 do historiador polaco [[Franciszek Piper]], publicado por [[Yad Vashem]] en 1991,<ref>{{harvnb|Piper|1991|pp=49–103}}; {{harvnb|van Pelt|2016|p=109}}; véxase tamén {{cita novas |apelido1=Stets |nome1=Dan |título=Fixing the numbers at Auschwitz |url=https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1992-05-07-9202100662-story.html |editor=Chicago Tribune |data=7 de maio de 1992}}</ref> empregou os horarios de chegadas de trens combinados con rexistros de deportación para calcular a cifra de 1,3 millóns de enviados ó campo, dos cales 1&nbsp;082&nbsp;000 morreron alí, unha cifra (redondeada a 1,1 millóns) que Piper considera como a mínima.<ref name=Piperfigures2/> Esta cifra chegou a ser amplamente aceptada.{{efn|[[Robert Jan van Pelt]] (''The Case for Auschwitz'', 2002): "Esta cifra [1,1 millóns] foi respaldada por tódolos historiadores profesionais e serios que estudaron a complexa historia de Auschwitz con certo detalle, polo instituto de investigación do Holocausto en Yad Vashem en Xerusalén, e polo Museo Memorial do Holocausto dos Estados Unidos de América, en Washington, D.C."{{sfn|van Pelt|2016|p=109}} Investigacións anterior, como a de [[Raul Hilberg]] na obra de 1961 ''[[The Destruction of the European Jews]]'', estimaron que arredor dun millón de xudeus morreran no campo.<ref>{{harvnb|Hilberg|1961|p=958}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|2000b|p=214}}.</ref> En 1983, o estudoso francés George Wellers foi un dos primeiros en usar os datos alemáns de deportacións para calcular o total de vítimas; chegou a unha cifra de 1&nbsp;471&nbsp;595 mortos, incluíndo 1,35&nbsp;millóns de xudeus e 86&nbsp;675 polacos non xudeus.<ref>{{harvnb|Piper|1998b|p=67}}; {{harvnb|Piper|2000b|p=214}}.</ref>}} Os alemáns tentaron agochar o número real de mortos. En xullo de 1942, segundo as memorias de posguerra de [[Rudolf Höss]], Höss recibiu unha orde de [[Heinrich Himmler]], a través da oficina de [[Adolf Eichmann]] e do comandante das SS [[Paul Blobel]], que dicía que "abriranse tódalas foxas comúns e queimaranse os cadáveres. Ademais, as cinzas deben eliminarse de tal maneira que sexa imposible nalgún momento futuro calcular a cantidade de cadáveres queimados."<ref>{{harvnb|Höss|2003|p=188}}; véxase tamén {{harvnb|Friedländer|2007|p=404}}.</ref> As primeiras estimacións do número total de mortos superaban as cifras de Piper. Despois da liberación do campo, o goberno soviético emitiu un comunicado o 8 de maio de 1945, segundo o cal catro millóns de persoas foran asasinadas no lugar, unha cifra baseada na capacidade dos crematorios.{{sfn|Piper|2000b|pp=210–213}} Höss declarou perante os fiscais de Nuremberg que polo menos 2&nbsp;500&nbsp;000 persoas foron gaseadas alí, e que outras 500&nbsp;000 morreron de fame e polas doenzas.{{sfn|The International Military Tribunal, Nuremberg|1946|p=415}} Testemuñou que a cifra de máis de dous millóns proviña de Eichmann.{{sfn|The International Military Tribunal, Nuremberg|1946|p=397}} Nas súas memorias, escritas baixo custodia, Höss explicou que Eichmann lle dera a cifra de 2,5 millóns ó oficial superior de Höss, [[Richard Glücks]], en base a rexistros que foron destruídos.{{sfn|Höss|2003|p=193}} Höss considerou esta cifra como "demasiado elevada. Mesmo Auschwitz tiña límites nas súas posibilidades destrutivas", escribiu.{{sfn|Höss|2003|p=194}} {| class="wikitable" style="font-size:98%; text-align:left; float:center; margin-left:10px;" |- ! Nacionalidade/etnicidade<br/>(Fonte: [[Franciszek Piper]]){{sfn|Piper|2000b|p=230}} !! Mortos rexistrados<br/>(Auschwitz) !! Mortos non rexistrados<br/>(Auschwitz) !! Total |- | [[Pobo xudeu|Xudeus]] || 95&nbsp;000 || 865&nbsp;000 || 960&nbsp;000 |- | [[Pobo polaco|Polacos]] || 64&nbsp;000 || 10&nbsp;000 || 74&nbsp;000 (70&nbsp;000–75&nbsp;000) |- | [[Pobo xitano|Xitanos]] e sinti || 19&nbsp;000 || 2&nbsp;000 || 21&nbsp;000 |- | Prisioneiros soviéticos de guerra || 12&nbsp;000 || 3&nbsp;000 || 15&nbsp;000 |- | Outros [[Grupos étnicos de Europa|europeos]]:<br/>Cidadáns soviéticos ([[Pobo belaruso|belarusos]], [[Pobo ruso|rusos]], [[Pobo ucraíno|ucraínos]]),<br/>[[Pobo checo|checos]], [[Iugoslavia|iugoslavos]], [[Pobo francés|franceses]], [[Pobo alemán|alemáns]], [[Pobo austríaco|austríacos]] || 10&nbsp;000–15&nbsp;000 || n/a || 10&nbsp;000–15&nbsp;000 |- | '''Total de mortos de Auschwitz, 1940–1945''' ||200&nbsp;000–205&nbsp;000 || 880&nbsp;000|| 1&nbsp;080&nbsp;000–1&nbsp;085&nbsp;000 |} Aproximadamente un de cada seis xudeus asasinados no Holocausto morreron en Auschwitz.{{sfn|Snyder|2010|p=383}} Por países, o maior número de vítimas xudías que morreron en Auschwitz proviña de Hungría, con 430&nbsp;000 mortos, seguida por Polonia (300&nbsp;000), Francia (69&nbsp;000), os Países Baixos (60&nbsp;000), Grecia (55&nbsp;000), o Protectorado de Bohemia e Moravia (46&nbsp;000), Eslovaquia (27&nbsp;000), Bélxica (25&nbsp;000), Alemaña e Austria (23&nbsp;000), Iugoslavia (10&nbsp;000), Italia (7&nbsp;500), Noruega (690) e outros (34&nbsp;000).<ref name=Ethnicity>{{cita web |título=Ethnic origins and number of victims of Auschwitz |url=http://70.auschwitz.org/index.php?option=com_content&view=article&id=89 |editor=Auschwitz-Birkenau State Museum |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190202034044/http://70.auschwitz.org/index.php?option=com_content&view=article&id=89&lang=en |dataarquivo=2 de febreiro de 2019}}</ref> [[Timothy Snyder]] escribiu que menos do un por cento do millón de xudeus soviéticos que morreron durante o Holocausto foron asasinados en Auschwitz.{{sfn|Snyder|2010|p=275}} Dos 387 testemuñas de Xehová que foron encerrados en Auschwitz, 132 morreron no campo.<ref>[http://auschwitz.org/en/history/categories-of-prisoners/jehovahs-witnesses/ "Jehovah's Witnesses"]. Auschwitz-Birkenau State Museum.</ref> == Resistancia, fuxidas e liberación == === Resistencia no campo, fluxo de información === <gallery class="center" widths="200" heights="200"> Ficheiro:Conspiratorial reportage about Auschwitz death camp 01.jpg|Panfleto do ''Campo da Morte'' (1942) por [[Natalia Zarembina]]<ref>{{harvnb|Fleming|2014|p=194}}; {{harvnb|Zarembina|Harriman|1944}}.</ref> Ficheiro:Krahelska Pamiętnik więźnia.jpg|Informe de [[Halina Krahelska]] sobre Auschwitz [[s:pl:Oświęcim - pamiętnik więźnia|Oświęcim, pamiętnik więźnia]] ("Auschwitz: Diario dun prisioneiro"), 1942.{{sfn|Krahelska|1985}} Ficheiro:The Mass Extermination of Jews in German Occupied.pdf|"[[The Mass Extermination of Jews in German Occupied Poland]]", un documento emitido polo goberno polaco no exilio dirixido ás [[Nacións Unidas]], en 1942. </gallery> A información sobre Auschwitz estivo ó acceso dos Aliados grazas ós informes do capitán [[Witold Pilecki]] do [[Armia Krajowa]] polaco{{sfn|Fleming|2014|p=131}} quen, baixo a identidade de "Thomasz Serfiński" (número de serie 4859),{{sfn|Czech|2000|p=177}} deixouse arrestar en Varsovia para ser levado a Auschwitz.{{sfn|Fleming|2014|p=131}} Estivo prisioneiros alí dende o 22 de setembro de 1940{{sfn|Bartrop|2016|p=210}} até a súa fuxida o 27 de abril de 1943.{{sfn|Czech|2000|p=177}} [[Michael Fleming (historiador)|Michael Fleming]] escribiu que Pilecki recibiu instrucións para manter a moral, organizar a comida, a roupa e a resistencia, prepararse para facerse cargo do campo se era posible e pasar información de contrabando ó exército polaco.{{sfn|Fleming|2014|p=131}} Pilecki chamou ó seu movemento de resistencia [[Związek Organizacji Wojskowej]] (ZOW, "Unión de organización militar").{{sfn|Bartrop|2016|p=210}} [[Ficheiro:Witold Pilecki in color.jpg|miniatura|esquerda|O capitán [[Witold Pilecki]].]] A resistancia enviou a primeira mensaxe oral sobre Auschwitz con Aleksander Wielkopolski, un enxeñeiro polaco que foi liberado en outubro de 1940.{{sfn|Świebocki|2000|pp=68–69, n.&nbsp;115}} O mes seguinte, a resistencia polaca en Varsovia preparou un informe sobre a base desa información, ''The camp in Auschwitz'', parte do cal foi publicado en Londres en maio de 1941 nun folleto, ''The German Occupation of Poland'', creado polo Ministerio Polaco de Asuntos Externos. O informe dicía dos xudeus no campo que "apenas ningún deles saíu con vida". De acordo con Fleming, o folleto foi "circulado amplamante entre os oficiais británicos". O ''Polish Fortnightly Review'' baseou unha historia niso, escribindo que "tres fornos crematorios non eran abondos para facer fronte ós corpos que debían ser cremados", ó igual que ''[[The Scotsman]]'' o 8 de xaneiro de 1942, a única organización de noticias británica en facelo.{{sfn|Fleming|2014|pp=131–132}} O 24 de decembro de 1941, os grupos de resistencia das diversas faccións de prisioneiros reuníronse no bloque 45 e acordaron cooperar entre eles. Fleming escribiu que non foi posible rastrexar as accións de intelixencia inciais de Pilecki no campo. Pilecki recompilou dous informes despois da súa fuxida en abril de 1943; o segundo, o informe W, detallaba a súa vida en Auschwitz I e estimaba que 1,5 millóns de persoas, a maioría xudeus, foran asasinados.{{sfn|Fleming|2014|p=132}} O 1 de xullo de 1942, o ''Polish Fortnightly Review'' publicou un informe describindo Birkenau, escribindo que os "prisoneiros chamaban a este campo suplementario 'Paradisal', presumiblemente porque só hai un camiño que conduce ó Paraíso". Reportou que os prisioneiros eran asasinados "a través de traballo excesivo, tortura e medios médicos", e tamén observou o gaseamento dos prisioneiros de guerra soviéticos e os reclusos polacos en Auschwitz I en setembro de 1941, o primeiro do campo. Dixo: "Estímase que o campo de Oświęcim pode albergar quince mil prisioneiros, pero a medida que morren a grande escala sempre hai espazo para os acabados de chegar."{{sfn|Fleming|2014|p=133}}{{sfn|Zarembina|2008}}{{sfn|Fleming|2014|p=194}} [[Ficheiro:P Oboz.jpg|miniatura|dereita|A insignia dos prisioneiros políticos polacos non xudeus.]] O [[Goberno polaco no exilio]] en Londres informou do gaseamento de prisioneiros en Auschwitz o 21 de xullo de 1942,{{sfn|Steinbacher|2005|p=116}} e do gaseamento de soviéticos e xudeus o 4 de setembro de 1942.{{sfn|Fleming|2014|p=135}} En 1943, o''[[Kampfgruppe Auschwitz]]'' (grupo de combate de Auschwitz) foi organizado dentro do campo co obxectivo de enviar información sobre o que estaba ocorrendo.{{sfn|Mais|Engel|Fogelman|2007|pp=73}} O ''Sonderkommando'' enterrou notas no chan, agardando que algún día serían descubertas polos liberadores do campo.{{sfn|Nyiszli|2011|p=124}} O grupo tamén tirou e difundiu fotografías; as fotografías dos ''Sonderkommando'', dos eventos arredor das cámaras de gas en Auschwitz II, foron sacados de contrabando do campo en setembro de 1944 nun tubo de pasta de dentes.{{sfn|Didi-Huberman|2008|p=16}} Segundo Fleming, a prensa británica reaccinou, en 1943 e a primeira metade de 1944, ou non publicando os informes sobre Auschwitz ou enterrándoas nas páxinas interiores. A excepción foi o ''Polish Jewish Observer'', un suplemento de ''[[City and East London Observer]]'' editado por Joel Cang, un antigo correspondente en Varsovia para o ''[[Manchester Guardian]]''. As resistencias dos británicos xurdiron pola preocupación do Ministerio de Relacións Exteriores de que a opinión pública forzase ó goberno a brindar refuxio ós xudeus, así como que as accións británicas en nome dos xudeus puidesen afectar ás súas relacións en Oriente Medio. Houbo reticencias semellantes nos Estados Unidos, así como dentro do goberno polaco no exilio e da resistencia. Segundo Fleming, os estudosos suxiren que a resistencia polaca distribuíu información sobre o Holocausto en Auschwitz mais non desafiou ós Aliados darlle a importancia precisa.{{sfn|Fleming|2016|pp=63–65}} === Fuxidas e ''Protocolos de Auschwitz'' === {{Artigo principal|Informe Vrba-Wetzler|Protocolos de Auschwitz}} [[Ficheiro:Telegram, Vrba and Wetzler escape, Auschwitz, 8 April 1944.jpg|miniatura|upright|Telegrama do 8 de abril de 1944 de ''KL Auschwitz'' informando da escapada de [[Rudolf Vrba]] e [[Alfréd Wetzler]].]] Dende a primeira fuxida o 6 de xullo de 1940 de [[Tadeusz Wiejowski]], cando menos 802 prisioneiros (757 homes e 45 mulleres) tentaron escapar do campo, segundo o historiador polaco [[Henryk Świebocki]].<ref>Para Wiejowski, {{harvnb|Świebocki|2000|p=194}}; para o resto pp.&nbsp;232–233.</ref>{{efn|Entre os fuxidos había 396 homes e 10 mulleres polacos; 164 homes da Unión Soviética (incluíndo 50 prisioneiros de guerra), e 15 mulleres; 112 homes e tres mulleres xudeus; 36 homes e dúas mulleres xitanos, 22 homes e nove mulleres alemáns; 19 homes e catro mulleres checos; dous homes austríacos; unha muller e un home iugoslavos; e outros quince homes e unha muller.{{sfn|Świebocki|2000|p=233}}}} Escribiu que a maioría das fuxidas foron tentativas dende os sitios de traballo fóra do valado perimetral do campo.{{sfn|Świebocki|2000|p=192}} Das 802 fuxidas, 144 tiveron éxito, 327 foron capturados, e o destino de 331 é descoñecido.{{sfn|Świebocki|2000|p=233}} Catro prisioneiros polacos, Eugeniusz Bendera (número de serie 8502), [[Kazimierz Piechowski]] (número 918), Stanisław Gustaw Jaster (número 6438) e Józef Lempart (número 3419), escaparon con éxito o 20 de xuño de 1942. Despois de entrar nun almacén, tres deles vestiron con roupa de oficiais das SS, roubaron rifles e levaron un coche persoal das SS, o cal conduciron fóra do campo cun cuarto prisioneiro esposado. Posteriormente escribiron a Rudolf Höss pola perda do vehículo.<ref>{{harvnb|Czech|2000|p=150}}; véxase tamén {{cita novas |apelido1=Khaleeli |nome1=Homa |título=I escaped from Auschwitz |url=https://www.theguardian.com/world/2011/apr/11/i-escaped-from-auschwitz |editor=The Guardian |data=11 de abril de 2011}}</ref> O 21 de xullo de 1944, o recluso polaco [[Jerzy Bielecki (sobrevivente de Auschwitz)|Jerzy Bielecki]] vestiu cun uniforme das SS e, usando un pase falso, conseguiu pasar pola porta do campo coa súa moza xudía, Cyla Cybulska, pretendendo que a estaba acompañando para facer un interrogatorio. Ámbolos dous sobreviviron á guerra. Por tela salvado, Bielecki foi recoñecido por [[Yad Vashem]] como un dos [[Xustos entre as Nacións]].{{sfn|Świebocki|2000|pp=203–204}}{{sfn|Rees|2005|p=141}} [[Jerzy Tabeau]] (número 27273, rexistrado como Jerzy Wesołowski) e Roman Cieliczko (número 27089), ámbolos dous prisioneiros polacos, escaparon o 19 de novembro de 1943; Tabeau fixo contacto coa resistencia polaca e, entre decembro de 1943 e comezos de 1944, escribiu o que sería coñecido como o ''informe do comandante polaco'' sobre a situación do campo.{{sfn|Świebocki|2002|12–13, p=23}} O 27 de abril de 1944, [[Rudolf Vrba]] (número 44070) e [[Alfréd Wetzler]] (número 29162) escaparon a Eslovaquia levando información detallada para o [[Ústredňa Židov]] (o consello xudeu de Eslovaquia) sobre as cámaras de gas. A distribución do ''[[informe Vrba-Wetzler]]'', e a publicación de partes del en xuño de 1944, axudou a deter a [[Holocausto en Hungría|deportación de xudeus húngaros]] a Auschwitz. O 27 de maio de 1944, Arnost Rosin (número 29858) e [[Czesław Mordowicz]] (número 84216) tamén escaparon a Eslovaquia; o ''informe Rosin-Mordowicz'' foi engadido ó de Vrba-Wetzler e Tabeau para converterse nos coñecidos como ''[[Protocolos de Auschwitz]]''.<ref>{{harvnb|Szabó|2011|p=94}}; {{harvnb|Fleming|2014|p=230}}.</ref> Os informe foron publicados integramente por vez primeira en novembro de 1944 polo [[War Refugee Board]] dos Estados Unidos, nun só documento titulado ''The Extermination Camps of Auschwitz (Oświęcim) and Birkenau in Upper Silesia''.<ref>{{harvnb|Świebocki|2002|p=58}}; {{cita libro |título=The Extermination Camps of Auschwitz (Oświęcim) and Birkenau in Upper Silesia |url=https://archive.org/details/USWRBGermanExterminationCampsAuschwitzAndBirkenau |editor=War Refugee Board |data=26 de novembro de 1944}}</ref> === Proposta de bombardeo === [[Ficheiro:Auschwitz aerial view RAF.jpg|miniatura|esquerda|Vista aérea de Auschwitz II-Birkenau tomada pola [[Royal Air Force|RAF]] o 23 de agosto de 1944.]] En xaneiro de 1941, o comandante en xefe do [[Forzas Armadas de Polonia|exército polaco]] e o primeiro ministro no exilio, [[Władysław Sikorski]], organizaron o envío dun informe para o Air Marshal [[Richard Pierse]], xefe do Comando de Bombardeo da [[Royal Air Force]].{{sfn|Biddle|2000|p=36}} Escrito por prisioneiros de Auschwitz por volta de decembro de 1940, o informe describía as atroces condicións de vida do campo e pedía ó [[goberno polaco no exilio]] que o bombardease: {{quote|Os prisioneiros imploran ó Goberno Polaco que bombardeen o campo. A destrución do arame de púas electrificado, o pánico e a escuridade prevalecendo e a posibilidade de escapar sería xenial. A poboación local agocharaos e axudaralles a abandonar a veciñanza. Os prisioneiros agardan con confianza o día no que os avións polacos de Gran Bretaña lles permitan escapar. Esta é a demanda unánime dos prisioneiros ó goberno polaco en Londres.{{sfn|Westermann|2004|p=197}}}} Pierse respondeu que non era tecnicamente factible o bombardeo do campo sen danar os prisioneiros.{{sfn|Biddle|2000|p=36}} En maio de 1944, o rabino eslovaco [[Michael Dov Weissmandl]] suxeriu que os Aliados bombardeasen os raís que conducían ó campo.{{sfn|Kitchens|2000|pp=80–81}} O historiador [[David Wyman]] publicou un ensaio en ''[[Commentary (revista)|Commentary]]'' en 1978 titulado "Why Auschwitz Was Never Bombed", argumentando que as [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos de América]] podían e debían ter atacado Auschwitz. No seu libro ''[[The Abandonment of the Jews|The Abandonment of the Jews: America and the Holocaust 1941–1945]]'' (1984), Wyman argumenta que, mentres que a planta IG Farben de Auschwitz III foi bombardeada tres veces entre agosto e decembro de 1944 pola Décimo Quinta Forza Aérea dos Estados Unidos desplegada en Italia, tería sido posible bombardear tamén os outros campos ou liñas ferroviarias. A obra ''Britain and the Jews of Europe'' (1979) de [[Bernard Wasserstein]] e ''Auschwitz and the Allies'' (1981) de [[Martin Gilbert]] propuxeron preguntas semellantes sobre a inacción británica.{{sfn|Neufeld|2000|pp=1–2}} Dende a década de 1990, outros historiadores argumentaron que a precisión dos bombardeiros dos Aliados non era suficiente para a proposta de ataque de Wyman, e que a [[historia contrafactual]] é un esforzo inherentemente problemático.{{sfn|Neufeld|2000|pp=4–5, 9–10}} === Revolta dos ''Sonderkommando'' === [[Ficheiro:זלמן גרדובסקי.jpg|miniatura|upright=0.8|O membro dos ''[[Sonderkommando]]'' [[Zalman Gradowski|Zalmen Gradowski]], fotografado coa súa muller, Sonia, enterrou o seu diario preto do crematorio III. Sonia Gradowski foi gaseada o 8 de decembro de 1942.{{sfn|Gradowski|1989|p=548}}]] Os ''[[Sonderkommando]]'' que traballaban nos crematorios eran testemuñas dos asasinatos masivos e por iso eran asasinados de xeito regular.{{sfn|Piper|2000b|pp=181–187}} O 7 de outubro de 1944, tras o anuncio de que 300 deles serían enviados a unha vila achegada para limpar cascallos (as "transferencias" eran unha estrataxema común para o asasinato de prisioneiros) o grupo, composto na súa maioría de xudeus de Grecia e Hungría, organizaron un levantamento.<ref>{{harvnb|Friedländer|2007|p=581}}; {{harvnb|Müller|1999|pp=153–154}}.</ref> Atacaron ás SS con pedras e martelos, matando tres deles, e prendéronlle lume ó crematorio IV con farrapos enchoupados de aceite que tiñan agochados.<ref>{{harvnb|Müller|1999|pp=155–156}}; para os tres homes das SS asasinados, véxase {{harvnb|Greif|2005|p=43}}.</ref> Escoitando a conmoción, os ''Sonderkommando'' do crematorio II creron que o levantamento do campo comezara e botaron ó seu ''Oberkapo'' nun forno. Logo de escapar por un dos valados, usando cortadores de arame, conseguiron chegar até [[Rajsko, Condado de Oświęcim|Rajsko]], onde se agocharon no [[Celeiro (construción)|celeiro]] dun campo satelital de Auschwitz, mais as SS perseguíronos e matáronos prendéndolle lume ó celeiro.{{sfn|Greif|2005|p=44}} Na época da represión da revolta do crematorio IV, 212 membros dos ''Sonderkommando'' aínda estaban vivos e 451 foron asasinados.<ref>{{harvnb|Greif|2005|p=44}}; véxase tamén {{harvnb|Piper|2000b|p=187}}.</ref> Entre os mortos estaban [[Zalman Gradowski|Zalmen Gradowski]], que tiña notas da súa estadía en Auschwitz e que as enterrou preto do crematorio III; despois da guerra, outro membro dos ''Sonderkommando'' amosoulle ós fiscais onde debían cavar para atopalas.{{sfn|Strzelecki|2000a|p=54}} As notas foron publicadas en diferentes formatos, incluíndo unha publicación de 2017 titulada ''From the Heart of Hell''.<ref>{{harvnb|Gradowski|1989}}; {{harvnb|Gradowski|2017}}; [http://auschwitz.org/en/museum/news/from-the-heart-of-hell-publication-with-manuscripts-of-zalmen-gradowski-a-member-of-sonderkommando-at-auschwitz-,1298.html "'From the Heart of Hell'. Publication with manuscripts of Załmen Gradowski, a member of Sonderkommando at Auschwitz"]. Auschwitz-Birkenau State Museum, 27 de febreiro de 2018.</ref> === Evacuación e marchas da morte === {{Artigo Principal|Marchas da morte (Holocausto)}} [[Ficheiro:Auschwitz Birkenau Krematorium IV - 05.jpg|miniatura|esquerda|Ruínas do crematorio IV, Auschwitz II, explotado durante a revolta.]] O derradeiro transporte masivo en chegar a Auschwitz foi de 60&nbsp;000–70&nbsp;000 xudeus do [[gueto de Łódź]], uns 2&nbsp;000 de Theresienstadt e 8&nbsp;000 de [[República Eslovaca (1939-1945)|Eslovaquia]].<ref>{{harvnb|Steinbacher|2005|p=109}}; {{harvnb|Evans|2008|p=655}}.</ref> A última selección tivo lugar o 30 de outubro de 1944.{{sfn|Piper|1998c|p=174}} O 1 ou o 2 de novembro de 1944, Heinrich Himmler ordenou ás SS que parasen os asasinatos en masa con gas;<ref>{{harvnb|Piper|2000b|p=173}}; {{harvnb|Cesarani|2016|p=747}}.</ref> e o 25 de novembro ordenou que as cámaras de gas e os crematorios de Auschwitz fosen destruídos. Os ''Sonderkommando'' e outros prisioneiros comezaron a traballar desmantelando os edificios e limpando o lugar.{{sfn|Piper|2000b|pp=173–174}} O 18 de xaneiro de 1945, Engelbert Marketsch, un criminal alemán transferido dende [[campo de concentración de Mauthausen-Gusen|Mauthausen]], converteuse no derradeiro prisioneiro en ter asignado un número de serie en Auschwitz, o número 202499.{{sfn|Czech|2000|p=227}} De acordo co historiador polaco Andrzej Strzelecki, a evacuación do campo foi un dos seus "máis tráxicos capítulos".{{sfn|Strzelecki|2000a|p=30}} Himmler ordenou a evacuación de tódolos campos en xaneiro de 1945, dicíndolle ós comandantes: "O Führer responsabilízavos persoalmente de&nbsp;... asegurarvos que ningún prisioneiro dos campos de concentración caia vivo en mans do inimigo."{{sfn|Friedländer|2007|p=648}} Os bens saqueados do barracón "Kanada", xunto cos materiais de construción, foron transportados ó interior de Alemaña. Entre o 1 de decembro de 1944 e o 15 de xaneiro de 1945, máis dun millón de pezas de roupa foron empacadas para envialas fóra de Auschwitz; 95&nbsp;000 deses paquetes foron enviados a campos de concentración en Alemaña.{{sfn|Strzelecki|2000a|pp=41–42}} Dende o 17 de xaneiro de 1945, uns 58&nbsp;000 prisioneiros de Auschwitz (dous terzos deles xudeus; 20&nbsp;000 de Auschwitz I e II e 30&nbsp;000 dos subcampos) foron evacuados baixo vixilancia, ó principio a pé en dirección oeste, e despois en trens de carga con teito aberto, até os campos de concentración de Alemaña e Austria: [[Campo de concentración de Bergen-Belsen|Bergen-Belsen]], [[campo de concentración de Buchenwald|Buchenwald]], [[campo de concentración de Dachau|Dachau]], [[campo de concentración de Flossenbürg|Flossenbürg]], [[campo de concentración de Gross-Rosen|Gross-Rosen]], [[campo de concentración de Mauthausen-Gusen|Mauthausen]], [[campo de concentración de Mittelbau-Dora|Dora-Mittelbau]], [[campo de concentración de Ravensbrück|Ravensbrück]] e [[campo de concentración de Sachsenhausen|Sachsenhausen]].<ref>{{harvnb|Strzelecki|2000a|pp=27, 36}}: para "un estimado de dous terzos eran xudeus", véxase {{harvnb|Longerich|2010|p=415}}.</ref> Menos de 9&nbsp;000 prisioneiros permaneceron no campo, considerados demasiado enfermos para moverse.{{sfn|Strzelecki|2000a|pp=27, 29}} Durante as marchas, as SS disparaban e asasinaban a calquera que non fose quen de continuar; había executadores seguindo a marcha que asasinaban a calquera que quedase atrás.{{sfn|Strzelecki|2000a|p=30}} [[Peter Longerich]] estimou que un cuarto dos prisioneiros foi asasinado desta maneira.{{sfn|Longerich|2010|p=415}}{{sfn|Longerich|2010|p=416}} En decembro de 1944, uns 15&nbsp;000 prisioneiros xudeus que chegaran dende Auschwitz a Bergen-Belsen, foron liberados polos británicos o 15 de abril de 1945.{{sfn|Wachsmann|2015|pp=335, 597–598}} O 20 de xaneiro, os crematorios II e III foron estoupados, e o 23 de xaneiro, os almacéns "Kanada" foron queimados; aparentemente arderon durante cinco días. O crematorio IV fora parcialmente derrubado logo da revolta dos ''Sonderkommando'' no pasado outubro, e o resto del foi destruído despois. O 26 de xaneiro, un día antes da chegada do Exército Vermello, o crematorio V voou polos aires.<ref>{{harvnb|Strzelecki|2000a|p=44}}; {{harvnb|Piper|2000b|p=174}}.</ref> === Liberación === {{Artigo Principal|Liberación do campo de concentración de Auschwitz}} [[Ficheiro:Child survivors of Auschwitz.jpeg|miniatura|dereita|Nenos sobreviventes do campo, liberado polo [[Exército Vermello]] en xaneiro de 1945.]] [[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 183-R69919, KZ Auschwitz, Brillen.jpg|miniatura|dereita|Lentes das vítimas, 1945.]] O primeiro campo do complexo en ser liberado foi Auschwitz III, o campo de IG Farben en Monowitz; un soldado da 100ª División de Infantaría do [[Exército Vermello]] entrou no campo arredor das 9 da maña do sábado 27 de xaneiro de 1945.{{sfn|Czech|2000|p=230}} O 60º exército da [[Primeira Fronte Ucraína]] (tamén parte do Exército Vermello) chegou a Auschwitz I e II arredor das 3 da tarde. Atoparon 7&nbsp;000 prisioneiros vivos nos tres campos principais, 500 nos subcampos, e máis de 600 corpos.{{sfn|Strzelecki|2000a|pp=47–48}} Os obxectos que atoparon incluían 837&nbsp;000 pezas de roupa de muller, 370&nbsp;000 abrigos de home, 44&nbsp;000 pares de zapatos,{{sfn|Stone|2015|p=45}} e 7&nbsp;000&nbsp;kg de cabelo humano, que a comisión de crimes de guerra soviética estimou que pertencía a 140&nbsp;000 persoas.{{sfn|Strzelecki|2000b|p=409}} Algúns dos cabelos foron examinados polo Instituto de Ciencia Forense de [[Cracovia]], onde atoparon trazas de [[cianuro de hidróxeno]], o ingrediente principal do [[Zyklon B]].{{sfn|Strzelecki|2000b|p=410}} [[Primo Levi]] describiu a súa visión dos primeiros catro soldados achegándose a cabalo a Auschwitz III, no que outrora fora a enfermaría. Lanzaron "miradas estrañamente avergoñadas ós corpos espallados, ás cabanas maltreitas e ós poucos que aínda vivíamos&nbsp;...":{{sfn|Levi|2001|p=187}} {{quote|Non nos saudaron nin sorriron; parecían oprimidos non só pola compaixón senón tamén por unha confusa restrición, que selaba os seus beizos e unía os seus ollos á escena fúnebre. Era esa vergoña que coñeciamos tan ben, a vergoña que nos afogaba despois das seleccións, e cada vez que tiñamos que mirar, ou someternos, a algunha ultraxe: a vergoña que os alemáns non coñecen, a que o home xusto experimenta polo crime doutro; o sentimento de culpa de que tal crime existise, que fose introducido irrevocablemente no mundo das cousas que existen, e que a súa vontade para facer o ben houbese sido demasiado débil ou nula, e que non lles servise como defensa.{{sfn|Levi|2001|p=188}}}} Georgii Elisavetskii, un soldado soviético que entrou nun dos barracóns, declarou en 1980 que podía oír a outros soldados dicíndolles ós prisioneiros: "Sodes libres, camaradas!" Mais eles non respondían, polo que provaron a dicirllo en ruso, polaco, alemán e ucraíno. Despois usaron algo de [[Lingua yiddish|yiddish]]: "Eles crían que os estaba a provocar. Comezaron a agocharse. E só cando lles dixen: 'Non temades, son un coronel do Exército Soviético e son xudeu. Viñemos para vos liberar'&nbsp;... Finalmente, como se unha barreira colapsase&nbsp;... correron cara a nós berrando, axeonlláronse, bicaron as solapas dos nosos abrigos e rodeáronnos as pernas cos brazos".{{sfn|Stone|2015|p=45}} O servizo médico do exército soviético e a [[Cruz Vermella Polaca]] (PCK) estabeleceron hospitais de campaña para atender os 4&nbsp;500 prisioneiros que sufrían os efectos da inanición (moitos deles con [[diarrea]]) e da [[tuberculose]]. Voluntarios locais axudaron até que o equipo da Cruz Vermella chegou dende Cracovia a comezos de febreiro.{{sfn|Strzelecki|2000a|p=48}} En Auschwitz II, as capas de excrementos dos chans dos barracóns tiveron que ser raspadas con pas. A auga era obtida a partir da neve e dos pozos contra incendios. Antes de que chegase máis axuda, 2&nbsp;200 pacientes eran atendidos por só uns poucos doutores e 12 enfermeiras. Tódolos pacientes foron posteriormente trasladados a un edificio de ladrillo en Auschwitz I, onde varios bloques foron convertidos nun hospital, con persoal médico traballando en quendas de 18 horas.<ref>{{harvnb|Strzelecki|2000a|pp=49–50}}; véxase tamén [http://auschwitz.org/en/history/liberation/first-help "First help"]. Auschwitz-Birkenau State Museum.</ref> A liberación de Auschwitz recibiu pouca atención na prensa da época; o Exército Vermello estaba centrado no seu avance cara a Alemaña e a liberación do campo non estaba considerado como un dos seus obxectivos importantes. [[Boris Polevoy|Boris Polevoi]] informou sobre a liberación en ''[[Pravda]]'' o 2 de febreiro de 1945 mais non fixo mención ós xudeus;{{sfn|Stone|2015|p=46}} os prisioneiros foron descritos colectivamente como "vítimas do fascismo".{{sfn|Rees|2005|p=262}} Non foi até que os Aliados occidentais chegaron ós campos de [[campo de concentración de Buchenwald|Buchenwald]], [[campo de concentración de Bergen-Belsen|Bergen-Belsen]] e [[campo de concentración de Dachau|Dachau]] en abril de 1945 que a liberación dos campos recibiu unha cobertura extensiva.{{sfn|Wachsmann|2015|p=10}} == Despois da guerra == === Xuízos ós criminais de guerra === {{Artigo principal|Fin da segunda guerra mundial en Europa|Xuízos de Auschwitz}} [[Ficheiro:AuschwitzGallows2006.JPG|miniatura|esquerda|Forca en Auschwitz I onde [[Rudolf Höss]] foi executado o 16 de abril de 1947.]] Só 789 membros do persoal de Auschwitz, arredor do 15%, foron algunha vez xulgados;{{sfn|Lasik|2000b|p=116, n.&nbsp;19}} a maioría dos casos foron perseguidos en Polonia e na [[República Federal Alemá]].{{sfn|Lasik|2000b|pp=108, 113}} De acordo con [[Aleksander Lasik]], as oficiais femininas das SS foron tratadas máis duramente que os homes; das 17 mulleres sentenciadas, catro recibiron a pena de morte e penas de prisión máis longas cás dos homes. Lasik escribiu que isto puido deberse a que só había 200 mulleres supervisoras e, polo tanto, eran máis visibles e memorables para os reclusos.{{sfn|Lasik|2000b|p=110}} O comandante do campo [[Rudolf Höss]] foi arrestado polos británicos o 11 de marzo de 1946 preto de [[Flensburgo]], no norte de Alemaña, onde estivera traballando como granxeiro baixo o nome de Franz Lang. Foi encarcerado en [[Heide]], logo transferido a [[Minden]] para o seu interrogatorio, na zona de ocupación británica. Dende alí foi trasladado a [[Nürnberg]] para testemuñar na defensa do xuízo do ''SS-Obergruppenführer'' [[Ernst Kaltenbrunner]]. Höss foi franco co seu papel nos asasinatos en masa e dixo que el seguiu as ordes de [[Heinrich Himmler]].<ref>{{harvnb|Lasik|1998b|p=296}}; para "Franz Lang" e Flensburg, véxase {{harvnb|Höss|2003|p=173}}; para o testemuño de Höss, véxase {{harvnb|The International Military Tribunal, Nuremberg|1946|p=396ff}}.</ref>{{efn|No seu testemuño, segundo o historiador polaco [[Aleksander Lasik]], "Höss nin protexeu a ninguén nin evadiu a súa responsabilidade. A súa postura sorprendeu a moitos, especialmente a aqueles que o vían como unha besta sedenta de sangue. En troques, vía os seus crimes en termos de obstáculos técnicos e desafíos que tivo que enfrontar. Höss declarou que dirixiu os asasinatos en Auschwitz por orde expresa do Reichsführer Himmler."{{sfn|Lasik|1998b|p=296}}}} Extraditado a Polonia o 25 de maio de 1946,{{sfn|Lasik|1998b|p=296}} escribiu as súas memorias baixo custodia, publicadas en polaco en 1951 e en alemán en 1958 co título ''Kommandant in Auschwitz''.{{sfn|Höss|2003|loc=Publisher's Note}} O seu xuízo perante o [[Tribunal Nacional Supremo de Polonia|Tribunal Nacional Supermo]] en [[Varsovia]] comezou o 11 de marzo de 1947; foi sentenciado a morte o 2 de abril e foi aforcado en Auschwitz I o 16 de abril, preto do crematorio I.<ref>{{harvnb|Lasik|1998b|pp=296–297}}; {{harvnb|Lasik|2000a|pp=296–297}}.</ref> O 25 de novembro de 1947, comezaron os [[xuízos de Auschwitz]] en [[Cracovia]], onde o Tribunal Nacional Supremo de Polonia chamou á corte a 40 antigos membros do persoal de Auschwitz, incluíndo o comandante [[Arthur Liebehenschel]], a líder do campo das mulleres [[Maria Mandel]], e o líder do campo [[Hans Aumeier]]. Os xuízos remataron o 22 de decembro de 1947, con 23 sentenzas de morte, sete cadeas perpetuas, e nove sentenzas de prisión de entre 3 a 15 anos. [[Hans Münch]], un doutor das SS, contou con varios prisioneiros que testemuñaron ó seu favor, sendo a única persoa en ser absolta.{{sfn|Steinbacher|2005|pp=138–139}} Outros membros do persoal foron aforcados por crimes de guerra nos [[xuízos de Dachau]] e nos de [[xuízos de Belsen|Belsen]], incluíndo os líderes de campo [[Josef Kramer]], [[Franz Hössler]] e [[Vinzenz Schöttl]], o doutor [[Friedrich Entress]] e as gardas [[Irma Grese]] e [[Elisabeth Volkenrath]].{{sfn|Steinbacher|2005|p=140}} [[Bruno Tesch]] e [[Karl Weinbacher]], o dono e o xefe executivo de [[Tesch & Stabenow]], un dos provedores de Zyklon B, foron arrestados polos británicos despois da guerra e foron executados por subministrar a sabendas que o químico era para usar en seres humanos.{{sfn|Evans|2008|p=744}} Os [[xuízos de Frankfurt Auschwitz]], celebrados en [[Alemaña Occidental]] dende o 20 de decembro de 1963 até o 20 de agosto de 1965, xulgaron a 22 acusados, incluídos dous dentistas, un médico, dous axudantes de campo e o farmacéutico do campo. A acusación de 700 páxinas, que presenta o testemuño de 254 persoas, foi acompañada por un informe de 300 páxinas sobre o campo, ''Nationalsozialistische Konzentrationslager'', escrito por historiadores do ''[[Institut für Zeitgeschichte]]'' en Alemaña como [[Martin Broszat]] e [[Helmut Krausnick]]. O informe converteuse na base do seu libro, ''Anatomy of the SS State'' (1968), o primeiro estudo exhaustivo do campo e das SS. O tribunal condenou a 19 dos acusados, ditando seis cadeas perpetuas e penas de entre tres a dez anos para os demais.{{sfn|Wittmann|2005|p=3}} === Legado === [[Ficheiro:2 Birkenau 3.JPG|miniatura|dereita|Barracóns en Auschwitz II.]] [[Ficheiro:Bundesarchiv Bild 146-1992-101-026A, KZ Auschwitz, Einfahrt.jpg|miniatura|dereita|Porta de Auschwitz II en 1959.]] Nas décadas seguintes despois da liberación, Auschwitz converteuse nun dos principais símbolos do Holocausto. O historiador [[Timothy D. Snyder]] atribúe isto ó elevado número de mortos e á "infrecuente combinación dun complexo de campos industriais cunha instalación de exterminio", que deixou máis testemuñas que as instalacións de asasinato dun só propósito, como [[campo de exterminio de Chełmno|Chełmno]] ou [[campo de exterminio de Treblinka|Treblinka]].{{sfn|Snyder|2010|pp=382–383}} En 2005, a [[Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] designou o 27 de xaneiro, a data da liberación do campo, como o [[Día Internacional de Conmemoración en Lembranza das Vítimas do Holocausto]].<ref>{{cita novas |título=General Assembly designates International Holocaust Remembrance Day |url=https://news.un.org/en/story/2005/11/158642-general-assembly-designates-international-holocaust-remembrance-day |editor=UN News |data=1 de novembro de 2005 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180905023327/https://news.un.org/en/story/2005/11/158642-general-assembly-designates-international-holocaust-remembrance-day |dataarquivo=05/09/2018 |urlmorta=yes |data-acceso=03/03/2020 }}</ref> [[Helmut Schmidt]] visitou o lugar en novembro de 1977, sendo o primeiro [[Chanceler de Alemaña|chanceler]] de [[Alemaña Occidental]] en facelo, seguido polo seu sucesor, [[Helmut Kohl]], en novembro de 1989.<ref>{{cita novas |apelido1=Butturini |nome1=Paula |título=Kohl visits Auschwitz, vows no repetition of 'unspeakable harm' |url=https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1989-11-15-8901310354-story.html |editor=Chicago Tribune |data=15 de novembro de 1989 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190720064824/https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1989-11-15-8901310354-story.html |dataarquivo=20 de xullo de 2019 |urlmorta=yes |data-acceso=03 de marzo de 2020 }}</ref> Nun comunicado sobre o 50 aniversario da liberación, Kohl declarou que "o máis escuro e horrible capítulo da historia de Alemaña foi escrito en Auschwitz."<ref>{{cita novas |apelido1=Kinzer |nome1=Stephen |título=Germans Reflect on Meaning of Auschwitz |url=https://www.nytimes.com/1995/01/28/world/germans-reflect-on-meaning-of-auschwitz.html |editor=The New York Times |data=28 de xaneiro de 1995 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190410130720/https://www.nytimes.com/1995/01/28/world/germans-reflect-on-meaning-of-auschwitz.html |dataarquivo=10 de abril de 2019 |urlmorta=yes |data-acceso=03 de marzo de 2020 }}</ref> En xaneiro de 2020, os líderes mundiais reuníronse en [[Yad Vashem]] en Xerusalén para conmemorar o 75 aniversario da liberación.<ref>{{cita novas|nome=David M. |apelido=Halbfinger |url=https://www.nytimes.com/2020/01/22/world/middleeast/holocaust-jerusalem-auschwitz-leaders-antisemitism.html|título=World Leaders, Gathering to Mark Holocaust, Are Urged to Fight ‘Deadly Cancer’|editor=The New York Times|data=22 de xaneiro de 2020}}</ref> Foi a reunión política máis grande da historia da cidade, con máis de 45 xefes de estado e líderes mundiais, incluída a realeza.<ref>{{Cita web|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jan/22/jerusalem-hosts-largest-ever-political-gathering-for-holocaust-forum|título=Jerusalem hosts largest-ever political gathering for Holocaust forum|nome=Oliver|apelido=Holmes|data=22 de xaneiro de 2020|editor=The Guardian}}</ref> En Auschwitz, [[Reuven Rivlin]] e [[Andrzej Duda]], os presidentes de Israel e Polonia, colocaron coroas de flores.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-51266883 "Auschwitz 75 years on: Holocaust Day prompts new anti-Semitism warnings"]. BBC News, 27 de xaneiro de 2020.</ref> Entre as memorias máis salientables sobre o campo están as escritas por [[Primo Levi]], [[Elie Wiesel]] e [[Tadeusz Borowski]].{{sfn|Snyder|2010|p=383}} A obra ''[[Se isto é un home]]'' de Levi, publicada orixinalmente en Italia no ano 1947 baixo o título ''Se questo è un uomo'', converteuse nun clásico da literatura do Holocausto, unha "obra mestra imperecedoira".<ref>{{cita novas |apelido1=Simpson |nome1=Mona |título=If This Is a Man |url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2007/06/if-this-is-a-man/305897/ |editor=The Atlantic |data=xuño de 2007}}</ref>{{efn|En ''[[The Drowned and the Saved]]'' (1986), Levi escribiu que os campos de concentración representaban o epítome do sistema totalitario: "Nunca existiu un estado que fose realmente "totalitario"&nbsp;... Nunca faltou algunha clase de reacción, un correctivo da tiranía total, nin sequera no Terceiro Reich ou na Unión Soviética de Stalin: en ambos casos, a opinión pública, a maxistratura, a prensa estranxeira, as igrexas, o sentimento pola xustiza e a humanidade que dez ou vinte anos de tiranía non foron quen de erradicar, actuaron en maior ou menor medida como freo. Só no Lager [campo] era inexistente a restrición dende abaixo, e o poder destes pequenos [[sátrapa]]s, era absoluto."{{sfn|Levi|2017|p=35–36}}}} Wiesel escribiu sobre o encarceramento en Auschwitz en ''[[Un di Velt Hot Geshvign]]'' (1960) e outras obras, e converteuse nun destacado voceiro contra a violencia étnica; en 1986, foi galardoado co [[Premio Nobel da Paz]].{{sfn|Norwegian Nobel Committee|1986}} A sobrevivente do campo [[Simone Veil]] foi elixida Presidenta do [[Parlamento Europeo]], exercendo dende 1979 até 1982.<ref>[https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/foundingfathers-simoneveil-en-hd.pdf "Simone Veil: Holocaust survivor and first female President of the European Parliament (1927‑2017)"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191121224603/https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/foundingfathers-simoneveil-en-hd.pdf |date=21 de novembro de 2019 }}. European Commission.</ref> Dúas vítimas de Auschwitz, [[Maximilian Kolbe]], un sacerdote que se ofreceu voluntariamente a morrer de fame no canto dun estraño, e [[Edith Stein]], unha xudía que se converteu ó catolicismo, foron nomeados santos pola [[Igrexa católica]].<ref>{{harvnb|Espín|2008}}; para Kolbe, véxase p.&nbsp;139.</ref> En 2017, unha enquisa da [[Fundación Körber]] revelou que o 40% dos rapaces alemáns de 14 anos non sabían que era Auschwitz.<ref>{{cita novas |título=Auschwitz-Birkenau: 4 out of 10 German students don't know what it was |url=https://www.dw.com/en/auschwitz-birkenau-4-out-of-10-german-students-dont-know-what-it-was/a-40734980 |editor=Deutsche Welle |data=28 de setembro de 2017 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170928204158/https://www.dw.com/en/auschwitz-birkenau-4-out-of-10-german-students-dont-know-what-it-was/a-40734980 |dataarquivo=28 de setembro de 2017 |urlmorta=yes |data-acceso=03 de marzo de 2020 }}</ref><ref>{{cita novas |apelido=Posener | nome=Alan |título=German TV Is Sanitizing History |url=https://foreignpolicy.com/2018/04/09/dont-mention-the-war-germany-television-holocaust-anti-semitism-babylon-berlin-europe/ |editor=[[Foreign Policy]] |data=9 de abril de 2018}}</ref> O ano seguinte, unha enquisa organizada pola [[Claims Conference]], o [[Museo Memorial do Holocausto dos Estados Unidos de América]] e outros revelou que o 41% dos 1&nbsp;350 estadounidenses adultos preguntados, e un 66% dos [[Xeración Y|milenials]], non sabían o que era Auschwitz, mentres que o 22% dixo que nunca oíran falar do Holocausto.<ref>{{cita novas |título=New Survey by Claims Conference Finds Significant Lack of Holocaust Knowledge in the United States |url=http://www.claimscon.org/study |editor=Claims Conference |data=2018 |urlarquivo=https://archive.today/20180412152716/http://www.claimscon.org/study |dataarquivo=12 de abril de 2018 |urlmorta=yes |data-acceso=03 de marzo de 2020 }}{{cita novas |apelido1=Astor |nome1=Maggie |título=Holocaust Is Fading From Memory, Survey Finds |url=https://www.nytimes.com/2018/04/12/us/holocaust-education.html |editor=The New York Times |data=12 de abril de 2018 |urlarquivo=https://archive.today/20180418071414/https://www.nytimes.com/2018/04/12/us/holocaust-education.html |dataarquivo=18 de abril de 2018 |urlmorta=yes |data-acceso=03 de marzo de 2020 }}</ref> Unha enquisa de 2018realizada por [[CNN]]-[[ComRes]] revelou unha situación semellante en Europa.<ref>{{cita novas |apelido1=Greene |nome1=Richard Allen |título=CNN poll reveals depth of anti-Semitism in Europe |url=http://edition.cnn.com/interactive/2018/11/europe/antisemitism-poll-2018-intl/ |editor=CNN |data=novembro de 2018 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20181127064644/http://edition.cnn.com/interactive/2018/11/europe/antisemitism-poll-2018-intl/ |dataarquivo=27 de novembro de 2018}}</ref> === Museo estatal Auschwitz-Birkenau === {{Artigo principal|Museo estatal Auschwitz-Birkenau}} [[Ficheiro:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|miniatura|esquerda|[[Czesława Kwoka]], fotografada en Auschwitz por [[Wilhelm Brasse]].]] [[Ficheiro:Auschwitz I-16.jpg|miniatura|esquerda|Exhibición do museo en 2016.]] O 2 de xullo de 1947, o goberno polaco aprobou unha lei estabelecendo un monumento estatal para lembrar "o martirio da nación polaca e doutras nacións en Oswiecim".<ref>{{harvnb|Dwork|van Pelt|2002|p=364}}; {{harvnb|Steinbacher|2005|p=132}}.</ref> O museo estabeleceu exhibicións en Auschwitz I; despois da guerra, os barracóns de Auschwitz II-Birkenau foran desmantelados e trasladados a Varsovia para o seu uso en obras de construción. Dwork e van Pelt escribiron que, ademais, Auschwitz I xogou un papel máis importante na persecución dos polacos, en oposición á importancia de Auschwitz II para os xudeus, incluíndo os polacos xudeus.{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|p=364ff}} Unha exhibición foi inaugurada en Auschwitz I no ano 1955, amosando fotografías dos prisioneiros; o cabelo, as maletas e os zapatos incautados ós prisioneiros asasinados; botes con boliñas de Zyklon B e outros obxectos relacionados cos asasinatos.{{sfn|Permanent exhibition – Auschwitz I}} A [[UNESCO]] engadiu o campo á súa lista de [[Patrimonio da Humanidade]] en 1979.{{sfn|UNESCO, ''World Heritage List''}} Tódolos directores do museo foron, até o ano 1990, antigos prisioneiros de Auschwitz. Os visitantes do lugar pasaron de 492&nbsp;500 en 2001, a máis dun millón en 2009,<ref>{{cita novas |apelido1=Curry |nome1=Andrew |título=Can Auschwitz Be Saved? |url=https://www.smithsonianmag.com/history/can-auschwitz-be-saved-4650863/ |editor=[[Smithsonian (revista)|Smithsonian]]|date=febreiro de 2010 }}</ref> e a máis de dous millóns en 2016.<ref>{{cita novas |título=Auschwitz museum plans traveling exhibition |url=https://www.dw.com/en/auschwitz-museum-plans-traveling-exhibition/a-39852308 |editor=Deutsche Welle |data=27 de xullo de 2017}}</ref> Houbo disputas prolongadas sobre a cristianización percibida no sitio. O papa [[Xoán Paulo II, papa|Xoán Paulo II]] celebrou unha misa sobre as vías do tren que levaba a Auschwitz II-Birkenau o 7 de xuño de 1979{{sfn|Carroll|2002}} e chamou ó campo "o Gólgota da nosa época", referíndose á [[crucifixión de Xesús]].{{sfn|Berger|2017|p=165}} A controversia foi aínda maior cando unhas monxas [[Orde de Santa María do Monte Carmelo|carmelitas]] fundaron un convento en 1984 nun antigo teatro fóra do perímetro do campo, preto do bloque 11 de Auschwitz I,{{sfn|Dwork|van Pelt|2002|pp=369–370}} despois do cal un sacerdote local e algúns sobreviventes erixiron unha gran cruz, unha das empregadas durante a misa do papa, detrás do bloque 11 para conmemorar os 152 polacos asasinados polos alemás en 1941.<ref>{{harvnb|Carroll|2002}}; {{harvnb|Berger|2017|p=166}}.</ref><ref>{{cita novas |título=Rabbi unhappy at Auschwitz cross decision |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/158626.stm |editor=BBC News |data=27 de agosto de 1998}}</ref> Despois dunha longa disputa, o papa Xoán Paulo II interviu e as monxas trasladaron o convento a outro lugar en 1993.{{sfn|Berger|2017|p=166}} A cruz permaneceu no sitio, desencadeando a "guerra das cruces", xa que máis cruces foron erixidas para conmemorar as vítimas cristiás, malia as obxeccións internacionais. Posteriormente, o goberno polaco e a Igrexa católica acordaron eliminar todas as cruces agás a orixinal.{{sfn|Berger|2017|p=167}} O 4 de setembro de 2003, malia as protestas do museo, tres avións [[F-15 Eagle]] da [[Forza Aérea Israelí]] realizou un voo sobre Auschwitz II-Birkenau durante unha cerimonia que se estaba a celebrar no campo. Os tres pilotos eran descendentes de sobreviventes do Holocausto, incluíndo o home que liderou o voo, o comandante-xeneral [[Amir Eshel]].<ref>{{cita novas |apelido1=Barkat |nome1=Amiram, and agencies |título=IAF Pilots Perform Fly-over at Auschwitz Death Camp |url=https://www.haaretz.com/1.5370524 |editor=Haaretz |data=4 de setembro de 2003 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180619064758/https://www.haaretz.com/1.5370524 |dataarquivo=19 de xuño de 2018}}</ref> O 27 de xaneiro de 2015, uns 300 sobreviventes de Auschwitz reuníronse con líderes mundiais baixo unha carpa xigante na entrada de Auschwitz II para conmemorar o 70 aniversario da liberación do campo.{{sfn|BBC News|2015a}}{{efn|Entre os asistentes estaban o presidente do [[Congreso Xudeu Mundial]], [[Ronald Lauder]], o presidente polaco [[Bronisław Komorowski]], o presidente francés [[François Hollande]], o presidente alemán [[Joachim Gauck]], o director de cinema [[Steven Spielberg]], e o rei [[Guillerme Alexandre dos Países Baixos]].{{sfn|BBC News|2015a}}<ref>{{cita novas |apelido1=Connolly |nome1=Kate |título=Auschwitz liberation ceremony will be the last for many survivors present |url=https://www.theguardian.com/world/2015/jan/27/auschwitz-holocaust-survivors-liberation-70-anniversary-nazi-poland |editor=The Guardian |data=27 de xaneiro de 2015}}</ref>}} Os conservadores do museo consideran ladróns ós visitantes que recollen obxectos do chan, e a policía local pode acusalos como tal; a pena máxima son 10 anos de prisión.{{sfn|BBC|2016}} En 2017, dous rapaces británicos de [[The Perse School|Perse School]] foron multados en Polonia despois de recoller botóns e anacos de vidro decorativo en 2015 da área de "Kanada" de Auschwitz II, onde os obxectos persoais das vítimas eran almacenados.<ref>{{cita novas |título=Court fines UK teens for stealing from Auschwitz |url=https://jewishnews.timesofisrael.com/court-fines-uk-teens-for-stealing-from-auschwitz/ |editor=The Jewish News |axencia=Jewish Telegraphic Agency |data=30 de marzo de 2017}}</ref> O sinal ''Arbeit Macht Frei'' da porta de entrada do campo foi roubado en decembro de 2009 por un neonazi sueco e dous homes polacos. O sinal foi posteriormente recuperado.<ref>{{Cita novas|apelido=Paterson|nome=Tom|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/former-neo-nazi-jailed-for-auschwitz-sign-theft-2172533.html|título=Former neo-Nazi jailed for Auschwitz sign theft|editor=The Independent|data=31 de decembro de 2010}}</ref> En 2018, o goberno polaco aprobou unha emenda á súa [[Lei do Instituto de Lembranza Nacional]], polo que é un delito facer falsas acusacións sobre a complicidade polaca no Holocausto, o que incluiría referirse a Auschwitz e outros campos como "campos da morte polacos".<ref>{{cita novas |apelido1=Henley |nome1=Jen |título=Poland provokes Israeli anger with Holocaust speech law |url=https://www.theguardian.com/world/2018/feb/01/poland-holocaust-speech-law-senate-israel-us |editor=The Guardian |data=1 de febreiro de 2018}}</ref> O persoal do museo foi acusado polos medios de comunicación nacionalistas de Polonia de centrarse en exceso no destino dos xudeus en Auschwitz a expensas dos polacos. O irmán do director do museo, [[Piotr Cywiński]], escribiu que Cywiński experimentou "50 días de odio incesante".<ref>{{cita novas |apelido1=Davies |nome1=Christian |título=Poland's Holocaust law triggers tide of abuse against Auschwitz museum |url=https://www.theguardian.com/world/2018/may/07/polands-holocaust-law-triggers-tide-abuse-auschwitz-museum |editor=The Guardian |data=7 de maio de 2018}}</ref> Despois de debates co primeiro ministro de Israel, no medio da preocupación internacional de que a nova lei sufocaría a investigación, o goberno polaco axustou a emenda para que calquera persoa que acuse falsamente a Polonia de complicidade sexa culpable só dun delito civil.<ref>{{cita novas |apelido1=Davies |nome1=Christian |título=Poland makes partial U-turn on Holocaust law after Israel row |url=https://www.theguardian.com/world/2018/jun/27/poland-partial-u-turn-controversial-holocaust-law |editor=The Guardian |data=27 de xuño de 2018}}</ref> == Notas == <references group="lower-alpha"/> === Referencias === {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Outros artigos === * [[Auschwitz I]] * [[Auschwitz-Birkenau]] * [[Campo de concentración de Monowitz|Auschwitz III-Monowitz]] * [[Campos de concentración nazis]] * [[Campos de concentración franquistas]] * [[Distintivo dos campos de concentración nazis|Distintivos dos campos de concentración nazis]] === Bibliografía === {{refbegin|26em}} <!--* {{Cita libro | last = Astor | first = Gerald | title = Last Nazi: Life and Times of Dr Joseph Mengele | url = https://archive.org/details/lastnazilifetime00asto | publisher = Donald I. Fine | location = Nova York | year = 1985 | isbn = 0-917657-46-2 |ref = harv }}--> * {{Cita web | title = Auschwitz Birkenau: German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940–1945) | work = World Heritage List | publisher = UNESCO | url = https://whc.unesco.org/en/list/31 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191122100906/https://whc.unesco.org/en/list/31/ |archive-date=22 de novembro de 2019 | ref = {{sfnRef|UNESCO, ''World Heritage List''}} }} * {{Cita libro |last1=Bartrop |first1=Paul R. |authorlink1=Paul R. Bartrop |title=Resisting the Holocaust: Upstanders, Partisans, and Survivors |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |location=Nova York |isbn=978-1-61069-878-8 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Bauer | first = Yehuda | authorlink = Yehuda Bauer | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Gypsies | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/441 441–455] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro |last1=Baxter |first1=Ian |title=Images of War: Auschwitz and Birkenau |date=2017 |publisher=Pen and Sword |location=Barnsley, South Yorkshire |isbn=978-1-47385-687-5 |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Berger |first1=Ronald J. |title=The Holocaust, Religion, and the Politics of Collective Memory: Beyond Sociology |date=2017 |orig-year=2012 |publisher=Transaction Publishers |location=New Brunswick e Londres |isbn=978-1-4128-5255-5|ref=harv}} * {{Cita libro | last = Biddle | first = Tami Davis | title = The Bombing of Auschwitz: Should the Allies Have Attempted It? | chapter = Allied Air Power: Objectives and Capabilities | pages = [https://archive.org/details/isbn_9780312198381/page/35 35–51] | editor = Neufeld, Michael J. | editor2 = Berenbaum, Michael | year = 2000 | publisher = St. Martin's Press | location = Nova York | isbn = 0-312-19838-8 | ref = harv}} * {{Cita libro |last1=Cesarani |first1=David |authorlink1=David Cesarani |title=Final Solution: The Fate of the Jews 1933-1949 |url=https://archive.org/details/finalsolutionfat0000cesa |date=2016 |publisher=St. Martin's Press |location=Nova York |isbn=978-1250000835 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Browning | first = Christopher R. | authorlink = Christopher Browning | title = The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942 | year = 2004 | publisher = University of Nebraska Press and Yad Vashem| location = Lincoln and Jerusalem | isbn = 0-8032-1327-1 | ref = harv | url = https://archive.org/details/originsoffinalso00brow }} * {{Cita libro | last = Carroll | first = James | authorlink=James Carroll (author) |title = Constantine's Sword: The Church and the Jews – A History | year = 2002 | publisher = Houghton Mifflin Harcourt | isbn = 978-0-547-34888-9 | ref = harv| title-link = Constantine's Sword }} * {{Cita libro | last = Cohen | first = Nathan | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Diaries of the ''Sonderkommando'' | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/522 522–534] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro |last=Czech |first=Danuta| authorlink=Danuta Czech |editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp| title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=V: Epilogue |date=2000 |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp |pages=119–231 |isbn=978-8385047872 |oclc=929235229|ref=harv}} * {{Cita libro | last = Didi-Huberman | first = Georges | authorlink=Georges Didi-Huberman |title = Images in Spite of All: Four Photographs from Auschwitz | year = 2008 | orig-year=2003 |publisher = University of Chicago Press | location=Chicago |isbn =| ref = harv}} * {{Cita libro | last1 = Dunin-Wasowicz | first1 = Krzysztof | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Saf | editor2-first = Avital | editor1-link = Israel Gutman | title = The Nazi concentration Camps: Structure and Aims, the Image of the Prisoner, the Jews in the Camps | chapter = Forced Labor and Sabotage in the Nazi Concentration Camps | pages = 133–142 | date = 1984 | publisher = Yad Vashem | location = Jerusalem | oclc=11889621 |ref = harv}} * {{Cita libro | last1 = Dwork | first1 = Debórah | authorlink1 = Debórah Dwork | last2 = van Pelt | first2 = Robert Jan | authorlink2 = Robert Jan van Pelt | title = Auschwitz: 1270 to the Present | year = 2002 | origyear = 1996 | publisher = W. W. Norton & Company | location = Nova York | isbn = 0-393-32291-2 | ref = harv | url = https://archive.org/details/auschwitz00dwor }} * {{Cita libro |last=Fulbrook |first=Mary |author-link=Mary Fulbrook| year=2012 |title=A Small Town Near Auschwitz: Ordinary Nazis and the Holocaust |url=https://archive.org/details/smalltownnearaus0000fulb |publisher=Oxford University Press |location=Oxford|isbn=978-0-19-967925-6 |ref=harv}} * {{Cita publicación periódica |last1=Espín|first1=Oliva M. |title='The destiny of this people is my own': Edith Stein's paradoxical sainthood |journal=CrossCurrents |date=Spring 2008 |volume=58 |issue=1 |pages=117–148 |jstor=24461656 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Evans | first = Richard J. | authorlink = Richard J. Evans | year = 2005 | title = The Third Reich in Power | url=https://archive.org/details/thirdreichinpowe00evan |publisher = Penguin Books | location = Nova York | isbn=1-59420-074-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Evans | first = Richard J. | year = 2008 | title = The Third Reich at War | url = https://archive.org/details/thirdreichatwar00evan_0 | publisher = Penguin | location = Nova York | isbn = 978-0-14-311671-4 | ref = harv}} *{{Cita libro | last = Fleming | first = Michael | authorlink = Michael Fleming (historian) | title = Auschwitz, the Allies and Censorship of the Holocaust | date = 2014 | publisher = Cambridge University Press | location = Cambridge | isbn = 978-1-139-91727-8 | ref = harv}} * {{Cita publicación periódica |last1=Fleming |first1=Michael |authorlink = | title=Geographies of obligation and the dissemination of news of the Holocaust |journal=Holocaust Studies |date=30 de agosto de 2016 |volume=23 |issue=1–2 |pages=59–75 |doi=10.1080/17504902.2016.1209834 |ref=harv}}] * {{Cita libro | last = Friedländer | first = Saul | authorlink=Saul Friedländer |title = The Years of Extermination: Nazi Germany and the Jews, 1939–1945| publisher = HarperCollins | location = Nova York | year= 2007 | isbn = 978-0-06-019043-9 | url = https://books.google.com/books?id=7KaCGDUys50C | ref = harv}} : {{Cita libro |last=Gerlach |first=Christian |author-link=Christian Gerlach| year=2016 |title=The Extermination of the European Jews |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge |isbn=978-0-521-88078-7 |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Gradowski |first1=Zalmen |authorlink1=Zalman Gradowski |editor1-last=Roskies |editor1-first=David |title=The Literature of Destruction: Jewish Responses to Catastrophe |date=1989 |publisher=The Jewish Publication Society |location=Philadelphia |isbn=978-0827603141 |pages=548–564 |ref=harv |chapter=The Czech Transport: A Chronicle of the Auschwitz ''Sonderkommando''}} * {{Cita libro |last=Gradowski |first=Zalmen |authorlink= |title=From the Heart of Hell. Manuscripts of a Sonderkommando Prisoner, Found in Auschwitz |year=2017| publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum|location=Oświęcim |isbn=978-8377042465 |ref=harv}} * {{Cita libro|last=Greif |first=Gideon |author-link=Gideon Greif |title=We Wept Without Tears: Testimonies of the Jewish Sonderkommando from Auschwitz |title-link=We Wept Without Tears |year=2005|publisher=Yale University Press |location=New Haven, CT |isbn=978-0-300-13198-7 |ref=harv}}<!-- * {{Cita libro | last = Guterman | first = Belah | title = A Narrow Bridge to Life: Jewish Forced Labor and Survival in the Gross-Rosen Camp System, 1940–1945 | year = 2008 | publisher = Berghahn Books | location = Nova York | isbn = 0-85745-053-0 | ref = harv}}--> * {{Cita libro | last = Gutman | first = Yisrael | authorlink = Yisrael Gutman | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | editor2-link = Michael Berenbaum | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Auschwitz—An Overview | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/5 5–33] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro|last=Harding|first=Thomas|authorlink=Thomas Harding (writer) |title=Hanns and Rudolf: The German Jew and the Hunt for the Kommandant of Auschwitz |title-link=Hanns and Rudolf |publisher=Simon & Schuster |location=Nova York |year=2013 |isbn=978-1-4767-1184-3|ref=harv}} * {{Cita libro|last=Hayes|first=Peter|authorlink=Peter Hayes (historian) |title=Industry and Ideology: IG Farben in the Nazi Era|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2001|orig-year=1987|isbn=0-521-78110-8 |ref=harv}} * {{Cita publicación periódica |last1=Hayes |first1=Peter |authorlink= | title=Auschwitz, Capital of the Holocaust |journal=Holocaust and Genocide Studies |date=2003 |volume=17 |issue=2 |pages=330–350|doi=10.1093/hgs/dcg005 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Hilberg | first = Raul | authorlink = Raul Hilberg | title = The Destruction of the European Jews | year = 1961 | publisher = Yale University Press | location = New Haven; Londres | isbn = 978-0-300-09592-0 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Hilberg | first = Raul | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Auschwitz and the 'Final Solution' | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/81 81–92] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Hoess | first = Rudolf | authorlink = Rudolf Höss | title = Commandant of Auschwitz: The Autobiography of Rudolf Hoess | year = 2003 | origyear = 1951 | translator=Constantine FitzGibbon |publisher = Phoenix Press | location = Londres | isbn = 1-84212-024-7 | ref={{sfnref|Höss|2003}} }} * {{Cita web |title=One Hundredth and Eighth Day, Monday, 15 April 1946, Morning Session |date=15 de abril de 1946 |url=https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/NT_Vol-XI.pdf |publisher=The International Military Tribunal |location=Nuremberg |pages=396–422|ref={{sfnref|The International Military Tribunal, Nuremberg|1946}}}} * {{Cita libro |last=Iwaszko |first=Tadeusz|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |volume=I: The Establishment and Organization of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000a |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Reasons for confinement in the camp and categories of prisoners|pages=11–43|isbn=978-8385047872|oclc=874340863|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Iwaszko |first=Tadeusz|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |date=2000b |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=The Housing, Clothing and Feeding of the Prisoners|pages=51–63|isbn=978-8385047872|oclc= 874337926|ref=harv}}<!-- * {{Cita libro | last = Kárný | first = Miroslav | authorlink = Miroslav Kárný | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Vrba and Wetzler Report | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/553 553–568] |year = 1998 |orig-year=1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}}--> * {{Cita libro|last = Kater|first= Michael H. |authorlink = Michael Hans Kater |title = Doctors Under Hitler |publisher = University of North Carolina Press |location = Chapel Hill |year = 2000 |isbn = 978-0-8078-4858-6 |ref = harv}} * {{Cita libro | last = Keren | first = Nili | authorlink = | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | editor2-link = | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Family Camp | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/428 428–440] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Kitchens | first = James H. | title = The Bombing of Auschwitz: Should the Allies Have Attempted It? | chapter = The Bombing of Auschwitz Re-examined | pages = [https://archive.org/details/isbn_9780312198381/page/80 80–100] | editor = Neufeld, Michael J. | editor2 = Berenbaum, Michael | year = 2000 | publisher = St. Martin's Press | location = Nova York | isbn = 0-312-19838-8 | ref = harv | url = https://archive.org/details/isbn_9780312198381/page/80 }} * {{Cita publicación periódica | last = Krahelska | first = Halina | authorlink = Halina Krahelska | title = Oświęcim. Pamiętnik więźnia | trans-title = Auschwitz: Diary of a prisoner | journal = WIĘŹ | date = xaneiro de 1985 | origyear = 1942 | volume = 1–3 | issue = 315 | pages = 5–47 | publisher = Towarzystwo WIĘŹ | location = Warsaw | language = Polish | url = http://www.wiez.pl/czasopismo/;s,czasopismo_szczegoly,id,215,art,6714 | ref = harv | apelidos = | data-acceso = 26 de febreiro de 2020 | data-arquivo = 09 de agosto de 2017 | url-arquivo = https://web.archive.org/web/20170809171624/http://www.wiez.pl/czasopismo/;s,czasopismo_szczegoly,id,215,art,6714 | url-morta = yes }} * {{Cita libro | last = Krakowski | first = Shmuel | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Satellite Camps | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/50 50–60] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Kubica | first = Helena | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Crimes of Josef Mengele | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/317 317–337] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro| last=Kubica|first=Helena|title=Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. Volume 1|editor1-last=Megargee| editor1-first=Geoffrey P.|publisher= Indiana University Press, in association with the United States Holocaust Memorial Museum|date= 2009 |pages=233–234 |chapter=Budy |isbn = 978-0-253-35328-3 | ref=harv}}}<!-- * {{Cita libro | last = Langbein | first = Hermann | authorlink1 = Hermann Langbein | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Auschwitz underground | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/484 484–502] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN| isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}}--> * {{Cita libro |last=Langfus|first=Leib|author-link=Leib Langfus|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |volume=IV: The Resistance Movement |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000 |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |isbn=978-8385047872 |oclc=874233579|chapter=Appendix 3. Notes by Members of the Sonderkommando [...] The Extermination Procedure in the Bunker |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Lasik | first = Aleksander | authorlink=Aleksander Lasik |editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Historical–Sociological Profile of the Auschwitz SS| pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/271 271–287] | year = 1998a | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Lasik | first = Aleksander | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Rudolf Höss: Manager of Crime | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/288 288–300] | year = 1998b | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro |last=Lasik |first=Aleksander |editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=I: The Establishment and Organization of the Camp |date=2000a |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Organizational Structure of Auschwitz Concentration Camp|pages=145–279|isbn=978-8385047872|oclc=874340863|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Lasik |first=Aleksander |editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=V: Epilogue |date=2000b |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=The Apprehension and Punishment of the Auschwitz Concentration Camp Staff|pages=99–117|isbn=978-8385047872|oclc=929235229|ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Levi |first1=Primo |authorlink=Primo Levi |title=If This is a Man and The Truce |title-link=If This Is a Man | date=2001 |orig-year=1947 and 1963 |publisher=Little, Brown (Abacus) |location=Londres |isbn=0-349-10013-6 |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Levi |first1=Primo |authorlink= |title=The Drowned and the Saved |date=2017 |orig-year=1986 |publisher=Simon & Schuster Paperbacks |location=Nova York |isbn=978-1-5011-6763-8|ref=harv|title-link=The Drowned and the Saved }}<!-- * {{Cita libro | last1 = Lifton | first1 = Robert Jay | authorlink1 = Robert Jay Lifton | last2 = Hackett | first2 = Amy | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Auschwitz Prisoner Administration | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/363 363–378] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv }}--> * {{Cita libro | last = Longerich | first = Peter | authorlink=Peter Longerich |title = Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews | url = https://archive.org/details/holocaustnaziper0000long | year = 2010 | isbn = 978-0-19-280436-5 | publisher = Oxford University Press | location = Oxford e Nova York | ref = harv}}<!-- * {{Cita libro | last = Longerich | first = Peter | year = 2012 | title = Heinrich Himmler: A Life | publisher = Oxford University Press | location = Oxford e Nova York | isbn = 978-0-19-959232-6 | ref = harv }}--> * {{Cita libro | last1 = Mais | first1 = Yitzchak | last2 = Engel | first2 = David | last3 = Fogelman | first3 = Eva | title = Daring to Resist: Jewish Defiance in the Holocaust | year = 2007 | publisher = Museum of Jewish Heritage | location = Nova York | isbn = 978-0-9716859-2-5 | ref = harv}}<!-- * {{Cita libro | last = Majer | first = Diemut | title = "Non-Germans" Under the Third Reich: The Nazi Judicial and Administrative System in Germany and Occupied Eastern Europe with Special Regard to Occupied Poland, 1939–1945 | year = 2003 | publisher = Johns Hopkins University Press | location = Baltimore e Londres | isbn = 978-0-8018-6493-3 | ref = harv}}--> * {{Cita libro|last=Matthäus |first=Jürgen |authorlink=Jürgen Matthäus |editor-last=Browning |editor-first=Christopher |editorlink=Christopher Browning |year=2004 |chapter=Operation Barbarossa and the Onset of the Holocaust, June–December 1941 |title=The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939&nbsp;– March 1942 |location=Lincoln and Jerusalem |publisher=University of Nebraska Press and Yad Vashem |pages=[https://archive.org/details/originsoffinalso00brow/page/244 244–308] |isbn=0-8032-1327-1 |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Mehring |first1=Sigrid |title=First Do No Harm: Medical Ethics in International Humanitarian Law |date=2015 |publisher=Brill |location=Leiden |isbn=978-90-04-27916-2 |url=https://books.google.com/?id=JrmjBQAAQBAJ |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Müller |first1=Filip |author-link=Filip Müller |title=Eyewitness Auschwitz: Three Years in the Gas Chambers |url=https://archive.org/details/eyewitnessauschw00fili | date=1999 |orig-year=1979 |publisher=Ivan R. Dee |location=Chicago |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Neufeld | first = Michael J. | title = The Bombing of Auschwitz: Should the Allies Have Attempted It? | chapter = Introduction to the Controversy | pages = [https://archive.org/details/isbn_9780312198381/page/1 1–9] | editor = Neufeld, Michael J. | editor2 = Berenbaum, Michael | year = 2000 | publisher = St. Martin's Press | location = Nova York | isbn = 0-312-19838-8 | ref = harv | url = https://archive.org/details/isbn_9780312198381/page/1 }} * {{Cita web | title = The Nobel Peace Prize for 1986 | publisher = Norwegian Nobel Committee | url = https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1986/press.html | date = 14 de outubro de 1986 | accessdate = 25 de agosto de 2013 |ref = {{sfnRef|Norwegian Nobel Committee|1986}} }} * {{Cita libro | last = Nyiszli | first = Miklós | authorlink = Miklós Nyiszli | title = Auschwitz: A Doctor's Eyewitness Account | year = 2011 | origyear = 1960 | publisher = Arcade Publishing | location = Nova York | isbn = 978-1-61145-011-8 | ref = harv}} * {{Cita libro |last1=Perl |first1=Gisella |authorlink1=Gisella Perl |title=I Was a Doctor in Auschwitz |date=1948 |url=https://archive.org/details/IWasADoctorInAuschwitz |publisher=International Universities Press |location=Nova York |oclc=937965417 |ref=harv}} * {{Cita web | title = Permanent exhibition – grounds of former Auschwitz I Concentration Camp | publisher = Auschwitz-Birkenau State Museum | url = http://en.auschwitz.org/z/index.php?option=com_content&task=view&id=52&Itemid=99999999 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140501142530/http://en.auschwitz.org/z/index.php?option=com_content&task=view&id=52&Itemid=99999999 | archivedate = 01 de maio de 2014 | accessdate = 10 de febreiro de 2016 | urlmorta = yes | ref = {{sfnRef|Permanent exhibition – Auschwitz I}} }} * {{Cita publicación periódica |last1=Piper |first1=Franciszek |authorlink=Franciszek Piper | title=Estimating the Number of Deportees to and Victims of the Auschwitz-Birkenau Camp |journal=Yad Vashem Studies |date=1991|volume=XXI |issue= |pages=49–103|doi= |issn=0084-3296 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Piper | first = Franciszek | authorlink = | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The System of Prisoner Exploitation | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/34 34–49] | year = 1998a | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Piper | first = Franciszek | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor1-link = Yisrael Gutman | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Number of Victims | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/61 61–76] | year = 1998b | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Piper | first = Franciszek | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = Gas Chambers and Crematoria | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/157 157–182] | year = 1998c | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro |last=Piper|first=Franciszek|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=I: The Establishment and Organization of the Camp |date=2000a |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim|chapter=The Origins of the Camp|pages=39–62 |oclc=929235229|isbn=978-8385047872 |ref=harv}} * {{Cita libro |last=Piper|first=Franciszek|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=III: Mass Murder |date=2000b |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim|oclc=929235229|isbn=978-8385047872 |ref=harv}} * {{Cita libro | last1 = Pressac | first1 = Jean-Claude | author-link=Jean-Claude Pressac |last2 = van Pelt | first2 = Robert-Jan | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = The Machinery of Mass Murder at Auschwitz | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/183 183–245] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Rees | first = Laurence | authorlink = Laurence Rees | title = Auschwitz: A New History | year = 2005 | publisher = Public Affairs, member of Perseus Books Group | location = Nova York | isbn = 1-58648-303-X | ref = harv | url = https://archive.org/details/auschwitznewhist00rees }} * {{Cita publicación periódica | last = Rosen | first = Alan | title = Tracking Jewish time in Auschwitz | journal =Yad Vashem Studies | year = 2014 | volume = 42 | issue = 2 | pages = 11–46 | publisher = Yad Vashem | oclc = 1029349665 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = Snyder | first = Timothy | authorlink = Timothy D. Snyder | title = Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin | year = 2010 | publisher = Basic Books | location = Nova York | isbn = 978-0-465-00239-9 | ref = harv| title-link = Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin }} * {{Cita libro | last = Spitz | first = Vivien | title = Doctors from Hell: the Horrific Account of Nazi Experiments on Humans | year = 2005 | publisher = Sentient | location = Boulder, Colorado | isbn = 978-1-59181-032-2 | ref = harv | url = https://archive.org/details/doctorsfromhellh00spit }} * {{Cita novas | author = Staff | title = Auschwitz 70th anniversary: Survivors warn of new crimes | publisher = BBC News | date = 27 de xaneiro de 2015 | url = https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-30996555 | accessdate = 27 de xaneiro de 2015 | ref = {{sfnRef|BBC News|2015a}} }} * {{Cita novas | author = Staff | title = British school students 'stole Auschwitz artefacts' | publisher = BBC News | date = 9 de setembro de 2016 | url = https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-cambridgeshire-37322599 | access-date = 10 de setembro de 2016 | ref = {{sfnRef|BBC|2016}} }} * {{Cita libro |last=Stangneth |first=Bettina |authorlink=Bettina Stangneth |title=Eichmann Before Jerusalem: The Unexamined Life of a Mass Murderer |url=https://archive.org/details/eichmannbeforeje0000stan_n9e8 |year=2014| publisher=Alfred A. Knopf |location=Nova York |isbn=978-0-307-95967-6 |ref=harv}} * {{Cita libro | last = Steinbacher | first = Sybille | authorlink = Sybille Steinbacher | title = Auschwitz: A History | year = 2005 | origyear = 2004 | publisher = Ecco Press | location = Nova York | isbn = 0-06-082581-2 | ref = harv | url = https://archive.org/details/auschwitzhistory00stei }} * {{Cita libro | last=Stone | first=Dan | authorlink=Dan Stone (historian) |title=The Liberation of the Camps: The End of the Holocaust and Its Aftermath | publisher=Yale University Press | location=New Haven e Londres| year=2015 | isbn=978-0-300-20457-5 |ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Strzelecka |first1=Irena |author1-link=Irena Strzelecka |last2=Setkiewicz |first2=Piotr |editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |volume=I: The Establishment and Organization of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000 |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=The Construction, Expansion and Development of the Camp and its Branches |pages=63–138|isbn=978-8385047872|oclc=874340863|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecka|first=Irena|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp|volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000a |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Quarantine on Arrival|pages=45–50|isbn=978-8385047872 |oclc=874337926|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecka|first=Irena|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp|volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000b |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=The Working Day for Auschwitz Prisoners |pages=65–70|isbn=978-8385047872 |oclc=874337926|ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Strzelecka |first1=Irena|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |date=2000c |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Women in the Auschwitz Concentration Camp |pages=171–200|isbn=978-8385047872 |oclc=874337926| ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecka|first=Irena|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp|volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000d |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Experiments|pages=347–369|isbn=978-8385047872 |oclc=874337926|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecka|first=Irena|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp|volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000e |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Punishment and Torture|pages=372–398|isbn=978-8385047872 |oclc=874337926|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecki|first=Andrzej|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=V: Epilogue |date=2000a |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=The Liquidation of the Camp|pages=9–85|isbn=978-8385047872 |oclc=929235229|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Strzelecki|first=Andrzej|editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=Franciszek Piper|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |title-link=Auschwitz 1940–1945 |volume=II: The Prisoners—Their Life and Work |date=2000b |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |chapter=Utilization of the Victims' Corpses|pages=399–418|isbn=978-8385047872 |oclc=929235229|ref=harv}} * {{Cita libro |last=Świebocki|first=Henryk |author-link=Henryk Świebocki |editor-last1=Długoborski |editor-first1=Wacław |editor-last2=Piper |editor-first2=Franciszek |editor-link2=|title=Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp |volume=IV: The Resistance Movement |title-link=Auschwitz 1940–1945 |date=2000 |publisher=Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim |isbn=978-8385047872 |oclc=874233579|ref=harv}} * {{Cita libro |editor1-last=Świebocki |editor1-first=Henryk |title=London Has Been Informed: Reports by Auschwitz Escapees |date=2002 |publisher=The Auschwitz-Birkenau State Museum |location=Oświęcim|ref=harv}} * {{Cita libro |last1=Szabó |first1=Zoltán Tibori |editor1-last=Braham |editor1-first=Randolph L.|editor2-last=vanden Heuvel|editor2-first=William |title=The Auschwitz Reports and the Holocaust in Hungary |date=2011 |publisher=Columbia University Press|location=Nova York |pages= |ref=harv |chapter=The Auschwitz Reports: Who Got Them, and When?}} * {{Cita libro | last = van Pelt | first = Robert-Jan | authorlink = Robert-Jan van Pelt | editor1-last = Gutman | editor1-first = Yisrael | editor2-last = Berenbaum | editor2-first = Michael | editor2-link = | title = Anatomy of the Auschwitz Death Camp | chapter = A Site in Search of a Mission | pages = [https://archive.org/details/anatomyofauschwi00yisr/page/93 93–156] | year = 1998 | orig-year = 1994 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 0-253-32684-2 | ref = harv}} * {{Cita libro | last = van Pelt | first = Robert Jan | authorlink= |title = The Case for Auschwitz: Evidence from the Irving Trial | year = 2016 | origyear = 2002 | publisher = Indiana University Press | location = Bloomington, IN | isbn = 978-0-253-02298-1| ref = harv}} * {{Cita libro |last1=Westermann |first1=Edward B. |authorlink1= |editor1-last=Cesarani |editor1-first=David |editor1-link=David Cesarani |title=Holocaust. Volume 5: Responses to the persecution and mass murder of the Jews|date=2004 |publisher=Routledge |location=Londres |isbn=978-0415318716 |pages=195–211 |ref=harv |chapter=The Royal Air Force and the bombing of Auschwitz: first deliberations, January 1941}} * {{Cita libro |last=Wachsmann |first=Nikolaus |authorlink=Nikolaus Wachsmann |year=2015 |title=KL: A History of the Nazi Concentration Camps |url=https://archive.org/details/klhistoryofnazic0000wach |publisher=Farrar, Straus and Giroux |location=Nova York |isbn=978-0-374-11825-9 |ref=harv}} * {{Cita publicación periódica | last = Wittmann | first = Rebecca Elizabeth | authorlink=Rebecca Wittmann |title = Indicting Auschwitz? The Paradox of the Frankfurt Auschwitz Trial | journal = German History | date = outubro de 2003 | volume = 21 | issue = 4 | pages=505–532 |doi = 10.1191/0266355403gh294oa | ref = harv }} * {{Cita libro |last1=Wittmann |first1=Rebecca |authorlink= |title=Beyond Justice: The Auschwitz Trial |date=2005 |publisher=Harvard University Press |location=Cambridge, MA |isbn=978-0674016941 |url=https://archive.org/details/beyondjusticeaus00witt_0 |ref=harv}} *{{Cita libro | last1 = Zarembina | first1 = Natalia | last2 = Harriman | first2 = Florence Jaffray | authorlink2 = Florence Jaffray Harriman | title = Oswiecim, Camp of Death (Underground Report) | year = 1944 | publisher = Poland Fights | location = Nova York | oclc = 3899327 | ref = harv}} {{refend}} ;Bibliografía adicional {{Refbegin|26em}} * [[Borowski, Tadeusz]] (1992) [1976]. ''[[This Way for the Gas, Ladies and Gentlemen]]''. Trans. from the Polish by Barbara Vedder. East Rutherford: Penguin Books. {{ISBN|0-14-018624-7}} * {{Cita novas|last1=Glenday|first1=James|title=Life next to the world's most notorious concentration camp|url=http://www.abc.net.au/news/2018-02-24/life-next-to-the-worlds-most-notorious-concentration-camp/9480916|publisher=ABC News (Australia)|date=23 de febreiro de 2018}} * {{Cita libro |last1=Huener |first1=Jonathan |title=Auschwitz, Poland, and the Politics of Commemoration, 1945–1979 |date=2003 |publisher=Ohio University Press |location=Athens |isbn=0-8214-1506-9}} * [[Witold Pilecki|Pilecki, Witold]] (2012). ''The Auschwitz Volunteer: Beyond Bravery''. Trans. from the Polish by Jarek Garlinski. Os Ánxeles: Aquila Polonica. {{ISBN|978-1-60772-010-2}} * {{Cita libro |title=The Black Book of Poland |url=https://archive.org/details/TheBlackBookOfPoland |location=Nova York |publisher=G.P. Putnam's Sons |year=1942 |pages=87–88| oclc=489805 |author=Polish Ministry of Information}} * {{Cita libro| last = Raczyński | first = Edward | title = German Occupation of Poland, Extract of note addressed to the allied and neutral powers | publisher = Republic of Poland Ministry of Foreign Affairs, Greystone Press | location = Londres e Nova York | year = 1941 | language = English | url=https://archive.org/stream/GermanOccupationOfPoland/German%20Occupation%20of%20Poland#page/n1/mode/2up}} * [https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/NT_major-war-criminals.html ''Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal'']. Nuremberg, 14 de novembro de 1945&nbsp;– 1 de outubro de 1946. {{Refend}} === Ligazóns externas === * [http://auschwitz.org/en/ Museo Auschwitz-Birkenau] * [https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/gallery/auschwitz "Auschwitz"] no [[Museo Memorial do Holocausto dos Estados Unidos de América]]. {{Barra portal|Segunda Guerra Mundial|Alemaña}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Campos de concentración nazis]] [[Categoría:Patrimonio da Humanidade en Polonia]] e8tg3kzjzulhd74fgdgwl82bjsbzjdv 0 60616 6166428 6058756 2022-08-24T19:42:25Z HacheDous=0 55340 *presenza; é presencia do presente de indicativo do verbo presenciar, non é substantivo wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Filme | título = O pianista | títuloorixinal = The Pianist | imaxe = | descrición = | director = [[Roman Polanski]] | produtor = Roman Polanski<br />Robert Benmussa<br />[[Alain Sarde]]<br />[[Gene Gutowski]]<br />(Coprodutor)<br /> | guión = [[Ronald Harwood]] | intérpretes = [[Adrien Brody]]<br />[[Thomas Kretschmann]]<br />[[Maureen Lipman]]<br />[[Ed Stoppard]]<br />[[Emilia Fox]]<br />[[Frank Finlay]]<br />[[Julia Rayner]]<br />[[Jessica Kate Meyer]]<br />[[Maureen Lipman]] | música = [[Wojciech Kilar]]<br />[[Frederic Chopin]] | fotografía = [[Paweł Edelman]] | montaxe = [[Hervé de Luze]] | distribuidor = [[Focus Features]] | estrea = [[2002]] | duración = 150 minutos | país = {{FRA}}<br />{{POL}}<br />{{DEU}}<br />{{GBR}} | xénero = Histórica, drama | orzamento = $35&nbsp;000&nbsp;000 (estimado) | recadación = $120&nbsp;072&nbsp;577 | imdb_id = 0253474 }} '''''O pianista''''' (en {{lang-en|The Pianist}}) é un filme do ano [[2002]] dirixido por [[Roman Polanski]] e protagonizado por [[Adrien Brody]]. O filme é unha adaptación das memorias do músico polaco de orixe xudía [[Władysław Szpilman]]. Recibiu en [[2002]] a [[Palma de Ouro]] no [[Festival Internacional de Cinema de Cannes|Festival Internacional de Cannes]], e foi galardoada con tres [[Premios Óscar]]: mellor director, mellor actor protagonista e mellor guión adaptado. == Argumento == [[Władysław Szpilman]] é un músico polaco de orixe xudía que traballa na radio de [[Varsovia]] e que ve como todo o seu mundo se derruba coa chegada da [[segunda guerra mundial]] e a [[invasión de Polonia]] en setembro de [[1939]]. Despois de que a estación de radio onde estaba traballando sexa bombardeada, Szpilman chega á súa casa, onde se decata de que [[Gran Bretaña]] e [[Francia]] declararon a guerra a [[Alemaña]]. Crendo que a guerra remataría pronto, el e a súa familia alégranse pola noticia e celébrana cunha gran cea. Dous anos despois, as condicións de vida para os xudeus en [[Polonia]] fóronse deteriorando rapidamente, quedando reducidos os seus dereitos: teñen limitada a cantidade de cartos por familia, han de levar brazaletes coa Estrela de David para ser identificados e, a finais de [[1940]], son obrigados a trasladarse ó [[Gueto de Varsovia]]. Aí enfróntanse á fame, ás persecucións e humillacións que os [[nazi]]s levan a cabo, ademais do medo á morte e as torturas que sempre están presentes. Logo dun tempo, os xudeus son reunidos e deportados ó [[campo de concentración]] de [[Treblinka]]. No último minuto, Szpilman é salvado dese horrible destino por un policía do gueto xudeu, antigo amigo da familia. Separado dos seus familiares e seres queridos, Szpilman sobrevive, primeiro no gueto como escravo obreiro de unidades de reconstrución alemás e posteriormente agochado no exterior do gueto, confiando na axuda de amigos que non son xudeus e que aínda o recordaban. Mentres se mantén escondido, presencia os moitos horrores cometidos polos nazis, como as malleiras, incendios e matanzas indiscriminadas. Así mesmo, presenza o [[Levantamento do gueto de Varsovia|levantamento dos xudeus do gueto]] en [[1943]]. En pouco tempo os alemáns entran pola forza ó gueto e eliminan a case todos os rebeldes que quedaban. Pasado un ano, a vida en [[Varsovia]] deteriorouse máis aínda. A [[Armia Krajowa|resistencia polaca]] organiza outro levantamento contra a ocupación alemá, que novamente falla. Como consecuencia, [[Varsovia]] queda virtualmente deshabitada e, en máis dunha ocasión, Szpilman está ó bordo da morte debido ás [[enfermidade]]s e a [[desnutrición]]. Logo dunha frenética procura de algo que comer polas ruínas das casas bombardeadas, Szpilman atopa unha lata de pepinillos en conserva, pero nada con que poder abrila. Logo de continuar buscando, atopa algunhas ferramentas e intenta abrila, pero entón dáse conta de que un oficial alemán obsérvao, o Capitán [[Wilm Hosenfeld]], que ó instante dáse conta de que Szpilman é xudeu. Ó decatarse que anteriormente era pianista, Hosenfeld lévalle ata un piano e pídelle que toque algo. Nese momento un decrépito Szpilman executa unha desesperada peza de [[Frédéric Chopin|Chopin]] ante un Hosenfeld que se compadece del, de maneira que non só non o delata senón que o esconde no ático do edificio, levándolle regularmente comida. Semanas despois, os alemáns son forzados a retirarse de [[Varsovia]] debido ó avance das unidades rusas. Antes de abandonar a zona, Hosenfeld acode a despedirse de Szpilman e dálle o seu abrigo, prometendo que lle escoitará na radio polaca. O abrigo case resulta ser fatal para Szpilman cando aparecen as tropas soviéticas xa que lle confunden cun oficial alemán e disparan. Só consegue que deixen de disparar tras convencerlles de que é polaco e que só leva o abrigo porque ten frío. Ó ser liberado un [[campo de concentración]] próximo, o capitán Hosenfeld e outros alemáns son capturados. Estando retido, Hosenfeld pide a un prisioneiro xudeu que pasaba por alí que contacte con Szpilman para liberarlle. Szpilman, que retomou a súa vida normal tocando na radio de Varsovia, chega ó lugar demasiado tarde xa que todos os prisioneiros foron recolocados en destinos descoñecidos. Na escena final da película, Szpilman interpreta triunfalmente unha peza de [[Chopin]] fronte a unha grande audiencia en [[Varsovia]]. Antes dos créditos finais, revélase que Szpilman faleceu no ano [[2000]] e Hosenfeld en [[1952]] nun [[Campo de prisioneiros de guerra]] soviético. == Rodaxe == A rodaxe do pianista empezou o [[9 de febreiro]] de [[2001]], nos [[Estudos Babelsberg]] en [[Alemaña]]. A rodaxe da película requiriu a recreación do [[Gueto]] de [[Varsovia]] e a cidade circundante. Aínda que a guerra deixou a cidade en ruínas, a maior parte da mesma foi reconstruída co aspecto que se supón tivo durante a guerra. Vellos [[barracón]]s [[Unión Soviética|soviéticos]] foron usados para recrear a cidade en ruínas, pois ían ser destruídos igualmente As primeiras escenas da película foron gravadas nos antigos barracóns, trasladándose o equipo de rodaxe posteriormente a unha casa en [[Potsdam]], [[Alemaña]] que serviu como a casa onde Szpilman coñece a Hosenfeld. O [[2 de marzo]] de [[2001]], a rodaxe trasladouse a un hospital abandonado do exército soviético en [[Belitz]], [[Alemaña]]. Aquí rodáronse as escenas onde os alemáns destrúen o hospital con lanzachamas. O [[15 de marzo]] a rodaxe trasladar ós estudos Babelsberg. A primeira escena que se rodou no estudo foi aquela en a que Szpilman é testemuña da resistencia dos xudeus do gueto, que é sufocada polos nazis. Esta foi unha escena tecnicamente complexa utilizando varios dobres e explosivos. A rodaxe nos estudos acabou o [[26 de marzo]] e moveuse a [[Varsovia]] o día 29. Foi elixido un barrio de [[Praga]] para a rodaxe pola súa abundancia de edificios orixinais da época. O departamento de arte construíu sobre estes edificios, recreando a [[Polonia]] da [[Segunda Guerra Mundial]] con símbolos e carteis da época. Escenas adicionais rodáronse nos arredores de [[Varsovia]]. A escena da Umschlagplatz onde Szpilman, a súa familia e centos de xudeus esperan a ser levados ós campos de concentración foi filmada na Academia militar local. A rodaxe principal acabou en [[xullo]] de [[2001]], e foi seguida de meses de post produción, que se realizou no lugar de residencia de Roman Polanski, en [[París]] ([[Francia]]). == Premios == === [[75ª edición dos Óscar]] === {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Categoría'''|| '''Acode''' ||'''Resultado''' |- | colspan=2|[[Óscar ó mellor filme]]||Candidata |- |'''[[Óscar ó mellor director|Mellor director]]'''||'''[[Roman Polanski]]'''||'''Gañador''' |- |'''[[Óscar ó mellor actor|Mellor actor]]'''||'''[[Adrien Brody]]'''||'''Gañador''' |- |'''[[Óscar ó mellor guión adaptado|Mellor guión adaptado]]'''||'''[[Ronald Harwood]]'''||'''Gañador''' |- |[[Óscar á mellor fotografía|Mellor fotografía]]||[[Pawel Edelman]]||Nomeado |- |[[Óscar ó mellor deseño de vestiario|Mellor deseño de vestiario]]||[[Anna B. Sheppard]]||Nomeada |- |[[Óscar á mellor montaxe|Mellor montaxe]]||[[Hervé de Luze]]||Nomeado |- |} == Véxase tamén == {{Wikiquote}} === Ligazóns externas === * {{IMDb título|0253474}} {{Palma de Ouro}} {{Barra portal|Cine|Francia|Alemaña|Reino Unido}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Pianista, O}} [[Categoría:Filmes de 2002]] [[Categoría:Filmes de Francia]] [[Categoría:Filmes de Alemaña]] [[Categoría:Filmes de Polonia]] [[Categoría:Filmes do Reino Unido]] [[Categoría:Filmes dirixidos por Roman Polanski]] [[Categoría:Filmes de Focus Features]] [[Categoría:Filmes de Babelsberg Studio]] [[Categoría:Filmes de StudioCanal]] [[Categoría:Filmes sobre xudaísmo]] [[Categoría:Filmes sobre o holocausto]] [[Categoría:Filmes sobre o nazismo]] [[Categoría:Filmes ambientados en Varsovia]] [[Categoría:Filmes ambientados en Polonia]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1939]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1940]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1942]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1943]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1944]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1945]] [[Categoría:Filmes gañadores da Palma de Ouro]] [[Categoría:Filmes cuxo director gañou o Óscar ó mellor director]] [[Categoría:Filmes de 2002 con versión en galego]] 55d1usekyogwl7kxfx9ocv508mk087a 0 61233 6166558 6148920 2022-08-25T08:08:01Z Breobot 98629 Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «En China» wikitext text/x-wiki {{1000}} [[Ficheiro:Analfabetismo2013unesco.png|miniatura|upright|Mapa mundial indicando a alfabetización por país no 2013.]] [[Ficheiro:World illiteracy 1970-2010.svg|upright|miniatura|Analfabetismo no mundo entre 1970 e 2005.]] O termo '''alfabetización''', segundo o [[Dicionario da Real Academia Galega]], provén do verbo alfabetizar; trátase da acción de “ensinar a ler e escribir”,<ref>{{DRAG|alfabetizar}}</ref> así mesmo enténdese tradicionalmente como a habilidade de [[lectura|ler]] e [[escrita|escribir]],<ref>"Literate." Merriam-Webster.com. Merriam-Webster, n.d. Web. 19 Aug. 2014. <http://www.merriam-webster.com/dictionary/literate>.</ref> co propósito de comprender ou expresar [[pensamento]]s ou [[idea]]s en forma escrita nalgún contexto específico de uso.<ref>{{Cita libro |título=The Routledge Handbook of Literacy Studies |ano=2020 |isbn=9780367501723|apelido1=Rowsell |nome1=Jennifer |apelido2=Pahl |nome2=Kate }}</ref> Noutras palabras, os humanos das sociedades alfabetizadas teñen formas [[Práctica social|prácticas]] para producir e consumir escritos, e tamén teñen [[Representación social|crenzas]] sobre estas prácticas.<ref>{{Cita libro |apelido=Calvet |nome=Louis-Jean |título=Towards an Ecology of World Languages |editorial=Polity |ano=1999 |isbn=0-7456-2956-3 |location=Cambridge}}</ref> Ler, desde este punto de vista, é sempre ler algo con algún propósito; escribir sempre é escribir algo para alguén para uns fins particulares.<ref>{{Cite book|last1=Lankshear|first1=Colin|title=A New Literacies Sampler|url=https://archive.org/details/newliteraciessam0000unse|last2=Knobel|first2=Michelle|publisher=Peter Lang|year=2007|isbn=978-0-8204-9523-1|location=New York|pages=[https://archive.org/details/newliteraciessam0000unse/page/2 2]|chapter=Sampling the 'New' in New Literacies}}</ref> As crenzas sobre a lectura e a escritura e o seu valor para a sociedade e para o individuo sempre inflúen nas formas en que se ensina, se aprende e se practica a lectoescritura ao longo da vida.<ref>{{Cite book |last=Lindquist |first=Julie |title=Keywords in Writing Studies |publisher=Utah State UP |year=2015 |location=Logan |pages=99–102 |chapter=Literacy}}</ref> Este significado inicial expandíuse para incluír a habilidade de empregar a lingua, os números, imaxes e outros elementos para entender e empregar o sistema dominante de símbolos dunha cultura.<ref name="Ed for All, UNESCO">{{cita web|autor1=UNESCO|título=Education for All: A Global Monitoring Report|url=http://www.unesco.org/education/GMR2006/full/chapt6_eng.pdf|editor=UNESCO}}</ref> Para Richard L. Venezky, a alfabetización «é a habiidade mínima para ler e escribir unha lingua específica, así como unha forma de entender o uso da lectura e da escritura na vida cotiá.»<ref>{{cita publicación periódica|url=http://www.lecturayvida.fahce.unlp.edu.ar/numeros/a26n1/sumario|título=¿Qué es alfabetización? : Vocabulario de lectura y escritura.|autor=Asociación Internacional de Lectura|publicación=Lectura y Vida. Revista Latinoamericana de Lectura|editorial=Universidad Pedagógica Experimental Libertador|volume=26|número=1|páxinas=62-64|data-acceso=26 de abril de 2019|issn=0325-8637|url-arquivo=http://www.lecturayvida.fahce.unlp.edu.ar/numeros/a26n1/26_01_Asociacion.pdf|data-arquivo=mercores 12 de setembro de 2007|ano=2005}}</ref> Tamén se define convencionalmente como "un conxunto de habilidades de lectura, escritura e cálculo".<ref>{{Cita web|url=https://es.unesco.org/themes/alfabetizacion|título=Alfabetización|data=25 de abril de 2013}}</ref> A miúdo redúcese á capacidade de ler e escribir, ou ás veces só á capacidade de ler, e mesmo só ao proceso de ensinar esa habilidade. O concepto de alfabetización estendéuse nos países da [[Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico|OCDE]] para incluír habilidades de coñecemento a través da tecnoloxía e a habilidade de avaliar contextos complexos.<ref name="Ed for All, UNESCO"/> A alfabetización representa o proceso intelectual ó longo da vida de conseguir coñecemento dende unha intepretación crítica dun escrito ou dun [[Lingua escrita|texto]] impreso. A chave de todo proceso de alfabetización é o desenvolvemento da lectura, unha progresión de habilidades que comeza coa aprendizaxe das palabras faladas e a decodificación das palabras escritas, e que culmina nun entendemento profundo do texto. O desenvolvemento da lectura abrangue un amplo rango de bases lingüísticas complexas como o coñecemento dos sons da fala ([[fonoloxía]]), dos patróns de escrita ([[ortografía]]), do significado das palabras ([[semántica]]), da gramática ([[sintaxe]]) e dos patróns de formación de palabras ([[morfoloxía (lingüística)|morfoloxía]]), todos os cales achegan unha base precisa para a fluidez de lectura e comprensión. Unha vez estas habilidades son adquiridas, o lector pode acadar a alfabetización completa da linguaxe, que inclúe as habilidades para aplicar unha análise crítica, inferencias e sínteses a un material impreso; escribir con precisión e coherencia e empregar información e puntos de vista de texto como base para as decisións informadas e o pensamento creativo.<ref>Margie Gillis, Ed.D., President, Literacy How, Inc., and Research Affiliate, Haskins Laboratories at Yale University; Sally Grimes, Ed.M., Executive Director, Literate Nation and Founder, Grimes Reading Institute; Cinthia Haan, Author and Chair, The Haan Foundation for Children and President, Power4Kids Reading Initiative; Peggy McCardle, Ph.D., M.P.H., Chief, Child Development and Behavior Branch, National Institute of Child Health and Human Development; Louisa Moats, Ed.D., President, Moats Associates Consulting, Inc.; Anthony Pedriana, Author and retired urban schoolteacher and principal; Susan Smartt, Ph.D., Senior Research Associate, National Comprehensive Center for Teacher Quality, Vanderbilt University; Catherine Snow, Ph.D., Author, Researcher and Professor of Education, Harvard Graduate School of Education, Harvard University; Cheryl Ward, M.S.M., C.A.L.P., Co-founder of Wisconsin Reading Coalition and academic language practitioner; Maryanne Wolf, Ed.D., Author and Director, Center for Reading and Language Research, Tufts University.</ref> Algúns, con todo, consideran que o uso da noción de habilidade, no referente actualmente á lectura e a escritura, xa non se considera como tal. Esta crítica pódese observar nos modelos de James Paul Gee (autónomo e ideolóxico) sobre a alfabetización. Saber o básico de ler e escribir non habilita para ler e escribir calquera tipo de texto, todo depende do contexto sociocultural.<ref>{{cita publicación periódica |apelidos= {{versaleta|Street}}|nome= Brian V. |ano= 2005 |título= Nuevas alfabetizaciones, nuevos tiempos: ¿Cómo describimos y enseñamos los conocimientos, las habilidades y los valores acordes con las formas de alfabetización que las personas necesitan para los nuevos tiempos |publicación= Revista interamericana de educación de adultos |volume= 30 |número= 2 |páxinas= 41-69 |issn= 0188-8838 |editorial= Centro de Cooperación Regional para la Educación de Adultos en América Latina y el Caribe |url= http://crefal.org |data-acceso= 26 de abril de 2019 | url-arquivo= http://repositoriodigital.academica.mx/jspui/bitstream/987654321/25359/1/2008-30-2-mirador2.pdf |data-arquivo= mercores 9 de marzo de 2011}}</ref> A incapacidade de facelo chámase [[analfabetismo]]. Algúns investigadores suxiren que o interese da historia polo concepto de "alfabetización" pode dividirse en dous períodos. En primeiro lugar está o período anterior a 1950, cando a alfabetización se entendía unicamente como alfabetización alfabética (recoñecemento de palabras e letras). En segundo lugar, o período posterior a 1950, cando a alfabetización comezou a considerarse lentamente como un concepto e proceso máis amplo, incluíndo os aspectos sociais e culturais da lectura e da escritura,<ref>{{cite journal|title=Socio-Cultural Approaches to Literacy (Literacies). Annual Review of Applied Linguistics 12|author=Gee, J. (1991)|pages=31–48|doi=10.1017/S0267190500002130}}</ref> e [[analfabetismo funcional|alfabetización funcional]] (Dijanošić, 2009).<ref>{{cite web|url=https://www.researchgate.net/publication/333470256|title=Understanding functional illiteracy from a policy, adult education, and cognition point of view: Towards a joint referent framework, researchgate.net|page=111|authors=Réka, Vágvölgyi; Bergström, Aleksandar; Bulajić, Maria Klatte;Falk, Huettig|data=maio de 2019 |data-acceso=8 de xuño do 2022}}</ref> [[Ficheiro:Adult literacy rates, 2015 or most recent observation, OWID.svg|miniatura|upright|Taxas de alfabetización de adultos, 2015 ou observación máis recente<ref>{{cite web |title=Adult literacy rates, 2015 or most recent observation |url=https://ourworldindata.org/grapher/literacy-rates-most-recent |website=Our World in Data |data-acceso=8 de xuño do 2022}}</ref>]] {{TOC límite|3}} ==Outras definicións e usos do termo "alfabetización"== [[Ficheiro:World illiteracy 1970-2010.svg|upright|miniatura|O analfabetismo mundial reduciuse á metade entre 1970 e 2015]] [[Ficheiro:Literacy-rate.svg|upright|miniatura|Poboación mundial alfabetizada e analfabeta entre 1800 e 2016]] [[Ficheiro:Illiteracy france.png|thumb|upright|miniatura|Taxa de analfabetismo en Francia nos séculos XVIII e XIX]] A diversidade entre as definicións de alfabetización utilizadas polas [[Organización non gobernamental|ONGs]], os [[Laboratorio de ideas|grupo de expertos]] e os [[grupo de interese|grupos de defensa]] desde a década de 1990 suxire que este cambio na comprensión de "habilidades discretas" e na "práctica social" é á vez continua e desigual. Algunhas das definicións que aparecen a continuación encaixan bastante ben na connotación tradicional da "capacidade para ler e escribir", mentres que outras teñen unha visión máis ampla: * A National Assessment of Adult Literacy (Avaliación Nacional da Alfabetización de Adultos) (EE.UU.) de 2003 incluíu a "alfabetización cuantitativa" ([[aritmética]]) no seu tratamento da alfabetización. Definía a alfabetización como "a capacidade de utilizar información impresa e escrita para funcionar na sociedade, alcanzar os obxectivos e desenvolver o seu coñecemento e potencial".<ref>{{cite web|url=https://nces.ed.gov/naal/fr_definition.asp|título=Framework -> Definition of Literacy |editorial= National Center for Education Statistics |lugar= USA |data-acceso=8 de xuño do 2022}}</ref> Incluía tres tipos de alfabetización de adultos: [[prosa]] (por exemplo, un artigo xornalístico), documentos (por exemplo, un horario de autobuses) e alfabetización cuantitativa (por exemplo, utilizando operacións aritméticas nun anuncio dun produto).<ref>{{cite web|url=https://www.nap.edu/download/11267|title=Measuring Literacy: Performance Levels for Adults (2005), National Academy of Sciences|date=2005}}</ref><ref name="Carnegie">{{cite web|url=https://www.carnegiefoundation.org/blog/a-brief-history-of-the-quantitative-literacy-movement/|title=A Brief History of the Quantitative Literacy Movement, The Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching|data=2021}}</ref> * No 2015, a División de Estatística das Nacións Unidas definiu a ''taxa de alfabetización xuvenil'' como "a porcentaxe da poboación de 15 a 24 anos que sabe ler e escribir con comprensión unha breve e sinxela declaración sobre a vida cotiá".<ref>{{cite web|url=https://unstats.un.org/unsd/mdg/Metadata.aspx?IndicatorId=0&SeriesId=656|title=Millennium Goals Indicator, UNSTATS, 2015|data-acceso=8 de xuño do 2022|data-arquivo=16 de agosto de 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210816003157/https://unstats.un.org/unsd/mdg/Metadata.aspx?IndicatorId=0&SeriesId=656}}</ref> * No 2016, a ''European Literacy Policy Network'' (''Rede Europea de Políticas de Alfabetización'') definiu a alfabetización como "a capacidade de ler e escribir... en todos os medios (impresos ou electrónicos), incluída a alfabetización dixital".<ref>{{cite web|url=http://www.eli-net.eu/fileadmin/ELINET/Redaktion/user_upload/European_Declaration_of_the_Right_to_Literacy2.pdf|title=EUROPEAN DECLARATION OF THE RIGHT TO LITERACY, European Literacy Policy Network|date=2016|data-acceso=8 de xuño do 2022|archive-date=15 de agosto de 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815234944/http://www.eli-net.eu/fileadmin/ELINET/Redaktion/user_upload/European_Declaration_of_the_Right_to_Literacy2.pdf}}</ref> * No 2018, a [[UNESCO]] inclúe "materiais impresos e escritos" e "contextos diversos" na súa definición de alfabetización; p.ex. "a capacidade de identificar, comprender, interpretar, crear, comunicar e computar, utilizando materiais impresos e escritos asociados a contextos variados".<ref>{{cite web|url=http://gaml.uis.unesco.org/wp-content/uploads/sites/2/2018/12/4.6.1_07_4.6-defining-literacy.pdf|title=Defining literacy, UNESCO|data=2018-10-18}}</ref> * No 2019, a [[Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico]] (OCDE), nas súas enquisas sobre habilidades de adultos [[Programa para a valoración internacional de competencias de adultos|PIAAC]], inclúe "textos escritos" na súa definición de alfabetización; p.ex. “a capacidade de comprender, avaliar, utilizar e relacionarse con textos escritos para participar na sociedade, acadar os propios obxectivos e desenvolver o seu coñecemento e potencial”.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/skills/piaac/publications/Skills_Matter_Additonal_Results_from_the_Survey_of_Adult_Skills_ENG.pdf|title=Skills matter, PIAAC, OECD|date=2019 |data-acceso=8 de xuño do 2022}}</ref><ref>{{cite book|title=Skills Matter: Additional Results from the Survey of Adult Skills, OECD Skills Studies, OECD|date=2019|isbn=978-92-64-79900-4}}</ref> Ademais, trata a "aritmética" e a "resolución de problemas mediante a tecnoloxía" como consideracións separadas.<ref>{{cite web|url=https://www.oecd.org/skills/piaac/|title=About The Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC) |data-acceso=8 de xuño do 2022 |lingua=en}}</ref> * No 2021, [[Education Scotland]] e o [[National Literacy Trust]] no Reino Unido incluíron habilidades de comunicación oral (escoitar e falar) baixo o paraugas da alfabetización.<ref>{{cite web|url=https://education.gov.scot/Documents/literacy-english-pp.pdf|title=Literacy and English – Scottish Government|page=4}}</ref><ref>{{cite web|url=https://literacytrust.org.uk/information/what-is-literacy/|title=What is literacy – National literacy trust|page=1|date=2021}}</ref> * A expresión "alfabetización lectora" é usada polo [[Progreso no estudo internacional da alfabetización lectora]] (Progress in International Reading Literacy Study) (PIRLS) que monitoreou as tendencias internacionais no rendemento lector en cuarto grao desde 2001.<ref>{{cite web|url=http://www.pirls.org|title=PIRLS}}</ref> * Outras organizacións poden incluír habilidades de aritmética e habilidades tecnolóxicas por separado pero xunto coas habilidades da lectoescritura.<ref>{{cite web|url=https://education.alberta.ca/literacy-and-numeracy/about-literacy-and-numeracy/|title=Literacy and numeracy – Alberta Education|date=2021}}</ref> E outros fan fincapé na crecente implicación dos ordenadores e outras tecnoloxías dixitais na comunicación que requiren habilidades adicionais (por exemplo, interactuar con [[Navegador web|navegadores web]] e programas [[Procesador de texto|procesadores de textos]]; organizar e alterar a configuración de ficheiros etc.) .<ref>{{Cite book|title=Literacy in the new media age|url=https://archive.org/details/literacyinnewmed0000kres|author=Kress, Gunther R.|publisher=Routledge|year=2003|isbn=978-0-415-25356-7|location=New York}}</ref> O concepto de [[multialfabetización]]s gañou vixencia, particularmente nos currículos das artes da lingua inglesa, xa que a lectura "é interactiva e informativa, e ocorre en contextos cada vez máis tecnolóxicos onde a información forma parte dos patróns espaciais, audiovisuais e visuais". (Rhodes & Robnolt, 2009)".<ref>{{cite book|title=Multiple Literacies Theory: A Deleuzian Perspective|author=David R. Cole|publisher=Sense|date=2009|isbn=9789087909093}}</ref><ref>{{cite journal|title=Journal of Language and Literacy Education, Multiliteracies in the classroom, Emerging conceptions of first-year teachers, 10(1)|pages=114–135|author=Boche, B.|date=2014}}</ref> Non obstante, algúns defensores da multialfabetización tenden a restar importancia á instrución da lectura que se centra nas “representacións alfabéticas” nun momento no que necesitan máis atención, non menos.<ref>{{cite book |author=Seidenberg, Mark|title=Language at the speed of sight|page=279|publisher=Basic Books|location=New York, NY|year=2017|isbn=978-1-5416-1715-5}}</ref> Outros din que ensinar aos nenos a ser competentes na lectura de palabras para que poidan converterse en lectores hábiles e que os nenos participen na multialfabetización non son mutuamente excluíntes. A lectura de palabras é a base para interactuar con éxito cunha variedade de formas de comunicación.<ref>{{cite book|url=https://www.ohrc.on.ca/en/book/export/html/30871|title=Right to Read inquiry report, Ontario Human Rights Commission|isbn=978-1-4868-5827-9|date=2022}}</ref> Ademais, desde a década de 1940, o termo alfabetización a miúdo úsase para referirse a ter coñecementos ou habilidades nun campo en particular (por exemplo, [[alfabetización informática]],<ref>{{cite web|url=https://www.pcmag.com/encyclopedia/term/computer-literacy|title=Computer Literacy, PCMag.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/computer-literacy|title=Computer literacy, Cambridge Dictionary}}</ref> [[alfabetización dixital]],<ref>{{cite web|url=http://www.stat.auckland.ac.nz/~iase/islp/|title=ISLP — Home|website=www.stat.auckland.ac.nz|data-acceso=8 de xuño do 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20081227065148/http://www.stat.auckland.ac.nz/~iase/islp/|archive-date=27 de decembro de 2008}}</ref> [[alfabetización crítica]],<ref>{{Cite book|title=Multiliteracies for a Digital Age|url=https://archive.org/details/multiliteraciesf0000selb|author=Stuart Selber|publisher=Southern Illinois University Press|year=2004|isbn=978-0-8093-2551-1|location=Carbondale}}</ref> [[alfabetización nos medios]],<ref>{{cite web|url=https://namle.net|title=National Association for Media Literacy Education}}</ref> [[alfabetización ecolóxica]],<ref>{{cite book|title=Ecological Literacy: Education and the Transition to a Postmodern World|publisher=S.U.N.Y. Press, NY|date=1991|isbn=978-0-7914-0874-2}}</ref> alfabetización ante desastres,<ref>{{Cite journal|last1=Brown|first1=Lisa M.|last2=Haun|first2=Jolie N.|last3=Peterson|first3=Lindsay|date=2014|title=A Proposed Disaster Literacy Model|journal=Disaster Medicine and Public Health Preparedness|volume=8|issue=3|pages=267–275|doi=10.1017/dmp.2014.43|pmid=24992944|issn=1935-7893}}</ref> [[alfabetización sanitaria]],<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/healthliteracy/learn/index.html|title=What Is Health Literacy, Centers for Disease Control and Prevention|date=2021-01-28}}</ref><ref>Zarcadoolas, C., Pleasant, A., & Greer, D. (2006). ''Advancing health literacy: A framework for understanding and action''. Jossey-Bass: San Francisco, CA.</ref><ref>{{Cite book|title=Addressing Difficulties in Literacy Development|authors= Reid, Gavin; Soler, Janet; Wearmouth, Janice|editor1-first= Gavin|editor1-last= Reid|editor2-first= Janet|editor2-last= Soler|editor3-first= Janice|editor3-last= Wearmouth|date=2002|doi=10.4324/9781315015712|isbn= 9781315015712}}</ref> [[lingüística|alfabetización lingüística]] (é dicir, lingua)<ref>{{cite journal|author=Ravid, Dorit; Tolchinsky, Liliana|journal=Journal of Child Language|title=Developing linguistic literacy: A comprehensive model|date=2002-06-01|volume=29|issue=2|pages=417–447|doi=10.1017/S0305000902005111|pmid=12109379}}</ref> [[alfabetización social]],<ref>{{cite web|url=https://www.readingrockets.org/article/9-ways-teach-social-skills-your-classroom|title=9 Ways to Teach Social Skills in Your Classroom, Reading Rockets|data=decembro de 2019}}</ref> alfabetización cuantitativa ([[matemáticas]])<ref name="Carnegie" /> e [[alfabetización visual]], p.ex. linguaxe corporal, imaxes, mapas e vídeos<ref>Zarcadoolas, C., Pleasant, A., & Greer, D. (2006)</ref>). Para obter máis información sobre ler e aprender a ler, consulta [[lectura]]. ==Elementos sociais e culturais da alfabetización== A ampliación do concepto tradicional de alfabetización produciuse a medida que xurdiu o consenso entre os investigadores en [[estudos de composición]], [[Educación|investigación educativa]] e [[lingüística antropolóxica]] de que ten pouco sentido falar de lectura ou escritura. fóra dalgún contexto específico, unha posición que o lingüista estadounidense [[James Paul Gee]] describe como "simplemente incoherente."<ref>{{Cite journal|last=Gee|first=James Paul|date=1989|title=Literacy, Discourse, and Linguistics: Introduction|journal=Journal of Education|volume=171|issue=1|pages=5–17|doi=10.1177/002205748917100101}}</ref> Por exemplo, incluso as etapas extremadamente iniciais de adquisición de dominio sobre as formas de símbolos teñen lugar en contextos sociais particulares (aínda que ese contexto sexa simplemente "escola"), e despois da adquisición de imprenta, calquera instancia de lectura e escritura sempre será promulgada para un determinado contexto. propósito e ocasión e pensando en lectores e escritores particulares. A lectura e a escritura, polo tanto, nunca son separables dos elementos sociais e culturais.<ref>Beach, Richard, Judith Green, Michael Kamil, and Timothy Shanahan (educator). ''Multidisciplinary Perspectives on Literacy Research'', 2nd ed. Cresskill, NJ: Hampton P., 2005 [viii]. ISBN 1-57273-626-7</ref><ref>Benson Mkandwire, Sitwe (2018). "Literacy versus Language: Exploring their Similarities and Differences". ''Journal of Lexicography and Terminology''. 2 (1): 37–55 [38].</ref><ref>Lindquist, Julie. (2015). "Literacy." ''Keywords in Writing Studies''. Paul Heilker and Peter Vandenberg, eds. Utah State University Press, 99-102. DOI: 10.7330/9780874219746.c020</ref><ref>Michele Knobel (1999). ''Everyday Literacies: Students, Discourse, and Social Practice.'' New York: Peter Lang Publishing</ref> Un punto corolario, feito por [[David Barton (lingüista)|David Barton]] e [[Rosalind Ivanić|Rosalind (Roz) Ivanic]], entre outros, é que os efectos da adquisición da lectoescritura sobre a cognición e as relacións sociais previsiblemente non son doados, xa que, como argumentou [[Brian Street]], "as formas en que as persoas abordan a lectura e a escritura están enraizadas nas concepcións do coñecemento, da identidade e do ser.."<ref>Street, B. (2000) ‘Introduction’ in Street, B. (ed.) Literacy and Development: ethnographic perspectives, London, Routledge, pp. 7–8.</ref><ref>Brian V. Street (1984). ''Literacy in Theory and Practice''. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28961-0</ref> ==Analfabetismo funcional== {{Artigo principal|Analfabetismo funcional}} O [[analfabetismo funcional]]<ref>{{cite web|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/functional-illiterate|title=The condition of not being able to read or write well enough to do things that are needed for living and working in society - Cambridge Dictionary|date=2021-03-10}}</ref> relaciónase cos adultos e definiuse de diferentes xeitos; por exemplo: a) a incapacidade para utilizar as habilidades de lectura, escritura e cálculo para o desenvolvemento propio e da comunidade,<ref>{{cite journal|title=A Review about Functional Illiteracy: Definition, Cognitive, Linguistic, and Numerical Aspects|journal= Frontiers in Psychology|pages=111–119|date=2016-11-10|pmid=27891100|doi=10.3389/fpsyg.2016.01617|last1=Vágvölgyi|first1=Réka|last2=Coldea|first2=Andra|last3=Dresler|first3=Thomas|last4=Schrader|first4=Josef|last5=Nuerk|first5=Hans-Christoph|volume=7|pmc=5102880}}</ref> b) a incapacidade para ler o suficientemente ben como para xestionar tarefas da vida diaria e laboral que requiren habilidades lectoras máis aló dun nivel básico,<ref>{{cite book|last=Schlechty|first=Phillip C.|url=http://catdir.loc.gov/catdir/samples/wiley031/00009570.pdf|title=Shaking Up the Schoolhouse: How to Support and Sustain Educational Innovation, Ch. 1, Introduction|date=2004-04-27|publisher=Catdir.loc.gov|isbn=978-0787972134|access-date=19 May 2021|archive-date=21 July 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110721044638/http://catdir.loc.gov/catdir/samples/wiley031/00009570.pdf}}</ref> e c) a incapacidade para comprender textos complexos a pesar da adecuada escolaridade, idade, habilidades lingüísticas, habilidades de lectura elementais e coeficiente intelectual.<ref>{{cite journal|journal=Zeitschrift für Neuropsychologie |title=Understanding functional illiteracy from a policy, adult education, and cognition point of view: Towards a joint referent framework|date=May 2019|page=117|doi=10.1024/1016-264X/a000255|last1=Bulajić|first1=Aleksandar|last2=Despotović|first2=Miomir|last3=Lachmann|first3=Thomas|volume=30|issue=2}}</ref> Distínguese do ''analfabetismo primario'' (é dicir, a incapacidade para ler e escribir unha declaración breve e sinxela sobre a propia vida cotiá) e as ''dificultades de aprendizaxe'' (por exemplo a [[dislexia]]).<ref>{{cite journal|authors=Réka, Vágvölgyi; Bergström, Aleksandar; Bulajić, Maria Klatte;Falk, Huettig|title=Understanding functional illiteracy from a policy, adult education, and cognition point of view: Towards a joint referent framework|journal=Zeitschrift für Neuropsychologie|date=May 2019|volume=30|issue=2|pages=109–122|doi=10.1024/1016-264X/a000255}}</ref> ==Historia== {{VT|Historia da escritura}} ===Alfabetización prehistórica e antiga=== ====Orixes da alfabetización==== Entre o 3.500 a.C. e o 3.000 a.C., os antigos sumerios [[Historia da escritura|inventaron a escritura]].<ref>{{cite book|title=Sapiens|page=137|author=Yuval Noah Harari|publisher=McClelland and Stewart, Penguin Random House|date=2014|isbn=978-0-7710-3851-8}}</ref> Crese que o guión se desenvolveu de forma independente polo menos cinco veces na historia da humanidade: [[Mesopotamia]], [[Exipto]], a [[civilización do val do Indo|civilización do Indo]], as terras baixas de [[Mesoamérica]] e [[República Popular da China#Historia|China]].<ref name=camb>Chrisomalis, Stephen (2009), "The Origins and Coevolution of Literacy and Numeracy", in Olsen, D. & Torrance, N. (Eds.), ''The Cambridge Handbook of Literacy'' (pp. 59-74). Cambridge: Cambridge University Press.</ref><ref>{{cite web |title=Writing Systems |url=http://hkotek.com/teaching/intro2015/week5-writing-systems.pdf |data-acceso=9 de xuño do 2022}}</ref> [[Ficheiro:Bill of sale Louvre AO3765.jpg|miniatura|upright|Factura de venda dun escravo e dun edificio en [[Shuruppak]], tableta de arxila [[sumeria]], arredor do 2600 a.C.]] As primeiras formas de [[Escrita|comunicación escrita]] orixináronse en [[Sumeria]], situada no sur de Mesopotamia (actual [[Iraq]]) arredor do 3500-3000 a.C. Durante esta época, a alfabetización era "unha cuestión moi funcional, impulsada pola necesidade de xestionar as novas cantidades de información e o nova forma de gobernar creado polo comercio e a produción a gran escala".<ref>Easton, P. (in press). "History and spread of literacy", Excerpted from ''Sustaining Literacy in Africa: Developing a Literate Environment'', Paris: UNESCO Press pp. 46-56.</ref> Os sistemas de escritura en Mesopotamia xurdiron por primeira vez a partir dun sistema de rexistro no que as persoas usaban marcas simbólicas impresas para administrar o comercio e a produción agrícola.<ref>{{cite journal | last1 = Schmandt-Besserat | first1 = D | year = 1978 | title = The earliest precursor of writing | url = https://archive.org/details/sim_scientific-american_1978-06_238_6/page/38 | journal = [[Scientific American]] | volume = 238 | issue = 6| pages = 38–47 | doi = 10.1038/scientificamerican0678-50 | bibcode = 1978SciAm.238f..50S }}</ref> O sistema de fichas serviu como precursor da primeira escritura cuneiforme unha vez que a xente comezou a gravar información en tabletas de arxila. Os [[Escrita cuneiforme|textos protocuneiformes]] presentan non só signos numéricos, senón tamén [[ideograma]]s que representan obxectos que se contan.<ref name=camb/> Aínda que a visión tradicional fora que a alfabetización cuneiforme estaba restrinxida a unha clase de [[escriba]]s, [[Asirioloxía|asiriólogos]], incluídos Claus Wilcke e Dominique Charpin, argumentaron que a alfabetización funcional estaba algo estendida no período da [[Imperio paleobabilónico|Antiga Babilonia]].<ref>{{cite book |last1=Charpin |first1=Dominique |title=Writing, Law, and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia |date=2010-11-15 |publisher=University of Chicago Press |isbn=9780226101590 |pages=7–24 }}</ref><ref name="Veldhuis">{{cite book |last1=Veldhuis |first1=Niek |title="Levels of Literacy," The Oxford Handbook of Cuneiform Culture |date=2011 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-174359-7 |pages=68–73 |url=https://melc.berkeley.edu/Web_Veldhuis/articles/Veldhuis_OHCC.pdf |data-acceso=9 de xuño do 2022}}</ref> Os [[Xeróglifo exipcio|xeróglifos exipcios]] xurdiron entre 3300 e 3100 a. C. e representaban a iconografía real que enfatizaba o poder entre outras elites. O sistema de escritura xeroglífica exipcia foi o primeiro sistema de notación que tivo valores [[Fonética|fonéticos]]. A escritura nas terras baixas de Mesoamérica foi posta en práctica por primeira vez polas civilizacións [[Olmecas|olmeca]] e [[civilización zapoteca|zapoteca]] entre o 900 e 400 a.C. Estas civilizacións usaron a escritura [[glifo|glifica]] e os sistemas de notación numérica de barras e puntos para fins relacionados coa [[iconografía]] real e os sistemas de [[calendario]]. As primeiras notacións escritas na China remóntanse á [[dinastía Shang]] no 1200 a.C. Estas anotacións sistemáticas atopáronse inscritas en ósos e rexistraron sacrificios realizados, tributos recibidos e animais cazados, que eran actividades da elite. Estas inscricións en forma de ósos de oráculo foron os primeiros antepasados da escritura chinesa moderna e contiñan escritura [[Logograma|logosilábica]] e [[número]]s. A [[escritura do Indo]] é en gran parte pictórica e aínda non foi descifrada. Pode ou non incluír signos abstractos. Pénsase que escribiron de dereita a esquerda e que a escritura é [[logograma|logográfica]]. Debido a que non se descifrou, os lingüistas non están de acordo sobre se se trata dun sistema de escritura completo e independente; con todo, pénsase xenuinamente que é un sistema de escritura independente que xurdiu na cultura [[Harappa]]. Estes exemplos indican que os primeiros actos de alfabetización estaban estreitamente ligados ao poder e usábanse principalmente para prácticas de xestión, e probablemente menos do 1% da poboación estaba alfabetizada, xa que esta estaba confinada a unha elite gobernante moi pequena. ====Orixes do alfabeto==== Segundo o [[Antropoloxía social|antropólogo social]] [[Jack Goody]], existen dúas interpretacións sobre a orixe do alfabeto. Moitos eruditos clásicos, como o historiador [[Ignace Gelb]], atribúen aos antigos gregos a creación do primeiro sistema alfabético (c. 750 a. C.) que utilizaba signos distintivos para as consoantes e as vocais. Pero Goody rebate: "A importancia da cultura grega na historia posterior da Europa Occidental levou a que os [[Estudos clásicos|clásicos]] e outros poñan demasiada énfase na adición de signos [[vogal|vogais]] específicos ao conxunto de [[consoante]]s que se desenvolveu antes na [[Asia Occidental]]".<ref>Goody, Jack (1987). ''The Interface Between The Written and the Oral''. Cambridge, UK: Cambridge University Press, p. 40-41. {{ISBN|0-521-33268-0}}.</ref> Así, moitos estudosos argumentan que os [[antigos pobos de fala semita]] do norte de [[Canaán]] (actual [[Siria]]) inventaron o [[Abjad|alfabeto consonántico]] polo ano [[-1500|1500 a.C.]] Gran parte do desenvolvemento desta teoría atribúeselle ao arqueólogo inglés [[Flinders Petrie]], quen, en 1905, atopouse cunha serie de inscricións cananeas localizadas nas minas de turquesas de [[Serabit al-Khadim]]. Dez anos máis tarde, o exiptólogo inglés [[Alan Gardiner]] razoou que estas letras conteñen un alfabeto, así como referencias á deusa cananea [[Asherah]]. En 1948, [[William F. Albright]] descifrou o texto usando evidencia adicional que fora descuberta despois dos achados de Goody. Isto incluía unha serie de inscricións de Ugarit, descubertas en 1929 polo arqueólogo francés Claude F. A. Schaeffer. Algunhas destas inscricións eran textos mitolóxicos (escritos nun dialecto cananeo primitivo) que consistían nun alfabeto consonántico [[Escrita cuneiforme|cuneiforme]] de 32 letras. Outro descubrimento significativo realizouse en 1953 cando se descubriron tres puntas de frecha, cada unha con inscricións cananeas idénticas do século XII a.C. Segundo [[Frank Moore Cross]], estas inscricións consistían en signos alfabéticos que se orixinaron durante o desenvolvemento transitorio da escritura pictográfica a un alfabeto lineal. Ademais, afirma, "Estas inscricións tamén proporcionaron pistas para estender o desciframento de textos alfabéticos anteriores e posteriores".<ref name="Cross, Frank Moore 1980 p. 1-20">Cross, Frank Moore, "Newly Found Inscriptions in Old Canaanite and Early Phoenician Scripts", ''Bulletin of the American Schools of Oriental Research'', No. 238 (Spring, 1980) p. 1-20.</ref> O sistema consonántico da escritura cananea inspirou desenvolvementos alfabéticos nos sistemas posteriores. Durante o final da [[Idade de Bronce]], os alfabetos sucesores apareceron en toda a rexión do [[Conca do Mediterráneo|Mediterráneo]] e foron empregados nas linguas [[lingua fenicia|fenicia]], [[lingua hebrea|hebrea]] e [[lingua aramea|aramea]]. Segundo Goody, estas escrituras cuneiformes poden ter influído no desenvolvemento do alfabeto grego varios séculos despois. Historicamente, os gregos afirmaron que o seu sistema de escritura se inspirou no modelo dos fenicios. Porén, moitos eruditos semíticos cren agora que o [[Lingua grega antiga|grego antigo]] é máis consistente cunha forma primitiva cananea que se usaba [[circa|c.]] [[-1100|1100 a.C.]] Aínda que as primeiras inscricións gregas datan c. do [[Século -VIII|século VIII a.C.]], as comparacións [[Epigrafía|epigráfica]] co [[Alfabeto protocananeo|protocananeo]] suxiren que os gregos puideron adoptar o alfabeto consonántico xa no 1100 a. C., e máis tarde "engadido cinco caracteres para representar as vogais".<ref name="Goody, Jack 1987 p. 40-49"/> O fenicio, que se considera que contén o primeiro [[lista de sistemas de escritura|"alfabeto lineal"]], estendeuse rapidamente ás cidades portuarias do Mediterráneo no norte de [[Canaán]].<ref name="Cross, Frank Moore 1980 p. 1-20"/> Algúns arqueólogos cren que a escritura fenicia tivo certa influencia no desenvolvementos dos alfabetos hebreo e arameo baseándose no feito de que estas linguas evolucionaron durante o mesmo período de tempo, comparten características similares e adoitan clasificarse no mesmo grupo lingüístico.<ref>McCarter, P. Kyle. "The Early Diffusion of the Alphabet", ''The Biblical Archaeologist'' 37, No. 3 (Sep. 1974): 59-61.</ref> Cando os israelitas emigraron a Canaán entre o 1200 e o 1001 a. C., tamén adoptaron unha variación do alfabeto cananeo. [[Baruch ben Neriah]], o escriba de [[Xeremías]], usou este alfabeto para crear as escrituras posteriores do [[Antigo Testamento]]. O alfabeto hebreo primitivo foi prominente na rexión do Mediterráneo ata que os gobernantes [[Imperio neobabilónico|caldeos babilonios]] exiliaron aos xudeus a [[Babilonia]] no século VI a.C. Foi entón cando xurdiu a nova escritura ("hebreo cadrado") e a máis antiga desapareceu rapidamente.<ref name="Goody, Jack 1987 p. 40-49">Goody, Jack (1987). ''The Interface Between The Written and the Oral''. Cambridge, UK: Cambridge University Press, p. 40-49. {{ISBN|0-521-33268-0}}</ref> O [[alfabeto arameo]] tamén xurdiu nalgún momento entre 1200 e 1000 a.C. Aínda que as primeiras probas desta escrita son escasas, os arqueólogos descubriron unha ampla gama de textos arameos posteriores, escritos xa no século VII a.C. Aínda que no [[Oriente Medio]], era común rexistrar acontecementos en arxila usando a escritura cuneiforme, escribir [[Lingua aramea|arameo]] en pergamiños de coiro fíxose común durante o imperio [[neoasirio]]. Co ascenso dos [[Persia|persas]] no século V a.C., os gobernantes [[Dinastía aqueménida|aqueménidas]] adaptaron o arameo como "lingua diplomática".<ref>Goody, Jack (1987). ''The Interface Between The Written and the Oral''. Cambridge, UK: Cambridge University Press, p. 50. {{ISBN|0-521-33268-0}}</ref> [[Darío I|Darío o Grande]] normalizou o arameo que se converteu na [[Arameo imperial|escritura imperial]]. Este alfabeto arameo imperial estendeuse rapidamente primeiro polo oeste, ata o Reino de Nabatea, despois ata o [[Península do Sinaí|Sinaí]] e a [[Península de Arabia|Península Arábiga]], chegando finalmente ata o leste da [[África]], máis tarde influíu no desenvolvemento da [[escritura Brahmi]] na [[India]]. Durante os séculos seguintes, a escritura aramea imperial en Persia evolucionou a [[escrituras pahlavi]], "así como para unha serie de alfabetos empregados polos primeiros [[pobos turcos|turcos]] e as [[Pobo mongol|tribos mongolas]] en Persia. [[Siberia]], [[Mongolia]] e o [[Turquestán]]".<ref>Goody, Jack (1987). ''The Interface Between The Written and the Oral''. Cambridge, UK: Cambridge University Press, p. 49-51. {{ISBN|0-521-33268-0}}</ref> A alfabetización neste período estendeuse no colectivo dos comerciantes e puido crecer ata o 15-20% da poboación total. A lingua aramea decaeu coa difusión do [[islam]], que foi acompañada pola difusión da [[lingua árabe]]. ===Alfabetización clásica e posclásica=== {{VT|alfabeto latino}} Ata fai pouco tempo pensábase que a maioría da xente era analfabeta no mundo clásico.<ref>Ver por exemplo:{{Cite book |title=Ancient literacy |last=Harris |first=William V. |date=1991 |publisher=Harvard University Press |isbn=9780674033818 |edition=1st Harvard University Press pbk. |location=Cambridge, MA |oclc=436359723}}</ref> Porén, traballos recentes desafían esta percepción.<ref>{{cite journal|first =Brian J. |last=Wright|title = Ancient Literacy in New Testament Research: Incorporating a Few More Lines of Enquiry|journal = Trinity Journal|volume = 36|date=2015|pages = 161–189|url= https://www.academia.edu/13211795}}</ref><ref>{{Cite book|title=Literacy in Ancient Everyday Life|editor-last=Kolb|editor-first=Anne|publisher=De Gruyter|year=2018|isbn=9783110591880|location=Boston}}</ref> Anthony DiRenzo afirma que a [[Cultura romana|sociedade romana]] era "unha civilización baseada no libro e no rexistro", e "ninguén, nin libre nin escravo, podía permitirse o luxo de ser analfabeto".<ref>{{cite journal | last1 = Di Renzo | first1 = Anthony | year = 2000 | title = His master's voice: Tiro and the rise of the roman secretarial class | url = http://faculty.ithaca.edu/direnzo/docs/scholarship/mastersvoice.pdf | journal = Journal of Technical Writing and Communication | volume = 30 | issue = 2| pages = 155–168 | doi=10.2190/b4yd-5fp7-1w8d-v3uc}}</ref> Do mesmo xeito, Dupont sinala: "A palabra escrita estaba ao seu redor, tanto na vida pública como na privada: leis, calendarios, regulamentos nos santuarios e epitafios funerarios estaban gravados en pedra ou bronce. A [[República Romana|República]] acumulou enormes arquivos de informes sobre todos os aspectos da vida pública".<ref>Dupont, aFlorence. (1989) ''Daily Life in Ancient Rome'' Tr. Christopher Woodall. Oxford: Blackwell; p. 223</ref> A administración civil imperial produciu masas de documentación utilizada en asuntos xudiciais, fiscais e administrativos ao igual que os concellos. O exército mantiña amplos rexistros relativos ás listas de subministracións e deberes e presentou informes. Os comerciantes, cargadores e propietarios de terras (e os seus empregados persoais), especialmente das empresas máis grandes, debían ser alfabetizados. A finais do [[século IV]], o [[Pais do deserto|pai do deserto]] [[Pacomio]] esperaba a alfabetización dun candidato para ser admitido nos seus [[mosteiro]]s:<ref>[[Pacomio]], Rule 139.</ref> <blockquote>daranlle vinte [[salmos]] ou dúas [[epístola]]s dos [[Apóstolo]]s ou algunha outra parte da Escritura. E se é analfabeto acudirá ás primeiras, terceiras e sextas horas a alguén que poida ensinarlle e sexa designado para el. Estará diante del e aprenderá con moito estudo e con toda a gratitude. Os fundamentos dunha sílaba, os verbos e os substantivos escribiranse para el e, aínda que non queira, verase obrigado a ler.</blockquote> Ao longo dos séculos IV e V, a Igrexa esforzouse por garantir un mellor clero, en particular entre os bispos, dos que se esperaba que tivesen unha educación clásica, que era o distintivo dunha persoa socialmente aceptable na sociedade superior (e cuxa posesión disipaba os temores da elite pagá de que se destruíse a súa herdanza cultural).{{cómpre referencia}} Mesmo despois de que os restos do [[Imperio Romano de Occidente]] caesen a finais da [[década de 470]], a alfabetización continuou sendo unha marca distintiva da elite, xa que as habilidades de comunicación aínda eran importantes na vida política e eclesiástica (os bispos proviñan en gran parte da clase senatorial) nunha nova [[síntese]] cultural, que fixo do "cristianismo a relixión romana".<ref>Jas Elsner, Imperial Rome and Christian Triumph, 1998, p. 141, {{ISBN|0-19-284201-3}}</ref> Con todo, estes coñecementos eran menos necesarios que antes ao non existir o gran aparello administrativo imperial cuxos chanzos medios e superiores dominaba a elite coma se fose un dereito. Aínda así, na época premoderna é pouco probable que a alfabetización se dese en máis dun 30-40% da poboación.<ref>Esta información dana [[Alan K. Bowman]] e [[Greg Woolf]], en ''Literacy and Power in the Ancient World'', (Cambridge) 1994.</ref> A maior porcentaxe de alfabetización durante os [[Anos escuros|séculos escuros]] foi entre o clero e os monxes que forneceron gran parte do persoal necesario para administrar os estados da [[Europa Occidental]]. Considerouse que unha abundancia de [[graffiti]]s escritos en [[alfabeto nabateo]] que se remonta a principios do [[primeiro milenio]] d.C. implica un grao relativamente alto de alfabetización entre os non especialistas no antigo mundo de fala árabe.<ref>{{cita xornal |last1=Macdonald |first1=M. C. A. |title=Ancient Arabia and the written word |journal=Proceedings of the Seminar for Arabian Studies |date=2010 |volume=40 |pages=8–9 |jstor=41224041 |url=https://www.jstor.org/stable/41224041 |data-acceso=11 de xuño do 2022}}</ref> O analfabetismo posterior á [[Idade Antiga|Antigüidade]] empeorou moito pola falta dun medio de escritura axeitado. Cando o Imperio Romano de Occidente colapsouse, cesou a importación do [[papiro]] a Europa. Dado que o papiro deteriorase facilmente e non dura moito no clima europeo máis húmido, utilizouse o [[pergamiño]], que era caro e só era accesible pola Igrexa e os ricos. O [[papel]] introduciuse en Europa por España no século XI. O seu uso estendeuse ao norte lentamente durante os catro séculos seguintes. Como resultado, a alfabetización viu un rexurdimento e, no século XV, o papel substituíu en gran parte ao pergamiño, agás os [[manuscrito]]s de luxo. A [[Reforma protestante|Reforma]] salientou a importancia da alfabetización e de poder ler a [[Biblia]]. Os [[Protestantismo|países protestantes]] foron os primeiros en acadar a plena alfabetización;<ref>{{cite web |title=How religion may affect educational attainment: scholarly theories and historical background |url=https://www.pewforum.org/2016/12/13/how-religion-may-affect-educational-attainment-scholarly-theories-and-historical-background/ |website=Pew Research Centre |data=13 de decembro de 2016 |publisher=Pew Research Centre |data-acceso=28 January 2020}}</ref> Os [[Escandinavia|países escandinavos]] estaban totalmente alfabetizados a principios do século XVII. A alfabetización xa estaba ben establecida na [[Inglaterra]] de principios do século XVIII, xa que os libros orientados aos nenos eran moito máis comúns, e quizais se imprimían ata 50 [[libro]]s ao ano nas principais cidades de Inglaterra a finais de século.<ref>{{Cite web |title=British Library |url=https://www.bl.uk/romantics-and-victorians/articles/the-origins-of-childrens-literature |data-acceso=11 de xuño do 2022 |website=www.bl.uk}}</ref> ===Alfabetización e industrialización=== {{VT|Revolución Industrial}} No século XIX, a lectura faríase aínda máis común no Reino Unido. As notas públicas, os panfletos, os folletos, a literatura da rúa e as cancións impresas serían a literatura habitual antes de que os xornais se convertesen en algo común. Outras formas de material de lectura popular eran a publicidade de eventos, teatros e produtos en venda.<ref name=":7" /> En ''Pickwick Papers'' (1836-37) de [[Charles Dickens]] dise que:<ref name=":7" /><blockquote>mesmo a xente común, tanto na cidade como no campo, é igualmente intensa na súa admiración. Con frecuencia, vimos ao carniceiro, coa súa bandexa ao ombreiro, ler coa maior avidez o último “Pickwick”; o lacaio (cuxas tonterias están tan inimitablemente descubertas), a criada, o limpachemeneas, todas as clases, de feito, len “Boz” (pseudónimo antigo de Charles Dickens).</blockquote> A partir de mediados do século XIX, a segunda revolución industrial mellorou as melloras tecnolóxicas na produción de papel e as novas redes de distribución habilitadas pola mellora das estradas e do ferrocarril, deron como resultado un aumento da capacidade de subministración de material impreso. Os cambios sociais e educativos aumentaron a demanda de material de lectura, liderados polo aumento das taxas de alfabetización, especialmente entre as clases medias e traballadoras, crearon un novo mercado masivo de material impreso.<ref name=":7" /> A ampliación da escolarización contribuíu a aumentar as taxas de alfabetización, axudada polo abaratamento dos custos de publicación.<ref name=":7">{{Cite web |title=British Library |url=https://www.bl.uk/romantics-and-victorians/articles/victorian-readers |access-date=2022-04-22 |website=www.bl.uk}}</ref> A man de obra non cualificada era común na Europa occidental, e a industria británica avanzou, necesitando máis enxeñeiros e traballadores cualificados que puidesen manexar instrucións técnicas e situacións complexas. A alfabetización era esencial para ser contratado.<ref>Theodore S. Hamerow, ''The birth of a new Europe: State and society in the nineteenth century'' (University of North Carolina Press, 1989) pp 148–174.</ref> Un alto funcionario do goberno díxoo ao Parlamento en 1870:<ref>Hamerow, p 159.</ref> :A nosa prosperidade industrial depende de que se imparta rapidamente o ensino elemental. É inútil tratar de impartir ensino técnico aos nosos cidadáns sen educación elemental; os traballadores sen educación -e moitos dos nosos traballadores carecen por completo dela- son, na súa maioría, traballadores non cualificados, e se deixamos aos nosos traballadores sen cualificación, a pesar dos seus fortes tendóns e a súa decidida enerxía, veranse superados na competencia do mundo. Mentres que a finais do século XIX, o gas e a iluminación eléctrica eran cada vez máis comúns nos fogares, o que melloraba a lectura á noitiña en lugar de utilizar a luz das velas ou a lámpada de aceite, mellorando aínda máis o atractivo da alfabetización.<ref name=":7" /> == Características == O alfabetismo, ou máis ben o seu contrario, o [[analfabetismo]], serve como indicador da [[cultura]] dun país; é un factor máis a ter en conta en canto ao grao de [[Desenvolvemento humano|desenvolvemento]]. Mídese o número de persoas adultas que non lograron os niveis mínimos de alfabetización. Esta cifra incide na capacidade de producir [[riqueza]], en acceso a novas oportunidades e na [[igualdade social]]. Alfabetizar considérase o primeiro nivel da [[educación de adultos]] e equivale ós primeiros cursos de [[educación primaria]]. Hai grandes diferenzas entre o número de analfabetos nos países desenvolvidos e os denominados do "terceiro mundo", e nestes, tamén entre homes e mulleres (que acotío teñen menos acceso ó [[ensino]]). Calcúlase que no ano 2000 había uns 90 millóns de persoas analfabetas, segundo a [[UNESCO]]. A opacidade dos datos de determinados gobernos non axuda á detección e solución do problema. Os países do antigo bloque soviético son os que máis esforzos fixeron neste campo. Determinados técnicos educativos diferencian entre [[analfabetismo]] e [[analfabetismo funcional]] ou suxeitos iletrados. Unha persoa iletrada pode entender unha mensaxe sinxela, a súa pero o seu mecanismo lector non é capaz de discriminar idea principal e ideas secundarias e non sabe usar os conceptos que le (carencia de [[vocabulario]]). O iletrismo é moito máis difícil de medir e afecta tamén zonas do mundo desenvolvidas. Está moi relacionado coa calidade da educación. O [[8 de setembro]] celébrase o '''[[Día Internacional da Alfabetización]]'''. === Tendencias na alfabetización === A tendencia tradicional parte do recoñecemento das letras e, asociando cada [[fonema]] e a súa grafía, chegar a descifrar as palabras e as frases. É o método usual das escolas cos nenos. Outros expertos, con todo, opinan que con adultos é mellor usar palabras significativas para estimulalos, posto que a capacidade de [[aprendizaxe]] adoita ser menor que cos nenos. Con frecuencia as palabras apóianse en obxectos reais ou ilustracións para aclarar o seu [[significado]]. O coñecemento da contorna, que é moito máis grande que o dos nenos, axuda a adiantar máis rapidamente. Estes métodos son denominados [[métodos globais]], visuais ou analíticos. Un problema engadido é cando o alumno descoñece o idioma e provén doutra cultura, como pasa co fenómeno da [[inmigración]]. Neste caso é aconsellable o axudar a correlacionar aquilo aprendido coa lingua de orixe. === Alfabetización dixital === O novo reto en canto ó alfabetismo é o descoñecemento das novas tecnoloxías da comunicación por parte de grandes sectores da [[poboación]]. É o que tamén se coñece como fractura ou [[fenda dixital]]. No mundo académico existe un antigo debate sobre que é e en que debe consistir a alfabetización dixital. Non existe un claro acordo sobre como chamar ao proceso de achegamento dos cidadáns ás tecnoloxías da información e o coñecemento. Alfabetización dixital, informacional, computacional, tecnolóxica ou electrónica, son algúns dos termos que se barallan, e cada autor introduce matices característicos para diferenciar uns doutros. Xa que logo, por [[alfabetización dixital]] pódese entender o proceso de adquisición dos coñecementos necesarios para coñecer e utilizar adecuadamente as [[infotecnoloxía]]s e poder responder criticamente ós estímulos e esixencias dunha contorna informacional cada vez máis complexa, con variedade e multiplicidade de fontes, medios de comunicación e servizos. Estar alfabetizado dixitalmente sería posuír a capacitación imprescindible para sobrevivir na [[sociedade da información]] e poder actuar criticamente sobre ela. Trátase de atender ós fins últimos da educación como ferramenta de transformación social. O modelo de alfabetización dixital debe ser multidimensional, activo e dinámico, cun contexto ético-político fundamental, que vai máis alá da simple adquisición de destrezas para utilizar o computador ou acceder á rede, transcendendo o campo da informática. Require habilidades e coñecementos, pero tamén concienciación e actitudes críticas. Nese sentido, achégase o concepto de [[alfabetización informacional]], entendida como a capacidade para acceder e usar de modo reflexivo, crítico e intencional a información. ==Alfabetización en Galiza<ref>[http://www.elcorreogallego.es/index.php?idMenu=5&idEdicion=1009&idNoticia=343606 "El analfabetismo total afecta a unos cincuenta mil gallegos"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120118063051/http://www.elcorreogallego.es/index.php?idMenu=5&idEdicion=1009&idNoticia=343606 |date=18 de xaneiro de 2012 }}, artigo en ''[[El Correo Gallego]]'', 17 de setembro de 2008 {{es}}.</ref>== No [[2001]], segundo o [[IGE]], había en Galiza 47.912 persoas analfabetas<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?ruta=verTabla.jsp?OP=1&B=1&M=&COD=147&R=2%5B1%5D;9915%5B12:15:27:32:36%5D&C=1%5Ball%5D&F=&S=0:0 Datos do IGE de poboación maior de 16 segundo o nivel de estudos] (2001).</ref> (11.495 homes e 36.417 mulleres), das cales 690 eran estranxeiras<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?ruta=verTabla.jsp?OP=1&B=1&M=&COD=218&R=2%5B1%5D;9915%5B12:15:27:32:36%5D&C=1%5Ball%5D&F=&S=0:0 Datos do IGE de poboación estranxeira maior de 16 segundo o sexo e o nivel de estudos] (2001).</ref> (297 homes e 393 mulleres). Segundo datos do [[INE]], en [[2008]] había en Galiza unhas 50.000 persoas (2 % da poboación)<ref>Estes datos non inclúen á poboación menor de 16 anos, dado que a escolarización é obrigatoria até esa idade.</ref>. Isto supón a taxa máis baixa do estado español (2,5 % de media), e un descenso respecto a 1990 cando a taxa era do 3 %. Con todo, hai dúas grandes brechas: a xeracional (a maioría da poboación analfabeta é maior de 65 anos) e de xénero (mentres que só o 1 % dos homes é analfabeto, o 2,9 % das mulleres galegas non sabe ler nin escribir). Por outra banda, tamén existe un alto grao de analfabetismo entre [[inmigración|inmigrantes]] procedentes de lugares onde non tiñan acceso á escolarización. Segundo o [[IGE]], no ano [[2009]] había en Galiza unhas 46.900 persoas analfabetas<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?ruta=verTabla.jsp?OP=1&B=1&M=&COD=2397&R=9912%5B12%5D;0%5B0%5D;3%5B1%5D&C=1%5B0%5D;2%5B0%5D&F=&S= Datos do IGE de poboación activa segundo nivel de formación] (2009).</ref>. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * [[Narciso de Gabriel Fernández|Gabriel Fernández, N.]], [[María González Raposo|González Raposo, M.]], [[Sabela Rivas Barrós|Rivas Barrós, S.]] e [[Antón Costa Rico|Costa Rico, A.]]: "O proceso de alfabetización en Galicia (1860-1991)", en ''Sarmiento. Anuario Galego de Historia da Educación'' nº 1. Universidade de Vigo (1997). === Outros artigos === * [[Analfabetismo]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Ensino]] [[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Lingua e literatura)]] g0xbiaj5ch8du37xes1yt9ps9baepzg 0 62330 6166302 5906117 2022-08-24T14:14:51Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{1000 artigos icona título|materia=Filosofía}} {{Sen referencias|data=maio de 2018}} [[Ficheiro:Kyzyl Shaman.jpg|miniatura|[[Xamán]].]] '''Pagán'''<ref>{{DRAG|pagán}}</ref> (do [[latín]] ''paganus'': ''campesiño'', ''aldeán'') é unha expresión inicialmente despectiva que os [[Cristianismo|cristiáns]] aplicaban a todas as persoas con crenzas relixiosas diferentes do [[xudaísmo]], do [[cristianismo]] e do [[islamismo]]. Integra o xénero máis amplo de ''«infiel»'', que tamén abarca aos crentes do xudaísmo, do islamismo e [[Ateísmo|ateos]]. O termo procede da [[imperio romano|época imperial romana]], na que o cristianismo se converteu na relixión oficial e foi utilizado para denominar e perseguir ás antigas relixións do Imperio. Os ''«infieis»'' (pagáns, xudeus e musulmáns) diferenciábanse dos [[Herexía|herexe]]s, no feito de que os primeiros descoñecían a relixión cristiá ou non lles foi presentada adecuadamente. Os herexes, en cambio son cristiáns que rexeitan certos contidos da súa propia relixión. Neste cadro conceptual, os católicos consideran como herexes aos crentes nas diversas relixións [[protestantismo|protestantes]]. ==Historia do termo== Nunha nota ao final do capítulo XXI de ''A Decadencia e Caída do Imperio Romano'', [[Edward Gibbon]] rastrexa a orixe e uso da palabra "pagán". A idea que agora é común na literatura de que os adoradores dos antigos deuses comezaron a ser chamados ''pagáns'' cando o seu culto desaparecera das cidades e tomara refuxio nas vilas (''pagi''), é inexacta. Os decretos imperiais contra a antiga relixión fala dos seus devotos como ''pagáns'' no ano 365 d.C., cando eles eran aínda a gran maioría nas cidades romanas; e a mesma palabra no sentido de ''aldeáns'' (pagáns) usouse como mínimo desde o primeiro século da era cristiá. [[Publio Cornelio Tácito|Tácito]] e [[Xuvenal]] indican que no seu tempo comezou a ser aplicada a aqueles "xeralmente campesiños" que non eran chamados para o servizo militar e non tomaban o xuramento militar (''sacramentum''). Xa que os cristiáns considerábanse a si mesmos os soldados de Cristo, tomaron prestada a palabra ''sacramento'', e chamaron a aqueles que non tomaban o seu xuramento ''pagáns'', do mesmo xeito que antes se chamaba a aqueles que non facían o xuramento para o servizo militar. Así o sinala [[Tertuliano]] en ''De Coroa Militis'', X. A vella relixión, é verdade, durou máis nas vilas, pero no [[século IV]], cando a palabra pagán era usada no sentido que se usa hoxe, as cidades eran lugares onde os deuses de Grecia e Roma aínda eran fortes. [[Crisóstomo]] di, nun sermón do ano 385 D.C., que os cristiáns eran soamente un quinto da poboación de [[Antioquia]], e abondan as probas de que o mesmo sucedía en Roma. O termo ''pagán'' e os seus equivalentes noutros idiomas tamén foron utilizados por correntes cristiás para designar a outras que se definen como cristiás pero conservan cultos [[sincretismo|sincréticos]] que recordan ao paganismo. Por exemplo, na Igrexa de Bizancio os [[iconoclasta]]s consideraban paganismo o culto ás imaxes dos [[iconodula]]s. Para algúns; poucos pero certos teólogos e propagandistas [[protestantismo|protestantes]], o culto aos santos da [[Igrexa Católica]] é paganismo. Igualmente, algúns eclesiásticos católicos europeos cualificaban como pagás as prácticas sincréticas dos nativos americanos ou asiáticos evanxelizados. Durante séculos os textos que utilizan este termo son principalmente cristiáns. Con todo, desde o [[século XIX]], o desenvolvemento dun [[ocultismo]] ilustrado na civilización occidental levou a que algúns cultos se definisen a si mesmos como pagáns e recuperen antigas tradicións pagás europeas. É o que ás veces se chama [[neopaganismo]]. == Notas == {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== *[[Xentil]] *[[Animismo]] *[[Mitoloxía celta]] *[[Mitoloxía grega]] *[[Mitoloxía romana]] *[[Mitoloxía vasca]] *[[Neopaganismo]] *[[Wicca]] ===Ligazóns externas=== *[http://es.paganfederation.org/ Pagan Federation International España] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Paganismo| ]] [[Categoría:Cristianismo]] dpvyhfzc6c4k295s7qdsi68jpwq0fvu 0 62854 6166504 5615034 2022-08-25T00:51:55Z Gasparoff 111586 Engado notas wikitext text/x-wiki {{Fonte primaria|data=novembro de 2017}} {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos da actualidade, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. Tamén a palabra "soberanía" se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''soberano''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == * [[Soberano (política)|Soberano]] {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] tdevue3vja0fsfatk5u4s0nrxcypctw 6166505 6166504 2022-08-25T00:52:44Z Gasparoff 111586 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki {{Fonte primaria|data=novembro de 2017}} {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos da actualidade, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. Tamén a palabra "soberanía" se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''soberano''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberano (política)|Soberano]] * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] po1ckypvu2qkzqdo52fe7f5eu76xm91 6166506 6166505 2022-08-25T00:53:44Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos da actualidade, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. Tamén a palabra "soberanía" se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''soberano''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberano (política)|Soberano]] * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] 7fe7y6qj4us9yizj6eez7jw0ix05z0x 6166507 6166506 2022-08-25T00:55:53Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos actuais, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. A palabra "soberanía" tamén se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''soberano''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberano (política)|Soberano]] * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] 515rfi1561ql35s9rkxkn0s5ymiivvf 6166508 6166507 2022-08-25T01:05:13Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos actuais, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. A palabra "soberanía" tamén se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == Terminoloxía == Etimoloxicamente '''soberanía''' provén do adxectivo e sustantivo «soberano» e o sufixo -ía (coincidente en [[Galego-portugués|galego, portugués]] e [[Lingua castelá|castelán]], ''sobirania'' en [[Lingua catalá|catalán]]), provén do latín ''superanus'' formada por «''super''» (enriba, máis) + «''anus''» (pertenza, procedencia, relación) significando «o ''que tén autoridade por enriba de todos''».<ref>{{Cita web|título=SOBERANÍA|url=http://etimologias.dechile.net/?soberani.a|páxina-web=Etimologías de Chile|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''[[Soberano (política)|soberano]]''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberano (política)|Soberano]] * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] 7epa7uckbo6sw0l3xfz2cbaot48amv2 6166538 6166508 2022-08-25T07:41:45Z Breogan2008 23204 /* Terminoloxía */ wikitext text/x-wiki {{Non neutral|data=novembro de 2017}} A '''soberanía''', como concepto xeral, é a calidade de ser [[Soberano (política)|soberano]], de quen ten a autoridade suprema, sexa referido a unha [[persoa]], un [[pobo]], un organismo, etc. ou ao carácter dunha nación ou institución [[Independencia|independente]], que non está sometida a outra.<ref>{{Cita web|título=Dicionario; Soberanía|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberan%C3%ADa|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> O exercicio da autoridade, na maioría de sistemas políticos actuais, reside no pobo e é exercida a través dos poderes públicos de acordo coa súa propia vontade e sen a influencia de elementos estraños. A palabra "soberanía" tamén se conceptualiza como o dereito dunha institución política de exercer o seu [[poder]]. Tradicionalmente considerouse que son tres os elementos da soberanía: [[Territorio]], [[pobo]] e poder.<ref>{{Cita web|título=Elementos básicos de la soberanía de un estado|url=https://republica.gt/columna-de-opinion/2017-1-11-4-33-22-elementos-basicos-de-la-soberania-de-un-estado|páxina-web=República.gt|data-acceso=2022-08-25|lingua=es|apelidos=República.gt}}</ref> No [[Dereito internacional]], a soberanía é un concepto clave, referido ao dereito dun [[estado]] para exercer os seus poderes.<ref>{{Cita web|url=https://home.unicruz.edu.br/mercosul/pagina/anais/2015/1%20-%20ARTIGOS/SOBERANIA%20NO%20DIREITO%20INTERNACIONAL.PDF|páxina-web=unicruz.edu.br|título=MERCOSUL; Artigos. SOBERANIA NO DIREITO INTERNACIONAL|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=pt}}</ref> == Terminoloxía == Etimoloxicamente '''soberanía''' provén do adxectivo e substantivo «soberano» e o sufixo -ía (coincidente en [[Galego-portugués|galego, portugués]] e [[Lingua castelá|castelán]], ''sobirania'' en [[Lingua catalá|catalán]]), provén do latín ''superanus'' formada por «''super''» (enriba, máis) + «''anus''» (pertenza, procedencia, relación) significando «o ''que tén autoridade por enriba de todos''».<ref>{{Cita web|título=SOBERANÍA|url=http://etimologias.dechile.net/?soberani.a|páxina-web=Etimologías de Chile|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> == O concepto na historia == === A definición de Bodin. A soberanía do poder absoluto === A '''soberanía''', segundo a clásica definición de [[Jean Bodin]] na súa obra ''Os seis libros da República'', é o "poder absoluto e perpetuo dunha [[República]]" e '''[[Soberano (política)|soberano]]''' é quen ten o poder de decisión, de dar leis sen recibilas doutro, é dicir, aquel que non está suxeito ás leis escritas, pero si á lei divina ou natural. Segundo este autor soberano debía ser o monarca, e caracterizábase dito poder por ser absoluto, perpetuo, supremo, ilimitado, indivisible e imprescriptible.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/soberania/bodin.html#!|páxina-web=Soberania.es; Tese de doutoramento|título=Bodin|data-acceso=25-8-2022}}</ref> Segundo Bodin, até a súa época ningún filósofo ou xurisconsulto fora quen de dar unha definición do termo ao longo da historia.<ref>{{Cita web|url=https://soberania.es/index.html|páxina-web=Soberania.es|título=Tese de doutoramento|data-acceso=25-8-2022|lingua=es}}</ref> [[Ficheiro:Ducontratsocial002.jpg|miniatura|Páxina da obra de Rousseau ''O Contrato social'']] === A soberanía popular de Rousseau === Dous séculos máis tarde, no ano [[1762]] [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] retomou a idea de soberanía pero cun cambio substancial. O soberano é agora a colectividade ou pobo, e esta é a que dá orixe ao poder alleado, renunciando voluntariamente aos seus dereitos a favor da autoridade. Cada cidadán é soberano e súbdito ao mesmo tempo, xa que contribúe tanto a crear a autoridade como a formar parte dela, en canto mediante a súa propia vontade deu orixe a esta, e doutra banda é súbdito desa mesma autoridade, en canto obrígase a obedecela. Así segundo Rousseau todos os cidadáns serían libres e iguais, posto que ninguén obedecería ou sería mandado por un individuo en específico, senón que sería un suxeito indeterminado, que sería a '''vontade xeral'''. A vontade xeral ten o poder soberano, é dicir, aquela que sinala o correcto e verdadeiro, e aquelas minorías deberían acatar o que di a vontade colectiva. Esta concepción russoniana que a pesar de ser un dos puntos de orixe da [[revolución francesa]] e influír deste xeito na aparición da [[democracia moderna]], tamén comportou a múltiples abusos, porque en nome da vontade "xeral" ou pobo, asasinouse e destruíuse indiscriminadamente. Xerou actitudes irresponsables e permitiu o atropelo dos dereitos fundamentais das minorías. O modelo político ideal para Rousseau está afastado dos actuais [[Estado nación|Estados-nación]]; a soberanía inalienable e indivisible que defendía levaba a estados reducidos como os [[Cantóns de Suíza|cantóns suízos]], a [[Polis|''polis'']] [[Grecia antiga|grega]] ou a ''civitas'' romana da [[República Romana|República]].<ref>{{Cita web|título=Rousseau: libertad, soberanía del pueblo e igualdad|url=https://www.lasangredelleonverde.com/rousseau-libertad-soberania-del-pueblo-e-igualdad/|páxina-web=www.lasangredelleonverde.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=es}}</ref> === A soberanía nacional do abade Sieyés === Fronte a iso xordeu unha nova corrente teórica, a de [[Emmanuel Joseph Sieyès]] que postulaba que a soberanía está radicada na nación e non no pobo, querendo con iso que a autoridade non obrase soamente tomando en conta o sentimento maioritario coxuntural dun pobo, que podía ser obxecto de influencias ou paixóns desarticuladoras, senón que ademais tivese en conta o legado histórico e cultural desa [[nación]], e dos valores e principios baixo os cales se fundou. Ademais no concepto de nación contempla a todos os habitantes dun territorio, sen exclusións nin discriminacións. Sieyès indica que ''"os parlamentarios son representantes e non mandatarios"'', posto que estes gozan de autonomía propia unha vez que xa foron electos, e exercerán os seus cargos mediando unha cota de responsabilidade e obxectividade no momento de lexislar, en cambio os mandatarios deben realizar o que o seu mandante lle indíca en cada momento, neste caso, o pobo.<ref name=":0">{{Cita web|título=As origens do Poder Constituinte na Revolução Francesa: dos Estados Gerais ao estabelecimento da Assembléia Nacional Constituinte em 1789 - Âmbito Jurídico - Educação jurídica gratuita e de qualidade|url=https://ambitojuridico.com.br/cadernos/direito-constitucional/as-origens-do-poder-constituinte-na-revolucao-francesa-dos-estados-gerais-ao-estabelecimento-da-assembleia-nacional-constituinte-em-1789/|data=2008-10-31|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR}}</ref> === Evolución posterior === Así de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] nace o concepto de [[soberanía popular]], mentres que de [[Emmanuel-Joseph Sieyès]] o de [[soberanía nacional]]. Ambos conceptos danse indistintamente nas constitucións modernas, aínda que logo da [[II Guerra Mundial]] retomouse con forza o concepto de soberanía popular que se mira como máis próximo ao pobo, o cal suponse que actualmente ten un grao de cultura cívica e moderación moito máis alto que no tempo da [[Toma da Bastilla]] en [[1789]]. Ao tomar o corpo civil como un corpo político organizado, con vida propia e necesidades comúns, utilízase o termo soberanía nacional na [[Revolución francesa]] quitándolle ao individuo a capacidade individual de decisión e transmitíndolla ao corpo nacional. Esta é a tese mantida polo ''artigo 3'' da ''[[Declaración de dereitos francesa]]'' ao determinar que {{Cita|Toda soberanía reside esencialmente na nación.}}Deste xeito a soberanía nacional concibirase como unha, indivisible e inalienable, que non pode confundirse cos individuos que a conforman.<ref name=":0" /> Ao conformar así o concepto, o individuo é parte da nación, pero esta é un todo que non lle representa directamente. Non será pois posible entender o [[sufragio|sufraxio universal]] igual para todos e con poder de decisión. Os individuos non teñen dereitos, senón que cumpren funcións, e esas funcións serán reservadas para quen reúna a dignidade suficiente, xeralmente relacionada coa riqueza persoal. Aparece así o [[sufraxio censitario]].<ref name=":1">{{Cita web|título=A SOBERANIA DOS ESTADOS NO MUNDO MODERNO FRENTE AOS PRINCÍPIOS DA NÃO INTERVENÇÃO E DA RESPONSABILIDADE DE PROTEGER|url=https://juridicocerto.com/p/annelaraa/artigos/a-soberania-dos-estados-no-mundo-moderno-frente-aos-principios-da-nao-intervencao-e-da-responsabilidade-de-proteger-4149|páxina-web=juridicocerto.com|data-acceso=2022-08-25|lingua=pt-BR|nome=Jurídico|apelidos=Certo}}</ref> Para manter esta teoría elaboraronse complexas teses sobre a condición da Nación como entidade superior ao individuo. == Diferenzas entre soberanía nacional e popular == O termo ''soberanía popular'' buscouse como a antagónica á tese da soberanía nacional. A [[Constitución francesa de 1793]] foi o segundo texto legal que estableceu que "a soberanía reside no pobo ...". [[Jean-Jacques Rousseau]], na suúa obra ''O Contrato social'', atribúe a cada membro do [[Estado]] unha parte igual da que denomina a "[[Autoridade soberana]]" e propuxo unha tese da soberanía baseada na vontade xeral. Para Jean-Jacques Rousseau o soberano é o pobo, e este emerxe do [[pacto social]], e como corpo decreta a [[vontade xeral]] manifiestada na [[lei]]. De acordo ás diversas teses mantidas ata a data, pódese definir como "que a residencia legal e efectiva do poder de mando dun conxunto social atópase e exércese en e pola universalidad dos cidadáns", e particularmente nos Estados democráticos. Así o [[sufraxio universal]] convértese nun dereito fundamental e a condición cidadá é igual para todos con independencia de calquera outra consideración, salvo as limitacións de idade ou xuízo.<ref name=":1" /> A [[Constitución española de 1978]] recoñece que ''"a soberanía nacional reside no pobo, do que emanan todos os poderes do Estado"''.<ref>{{Cita web|url=https://boe.es/legislacion/documentos/ConstitucionGALLEGO.pdf|páxina-web=BOE.es ; Lexislación. ; Documentos|título=Constitución Española. Galego|data-acceso=25-8-2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Galicitas}}{{Commonscat}}{{Wikisource}}{{Galizionario}} * [[Soberano (política)|Soberano]] * [[Soberanía popular]] * [[Soberanía nacional]] * [[Soberanía alimentaria]] * [[Independencia]]<br /> {{Política}} {{Control de autoridades}} {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] [[Categoría:Filosofía política]] re7xaqiy29fcclsgwerjhecuwxe3uku 0 63863 6166442 6165511 2022-08-24T20:06:26Z Miguelferig 27155 /* Clasificación segundo a súa morfoloxía */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Amoeba proteus with many pseudopodia.jpg|miniatura|''[[Amoeba proteus]]'' estendendo pseudópodos lobosos (lobopodios).|300x300px]] Un '''pseudópodo''' (do grego ''pseudos'' falso e de ''podo'' pé) é unha prolongación do [[citoplasma]] dalgúns organismos unicelulares como as [[ameba]]s, na cal unha serie de proteínas van fluír nun sentido mediante as fibras de [[miosina]]. Isto servirá ó organismo para se desprazar ou se alimentar. == Funcións == * Locomoción. Os pseudópodos constitúen un dos tres modos da locomoción dos organismos unicelulares (xunto con [[flaxelo]]s e [[cilio]]s). * Alimentación. Os pseudópodos rodean o alimento ata encerralo nun [[vacúolo]] ([[fagocitose]]). A fagocitose preséntase en diversos grupos do protistas, pero tamén nalgunhas células ([[fagocito]]s) de organismos pluricelulares. == Clasificación segundo a súa morfoloxía == {{áncora|Axopodio}} Os pseudópodos poden ser de varios tipos segundo o seu aspecto: * '''Lobopodios''': grosos, curtos e con extremos arredondados, típicos de [[Amoebozoa]]. * '''[[Filopodio]]s''':<ref>{{DiGalego|30326|filopodio}}</ref> máis finos e cos extremos rematados en punta, consistindo principalmente en [[ectoplasma]]. Estas formacións apóianse en [[microfilamento]]s. * '''Reticulopodios''': tamén coñecidos como pseudópodos reticulados, é onde os finos pseudópodos individuais se amorean entre si e forman unha rede irregular no exterior do [[protozoo]]. Preséntanse nos [[foraminífero]]s. * '''Axopodios''':<ref>{{DiGalego|7874|axopodio}}</ref> son pseudópodos finos, longos e ríxidos. Conteñen complexos grupos de microtúbulos envolvidos por [[citoplasma]]. Obsérvanse en [[radiolario]]s e en [[heliozoo]]s. Tamén reciben o nome de actinopodios. Utilízanse principalmente para a alimentación, xa que interveñen na [[fagocitose]] ao retraerse rapidamente en resposta a un contacto físico.<ref name=":0">{{cite web |url= https://www.arcella.nl/pseudopodia |title=Pseudopodia |website= Arcella.nl |date= May 23, 2017|access-date=2018-12-16 |archive-url= https://web.archive.org/web/20181216120714/https://www.arcella.nl/pseudopodia |archive-date=2018-12-16 }}</ref> * '''[[Lamelipodio]]s''': son pseudópodos anchos e planos como lamelas usados na locomoción.<ref name=":0" /> Están soportados por microfilamentos que se forman no bordo de avance, creando unha rede enguedellada intrna.<ref name="Bray2001">{{cite book |last=Bray |first=Dennis |author-link=Dennis Bray |date=2001 |title=Cell Movements: From molecules to motility. 2ª edición}}</ref> <gallery> Ficheiro:Nuclearia sp Nikko.jpg|Filopodios nun [[Cristidiscoidea|nucleariida]] Ficheiro:Ammonia tepida.jpg|Reticulopodios nun [[foraminífero]] Ficheiro:Axopodium Mikrotubuli.jpg|Sección dun axopodio amosando os microtúbulos </gallery> == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ameba]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Orgánulos]] fcvxju1foidx7zzimxdr6q5bi0gof9f 6166443 6166442 2022-08-24T20:06:49Z Miguelferig 27155 /* Clasificación segundo a súa morfoloxía */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Amoeba proteus with many pseudopodia.jpg|miniatura|''[[Amoeba proteus]]'' estendendo pseudópodos lobosos (lobopodios).|300x300px]] Un '''pseudópodo''' (do grego ''pseudos'' falso e de ''podo'' pé) é unha prolongación do [[citoplasma]] dalgúns organismos unicelulares como as [[ameba]]s, na cal unha serie de proteínas van fluír nun sentido mediante as fibras de [[miosina]]. Isto servirá ó organismo para se desprazar ou se alimentar. == Funcións == * Locomoción. Os pseudópodos constitúen un dos tres modos da locomoción dos organismos unicelulares (xunto con [[flaxelo]]s e [[cilio]]s). * Alimentación. Os pseudópodos rodean o alimento ata encerralo nun [[vacúolo]] ([[fagocitose]]). A fagocitose preséntase en diversos grupos do protistas, pero tamén nalgunhas células ([[fagocito]]s) de organismos pluricelulares. == Clasificación segundo a súa morfoloxía == {{áncora|Axopodio}} Os pseudópodos poden ser de varios tipos segundo o seu aspecto: * '''Lobopodios''': grosos, curtos e con extremos arredondados, típicos de [[Amoebozoa]]. * '''[[Filopodio]]s''':<ref>{{DiGalego|30326|filopodio}}</ref> máis finos e cos extremos rematados en punta, consistindo principalmente en [[ectoplasma]]. Estas formacións apóianse en [[microfilamento]]s. * '''Reticulopodios''': tamén coñecidos como pseudópodos reticulados, é onde os finos pseudópodos individuais se amorean entre si e forman unha rede irregular no exterior do [[protozoo]]. Preséntanse nos [[foraminífero]]s. * '''Axopodios''':<ref>{{DiGalego|7874|axopodio}}</ref> son pseudópodos finos, longos e ríxidos. Conteñen complexos grupos de microtúbulos envolvidos por [[citoplasma]]. Obsérvanse en [[radiolario]]s e en [[heliozoo]]s. Tamén reciben o nome de actinopodios. Utilízanse principalmente para a alimentación, xa que interveñen na [[fagocitose]] ao retraerse rapidamente en resposta a un contacto físico.<ref name=":0">{{cite web |url= https://www.arcella.nl/pseudopodia |title=Pseudopodia |website= Arcella.nl |date= May 23, 2017|access-date=2018-12-16 |archive-url= https://web.archive.org/web/20181216120714/https://www.arcella.nl/pseudopodia |archive-date=2018-12-16 }}</ref> * '''[[Lamelipodio]]s''': son pseudópodos anchos e planos como lamelas usados na locomoción.<ref name=":0" /> Están soportados por microfilamentos que se forman no bordo de avance, creando unha rede enguedellada interna.<ref name="Bray2001">{{cite book |last=Bray |first=Dennis |author-link=Dennis Bray |date=2001 |title=Cell Movements: From molecules to motility. 2ª edición}}</ref> <gallery> Ficheiro:Nuclearia sp Nikko.jpg|Filopodios nun [[Cristidiscoidea|nucleariida]] Ficheiro:Ammonia tepida.jpg|Reticulopodios nun [[foraminífero]] Ficheiro:Axopodium Mikrotubuli.jpg|Sección dun axopodio amosando os microtúbulos </gallery> == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ameba]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Orgánulos]] del4n33ouylfegryufa492qxk05qd7g 4 66595 6166348 5061016 2022-08-24T15:01:21Z Parodper 57023 Actualizada información wikitext text/x-wiki {{atallo|WP:IRC}} {| align=right style="margin: 0em 0em 1em 1em; padding: 1px; width: 200px; font-size: 95%; background-color:#FFF68F; border: #CCCCCC solid 1px" | colspan=2 style="background-color:#EEE685;" | <center>'''Referencia rápida'''</center> |- | '''Rede''': | [[Libera.chat]] |- | '''Servidor''': | [irc://irc.libera.chat/ irc.libera.chat] |- | '''Canle''': | [irc://irc.libera.chat/wikipedia-gl #wikipedia-gl]<br>([https://web.libera.chat/?channel=wikipedia-gl ligazón directa]) |} Esta páxina intenta explicar como podes conectarte á '''canle de [[IRC]]''' da Wikipedia en galego para poder participar máis activamente na [[Wikipedia]] e que outros wikipedistas poidan solucionarche os problemas que poidas atopar. == Sobre IRC == Chámaselle [[IRC|IRC (Internet Relay Chat)]] a unha rede de comunicación en tempo real na que podes falar cun grupo de usuarios ao mesmo tempo. Estes grupos de usuarios están conectados a unha das redes de IRC. A rede '''Libera.chat''' [https://libera.chat] (previamente [[Freenode]]) inclúe grupos de usuarios e canles que tratan sobre proxectos de [[software libre]]. Os grupos de usuarios concéntranse en canles; estas sempre levan o signo ''#'' diante do nome da canle. Por exemplo, a nosa canle chámase '''''#wikipedia-gl''''' e está dentro da rede '''Libera.chat''', cuxa dirección é '''''irc.libera.chat'''''. Tamén podes conectarte a través do navegador de Internet dende [http://web.libera.chat esta ligazón]. == Obter un cliente IRC == Para poder participar nunha canle de [[IRC]] o primeiro que necesitas é un cliente IRC, que simplemente é un programa co cal conectarse a unha destas redes. Hai moitos clientes, algúns máis complicados de utilizar que outros pero con máis características. Os máis interesantes son '''[[X-Chat]]''', '''[[Pidgin (software)|Pidgin]]''', e '''[[mirC - IRcap]]''', todos libres, moi sinxelos de usar e con versións para os [[Sistema operativo|sistemas operativos]] máis comúns. == Rexistrar o teu nome e identificarte == Se te conectas habitualmente á rede, deberías rexistrar o teu nome de usuario do mesmo xeito que o fas na Wikipedia para que os demais usuarios poidan identificarte e ninguén poida usurpar a túa personalidade. Ademais, isto permitirache enviar mensaxes privadas a outros usuarios, que segundo a configuración de Libera.chat, están deshabilitados para usuarios non rexistrados. Existen canles na que é un requisito estar rexistrado para poder falar, pero ese non é o noso caso. === Comandos === Podes empregar estes comandos para cambiar de nick, rexistralo, identificarte ou recuperalo. Lémbrate de facelo sempre na ventá que pon "irc.libera.chat" e non na do canle, para que outros usuarios non poidan ver o teu contrasinal. * ''' /nick **** ''' Serve para cambiar de nick. Substitúe os **** polo nick que queiras. * ''' /msg nickserv register **** ''' Cando teñas posto o teu nick, escribe este comando para rexistralo, poñendo o contrasinal que queiras en vez de ****. Só fai falla rexistrar o nick a primeira vez que te conectes. O contrasinal que empreges debería ser diferente ao que utilizas na Wikipedia porque poderías escribir por erro o contrasinal na canle e poderíano ler todos os usuarios, aínda que non é habitual porque a maioría dos clientes permiten identificarte automaticamente. * ''' /msg nickserv identify **** ''' Cada vez que entres no chat podes identificar o teu nick con este comando. Non é obrigatorio, mais si recomendable. * ''' /msg nickserv set password **** ''' Serve para cambiar de contrasinal. Substitúe os **** polo novo contrasinal que queiras poñer. == Que son eses caracteres raros que vexo? (problemas con UTF-8) == No [[IRC]] utilizamos a codificación [[UTF-8]] para charlar (a mesma que utiliza a [[Wikipedia]]). Na actualidade, a maioría dos clientes poden interpretar correctamente a codificación UTF-8, así que se ves caracteres ''estraños'' é moi probable que o teu cliente estea desactualizado ou mal configurado. Para solucionar iso hai moitos parches ou tI mesmo podes configuralo. == Usuarios do IRC == Se es un usuario habitual do canle IRC da Galipedia podes engadir na túa páxina o marcador <nowiki>{{Usuario IRC|nome}}</nowiki> para que o resto dos usuarios poidan identificarte coma tal. {{Usuario IRC|exemplo}} == A canle #wikipedia-gl e a wikipedia == A canle #wikipedia-gl en Libera.chat é un lugar '''non oficial''' no que os colaboradores conversan mediante IRC. No que fai respecto á súa relación coa Wikipedia, o IRC é o equivalente a unha mensaxe por [[correo electrónico]] ou a parolar nun bar: son conversas privadas que, normalmente, non teñen influencia sobre como se debe desenvolver a Galipedia. Algúns usuarios conéctanse mentres traballan na Galipedia e observan as discusións de cando en vez para ver de que se está a falar ou para participar. Algúns programas alertan cando se produce actividade na canle para que os colaboradores non perdan nada. Frecuentemente, os usuarios acoden a #wikipedia-gl para realizar consultas rápidas ou para chamar a atención dos demais sobre algo en particular. Para debates oficiais, o lugar apropiado é [[Wikipedia:A Taberna|A Taberna]]. [[Categoría:Wikipedia:Administración]] 8juihkuszvw3lgxubk4r463rhc5l7m3 6166354 6166348 2022-08-24T15:48:29Z MAGHOI 15490 /* Usuarios do IRC */ wikitext text/x-wiki {{atallo|WP:IRC}} {| align=right style="margin: 0em 0em 1em 1em; padding: 1px; width: 200px; font-size: 95%; background-color:#FFF68F; border: #CCCCCC solid 1px" | colspan=2 style="background-color:#EEE685;" | <center>'''Referencia rápida'''</center> |- | '''Rede''': | [[Libera.chat]] |- | '''Servidor''': | [irc://irc.libera.chat/ irc.libera.chat] |- | '''Canle''': | [irc://irc.libera.chat/wikipedia-gl #wikipedia-gl]<br>([https://web.libera.chat/?channel=wikipedia-gl ligazón directa]) |} Esta páxina intenta explicar como podes conectarte á '''canle de [[IRC]]''' da Wikipedia en galego para poder participar máis activamente na [[Wikipedia]] e que outros wikipedistas poidan solucionarche os problemas que poidas atopar. == Sobre IRC == Chámaselle [[IRC|IRC (Internet Relay Chat)]] a unha rede de comunicación en tempo real na que podes falar cun grupo de usuarios ao mesmo tempo. Estes grupos de usuarios están conectados a unha das redes de IRC. A rede '''Libera.chat''' [https://libera.chat] (previamente [[Freenode]]) inclúe grupos de usuarios e canles que tratan sobre proxectos de [[software libre]]. Os grupos de usuarios concéntranse en canles; estas sempre levan o signo ''#'' diante do nome da canle. Por exemplo, a nosa canle chámase '''''#wikipedia-gl''''' e está dentro da rede '''Libera.chat''', cuxa dirección é '''''irc.libera.chat'''''. Tamén podes conectarte a través do navegador de Internet dende [http://web.libera.chat esta ligazón]. == Obter un cliente IRC == Para poder participar nunha canle de [[IRC]] o primeiro que necesitas é un cliente IRC, que simplemente é un programa co cal conectarse a unha destas redes. Hai moitos clientes, algúns máis complicados de utilizar que outros pero con máis características. Os máis interesantes son '''[[X-Chat]]''', '''[[Pidgin (software)|Pidgin]]''', e '''[[mirC - IRcap]]''', todos libres, moi sinxelos de usar e con versións para os [[Sistema operativo|sistemas operativos]] máis comúns. == Rexistrar o teu nome e identificarte == Se te conectas habitualmente á rede, deberías rexistrar o teu nome de usuario do mesmo xeito que o fas na Wikipedia para que os demais usuarios poidan identificarte e ninguén poida usurpar a túa personalidade. Ademais, isto permitirache enviar mensaxes privadas a outros usuarios, que segundo a configuración de Libera.chat, están deshabilitados para usuarios non rexistrados. Existen canles na que é un requisito estar rexistrado para poder falar, pero ese non é o noso caso. === Comandos === Podes empregar estes comandos para cambiar de nick, rexistralo, identificarte ou recuperalo. Lémbrate de facelo sempre na ventá que pon "irc.libera.chat" e non na do canle, para que outros usuarios non poidan ver o teu contrasinal. * ''' /nick **** ''' Serve para cambiar de nick. Substitúe os **** polo nick que queiras. * ''' /msg nickserv register **** ''' Cando teñas posto o teu nick, escribe este comando para rexistralo, poñendo o contrasinal que queiras en vez de ****. Só fai falla rexistrar o nick a primeira vez que te conectes. O contrasinal que empreges debería ser diferente ao que utilizas na Wikipedia porque poderías escribir por erro o contrasinal na canle e poderíano ler todos os usuarios, aínda que non é habitual porque a maioría dos clientes permiten identificarte automaticamente. * ''' /msg nickserv identify **** ''' Cada vez que entres no chat podes identificar o teu nick con este comando. Non é obrigatorio, mais si recomendable. * ''' /msg nickserv set password **** ''' Serve para cambiar de contrasinal. Substitúe os **** polo novo contrasinal que queiras poñer. == Que son eses caracteres raros que vexo? (problemas con UTF-8) == No [[IRC]] utilizamos a codificación [[UTF-8]] para charlar (a mesma que utiliza a [[Wikipedia]]). Na actualidade, a maioría dos clientes poden interpretar correctamente a codificación UTF-8, así que se ves caracteres ''estraños'' é moi probable que o teu cliente estea desactualizado ou mal configurado. Para solucionar iso hai moitos parches ou tI mesmo podes configuralo. == Usuarios do IRC == {{Usuario IRC|exemplo}}Se es un usuario habitual do canle IRC da Galipedia podes engadir na túa páxina o marcador <nowiki>{{Usuario IRC|nome}}</nowiki> para que o resto dos usuarios poidan identificarte coma tal. == A canle #wikipedia-gl e a wikipedia == A canle #wikipedia-gl en Libera.chat é un lugar '''non oficial''' no que os colaboradores conversan mediante IRC. No que fai respecto á súa relación coa Wikipedia, o IRC é o equivalente a unha mensaxe por [[correo electrónico]] ou a parolar nun bar: son conversas privadas que, normalmente, non teñen influencia sobre como se debe desenvolver a Galipedia. Algúns usuarios conéctanse mentres traballan na Galipedia e observan as discusións de cando en vez para ver de que se está a falar ou para participar. Algúns programas alertan cando se produce actividade na canle para que os colaboradores non perdan nada. Frecuentemente, os usuarios acoden a #wikipedia-gl para realizar consultas rápidas ou para chamar a atención dos demais sobre algo en particular. Para debates oficiais, o lugar apropiado é [[Wikipedia:A Taberna|A Taberna]]. [[Categoría:Wikipedia:Administración]] 9tc2lzqv3a66nmhobrgjspp4t697d9g 0 67379 6166391 6054793 2022-08-24T17:51:21Z MAGHOI 15490 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Entrega premio Losada Diéguez 2009.JPG|miniatura|dereita|Acto de entrega do Premio Losada Diéguez 2009.]] O '''Premio Antón Losada Diéguez''' é un certame literario convocado de forma anual desde [[1985]] polos concellos de [[Boborás]] e [[O Carballiño]], co patrocinio da [[Deputación provincial de Ourense|Deputación de Ourense]]. Prémianse obras publicadas no ano anterior de entre as presentadas a concurso polas editoriais. Hai dúas categorías: creación literaria e investigación, == Gañadores == *1985 (1ª edición) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Designium]]''. *1986 (2) **Creación literaria: [[Luís González Tosar]], ''[[A caneiro cheo]]''. *1987 (3) **Creación literaria: [[Carlos Casares]], ''[[Os mortos daquel verán]]''. **Investigación: [[Rosario Álvarez]], [[Henrique Monteagudo]] e [[Xosé Luís Regueira]], ''Gramática galega''. *1988 (4) **Creación literaria: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Para despois do adeus]]''. *1989 (5) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Chamábase Luís]]''. *1990 (6) **Creación literaria: [[Antón Tovar]], ''[[Berros en voz baixa]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[Poesía galega]]''. *1991 (7) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Arraianos]]''. **Investigación: [[Francisco Fernández Rei]], ''[[Dialectoloxía da lingua galega]]''. *1993 (8) **Creación literaria: [[Anxo Rei Ballesteros]], ''[[Loaira]]''. **Investigación: [[Lourenzo Fernández Prieto]], ''[[Labregos con ciencia]]''. *1994 (9) **Creación literaria: [[Úrsula Heinze]], ''[[Culpable de asasinato]]''. **Investigación: [[Xosé María Lema Suárez]], ''[[A Arte Relixiosa na Terra de Soneira]]''. *1995 (10) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Estirpe]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[A literatura galega durante a guerra civil]]''. *1996 (11) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Querida amiga]]''. *1997 (12) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Nínive]]''. **Investigación: [[Andrés Torres Queiruga]], ''[[Recupera-la creación. Por unha relixión humanizadora]]''. *1998 (13) **Creación literaria: [[Olga Novo]], ''[[Nós nus]]''. *1999 (14) **Creación literaria: [[Fran Alonso]], ''[[Territorio ocupado]]''. **Investigación: [[Xosé Manoel Núñez Seixas]], ''Emigrantes, caciques e indianos.'' *2000 (15) **Creación literaria: [[Xosé Fernández Ferreiro]], ''[[O atentado]]''. **Investigación: [[Henrique Monteagudo]], ''[[Historia Social da Lingua Galega]]''. *2001 (16) **Creación literaria: [[Xurxo Borrazás]], ''[[Na maleta]]''. **Investigación: [[Xosé Carlos Bermejo Barrera|José Carlos Bermejo]], ''[[Pensa-la historia]]''. *2002 (17) **Creación literaria: [[Xavier Rodríguez Baixeras]], ''[[Eclipse (libro)|Eclipse]]''. **Investigación: [[Narciso de Gabriel]], ''[[Escolantes e escolas de ferrado]]''. *2003 (18) **Creación literaria: [[Xabier Quiroga]], ''[[Atuado na Braña]]''. **Investigación: [[Domingo Docampo]], ''[[Tecnoloxías da información e as comunicacións: Unha visión desde Galicia]]''. *2004 (19) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Os meus ollos]]''. **Investigación: [[Manuel Caamaño Suárez|Manuel Caamaño]], ''[[As construcións da arquitectura popular, patrimonio etnográfico de Galicia]]''. *2005 (20) **Creación literaria: [[Rosa Aneiros]], ''[[Veu visitarme o mar]]''. **Investigación: [[Antón Costa Rico|Antón Costa]], ''[[Historia da educación e da cultura de Galicia]]''. *2006 (21) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Contra Maquieiro]]''. **Investigación: [[Manuel Ferreiro Fernández|Manuel Ferreiro]], edición d' ''[[Os Eoas]]'' de [[Eduardo Pondal]]. *2007 (22) **Creación literaria: [[Manuel Rivas]], ''[[Os libros arden mal]]''. **Investigación: [[Gonzalo Navaza]], ''[[Fitotoponimia galega]]''. *2008 (23) **Creación literaria: [[Miguel Anxo Murado]], ''[[O soño da febre]]''. **Investigación: [[Xusto Beramendi]], ''[[De provincia a nación: Historia do galeguismo político]]''. *2009 (24) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Hordas de escritura]]''. **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''[[Europa, o continente pensado]]''. *2010 (25) **Creación literaria: [[Domingo Villar]], ''[[A praia dos afogados]]''. **Investigación: [[Pablo Carpintero Arias]], ''[[Os instrumentos musicais na tradición galega]]''. *2011 (26) **Creación literaria: [[Xulia Alonso]], ''[[Futuro imperfecto]]''. **Investigación: [[Francisco Calo Lourido]], ''[[Os Celtas: Unha (re)visión dende Galicia]]''. *2012 (27) **Creación literaria: [[Agustín Fernández Paz]], ''[[Non hai noite tan longa]]''. **Investigación: [[Xesús Alonso Montero]], ''[[Aníbal Otero]]. Lingüística e política en España na Guerra Civil e no franquismo''. *2013 (28) **Creación literaria: [[Begoña Caamaño]], ''[[Morgana en Esmelle]]''. **Investigación: [[Ramón Nicolás]], ''Onde o mundo se chama [[Celso Emilio Ferreiro]]''. *2014 (29) **Creación literaria: [[Cesáreo Sánchez Iglesias]], ''[[Caderno do Nilo]]''. **Investigación: [[Antón Cortizas]], ''Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais''. *2015 (30) **Creación literaria: [[Diego Ameixeiras]], ''[[Conduce rápido]]''. **Investigación: [[Ana Acuña]], ''Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000)''. *2016 (31) **Creación literaria: [[Ledicia Costas]], ''Un animal chamado néboa''. **Investigación: Xosé Fernández Fernández, ''[[Vicente Risco]]. Mestre de mestres''. *2017 (32) **Creación literaria: [[Inma López Silva]], ''Aquel día en que eramos malas''. **Investigación: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Historia da literatura galega (Xerais)|Historia da literatura galega]] III. De 1916 a 1936''. *2018 (33) **Creación literaria: [[Xosé Benito Reza]], ''Terradentro''. **Investigación: [[Xosé Luís Axeitos]], ''Manuel Antonio. Unha vida en rebeldía''. *2019 (34) **Creación literaria: [[Héctor Cajaraville]], ''Nova Nursia''. **Investigación: [[Carlos Castelao]], ''As orixes da fotografía en Galicia. Estudios composteláns do XIX''. *2020 (35) **Creación literaria: [[Eduard del Castillo Velasco|Eduard Velasco]], ''Os días felices de Benvido Seixas''. **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''Unha nación no mundo. A razón resistente (1480-2010)''. *2021 (36) **Creación literaria: [[Eva Veiga]] e [[Baldo Ramos]], ''Quérote Canto.'' **Investigación: [[José Miguel Andrade|Xosé Miguel Andrade]] e [[Anselmo López Carreira]], ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.'' *2022 (37) **Creación literaria: [[Santiago Lopo]], ''A carteira.'' **Investigación: [[Roberto Mera]], ''Alejandro Viana. Un galego á fronte do rescate dos refuxiados republicanos.''<ref>{{Cita web|url=https://www.novasdoeixoatlantico.com/roberto-mera-gana-o-premio-losada-dieguez-2022-de-investigacion/|páxina-web=novasdoeixoatlantico.com|título=Roberto Mera gaña o Premio Losada Diéguez 2022 de Investigación|data-acceso=24 de agosto de 2022|apelidos=Redacción|data-publicación=26 de abril de 2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Antón Losada Diéguez]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Premios e certames literarios de Galicia]] [[Categoría:Boborás]] [[Categoría:O Carballiño]] lbc4dis9a0sztcksodkspnue6itb0s9 6166392 6166391 2022-08-24T17:53:51Z MAGHOI 15490 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Entrega premio Losada Diéguez 2009.JPG|miniatura|dereita|Acto de entrega do Premio Losada Diéguez 2009.]] O '''Premio Antón Losada Diéguez''' é un certame literario convocado de forma anual desde [[1985]] polos concellos de [[Boborás]] e [[O Carballiño]], co patrocinio da [[Deputación provincial de Ourense|Deputación de Ourense]]. Prémianse obras publicadas no ano anterior de entre as presentadas a concurso polas editoriais. Hai dúas categorías: creación literaria e investigación, == Gañadores == *1985 (1ª edición) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Designium]]''. *1986 (2) **Creación literaria: [[Luís González Tosar]], ''[[A caneiro cheo]]''. *1987 (3) **Creación literaria: [[Carlos Casares]], ''[[Os mortos daquel verán]]''. **Investigación: [[Rosario Álvarez]], [[Henrique Monteagudo]] e [[Xosé Luís Regueira]], ''Gramática galega''. *1988 (4) **Creación literaria: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Para despois do adeus]]''. *1989 (5) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Chamábase Luís]]''. *1990 (6) **Creación literaria: [[Antón Tovar]], ''[[Berros en voz baixa]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[Poesía galega]]''. *1991 (7) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Arraianos]]''. **Investigación: [[Francisco Fernández Rei]], ''[[Dialectoloxía da lingua galega]]''. *1993 (8) **Creación literaria: [[Anxo Rei Ballesteros]], ''[[Loaira]]''. **Investigación: [[Lourenzo Fernández Prieto]], ''[[Labregos con ciencia]]''. *1994 (9) **Creación literaria: [[Úrsula Heinze]], ''[[Culpable de asasinato]]''. **Investigación: [[Xosé María Lema Suárez]], ''[[A Arte Relixiosa na Terra de Soneira]]''. *1995 (10) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Estirpe]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[A literatura galega durante a guerra civil]]''. *1996 (11) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Querida amiga]]''. *1997 (12) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Nínive]]''. **Investigación: [[Andrés Torres Queiruga]], ''[[Recupera-la creación. Por unha relixión humanizadora]]''. *1998 (13) **Creación literaria: [[Olga Novo]], ''[[Nós nus]]''. *1999 (14) **Creación literaria: [[Fran Alonso]], ''[[Territorio ocupado]]''. **Investigación: [[Xosé Manoel Núñez Seixas]], ''Emigrantes, caciques e indianos.'' *2000 (15) **Creación literaria: [[Xosé Fernández Ferreiro]], ''[[O atentado]]''. **Investigación: [[Henrique Monteagudo]], ''[[Historia Social da Lingua Galega]]''. *2001 (16) **Creación literaria: [[Xurxo Borrazás]], ''[[Na maleta]]''. **Investigación: [[Xosé Carlos Bermejo Barrera|José Carlos Bermejo]], ''[[Pensa-la historia]]''. *2002 (17) **Creación literaria: [[Xavier Rodríguez Baixeras]], ''[[Eclipse (libro)|Eclipse]]''. **Investigación: [[Narciso de Gabriel]], ''[[Escolantes e escolas de ferrado]]''. *2003 (18) **Creación literaria: [[Xabier Quiroga]], ''[[Atuado na Braña]]''. **Investigación: [[Domingo Docampo]], ''[[Tecnoloxías da información e as comunicacións: Unha visión desde Galicia]]''. *2004 (19) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Os meus ollos]]''. **Investigación: [[Manuel Caamaño Suárez|Manuel Caamaño]], ''[[As construcións da arquitectura popular, patrimonio etnográfico de Galicia]]''. *2005 (20) **Creación literaria: [[Rosa Aneiros]], ''[[Veu visitarme o mar]]''. **Investigación: [[Antón Costa Rico|Antón Costa]], ''[[Historia da educación e da cultura de Galicia]]''. *2006 (21) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Contra Maquieiro]]''. **Investigación: [[Manuel Ferreiro Fernández|Manuel Ferreiro]], edición d' ''[[Os Eoas]]'' de [[Eduardo Pondal]]. *2007 (22) **Creación literaria: [[Manuel Rivas]], ''[[Os libros arden mal]]''. **Investigación: [[Gonzalo Navaza]], ''[[Fitotoponimia galega]]''. *2008 (23) **Creación literaria: [[Miguel Anxo Murado]], ''[[O soño da febre]]''. **Investigación: [[Xusto Beramendi]], ''[[De provincia a nación: Historia do galeguismo político]]''. *2009 (24) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Hordas de escritura]]''. **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''[[Europa, o continente pensado]]''. *2010 (25) **Creación literaria: [[Domingo Villar]], ''[[A praia dos afogados]]''. **Investigación: [[Pablo Carpintero Arias]], ''[[Os instrumentos musicais na tradición galega]]''. *2011 (26) **Creación literaria: [[Xulia Alonso]], ''[[Futuro imperfecto]]''. **Investigación: [[Francisco Calo Lourido]], ''[[Os Celtas: Unha (re)visión dende Galicia]]''. *2012 (27) **Creación literaria: [[Agustín Fernández Paz]], ''[[Non hai noite tan longa]]''. **Investigación: [[Xesús Alonso Montero]], ''[[Aníbal Otero]]. Lingüística e política en España na Guerra Civil e no franquismo''. *2013 (28) **Creación literaria: [[Begoña Caamaño]], ''[[Morgana en Esmelle]]''. **Investigación: [[Ramón Nicolás]], ''Onde o mundo se chama [[Celso Emilio Ferreiro]]''. *2014 (29) **Creación literaria: [[Cesáreo Sánchez Iglesias]], ''[[Caderno do Nilo]]''. **Investigación: [[Antón Cortizas]], ''Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais''. *2015 (30) **Creación literaria: [[Diego Ameixeiras]], ''[[Conduce rápido]]''. **Investigación: [[Ana Acuña]], ''Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000)''. *2016 (31) **Creación literaria: [[Ledicia Costas]], ''Un animal chamado néboa''. **Investigación: Xosé Fernández Fernández, ''[[Vicente Risco]]. Mestre de mestres''. *2017 (32) **Creación literaria: [[Inma López Silva]], ''Aquel día en que eramos malas''. **Investigación: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Historia da literatura galega (Xerais)|Historia da literatura galega]] III. De 1916 a 1936''. *2018 (33) **Creación literaria: [[Xosé Benito Reza]], ''Terradentro''. **Investigación: [[Xosé Luís Axeitos]], ''Manuel Antonio. Unha vida en rebeldía''. *2019 (34) **Creación literaria: [[Héctor Cajaraville]], ''Nova Nursia''. **Investigación: [[Carlos Castelao]], ''As orixes da fotografía en Galicia. Estudios composteláns do XIX''. *2020 (35) **Creación literaria: [[Eduard del Castillo Velasco|Eduard Velasco]], ''Os días felices de Benvido Seixas''. **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''Unha nación no mundo. A razón resistente (1480-2010)''. *2021 (36) **Creación literaria: [[Eva Veiga]] e [[Baldo Ramos]], ''Quérote Canto.''<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.badalnovas.com/2021/04/24/ganadores-dos-premios-losada-dieguez-eva-veiga-e-baldo-ramos-en-creacion-literaria-e-andrade-cernadas-e-lopez-carreira-en-investigacion/|páxina-web=badalnovas.com|título=Gañadores dos premios Losada Diéguez: Eva Veiga e Baldo Ramos en creación literaria e Andrade Cernadas e López Carreira en investigación|data-acceso=24 de agosto de 2022|data-publicación=24 de abril de 2021}}</ref> **Investigación: [[José Miguel Andrade|Xosé Miguel Andrade]] e [[Anselmo López Carreira]], ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.''<ref name=":0" /> *2022 (37) **Creación literaria: [[Santiago Lopo]], ''A carteira.'' **Investigación: [[Roberto Mera]], ''Alejandro Viana. Un galego á fronte do rescate dos refuxiados republicanos.''<ref>{{Cita web|url=https://www.novasdoeixoatlantico.com/roberto-mera-gana-o-premio-losada-dieguez-2022-de-investigacion/|páxina-web=novasdoeixoatlantico.com|título=Roberto Mera gaña o Premio Losada Diéguez 2022 de Investigación|data-acceso=24 de agosto de 2022|apelidos=Redacción|data-publicación=26 de abril de 2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Antón Losada Diéguez]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Premios e certames literarios de Galicia]] [[Categoría:Boborás]] [[Categoría:O Carballiño]] ov9m8yz1qrpwmclx7vu86vrmmiaycvy 6166684 6166392 2022-08-25T11:45:44Z MAGHOI 15490 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Entrega premio Losada Diéguez 2009.JPG|miniatura|dereita|Acto de entrega do Premio Losada Diéguez 2009.]] O '''Premio Antón Losada Diéguez''' é un certame literario convocado de forma anual desde [[1985]] polos concellos de [[Boborás]] e [[O Carballiño]], co patrocinio da [[Deputación provincial de Ourense|Deputación de Ourense]]. Prémianse obras publicadas no ano anterior de entre as presentadas a concurso polas editoriais. Hai dúas categorías: creación literaria e investigación, == Gañadores == *1985 (1ª edición) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Designium]]''. *1986 (2) **Creación literaria: [[Luís González Tosar]], ''[[A caneiro cheo]]''. *1987 (3) **Creación literaria: [[Carlos Casares]], ''[[Os mortos daquel verán]]''. **Investigación: [[Rosario Álvarez]], [[Henrique Monteagudo]] e [[Xosé Luís Regueira]], ''Gramática galega''. *1988 (4) **Creación literaria: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Para despois do adeus]]''. *1989 (5) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Chamábase Luís]]''. *1990 (6) **Creación literaria: [[Antón Tovar]], ''[[Berros en voz baixa]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[Poesía galega]]''. *1991 (7) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Arraianos]]''. **Investigación: [[Francisco Fernández Rei]], ''[[Dialectoloxía da lingua galega]]''. *1993 (8) **Creación literaria: [[Anxo Rei Ballesteros]], ''[[Loaira]]''. **Investigación: [[Lourenzo Fernández Prieto]], ''[[Labregos con ciencia]]''. *1994 (9) **Creación literaria: [[Úrsula Heinze]], ''[[Culpable de asasinato]]''. **Investigación: [[Xosé María Lema Suárez]], ''[[A Arte Relixiosa na Terra de Soneira]]''. *1995 (10) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Estirpe]]''. **Investigación: [[Claudio Rodríguez Fer]], ''[[A literatura galega durante a guerra civil]]''. *1996 (11) **Creación literaria: [[Marina Mayoral]], ''[[Querida amiga]]''. *1997 (12) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Nínive]]''. **Investigación: [[Andrés Torres Queiruga]], ''[[Recupera-la creación. Por unha relixión humanizadora]]''. *1998 (13) **Creación literaria: [[Olga Novo]], ''[[Nós nus]]''. *1999 (14) **Creación literaria: [[Fran Alonso]], ''[[Territorio ocupado]]''. **Investigación: [[Xosé Manoel Núñez Seixas]], ''Emigrantes, caciques e indianos.'' *2000 (15) **Creación literaria: [[Xosé Fernández Ferreiro]], ''[[O atentado]]''. **Investigación: [[Henrique Monteagudo]], ''[[Historia Social da Lingua Galega]]''. *2001 (16) **Creación literaria: [[Xurxo Borrazás]], ''[[Na maleta]]''. **Investigación: [[Xosé Carlos Bermejo]], ''[[Pensa-la historia]]''. *2002 (17) **Creación literaria: [[Xavier Rodríguez Baixeras]], ''[[Eclipse (libro)|Eclipse]]''. **Investigación: [[Narciso de Gabriel]], ''[[Escolantes e escolas de ferrado]]''. *2003 (18) **Creación literaria: [[Xabier Quiroga]], ''[[Atuado na Braña]]''. **Investigación: [[Domingo Docampo]], ''[[Tecnoloxías da información e as comunicacións: Unha visión desde Galicia]]''. *2004 (19) **Creación literaria: [[Ramiro Fonte]], ''[[Os meus ollos]]''. **Investigación: [[Manuel Caamaño Suárez|Manuel Caamaño]], ''[[As construcións da arquitectura popular, patrimonio etnográfico de Galicia]]''. *2005 (20) **Creación literaria: [[Rosa Aneiros]], ''[[Veu visitarme o mar]]''. **Investigación: [[Antón Costa Rico|Antón Costa]], ''[[Historia da educación e da cultura de Galicia]]''. *2006 (21) **Creación literaria: [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], ''[[Contra Maquieiro]]''. **Investigación: [[Manuel Ferreiro Fernández|Manuel Ferreiro]], edición d' ''[[Os Eoas]]'' de [[Eduardo Pondal]]. *2007 (22) **Creación literaria: [[Manuel Rivas]], ''[[Os libros arden mal]]''. **Investigación: [[Gonzalo Navaza]], ''[[Fitotoponimia galega]]''. *2008 (23) **Creación literaria: [[Miguel-Anxo Murado|Miguel Anxo Murado]], ''[[O soño da febre]]''. **Investigación: [[Justo Beramendi|Xusto Beramendi]], ''[[De provincia a nación: Historia do galeguismo político]]''. *2009 (24) **Creación literaria: [[Chus Pato]], ''[[Hordas de escritura]]''. **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''[[Europa, o continente pensado]]''. *2010 (25) **Creación literaria: [[Domingo Villar]], ''[[A praia dos afogados]]''. **Investigación: [[Pablo Carpintero Arias]], ''[[Os instrumentos musicais na tradición galega]]''. *2011 (26) **Creación literaria: [[Xulia Alonso Díaz|Xulia Alonso]], ''[[Futuro imperfecto]]''. **Investigación: [[Francisco Calo Lourido]], ''[[Os Celtas: Unha (re)visión dende Galicia]]''. *2012 (27) **Creación literaria: [[Agustín Fernández Paz]], ''[[Non hai noite tan longa]]''. **Investigación: [[Xesús Alonso Montero]], ''[[Aníbal Otero]]. Lingüística e política en España na Guerra Civil e no franquismo''. *2013 (28) **Creación literaria: [[Begoña Caamaño]], ''[[Morgana en Esmelle]]''. **Investigación: [[Ramón Nicolás]], ''Onde o mundo se chama [[Celso Emilio Ferreiro]]''. *2014 (29) **Creación literaria: [[Cesáreo Sánchez Iglesias]], ''[[Caderno do Nilo]]''. **Investigación: [[Antón Cortizas]], ''Tastarabás. Enciclopedia de brinquedos tradicionais''. *2015 (30) **Creación literaria: [[Diego Ameixeiras]], ''[[Conduce rápido]]''. **Investigación: [[Ana Acuña]], ''Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000)''.<ref>{{Cita web|url=https://www.diariodepontevedra.es/articulo/cultura/profesora-ana-acuna-gana-o-premio-losada-dieguez-coas-memorias-dos-madrigalegos/20150428020000275164.html|páxina-web=diariodepontevedra.es|título=A profesora Ana Acuña gaña o premio Losada Diéguez coas memorias dos "madrigalegos"|data-acceso=25 de agosto de 2022|apelidos=Gómez|nome=Chus|data-publicación=28 de abril de 2015}}</ref> *2016 (31) **Creación literaria: [[Ledicia Costas]], ''Un animal chamado néboa''. **Investigación: Xosé Fernández Fernández, ''[[Vicente Risco]]. Mestre de mestres''. *2017 (32) **Creación literaria: [[Inma López Silva]], ''Aquel día en que eramos malas''.<ref name=":1">{{Cita web|url=https://www.elcorreogallego.es/hemeroteca/lopez-pena-reciben-premios-anton-losada-creacion-investigacion-LPCG1059750|páxina-web=elcorreogallego.es|título=López y Pena reciben los premios Antón Losada de creación e investigación|data-acceso=25 de agosto de 2022|data-publicación=10 de xuño de 2021|lingua=es|apelidos=Redacción}}</ref> **Investigación: [[Xosé Ramón Pena]], ''[[Historia da literatura galega (Xerais)|Historia da literatura galega]] III. De 1916 a 1936''.<ref name=":1" /> *2018 (33) **Creación literaria: [[Xosé Benito Reza]], ''Terradentro''. **Investigación: [[Xosé Luís Axeitos]], ''Manuel Antonio. Unha vida en rebeldía''. *2019 (34) **Creación literaria: [[Héctor Cajaraville]], ''Nova Nursia''. **Investigación: [[Carlos Castelao]], ''As orixes da fotografía en Galicia. Estudios composteláns do XIX''. *2020 (35) **Creación literaria: [[Eduard del Castillo Velasco|Eduard Velasco]], ''Os días felices de Benvido Seixas''.<ref name=":2">{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2020/10/03/camilo-nogueira-eduard-velasco-premios-anton-losada-dieguez/00031601747487408285489.htm|páxina-web=lavozdegalicia.es|título=Camilo Nogueira e Eduard Velasco, premios Antón Losada Diéguez|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=es|data-publicación=3 de outubro de 2020|apelidos=Redacción}}</ref> **Investigación: [[Camilo Nogueira Román|Camilo Nogueira]], ''Unha nación no mundo. A razón resistente (1480-2010)''.<ref name=":2" /> *2021 (36) **Creación literaria: [[Eva Veiga]] e [[Baldo Ramos]], ''Quérote Canto.''<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.badalnovas.com/2021/04/24/ganadores-dos-premios-losada-dieguez-eva-veiga-e-baldo-ramos-en-creacion-literaria-e-andrade-cernadas-e-lopez-carreira-en-investigacion/|páxina-web=badalnovas.com|título=Gañadores dos premios Losada Diéguez: Eva Veiga e Baldo Ramos en creación literaria e Andrade Cernadas e López Carreira en investigación|data-acceso=24 de agosto de 2022|data-publicación=24 de abril de 2021}}</ref> **Investigación: [[José Miguel Andrade|Xosé Miguel Andrade]] e [[Anselmo López Carreira]], ''O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria.''<ref name=":0" /> *2022 (37) **Creación literaria: [[Santiago Lopo]], ''A carteira.''<ref name=":3">{{Cita web|url=https://axendacultural.aelg.gal/2022/04/25/roberto-mera-e-santiago-lopo-galardoados-cos-premios-anton-losada-dieguez-de-2022/|páxina-web=axendacultural.aelg.gal|título=Roberto Mera e Santiago Lopo, galardoados cos premios Antón Losada Diéguez de 2022|data-acceso=25 de agosto de 2022|data-publicación=25 de abril de 2022}}</ref> **Investigación: [[Roberto Mera]], ''Alejandro Viana. Un galego á fronte do rescate dos refuxiados republicanos.''<ref name=":3" /><ref>{{Cita web|url=https://www.novasdoeixoatlantico.com/roberto-mera-gana-o-premio-losada-dieguez-2022-de-investigacion/|páxina-web=novasdoeixoatlantico.com|título=Roberto Mera gaña o Premio Losada Diéguez 2022 de Investigación|data-acceso=24 de agosto de 2022|apelidos=Redacción|data-publicación=26 de abril de 2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Antón Losada Diéguez]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Premios e certames literarios de Galicia]] [[Categoría:Boborás]] [[Categoría:O Carballiño]] bwiyz33miawhghei2g4izqtilb4ymzt 0 69195 6166524 5939549 2022-08-25T06:52:51Z Estevoaei 1131 wikitext text/x-wiki {{Coordenadas|41.326|N|19.816|E|display=title}} {{Cidade |nome_local = Tiranë |código = sq |bandeira = Flag of Tirana.svg |escudo = Stema e Bashkisë Tiranë.svg |imaxe = 07Tirana Sheshi Skenderbej03.jpg |pé = Vista da cidade |situación = {{Mapa de localización |Albania |label= Tirana |position=right |lat_deg=41.326 | lat_min=0 | lat_seg=0 | latNS = N | lon_deg =19.816 | lon_min =0 | lon_seg =0 |longEW=E |float=none |caption= |width=300 }} |país = [[Albania]] |bandeirapaís= {{ALBb}} |división 1 = [[Condados de Albania|Condado]] |nome división 1 = [[Condado de Tirana|Tirana]] |división 2 = [[Distritos de Albania|Distrito]] |nome división 2 = [[Distrito de Tirana|Tirana]] |altitude = 110 |superficie = 41,8 |poboación = 621&nbsp;286 hab. ([[2011]]) |densidade = 10&nbsp;553 hab/km² |xentilicio = Tiranés/esa<ref name="tiranés">{{DRAG|tiranés}}</ref> |código postal = 1001–1028 |alcalde = Lulzim Basha (PD) |sitio web = [http://www.tirana.gov.al http://www.tirana.gov.al] }} '''Tirana''' (en [[Lingua albanesa|albanés]] ''Tiranë'' ou ''Tirana'') é a capital e a maior cidade de [[Albania]]. Está situada no [[distrito de Tirana|distrito]] e na prefectura ou [[condado de Tirana|condado do mesmo nome]]. A súa poboación está estimada oficialmente en 621&nbsp;286 habitantes (2011), aínda que na provincia a cifra ronda o millón de habitantes. ==Historia== Fundada en 1614, convértese en capital albanesa en 1920. Situada á beira do [[río Ishem]], Tirana é o principal centro político, industrial e cultural de Albania. As industrias principais son as do sector da construción, alimentario, electromecánico, téxtil, farmacéutico e metalúrxico. Tirana experimentou un rápido crecemento co nacemento de numerosas industrias a partir dos anos 20. Tirana está actualmente intentando desenvolver unha industria turística, aínda que este esforzo está obstaculizado pola inestabilidade da rexión, causada polos conflitos militares dos anos 90 en Albania e nos veciños [[Bosnia e Hercegovina]], [[Kosovo]] e [[Macedonia do Norte]]. == Cidades irmás == * {{CANb}} [[Montreal]] * {{TURb}} [[Ancara]] * {{TURb}} [[Bursa]] * {{MCOb}} [[Podgorica]] * {{BIHb}} [[Saraxevo]] * {{GRCb}} [[Atenas]] * {{SRBb}} [[Novi Pazar]] [[Ficheiro:Tirana Albania pano 2004-07-14.jpg|900px|centro|miniatura|Imaxe panorámica de Tirana (Albania).]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.tirana.gov.al http://www.tirana.gov.al] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100708034503/http://www.tirana.gov.al/?cid=1,10 |date=08 de xullo de 2010 }} {{sq}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Tirana]] [[Categoría:Capitais de Europa|Tirana]] [[Categoría:Cidades de Albania]] g56l4jobarcyeru6kup6r6n1i610um2 0 70194 6166440 6165320 2022-08-24T20:02:29Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki Os '''microfilamentos''' son finas fibras de [[proteína]]s de 3 a 7 [[nm]] de diámetro. Están compostos predominantemente dunha proteína contráctil chamada [[actina]]. Os filamentos de [[actina]] ou microfilamentos sitúanse na periferia da [[célula]] e sintetízase dende puntos específicos da [[Membrana plasmática|membrana celular]]. Son os responsables da forma e do desprazamento celular. Están formados por [[proteína globular|proteínas globulares]]. A asociación dos microfilamentos coa [[proteína]] [[miosina]] é a responsable da contracción muscular. Os microfilamentos tamén poden levar a cabo movementos celulares, incluíndo desprazamento, contracción e [[citocinese]]. en conxunción cos microtúbulos danlle á célula a estrutura e o movemento. == Organización == Os filamentos forman distintas proxeccións segundo a situación da [[célula]]: * Proxeccións dinámicas: :a.- [[Lamelipodio]]s (con forma de lámina) e [[filopodio]]s (forma filamentosa e que palpa o ambiente para decidir se a célula avanza non), que son estruturas que protrúen da membrana celular e que permiten o movemento da célula. :b.- Anel contráctil: fórmase cando se está dividindo a célula, unha vez que os [[cromosomas]] se separaron, e estrangula a célula para a dividir en dous. * Proxeccións estables: permanecen no tempo. Son por exemplo, os paquetes de [[estereocilio]]s (están na superficie das células pilosas do oído interno) ou outros arranxos que permiten a contracción muscular. == Polimerización de microfilamentos == A actina está situada nos bordos da célula polo tanto dende aí polimerízase. Comeza como resposta a sinais externas que lle din á célula a forma que ten que adoptar. O primeiro que se forma é unha especie de carapuchón formado por proteínas especiais que son a ARP2 e a ARP3, xunto con outras proteínas que fortalecen este carapuchón e que forman o complexo ARP (proteína relacionada con actina). A partir do carapuchón se unen os monómeros de actina para formar os protofilamentos. O lado menos ten o carapuchón polo tanto o filamento medra só no sentido máis. O carapuchón pódese unir a outros filamentos para ramificarse. == Funcións dos microfilamentos == * Teñen unha misión esquelética. * Son responsables dos movementos do citosol. * Tamén son os responsables da contracción das células musculares. {{Orgánulos}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Orgánulos]] [[Categoría:Citoesqueleto]] ritfbt42y5128a7zw4o6v5phusjz4zt 14 76154 6166274 701755 2022-08-24T13:50:15Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Civilizacións]] [[Categoría:Pobos uto-aztecas]] 1o90usysvvga6kmo8juahjxilx60d5f 6166275 6166274 2022-08-24T13:50:26Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Civilizacións]] [[Categoría:Pobos uto-aztecas]] iyqzvslr4ofdxxgque9f1cd9drsp452 0 80849 6166368 5167007 2022-08-24T16:39:18Z Mark Gasoline 5312 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Marx_old.jpg|miniatura|170px|Karl Marx]] '''Ditadura do proletariado''' é un termo empregado e postulado polo [[marxismo]] para referirse ó estado de transición revolucionaria entre o [[capitalismo]] e a sociedade comunista<ref>"Entre a sociedade capitalista e a comunista atópase o período da transformación revolucionaria dunha a outra, ao que corresponde tamén un período de transición política, cuxo estado non pode ser máis que a ditadura revolucionaria do proletariado" (Obras Completas de Marx e Engels en alemán, volume XIX, páxina 28, citado en ''Vocabulario Básico do Marxismo'', de Gérard Bekerman, Editorial Crítica, Barcelona, 1983, pp. 178-179).</ref>. O termo non se refire a unha concentración de poder nun ditador, senón a unha situación na que o [[proletariado]] ten o poder e substitúe o sistema político controlado pola [[burguesía]] (ditadura da burguesía). Esta etapa de transición é denominada tamén por moitos marxistas como [[socialismo]]. == Historia e características == De acordo ao marxismo, a existencia mesma de calquera tipo de estado implica a ditadura dunha clase social sobre outra. De acordo a [[Karl Marx]], no réxime capitalista, ata nas maiores condicións de [[democracia]] burguesa, existe unha ditadura da burguesía, en detrimento dos traballadores e do conxunto do pobo. Marx postula a necesidade dunha revolución na cal o proletariado establézase como clase dominante, para disolverse paulatinamente como tal, na transición cara a unha sociedade sen clases. A ditadura do proletariado sería a etapa inmediatamente posterior á toma do poder por parte da [[clase obreira]], na que se crea un [[Estado socialista|Estado obreiro]], o cal, como todo estado, sería unha [[ditadura]] dunha clase sobre outra (neste caso, das [[proletariado|clases traballadoras]] sobre a [[burguesía]]). En palabras de [[Lenin]]: «Marx puxo de relevo [...] que aos oprimidos se lles autorizase para decidir unha vez cada varios anos ¡que membros da clase opresora han de representalos e esmagalos no parlamento! Pero, partindo desta democracia capitalista -inevitablemente estreita, que repudia baixo corda aos pobres e que é, xa que logo, unha democracia mentireira- [...] o desenvolvemento cara o comunismo pasa a través da ditadura do proletariado, e non pode ser doutro xeito, porque o proletariado é o único que pode, e só por este camiño, romper a resistencia dos explotadores capitalistas. Pero a ditadura do proletariado, é dicir, a organización da vangarda dos oprimidos en clase dominante para esmagar aos opresores, non pode conducir tan só á simple ampliación da democracia. Á vez coa enorme ampliación do democratismo, que por primeira vez convértese en democracia para os pobres, nun democratismo para o pobo, e non un democratismo para os sacos de diñeiro, a ditadura do proletariado implica unha serie de restricións postas á liberdade dos opresores, dos explotadores, dos capitalistas. Debemos reprimir a estes, para liberar á humanidade da escravitude asalariada, hai que vencer pola forza a súa resistencia, e é evidente que alí onde hai represión, onde hai violencia, non hai liberdade nin hai democracia. Engels expresaba isto na carta a Bebel, ao dicir que "mentres o proletariado ''necesite'' aínda do Estado, non o necesitará en interese da liberdade, senón para someter aos seus adversarios, e axiña que como poida falarse de liberdade, o Estado como tal deixará de existir." Democracia para a maioría do pobo e represión pola forza, é dicir, exclusión da democracia, para os explotadores, para os opresores do pobo: velaí a modificación que sufrirá a democracia na 'transición' do capitalismo ao comunismo.<ref>''O Estado e a Revolución'', Cap. 5 ''As Bases Económicas da Disolución do Estado'', V.I. Lenin.</ref>» É importante diferenciar dúas etapas na historia da concepción da ditadura do proletariado. Inicialmente, Marx e [[Friedrich Engels]] só falaban da toma do poder estatal por parte da clase traballadora; con todo, tras a experiencia da [[Comuna de París]], concluíron que para exercer a Ditadura do Proletariado, a clase obreira non podía simplemente encher as estruturas estatais existentes, senón que debía proceder a destruír o estado burgués e pór en pé un estado obreiro baseado na organización colectiva (Comunas ou Consellos, en ruso "[[Soviet]]s") da clase obreira<ref>''A Guerra Civil en Francia'', Karl Marx, 1871.</ref><ref>Prólogo de 1872 ao ''Manifesto Comunista'', Karl Marx e Friedrich Engels, 1872.</ref>. == Notas == {{Listaref|1}} {{Comunismo}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Marxismo]] sgc6mdesu932zisfn8frpjs29fmrmii 0 84176 6166693 6163764 2022-08-25T11:53:08Z Ogalego.gal 59564 /* Narrativa */ wikitext text/x-wiki {{Biografía |lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]] |xéneros = [[Poesía]], [[narrativa]] e ensaio |estudos = Bioloxía, Medicina e Cirurxía }} '''Francisco Xavier Vázquez Álvarez''', coñecido como '''Xavier Queipo''', nado en [[Santiago de Compostela]] o [[9 de decembro]] de [[1957]], é un biólogo e escritor galego. == Biografía == Licenciado en Bioloxía ([[1979]]) e Medicina e Cirurxía ([[1982]]) pola [[Universidade de Santiago de Compostela]]. Desde [[1989]] vive e traballa en [[Bruxelas]]. Colaborou no portal web ''[[Vieiros (xornal)|Vieiros]]'', na ''Revista das Letras'' e no semanario ''[[A Nosa Terra (1977)|A Nosa Terra]]'', e, na actualidade, na revista ''[[Grial (revista)|Grial]]''. Mantivo unha columna de opinión semanal no programa da [[Radio Galega]] ''[[Diario Cultural]]''. En [[2011]] gañou o [[Premio Xerais]] coa novela ''Extramunde'' e en 2015 o [[Premio Blanco Amor]] con ''[[Os kowa]]''. Desde xaneiro de 2020 mantén unha colaboración semanal no único diario editado en papel na Galiza, [[Nós Diario]] == Obra == === Narrativa === * ''Ártico e outros mares'' ([[1990]], [[Edicións Positivas|Positivas]]. 2ª edición ampliada: [[2011]], [[Editorial Galaxia|Galaxia]]). Traducido ao portugués como ''Árctico e outros mares'' ([[1998]], Felício e Cabral, [[Porto, Portugal|Porto]])<ref>{{Cita web|título=Árctico e outros mares|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5055|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180201/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5055|url-morta=yes}}</ref> e ''Ártico'' ([[2009]], Livros do dia, Torres Vedras).<ref>{{Cita web|título=Ártico|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5056|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180200/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=5056|url-morta=yes}}</ref> * ''Diarios dun nómada'' ([[1993]], Positivas). * ''Ringside, contos '' (1993, [[Sotelo Blanco Edicións|Sotelo Blanco]]). * ''Contornos'' ([[1995]], [[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]]). Traducido ao francés como ''Chroniques animalières, notes de philosophie naturelle'' (2011, Les Hauts-Fonds éditions, [[Brest, Bretaña|Brest]]). * ''Mundiños, microfichas'' ([[1996]], Xerais). * ''O paso do noroeste'' (1996, Sotelo Blanco). Traducido ao castelán como ''Las aventuras del capitán Duchesnoy'' ([[2008]], Ézaro).<ref>{{Cita web|título=Las aventuras del capitán Duchesnoy|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3610|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180203/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3610|url-morta=yes}}</ref> * ''Manual de instruccións, relatos breves'' ([[1999]], Xerais). * ''[[Malaria sentimental]], novela'' (1999, Sotelo Blanco). Traducido ao castelán como ''Malaria sentimental'' (2009, Edicións Brinte, Santiago). * ''[[Papaventos (2001)|Papaventos]]'' ([[2001]], Xerais, en [[2002]] publicado na [[Biblioteca Galega 120]]). Traducido ao portugués como ''Bebendo o mar'' ([[2003]], Deriva editores)<ref>{{Cita web|título=Bebendo o mar|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3617|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180208/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3617|url-morta=yes}}</ref> e ao inglés.<ref>{{Cita web|título=Kite|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6663|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180214/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6663|url-morta=yes}}</ref> * ''O ladrón de esperma'' (2001, Xerais). Traducido ao castelán en como ''El ladrón de esperma'' ([[2010]], Meubook). * ''Os ciclos do bambú'' ([[2004]], Galaxia). Traducido ao portugués como ''Os ciclos do bambu'' ([[2005]], Deriva editores).<ref>{{Cita web|título=Os ciclos do bambú|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3613|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180214/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=3613|url-morta=yes}}</ref> * ''Dragona'' ([[2007]], Xerais). Traducido ao portugués (2008, Deriva editores).<ref>{{Cita web|título=Dragona|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4207|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|data-arquivo=05 de xuño de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200605180223/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=4207|url-morta=yes}}</ref> * ''Extramunde'' (2011, Xerais). * ''55'' ([[2014]], Xerais). * ''[[Os kowa]]'' ([[2016]], Galaxia). Traducido ao castelán.<ref>{{Cita web|título=Los kowa|url=http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6209|páxina-web=bibliotraducion.uvigo.es|data-acceso=2019-11-09|lingua=|apelidos=|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180316023338/http://bibliotraducion.uvigo.es/traduccions_ver.php?id=6209|dataarquivo=16 de marzo de 2018|urlmorta=yes}}</ref> *''Corazón de manteiga'' ([[2020]]). Galaxia. 216 páxs. ISBN 978-84-9151-489-3.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Forcadela|nome=Manuel|data=xaneiro, febreiro, marzo 2021|título=Das raíces do extravío|revista=Grial. Revista galega de cultura|ISSN=0017-4181|volume=LIX|páxinas=85-86|número=229}}</ref> *''Final feliz'' ([[2022]]). Xerais. 136 páxs. ISBN 978-84-1110-050-2. ePub: ISBN 978-84-1110-056-4. *''Algoritmos'' (2022). Vigo: Galaxia. 170 páxs. ISBN 978-84-9151-915-7. Estes algoritmos reflicten dalgún xeito que son os propios algoritmos a ideoloxía dominante neste tempo de dúbidas e incertezas, difíciles de clasificar.<ref>{{Cita web|título=Editorial Galaxia Algoritmos|url=https://editorialgalaxia.gal/produto/algoritmos/|páxina-web=Editorial Galaxia|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl-ES}}</ref> === Poesía === * ''Nos dominios de Leviatán'' (2001, [[Deputación de Pontevedra]]). * ''Glosarios'' (2004, [[Espiral Maior]]). * ''Pegadas'' ([[2006]], Concello de Santiago). * ''Home invisible'' ([[2017]], A. C. Caldeirón). === Literatura infanto-xuvenil === * ''O espello e o dragón'' ([[2005]], Xerais). * ''Saladina'' (2007, Galaxia). * ''A illa dos cangrexos violinistas'' (2009, Oqo Editora). Traducido ao [[Lingua castelá|castelán]] como ''La isla de los cangrejos violinistas'' (2009, Oqo), ao [[Lingua francesa|francés]] como ''L’île aux crabes violonistes'' (2011, Oqo), ao [[Lingua portuguesa|portugués]] como ''A ilha dos caranguejos violinistas'' (2011, Oqo), e ao [[Lingua italiana|italiano]] como ''L’isole dei granchi violinisti'' (2011, Logos). === Ensaio === * ''Olladas oceánicas na arte contemporánea'' ([[2003]]). * ''Caderno da Revolución Cultural'' (2007, [[Edicións Laiovento|Laiovento]]). * ''Felices e diferentes'' ([[2009]], Laiovento). * ''Cartas marcadas'' ([[2010]], Galaxia). === Traducións === * ''O meu criado e mais eu. Citomegalovirus'', de [[Hervé Guibert]] (1998, Xerais). Con [[Santiago Lopo]]. * ''[[A viaxe de Baldassare]]'' de [[Amin Maalouf]] (2000, Xerais). Con María Dolores Torres París. * ''Tifón'' de [[Joseph Conrad]] (2003, Sotelo Blanco). * ''Herbario'', de [[Elena Poniatowska]], incluído no volume ''A filla do filósofo'' (2009, Galaxia). * ''[[Ulises (novela)|Ulises]]'' de [[James Joyce]] ([[2013]], Galaxia). Con [[Eva Almazán]], María Alonso Seisdedos e Antón Vialle. * ''Cidade de Cristal'', de Paul Karasik e David Mazzucchelli (2014, [[El Patito Editorial]]). * ''Aventuras de Alicia no País das Marabillas'', de [[Lewis Carroll]] (2015, El Patito Editorial). === Obras colectivas === * ''O xardín das ideas circulares'', en ''Berra liberdade'' (1996, Galaxia). * ''Nove metraxes'', en ''Narradores de cine'' (1996, Xerais). * ''A casa da tinta'', en ''Unha liña no ceo'' (1996, Xerais). * ''Poesía no autobús'', en ''Mini-relatos'' (1999, Libraría Cartabón). * ''A illa dos lemures'' en ''Materia prima'' (2002, Xerais). * ''Narradio. 56 historias no ar'' (2003, Xerais). * ''Negra sombra. Intervención poética contra a marea negra'' (2003, Espiral Maior). * ''[[Uxío Novoneyra]]. A emoción da Terra'' ([[2004]], [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|Asociación de Escritores en Lingua Galega]]). * ''Escrita Contemporánea, Homenaxe a [[Ánxel Casal]]'' ([[2005]], [[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega|AELG]]). * ''Poetas e narradores nas súas voces (Vol. II)'' (2006, [[Consello da Cultura Galega]]). * ''20 Gedichte aus Galicien'' (2007, Espiral Maior e Xunta de Galicia). * ''Educación e Paz III. Literatura galega pola Paz'' (2008, Xerais). * ''From the beginning of the sea (De onde comeza o mar)'' (2008, Foreign Demand). * ''Onde o mundo se chama [[Terranova]]'' (2008, [[Museo do Mar de Galicia]]). * ''Poetes gallecs d'avui: antologia'' (2008, Llibres del Segle, [[Xirona]]). * ''Entremiradas II Galicia-[[Cuba]]'' (2009, Xunta de Galicia). * ''De europese grondwet in verzen'' (2009, Passaporta, [[Bruxelas]] e [[Antuerpen]]). Hai traducións ao francés, ''La constitution européenne en vers'', e ao inglés, ''The European Constitution in verse'', as dúas en 2009, Passaporta. Finalista do Prix du Livre Européenne 2009. * ''Hotel Vermar'' (2009). Antoloxía bilingüe portugués-alemán. * ''Breogan’s lighthouse, a bilingual anthology of Galician Literature'' (2010, Francis Boutle Publishers). Edición bilingüe galego-inglés. * ''Verdades de plastilina'' (2010, Xunta de Galicia, colección Lagarto Pintado). * ''Hurray for delay!'' (2011, Brussels poetry collective e Passaporta, Bruxelas). * ''Poetas d’Orfeu'' (2011, Orfeu, Bruxelas). * ''Vivir un soño repetido. Homenaxe a [[Lois Pereiro]]'' (2011, AELG), libro electrónico. * ''A cidade na poesía galega do século XXI'' ([[2012]], [[Editorial Toxosoutos|Toxosoutos]]). * ''Versos no Olimpo. O [[Monte Pindo]] na poesía galega'' ([[2013]], Toxosoutos). * ''150 Cantares para [[Rosalía de Castro]]'' ([[2015]], [http://rosaliadecastro.org/wp-content/uploads/2015/02/150_Cantares_para_Rosalia-OK.pdf libro electrónico]). * ''De Cantares Hoxe. Os [[Cantares gallegos|Cantares Gallegos]] de Rosalía de Castro no século XXI'' (2015, [[Fundación Rosalía de Castro]]/[[Radio Galega]]). * ''Verbo na arria. Homenaxe literaria a [[Xoán Xesús González|Xohan Xesus González]]'' (2016, Fervenza). * ''Os aforismos do riso futurista'' (2016, Xerais). * ''[[Pico Sacro]]. Ferido polo lóstrego e a lenda'' ([[2017]], [[Alvarellos Editora|Alvarellos]]). == Performances == * ''Unha noite con Carpentier'', textos de [[Alejo Carpentier]] e Xavier Queipo e música de dj MisterChoco Xavier'' (2000, [[Pontevedra]] e 2004, Vigo). * ''Zennescènes'', organizado por het beschrij e Entrez Lire. Textos de Xavier Deutsch, Paul Boagaert, Xavier Queipo, Layla Nabulsi e Yves Petry, vídeo de Walter Verdin (2007, Libraría Passaporta, Bruxelas). * ''Maratón Kafka'' (2008, Libraría Passaporta, Bruxelas). * ''The European Constitution in verse, música coral Polyfollies'', textos de varios autores (2009, Teatro Flagey, Bruxelas). * ''Maratón Hugo Claus'' (2009, Libraría Passaporta, Bruxelas). * ''Street Art Performance'', Colectivo Río Lagares. Imaxes de Cé Tomé, textos de Xavier Queipo e música de dj MisterChoco (2009, Festival Intraliteratuur, Bruxelas). * ''La Constitution eureopéenne en vers'', Brussels Poetry Collective (2010, Teatre Varia, Bruxelas). * ''The European Constitution in verse'', teatro KVS, música coral Polyfollies, textos de varios autores (2010, Bruxelas). * ''The European Constitution in verse, dialogues'', Brussels Poetry Collectif (2011, Theatre Royale de la Monnaie, Bruxelas). * ''Hurray for Delay!, Poesía no tren'' (2011, Festival Passaporta, Bruxelas). * ''O embigo do mundo'', colectivo Río Lagares. Imaxes de Cé Tomé, textos de Xavier Queipo e música de dj MisterChoco (outubro de 2011, [[Centro Galego de Arte Contemporánea]], Santiago de Compostela, e Museo do Mar de Galicia, Vigo). == Colaboración con outros artistas == * Álbum ''Esbirros'', debuxos de Isaac Pérez Vicente e textos de Xavier Queipo ([[1994]], Vigo). * Guión de ''Casa tomada'', en colaboración con [[Carlos Santiago]], para o conxunto de vídeos ''[[Hai que botalos]]'' (2005, Santiago). * Álbum de fotografía ''Seales: caso pechado'', de Cé Tomé, con textos de [[Xavier Alcalá]], [[Xabier P. DoCampo]] e Xavier Queipo, edición en galego e inglés (2008, Editorial Brinte, Santiago). * Textos para as instalacións de Eric Adam, ''Eric in a Fake Empire'' (2010, La Raffinerie, Bruxelas). * Letrista para o grupo ''Ialma'', no seu disco ''Simbiose'' (2011, Bruxelas). == Premios == * [[Premio da Crítica de narrativa galega|Premio da Crítica española]] no 1990, por ''Ártico e outros mares''. * [[Premio García Barros]] no 1996, por ''O paso do noroeste''. * [[Premio Café Dublín]] no 1999, por ''O ladrón de esperma''. * [[Premio Xerais]] no 2011, por ''Extramunde''. * [[Premio Xosé María Álvarez Blázquez|Premio ''Xosé María Álvarez Blázquez'']] ao autor ou autora do ano 2011 da [[Asociación Galega de Editoras|Asociación Galega de Editores]], pola traxectoria da súa obra. * [[Premio Arcebispo Xoán de San Clemente|Premio ''Arcebispo San Clemente'']] no 2012, por ''Extramunde''. * [[Premios Fervenzas Literarias|Premio Fervenzas Literarias]] ao mellor libro traducido no 2013, por ''Ulises'', de James Joyce. * [[Premios Ánxel Casal da Edición|Premio Ánxel Casal]] da Asociación Galega de Editores ao mellor Libro traducido en 2013, por ''Ulises'', de James Joyce. * [[Premio Irmandade do Libro]] da [[Federación de Librarías de Galicia]] ao mellor libro do 2013, por ''Ulises'', de James Joyce. * Premio da AELG á mellor tradución do 2013, por ''Ulises'', de James Joyce. * Premio Nacional de Tradución do Ministerio de Cultura en 2014, por ''Ulises'', de James Joyce. * [[Premio Blanco Amor]] no 2015, por ''Os kowa''. * Premio de Poesía Erótica ''Illas Sisargas'' no 2016, por ''O home invisíbel''. == Notas == {{Listaref|02}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://xavierqueipo.gal/ web de Xavier Queipo] * [http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=FraV%E1zqu {{PAGENAME}}] na [[Biblioteca Virtual Galega]]. * {{AELG|110}} * [https://asescollaselectivas.wordpress.com/2012/04/13/xavier-queipo/ Perfil en ''As escollas electivas''] * [https://sites.google.com/a/iesgarciabarros.org/literatura-galega-do-s/entrevistas-14-15/xavierqueipo Entrevista de Literatura Galega do S.XX do alumnado do IES Manuel García Barros] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Queipo, Xavier}} [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] [[Categoría:Poetas de Galicia]] [[Categoría:Premios Xerais]] [[Categoría:Premio Blanco Amor]] [[Categoría:Nados en Santiago de Compostela]] [[Categoría:Nados en 1957]] [[Categoría:Tradutores ao galego]] [[Categoría:Tradutores do inglés]] [[Categoría:Escritores de literatura erótica]] eltimpzcqaimau9aexv5q3g1clbpd6r 0 86477 6166248 6041461 2022-08-24T12:59:46Z Xabier Cid 1093 actualizo wikitext text/x-wiki {{Biografía |influencias = [[Pancho Cossío]]<br />[[Paul Cézanne]] |cónxuxe = María Jesús Incera |fillos = Luis }} '''Luís Torras Martínez''', nado en [[Vigo]] o [[29 de decembro]] de [[1912]],<ref>{{cita novas|url=https://www.farodevigo.es/sociedad/2020/12/29/torras-108-vacuno-26824518.html|título=El pintor vigués de 108 años que sobrevivió a dos pandemias: “Si puedo, me vacuno”|xornal=[[Faro de Vigo]]|data=29/12/2020|lingua=es |nome=Elena |apelidos={{Versaleta|Ocampo}}}}</ref> é un lonxevo pintor [[Galicia|galego]], con exposición permanente na céntrica e municipal [[Casa das Artes]] da súa cidade. [[Ficheiro:Fundación Laxeiro (17).jpg|miniatura|A obra de Torras pode aprezarse, nunha exposición permanente, no segundo andar da [[Casa das Artes]].<ref>[https://hoxe.vigo.org/conecenos/m_artes.php?lang=gal#/ Casa das Artes]</ref>]] ==Traxectoria== Fillo dun empresario catalán, naceu na rúa Alfonso XIII de Vigo e estudou nos Maristas. Traballou no negocio familiar de [[cerería]]. En [[1935]] trasladouse a Madrid á [[Real Academia de Belas Artes de San Fernando]]. O estoupido da [[Guerra civil española]] colleuno de permiso de verán na casa. Incorporado ao [[Exército de Terra de España|exercito]], foi ferido en combate por dúas balas, o que lle produciu unha [[xordeira]] permanente. Rematada a guerra, en 1941, volveu a Madrid e obtivo o título de profesor de debuxo, traballando primeiro alí e desde [[1954]] na [[Escola Municipal de Artes e Oficios de Vigo]].<ref name="BIO">[https://pintorluistorras.es/biografia/ Biografía] pintorluistorras.es {{es}}.</ref> [[Ficheiro:Escola de Artes e Oficios, ano 1900, Vigo.JPG|miniatura|[[Escola Municipal de Artes e Oficios de Vigo]], onde traballou Torras desde 1954.]] Casou con María Jesús Incera Cruz en [[1946]]. A parella tivo un fillo, Luis. Artista solitario, estivo afastado de cenáculos e certames. Torras fixo escasas exposicións, algunhas en Vigo e outras cidades de [[España]]. Foi obxecto dunha exposición antolóxica no [[Teatro García Barbón]] en [[1985]], institución para a que fixo na década dos sesenta, e tamén concorreu ás Bienais de Pontevedra. Comezou nun [[realismo]] figurativo e evolucionou a unha síntese de factura exquisita, do que a mellor referencia podería ser [[Pancho Cossío]], pola limpeza e xogo de luces dos seus bodegóns, ata pasar a un paisaxismo de ascendencia "[[fauvismo|fauve]]". Os elementos da [[natureza]] sintetízanse nas súas paisaxes. Foi tamén retratista.<ref name="AFUNDACIÓN">{{Colección Afundación|noa=n|torras_martinez_luis}}</ref> A súa pintura atópase no [[Museo Raíña Sofía]], na [[Colección Afundación]], no [[Museo Municipal Quiñones de León]], no [[Museo Provincial de Pontevedra]], no [[Centro Galego de Arte Contemporánea]], en coleccións privadas e, principalmente na [[Casa das Artes]] de Vigo, onde ten unha extensa exposición permanente, a Colección Torras, formada por 67 cadros, creada polo Concello de Vigo en [[1998]].<ref name="AFUNDACIÓN"/> Na exposición rexional celebrada en Vigo, en [[1960]], obtivo accésit. Na Nacional de Belas Artes de [[1962]] foi galardoado coa terceira medalla. No primeiro certame [[Unión Fenosa]], foi distinguido coa adquisición dunha paisaxe. O [[23 de agosto]] de [[2022]] converteuse ademais na [[Persoas supercentenarias e centenarias galegas|persoa máis vella de Galicia]], mérito que non tivera un varón desde finais do século XX. ==Notas== {{listaref|02}} == Véxase tamén == === Bibliografía === {{Refempeza}} * {{Cita libro |nome-editor= F. |apelidos-editor= {{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor= Feliciano Barrera |título= [[Wikipedia:Entradas de Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI|Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI]] |ano= 2002 |editorial= ''[[El Correo Gallego]]'' |isbn= 84-8064-113-4 |páxina= |lingua=Es |ref=harv}} * [[Luis Caruncho|{{Versaleta|Caruncho}}, Luis María]] (1989). ''I Mostra Unión Fenosa''. A Coruña. * {{Cita libro |ligazón-autor=Ángel Ilarri |apelidos={{Versaleta|Ilarri Gimeno}} |nome=Ángel |título=Catálogo. Pazo-Museo Municipal «Quiñones de León»'' |páxinas=129-130 |lugar=Vigo |editorial=Concello |ano=1978 |lingua=es |ref=harv}} * {{Cita libro |ligazónautor=Francisco Pablos |apelidos={{Versaleta|Pablos}} |nome=Francisco |ano=1981 |título=Plástica Gallega |lingua=es |editorial=Caja de Ahorros Municipal de Vigo |páxinas=324-325 |isbn=84-7231-603-3 |ref=harv }} * {{Cita libro |ligazónautor=Francisco Pablos |apelidos={{Versaleta|Pablos}} |nome=Francisco |máscara-autor=3 |título=Grandes artistas gallegos. L. Torras. Exposición monográfica |número=5 |ano=1985 |lugar=Vigo |editorial=Caja de Ahorros Municipal de Vigo |lingua=es |ref=harv}} * {{Cita libro |ligazónautor=Francisco Pablos |apelidos={{Versaleta|Pablos}} |nome=Francisco |máscara-autor=3 |título=A pintura en Galicia - La pintura en Galicia |páxinas=148-152 |lingua=bilingüe |editorial=[[Nigra Trea]] |ano=2003 |isbn= 84-95364-15-8 |ref=harv}} * [[Bernardino de Pantorba|{{Versaleta|Pantorba}}, Bernardino de]] (1980). ''Historia y crítica de las Exposiciones Nacionales de Bellas Artes''. Madrid. * {{Cita enciclopedia |artigo=Torras Martínez, Luís |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=57 |páxina=112 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }} * {{Cita enciclopedia |artigo=Torras Martínez, Luís |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=16 |páxina=114 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}} * ''20 años de arte en Pontevedra'' (1989). [[Deputación de Pontevedra|Diputación Provincial de Pontevedra]]. ISBN 84-86845-29-7 {{es}}. * {{Cita libro |autor= |ano=2005 |título=A arte galega na Colección Caixanova |url=https://tienda.farodevigo.es/75-a-arte-galega-na-coleccion-caixanova.html |editorial=''[[Faro de Vigo]]'' |páxinas= |id=VG-914/05 |lingua=es |ref=harv}} <!--- o libro ten o título en galego e o contido en castelán! ---> {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.pintorluistorras.es/ Páxina persoal] {{es}} * [http://www.pintoresgallegos.com/bibliografia/luistorras.html Bibliografía] en ''PintoresGallegos.com'' {{es}}. {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Torras, Luis}} [[Categoría:Pintores de Galicia do século XX]] [[Categoría:Nados en Vigo]] [[Categoría:Nados en 1912]] [[Categoría:Centenarios galegos]] [[Categoría:Persoas xordas]] ajht01dlqqoubfma6zm8473tmrgu0qk 4 100373 6166227 6165539 2022-08-24T12:02:28Z Jembot 33958 Bot: Actualizando ranking wikitext text/x-wiki {{/begin|250}} |- | 1 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:351052}}]] |- | 2 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:211037}}]] |- | 3 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:204630}}]] |- | 4 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:137439}}]] |- | 5 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:134678}}]] |- | 6 || [[User:Banjo|<span style="color:gray">Banjo</span>]] (Admin) || [[Special:Contributions/Banjo|{{formatnum:110001}}]] |- | 7 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:109245}}]] |- | 8 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:101613}}]] |- | 9 || [[User:Elisardojm|<span style="color:gray">Elisardojm</span>]] || [[Special:Contributions/Elisardojm|{{formatnum:100129}}]] |- | 10 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:71835}}]] |- | 11 || [[User:Prevert|<span style="color:gray">Prevert</span>]] || [[Special:Contributions/Prevert|{{formatnum:68670}}]] |- | 12 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:66782}}]] |- | 13 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:61473}}]] |- | 14 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:60481}}]] |- | 15 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:59366}}]] |- | 16 || [[User:Servando2|Servando2]] || [[Special:Contributions/Servando2|{{formatnum:53376}}]] |- | 17 || [[User:Imxavitooh|<span style="color:gray">Imxavitooh</span>]] || [[Special:Contributions/Imxavitooh|{{formatnum:48021}}]] |- | 18 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:44824}}]] |- | 19 || [[User:Xoacas|Xoacas]] || [[Special:Contributions/Xoacas|{{formatnum:43151}}]] |- | 20 || [[User:AMPERIO|<span style="color:gray">AMPERIO</span>]] (Admin) || [[Special:Contributions/AMPERIO|{{formatnum:42401}}]] |- | 21 || [[User:Lmbuga|<span style="color:gray">Lmbuga</span>]] || [[Special:Contributions/Lmbuga|{{formatnum:40243}}]] |- | 22 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:40166}}]] |- | 23 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:34406}}]] |- | 24 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:34251}}]] |- | 25 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:32901}}]] |- | 26 || [[User:Krisko|Krisko]] || [[Special:Contributions/Krisko|{{formatnum:32850}}]] |- | 27 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:31451}}]] |- | 28 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:31189}}]] |- | 29 || [[User:RubenWGA|<span style="color:gray">RubenWGA</span>]] || [[Special:Contributions/RubenWGA|{{formatnum:31113}}]] |- | 30 || [[User:Toliño|<span style="color:gray">Toliño</span>]] || [[Special:Contributions/Toliño|{{formatnum:29647}}]] |- | 31 || [[User:Anton45|<span style="color:gray">Anton45</span>]] || [[Special:Contributions/Anton45|{{formatnum:28460}}]] |- | 32 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:26109}}]] |- | 33 || [[User:Fendetestas|Fendetestas]] || [[Special:Contributions/Fendetestas|{{formatnum:25888}}]] |- | 34 || [[User:Albert galiza|<span style="color:gray">Albert galiza</span>]] || [[Special:Contributions/Albert galiza|{{formatnum:23061}}]] |- | 35 || [[User:Maria zaos|Maria zaos]] || [[Special:Contributions/Maria zaos|{{formatnum:22806}}]] |- | 36 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:21762}}]] |- | 37 || [[User:Nachonion|<span style="color:gray">Nachonion</span>]] || [[Special:Contributions/Nachonion|{{formatnum:21448}}]] |- | 38 || [[User:Angeldomcer|Angeldomcer]] || [[Special:Contributions/Angeldomcer|{{formatnum:19826}}]] |- | 39 || [[User:Sobreira|<span style="color:gray">Sobreira</span>]] || [[Special:Contributions/Sobreira|{{formatnum:19752}}]] |- | 40 || [[User:Vivaelcelta|Vivaelcelta]] || [[Special:Contributions/Vivaelcelta|{{formatnum:18522}}]] |- | 41 || [[User:Xosé|<span style="color:gray">Xosé</span>]] || [[Special:Contributions/Xosé|{{formatnum:17175}}]] |- | 42 || [[User:Agremon|Agremon]] || [[Special:Contributions/Agremon|{{formatnum:15722}}]] |- | 43 || [[User:Hugo22|<span style="color:gray">Hugo22</span>]] || [[Special:Contributions/Hugo22|{{formatnum:15286}}]] |- | 44 || [[User:Rocastelo|<span style="color:gray">Rocastelo</span>]] || [[Special:Contributions/Rocastelo|{{formatnum:15163}}]] |- | 45 || [[User:PepedoCouto|<span style="color:gray">PepedoCouto</span>]] || [[Special:Contributions/PepedoCouto|{{formatnum:15153}}]] |- | 46 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:14901}}]] |- | 47 || [[User:Calq|Calq]] || [[Special:Contributions/Calq|{{formatnum:14325}}]] |- | 48 || [[User:Xosé Antonio|Xosé Antonio]] || [[Special:Contributions/Xosé Antonio|{{formatnum:14258}}]] |- | 49 || [[User:Xoán Carlos Fraga|<span style="color:gray">Xoán Carlos Fraga</span>]] || [[Special:Contributions/Xoán Carlos Fraga|{{formatnum:13785}}]] |- | 50 || [[User:JaviP96|<span style="color:gray">JaviP96</span>]] || [[Special:Contributions/JaviP96|{{formatnum:13744}}]] |- | 51 || [[User:Gallaecio|Gallaecio]] || [[Special:Contributions/Gallaecio|{{formatnum:13524}}]] |- | 52 || [[User:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] || [[Special:Contributions/Vitoriaogando|{{formatnum:12681}}]] |- | 53 || [[User:Lles|Lles]] || [[Special:Contributions/Lles|{{formatnum:12342}}]] |- | 54 || [[User:Castelao|Castelao]] || [[Special:Contributions/Castelao|{{formatnum:11883}}]] |- | 55 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:11695}}]] |- | 56 || [[User:Lansbricae|<span style="color:gray">Lansbricae</span>]] || [[Special:Contributions/Lansbricae|{{formatnum:11584}}]] |- | 57 || [[User:JonnyJonny|JonnyJonny]] || [[Special:Contributions/JonnyJonny|{{formatnum:11467}}]] |- | 58 || [[User:Isili0n|<span style="color:gray">Isili0n</span>]] || [[Special:Contributions/Isili0n|{{formatnum:10315}}]] |- | 59 || [[User:Ramiro Torres|<span style="color:gray">Ramiro Torres</span>]] || [[Special:Contributions/Ramiro Torres|{{formatnum:9665}}]] |- | 60 || [[User:Elvire|<span style="color:gray">Elvire</span>]] || [[Special:Contributions/Elvire|{{formatnum:9583}}]] |- | 61 || [[User:Iago Pillado|<span style="color:gray">Iago Pillado</span>]] || [[Special:Contributions/Iago Pillado|{{formatnum:9259}}]] |- | 62 || [[User:Xabier Cancela|<span style="color:gray">Xabier Cancela</span>]] || [[Special:Contributions/Xabier Cancela|{{formatnum:8410}}]] |- | 63 || [[User:Judcosta|<span style="color:gray">Judcosta</span>]] || [[Special:Contributions/Judcosta|{{formatnum:8391}}]] |- | 64 || [[User:Paradanta|<span style="color:gray">Paradanta</span>]] || [[Special:Contributions/Paradanta|{{formatnum:8314}}]] |- | 65 || [[User:Martinho12|<span style="color:gray">Martinho12</span>]] || [[Special:Contributions/Martinho12|{{formatnum:8026}}]] |- | 66 || [[User:Unhanova|<span style="color:gray">Unhanova</span>]] || [[Special:Contributions/Unhanova|{{formatnum:7964}}]] |- | 67 || [[User:Caronium|<span style="color:gray">Caronium</span>]] || [[Special:Contributions/Caronium|{{formatnum:7605}}]] |- | 68 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:7091}}]] |- | 69 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:7037}}]] |- | 70 || [[User:Fis-mulleres|Fis-mulleres]] || [[Special:Contributions/Fis-mulleres|{{formatnum:7029}}]] |- | 71 || [[User:Alma~glwiki|<span style="color:gray">Alma~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Alma~glwiki|{{formatnum:6357}}]] |- | 72 || [[User:Xan de ningures|<span style="color:gray">Xan de ningures</span>]] || [[Special:Contributions/Xan de ningures|{{formatnum:6181}}]] |- | 73 || [[User:Joao Xavier|<span style="color:gray">Joao Xavier</span>]] || [[Special:Contributions/Joao Xavier|{{formatnum:5946}}]] |- | 74 || [[User:RNC|<span style="color:gray">RNC</span>]] || [[Special:Contributions/RNC|{{formatnum:5354}}]] |- | 75 || [[User:Dodro|<span style="color:gray">Dodro</span>]] || [[Special:Contributions/Dodro|{{formatnum:5180}}]] |- | 76 || [[User:Xapones|<span style="color:gray">Xapones</span>]] || [[Special:Contributions/Xapones|{{formatnum:5028}}]] |- | 77 || [[User:Sernostri|<span style="color:gray">Sernostri</span>]] || [[Special:Contributions/Sernostri|{{formatnum:4990}}]] |- | 78 || [[User:Xelo2004|<span style="color:gray">Xelo2004</span>]] || [[Special:Contributions/Xelo2004|{{formatnum:4946}}]] |- | 79 || [[User:Nonso91|Nonso91]] || [[Special:Contributions/Nonso91|{{formatnum:4779}}]] |- | 80 || [[User:Alyssalover|<span style="color:gray">Alyssalover</span>]] || [[Special:Contributions/Alyssalover|{{formatnum:4515}}]] |- | 81 || [[User:ArtaiGZ|<span style="color:gray">ArtaiGZ</span>]] || [[Special:Contributions/ArtaiGZ|{{formatnum:4511}}]] |- | 82 || [[User:Cheluco|<span style="color:gray">Cheluco</span>]] || [[Special:Contributions/Cheluco|{{formatnum:4504}}]] |- | 83 || [[User:CommonsTicker|<span style="color:gray">CommonsTicker</span>]] || [[Special:Contributions/CommonsTicker|{{formatnum:4201}}]] |- | 84 || [[User:Mgl.branco|<span style="color:gray">Mgl.branco</span>]] || [[Special:Contributions/Mgl.branco|{{formatnum:4166}}]] |- | 85 || [[User:Meu rei|<span style="color:gray">Meu rei</span>]] || [[Special:Contributions/Meu rei|{{formatnum:4047}}]] |- | 86 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:4021}}]] |- | 87 || [[User:Xosel|<span style="color:gray">Xosel</span>]] || [[Special:Contributions/Xosel|{{formatnum:3966}}]] |- | 88 || [[User:Marrovi|<span style="color:gray">Marrovi</span>]] || [[Special:Contributions/Marrovi|{{formatnum:3904}}]] |- | 89 || [[User:Oilisab|<span style="color:gray">Oilisab</span>]] || [[Special:Contributions/Oilisab|{{formatnum:3723}}]] |- | 90 || [[User:Arco de Rayne|<span style="color:gray">Arco de Rayne</span>]] || [[Special:Contributions/Arco de Rayne|{{formatnum:3606}}]] |- | 91 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:3567}}]] |- | 92 || [[User:Xandrwijk|<span style="color:gray">Xandrwijk</span>]] || [[Special:Contributions/Xandrwijk|{{formatnum:3364}}]] |- | 93 || [[User:Carronada|<span style="color:gray">Carronada</span>]] || [[Special:Contributions/Carronada|{{formatnum:3324}}]] |- | 94 || [[User:Manudosde|<span style="color:gray">Manudosde</span>]] || [[Special:Contributions/Manudosde|{{formatnum:3209}}]] |- | 95 || [[User:Miñato|<span style="color:gray">Miñato</span>]] || [[Special:Contributions/Miñato|{{formatnum:3198}}]] |- | 96 || [[User:CristianCb|CristianCb]] || [[Special:Contributions/CristianCb|{{formatnum:3142}}]] |- | 97 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:2986}}]] |- | 98 || [[User:Fryant|<span style="color:gray">Fryant</span>]] || [[Special:Contributions/Fryant|{{formatnum:2951}}]] |- | 99 || [[User:Pontevedra78|<span style="color:gray">Pontevedra78</span>]] || [[Special:Contributions/Pontevedra78|{{formatnum:2753}}]] |- | 100 || [[User:MrCarlete|<span style="color:gray">MrCarlete</span>]] || [[Special:Contributions/MrCarlete|{{formatnum:2748}}]] |- | 101 || [[User:Adalbertofrenesi|<span style="color:gray">Adalbertofrenesi</span>]] || [[Special:Contributions/Adalbertofrenesi|{{formatnum:2743}}]] |- | 102 || [[User:Nicole|<span style="color:gray">Nicole</span>]] || [[Special:Contributions/Nicole|{{formatnum:2721}}]] |- | 103 || [[User:Emilio juanatey|<span style="color:gray">Emilio juanatey</span>]] || [[Special:Contributions/Emilio juanatey|{{formatnum:2698}}]] |- | 104 || [[User:WiKorunna|<span style="color:gray">WiKorunna</span>]] || [[Special:Contributions/WiKorunna|{{formatnum:2669}}]] |- | 105 || [[User:Purbo T|<span style="color:gray">Purbo T</span>]] || [[Special:Contributions/Purbo T|{{formatnum:2646}}]] |- | 106 || [[User:Ourol|<span style="color:gray">Ourol</span>]] || [[Special:Contributions/Ourol|{{formatnum:2558}}]] |- | 107 || [[User:Victortpr|<span style="color:gray">Victortpr</span>]] || [[Special:Contributions/Victortpr|{{formatnum:2518}}]] |- | 108 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:2495}}]] |- | 109 || [[User:Força do Barbantinho|<span style="color:gray">Força do Barbantinho</span>]] || [[Special:Contributions/Força do Barbantinho|{{formatnum:2483}}]] |- | 110 || [[User:Pementa|Pementa]] || [[Special:Contributions/Pementa|{{formatnum:2474}}]] |- | 111 || [[User:Suarez ruibal|<span style="color:gray">Suarez ruibal</span>]] || [[Special:Contributions/Suarez ruibal|{{formatnum:2389}}]] |- | 112 || [[User:Maañón|<span style="color:gray">Maañón</span>]] || [[Special:Contributions/Maañón|{{formatnum:2361}}]] |- | 113 || [[User:Jorges65|Jorges65]] || [[Special:Contributions/Jorges65|{{formatnum:2312}}]] |- | 114 || [[User:Todesfuge|<span style="color:gray">Todesfuge</span>]] || [[Special:Contributions/Todesfuge|{{formatnum:2309}}]] |- | 115 || [[User:Furado|<span style="color:gray">Furado</span>]] || [[Special:Contributions/Furado|{{formatnum:2080}}]] |- | 116 || [[User:Calrosfking|<span style="color:gray">Calrosfking</span>]] || [[Special:Contributions/Calrosfking|{{formatnum:2079}}]] |- | 117 || [[User:Miguel.lima|<span style="color:gray">Miguel.lima</span>]] || [[Special:Contributions/Miguel.lima|{{formatnum:2074}}]] |- | 118 || [[User:Jordav|<span style="color:gray">Jordav</span>]] || [[Special:Contributions/Jordav|{{formatnum:2057}}]] |- | 119 || [[User:CoroRP|<span style="color:gray">CoroRP</span>]] || [[Special:Contributions/CoroRP|{{formatnum:2035}}]] |- | 120 || [[User:Woden|<span style="color:gray">Woden</span>]] || [[Special:Contributions/Woden|{{formatnum:1931}}]] |- | 121 || [[User:Pontesiño|<span style="color:gray">Pontesiño</span>]] || [[Special:Contributions/Pontesiño|{{formatnum:1863}}]] |- | 122 || [[User:FormacionWiki|<span style="color:gray">FormacionWiki</span>]] || [[Special:Contributions/FormacionWiki|{{formatnum:1843}}]] |- | 123 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:1835}}]] |- | 124 || [[User:MVF|<span style="color:gray">MVF</span>]] || [[Special:Contributions/MVF|{{formatnum:1816}}]] |- | 125 || [[User:Jchapela|<span style="color:gray">Jchapela</span>]] || [[Special:Contributions/Jchapela|{{formatnum:1813}}]] |- | 126 || [[User:Uxío|<span style="color:gray">Uxío</span>]] || [[Special:Contributions/Uxío|{{formatnum:1756}}]] |- | 127 || [[User:Xián|<span style="color:gray">Xián</span>]] || [[Special:Contributions/Xián|{{formatnum:1749}}]] |- | 128 || [[User:Elster~glwiki|<span style="color:gray">Elster~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Elster~glwiki|{{formatnum:1748}}]] |- | 129 || [[User:Petillés|<span style="color:gray">Petillés</span>]] || [[Special:Contributions/Petillés|{{formatnum:1735}}]] |- | 130 || [[User:Marcio|<span style="color:gray">Marcio</span>]] || [[Special:Contributions/Marcio|{{formatnum:1721}}]] |- | 131 || [[User:Brais Oliveira|Brais Oliveira]] || [[Special:Contributions/Brais Oliveira|{{formatnum:1662}}]] |- | 132 || [[User:Stoni|Stoni]] || [[Special:Contributions/Stoni|{{formatnum:1634}}]] |- | 133 || [[User:Pexego|<span style="color:gray">Pexego</span>]] || [[Special:Contributions/Pexego|{{formatnum:1629}}]] |- | 134 || [[User:Xabade|Xabade]] || [[Special:Contributions/Xabade|{{formatnum:1616}}]] |- | 135 || [[User:Brathxa|Brathxa]] || [[Special:Contributions/Brathxa|{{formatnum:1589}}]] |- | 136 || [[User:Chabi|<span style="color:gray">Chabi</span>]] || [[Special:Contributions/Chabi|{{formatnum:1585}}]] |- | 137 || [[User:Quorthom|<span style="color:gray">Quorthom</span>]] || [[Special:Contributions/Quorthom|{{formatnum:1576}}]] |- | 138 || [[User:Ibercastell|<span style="color:gray">Ibercastell</span>]] || [[Special:Contributions/Ibercastell|{{formatnum:1573}}]] |- | 139 || [[User:Almaffi|<span style="color:gray">Almaffi</span>]] || [[Special:Contributions/Almaffi|{{formatnum:1573}}]] |- | 140 || [[User:Silverfox|<span style="color:gray">Silverfox</span>]] || [[Special:Contributions/Silverfox|{{formatnum:1551}}]] |- | 141 || [[User:Marcos B. R.|<span style="color:gray">Marcos B. R.</span>]] || [[Special:Contributions/Marcos B. R.|{{formatnum:1537}}]] |- | 142 || [[User:Andalcant|<span style="color:gray">Andalcant</span>]] || [[Special:Contributions/Andalcant|{{formatnum:1532}}]] |- | 143 || [[User:VaiPolaSombra|<span style="color:gray">VaiPolaSombra</span>]] || [[Special:Contributions/VaiPolaSombra|{{formatnum:1480}}]] |- | 144 || [[User:Rotlink|<span style="color:gray">Rotlink</span>]] || [[Special:Contributions/Rotlink|{{formatnum:1424}}]] |- | 145 || [[User:Regato das Tres Regueiras|<span style="color:gray">Regato das Tres Regueiras</span>]] || [[Special:Contributions/Regato das Tres Regueiras|{{formatnum:1388}}]] |- | 146 || [[User:Viascos|<span style="color:gray">Viascos</span>]] || [[Special:Contributions/Viascos|{{formatnum:1385}}]] |- | 147 || [[User:Iscream icecream|Iscream icecream]] || [[Special:Contributions/Iscream icecream|{{formatnum:1350}}]] |- | 148 || [[User:Dannycas|<span style="color:gray">Dannycas</span>]] || [[Special:Contributions/Dannycas|{{formatnum:1331}}]] |- | 149 || [[User:La fabrica de nubes|<span style="color:gray">La fabrica de nubes</span>]] || [[Special:Contributions/La fabrica de nubes|{{formatnum:1319}}]] |- | 150 || [[User:Porto|<span style="color:gray">Porto</span>]] || [[Special:Contributions/Porto|{{formatnum:1296}}]] |- | 151 || [[User:Iagocasabiell|<span style="color:gray">Iagocasabiell</span>]] || [[Special:Contributions/Iagocasabiell|{{formatnum:1287}}]] |- | 152 || [[User:Vilachan|<span style="color:gray">Vilachan</span>]] || [[Special:Contributions/Vilachan|{{formatnum:1276}}]] |- | 153 || [[User:Acerto|<span style="color:gray">Acerto</span>]] || [[Special:Contributions/Acerto|{{formatnum:1267}}]] |- | 154 || [[User:Moderador|<span style="color:gray">Moderador</span>]] || [[Special:Contributions/Moderador|{{formatnum:1174}}]] |- | 155 || [[User:Soleil222|<span style="color:gray">Soleil222</span>]] || [[Special:Contributions/Soleil222|{{formatnum:1127}}]] |- | 156 || [[User:Esquwiki|Esquwiki]] || [[Special:Contributions/Esquwiki|{{formatnum:1102}}]] |- | 157 || [[User:AmeliaVR2019|<span style="color:gray">AmeliaVR2019</span>]] || [[Special:Contributions/AmeliaVR2019|{{formatnum:1089}}]] |- | 158 || [[User:Charicaric|<span style="color:gray">Charicaric</span>]] || [[Special:Contributions/Charicaric|{{formatnum:1082}}]] |- | 159 || [[User:DGDIC|<span style="color:gray">DGDIC</span>]] || [[Special:Contributions/DGDIC|{{formatnum:1076}}]] |- | 160 || [[User:Manuelcalvino|<span style="color:gray">Manuelcalvino</span>]] || [[Special:Contributions/Manuelcalvino|{{formatnum:1071}}]] |- | 161 || [[User:Nerk|<span style="color:gray">Nerk</span>]] || [[Special:Contributions/Nerk|{{formatnum:1061}}]] |- | 162 || [[User:Biógrafo|<span style="color:gray">Biógrafo</span>]] || [[Special:Contributions/Biógrafo|{{formatnum:1050}}]] |- | 163 || [[User:Ogcbizrohnoacn|<span style="color:gray">Ogcbizrohnoacn</span>]] || [[Special:Contributions/Ogcbizrohnoacn|{{formatnum:1004}}]] |- | 164 || [[User:Zumbi|<span style="color:gray">Zumbi</span>]] || [[Special:Contributions/Zumbi|{{formatnum:987}}]] |- | 165 || [[User:Furagaitas|<span style="color:gray">Furagaitas</span>]] || [[Special:Contributions/Furagaitas|{{formatnum:984}}]] |- | 166 || [[User:Jorjum|<span style="color:gray">Jorjum</span>]] || [[Special:Contributions/Jorjum|{{formatnum:971}}]] |- | 167 || [[User:Nemigo|<span style="color:gray">Nemigo</span>]] || [[Special:Contributions/Nemigo|{{formatnum:944}}]] |- | 168 || [[User:Lissander~glwiki|<span style="color:gray">Lissander~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Lissander~glwiki|{{formatnum:910}}]] |- | 169 || [[User:Xermán|<span style="color:gray">Xermán</span>]] || [[Special:Contributions/Xermán|{{formatnum:897}}]] |- | 170 || [[User:Servando|<span style="color:gray">Servando</span>]] || [[Special:Contributions/Servando|{{formatnum:896}}]] |- | 171 || [[User:Manu bcn|<span style="color:gray">Manu bcn</span>]] || [[Special:Contributions/Manu bcn|{{formatnum:896}}]] |- | 172 || [[User:Eurocatro|<span style="color:gray">Eurocatro</span>]] || [[Special:Contributions/Eurocatro|{{formatnum:879}}]] |- | 173 || [[User:Raposo|<span style="color:gray">Raposo</span>]] || [[Special:Contributions/Raposo|{{formatnum:878}}]] |- | 174 || [[User:Vanbasten 23|<span style="color:gray">Vanbasten 23</span>]] || [[Special:Contributions/Vanbasten 23|{{formatnum:869}}]] |- | 175 || [[User:MarceloRenard2|<span style="color:gray">MarceloRenard2</span>]] || [[Special:Contributions/MarceloRenard2|{{formatnum:851}}]] |- | 176 || [[User:Moniquiña|<span style="color:gray">Moniquiña</span>]] || [[Special:Contributions/Moniquiña|{{formatnum:830}}]] |- | 177 || [[User:Rabalde~glwiki|<span style="color:gray">Rabalde~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Rabalde~glwiki|{{formatnum:828}}]] |- | 178 || [[User:Shinichi~glwiki|<span style="color:gray">Shinichi~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Shinichi~glwiki|{{formatnum:814}}]] |- | 179 || [[User:Daniarmo|<span style="color:gray">Daniarmo</span>]] || [[Special:Contributions/Daniarmo|{{formatnum:800}}]] |- | 180 || [[User:148LENIN|<span style="color:gray">148LENIN</span>]] || [[Special:Contributions/148LENIN|{{formatnum:800}}]] |- | 181 || [[User:Ecemaml|<span style="color:gray">Ecemaml</span>]] || [[Special:Contributions/Ecemaml|{{formatnum:797}}]] |- | 182 || [[User:Baralloco|<span style="color:gray">Baralloco</span>]] || [[Special:Contributions/Baralloco|{{formatnum:771}}]] |- | 183 || [[User:Peixe22|<span style="color:gray">Peixe22</span>]] || [[Special:Contributions/Peixe22|{{formatnum:770}}]] |- | 184 || [[User:Tinsiño|<span style="color:gray">Tinsiño</span>]] || [[Special:Contributions/Tinsiño|{{formatnum:760}}]] |- | 185 || [[User:Sarigueia|<span style="color:gray">Sarigueia</span>]] || [[Special:Contributions/Sarigueia|{{formatnum:738}}]] |- | 186 || [[User:Goresqui|<span style="color:gray">Goresqui</span>]] || [[Special:Contributions/Goresqui|{{formatnum:738}}]] |- | 187 || [[User:Slade|<span style="color:gray">Slade</span>]] || [[Special:Contributions/Slade|{{formatnum:715}}]] |- | 188 || [[User:Gobraves|<span style="color:gray">Gobraves</span>]] || [[Special:Contributions/Gobraves|{{formatnum:707}}]] |- | 189 || [[User:AshSXXI|<span style="color:gray">AshSXXI</span>]] || [[Special:Contributions/AshSXXI|{{formatnum:694}}]] |- | 190 || [[User:Hipólito|<span style="color:gray">Hipólito</span>]] || [[Special:Contributions/Hipólito|{{formatnum:690}}]] |- | 191 || [[User:Resorte|<span style="color:gray">Resorte</span>]] || [[Special:Contributions/Resorte|{{formatnum:683}}]] |- | 192 || [[User:Ambiorix|<span style="color:gray">Ambiorix</span>]] || [[Special:Contributions/Ambiorix|{{formatnum:676}}]] |- | 193 || [[User:Satna|<span style="color:gray">Satna</span>]] || [[Special:Contributions/Satna|{{formatnum:675}}]] |- | 194 || [[User:Gato con patas|<span style="color:gray">Gato con patas</span>]] || [[Special:Contributions/Gato con patas|{{formatnum:673}}]] |- | 195 || [[User:!d'O Magriço valho|<span style="color:gray">!d'O Magriço valho</span>]] || [[Special:Contributions/!d'O Magriço valho|{{formatnum:658}}]] |- | 196 || [[User:Quatrinauta|<span style="color:gray">Quatrinauta</span>]] || [[Special:Contributions/Quatrinauta|{{formatnum:651}}]] |- | 197 || [[User:Lala Lugo|<span style="color:gray">Lala Lugo</span>]] || [[Special:Contributions/Lala Lugo|{{formatnum:651}}]] |- | 198 || [[User:Xohanatorres|<span style="color:gray">Xohanatorres</span>]] || [[Special:Contributions/Xohanatorres|{{formatnum:648}}]] |- | 199 || [[User:Penidos|Penidos]] || [[Special:Contributions/Penidos|{{formatnum:647}}]] |- | 200 || [[User:Carlos Kaplan|<span style="color:gray">Carlos Kaplan</span>]] || [[Special:Contributions/Carlos Kaplan|{{formatnum:640}}]] |- | 201 || [[User:Discasto|<span style="color:gray">Discasto</span>]] || [[Special:Contributions/Discasto|{{formatnum:637}}]] |- | 202 || [[User:Alguén|<span style="color:gray">Alguén</span>]] || [[Special:Contributions/Alguén|{{formatnum:636}}]] |- | 203 || [[User:Wikitom|<span style="color:gray">Wikitom</span>]] || [[Special:Contributions/Wikitom|{{formatnum:622}}]] |- | 204 || [[User:Filo-Laxeiro|<span style="color:gray">Filo-Laxeiro</span>]] || [[Special:Contributions/Filo-Laxeiro|{{formatnum:609}}]] |- | 205 || [[User:Εὐθυμένης|Εὐθυμένης]] || [[Special:Contributions/Εὐθυμένης|{{formatnum:596}}]] |- | 206 || [[User:Makenzis|<span style="color:gray">Makenzis</span>]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:582}}]] |- | 207 || [[User:Loisteixeiro|<span style="color:gray">Loisteixeiro</span>]] || [[Special:Contributions/Loisteixeiro|{{formatnum:581}}]] |- | 208 || [[User:Xohán Baldomir|<span style="color:gray">Xohán Baldomir</span>]] || [[Special:Contributions/Xohán Baldomir|{{formatnum:579}}]] |- | 209 || [[User:Dou Gweler|<span style="color:gray">Dou Gweler</span>]] || [[Special:Contributions/Dou Gweler|{{formatnum:575}}]] |- | 210 || [[User:Nanotrasno|<span style="color:gray">Nanotrasno</span>]] || [[Special:Contributions/Nanotrasno|{{formatnum:574}}]] |- | 211 || [[User:Alexanderps|<span style="color:gray">Alexanderps</span>]] || [[Special:Contributions/Alexanderps|{{formatnum:572}}]] |- | 212 || [[User:Osarsan|<span style="color:gray">Osarsan</span>]] || [[Special:Contributions/Osarsan|{{formatnum:569}}]] |- | 213 || [[User:Andrespe|<span style="color:gray">Andrespe</span>]] || [[Special:Contributions/Andrespe|{{formatnum:564}}]] |- | 214 || [[User:AArizaga|<span style="color:gray">AArizaga</span>]] || [[Special:Contributions/AArizaga|{{formatnum:560}}]] |- | 215 || [[User:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] || [[Special:Contributions/Caro de Segeda|{{formatnum:559}}]] |- | 216 || [[User:Sualaxe|<span style="color:gray">Sualaxe</span>]] || [[Special:Contributions/Sualaxe|{{formatnum:557}}]] |- | 217 || [[User:Gaudio|<span style="color:gray">Gaudio</span>]] || [[Special:Contributions/Gaudio|{{formatnum:550}}]] |- | 218 || [[User:DJose Méndez|<span style="color:gray">DJose Méndez</span>]] || [[Special:Contributions/DJose Méndez|{{formatnum:529}}]] |- | 219 || [[User:Xavier36|<span style="color:gray">Xavier36</span>]] || [[Special:Contributions/Xavier36|{{formatnum:529}}]] |- | 220 || [[User:Fadesga|<span style="color:gray">Fadesga</span>]] || [[Special:Contributions/Fadesga|{{formatnum:528}}]] |- | 221 || [[User:Fry1989|<span style="color:gray">Fry1989</span>]] || [[Special:Contributions/Fry1989|{{formatnum:527}}]] |- | 222 || [[User:Cycn|<span style="color:gray">Cycn</span>]] || [[Special:Contributions/Cycn|{{formatnum:526}}]] |- | 223 || [[User:EDUCA33E|<span style="color:gray">EDUCA33E</span>]] || [[Special:Contributions/EDUCA33E|{{formatnum:524}}]] |- | 224 || [[User:Varperalta|<span style="color:gray">Varperalta</span>]] || [[Special:Contributions/Varperalta|{{formatnum:518}}]] |- | 225 || [[User:Loischantada|<span style="color:gray">Loischantada</span>]] || [[Special:Contributions/Loischantada|{{formatnum:503}}]] |- | 226 || [[User:Marcoos44|<span style="color:gray">Marcoos44</span>]] || [[Special:Contributions/Marcoos44|{{formatnum:491}}]] |- | 227 || [[User:MGA73|MGA73]] || [[Special:Contributions/MGA73|{{formatnum:484}}]] |- | 228 || [[User:Asqueladd|<span style="color:gray">Asqueladd</span>]] || [[Special:Contributions/Asqueladd|{{formatnum:481}}]] |- | 229 || [[User:GZKZ|<span style="color:gray">GZKZ</span>]] || [[Special:Contributions/GZKZ|{{formatnum:478}}]] |- | 230 || [[User:Ledoira|<span style="color:gray">Ledoira</span>]] || [[Special:Contributions/Ledoira|{{formatnum:477}}]] |- | 231 || [[User:Japan Football|<span style="color:gray">Japan Football</span>]] || [[Special:Contributions/Japan Football|{{formatnum:476}}]] |- | 232 || [[User:Santista1982|<span style="color:gray">Santista1982</span>]] || [[Special:Contributions/Santista1982|{{formatnum:475}}]] |- | 233 || [[User:Jockerouac|Jockerouac]] || [[Special:Contributions/Jockerouac|{{formatnum:470}}]] |- | 234 || [[User:TXiKi|<span style="color:gray">TXiKi</span>]] || [[Special:Contributions/TXiKi|{{formatnum:468}}]] |- | 235 || [[User:Minorax|Minorax]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:465}}]] |- | 236 || [[User:Riciños|<span style="color:gray">Riciños</span>]] || [[Special:Contributions/Riciños|{{formatnum:457}}]] |- | 237 || [[User:Segredos de Pantón|<span style="color:gray">Segredos de Pantón</span>]] || [[Special:Contributions/Segredos de Pantón|{{formatnum:456}}]] |- | 238 || [[User:Alalvarez|<span style="color:gray">Alalvarez</span>]] || [[Special:Contributions/Alalvarez|{{formatnum:452}}]] |- | 239 || [[User:Oscarpc21|<span style="color:gray">Oscarpc21</span>]] || [[Special:Contributions/Oscarpc21|{{formatnum:433}}]] |- | 240 || [[User:Ceancata|<span style="color:gray">Ceancata</span>]] || [[Special:Contributions/Ceancata|{{formatnum:424}}]] |- | 241 || [[User:Brais pika|<span style="color:gray">Brais pika</span>]] || [[Special:Contributions/Brais pika|{{formatnum:424}}]] |- | 242 || [[User:Semangat|<span style="color:gray">Semangat</span>]] || [[Special:Contributions/Semangat|{{formatnum:420}}]] |- | 243 || [[User:Turonio|<span style="color:gray">Turonio</span>]] || [[Special:Contributions/Turonio|{{formatnum:419}}]] |- | 244 || [[User:Eoax|<span style="color:gray">Eoax</span>]] || [[Special:Contributions/Eoax|{{formatnum:418}}]] |- | 245 || [[User:Txabiwiki|<span style="color:gray">Txabiwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Txabiwiki|{{formatnum:414}}]] |- | 246 || [[User:Pathoschild|Pathoschild]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:411}}]] |- | 247 || [[User:Kamakic|<span style="color:gray">Kamakic</span>]] || [[Special:Contributions/Kamakic|{{formatnum:409}}]] |- | 248 || [[User:Rei Momo|<span style="color:gray">Rei Momo</span>]] || [[Special:Contributions/Rei Momo|{{formatnum:408}}]] |- | 249 || [[User:X4v13r3|<span style="color:gray">X4v13r3</span>]] || [[Special:Contributions/X4v13r3|{{formatnum:406}}]] |- | 250 || [[User:Faia Costeira|<span style="color:gray">Faia Costeira</span>]] || [[Special:Contributions/Faia Costeira|{{formatnum:405}}]] {{/end}} ge27vc68ntveepu0bi7x3f65wkd1789 4 100376 6166228 6165540 2022-08-24T12:02:37Z Jembot 33958 Bot: Actualizando ranking wikitext text/x-wiki {{/begin|250}} |- | 1 || [[User:BanjoBot 2.0|<span style="color:gray">BanjoBot 2.0</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/BanjoBot 2.0|{{formatnum:393002}}]] |- | 2 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:351052}}]] |- | 3 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:211037}}]] |- | 4 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:204630}}]] |- | 5 || [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/InternetArchiveBot|{{formatnum:199338}}]] |- | 6 || [[User:TXiKiBoT|<span style="color:gray">TXiKiBoT</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TXiKiBoT|{{formatnum:140418}}]] |- | 7 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:137439}}]] |- | 8 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:134678}}]] |- | 9 || [[User:EmausBot|EmausBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/EmausBot|{{formatnum:113565}}]] |- | 10 || [[User:Banjo|<span style="color:gray">Banjo</span>]] (Admin) || [[Special:Contributions/Banjo|{{formatnum:110001}}]] |- | 11 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:109245}}]] |- | 12 || [[User:BotDHojalata|<span style="color:gray">BotDHojalata</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/BotDHojalata|{{formatnum:103099}}]] |- | 13 || [[User:Luckas-bot|<span style="color:gray">Luckas-bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Luckas-bot|{{formatnum:102607}}]] |- | 14 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:101613}}]] |- | 15 || [[User:Elisardojm|<span style="color:gray">Elisardojm</span>]] || [[Special:Contributions/Elisardojm|{{formatnum:100129}}]] |- | 16 || [[User:Xqbot|Xqbot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Xqbot|{{formatnum:76611}}]] |- | 17 || [[User:SieBot|<span style="color:gray">SieBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SieBot|{{formatnum:75542}}]] |- | 18 || [[User:Addbot|<span style="color:gray">Addbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Addbot|{{formatnum:71894}}]] |- | 19 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:71835}}]] |- | 20 || [[User:Prevert|<span style="color:gray">Prevert</span>]] || [[Special:Contributions/Prevert|{{formatnum:68670}}]] |- | 21 || [[User:BanjoBot|<span style="color:gray">BanjoBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BanjoBot|{{formatnum:67216}}]] |- | 22 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:66782}}]] |- | 23 || [[User:VolkovBot|<span style="color:gray">VolkovBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/VolkovBot|{{formatnum:63439}}]] |- | 24 || [[User:MerlIwBot|<span style="color:gray">MerlIwBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MerlIwBot|{{formatnum:62905}}]] |- | 25 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:61473}}]] |- | 26 || [[User:XoseBot|<span style="color:gray">XoseBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/XoseBot|{{formatnum:61374}}]] |- | 27 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:60481}}]] |- | 28 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:59366}}]] |- | 29 || [[User:Corribot|Corribot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Corribot|{{formatnum:57448}}]] |- | 30 || [[User:Servando2|Servando2]] || [[Special:Contributions/Servando2|{{formatnum:53376}}]] |- | 31 || [[User:Imxavitooh|<span style="color:gray">Imxavitooh</span>]] || [[Special:Contributions/Imxavitooh|{{formatnum:48021}}]] |- | 32 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:44824}}]] |- | 33 || [[User:Prebot|<span style="color:gray">Prebot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Prebot|{{formatnum:44135}}]] |- | 34 || [[User:Xoacas|Xoacas]] || [[Special:Contributions/Xoacas|{{formatnum:43151}}]] |- | 35 || [[User:AMPERIO|<span style="color:gray">AMPERIO</span>]] (Admin) || [[Special:Contributions/AMPERIO|{{formatnum:42401}}]] |- | 36 || [[User:Lmbuga|<span style="color:gray">Lmbuga</span>]] || [[Special:Contributions/Lmbuga|{{formatnum:40243}}]] |- | 37 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:40166}}]] |- | 38 || [[User:Escarbot|<span style="color:gray">Escarbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Escarbot|{{formatnum:39877}}]] |- | 39 || [[User:Thijs!bot|<span style="color:gray">Thijs!bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Thijs!bot|{{formatnum:39349}}]] |- | 40 || [[User:ListeriaBot|ListeriaBot]] (Bot) || [[Special:Contributions/ListeriaBot|{{formatnum:38338}}]] |- | 41 || [[User:ZéroBot|<span style="color:gray">ZéroBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ZéroBot|{{formatnum:35164}}]] |- | 42 || [[User:ArthurBot|<span style="color:gray">ArthurBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ArthurBot|{{formatnum:34576}}]] |- | 43 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:34406}}]] |- | 44 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:34251}}]] |- | 45 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:32901}}]] |- | 46 || [[User:Krisko|Krisko]] || [[Special:Contributions/Krisko|{{formatnum:32850}}]] |- | 47 || [[User:JAnDbot|<span style="color:gray">JAnDbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/JAnDbot|{{formatnum:31735}}]] |- | 48 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:31451}}]] |- | 49 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:31189}}]] |- | 50 || [[User:RubenWGA|<span style="color:gray">RubenWGA</span>]] || [[Special:Contributions/RubenWGA|{{formatnum:31113}}]] |- | 51 || [[User:Toliño|<span style="color:gray">Toliño</span>]] || [[Special:Contributions/Toliño|{{formatnum:29647}}]] |- | 52 || [[User:Breobot|Breobot]] (Bot) || [[Special:Contributions/Breobot|{{formatnum:29574}}]] |- | 53 || [[User:WikitanvirBot|<span style="color:gray">WikitanvirBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/WikitanvirBot|{{formatnum:28904}}]] |- | 54 || [[User:Anton45|<span style="color:gray">Anton45</span>]] || [[Special:Contributions/Anton45|{{formatnum:28460}}]] |- | 55 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:26109}}]] |- | 56 || [[User:Fendetestas|Fendetestas]] || [[Special:Contributions/Fendetestas|{{formatnum:25888}}]] |- | 57 || [[User:Albert galiza|<span style="color:gray">Albert galiza</span>]] || [[Special:Contributions/Albert galiza|{{formatnum:23061}}]] |- | 58 || [[User:Maria zaos|Maria zaos]] || [[Special:Contributions/Maria zaos|{{formatnum:22806}}]] |- | 59 || [[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] (Bot) || [[Special:Contributions/MediaWiki message delivery|{{formatnum:22116}}]] |- | 60 || [[User:MelancholieBot|<span style="color:gray">MelancholieBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MelancholieBot|{{formatnum:21928}}]] |- | 61 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:21762}}]] |- | 62 || [[User:Nachonion|<span style="color:gray">Nachonion</span>]] || [[Special:Contributions/Nachonion|{{formatnum:21448}}]] |- | 63 || [[User:YurikBot|<span style="color:gray">YurikBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/YurikBot|{{formatnum:21279}}]] |- | 64 || [[User:Angeldomcer|Angeldomcer]] || [[Special:Contributions/Angeldomcer|{{formatnum:19826}}]] |- | 65 || [[User:Sobreira|<span style="color:gray">Sobreira</span>]] || [[Special:Contributions/Sobreira|{{formatnum:19752}}]] |- | 66 || [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] (Bot) || [[Special:Contributions/CommonsDelinker|{{formatnum:19535}}]] |- | 67 || [[User:Vivaelcelta|Vivaelcelta]] || [[Special:Contributions/Vivaelcelta|{{formatnum:18522}}]] |- | 68 || [[User:Zaosbot|<span style="color:gray">Zaosbot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Zaosbot|{{formatnum:18473}}]] |- | 69 || [[User:Xosé|<span style="color:gray">Xosé</span>]] || [[Special:Contributions/Xosé|{{formatnum:17175}}]] |- | 70 || [[User:Agremon|Agremon]] || [[Special:Contributions/Agremon|{{formatnum:15722}}]] |- | 71 || [[User:Loveless|<span style="color:gray">Loveless</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Loveless|{{formatnum:15666}}]] |- | 72 || [[User:ChuispastonBot|<span style="color:gray">ChuispastonBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/ChuispastonBot|{{formatnum:15335}}]] |- | 73 || [[User:Hugo22|<span style="color:gray">Hugo22</span>]] || [[Special:Contributions/Hugo22|{{formatnum:15286}}]] |- | 74 || [[User:Rocastelo|<span style="color:gray">Rocastelo</span>]] || [[Special:Contributions/Rocastelo|{{formatnum:15163}}]] |- | 75 || [[User:PepedoCouto|<span style="color:gray">PepedoCouto</span>]] || [[Special:Contributions/PepedoCouto|{{formatnum:15153}}]] |- | 76 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:14901}}]] |- | 77 || [[User:Calq|Calq]] || [[Special:Contributions/Calq|{{formatnum:14325}}]] |- | 78 || [[User:KLBot2|<span style="color:gray">KLBot2</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/KLBot2|{{formatnum:14320}}]] |- | 79 || [[User:Xosé Antonio|Xosé Antonio]] || [[Special:Contributions/Xosé Antonio|{{formatnum:14258}}]] |- | 80 || [[User:Xoán Carlos Fraga|<span style="color:gray">Xoán Carlos Fraga</span>]] || [[Special:Contributions/Xoán Carlos Fraga|{{formatnum:13785}}]] |- | 81 || [[User:JaviP96|<span style="color:gray">JaviP96</span>]] || [[Special:Contributions/JaviP96|{{formatnum:13744}}]] |- | 82 || [[User:Gallaecio|Gallaecio]] || [[Special:Contributions/Gallaecio|{{formatnum:13524}}]] |- | 83 || [[User:Jembot|Jembot]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Jembot|{{formatnum:12710}}]] |- | 84 || [[User:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] || [[Special:Contributions/Vitoriaogando|{{formatnum:12681}}]] |- | 85 || [[User:ToloBot|<span style="color:gray">ToloBot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/ToloBot|{{formatnum:12606}}]] |- | 86 || [[User:Lles|Lles]] || [[Special:Contributions/Lles|{{formatnum:12342}}]] |- | 87 || [[User:Castelao|Castelao]] || [[Special:Contributions/Castelao|{{formatnum:11883}}]] |- | 88 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:11695}}]] |- | 89 || [[User:Lansbricae|<span style="color:gray">Lansbricae</span>]] || [[Special:Contributions/Lansbricae|{{formatnum:11584}}]] |- | 90 || [[User:JonnyJonny|JonnyJonny]] || [[Special:Contributions/JonnyJonny|{{formatnum:11467}}]] |- | 91 || [[User:AlleborgoBot|<span style="color:gray">AlleborgoBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AlleborgoBot|{{formatnum:11120}}]] |- | 92 || [[User:TobeBot|<span style="color:gray">TobeBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TobeBot|{{formatnum:10433}}]] |- | 93 || [[User:Isili0n|<span style="color:gray">Isili0n</span>]] || [[Special:Contributions/Isili0n|{{formatnum:10315}}]] |- | 94 || [[User:Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki|<span style="color:gray">Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki|{{formatnum:10095}}]] |- | 95 || [[User:Ptbotgourou|<span style="color:gray">Ptbotgourou</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Ptbotgourou|{{formatnum:10053}}]] |- | 96 || [[User:Idioma-bot|<span style="color:gray">Idioma-bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Idioma-bot|{{formatnum:9722}}]] |- | 97 || [[User:Ramiro Torres|<span style="color:gray">Ramiro Torres</span>]] || [[Special:Contributions/Ramiro Torres|{{formatnum:9665}}]] |- | 98 || [[User:Elvire|<span style="color:gray">Elvire</span>]] || [[Special:Contributions/Elvire|{{formatnum:9583}}]] |- | 99 || [[User:Iago Pillado|<span style="color:gray">Iago Pillado</span>]] || [[Special:Contributions/Iago Pillado|{{formatnum:9259}}]] |- | 100 || [[User:Rei-bot|<span style="color:gray">Rei-bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rei-bot|{{formatnum:9136}}]] |- | 101 || [[User:MastiBot|<span style="color:gray">MastiBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MastiBot|{{formatnum:8913}}]] |- | 102 || [[User:DragonBot|<span style="color:gray">DragonBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/DragonBot|{{formatnum:8896}}]] |- | 103 || [[User:KamikazeBot|<span style="color:gray">KamikazeBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/KamikazeBot|{{formatnum:8470}}]] |- | 104 || [[User:Xabier Cancela|<span style="color:gray">Xabier Cancela</span>]] || [[Special:Contributions/Xabier Cancela|{{formatnum:8410}}]] |- | 105 || [[User:Judcosta|<span style="color:gray">Judcosta</span>]] || [[Special:Contributions/Judcosta|{{formatnum:8391}}]] |- | 106 || [[User:Paradanta|<span style="color:gray">Paradanta</span>]] || [[Special:Contributions/Paradanta|{{formatnum:8314}}]] |- | 107 || [[User:TjBot|<span style="color:gray">TjBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TjBot|{{formatnum:8128}}]] |- | 108 || [[User:RedBot|<span style="color:gray">RedBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/RedBot|{{formatnum:8120}}]] |- | 109 || [[User:Martinho12|<span style="color:gray">Martinho12</span>]] || [[Special:Contributions/Martinho12|{{formatnum:8026}}]] |- | 110 || [[User:Unhanova|<span style="color:gray">Unhanova</span>]] || [[Special:Contributions/Unhanova|{{formatnum:7964}}]] |- | 111 || [[User:MalafayaBot|<span style="color:gray">MalafayaBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MalafayaBot|{{formatnum:7890}}]] |- | 112 || [[User:Makecat-bot|<span style="color:gray">Makecat-bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Makecat-bot|{{formatnum:7780}}]] |- | 113 || [[User:Synthebot|<span style="color:gray">Synthebot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Synthebot|{{formatnum:7614}}]] |- | 114 || [[User:Caronium|<span style="color:gray">Caronium</span>]] || [[Special:Contributions/Caronium|{{formatnum:7605}}]] |- | 115 || [[User:Chairebot|<span style="color:gray">Chairebot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Chairebot|{{formatnum:7541}}]] |- | 116 || [[User:Shyde|<span style="color:gray">Shyde</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Shyde|{{formatnum:7206}}]] |- | 117 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:7091}}]] |- | 118 || [[User:LucienBOT|<span style="color:gray">LucienBOT</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/LucienBOT|{{formatnum:7089}}]] |- | 119 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:7037}}]] |- | 120 || [[User:Fis-mulleres|Fis-mulleres]] || [[Special:Contributions/Fis-mulleres|{{formatnum:7029}}]] |- | 121 || [[User:Rubinbot|<span style="color:gray">Rubinbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rubinbot|{{formatnum:6789}}]] |- | 122 || [[User:Aosbot|<span style="color:gray">Aosbot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Aosbot|{{formatnum:6362}}]] |- | 123 || [[User:Alma~glwiki|<span style="color:gray">Alma~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Alma~glwiki|{{formatnum:6357}}]] |- | 124 || [[User:FlaBot|<span style="color:gray">FlaBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/FlaBot|{{formatnum:6309}}]] |- | 125 || [[User:Xan de ningures|<span style="color:gray">Xan de ningures</span>]] || [[Special:Contributions/Xan de ningures|{{formatnum:6181}}]] |- | 126 || [[User:BotMultichill|<span style="color:gray">BotMultichill</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BotMultichill|{{formatnum:5983}}]] |- | 127 || [[User:JackieBot|<span style="color:gray">JackieBot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/JackieBot|{{formatnum:5960}}]] |- | 128 || [[User:Joao Xavier|<span style="color:gray">Joao Xavier</span>]] || [[Special:Contributions/Joao Xavier|{{formatnum:5946}}]] |- | 129 || [[User:Amirobot|<span style="color:gray">Amirobot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Amirobot|{{formatnum:5756}}]] |- | 130 || [[User:RNC|<span style="color:gray">RNC</span>]] || [[Special:Contributions/RNC|{{formatnum:5354}}]] |- | 131 || [[User:Dodro|<span style="color:gray">Dodro</span>]] || [[Special:Contributions/Dodro|{{formatnum:5180}}]] |- | 132 || [[User:DSisyphBot|<span style="color:gray">DSisyphBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/DSisyphBot|{{formatnum:5152}}]] |- | 133 || [[User:Xapones|<span style="color:gray">Xapones</span>]] || [[Special:Contributions/Xapones|{{formatnum:5028}}]] |- | 134 || [[User:Sernostri|<span style="color:gray">Sernostri</span>]] || [[Special:Contributions/Sernostri|{{formatnum:4990}}]] |- | 135 || [[User:Xelo2004|<span style="color:gray">Xelo2004</span>]] || [[Special:Contributions/Xelo2004|{{formatnum:4946}}]] |- | 136 || [[User:Nonso91|Nonso91]] || [[Special:Contributions/Nonso91|{{formatnum:4779}}]] |- | 137 || [[User:CarsracBot|<span style="color:gray">CarsracBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/CarsracBot|{{formatnum:4532}}]] |- | 138 || [[User:Alyssalover|<span style="color:gray">Alyssalover</span>]] || [[Special:Contributions/Alyssalover|{{formatnum:4515}}]] |- | 139 || [[User:ArtaiGZ|<span style="color:gray">ArtaiGZ</span>]] || [[Special:Contributions/ArtaiGZ|{{formatnum:4511}}]] |- | 140 || [[User:Cheluco|<span style="color:gray">Cheluco</span>]] || [[Special:Contributions/Cheluco|{{formatnum:4504}}]] |- | 141 || [[User:BodhisattvaBot|<span style="color:gray">BodhisattvaBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BodhisattvaBot|{{formatnum:4333}}]] |- | 142 || [[User:Chlewbot|<span style="color:gray">Chlewbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Chlewbot|{{formatnum:4273}}]] |- | 143 || [[User:CommonsTicker|<span style="color:gray">CommonsTicker</span>]] || [[Special:Contributions/CommonsTicker|{{formatnum:4201}}]] |- | 144 || [[User:Mgl.branco|<span style="color:gray">Mgl.branco</span>]] || [[Special:Contributions/Mgl.branco|{{formatnum:4166}}]] |- | 145 || [[User:Meu rei|<span style="color:gray">Meu rei</span>]] || [[Special:Contributions/Meu rei|{{formatnum:4047}}]] |- | 146 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:4021}}]] |- | 147 || [[User:BOTarate|<span style="color:gray">BOTarate</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BOTarate|{{formatnum:4007}}]] |- | 148 || [[User:AvocatoBot|<span style="color:gray">AvocatoBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AvocatoBot|{{formatnum:3973}}]] |- | 149 || [[User:Xosel|<span style="color:gray">Xosel</span>]] || [[Special:Contributions/Xosel|{{formatnum:3966}}]] |- | 150 || [[User:Marrovi|<span style="color:gray">Marrovi</span>]] || [[Special:Contributions/Marrovi|{{formatnum:3904}}]] |- | 151 || [[User:Oilisab|<span style="color:gray">Oilisab</span>]] || [[Special:Contributions/Oilisab|{{formatnum:3723}}]] |- | 152 || [[User:Nallimbot|<span style="color:gray">Nallimbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Nallimbot|{{formatnum:3706}}]] |- | 153 || [[User:Robbot|<span style="color:gray">Robbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Robbot|{{formatnum:3606}}]] |- | 154 || [[User:Arco de Rayne|<span style="color:gray">Arco de Rayne</span>]] || [[Special:Contributions/Arco de Rayne|{{formatnum:3606}}]] |- | 155 || [[User:Rezabot|<span style="color:gray">Rezabot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Rezabot|{{formatnum:3579}}]] |- | 156 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:3567}}]] |- | 157 || [[User:JYBot|<span style="color:gray">JYBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/JYBot|{{formatnum:3522}}]] |- | 158 || [[User:Mjbmrbot|<span style="color:gray">Mjbmrbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Mjbmrbot|{{formatnum:3457}}]] |- | 159 || [[User:PipepBot|<span style="color:gray">PipepBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/PipepBot|{{formatnum:3402}}]] |- | 160 || [[User:Xandrwijk|<span style="color:gray">Xandrwijk</span>]] || [[Special:Contributions/Xandrwijk|{{formatnum:3364}}]] |- | 161 || [[User:Carronada|<span style="color:gray">Carronada</span>]] || [[Special:Contributions/Carronada|{{formatnum:3324}}]] |- | 162 || [[User:PixelBot|<span style="color:gray">PixelBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/PixelBot|{{formatnum:3279}}]] |- | 163 || [[User:Manudosde|<span style="color:gray">Manudosde</span>]] || [[Special:Contributions/Manudosde|{{formatnum:3209}}]] |- | 164 || [[User:Miñato|<span style="color:gray">Miñato</span>]] || [[Special:Contributions/Miñato|{{formatnum:3198}}]] |- | 165 || [[User:CristianCb|CristianCb]] || [[Special:Contributions/CristianCb|{{formatnum:3142}}]] |- | 166 || [[User:4bot|<span style="color:gray">4bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/4bot|{{formatnum:3067}}]] |- | 167 || [[User:MGA73bot|MGA73bot]] (Bot) || [[Special:Contributions/MGA73bot|{{formatnum:3053}}]] |- | 168 || [[User:BenoniBot~glwiki|<span style="color:gray">BenoniBot~glwiki</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/BenoniBot~glwiki|{{formatnum:3047}}]] |- | 169 || [[User:Vagobot|<span style="color:gray">Vagobot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Vagobot|{{formatnum:3032}}]] |- | 170 || [[User:YonaBot|<span style="color:gray">YonaBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/YonaBot|{{formatnum:3005}}]] |- | 171 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:2986}}]] |- | 172 || [[User:Fryant|<span style="color:gray">Fryant</span>]] || [[Special:Contributions/Fryant|{{formatnum:2951}}]] |- | 173 || [[User:Pontevedra78|<span style="color:gray">Pontevedra78</span>]] || [[Special:Contributions/Pontevedra78|{{formatnum:2753}}]] |- | 174 || [[User:MrCarlete|<span style="color:gray">MrCarlete</span>]] || [[Special:Contributions/MrCarlete|{{formatnum:2748}}]] |- | 175 || [[User:Adalbertofrenesi|<span style="color:gray">Adalbertofrenesi</span>]] || [[Special:Contributions/Adalbertofrenesi|{{formatnum:2743}}]] |- | 176 || [[User:Nicole|<span style="color:gray">Nicole</span>]] || [[Special:Contributions/Nicole|{{formatnum:2721}}]] |- | 177 || [[User:Emilio juanatey|<span style="color:gray">Emilio juanatey</span>]] || [[Special:Contributions/Emilio juanatey|{{formatnum:2698}}]] |- | 178 || [[User:WiKorunna|<span style="color:gray">WiKorunna</span>]] || [[Special:Contributions/WiKorunna|{{formatnum:2669}}]] |- | 179 || [[User:Purbo T|<span style="color:gray">Purbo T</span>]] || [[Special:Contributions/Purbo T|{{formatnum:2646}}]] |- | 180 || [[User:Movses-bot|<span style="color:gray">Movses-bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Movses-bot|{{formatnum:2596}}]] |- | 181 || [[User:Ourol|<span style="color:gray">Ourol</span>]] || [[Special:Contributions/Ourol|{{formatnum:2558}}]] |- | 182 || [[User:Almabot|<span style="color:gray">Almabot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Almabot|{{formatnum:2549}}]] |- | 183 || [[User:Victortpr|<span style="color:gray">Victortpr</span>]] || [[Special:Contributions/Victortpr|{{formatnum:2518}}]] |- | 184 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:2495}}]] |- | 185 || [[User:Força do Barbantinho|<span style="color:gray">Força do Barbantinho</span>]] || [[Special:Contributions/Força do Barbantinho|{{formatnum:2483}}]] |- | 186 || [[User:Sz-iwbot|<span style="color:gray">Sz-iwbot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Sz-iwbot|{{formatnum:2479}}]] |- | 187 || [[User:Pementa|Pementa]] || [[Special:Contributions/Pementa|{{formatnum:2474}}]] |- | 188 || [[User:Suarez ruibal|<span style="color:gray">Suarez ruibal</span>]] || [[Special:Contributions/Suarez ruibal|{{formatnum:2389}}]] |- | 189 || [[User:Maañón|<span style="color:gray">Maañón</span>]] || [[Special:Contributions/Maañón|{{formatnum:2361}}]] |- | 190 || [[User:GhalyBot|<span style="color:gray">GhalyBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/GhalyBot|{{formatnum:2322}}]] |- | 191 || [[User:Jorges65|Jorges65]] || [[Special:Contributions/Jorges65|{{formatnum:2312}}]] |- | 192 || [[User:Todesfuge|<span style="color:gray">Todesfuge</span>]] || [[Special:Contributions/Todesfuge|{{formatnum:2309}}]] |- | 193 || [[User:HerculeBot|<span style="color:gray">HerculeBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/HerculeBot|{{formatnum:2273}}]] |- | 194 || [[User:CocuBot|<span style="color:gray">CocuBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/CocuBot|{{formatnum:2247}}]] |- | 195 || [[User:AlberteBot|<span style="color:gray">AlberteBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/AlberteBot|{{formatnum:2237}}]] |- | 196 || [[User:Darkicebot|<span style="color:gray">Darkicebot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Darkicebot|{{formatnum:2144}}]] |- | 197 || [[User:Furado|<span style="color:gray">Furado</span>]] || [[Special:Contributions/Furado|{{formatnum:2080}}]] |- | 198 || [[User:Calrosfking|<span style="color:gray">Calrosfking</span>]] || [[Special:Contributions/Calrosfking|{{formatnum:2079}}]] |- | 199 || [[User:Miguel.lima|<span style="color:gray">Miguel.lima</span>]] || [[Special:Contributions/Miguel.lima|{{formatnum:2074}}]] |- | 200 || [[User:Jordav|<span style="color:gray">Jordav</span>]] || [[Special:Contributions/Jordav|{{formatnum:2057}}]] |- | 201 || [[User:CoroRP|<span style="color:gray">CoroRP</span>]] || [[Special:Contributions/CoroRP|{{formatnum:2035}}]] |- | 202 || [[User:SassoBot|<span style="color:gray">SassoBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SassoBot|{{formatnum:2003}}]] |- | 203 || [[User:MystBot|<span style="color:gray">MystBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MystBot|{{formatnum:1993}}]] |- | 204 || [[User:Woden|<span style="color:gray">Woden</span>]] || [[Special:Contributions/Woden|{{formatnum:1931}}]] |- | 205 || [[User:Pontesiño|<span style="color:gray">Pontesiño</span>]] || [[Special:Contributions/Pontesiño|{{formatnum:1863}}]] |- | 206 || [[User:FormacionWiki|<span style="color:gray">FormacionWiki</span>]] || [[Special:Contributions/FormacionWiki|{{formatnum:1843}}]] |- | 207 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:1835}}]] |- | 208 || [[User:WikiDreamer Bot|<span style="color:gray">WikiDreamer Bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/WikiDreamer Bot|{{formatnum:1825}}]] |- | 209 || [[User:MVF|<span style="color:gray">MVF</span>]] || [[Special:Contributions/MVF|{{formatnum:1816}}]] |- | 210 || [[User:Jchapela|<span style="color:gray">Jchapela</span>]] || [[Special:Contributions/Jchapela|{{formatnum:1813}}]] |- | 211 || [[User:HiW-Bot|<span style="color:gray">HiW-Bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/HiW-Bot|{{formatnum:1803}}]] |- | 212 || [[User:Uxío|<span style="color:gray">Uxío</span>]] || [[Special:Contributions/Uxío|{{formatnum:1756}}]] |- | 213 || [[User:タチコマ robot|<span style="color:gray">タチコマ robot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/タチコマ robot|{{formatnum:1755}}]] |- | 214 || [[User:Xián|<span style="color:gray">Xián</span>]] || [[Special:Contributions/Xián|{{formatnum:1749}}]] |- | 215 || [[User:Elster~glwiki|<span style="color:gray">Elster~glwiki</span>]] || [[Special:Contributions/Elster~glwiki|{{formatnum:1748}}]] |- | 216 || [[User:Petillés|<span style="color:gray">Petillés</span>]] || [[Special:Contributions/Petillés|{{formatnum:1735}}]] |- | 217 || [[User:Marcio|<span style="color:gray">Marcio</span>]] || [[Special:Contributions/Marcio|{{formatnum:1721}}]] |- | 218 || [[User:Brais Oliveira|Brais Oliveira]] || [[Special:Contributions/Brais Oliveira|{{formatnum:1662}}]] |- | 219 || [[User:Stoni|Stoni]] || [[Special:Contributions/Stoni|{{formatnum:1634}}]] |- | 220 || [[User:Pexego|<span style="color:gray">Pexego</span>]] || [[Special:Contributions/Pexego|{{formatnum:1629}}]] |- | 221 || [[User:Xabade|Xabade]] || [[Special:Contributions/Xabade|{{formatnum:1616}}]] |- | 222 || [[User:Brathxa|Brathxa]] || [[Special:Contributions/Brathxa|{{formatnum:1589}}]] |- | 223 || [[User:Chabi|<span style="color:gray">Chabi</span>]] || [[Special:Contributions/Chabi|{{formatnum:1585}}]] |- | 224 || [[User:Quorthom|<span style="color:gray">Quorthom</span>]] || [[Special:Contributions/Quorthom|{{formatnum:1576}}]] |- | 225 || [[User:Ibercastell|<span style="color:gray">Ibercastell</span>]] || [[Special:Contributions/Ibercastell|{{formatnum:1573}}]] |- | 226 || [[User:Almaffi|<span style="color:gray">Almaffi</span>]] || [[Special:Contributions/Almaffi|{{formatnum:1573}}]] |- | 227 || [[User:Silverfox|<span style="color:gray">Silverfox</span>]] || [[Special:Contributions/Silverfox|{{formatnum:1551}}]] |- | 228 || [[User:Marcos B. R.|<span style="color:gray">Marcos B. R.</span>]] || [[Special:Contributions/Marcos B. R.|{{formatnum:1537}}]] |- | 229 || [[User:Andalcant|<span style="color:gray">Andalcant</span>]] || [[Special:Contributions/Andalcant|{{formatnum:1532}}]] |- | 230 || [[User:Zwobot|<span style="color:gray">Zwobot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Zwobot|{{formatnum:1528}}]] |- | 231 || [[User:SpBot|<span style="color:gray">SpBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/SpBot|{{formatnum:1501}}]] |- | 232 || [[User:VaiPolaSombra|<span style="color:gray">VaiPolaSombra</span>]] || [[Special:Contributions/VaiPolaSombra|{{formatnum:1480}}]] |- | 233 || [[User:Rotlink|<span style="color:gray">Rotlink</span>]] || [[Special:Contributions/Rotlink|{{formatnum:1424}}]] |- | 234 || [[User:Invadibot|<span style="color:gray">Invadibot</span>]] (Bot) || [[Special:Contributions/Invadibot|{{formatnum:1414}}]] |- | 235 || [[User:Regato das Tres Regueiras|<span style="color:gray">Regato das Tres Regueiras</span>]] || [[Special:Contributions/Regato das Tres Regueiras|{{formatnum:1388}}]] |- | 236 || [[User:Viascos|<span style="color:gray">Viascos</span>]] || [[Special:Contributions/Viascos|{{formatnum:1385}}]] |- | 237 || [[User:Iscream icecream|Iscream icecream]] || [[Special:Contributions/Iscream icecream|{{formatnum:1350}}]] |- | 238 || [[User:Muro Bot|<span style="color:gray">Muro Bot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/Muro Bot|{{formatnum:1350}}]] |- | 239 || [[User:Dannycas|<span style="color:gray">Dannycas</span>]] || [[Special:Contributions/Dannycas|{{formatnum:1331}}]] |- | 240 || [[User:La fabrica de nubes|<span style="color:gray">La fabrica de nubes</span>]] || [[Special:Contributions/La fabrica de nubes|{{formatnum:1319}}]] |- | 241 || [[User:Porto|<span style="color:gray">Porto</span>]] || [[Special:Contributions/Porto|{{formatnum:1296}}]] |- | 242 || [[User:Iagocasabiell|<span style="color:gray">Iagocasabiell</span>]] || [[Special:Contributions/Iagocasabiell|{{formatnum:1287}}]] |- | 243 || [[User:MedBot~glwiki|<span style="color:gray">MedBot~glwiki</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/MedBot~glwiki|{{formatnum:1278}}]] |- | 244 || [[User:Vilachan|<span style="color:gray">Vilachan</span>]] || [[Special:Contributions/Vilachan|{{formatnum:1276}}]] |- | 245 || [[User:Acerto|<span style="color:gray">Acerto</span>]] || [[Special:Contributions/Acerto|{{formatnum:1267}}]] |- | 246 || [[User:Moderador|<span style="color:gray">Moderador</span>]] || [[Special:Contributions/Moderador|{{formatnum:1174}}]] |- | 247 || [[User:TuvicBot|<span style="color:gray">TuvicBot</span>]] (Bot*) || [[Special:Contributions/TuvicBot|{{formatnum:1172}}]] |- | 248 || [[User:Soleil222|<span style="color:gray">Soleil222</span>]] || [[Special:Contributions/Soleil222|{{formatnum:1127}}]] |- | 249 || [[User:Esquwiki|Esquwiki]] || [[Special:Contributions/Esquwiki|{{formatnum:1102}}]] |- | 250 || [[User:AmeliaVR2019|<span style="color:gray">AmeliaVR2019</span>]] || [[Special:Contributions/AmeliaVR2019|{{formatnum:1089}}]] {{/end}} iv4pu7kmhi4iqe3jwi64z0xnek4pp5i 0 111910 6166253 4115363 2022-08-24T13:14:41Z Houss 2020 129200 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Notre Dame la Major.jpg|miniatura|dereita|250px|Catedral da Maior, en Marsella]] A '''catedral de Santa María a Maior de Marsella''', denominada en francés '''Sainte-Marie-Majeure''', coñecida tamén como '''Catedral de la Major''' ou '''basílica de Sainte-Marie-Majeure''', de evocación oriental por mor do seu estilo neobizantino, é a Catedral de [[Marsella]], ([[Bocas do Ródano]], [[Provenza]], [[Francia]]). Foi construída na segunda metade do [[século XIX]], entre 1852 e 1893. == Historia == O século XIX significou para a cidade un período de crecemento económico, social e [[Demografía|demográfico]]. Engalánase con edificios importantes: a estación Saint-Charles (1848), o Pazo da Bolsa (1852), o Pazo Longchamp (1862), o Pazo do Pharo (1854) ou a basílica [[Notre-Dame de la Garde]] (1864). É neste contexto onde se decide a [[construción]] dunha nova [[catedral]], segundo os patróns marcados polo arquitecto [[Léon Vaudoyer]]. A catedral da Maior eríxese sobre unha explanada entre o Vello Porto e o «novo» porto de comercio, preto do barrio da Joliette e do Forte Saint Jean. A súa [[arquitectura]] e a súa [[ornamentación]] interior, en [[mármore]] e [[pórfiro]], dánlle un aspecto particular para un edificio relixioso. Foi transformada en [[basílica]] menor por [[León XIII]] o [[24 de xaneiro]] de [[1896]]. == Galeria de fotos == <gallery> Ficheiro:Cathédrale Sainte-Marie-Majeure de Marseille 02.jpg Ficheiro:Cathédrale Sainte-Marie-Majeure de Marseille 01.jpg </gallery> == Véxase tamén == {{Commonscat|Cathédrale de la Major de Marseille}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Arquitectura relixiosa de Francia]] [[Categoría:Marsella]] 14a9yvd89r9fago38t08dmsof8she7j 14 113628 6166256 2917492 2022-08-24T13:34:15Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Mitoloxía mesoamericana|Azteca]] [[Categoría:Aztecas]] gf2bypj0lb3xz8ue913ufk3cycnlagw 6166263 6166256 2022-08-24T13:41:49Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía mesoamericana|Azteca]] [[Categoría:Aztecas]] j36vk7ksoickouu32s4na2n3r05hgho 6166265 6166263 2022-08-24T13:44:23Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía mesoamericana|Azteca]] [[Categoría:Aztecas]] [[Categoría:Politeísmo]] nk0joep221m5gksbejlqz1d7ov0gsrh 6166266 6166265 2022-08-24T13:44:58Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía mesoamericana|Azteca]] [[Categoría:Aztecas]] [[Categoría:Politeísmo]] [[Categoría:Mitoloxía uto-azteca]] cxjv62f7lgtzg6r21kf1yj2sjt412b6 6166267 6166266 2022-08-24T13:45:09Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía mesoamericana|Azteca]] [[Categoría:Aztecas]] [[Categoría:Politeísmo|Azteca]] [[Categoría:Mitoloxía uto-azteca|Azteca]] trv4hawrsma5ayeupreycps02e9p4v3 0 114284 6166536 5588892 2022-08-25T07:35:17Z Estevoaei 1131 /* Actualidade */ + ref wikitext text/x-wiki {{sen referencias|data=decembro de 2018}} Unha '''virxe xuramentada''' é un rol social presente nas sociedades patriarcais dos [[Balcáns]] nos que, debido a determinadas razóns, algunhas [[muller]]es optan por levar unha vida de [[home]] vivindo como tal e adoptan unha postura inflexible de [[castidade]]. ==O rol social da "virxe xuramentada"== O termo virxe xuramentada adoita vencellarse cun rol tradicional da antiga [[Iugoslavia]] e do norte de [[Albania]]. Este rol aparece principalmente nas sociedades patriarcais rurais das terras altas do norte de Albania. Estas sociedades réxense polo código do ''Kanun'', que establece unha serie de modelos de comportamento que afectan ao modo de vida de quen o segue. Entre outras cousas establece que só os homes poden [[Herdanza|herdar]] os ben [[Familia (socioloxía)|familiares]], ou que a muller, tralo [[casamento]], pasa a "pertencer" ao home e maila súa familia. Nestas sociedades os matrimonios arránxanse por conveniencia. O ''Kanun'' establece tamén unha serie de parámetros que establecen as actividades propias do home e da muller na comunidade. Estes parámetros determinan, así mesmo, unha serie de requisitos referidos ao vestiario, como que as mulleres só poden vestir con saias longas, mandis e, nas casas máis tradicionais, veos. A importancia do rol do home nestas sociedades patriarcais levou á aparición do rol da virxe xuramentada. Estas son mulleres que adoptan o rol do home na comunidade, converténdose deste xeito en patriarcas da súa familia. Este rol naceu debido á histórica falta de homes nestas sociedades, debido principalmente á violencia entre clans e a opresión [[Imperio otomán|otomá]]. Así, en moitos clans, a muller vese obrigada á adoptar o rol do patriarca ao non haber fillo home que herde, converténdose na ''ostajnica'' ou reemprazamento feminino. Noutros casos a muller vese obrigada a converterse en virxe xuramentada cando rexeita o casamento arranxado polos seus pais. As "virxes xuramentadas" gozan dunha serie de privilexios dos que as outras mulleres non contan. Elas poden [[fumar]], asistir a eventos masculinos, participar en actividades masculinas, empregar certos aparellos masculinos como [[arma]]s e determinados [[instrumento musical|instrumentos musicais]], e, en xeral, obter o respecto dos homes do clan. Porén, existen algunhas limitacións. As virxes xuramentadas, como o seu nome indica, non poden manter relacións sexuais. Tampouco poden participar nas loitas entre clans, unha das principais causas da mortalidade masculina. Nos casos extremos nos que o clan estea en perigo, as virxes poden participar na loita pero só levando a cabo actividades que non poñan en perigo a súa vida. Os termos propios cos que se refiren ás ''virxes xuramentadas'' nas [[linguas eslavas meridionais]] son: ''tobelija'' ou ''tybelí'', ''ostajnica'' "a que está" ou ''muskobanja'' "muller como home"; en [[Lingua albanesa|albanés]]: ''virgjineshtë''. ==Actualidade== Na moderna Albania a práctica está desaparecendo. Durante a época do réxime [[comunismo|comunista]], o goberno deixou de apoiar esta práctica. Trala fin do comunismo en Albania, as mulleres tiñan case os mesmo dereitos cos homes, especialmente nas rexións do centro e do sur, ficando a práctica reducida á algunhas familias patriarcais do norte do país.<ref name="smh_June_27_2008">{{Cita web |data=27 de xuño de 2008|url = http://www.smh.com.au/news/world/women-have-to-swap-genders-to-survive/2008/06/26/1214472673664.html?page=fullpage#contentSwap1|título = At home with Albania's last sworn virgins|format = HTML |autor = Sydney Morning Herald| dataacceso = 07-10-2008}}</ref> En 2013 había unhas trinte virxes xuramentadas no país<ref>{{cita novas|url=https://www.elcomercio.es/20130829/mas-actualidad/sociedad/increible-historia-mujeres-albanas-201308291117_amp.html|título=La increíble historia de mujeres albanas que deciden vivir como hombres|xornal=El Comercio|data=29 de agosto de 2013|lingua=es}}</ref>, ao que habería que engadir un número semellante que habita nos países veciños. A maioría destas mulleres teñen máis de cincuenta anos. == Notas == {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Bibliografía=== * René Grémaux: "Woman Becomes Man in the Balkans", ''in'' Gilbert Herdt, ed. 1996: ''Third Sex Third Gender: Beyond Sexual Dimorphism in Culture and History''. ISBN 0-942299-82-5 * Antonia Young 2000: ''Women Who Become Men: Albanian Sworn Virgins''. ISBN 1-85973-335-2 * [[Alice Munro]], "The Albanian Virgin," a piece of short fiction in the collection ''[[Open Secrets]]'', published in 1994. ISBN 0-679435-75-1 ===Outros artigos=== * [[Monxa]] * [[Celibato]] * [[Vestal]] === Ligazóns externas === * Aleksandra Djajic Horváth. [https://web.archive.org/web/20130515063954/http://www.anthropologymatters.com/journal/2003-2/horvath2003_tangle.htm A tangle of multiple transgressions: The western gaze and the Tobelija (Balkan sworn-virgin-cross-dressers) in the 19th and 20th centuries.] ''Anthropology Matters Journal'' 2003-2. * [https://web.archive.org/web/20081018221818/http://www.jolique.com/gender/crossing_boundaries.htm When women become men] an article on the Albanian phenomenon * ''[[The Washington Post]]'' [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/08/10/AR2007081002158.html The Sacrifices of Albania's 'Sworn Virgins': A Rockville Filmmaker Tells Of an Old Custom That Both Liberates and Limits Women.] By Joshua Zumbrun, Washington Post Staff Writer, Saturday, agosto 11, 2007; Page C01. {{Orientación e identidade xenérico-sexuais}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Terceiro xénero]] [[Categoría:LGTB]] 15nlwarww3dxeekf4ryiindf02nvxlc 14 121812 6166270 5749149 2022-08-24T13:47:57Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} {{Commonscat|Uto-Aztecan languages}} {{ORDENAR:Uto-azteca}} [[Categoría:Familias de linguas]] [[Categoría:Linguas de México]] [[Categoría:Linguas indíxenas de América]] [[Categoría:Cultura uto-azteca]] 8wcei7efcft8lh0yr3o7hqso592sr0r 0 126250 6166676 5524335 2022-08-25T11:42:48Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Futbolista | nome_xogador = Ilian Kiriakov | imaxe = | pé = | nome_completo = Ilian Ivanov Kiriakov | nacemento = 4 de agosto de 1967 {{idade|4|8|1967}} | cidade = [[Lesicheri]] | país = [[Bulgaria]] | altura = 1,65 m. | posición = [[Posicións no fútbol|Defensa]] | club_actual = | club_número = | youthyears1 = | youthclubs1 = | years1 = 1984–1991 | clubs1 = [[FC Etar (Veliko Tarnovo)|Etar]] | caps1 = 168 | goals1 = 15 | years2 = 1991–1993 | clubs2 = [[Deportivo da Coruña]] | caps2 = 38 | goals2 = 3 | years3 = 1993–1994 | clubs3 = [[Club Polideportivo Mérida|Mérida]] | caps3 = 16 | goals3 = 0 | years4 = 1994–1995 | clubs4 = [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]] | caps4 = 18 | goals4 = 0 | years5 = 1995–1996 | clubs5 = [[Anorthosis Famagusta FC|Anorthosis]] | caps5 = 19 | goals5 = 8 | years6 = 1996–2000 | clubs6 = [[Aberdeen FC|Aberdeen]] | caps6 = 76 | goals6 = 1 | years7 = 2000 | clubs7 = [[Airdrieonians FC|Airdrieonians]] | caps7 = 6 | goals7 = 0 | years8 = 2001 | clubs8 = [[Raith Rovers FC|Raith Rovers]] | caps8 = 17 | goals8 = 1 | years9 = 2001 | clubs9 = [[Akademik Svishtov]] | caps9 = 12 | goals9 = 0 | years10 = 2002–2003 | clubs10 = [[FC Etar Veliko Tarnovo|Etar]] | caps10 = 17 | goals10 = 1 | totalcaps = | totalgoals = | nationalyears1 = 1988–1996 | nationalteam1 = [[Selección de fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] | nationalcaps1 = 53 | nationalgoals1 = 5 | medaltemplates = | club-update = | nationalteam-update = }} '''Ilian Kiriakov''' (ou '''Kiryakov''') (''Илиян Киряков'', en [[Lingua búlgara|búlgaro]]), nado en [[Lesicheri]] o [[4 de agosto]] de [[1967]], é un ex [[futbolista]] [[Bulgaria|búlgaro]]. Xogaba de [[Posicións no fútbol|defensa]] e formou parto da [[Selección de fútbol de Bulgaria|Selección de Bulgaria]] que chegou ás semifinais do [[Mundial de Fútbol de 1994]], xogando tamén a [[Eurocopa de 1996]]. == Traxectoria == Durante a súa carreira deportiva xogou para o [[FC Etar Veliko Tarnovo]], [[PFC CSKA Sofia]], [[Raith Rovers]], [[Deportivo da Coruña]], [[Aberdeen FC]] e [[Anorthosis Famagusta]]. Xogou 53 veces con [[Selección de fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] e marcou 5 goles. == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.bdfutbol.com/es/j/j1093.html Datos do xogador en bdfutbol.com] {{es}} * [http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=14267 Ilian Kiriakov en national-football-teams.com] {{en}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Kiriakov, Ilian}} [[Categoría:Nados en 1967]] [[Categoría:Nados na provincia de Veliko Tarnovo]] [[Categoría:Futbolistas de Bulgaria]] [[Categoría:Defensas de fútbol]] [[Categoría:Xogadores do FC Etar Veliko Tarnovo]] [[Categoría:Xogadores do Deportivo da Coruña]] [[Categoría:Xogadores do CP Mérida]] [[Categoría:Xogadores do PFC CSKA Sofia]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de Bulgaria]] [[Categoría:Xogadores do Aberdeen FC]] [[Categoría:Xogadores do Airdrieonians FC]] [[Categoría:Xogadores do Raith Rovers FC]] [[Categoría:Xogadores do Anorthosis Famagusta FC]] q0aao97g389cei98ye3oy1hm58jlmlg 0 129287 6166317 6033778 2022-08-24T14:21:08Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Top 14 | logo = [[Ficheiro:USO - CAB - 20150328 - Mêlée.jpg|263px|center]] | fundado = 1892; {{Idade en tempo|1892}} | país = {{FRA}} | número de equipos = 14 | descenso = [[Rugby Pro D2]] | actual campión = [[Stade Toulousain]] (21º título) | club máis laureado = [[Stade Toulousain]] (21 títulos) | organizador = Ligue nationale de rugby | socio de televisión = | lema = | data = De [[agosto]] a [[xuño]] | partidos = 187 | sitio web = [https://www.lnr.fr/rugby-top-14 lnr.fr/rugby-top-14] }} O '''Top 14''' ({{IPA-fr|tɔp katɔʀz}}) é unha competición profesional de clubs de [[rugby]] de [[Francia]]. É a máxima categoría francesa e está xestionada pola Ligue nationale de rugby (LNB), a xestora do rugby profesional galo. O nome de Top 14 é debido ao número de equipos que participan no torneo, os cales poden descender e promocionar desde a categoría inmediatamente inferior, o [[Rugby Pro D2]]. Anteriormente, a categoría era coñecida como Top 16, adoptando o seu actual número de equipos en 2005. Fundada en 1892, a primeira final da competición tivo lugar entre dous equipos de París, o [[Stade Français]] e o [[Racing 92|Racing Club de France]], únicos dous equipos que participaron esa temporada. Así, o Racing foi o primeiro campión de Francia. Desde aquela, a competición é celebrada anualmente coas excepecións de entre 1915 e 1919 pola [[Primeira Guerra Mundial]] e 1940 e 1942 pola [[Segunda Guerra Mundial|Segunda]]. O equipo con máis títulos do campionato é o [[Stade Toulousain|Toulouse]] con 21, seguido do [[Stade Français]] con 14 e o [[AS Béziers Hérault]] con 11. == Historia == O Campionato francés de rugby existe dende o ano [[1892]]. O primeiro campión foi o club parisiense do [[Racing 92|Racing Club de France]], actualmente coñecido coma Racing Métro 92, vencendo na final ao [[Stade Français París]] nun encontro arbitrado por [[Pierre de Coubertin]], quen catro anos despois sería o primeiro presidente do Comité Olímpico Internacional. Durante os seguintes anos a competición foi dominada por estes dous equipos. En [[1899]] o torneo incluíu equipos de fora de [[París]] por vez primeira, resultando gañador o [[Stade Bordelais]] de [[Bordeos]], nunha final que tamén por vez primeira foi xogada fora de [[París]]. Na primeira década do século XX os dous equipos dominantes foron o Stade Bordelais (5 títulos) e o [[Stade Français]] (3 títulos). En [[1910]] a [[Selección de rugby de Francia]] foi incluída por vez primeira no [[Torneo das Seis Nacións]] grazas ó nivel acadado por aquel entón polos xogadores franceses. Nos anos anteriores á [[I Guerra Mundial]] a ''Ligue Nationale de Rugby'' víu como o dominio da competición pasaba aos equipos da metade sur de [[Francia]] que dominarían no futuro o palmarés da competición. [[Stade Toulousain]] acadou a súa primeira liga en 1912, [[Aviron Bayonnais]] en 1913, e [[USA Perpignan]] en 1914. A liga detívose entre 1914 e 1920, e cando retornou, os equipos [[París|parisinos]] ya non tiñan o nivel abondo para loitar cos equipos do sur de [[Francia]]. [[Stade Toulousain]] gañou cinco campionatos na [[década de 1920]], por dous títulos do [[USA Perpignan]]. Na [[década de 1930]] houbo oito campións distintos, entre eles [[Biarritz Olympique]] e [[SU Agen]]. Neses anos as finais xogábanse sempre nas cidades de [[Tolosa, Francia|Tolosa]] e [[Bordeos]], reflexo do poder que o sur de [[Francia]] tiña neste deporte. En [[1932]] a [[Selección de rugby de Francia]] foi expulsada do [[Torneo das Seis Nacións]] polas sospeitas de profesionalismo no campionato francés nun rugby que daquela aínda era afeccionado. Por mor da [[Segunda Guerra Mundial]], o campionato francés detívose de novo entre 1939 e 1943. Cando a competición volveu, as finais tamén volveron,durante catro anos, ao [[Parc des Princes]] de [[París]]. Na [[década de 1950]] vivíuse o dominio do [[Football-Club de Lourdes]], que acadou sete campionatos até 1960. O nivel da ''LNR'' demóstrase na primeira vitoria da [[Selección de rugby de Francia]] en 1954 no [[Torneo das Seis Nacións]] (readmitida en 1947). Naquela época [[Tolosa, Francia|Tolosa]] acollía a metade das finais disputadas, sendo a outra metade repartida entre [[Bordeos]] e [[Lión]]. Isto foi así ata 1974, cando as finais foron oficial e definitivamente levadas a [[París]] e a [[Saint-Denis]]. Entre 1971 e 1984 o [[AS Béziers]] dominou totalmente o torneo e gañou dez ligas, que sumadas ao primeiro título do equipo en 1961, fixeron que o equipo de Béziers acadase o primeiro posto no palmarés da competición. Armand Vaquerin, membro daquel [[AS Béziers]], conseguiu un total de dez títulos. Na segunda metade da [[década de 1980]] comezou o dominio do [[Stade Toulousain]] na competición, acadando 9 ligas entre 1985 e 2001. Os anos 90 confirmaron a definitiva resurrección dos equipos de [[París]]. [[Racing 92|Racing Club de France]] gañou a liga en 1990, primeiro título dende 1959 e segundo dende 1902. [[Stade Français París]] gañou o títulos de 1998 despois de 90 anos dende o seu anterior triunfo. Mais adiante repetiu en 2000, 2003, 2004 e 2007. Actualmente o club que máis títulos ten é o [[Stade Toulousain]], seguido do [[Stade Français París|Stade Français]] e o [[AS Béziers]]. Desde [[1995]], ano no cal a [[IRB]] (actual [[World Rugby]]) proclamou a profesionalización do [[rugby]], os clubs que competían nas máximas categorías da liga francesa (''Ligue Nationale de Rugby'' ou ''LNR'') organizáronse para formar unha competición 100% profesional no país. Nos seguintes anos fixéronse moitas modificacións no formato do torneo, que en 2000 foi bautizado como Top 16, e que desde o ano 2005 funciona co formato actual e o nome actual (Top 14). == Formato == A competición preséntase baixo o formato de liga a dobre volta, onde cada equipo enfróntase cos outros 13 dúas veces, unha como local e outra como visitante, completando un total de 26 xornadas. Para mellorar o espectáculo importouse o sistema de puntuación do [[Super Rugby]], de xeito que os puntos cóntanse do xeito seguinte: 4 puntos por unha vitoria, 2 puntos por un empate, 0 por unha derrota e 1 punto por cada equipo que marca máis de catro ensaios nun encontro (bonus ofensivo) e un punto para os equipos que perden por oito puntos ou menos (bonus defensivo). Os 6 mellores equipos enfróntanse na fase de eliminatorias polo título. A final dispútase cada ano no [[Stade de France]] de [[París]] dende [[1998]] diante duns 80.000 seareiros. O trofeo que simboliza a vitoria é o ''Bouclier de Brennus'' (Escudo de Brennus). Os dous últimos equipos da táboa descenden de categoría, deixando o Top 14 polo [[Pro D2]]. Cada tempada está composta por un total de 187 encontros. Os 6 primeiros equipos da táboa acadan o dereito a disputar a [[Copa de Campións Europea de Rugby]] na seguinte tempada. A competitividade deste torneo demóstrase no feito de que os equipos do Top 14 teñen chegado en case 20 edicións á final, acadando 8 campionatos, nos anos [[Copa de Europa de rugby 2009-2010|2010]], [[Copa de Europa de rugby 2004-2005|2005]], [[Copa de Europa de rugby 2002-2003|2003]], [[Copa de Europa de rugby 1996-1997|1997]] e [[Copa de Europa de rugby 1995-1996|1996]]. A [[Top 14 2010-2011|tempada 2010-2011]] do Top 14 tivo unha asistencia media ós estadios de 15.119 persoas, por 13.959 da tempada 2009-2010, e 12.735 da tempada 2008-2009. Isto é posible grazas á nova costume dos principais equipos de disputar os seus encontros de máxima rivalidade en estadios de moita maior capacidade que os habituais. Nos últimos anos, numerosos xogadores procedentes do estranxeiro sumáronse ós equipos do Top 14. Dende a [[Top 14 2017-2018|tempada 2017-2018]] mudousre o sistema da liga. Estas mudanzas centráronse no sistema de descenso do Top 14 á [[Pro D2]]. A partir dese ano, o pechacancelas do Top 14 descende directamente á segunda categoría do rugby francés, sendo substituído polo campión desa competición. No entanto, o penúltimo equipo da liga ten que disputar un play-off co subcampión do Pro D2. O vencedor desa eliminatoria formará parte da seguinte tempada do Top 14. == Equipos == Os seguintes foron os equipos do Top 14 para a temporada 2021−22. {{col-begin|width=100%}} {{col-break|width=70%}} {|class="wikitable sortable" |- !Club!!Cidade!!Departamento!!Estadio!!Capacidade!!Temporada anterior |- | [[Biarritz Olympique|Biarritz]] | [[Biarritz]] | [[Ficheiro:Drapeau pyreneesatlantiques.svg|border|25px|Pireneos Atlánticos]] [[Pireneos Atlánticos]] | [[Parc des Sports Aguiléra]] | align=center | 15&nbsp;000 | Ascenso desde a [[Rugby Pro D2|Pro D2]] |- | [[Union Bordeaux Bègles|Bordeaux Bègles]] | [[Bordeos]] | [[Ficheiro:Flag of Gironde.svg|border|25px|Xironda]] [[Xironda]] | [[Stade Chaban-Delmas]] | align=center | 33&nbsp;500 | Semifinais (4º na liga) |- | [[CA Brive|Brive]] | [[Brive-la-Gaillarde]] | [[Ficheiro:CorrèzeFlag.png|border|25px|Corrèze]] [[Corrèze]] | [[Stade Amédée-Domenech]] | align=center | 13&nbsp;979 | 11º |- | [[Castres Olympique|Castres]] | [[Castres, Tarn|Castres]] | [[Ficheiro:TarnFlag.gif|border|25px|Tarn]] [[Tarn]] | [[Stade Pierre-Fabre]] | align=center | 12&nbsp;500 | 7º |- | [[ASM Clermont Auvergne|Clermont]] | [[Clermont-Ferrand]] | [[Ficheiro:Drapeau fr département Puy-de-Dôme.svg|border|25px|Puy-de-Dôme]] [[Puy-de-Dôme]] | [[Parc des Sports Marcel Michelin]] | align=center | 19&nbsp;022 | Cuartos de final (5º na liga) |- | [[Stade Rochelais|La Rochelle]] | [[La Rochelle]] | [[Ficheiro:CharenteMaritimeFlag.svg|border|25px|Charente Marítimo]] [[Charente Marítimo]] | [[Stade Marcel-Deflandre]] | align=center | 16&nbsp;000 | 2º |- | [[Lyon OU|Lyon]] | [[Lión]] | [[Ficheiro:Drapeau de Lyon.svg|border|25px|Lión]] [[Lión|Metrópole de Lión]] | [[Stade de Gerland|Matmut Stadium de Gerland]] | align=center | 25&nbsp;000 | 9º |- | [[Montpellier Hérault Rugby|Montpellier]] | [[Montpellier]] | [[Ficheiro:Drapeau fr département Hérault.svg|border|25px|Hérault]] [[Hérault]] | [[Altrad Stadium]] | align=center | 15&nbsp;697 | 10º |- | [[Section Paloise|Pau]] | [[Pau, Francia|Pau]] | [[Ficheiro:Drapeau pyreneesatlantiques.svg|border|25px|Pireneos Atlánticos]] [[Pireneos Atlánticos]] | [[Stade du Hameau]] | align=center | 18&nbsp;324 | 12º |- | [[USA Perpignan|Perpignan]] | [[Perpiñán]] | [[Ficheiro:Drapeau proposé pour le département des Pyrénées-Orientales.svg|border|25px|Pireneos Orientais]] [[Pireneos Orientais]] | [[Stade Aimé Giral]] | align=center | 14&nbsp;593 | Ascenso desde a [[Rugby Pro D2|Pro D2]] |- | [[Racing 92|Racing]] | [[Nanterre]] | [[Ficheiro:Flag of Île-de-France.svg|border|25px|Illa de Francia]] [[Altos do Sena]] | [[Paris La Défense Arena]] | align=center | 30&nbsp;681 | Semifinais (3º na liga) |- | [[Stade Français]] | [[París]] | [[Ficheiro:Flag of Paris with coat of arms.svg|border|25px|París]] [[París]] | [[Stade Jean-Bouin]] | align=center | 20&nbsp;000 | Cuartos de final (6º na liga) |- | [[RC Toulonnais|Toulon]] | [[Toulon]] | [[Ficheiro:Drapeau fr département Var.svg|border|25px|Var]] [[Departamento de Var|Var]] | [[Stade Mayol]] | align=center | 18&nbsp;200 | 8º |- | [[Stade Toulousain|Toulouse]] | [[Tolosa, Francia|Tolosa]] | [[Ficheiro:Drapeau fr département Haute-Garonne.svg|border|25px|Alta Garona]] [[Alta Garona]] | [[Stade Ernest-Wallon]] | align=center | 18&nbsp;754 | 1º |- |} {{col-break|width=30%}} {{mapa de localización+ |Francia|float=right |width=400 |caption=Localización dos equipos do Top 14 na temporada 2021–22|places= {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.481944 |long=-1.537778 |label=<small>[[Biarritz Olympique|Biarritz]]</small>|position=left }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=44.838611 |long=-0.578333 |label=<small>[[Union Bordeaux Bègles|Bordeaux Bègles]]</small> |position=left}} {{mapa de localización~ |Francia|lat=45.16 |long=1.55 |label=<small>[[CA Brive|Brive]]</small> |position=top }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.61087 |long= 2.25271 |label=<small>[[Castres Olympique|Castres]]</small> |position=top }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=45.78938 |long=3.10609 |label=<small>[[ASM Clermont Auvergne|Clermont]]</small> |position=top }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=46.157805 |long=-1.178467 |label=<small>[[Stade Rochelais|La Rochelle]]</small> }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=45.766944 |long=4.834167 |label=<small>[[Lyon OU|Lyon]]</small>|position=right}} {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.593 |long=3.8496 |label=<small>[[Montpellier Hérault Rugby|Montpellier]]</small> }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.30 |long=-0.37 |label=<small>[[Section Paloise|Pau]]</small> |position=top }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=42.715278 |long=2.891389 |label=<small>[[USA Perpignan|Perpignan]]</small>|position=right}} {{mapa de localización~ |Francia|lat=48.929444 |long=2.248056 |label=<small>[[Racing 92|Racing]]</small>}} {{mapa de localización~ |Francia|lat=48.843056 |long=2.252778 |label=<small>[[Stade Français]]</small> |position=left }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.118947 |long=5.936531 |label=<small>[[RC Toulonnais|Toulon]]</small> }} {{mapa de localización~ |Francia|lat=43.621944 |long=1.415556 |label=<small>[[Stade Toulousain|Toulouse]]</small>|position=bottom }} }} {{col-end}} ;Uniformes {| class="toccolours" style="margin:auto; text-valign:center;" cellpadding="1" cellspacing="1" |- !width=175| !width=175| !width=175| !width=175| !width=175| !width=175| !width=175| |- | {{Football kit | pattern_la = _BiarritzO2122h | pattern_b = _BiarritzO2122h | pattern_ra = _BiarritzO2122h | pattern_sh = _BiarritzO2122h | leftarm = FF0000 | body = FFFFFF | rightarm = FF0000 | shorts = FF0000 | socks = FF0000 | title = [[Biarritz Olympique|Biarritz]] }} | {{Football kit | pattern_la = _UBordeauxBègles2122h | pattern_b = _UBordeauxBègles2122h | pattern_ra = _UBordeauxBègles2122h | pattern_sh = _UBordeauxBègles2122h | pattern_so = _UBordeauxBègles2122h | leftarm = 150C3A | body = 150C3A | rightarm = 150C3A | shorts = 7F0000 | socks = 7F0000 | title = [[Union Bordeaux-Bègles|Bordeaux]] }} | {{Football kit | pattern_la = _CABrive2122h | pattern_b = _CABrive2122h | pattern_ra = _CABrive2122h | pattern_so = _adidasrugbyblacklogo&stripes | leftarm = 000000 | body = | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = FFFFFF | title = [[CA Brive|Brive]] }} | {{Football kit | pattern_la = _CastresO2122h | pattern_b = _CastresO2122h | pattern_ra = _CastresO2122h | pattern_so = _CastresO2122h | rightarm = 0026FF | shorts = 0026FF | socks = 0026FF | title = [[Castres Olympique|Castres]] }} | {{Football kit | pattern_la = _ASMClermont-Ferrand2122h | pattern_b = _ASMClermont-Ferrand2122h | pattern_ra = _ASMClermont-Ferrand2122h | pattern_sh = _ASMClermont-Ferrand2122h | pattern_so = _ASMClermont-Ferrand2122h | shorts = _blue | socks = FFF000 | title = [[ASM Clermont|Clermont]] }} | {{Football kit | pattern_la = _StadeRochelais2122h | pattern_b = _StadeRochelais2122h | pattern_ra = _StadeRochelais2122h | pattern_so = _StadeRochelais2122h | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = 000000 | title = [[Stade Rochelais|La Rochelle]] }} | {{Football kit | pattern_la = _LyonOU2122h | pattern_b = _LyonOU2122h | pattern_ra1 = _LyonOU2122h | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = 000000 | title = [[Lyon OU|Lyon]] }} |- | {{Football kit | pattern_la = _MontpellierHR2122h | pattern_b = _MontpellierHR2122h | pattern_ra = _MontpellierHR2122h | pattern_sh = _MontpellierHR2122h | pattern_so = _lecoqsportifrugby | socks = 000F66 | title = [[Montpellier Hérault Rugby|Montpellier]] }} | {{Football kit | pattern_la = _SectionPau2122h | pattern_b = _SectionPau2122h | pattern_ra = _SectionPau2122h | pattern_sh = _SectionPau2122h | pattern_so = _SectionPau2122h | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | title = [[Section Paloise|Pau]] }} | {{Football kit | pattern_la = _USAPerpignan2122h | pattern_b = _USAPerpignan2122h | pattern_ra = _USAPerpignan2122h | pattern_sh = _USAPerpignan2122h | pattern_so = _USAPerpignan2122h | leftarm = B2FFFF | body = B2FFFF | rightarm = B2FFFF | shorts = FFFFFF | socks = B2FFFF | title = [[USA Perpignan|Perpignan]] }} | {{Football kit | pattern_la = _Racing92Paris2122h | pattern_b = _Racing92Paris2122h | pattern_ra = _Racing92Paris2122h | pattern_sh = _Racing92Paris2122h | pattern_so = _Racing92Paris2122h | title = [[Racing 92]] }} | {{Football kit | pattern_la = _StadeFrançais2122h | pattern_b = _StadeFrançais2122h | pattern_ra = _StadeFrançais2122h | pattern_sh = _StadeFrançais2122h | pattern_so = _StadeFrançais2122h | leftarm = FF6AA7 | body = FF6AA7 | rightarm = FF6AA7 | shorts = FF6AA7 | socks = FF6AA7 | title = [[Stade Français]] }} | {{Football kit | pattern_la = _RCToulon2122h | pattern_b = _RCToulon2122h | pattern_ra = _RCToulon2122h | pattern_sh = _RCToulon2122h | pattern_so = _RCToulon2122h | leftarm = DD2D2F | body = DD2D2F | rightarm = DD2D2F | shorts = DD2D2F | socks = DD2D2F | title = [[RC Toulon|Toulon]] }} | {{Football kit | pattern_la = _StadeToulousain2122h | pattern_b = _StadeToulousain2122h | pattern_ra = _StadeToulousain2122h | pattern_sh = _StadeToulousain2122h | pattern_so = _StadeToulousain2122h | leftarm = 000000 | body = FF0000 | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = 000000 | title = [[Stade Toulousain|Toulouse]] }} |} == Palmarés == {| class = "wikitable" align=right style="font-size: 75%; !Equipo !Campión !Finalista |- align=center |align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |21 |7 |- align=center |align=left|'''[[Stade Français París|Stade Français]]''' |14 |9 |- align=center |align=left|[[AS Béziers]] |11 |4 |- align=center |align=left|'''[[SU Agen]]''' |8 |6 |- align=center |align=left|[[Football-Club de Lourdes|FC Lourdes]] |8 |3 |- align=center |align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |7 |9 |- align=center |align=left|[[Stade Bordelais]] |7 |5 |- align=center |align=left|'''[[Racing 92]]''' |6 |7 |- align=center |align=left|[[Biarritz Olympique]] |5 |3 |- align="center" | align="left" |'''[[Castres Olympique]]''' |5 |2 |- align="center" | align="left" |'''[[RC Toulon]]''' |4 |9 |- align=center |align=left|[[Aviron Bayonnais]] |3 |4 |- align=center |align=left|[[Section Paloise|'''Section Paloise''']] |3 |0 |- align="center" | align="left" |'''[[ASM Clermont Auvergne]]''' |2 |12 |- align=center |align=left|[[Stadoceste Tarbais]] |2 |3 |- align=center |align=left|[[RC Narbonne]] |2 |3 |- align=center |align=left|'''[[Lyon OU]]''' |2 |1 |- align=center |align=left|'''[[Club Athlétique Bordeaux Bègles Gironde|CA Bègles]]''' |2 |1 |- align=center |align=left|[[Stade Montois]] |1 |3 |- align=center |align=left|[[US Quillan]] |1 |2 |- align=center |align=left|[[Olympique de Pantin]] |1 |1 |- align=center |align=left|'''[[FC Grenoble]]''' |1 |1 |- align=center |align=left|[[CS Vienne]] |1 |0 |- align=center |align=left|[[La Voulte Sportif]] |1 |0 |- align=center |align=left|[[US Montauban]] |1 |0 |- align=center |align=left|[[US Carmaux]] |1 |0 |- align=center |align=left|[[FC Lyon]] |1 |0 |- align=center |align=left|[[US Dax]] |0 |5 |- align=center |align=left|[[Club Athlétique Brive-Corrèze|CA Brive]] |0 |4 |- align=center |align=left|[[Stade Bagnérais]] |0 |2 |- align=center |align=left|[[SCUF]] |0 |2 |- align="center" | align="left" |'''[[Montpellier Rugby Club|Montpellier HR]]''' |0 |2 |- align=center |align=left|[[US Carcassonne]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[FC Lézignan]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[US Cognac]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[SC Mazamet]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[Nice UR]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[Club Sportif Bourgoin-Jallieu|CS Bourgoin-Jallieu]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[US Colomiers]] |0 |1 |- align=center |align=left|[[Stade Rochelais]] |0 |1 |} [[Ficheiro:Final top 14 2007-3.jpg|miniatura|250px|Final do Top 14 de [[2007]] no [[Stade de France]]: En amarelo o [[ASM Clermont Auvergne|ASM Clermont]]. En azul o [[Stade Français París|Stade Français]].]] [[Ficheiro:Stade Français history.jpg|dereita|miniatura|250px|Debuxo que representa a primeira final da liga francesa de rugby, entre o [[Stade Français París|Stade Français]] e o [[Racing 92|Racing Club de France]] en [[1892]].]] {| class="wikitable" style="font-size: 75%; style="text-align: center;" |- !width=50|Tempada !width=180|CAMPIÓN !width=40|Resultado !width=160|Subcampión !width=250|Estadio |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2020-2021|2021]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" |'''[[Stade Toulousain]]''' |'''18 - 8''' | align="left" |[[Stade Rochelais]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |[[Top 14 2019-2020|2020]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" | ''Vacante'' | | align="left" | ''Vacante'' |bgcolor=#ffffff| ''Non se disputou'' |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2018-2019|2019]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" |'''[[Stade Toulousain]]''' |'''24 - 18''' | align="left" |[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |[[Top 14 2017-2018|2018]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" |'''[[Castres Olympique]]''' |'''29 - 13''' | align="left" |[[Montpellier Rugby Club|Montpellier Hérault RC]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2016-2017|2017]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" |'''[[ASM Clermont Auvergne]]''' |'''22 - 16''' | align="left" |[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |[[Top 14 2015-2016|2016]] | bgcolor="#fffaa5" align="left" |'''[[Racing 92]]''' |'''29 - 21''' | align="left" |[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Camp Nou]], [[Barcelona]] |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2014-2015|2015]] |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París|Stade Français]]''' |'''12 - 6''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |[[Top 14 2013-2014|2014]] |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Toulon]]''' |'''18 - 10''' |align=left|[[Castres Olympique]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2012-2013|2013]] |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Castres Olympique]]''' |'''19 - 14''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |[[Top 14 2011-2012|2012]] |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''18 - 12''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |[[Top 14 2010-2011|2011]] |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''15 - 10''' |align=left|[[Montpellier Rugby Club|Montpellier Hérault RC]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2010 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[ASM Clermont Auvergne]]''' | '''19 - 6''' |align=left| [[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |2009 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' | '''22 - 13''' |align=left| [[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2008 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''26 - 20''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |2007 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' | '''23 - 18''' |align=left| [[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2006 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Biarritz Olympique]]''' |'''40 - 13''' |align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |2005 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Biarritz Olympique]]''' |'''37 - 34''' |align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2004 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''38 - 20''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |2003 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''32 - 18''' | align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2002 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Biarritz Olympique]]''' |'''25 - 22''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |2001 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''34 - 22''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |2000 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''28 - 23''' |align=left|[[US Colomiers]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |1999 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''15 - 11''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #F5FAFF;" |1998 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''34 - 7''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de France]], [[Saint Denis]] |- style="background: #D0E6FF;" |1997 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''12 - 6''' |align=left|[[CS Bourgoin-Jallieu]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1996 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''20 - 13 |align=left|[[Club Athlétique Brive-Corrèze|CA Brive]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1995 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''31 - 16''' |align=left|[[Castres Olympique]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1994 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''34 - 22''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1993 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Castres Olympique]]''' |'''14 - 11''' | align=left|[[Football Club Grenoble]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1992 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Toulon]]''' |'''19 - 14''' | align=left|[[Biarritz Olympique]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1991 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Burdeos-Bègles]]''' |'''19 - 10''' |align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1990 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Racing 92|Racing Club de France]]''' |'''22 - 12''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1989 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''18 - 12''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1988 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''9 - 3''' |align=left|[[Stadoceste Tarbais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1987 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Toulon]]''' |'''15 - 12''' | align=left|[[Racing Métro 92]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1986 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''16 - 6''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1985 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''36 - 22''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1984 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''21 - 21''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1983 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''14 - 6''' |align=left|[[Racing RC Niza-Côte d’Azur|RC Niza]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1982 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''18 - 9''' |align=left| [[Aviron Bayonnais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1981 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''22 - 13''' |align=left| [[Stade Bagnérais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1980 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''10 - 6''' |align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1979 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Narbonne]]''' |'''10 - 0''' |align=left|[[Stade Bagnérais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1978 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''31 - 9''' |align=left|[[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1977 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''12 - 4''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1976 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''13 - 10''' |align=left| [[AS Béziers]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1975 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''31 - 12''' |align=left|[[Club Athlétique Brive-Corrèze|CA Brive]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1974 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''16 - 14''' |align=left|[[RC Narbonne]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1973 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stadoceste Tarbais]]''' |'''31 - 16''' |align=left|[[Union Sportive Daquoise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1972 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''9 - 0''' |align=left|[[Club Athlétique Brive-Corrèze|CA Brive]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade Gerland]], [[Lión]] |- style="background: #D0E6FF;" |1971 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''15 - 9''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1970 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[La Voulte Sportif]]''' |'''3 - 0''' |align=left| [[ASM Clermont Auvergne]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1969 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Burdeos-Bègles]]''' |'''11 - 9''' |align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade Gerland]], [[Lión]] |- style="background: #F5FAFF;" |1968 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''9 - 9''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1967 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Union Sportive Montauban]]''' |'''11 - 3''' |align=left|[[Burdeos-Bègles]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1966 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''9 - 8''' |align=left|[[Union Sportive Daquoise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1965 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''15 - 8''' |align=left| [[Club Athlétique Brive-Corrèze|CA Brive]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade Gerland]], [[Lión]] |- style="background: #F5FAFF;" |1964 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Section Paloise]]''' |'''14 - 0''' |align=left|[[AS Béziers]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1963 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Montois]]''' |'''9 - 6''' |align=left|[[Union Sportive Daquoise]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1962 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''14 - 11''' |align=left|[[AS Béziers]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1961 | bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[AS Béziers]]''' |'''6 - 3''' | align=left|[[Union Sportive Daquoise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Gerland]], [[Lión]] |- style="background: #F5FAFF;" |1960 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''14 - 11''' | align=left|[[AS Béziers]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1959 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Racing Métro 92]]''' |'''8 - 3''' |align=left|[[Stade Montois]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1958 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''25 - 8''' |align=left|[[Sporting-Club Mazamet]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1957 | bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''16 - 3''' |align=left| [[Racing Métro 92]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Gerland]], [[Lión]] |- style="background: #F5FAFF;" |1956 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Football-Club de Lourdes]]''' |'''20 - 0''' |align=left|[[Union Sportive Daquoise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1955 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''20 - 11''' |align=left| [[Football-Club de Lourdes]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1954 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club Grenoble]]''' |'''5 - 3''' |align=left|[[Union Sportive Cognac]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1953 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''20 - 16''' |align=left|[[Stade Montois]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1952 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lourdes]]''' |'''20 - 11''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1951 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Union Sportive Carmaux]]''' |'''14 - 12''' |align=left|[[Stadoceste Tarbais]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade de Toulouse|Stadium Municipal]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1950 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Castres Olympique]]''' |'''11 - 8''' |align=left| [[Racing 92|Racing Club de France]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1949 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Castres Olympique]]''' |'''14 - 3''' |align=left|[[Stade Montois]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1948 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Football-Club de Lourdes]]''' |'''11 - 3''' |align=left|[[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1947 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''10 - 3''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1946 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Section Paloise]]''' |'''11 - 0''' |align=left|[[Football-Club de Lourdes]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1945 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''7 - 3''' |align=left|[[Football-Club de Lourdes]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1944 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''20 - 5''' |align=left| [[Aviron Bayonnais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1943 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Aviron Bayonnais]]''' |'''3 - 0''' |align=left|[[SU Agen]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #F5FAFF;" |1939 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Biarritz Olympique]]''' |'''6 - 0''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1938 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''11 - 6''' |align=left|[[Biarritz Olympique]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1937 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[CS Vienne]]''' |'''13 - 7''' | align=left|[[Association Sportive Montferrandaise|AS Montferrandaise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1936 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Narbonne]]''' |'''6 - 3''' |align=left| [[Association Sportive Montferrandaise|AS Montferrandaise]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1935 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Biarritz Olympique]]''' |'''3 - 0''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1934 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Aviron Bayonnais]]''' |'''13 - 8''' |align=left|[[Biarritz Olympique]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1933 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Lyon OU]]''' |'''10 - 3''' |align=left|[[RC Narbonne]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #D0E6FF;" |1932 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Lyon OU]]''' |'''9 - 3''' |align=left|[[RC Narbonne]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1931 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[RC Toulon]]''' |'''6 - 3''' |align=left| [[Lyon OU]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #D0E6FF;" |1930 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[SU Agen]]''' |'''4 - 0''' |align=left|[[Union Sportive Quillan]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1929 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Union Sportive Quillan]]''' |'''11 - 8''' |align=left|[[Football-Club Lézignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1928 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Section Paloise]]''' |'''6 - 4''' |align=left|[[Union Sportive Quillan]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1927 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''19 - 9''' |align=left| [[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1926 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''11 - 0''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1925 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''5 - 0''' |align=left|[[Union Sportive Carcasona]] |bgcolor=#ffffff|[[Maraussan]], [[Narbona]] |- style="background: #D0E6FF;" |1924 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''3 - 0''' |align=left|[[USA Perpignan]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc Lescure]], [[Bordeos]] |- style="background: #F5FAFF;" |1923 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''3 - 0''' |align=left|[[Aviron Bayonnais]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade Yves-Du-Manoir]], [[Colombes]] |- style="background: #D0E6FF;" |1922 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''6 - 0''' |align=left|[[Aviron Bayonnais]] |bgcolor=#ffffff|[[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1921 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''5 - 0''' |align=left|[[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Sports de Sauclières]], [[Béziers]] |- style="background: #D0E6FF;" |1920 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stadoceste Tarbais]]''' |'''8 - 3''' |align=left|[[Racing 92|Racing Club de France]] |bgcolor=#ffffff|[[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1914 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[USA Perpignan]]''' |'''8 - 6''' |align=left|[[Stadoceste Tarbais]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1913 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Aviron Bayonnais]] | '''31 - 8''' |align=left| [[Sporting-Club Universitaire de France|Universitaire de France]] | bgcolor=#ffffff|[[Stade Yves-Du-Manoir]], [[Colombes]] |- style="background: #F5FAFF;" |1912 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Toulousain]]''' |'''8 - 6''' |align=left|[[Racing Métro 92]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #D0E6FF;" |1911 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''14 - 0''' |align=left| [[Sporting-Club Universitaire de France|Universitaire de France]] |bgcolor=#ffffff| [[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1910 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Football-Club de Lyon]]''' |'''13 - 8''' |align=left| [[Stade Bordelais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1909 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Stade Bordelais]]''' |'''17 - 0''' |align=left| [[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffff|[[Stade des Ponts Jumeaux]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1908 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''16 - 3''' |align=left|[[Stade Bordelais]] |bgcolor=#ffffff| [[Stade Yves-Du-Manoir]], [[Colombes]] |- style="background: #D0E6FF;" |1907 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''14 - 3''' |align=left| [[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff| [[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1906 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''9 - 0''' |align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1905 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''12 - 3''' |align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff| [[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1904 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''3 - 0''' | align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff|[[La Faisanderie]], [[Saint-Cloud]] |- style="background: #D0E6FF;" |1903 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Stade Français París]]''' |'''16 - 8''' |align=left| [[SOE Toulouse]] |bgcolor=#ffffff|[[Prairie des Filtres]], [[Tolosa, Francia|Tolosa]] |- style="background: #F5FAFF;" |1902 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Racing 92|Racing Club de France]]''' |'''6 - 0''' |align=left|[[Stade Bordelais]] |bgcolor=#ffffff|[[Parc des Princes]], [[París]] |- style="background: #D0E6FF;" |1901 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''3 - 0''' |align=left| [[Stade Bordelais]] | bgcolor=#ffffff|[[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1900 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Racing 92|Racing Club de France]]''' |'''37 - 3''' | align=left|[[Stade Bordelais]] | bgcolor=#ffffff|[[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #D0E6FF;" |1899 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Bordelais]]''' |'''5 - 3''' |align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff| [[Route du Médoc]], [[Le Bouscat]] |- style="background: #F5FAFF;" |1898 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Stade Français París]]''' | |align=left| [[Racing 92|Racing Club de France]] |bgcolor=#ffffff| |- style="background: #D0E6FF;" |1897 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' | |align=left|[[Olympique de Paris]] |bgcolor=#ffffff| |- style="background: #F5FAFF;" |1896 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Olympique de Paris]]''' |'''12 - 0''' | align=left|[[Stade Français París]] | bgcolor=#ffffff|[[Vélodrôme]], [[Courbevoie]] |- style="background: #D0E6FF;" |1895 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Stade Français París]]''' |'''16 - 0''' | align=left|[[Olympique de Paris]] |bgcolor=#ffffff| [[Vélodrôme]], [[Courbevoie]] |- style="background: #F5FAFF;" |1894 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Stade Français París]]''' |'''8 - 0''' |align=left|[[Inter-Nos]] |bgcolor=#ffffff| [[Bécon-Les-Bruyères]] |- style="background: #D0E6FF;" |1893 |bgcolor=#fffaa5 align=left|''' [[Racing 92|Racing Club de France]]''' |'''7 - 3''' | align=left|[[Stade Français París]] |bgcolor=#ffffff| [[Bécon-Les-Bruyères]] |- style="background: #F5FAFF;" |1892 |bgcolor=#fffaa5 align=left|'''[[Racing 92|Racing Club de France]]''' |'''4 - 3''' |align=left|[[Stade Français París]] | bgcolor=#ffffff|[[Bagatelle]], [[París]] |} == Notas == {{reflist|group=a}} {{Referencias}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Rugby Pro D2]] * [[Coupe de l'Espérance]] * [[Pro14]] * [[Premiership Rugby]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnr.fr/rugby-top-14 Páxina web oficial do Top 14] {{fr}} {{Top14}} {{Competicións entre clubs de rugby}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de clubs de rugby]] [[Categoría:Rugby en Francia]] kvxnfvdht39xuzbtyy6wusk4ms4c5xm 0 131306 6166421 6018388 2022-08-24T19:37:00Z HacheDous=0 55340 Presenza: substantito; pero presente de indicativo é presencia de presenciar. wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Filme | título = Knowing | títuloorixinal = Knowing | imaxe = | descrición = | director = [[Alex Proyas]] | produtor = Todd Black<br />Jason Blumenthal<br />[[Steve Tisch]] | guión = [[Ryne Douglas Pearson]]<br />[[Juliet Snowden]]<br />[[Stiles White]] | intérpretes = [[Nicolas Cage]]<br />[[Chandler Canterbury]]<br />[[Rose Byrne]]<br />[[Lara Robinson]]<br />[[Ben Mendelsohn]]<br />[[Nadia Townsend]] | música = [[Marco Beltrami]] | fotografía = | montaxe = Richard Learoyd | distribuidor = [[Summit Entertainment]] | estrea = {{EUAb}} [[20 de marzo]] de [[2009]] | duración = 116 min | país = {{EUA}} | xénero = [[Ficción científica]] | orzamento = 50 millóns de dólares | anterior = | seguinte = | imdb_id = 0448011 }} '''''Knowing''''' é un filme de [[ficción científica]] estreado en [[2009]], dirixido por [[Alex Proyas]] e protagonizado por [[Nicolas Cage]]. == Argumento == No ano [[1959]], durante a inauguración dun novo [[colexio]], unha profesora pide aos seus alumnos que imaxinen como sería o futuro en 50 anos, a idea é dunha nena chamada Lucinda. Os estudantes gardan nunha cápsula do tempo moitos debuxos, mentres que Lucinda só escribe unha serie de [[número]]s sen sentido aparente. Ese mesmo día Lucinda extravíase e é atopada nun armario garabateando coas [[unlla]]s unha secuencia de números. Cincuenta anos despois, no 2009, a cápsula do tempo é desenterrada e Caleb recibe a misteriosa nota de Lucinda. Caleb é un neno que ten problemas auditivos, fillo de John Koestler ([[Nicolas Cage]]), un profesor de [[astrofísica]] viúvo. John descobre enseguida que eses números teñen un sentido secuencial e agochan certas predicións, algunhas delas de sucesos xa ocorridos. Mentres isto ocorre, Caleb recibe estraños murmurios mentais e un estraño individuo faille garda fóra da casa. Entre estas secuencias descobre accidentes catastróficos xa sucedidos en que o número de mortos coincide coa parte final da secuencia, e outros por suceder. Ao descubrir que a parte sen descifrar das secuencias corresponde ás coordenadas [[GPS]] dos lugares, presencia un terrible accidente aéreo cun número de mortos igual á secuencia, e posteriormente un desastre no Metro con outro número de falecidos coincidente coa secuencia seguinte. O misterio é que as secuencias terminan cunha secuencia non descifrable, despois do accidente de Metro. Contactan coa única filla de Lucinda, Diana Wayland ([[Rose Byrne]]) quen ten unha filla da mesma idade que Caleb, chamada Abby. Diana ao principio rexeita o ofrecemento de John Koestler pero o accidente do Metro faina recapacitar xa que Abby tamén recibe estraños murmurios xunto a Caleb. A última secuencia non descifrable é un desastre [[sol]]ar de magnitudes cataclísmicas, e John Koestler verifica mediante medicións do observatorio que a secuencia é verídica e que as temperaturas chegarían aos 400 graos [[Celsius]] nunhas poucas horas. Descobren que a parte final da secuencia corresponde coa localización da casa prefabricada onde morreu Lucinda e diríxense a ela. No camiño, ademais da morte de Diana en accidente de tráfico, Caleb e Abby son aparentemente secuestrados en dúas ocasións por uns suxeitos pálidos e louros. Finalmente os nenos son tomados das mans polos suxeitos estraños, que resultan ser [[extraterrestre]]s e levan aos nenos nunha nave. Cando as naves dos extraterrestres elévanse ao ceo, as [[pedra]]s negras, que anteriormente atoparan na casa prefabricada de Lucinda e que está pisando John, levitan por algunha forza magnética. Cando a nave sae da [[Terra]], outras naves que parten desde distintos puntos do planeta saen á vez. John regresa á casa dos seus pais, aínda que primeiro recolle á súa irmá. No retorno, o incipiente arrequecemento e desaxuste [[electromagnetismo|electromagnético]] comeza a xerar unha especie de [[aurora boreal]] no ceo. Cando chega á cidade dáse conta que a xente esta totalmente desesperada cometendo saqueos, alboroto etc. Ao chegar á casa dos seus pais, abrázanse os catro no momento en que a Terra é varrida por unha vaga de [[lume]] de dimensións planetarias que se estende coincidindo co [[amencer]] e a exposición ao Sol. A escena final mostra a Caleb e Abby sendo deixados pola nave nun novo [[planeta]] deshabitado, cuberto dunha [[herba]] dourada. Visten con roupa de [[liño]] e corren no campo, mentres no horizonte vese que ao lonxe hai máis naves volvendo ao espazo. A escena termina cun plano afastado deles correndo e a unha curta distancia dunha solitaria [[árbore]] branca. == Elenco de actores == * [[Nicolas Cage]] - Profesor Jonathan "John" Koestler * [[Chandler Canterbury]] - Caleb Koestler * [[Rose Byrne]] - Diana Wayland * [[Lara Robinson]] - Lucinda Embry / Abby Wayland * [[Nadia Townsend]] - Grace Koestler * [[Ben Mendelsohn]] - Profesor Phil Beckman * [[Alan Hopgood]] - Reverend Koestler * [[Adrienne Pickering]] - Allison Koestler * D.G. Maloney, Joel Bow, Maximillian Paul, e Karen Hadfield - Os Estraños * [[Danielle Carter]] - Dona Taylor en 1959 * [[Alethea McGrath]] - Dona Taylor en 2009 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Filmes de 2009]] [[Categoría:Filmes en lingua inglesa]] [[Categoría:Filmes dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Filmes de Summit Entertainment]] [[Categoría:Filmes rodados en Melbourne]] [[Categoría:Filmes apocalípticos]] [[Categoría:Filmes sobre a viuvez]] [[Categoría:Filmes sobre extraterrestres]] [[Categoría:Filmes de catástrofes dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Filmes ambientados en 1959]] [[Categoría:Filmes ambientados en 2009]] mjilrwxucfc9vef3zbv3707rj36is7a 0 132082 6166319 5804237 2022-08-24T14:21:29Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Equipo de rugby | nome = Stade Toulousain | imaxe = | nomecompleto = Stade Toulousain | alcume = | fundacion = [[1907]] | localizacion = [[Tolosa, Francia|Tolosa]], [[Francia]] {{FRAb}} | estadio = [[Stade Ernest-Wallon]] | capacidade = 19.500 | presidente = {{FRAb}} Jean-René Bouscatel | adestrador = {{FRAb}} Guy Novés | capitan = {{FRAb}} [[Thierry Dusautoir]] | maxanotador = | maisensaios = | liga = [[Top 14]] | tempada = [[Top 14 2020-2021|2020-21]] | posición = 1 | web = http://www.stadetoulousain.fr |pattern_la1=_toulouseleft | pattern_b1=_toulousekit | pattern_ra1=_toulouseright | pattern_sh1=_toulouseshorts |pattern_so1=_toulousesocks |leftarm1=000000 | body1=FF0000 | rightarm1=000000 | shorts1=000000 | socks1=000000 |pattern_la2=_toulouseleftb | pattern_b2=_toulousekitb| pattern_ra2=_toulouserightb | pattern_sh2=_toulouseshortsb | pattern_so2=_toulousesocksb |leftarm2=FF0000 | body2=000000 | rightarm2=FF0000 | shorts2=FF0000 | socks2=FF0000 }} O '''Stade Toulousain''' é un club de [[rugby]] [[Francia|francés]], da cidade de [[Tolosa, Francia|Tolosa]]. É considerado como un dos equipos máis importantes do rugby de [[Francia]] e de [[Europa]] coas súas 5 [[Copa de Europa de rugby|Copas de Europa]]. == Traxectoria == O club foi fundado en [[1907]] da fusión dos dous clubs de estudantes de Tolosa. O club perde a súa primeira final no ano [[1909]] fronte ao [[Stade Bordelais]] mais uns anos máis tarde o club da "Virxe Vermella" (ese é o seu alcume dende aquela) gañou o seu primeiro título na final do [[Top 14|campionato francés]] fronte ao [[Racing 92|Racing Club de France]]. Na década de 1920 o rugby convértese no "Deporte Rei" en Francia, e o Stade Toulousain gañou tres títulos máis (1922, 1923, 1924). Mais o Toulousain terá que agardar ata o final da [[Segunda Guerra Mundial]] para poñer de novo a súa pegada no palmarés do Campionato (1947). Despois de anos de seca, na década de 1970 o [[Béziers]] impúxose coma o máximo dominador do rugby de Francia, o club volve ser Campión e a levantar o famoso [[Escudo de Brennus]] no ano [[1985|85]]. Grazas a unha nova xeración de adestradores e xogadores, o Stade Toulousain consegue ser a máxima referencia do rugby francés e europeo inventando un novo xeito de xogar, baseada no espectáculo e a eficacia, que segue inspirando a moitos adestradores no mundo. En [[1996]], logo da legalización do rugby profesional pola [[International Rugby Board]], os mellores clubs e provincias de [[Francia]], [[Escocia]], [[Gales]], [[Italia]] e [[Romanía]] compiten na primeira Copa de Europa (chamada [[Copa de Europa de rugby|Heineken Cup]]) o Stade Toulousain imponse como o primeiro club en ser Campión de Europa gañando a final contra o [[Cardiff RFC]]. A final xogouse no [[Arms Park]] de [[Cardiff]]. O Toulousain ergueu a [[Copa de Europa de rugby|Heineken Cup]] dúas veces máis en [[2003]] e [[2005]], o que fai ao club [[Occitania|occitano]] o que máis Copas de Europa ten (ademais perdeu as finais de [[2004]] fronte aos [[London Wasps]] e [[2008]] fronte ao [[Munster Rugby]] de [[Irlanda]]). En 2010 acadou a súa cuarta Copa de Europa. ==Palmarés== *'''[[Copa de Europa de rugby|Heineken Cup]]:''' ** Campión: 1996, 2003, 2005, 2010, 2021 (5) ** Finalista: 2004, 2008 *'''[[Top 14]]:''' ** Campión: 1912, 1922, 1923, 1924, 1926, 1927, 1947, 1985, 1986, 1989, 1994, 1995, 1996, 1997, 1999, 2001, 2008, 2011, 2012, 2019, 2021 (21) ** Subcampión: 1903, 1909, 1921, 1969, 1980, 1991, 2003, 2006 * '''[[Coupe de l'Espérance]]:''' ** Campión: 1916 ** Finalista: 1917 * '''[[Challenge Yves du Manoir]]:''' ** Campión: 1934, 1988, 1993, 1995, 1998 (5) ** Finalista: 1971 1984 * '''[[Copa de Francia de rugby]]:''' ** Campión: 1946, 1947, 1984 (3) ** Finalista: 1949, 1985 *'''[[Campionato do Mundo de clubs de rugby]]:''' ** Campión: 1986 == Tempada actual == {{Top14 1718}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Top 14]] === Ligazóns externas === *[http://www.stadetoulousain.fr Site oficial do club] *[http://www.toulousains2paris.org/ TOULOUSAINS 2 PARIS] {{Top14}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de rugby de Francia|Toulouse]] tduduir8ojdvpdnskbby3lumk4zq403 0 132411 6166320 5533942 2022-08-24T14:21:45Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Equipo de rugby | nome = Stede Français | imaxe = | nomecompleto = Stade Français Paris | alcume = ''Todos rosas'' | fundacion = 1883 | localizacion = [[París]], [[Francia]] | estadio = a) [[Stade Jean-Bouin]]<br />b) [[Stade de France]] | capacidade = a) 12.000<br />b) 80.000 | presidente = {{FRAb}} Thomas Savare | adestrador = {{FRAb}} [[Gonzalo Quesada]] | capitan = {{ITAb}} [[Sergio Parisse]] | maxanotador = | maisensaios = | liga = [[Top 14]] | tempada = [[Top 14 2015-2016|2015-16]] | posición = - | web = http://www.stade.fr |pattern_la1=_white_stripes2|pattern_b1=_stadef1213h|pattern_ra1=_white_stripes2|pattern_sh1=_adidaswhite|pattern_so1=_color_3_stripes_white|leftarm1=FB99C0|body1=FB99C0|rightarm1=FB99C0|shorts1=000080|socks1=000080 |pattern_la2=_stadefr12|pattern_b2=_stadefr12|pattern_ra2=_stadefr12|pattern_sh2=_pink_stripes|pattern_so2=_3_pink_stripes|leftarm2=000000|body2=000000|rightarm2=000000|shorts2=000000|socks2=000000 }} O '''Stade Français Paris''' é o nome da sección de [[rugby]] do club polideportivo [[París|parisiense]] Stade Français. Actualmente, xoga na liga profesional [[Francia|francesa]]: o [[Top 14]]. == Historia == A sección de rugby do Stade Français (Estadio francés), fundada en [[1883]], é un dos clubs máis antigos da disciplina en [[Francia]] e tamén un dos clubs de rugby profesional máis importantes dese país. O 19 de [[maio]] de [[1892]], o club acadou o seu primeiro título de campión nacional gañando (7-3) ao seu grande rival, tamén parisiense, o [[Racing 92|Racing Club de France]]. En total o Stade Français gañou 8 veces o campionato entre [[1892]] e [[1908]]. O «deporte rei», coma o chamaron en Francia, creceu sobre todo nas rexións do [[Suroeste]] de Francia. Os clubs parisinos deixan ver a súa supremacía sobre os clubs desas rexións: O [[Union Bordeaux Bègles|Stade Bordelais UC]] ([[Bordeos]]), o [[FC Lourdes]], o [[AS Beziers]] ou o [[Stade Toulousain]]. Mais a mediados dos anos '90, cando o club estaba evolucionando á quinta división, o Stade Français viviu unha grande revolución interna. O seu novo presidente, Max Guazzini, personaxe importante do sector audiovisual francés (antigo presidente do [[NRJ|Grupo NRJ]]), revolucionou o club e o xeito de comunicar dos clubs de rugby: poñendo ''cheerladers'' no estadio, música rock e unha camiseta con deseño orixinal. O primeiro gran golpe nos medios foi cando a cantante norteamericana [[Madonna]], amiga de Max Guazzini, ofreceuse a ser a madriña do Stade Français, que daquela xogaba na terceira división. Outro momento importante foi a fusión que fixo o Stade Français co [[CASG]], outro club de rugby parisiense, o que lle permitiu ter un estadio no centro de [[París]]. No ano [[1998]], exactamente noventa anos despois do seu último título, o Stade Français ingresa na máxima división do rugby francés. Os parisinos non se contentan con este ascenso, senón que tamén, e grazas ao seu adestrador [[Bernard Laporte]], lévanse o título o mesmo ano e erguen o famoso [[Escudo de Brennus]] gañando a final fronte ao [[USA Perpiñán]] no [[Stade de France]]. A rivalidade entre o [[Stade Toulousain]] e o Stade Français fíxose entón moi forte. O Stade Français comezou a perturbar o medio conservador do rugby coa súa camiseta semellante á dun [[superheroe]], o seu calendario de xogadores espidos que sae cada ano etc. Os resultados deportivos tamén están presentes, o Stade Français levouse a liga en [[2000]], [[2003]] e [[2004]]. Curiosamente nunca conseguiu gañar a [[Copa de Europa de rugby|Copa de Europa]] a pesar das súas dúas finais perdidas contra o [[Leicester Tigers|Leicester RFC]] de [[Inglaterra]] en [[2001]] e o Stade Toulousain no [[2005]] no estadio [[Murrayfield Stadium|Murrayfield]] de [[Edimburgo]]. Mais máis aló dos seus títulos, o grande éxito do Stade Français é comercial: frecuentemente o Stade Français enche os grandes estadios da capital francesa: o [[Parc des Princes]] (50000 persoas) ou o [[Stade de France]] (80000). Aos medios de comunicación galos gústalles falar da última provocación do Stade Français, calendarios ou uniformes rosados. Así, nunha enquisa, os parisinos afirmaron que se identifican máis co club do Stade Français que co [[Paris Saint-Germain]] de [[fútbol]]. [[Ficheiro:Rugby ST.F-ST.T 27022007-12.JPG|miniatura|[[Christophe Dominici]], co uniforme de cor rosada]] == Xogadores destacados == * Período «pre-Max Guazzini»: [[Jacques Chaban Delmas]], [[Pierre Gauderman]], [[P. do Rio Branco da Silva Paranhos]], [[Roland Garros]], [[Alban Moga]]. * Período «Max Guazzini»: [[Denis Charvet]], [[Jean-Baptiste Lafond]], [[Christophe Moni]], [[Olivier Roumat]], [[Fabien Galthié]], [[Fabrice Landreau]], [[Christophe Dominici]], [[Diego Domínguez]], [[Christophe Juillet]], [[Thomas Lombard]], [[Franck Comba]], [[Sylvain Marconnet]], [[Pieter de Villiers]], [[Agustín Pichot]], [[Ignacio Corleto]], [[Juan Martín Hernández]]. == Palmarés == * 13 veces [[Top 14|Campión de Francia]]: [[1893]], [[1894]], [[1895]], [[1897]], [[1898]], [[1901]], [[1903]], [[1908]], [[1998]], [[2000]], [[2003]], [[2004]], [[2007]] e [[Top 14 2014-2015|2015]]. * 1 [[Copa de rugby de Francia|Copa de Francia]]: [[1999]]. * 1 [[Challenge Yves du Manoir]]: [[1999]] == Tempada actual == {{Top14 1718}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Top 14]] === Ligazóns externas === * [http://www.stade.fr Site oficial do club] {{fr}} {{Top14}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de rugby de Francia]] 9lfluqnmkqcakfnaw93ftgekidryma2 14 134661 6166278 2958139 2022-08-24T13:53:00Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía|China]] pmc0a4ow6e1xttvqljua7gu0h3t4j9n 6166279 6166278 2022-08-24T13:55:49Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{ORDENAR:Chinesa}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia Oriental]] [[Categoría:Cultura da China]] [[Categoría:Mitoloxía sino-tibetana]] 05gz1uv4bcyh57wgvzhav8tjdi1rvah 14 134667 6166287 4566938 2022-08-24T14:03:36Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Mitoloxía de Asia Oriental|Xapón]] [[Categoría:Cultura do Xapón]] n44bet2wg8rjts39fpn0gn9xtwj4tib 6166290 6166287 2022-08-24T14:04:39Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Xintoísmo]] [[Categoría:Mitoloxía de Asia Oriental|Xapón]] [[Categoría:Cultura do Xapón]] 0g8rvfkj9ogx1nkjzcrt4bcewyrr2r3 0 137534 6166328 6026039 2022-08-24T14:25:41Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:TrofeoCarranza.jpg|200px|miniatura|Trofeo Carranza]]O '''trofeo Ramón de Carranza''' é unha competición [[fútbol|futbolística]] de [[verán]] que se celebra na cidade de [[Cádiz]], a finais do mes de [[agosto]]. É popularmente coñecido como ''O trofeo dos trofeos''. Actualmente o [[Atlético de Madrid]] é o equipo máis laureado contando con 8 trofeos, seguido do anfitrión, o [[Cádiz CF]], con 7. == Historial == {| style = align="center" border="2" cellpadding="3" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- | bgcolor=lightgrey align="center"| Ano | bgcolor=gold align="center"| [[Ficheiro:Gold medal with cup.svg|18px|Oro]] | bgcolor=silver align="center"| [[Ficheiro:Silver medal with cup.svg|18px|Prata]] | bgcolor=#cc9966 align="center"| [[Ficheiro:Bronze medal with cup.svg|18px|Bronce]] | bgcolor=lightgrey align="center"| Cuarto clasificado |- | align="center"| 1955 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| {{PORb}} [[Atlético de Portugal]] || align="center"| - || align="center"| - |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1956 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Atlético de Madrid|Atlético Madrid]] || align="center"| - || align="center"| - |- | align="center"| 1957 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Athletic Club de Bilbao|Athletic de Bilbao]] || colspan="2" align="left"| {{FRAb}} [[Racing Club de France Football|Racing de París]] / {{PORb}} [[Os Belenenses]]<ref>Na IIIª edición do Torneo non se disputou partido de consolación entre os dous equipos eliminados en semifinais (Racing de París e Os Belenenses).</ref> |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1958 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Sevilla FC|Sevilla]] || align="left"| {{AUTb}} [[FK Austria Wien|Austria Viena]] || align="left"| {{ITAb}} [[AS Roma|Roma]] |- | align="center"| 1959 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[FC Barcelona|Barcelona]] || align="left"| {{ITAb}} [[AC Milan|Milan]] || align="left"| {{BELb}} [[Standard de Liège|Standard de Liexa]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1960 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Athletic de Bilbao]] || align="left"| {{FRAb}} [[Stade de Reims]] || align="left"| {{DEUb}} [[Eintracht Frankfurt]] |- | align="center"| 1961 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[FC Barcelona|Barcelona]]''' | align="left"| {{URYb}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol Montevideo]] || align="left"| {{ARGb}} [[CA River Plate|River Plate]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Atlético de Madrid]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1962 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[FC Barcelona|Barcelona]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Zaragoza|Zaragoza]] || align="left"| {{ITAb}} [[Inter de Milán]] || align="left"| {{ARGb}} [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo de Almagro]] |- | align="center"| 1963 | align="left"| {{PORb}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | align="left"| {{ITAb}} [[AC Fiorentina|Fiorentina]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[FC Barcelona|Barcelona]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Valencia CF|Valencia]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1964 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Betis|Betis]]''' | align="left"| {{PORb}} [[SL Benfica|Benfica]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Madrid]] || align="left"| {{ARGb}} [[CA Boca Juniors|Boca Juniors]] |- | align="center"| 1965 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Zaragoza|Zaragoza]]''' | align="left"| {{PORb}} [[SL Benfica|Benfica]] || align="left"| {{BRAb}} [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Betis Balompié|Betis]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1966 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| {{ITAb}} [[Torino Football Club|Torino]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Zaragoza|Zaragoza]] || align="left"| {{BRAb}} [[Sport Club Corinthians Paulista|Corinthians Paulista]] |- | align="center"| 1967 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Valencia CF|Valencia]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Madrid]] || align="left"| {{URYb}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol Montevideo]] || align="left"| {{BRAb}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1968 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[FC Barcelona|Barcelona]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Madrid]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Valencia CF|Valencia]] |- | align="center"| 1969 | align="left"|{{BRAb}} '''[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]]''' || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Madrid]] || align="left"| {{ARGb}} [[Estudiantes de La Prata]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Atlético de Madrid]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1970 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| {{ARGb}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] || align="left"| {{ITAb}} [[AC Milan|Milan]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Athletic de Bilbao]] |- | align="center"| 1971 | align="left"| {{PORb}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | align="left"| {{URYb}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol Montevideo]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Valencia CF|Valencia]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Atlético de Madrid]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1972 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Athletic de Bilbao]]''' | align="left"| {{PORb}} [[SL Benfica|Benfica]] || align="left"| {{BRAb}} [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] || align="left"| {{DEUb}} [[FC Bayern München|Bayern de Múnic]] |- | align="center"| 1973 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[RCD Espanyol|Espanyol]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Athletic de Bilbao]] || align="left"| {{NEDb}} [[AFC Ajax|Ajax Ámsterdan]] || align="left"| {{ITAb}} [[Juventus FC|Juventus]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1974 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[RCD Espanyol|Espanyol]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[FC Barcelona|Barcelona]] || align="left"| {{BRAb}} [[Santos FC|Santos]] |- | align="center"| 1975 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Madrid]] || align="left"| {{URSb}} [[Dinamo Moscova]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Real Zaragoza|Zaragoza]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1976 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Athletic de Bilbao]] || align="left"| {{BRAb}} [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] || align="left"| {{URYb}} [[Club Nacional de Football|Nacional de Montevideo]] |- | align="center"| 1977 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ITAb}} [[Inter de Milán]] || align="left"| {{BRAb}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1978 | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ARGb}} [[CA River Plate|River Plate]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[Valencia CF|Valencia]] || align="left"| {{ITAb}} [[Bologna Football Club|Boloña]] |- | align="center"| 1979 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]''' | align="left"| {{HUNb}} [[Újpest FC|Újpesti Dózsa]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[FC Barcelona|barcelona]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1980 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]''' | align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{URSb}} [[Dinamo Tbilisi]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of Spain 1977 1981.svg|20px]] [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 1981 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] || align="left"| {{BULb}} [[PFC CSKA Sofía|CSKA Sófía]] || align="left"| {{BRAb}} [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1982 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Madrid]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Sociedad]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 1983 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{URYb}} [[CA Peñarol|Peñarol Montevideo]] || align="left"| {{BULb}} [[PFC Levski Sofia|Levski Sofia]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1984 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Sporting de Xixón]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Athletic de Bilbao]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ESPb}} [[FC Barcelona|Barcelona]] |- | align="center"| 1985 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{BRAb}} [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Gremio de Porto Alegre]] || align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] || align="left"| [[Ficheiro:Flag of SFR Yugoslavia.svg|20px]] [[FK Saraxevo|Saraxevo]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1986 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{BRAb}} [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] || align="left"| {{PORb}} [[Sporting de Lisboa]] |- | align="center"| 1987 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{URYb}} [[Club Nacional de Football|Nacional de Montevideo]] || align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1988 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Atlético de Madrid]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{URYb}} [[CA Peñarol|Peñarol Montevideo]] |- | align="center"| 1989 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]]''' | align="left"| {{URYb}} [[Club Nacional de Football|Nacional de Montevideo]] || align="left"| {{ESPb}} [[Atlético de Madrid]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1990 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Atlético Mineiro]]''' | align="left"| {{BRAb}} [[Santos FC|Santos]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ESPb}} [[Atlético de Madrid]] |- | align="center"| 1991 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{BRAb}} [[Atlético Mineiro]] || align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1992 | align="left"| {{BRAb}} '''[[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Madrid]] || align="left"| {{NEDb}} [[PSV Eindhoven]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 1993 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{BRAb}} [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] || align="left"| {{ESPb}} [[Atlético de Madrid]] || align="left"| {{BRAb}} [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1994 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Madrid]] || align="left"| {{ITAb}} [[S.S.C. Napoli|Nápoles]] |- | align="center"| 1995 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Zaragoza|Zaragoza]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1996 | align="left"| {{BRAb}} '''[[Sport Club Corinthians Paulista|Corinthians Paulista]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{MEXb}} [[Atlético Celaya]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 1997 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[CD Tenerife|Tenerife]] || align="left"| {{BRAb}} [[Sport Club Corinthians Paulista|Corinthians Paulista]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 1998 | align="left"| {{GALb}} '''[[Deportivo da Coruña]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ITAb}} [[UC Sampdoria|Sampdoria]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] |- | align="center"| 1999 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Betis|Betis]]''' | align="left"| {{ITAb}} [[SS Lazio|Lazio]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{BRAb}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2000 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Betis|Betis]]''' || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || - || - |- | align="center"| 2001 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Betis|Betis]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Málaga CF|Málaga]] || align="left"| {{GALb}} [[Celta de Vigo]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2002 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Club Deportivo Mallorca|Mallorca]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Valencia CF|Valencia]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 2003 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Atlético de Madrid]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Málaga CF|Málaga]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2004 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Valencia CF|Valencia]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ITAb}} [[SS Lazio|Lazio]] |- | align="center"| 2005 | align="left"| {{ESPb}} '''[[FC Barcelona|Barcelona]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{PORb}} [[Sporting Clube de Braga|Sporting de Braga]] || align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2006 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] || align="left"| {{ESPb}} [[Villarreal CF|Villarreal]] || align="left"| {{ESPb}} [[Real Madrid]] |- | align="center"| 2007 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Real Betis|Betis]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Real Zaragoza|Zaragoza]]|| align="left"| {{ESPb}} [[Real Madrid]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2008 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ESPb}} [[Athletic de Bilbao]] || align="left"| {{ESPb}} [[Villarreal CF|Villarreal]] |- | align="center"| 2009 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Sevilla FC|Sevilla]]''' | align="left"| {{GALb}} [[Deportivo da Coruña]]|| align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] || align="left"| {{ESPb}} [[Valencia CF|Valencia]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2010 | align="left"| {{ESPb}} '''[[RCD Espanyol|Espanyol]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Atlético de Madrid]]|| align="left"| {{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- | align="center"| 2011 | align="left"| {{ESPb}} '''[[Cádiz CF|Cádiz]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Málaga CF|Málaga]]|| align="left"| {{ITAb}} [[Udinese Calcio|Udinese]] || align="left"| {{PORb}} [[Sporting Clube de Portugal|Sporting CP]] |-bgcolor=lemonchiffon | align="center"| 2012 | align="left"| {{PORb}} '''[[Clube Desportivo Nacional|CD Nacional]]''' | align="left"| {{ESPb}} [[Rayo Vallecano]]|| align="left"| {{ESPb}} [[CA Osasuna|Osasuna]] || align="left"| {{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] |- |} == Palmarés == {| style = align="left" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |-bgcolor="#CCCCCC" |'''Equipo''' |'''Títulos''' |'''Anos''' |- bgcolor="gold" |{{ESPb}} [[Atlético de Madrid]] !8 |[[1968]], [[1976]], [[1977]], [[1978]], [[1991]], [[1995]], [[1997]], [[2003]] |- bgcolor="gold" |{{ESPb}} [[Cádiz CF|Cádiz]] !8 |[[1981]], [[1983]], [[1985]], [[1986]], [[1993]], [[1994]], [[2006]], [[2011]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{ESPb}} [[Real Madrid]] !6 |[[1958]], [[1959]], [[1960]], [[1966]], [[1970]], [[1982]] |- |{{ESPb}} [[Sevilla FC|Sevilla]] !6 |[[1955]], [[1956]], [[1957]], [[2004]], [[2008]], [[2009]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{ESPb}} [[Real Betis|Betis]] !5 |[[1964]], [[1999]], [[2000]], [[2001]], [[2007]] |- |{{BRAb}} [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] !3 |[[1969]], [[1974]], [[1975]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{BRAb}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] !3 |[[1987]], [[1988]], [[1989]] |- |{{ESPb}} [[FC Barcelona|Barcelona]] !3 |[[1961]], [[1962]], [[2005]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{PORb}} [[SL Benfica|Benfica]] !2 |[[1963]], [[1971]] |- |{{BRAb}} [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] !2 |[[1979]], [[1980]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{ESPb}} [[RCD Espanyol|Espanyol]] !2 |[[1973]], [[2010]] |- |{{ESPb}} [[Real Zaragoza|Zaragoza]] !1 |[[1965]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{ESPb}} [[Valencia CF|Valencia]] !1 |[[1967]] |- |{{ESPb}} [[Athletic de Bilbao]] !1 |[[1972]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{ESPb}} [[Sporting de Gijón]] !1 |[[1984]] |- |{{BRAb}} [[Atlético Mineiro]] !1 |[[1990]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{BRAb}} [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]] !1 |[[1992]] |- |{{BRAb}} [[Sport Club Corinthians Paulista|Corinthians Paulista]] !1 |[[1996]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{GALb}} [[Deportivo da Coruña]] !1 |[[1998]] |- |{{ESPb}} [[RCD Mallorca|Mallorca]] !1 |[[2002]] |-bgcolor="#EFEFEF" |{{PORb}} [[Clube Desportivo Nacional|Nacional]] !1 |[[2012]] |- |} {{clear}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ramón de Carranza y Fernández de la Reguera]] (Ferrol 1863 - Cádiz 1937). === Ligazóns externas === *[https://www.cadizcf.com/trofeo-carranza/historia-trofeo Historia do trofeo] {{es}} *[https://www.abc.es/deportes/futbol/eurocopa/francia-2016/abci-eurocopa-2016-tanda-penaltis-nacio-trofeo-carranza-201606230906_noticia.html A quenda de penaltis naceu no Trofeo Carranza] {{es}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Torneos amigables de fútbol de España|Ramón de Carranza]] [[Categoría:Cádiz CF]] sqave4euk51ciwce7h0fak8cs5qono9 0 141641 6166679 5948763 2022-08-25T11:43:42Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Anadolu Efes | imaxe = Abdi İpekçi Arena 2.jpg | fundado = [[1976]] | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Sinan Erdem Spor Salonu]] | capacidade = 16.000 | inauguración = [[23 de abril]] de [[2010]] | cores = {{color box|#213557}} {{color box|#FFFFFE}} {{color box|#D73430}} {{Color box|#00A4D2}} Azul, branco, vermello | historia = Efes Pilsen <small>(1976-2011)</small> | presidente = {{TURb}} Tuncay Özilhan | adestrador = {{TURb}} Ergin Ataman | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2021) | nome_campionato_europa2 = [[Copa Korać|C. Korać]] | campionatos_europa2 = '''1''' (1996) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''15''' (1979, 1983−1984, 1992−1994, 1996−1997, 2002−2005, 2009, 2019, 2021) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''11''' (1994, 1996−1998, 2001−2002, 2006−2007, 2009, 2015, 2018) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''12''' (1986, 1992−1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2015, 2018, 2019) | patrocinador = Anadolu Efes | vestimenta = Nike | sitio_web = [http://www.efesbasket.org efesbasket.org] }} O '''Anadolu Efes Spor Kulübü''' (antes coñecido como ''Efes Pilsen'') é un equipo de [[baloncesto]] da cidade de [[Istambul]] ([[Turquía]]) que por palmarés é considerado como un dos equipos máis importantes na historia do baloncesto turco, xa que gañou o título de [[Liga de baloncesto de Turquía|liga]] en 15 ocasións. A nivel europeo, destaca o seu título da [[Euroliga]] no ano 2021. O pavillón no que xoga os seus partidos como local é o [[Sinan Erdem Spor Salonu]], cunha capacidade para 16.000 espectadores. == Historia == [[Ficheiro:MirsadTürkcan.JPG|miniatura|left|175px|Mirsad Türkcan.]] O club foi fundado no ano [[1976]] co nome de "Efes Pilsen Spor Kulübü" tras a compra dos dereitos do Kadıköyspor, equipo da Segunda División turca que contaba con numeroros problemas económicos.<ref>{{cita web|url=https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|título=Tarihçe|obra=efesbasket.org|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=turco|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150629161844/https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|dataarquivo=29 de xuño de 2015|urlmorta=yes}}</ref> Encabezados por Tuncay Özilhan, o corpo técnico do equipo estaría formado por Pano Natof na dirección xeral, Berna Sirmen na presidencia, Talat Öztoprak na administración e Faruk Akagün como adestrador. O seu primeiro patrocinador foi a cervexa Efes Pilsen, unha subsidiaría do Grupo Anadolu. En [[1978]], dous anos despois da súa fundación, o club gaña o título de campión da Segunda División turca, finalizando o campionato sen coñecer a derrota e ascendendo á máxima categoría do baloncesto turco, onde permanece desde aquela. Na súa primeira tempada na elite (1978–79), o Efes Pilsen gaña o seu primeiro título de liga, situándose dende aquela como un dos equipos punteiros do baloncesto turco. Despois de finalizar como subcampións da [[Copa Saporta]] de 1993, o club gaña o seu primeiro título europeo en 1996, ano no que conseguen a Copa Korać tras vencer na final ao [[Stefanel Milano]] [[italia]]no. Este título supuxo o primeiro título continental para un club turco en calquera deporte. Posterioemte, o Efes Pilsen converteríase nun dos equipos fixos da [[Euroliga]], sendo as súas mellores clasificación as acadadas en 2000 e 2001 ao acabar en terceiro lugar. En ambas ocasións perderían nas semifinais da Final Four ante o [[Panathinaikos BC|Panathinaikos]] [[Grecia|grego]], gañando posteriormente no partido polo terceiro lugar ao [[FC Barcelona Bàsquet|FC Barcelona]] (2000) e ao [[PBC CSKA Moscova|CSKA Moscova]] (2001). Na ano [[2006]], o club converteuse no primeiro equipo turco convidado a xogar contra un equipo da [[NBA]].<ref>{{cita web|url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2623475|título=Turkish power Efes Pilsen no match for Warriors|obra=ESPN|data=13 de outubro de 2006|lingua=inglés|dataacceso=13 de setembro de 2015}}</ref> Os partidos foron contra os [[Denver Nuggets]] en [[Denver]] ([[Colorado, Estados Unidos de América|Colorado]]) o [[10 de outubro]] e contra os [[Golden State Warriors]] en [[Oakland]] ([[California]]) o [[12 de outubro]]. Ambos encontros saldáronse con vitoria para os equipos [[Estados Unidos|estadounidenses]]. Ao ano seguinte sería un equipo da [[NBA]] o que visitaría a casa do Efes Pilsen. No encontro, disputado no [[Abdi İpekçi Arena]], os [[Minnesota Timberwolves]] vencerían ao equipo local por 84–81. En [[2011]] o club vese obrigado a mudar ao seu nome a "Anadolu Efes Spor Kulübü" por mor da TAPDK, unha lei que prohibe o uso de publicidade de tabaco e alcol en equipos deportivos. Hose, o Anadolu Efes destaca pol oseu programa de canteira, do cal saíron coñecidos baloncestistas turcos como [[Hedo Türkoğlu]], [[Mirsad Türkcan]] ou [[Cenk Akyol]]. == Xogadores == === Cadro actual === {{Anadolu Efes SK}} == Títulos == [[Ficheiro:Bornova Belediye-Efes Pilsen 1.JPG|miniatura|300px|Partido do Anadolu Efes fronte o Bornova Belediye (2009).]] === Campeticións europeas === '''[[Euroliga]]''' * '''Campións (1)''': 2021 * ''Subcampións (1)'': 2019 * ''Terceiro lugar (2)'': 2000, 2001 '''[[Copa Saporta]]''' * ''Subcampións (1)'': 1993 '''[[Copa Korać]]''' * '''Campións (1)''': 1996 === Competicións domésticas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (15)''': 1979, 1983, 1984, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004, 2005, 2009, 2019, 2021 (''récord'') * ''Subcampións (11):'' 1986, 1998, 1999, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (11)''': 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018 (''récord'') * ''Subcampións (3):'' 2004, 2014, 2017 '''Supercopa de Turquía''' * '''Campións (12)''': 1986, 1992, 1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2018, 2019 (''récord'') * ''Subcampións (11)'': 1994, 1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2012, 2016 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[10 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Pepsi Center]], [[Denver]] |teamA= '''[[Denver Nuggets]]''' {{USAb}}|scoreA='''118''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=102 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[12 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Oracle Arena]], [[Oakland]] |teamA= '''[[Golden State Warriors]]''' {{USAb}}|scoreA='''120''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=66 }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[6 de outubro]] de [[2007]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Abdi İpekçi Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''[[Minnesota Timberwolves]]''' {{USAb}}|scoreA='''84''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=81 }} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.efesbasket.org Site oficial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131107012151/http://www.efesbasket.org/ |date=07 de novembro de 2013 }} * [https://web.archive.org/web/20060908122625/http://www.euroleague.net/teams/teamCard.jsp?id=IST Perfil do equipo na Euroliga] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Anadolu Efes SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] adyzk87g9q2c53z99akd7aaifedvgim 6166685 6166679 2022-08-25T11:46:31Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Anadolu Efes | imaxe = Efes S.K. vs Fenerbahçe Men's Basketball EuroLeague 20180119 (7) (cropped).jpg | fundado = [[1976]] | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Sinan Erdem Spor Salonu]] | capacidade = 16.000 | inauguración = [[23 de abril]] de [[2010]] | cores = {{color box|#213557}} {{color box|#FFFFFE}} {{color box|#D73430}} {{Color box|#00A4D2}} Azul, branco, vermello | historia = Efes Pilsen <small>(1976-2011)</small> | presidente = {{TURb}} Tuncay Özilhan | adestrador = {{TURb}} Ergin Ataman | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2021) | nome_campionato_europa2 = [[Copa Korać|C. Korać]] | campionatos_europa2 = '''1''' (1996) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''15''' (1979, 1983−1984, 1992−1994, 1996−1997, 2002−2005, 2009, 2019, 2021) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''11''' (1994, 1996−1998, 2001−2002, 2006−2007, 2009, 2015, 2018) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''12''' (1986, 1992−1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2015, 2018, 2019) | patrocinador = Anadolu Efes | vestimenta = Nike | sitio_web = [http://www.efesbasket.org efesbasket.org] }} O '''Anadolu Efes Spor Kulübü''' (antes coñecido como ''Efes Pilsen'') é un equipo de [[baloncesto]] da cidade de [[Istambul]] ([[Turquía]]) que por palmarés é considerado como un dos equipos máis importantes na historia do baloncesto turco, xa que gañou o título de [[Liga de baloncesto de Turquía|liga]] en 15 ocasións. A nivel europeo, destaca o seu título da [[Euroliga]] no ano 2021. O pavillón no que xoga os seus partidos como local é o [[Sinan Erdem Spor Salonu]], cunha capacidade para 16.000 espectadores. == Historia == [[Ficheiro:MirsadTürkcan.JPG|miniatura|left|175px|Mirsad Türkcan.]] O club foi fundado no ano [[1976]] co nome de "Efes Pilsen Spor Kulübü" tras a compra dos dereitos do Kadıköyspor, equipo da Segunda División turca que contaba con numeroros problemas económicos.<ref>{{cita web|url=https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|título=Tarihçe|obra=efesbasket.org|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=turco|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150629161844/https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|dataarquivo=29 de xuño de 2015|urlmorta=yes}}</ref> Encabezados por Tuncay Özilhan, o corpo técnico do equipo estaría formado por Pano Natof na dirección xeral, Berna Sirmen na presidencia, Talat Öztoprak na administración e Faruk Akagün como adestrador. O seu primeiro patrocinador foi a cervexa Efes Pilsen, unha subsidiaría do Grupo Anadolu. En [[1978]], dous anos despois da súa fundación, o club gaña o título de campión da Segunda División turca, finalizando o campionato sen coñecer a derrota e ascendendo á máxima categoría do baloncesto turco, onde permanece desde aquela. Na súa primeira tempada na elite (1978–79), o Efes Pilsen gaña o seu primeiro título de liga, situándose dende aquela como un dos equipos punteiros do baloncesto turco. Despois de finalizar como subcampións da [[Copa Saporta]] de 1993, o club gaña o seu primeiro título europeo en 1996, ano no que conseguen a Copa Korać tras vencer na final ao [[Stefanel Milano]] [[italia]]no. Este título supuxo o primeiro título continental para un club turco en calquera deporte. Posterioemte, o Efes Pilsen converteríase nun dos equipos fixos da [[Euroliga]], sendo as súas mellores clasificación as acadadas en 2000 e 2001 ao acabar en terceiro lugar. En ambas ocasións perderían nas semifinais da Final Four ante o [[Panathinaikos BC|Panathinaikos]] [[Grecia|grego]], gañando posteriormente no partido polo terceiro lugar ao [[FC Barcelona Bàsquet|FC Barcelona]] (2000) e ao [[PBC CSKA Moscova|CSKA Moscova]] (2001). Na ano [[2006]], o club converteuse no primeiro equipo turco convidado a xogar contra un equipo da [[NBA]].<ref>{{cita web|url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2623475|título=Turkish power Efes Pilsen no match for Warriors|obra=ESPN|data=13 de outubro de 2006|lingua=inglés|dataacceso=13 de setembro de 2015}}</ref> Os partidos foron contra os [[Denver Nuggets]] en [[Denver]] ([[Colorado, Estados Unidos de América|Colorado]]) o [[10 de outubro]] e contra os [[Golden State Warriors]] en [[Oakland]] ([[California]]) o [[12 de outubro]]. Ambos encontros saldáronse con vitoria para os equipos [[Estados Unidos|estadounidenses]]. Ao ano seguinte sería un equipo da [[NBA]] o que visitaría a casa do Efes Pilsen. No encontro, disputado no [[Abdi İpekçi Arena]], os [[Minnesota Timberwolves]] vencerían ao equipo local por 84–81. En [[2011]] o club vese obrigado a mudar ao seu nome a "Anadolu Efes Spor Kulübü" por mor da TAPDK, unha lei que prohibe o uso de publicidade de tabaco e alcol en equipos deportivos. Hose, o Anadolu Efes destaca pol oseu programa de canteira, do cal saíron coñecidos baloncestistas turcos como [[Hedo Türkoğlu]], [[Mirsad Türkcan]] ou [[Cenk Akyol]]. == Xogadores == === Cadro actual === {{Anadolu Efes SK}} == Títulos == [[Ficheiro:Bornova Belediye-Efes Pilsen 1.JPG|miniatura|300px|Partido do Anadolu Efes fronte o Bornova Belediye (2009).]] === Campeticións europeas === '''[[Euroliga]]''' * '''Campións (1)''': 2021 * ''Subcampións (1)'': 2019 * ''Terceiro lugar (2)'': 2000, 2001 '''[[Copa Saporta]]''' * ''Subcampións (1)'': 1993 '''[[Copa Korać]]''' * '''Campións (1)''': 1996 === Competicións domésticas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (15)''': 1979, 1983, 1984, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004, 2005, 2009, 2019, 2021 (''récord'') * ''Subcampións (11):'' 1986, 1998, 1999, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (11)''': 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018 (''récord'') * ''Subcampións (3):'' 2004, 2014, 2017 '''Supercopa de Turquía''' * '''Campións (12)''': 1986, 1992, 1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2018, 2019 (''récord'') * ''Subcampións (11)'': 1994, 1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2012, 2016 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[10 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Pepsi Center]], [[Denver]] |teamA= '''[[Denver Nuggets]]''' {{USAb}}|scoreA='''118''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=102 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[12 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Oracle Arena]], [[Oakland]] |teamA= '''[[Golden State Warriors]]''' {{USAb}}|scoreA='''120''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=66 }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[6 de outubro]] de [[2007]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Abdi İpekçi Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''[[Minnesota Timberwolves]]''' {{USAb}}|scoreA='''84''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=81 }} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.efesbasket.org Site oficial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131107012151/http://www.efesbasket.org/ |date=07 de novembro de 2013 }} * [https://web.archive.org/web/20060908122625/http://www.euroleague.net/teams/teamCard.jsp?id=IST Perfil do equipo na Euroliga] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Anadolu Efes SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] mm8ns8xohc36sha43kaddgmwivqk6ix 6166687 6166685 2022-08-25T11:47:13Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Anadolu Efes | imaxe = Efes S.K. vs Fenerbahçe Men's Basketball EuroLeague 20180119 (7) (cropped).jpg | fundado = [[1976]] | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Sinan Erdem Spor Salonu]] | capacidade = 16&nbsp;000 | inauguración = [[23 de abril]] de [[2010]] | cores = {{color box|#213557}} {{color box|#FFFFFE}} {{color box|#D73430}} {{Color box|#00A4D2}} Azul, branco, vermello | historia = Efes Pilsen <small>(1976-2011)</small> | presidente = {{TURb}} Tuncay Özilhan | adestrador = {{TURb}} Ergin Ataman | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2021, 2022) | nome_campionato_europa2 = [[Copa Korać|C. Korać]] | campionatos_europa2 = '''1''' (1996) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''15''' (1979, 1983−1984, 1992−1994, 1996−1997, 2002−2005, 2009, 2019, 2021) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''11''' (1994, 1996−1998, 2001−2002, 2006−2007, 2009, 2015, 2018) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''12''' (1986, 1992−1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2015, 2018, 2019) | patrocinador = Anadolu Efes | vestimenta = Nike | sitio_web = [http://www.efesbasket.org efesbasket.org] }} O '''Anadolu Efes Spor Kulübü''' (antes coñecido como ''Efes Pilsen'') é un equipo de [[baloncesto]] da cidade de [[Istambul]] ([[Turquía]]) que por palmarés é considerado como un dos equipos máis importantes na historia do baloncesto turco, xa que gañou o título de [[Liga de baloncesto de Turquía|liga]] en 15 ocasións. A nivel europeo, destacan os seus título da [[Euroliga]] nos anos 2021 e 2022. O pavillón no que xoga os seus partidos como local é o [[Sinan Erdem Spor Salonu]], cunha capacidade para 16&nbsp;000 espectadores. == Historia == [[Ficheiro:MirsadTürkcan.JPG|miniatura|left|175px|Mirsad Türkcan.]] O club foi fundado no ano [[1976]] co nome de "Efes Pilsen Spor Kulübü" tras a compra dos dereitos do Kadıköyspor, equipo da Segunda División turca que contaba con numeroros problemas económicos.<ref>{{cita web|url=https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|título=Tarihçe|obra=efesbasket.org|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=turco|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150629161844/https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|dataarquivo=29 de xuño de 2015|urlmorta=yes}}</ref> Encabezados por Tuncay Özilhan, o corpo técnico do equipo estaría formado por Pano Natof na dirección xeral, Berna Sirmen na presidencia, Talat Öztoprak na administración e Faruk Akagün como adestrador. O seu primeiro patrocinador foi a cervexa Efes Pilsen, unha subsidiaría do Grupo Anadolu. En [[1978]], dous anos despois da súa fundación, o club gaña o título de campión da Segunda División turca, finalizando o campionato sen coñecer a derrota e ascendendo á máxima categoría do baloncesto turco, onde permanece desde aquela. Na súa primeira tempada na elite (1978–79), o Efes Pilsen gaña o seu primeiro título de liga, situándose dende aquela como un dos equipos punteiros do baloncesto turco. Despois de finalizar como subcampións da [[Copa Saporta]] de 1993, o club gaña o seu primeiro título europeo en 1996, ano no que conseguen a Copa Korać tras vencer na final ao [[Stefanel Milano]] [[italia]]no. Este título supuxo o primeiro título continental para un club turco en calquera deporte. Posterioemte, o Efes Pilsen converteríase nun dos equipos fixos da [[Euroliga]], sendo as súas mellores clasificación as acadadas en 2000 e 2001 ao acabar en terceiro lugar. En ambas ocasións perderían nas semifinais da Final Four ante o [[Panathinaikos BC|Panathinaikos]] [[Grecia|grego]], gañando posteriormente no partido polo terceiro lugar ao [[FC Barcelona Bàsquet|FC Barcelona]] (2000) e ao [[PBC CSKA Moscova|CSKA Moscova]] (2001). Na ano [[2006]], o club converteuse no primeiro equipo turco convidado a xogar contra un equipo da [[NBA]].<ref>{{cita web|url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2623475|título=Turkish power Efes Pilsen no match for Warriors|obra=ESPN|data=13 de outubro de 2006|lingua=inglés|dataacceso=13 de setembro de 2015}}</ref> Os partidos foron contra os [[Denver Nuggets]] en [[Denver]] ([[Colorado, Estados Unidos de América|Colorado]]) o [[10 de outubro]] e contra os [[Golden State Warriors]] en [[Oakland]] ([[California]]) o [[12 de outubro]]. Ambos encontros saldáronse con vitoria para os equipos [[Estados Unidos|estadounidenses]]. Ao ano seguinte sería un equipo da [[NBA]] o que visitaría a casa do Efes Pilsen. No encontro, disputado no [[Abdi İpekçi Arena]], os [[Minnesota Timberwolves]] vencerían ao equipo local por 84–81. En [[2011]] o club vese obrigado a mudar ao seu nome a "Anadolu Efes Spor Kulübü" por mor da TAPDK, unha lei que prohibe o uso de publicidade de tabaco e alcol en equipos deportivos. Hose, o Anadolu Efes destaca pol oseu programa de canteira, do cal saíron coñecidos baloncestistas turcos como [[Hedo Türkoğlu]], [[Mirsad Türkcan]] ou [[Cenk Akyol]]. == Xogadores == === Cadro actual === {{Anadolu Efes SK}} == Títulos == [[Ficheiro:Bornova Belediye-Efes Pilsen 1.JPG|miniatura|300px|Partido do Anadolu Efes fronte o Bornova Belediye (2009).]] === Campeticións europeas === '''[[Euroliga]]''' * '''Campións (1)''': 2021 * ''Subcampións (1)'': 2019 * ''Terceiro lugar (2)'': 2000, 2001 '''[[Copa Saporta]]''' * ''Subcampións (1)'': 1993 '''[[Copa Korać]]''' * '''Campións (1)''': 1996 === Competicións domésticas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (15)''': 1979, 1983, 1984, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004, 2005, 2009, 2019, 2021 (''récord'') * ''Subcampións (11):'' 1986, 1998, 1999, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (11)''': 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018 (''récord'') * ''Subcampións (3):'' 2004, 2014, 2017 '''Supercopa de Turquía''' * '''Campións (12)''': 1986, 1992, 1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2018, 2019 (''récord'') * ''Subcampións (11)'': 1994, 1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2012, 2016 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[10 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Pepsi Center]], [[Denver]] |teamA= '''[[Denver Nuggets]]''' {{USAb}}|scoreA='''118''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=102 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[12 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Oracle Arena]], [[Oakland]] |teamA= '''[[Golden State Warriors]]''' {{USAb}}|scoreA='''120''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=66 }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[6 de outubro]] de [[2007]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Abdi İpekçi Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''[[Minnesota Timberwolves]]''' {{USAb}}|scoreA='''84''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=81 }} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.efesbasket.org Site oficial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131107012151/http://www.efesbasket.org/ |date=07 de novembro de 2013 }} * [https://web.archive.org/web/20060908122625/http://www.euroleague.net/teams/teamCard.jsp?id=IST Perfil do equipo na Euroliga] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Anadolu Efes SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] 2z9yqzereplgcbkwnexum58u1vzsfb5 6166689 6166687 2022-08-25T11:47:22Z Adorian 5132 /* Campeticións europeas */ wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Anadolu Efes | imaxe = Efes S.K. vs Fenerbahçe Men's Basketball EuroLeague 20180119 (7) (cropped).jpg | fundado = [[1976]] | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Sinan Erdem Spor Salonu]] | capacidade = 16&nbsp;000 | inauguración = [[23 de abril]] de [[2010]] | cores = {{color box|#213557}} {{color box|#FFFFFE}} {{color box|#D73430}} {{Color box|#00A4D2}} Azul, branco, vermello | historia = Efes Pilsen <small>(1976-2011)</small> | presidente = {{TURb}} Tuncay Özilhan | adestrador = {{TURb}} Ergin Ataman | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2021, 2022) | nome_campionato_europa2 = [[Copa Korać|C. Korać]] | campionatos_europa2 = '''1''' (1996) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''15''' (1979, 1983−1984, 1992−1994, 1996−1997, 2002−2005, 2009, 2019, 2021) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''11''' (1994, 1996−1998, 2001−2002, 2006−2007, 2009, 2015, 2018) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''12''' (1986, 1992−1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2015, 2018, 2019) | patrocinador = Anadolu Efes | vestimenta = Nike | sitio_web = [http://www.efesbasket.org efesbasket.org] }} O '''Anadolu Efes Spor Kulübü''' (antes coñecido como ''Efes Pilsen'') é un equipo de [[baloncesto]] da cidade de [[Istambul]] ([[Turquía]]) que por palmarés é considerado como un dos equipos máis importantes na historia do baloncesto turco, xa que gañou o título de [[Liga de baloncesto de Turquía|liga]] en 15 ocasións. A nivel europeo, destacan os seus título da [[Euroliga]] nos anos 2021 e 2022. O pavillón no que xoga os seus partidos como local é o [[Sinan Erdem Spor Salonu]], cunha capacidade para 16&nbsp;000 espectadores. == Historia == [[Ficheiro:MirsadTürkcan.JPG|miniatura|left|175px|Mirsad Türkcan.]] O club foi fundado no ano [[1976]] co nome de "Efes Pilsen Spor Kulübü" tras a compra dos dereitos do Kadıköyspor, equipo da Segunda División turca que contaba con numeroros problemas económicos.<ref>{{cita web|url=https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|título=Tarihçe|obra=efesbasket.org|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=turco|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150629161844/https://www.anadoluefessk.org/kulup/tarihce/|dataarquivo=29 de xuño de 2015|urlmorta=yes}}</ref> Encabezados por Tuncay Özilhan, o corpo técnico do equipo estaría formado por Pano Natof na dirección xeral, Berna Sirmen na presidencia, Talat Öztoprak na administración e Faruk Akagün como adestrador. O seu primeiro patrocinador foi a cervexa Efes Pilsen, unha subsidiaría do Grupo Anadolu. En [[1978]], dous anos despois da súa fundación, o club gaña o título de campión da Segunda División turca, finalizando o campionato sen coñecer a derrota e ascendendo á máxima categoría do baloncesto turco, onde permanece desde aquela. Na súa primeira tempada na elite (1978–79), o Efes Pilsen gaña o seu primeiro título de liga, situándose dende aquela como un dos equipos punteiros do baloncesto turco. Despois de finalizar como subcampións da [[Copa Saporta]] de 1993, o club gaña o seu primeiro título europeo en 1996, ano no que conseguen a Copa Korać tras vencer na final ao [[Stefanel Milano]] [[italia]]no. Este título supuxo o primeiro título continental para un club turco en calquera deporte. Posterioemte, o Efes Pilsen converteríase nun dos equipos fixos da [[Euroliga]], sendo as súas mellores clasificación as acadadas en 2000 e 2001 ao acabar en terceiro lugar. En ambas ocasións perderían nas semifinais da Final Four ante o [[Panathinaikos BC|Panathinaikos]] [[Grecia|grego]], gañando posteriormente no partido polo terceiro lugar ao [[FC Barcelona Bàsquet|FC Barcelona]] (2000) e ao [[PBC CSKA Moscova|CSKA Moscova]] (2001). Na ano [[2006]], o club converteuse no primeiro equipo turco convidado a xogar contra un equipo da [[NBA]].<ref>{{cita web|url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2623475|título=Turkish power Efes Pilsen no match for Warriors|obra=ESPN|data=13 de outubro de 2006|lingua=inglés|dataacceso=13 de setembro de 2015}}</ref> Os partidos foron contra os [[Denver Nuggets]] en [[Denver]] ([[Colorado, Estados Unidos de América|Colorado]]) o [[10 de outubro]] e contra os [[Golden State Warriors]] en [[Oakland]] ([[California]]) o [[12 de outubro]]. Ambos encontros saldáronse con vitoria para os equipos [[Estados Unidos|estadounidenses]]. Ao ano seguinte sería un equipo da [[NBA]] o que visitaría a casa do Efes Pilsen. No encontro, disputado no [[Abdi İpekçi Arena]], os [[Minnesota Timberwolves]] vencerían ao equipo local por 84–81. En [[2011]] o club vese obrigado a mudar ao seu nome a "Anadolu Efes Spor Kulübü" por mor da TAPDK, unha lei que prohibe o uso de publicidade de tabaco e alcol en equipos deportivos. Hose, o Anadolu Efes destaca pol oseu programa de canteira, do cal saíron coñecidos baloncestistas turcos como [[Hedo Türkoğlu]], [[Mirsad Türkcan]] ou [[Cenk Akyol]]. == Xogadores == === Cadro actual === {{Anadolu Efes SK}} == Títulos == [[Ficheiro:Bornova Belediye-Efes Pilsen 1.JPG|miniatura|300px|Partido do Anadolu Efes fronte o Bornova Belediye (2009).]] === Campeticións europeas === '''[[Euroliga]]''' * '''Campións (2)''': 2021, 2022 * ''Subcampións (1)'': 2019 * ''Terceiro lugar (2)'': 2000, 2001 '''[[Copa Saporta]]''' * ''Subcampións (1)'': 1993 '''[[Copa Korać]]''' * '''Campións (1)''': 1996 === Competicións domésticas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (15)''': 1979, 1983, 1984, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004, 2005, 2009, 2019, 2021 (''récord'') * ''Subcampións (11):'' 1986, 1998, 1999, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (11)''': 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018 (''récord'') * ''Subcampións (3):'' 2004, 2014, 2017 '''Supercopa de Turquía''' * '''Campións (12)''': 1986, 1992, 1993, 1996, 1998, 2000, 2006, 2009, 2010, 2018, 2019 (''récord'') * ''Subcampións (11)'': 1994, 1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2012, 2016 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[10 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Pepsi Center]], [[Denver]] |teamA= '''[[Denver Nuggets]]''' {{USAb}}|scoreA='''118''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=102 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[12 de outubro]] de [[2006]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Oracle Arena]], [[Oakland]] |teamA= '''[[Golden State Warriors]]''' {{USAb}}|scoreA='''120''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=66 }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[6 de outubro]] de [[2007]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Abdi İpekçi Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''[[Minnesota Timberwolves]]''' {{USAb}}|scoreA='''84''' |teamB= {{TURb}} Efes Pilsen|scoreB=81 }} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.efesbasket.org Site oficial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131107012151/http://www.efesbasket.org/ |date=07 de novembro de 2013 }} * [https://web.archive.org/web/20060908122625/http://www.euroleague.net/teams/teamCard.jsp?id=IST Perfil do equipo na Euroliga] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Anadolu Efes SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] 0ax86whzdc049b4m7bxo2xa343h5ny7 0 149313 6166583 6160458 2022-08-25T08:58:43Z Boja02 84222 wikitext text/x-wiki {{desactualizado}} {{Sen referencias|data=abril de 2016}} {{Club de fútbol | nome = Barcelona {{Medalla|Creu}} | escudo = | alcume = ''Barça, Blaugranes, Culés, Azulgranas'' | fundacion = [[1899]] | estadio = [[Camp Nou]], <br />[[Barcelona]], [[Cataluña]], [[España]] {{ESPb}} | inauguracion = [[1957]] | capacidade = 99.354 | presidente = {{ESPb}} [[Joan Laporta]] | adestrador = {{ESPb}} [[Xavi Hernández]] | liga = [[Primeira División Española|Primeira División]] | tempada = [[Primeira división española 2020/21|2020–21]] | posicion = '''3.º''' | web = http://www.fcbarcelona.com/ | marcacamiseta = [[Nike, Inc.|Nike]] | anunciocamiseta = [[Rakuten]] | pattern_la1 = | pattern_b1 = _barcelona2223h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _barcelona2223h | pattern_so1 = _barcelona2223h | leftarm1 = 000040 | body1 = 000040 | rightarm1 = 000040 | shorts1 = 000040 | socks1 = 000040 | pattern_la2 = _barcelona2223a | pattern_b2 = _barcelona2223a | pattern_ra2 = _barcelona2223a | pattern_sh2 = _barcelona2223a | pattern_so2 = _barcelona2223al | leftarm2 = DEB566 | body2 = DEB566 | rightarm2 = DEB566 | shorts2 = DEB566 | socks2 = DEB566 | pattern_la3 = _barcelona2223t | pattern_b3 = _barcelona2223t | pattern_ra3 = _barcelona2223t | pattern_sh3 = _barcelona2223t | pattern_so3 = _barcelona2223t | leftarm3 = C9CCCE | body3 = C9CCCE | rightarm3 = C9CCCE | shorts3 = C9CCCE | socks3 = C9CCCE }} {| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 26.5em; text-align: center" ! colspan=5 style="font-size: 125%; background-color: #FFFFFF; color:black; border:2px solid #00008b; text-align:center;"| Departamentos do <br>Fútbol Club Barcelona |- ! width="25%" style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Football pictogram.svg|30px]] ! width="25%" style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Football pictogram.svg|30px]] ! width="25%" style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Football pictogram.svg|30px]] ! width="25%" style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Football pictogram.svg|30px]] |- ! style="text-align:center;" |'''Masculino''' ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona "B"|Filial]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona Xuvenil "A"|Xuvenil]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (fútbol feminino)|Feminino]] |- ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Football pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Basketball pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Basketball pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Handball pictogram.svg|30px]] |- ! style="text-align:center;" |[[Fútbol base do Fútbol Club Barcelona|Formativo]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (baloncesto)|Baloncesto]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona "B" (baloncesto)|Filial]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (balonmán)|Balonmán]] |- ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Athletics pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Roller hockey pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Futsal pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Ficheiro:Rugby pictogram.svg|30px]] |- ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (atletismo)|Atletismo]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (hockey sobre patíns)|Hockey]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (fútbol sala)|Futsal]] ! style="text-align:center;" |[[Fútbol Club Barcelona (rugby)|Rugby]] |} O '''Fútbol Club Barcelona'''<ref>{{Cita enciclopedia |artigo=Fútbol Club Barcelona |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=29 |páxina=84 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }}</ref><ref>{{Cita enciclopedia |artigo=Fútbol Club Barcelona |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=336 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}}</ref> (en [[lingua catalá|catalán]]: ''Futbol Club Barcelona''), coñecido popularmente como "'''Barça'''", é un club polideportivo [[Cataluña|catalán]] da cidade de [[Barcelona]], fundado o [[29 de novembro]] de [[1899]] por un grupo de doce futbolistas afeccionados de [[Suíza]], [[Cataluña]] e [[Gran Bretaña]], comandados polo suízo [[Joan Gamper]]. O Barça non é unha sociedade anónima como son a maioría dos clubs deportivos profesionais, senón que a propiedade do club recae nos seus máis de 180.000 socios. Este número fai que o FC Barcelona sexa o segundo club con máis socios do mundo tralo [[SL Benfica]] portugués, seguido polo [[FC Bayern München]] alemán. Segundo a clasificación histórica da [[IFFHS]], o FC Barcelona é o mellor equipo de fútbol do mundo dende [[1991]], ano no cal esta organización comezou a computación estatística de resultados. O lema do club é ''"El Barça és més que un club"''. Os seareiros do FC Barcelona son coñecidos co sobrenome de "culés". Unha das principais características do FC Barcelona é o seu carácter polideportivo. Ademais da súa sección principal, a de [[fútbol]], o club conta con outras catro seccións deportivas profesionais: as de [[Fútbol Club Barcelona (baloncesto)|baloncesto]], [[Fútbol Club Barcelona (balonmán)|balonmán]], [[Fútbol Club Barcelona (hóckey sobre patíns)|hóckey sobre patíns]] e [[FC Barcelona Futsal|fútbol sala]]. Entre as cinco seccións profesionais, o FC Barcelona suma máis de 400 títulos oficiais, entre os que se inclúen 34 Copas de Europa, 86 Ligas e 88 Copas de España. Trátase do único club polideportivo do continente que foi campión de Europa en 5 deportes distintos. Ademais destas cinco seccións profesionais, o club conta con outras 8 seccións afeccionadas noutras disciplinas deportivas, como [[hóckey|hóckey sobre herba]], [[atletismo]], [[patinaxe]], [[hóckey|hóckey sobre xeo]], [[voleibol]], [[Fútbol Club Barcelona (rugby)|rugby]], [[fútbol praia]] e [[baloncesto en cadeira de rodas]]. O equipo de fútbol foi un dos fundadores da [[Liga española de fútbol]] en [[1928]], e [[Primeira división española 2017/18|actualmente]] aínda segue a ser un dos tres equipos que non perderon nunca a [[Primeira división española|máxima categoría]]. Con 25 [[Primeira división española|Ligas]], 30 [[Copa do Rei de fútbol|Copas do Rei]], 12 [[Supercopa de España de Fútbol|Supercopas de España]], 5 [[Liga de Campións da UEFA|Copas de Europa]], 4 [[Recopa de Europa|Recopas de Europa]], 3 [[Copa de Feiras|Copas de Feiras]], 2 [[Copa Latina|Copas Latinas]], 5 [[Supercopa de Europa|Supercopas de Europa]] e 3 [[Copa Mundial de Clubs da FIFA|Copas Mundiais de Clubs]], o FC Barcelona está considerado un dos equipos de fútbol máis laureados do mundo. Dende agosto de [[2011]] é o club europeo con máis títulos continentais (15), adiantando ó [[Real Madrid]] e ó [[AC Milán]] (14). O FC Barcelona é ademais o único equipo de [[Europa]] que disputou sempre, dende [[1955]], algunha das competicións europeas. Tamén é o único equipo da historia que gañou os seis títulos oficiais máis importantes nun mesmo ano (2009): [[Primeira división española|Liga]], [[Copa do Rei de Fútbol|Copa]], [[Supercopa de España de Fútbol|Supercopa de España]], [[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]], [[Supercopa de Europa]] e [[Copa Mundial de Clubs da FIFA|Copa Mundial de Clubs]].<ref>{{Cita web |url=http://www.que.es/deportes/futbol/200912191959-barcelona-seis-copas-perfecto.html |título=O Barcelona das Seis Copas |data-acceso=03 de xaneiro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20091222204703/http://www.que.es/deportes/futbol/200912191959-barcelona-seis-copas-perfecto.html |dataarquivo=22 de decembro de 2009 |urlmorta=yes }}</ref> O [[6 de febreiro]] de [[2012]] o club recibiu o Premio Laureus World Sports como equipo mundial do ano. == Historia == === Os inicios === [[Ficheiro:Futbol club barcelona - notas de sport.jpg|miniatura|esquerda|O anuncio publicado en ''Los Deportes''.]] [[Ficheiro:Joan Gamper 1910 year.jpg|120px|miniatura|[[Joan Gamper]].]] O Fútbol Club Barcelona foi fundado o [[29 de novembro]] de [[1899]] por un grupo de doce afeccionados ao fútbol, convocados polo [[Suíza|suízo]] [[Hans Gamper]] mediante un anuncio publicado na revista ''Los Deportes'' o [[22 de outubro]] do mesmo ano. Entre os doce fundadores do club había seis españois, tres [[Inglaterra|ingleses]], dous suízos e un [[Alemaña|alemán]]. O nome orixinal escollido foi «''Football Club Barcelona''», en [[lingua inglesa|inglés]], e designouse ao inglés [[Walter Wild]] como primeiro presidente do club por ser a persoa de máis idade de entre as presentes. A finais da súa primeira década conseguiu os seus primeiros títulos, unha [[Copa do Rei de Fútbol|Copa de España]] e unha [[Copa dos Pireneos]]. Durante a década de [[1910]] o club deu un gran salto, tanto deportivo como social: gañou dúas [[Copa do Rei de Fútbol|Copas de España]] e tres [[Copa dos Pireneos|Copas dos Pireneos]], e chegou aos 3.000 asociados, converténdose xa nunha das sociedades máis populares de [[Cataluña]]. Naqueles anos foi cando se popularizou o apelativo de «culés» referente aos afeccionados do club. O equipo xogaba os seus partidos nun campo situado na rúa Indústria de [[Barcelona]], que se enchía masivamente cando xogaba o Barcelona, e desde a rúa víase como estaban sentados, de costas, os afeccionados situados na parte máis alta do chanzo. A imaxe desde a rúa era a dunha gran cantidade de traseiros (cus), por iso, aos afeccionados do Barcelona comezóuselles a chamar «culés». Desa década tamén cabe anotar que, en [[1914]], o club creou a súa primeira sección polideportiva, a de atletismo. === A primeira época dourada === [[Ficheiro:Indústria 2.png|250px|miniatura|[[Camp del Carrer Indústria]] (1909-1922).]] [[Ficheiro:Camp de les corts 1930.jpg|250px|miniatura|[[Camp de Les Corts]] (1922-1959).]] [[Ficheiro:Barcelona vs Inter 2019 2.jpg|250px|miniatura|[[Camp Nou]], inaugurado en 1959.]] A década de [[1920]] pasou á historia como a primeira época dourada do club. Pasouse de 3.000 a 11.000 socios e, en [[1922]], estreouse o primeiro grande estadio do club, o [[Camp de Les Corts]], con capacidade para 30.000 espectadores. Foron anos nos que o club gañou catro [[Copa do Rei de Fútbol|Copas de España]] e, en [[1929]], a primeira [[Liga española de fútbol|Liga española]] da historia. Tamén cabe anotar os incidentes acaecidos en [[1925]] cando o goberno da ditadura de [[Miguel Primo de Rivera|Primo de Rivera]] pechou o estadio de Les Corts durante seis meses e obrigou a dimitir ao presidente Hans Gamper por mor dos asubíos cos que a afección barcelonista recibiu a interpretación da [[Marcha Real]] nos prolegómenos dun encontro. Desa década cabe destacar que o club avanzou na liña de ampliar o seu carácter polideportivo, e creou as seccións de [[hóckey|hóckey herba]], [[Futbol Club Barcelona (baloncesto)|baloncesto]] e [[Futbol Club Barcelona (rugby)|rugby]]. === A crise e a posguerra === A década de [[1930]] foi de gran crise para o club. Iniciouse a década co suicidio de Hans Gamper, probablemente debido á catastrófica situación económica na que se viu sumido tras o [[Crack do 29|Crack de Wall Street]] en [[1929]].<ref name="suicidio">{{Cita web | título = elmundo.es - Suicidio de Joan Gamper | publicación= | url = http://www.elmundo.es/2002/02/18/catalunya/1107864.html | dataacceso= 11 de xaneiro de 2008}}</ref> En [[1934]] accede á directiva a primeira muller, por un curto período dun ano, [[Anna María Martínez Sagi]].<ref>{{Cita web|título=Periodista en el frente de guerra, poeta, atleta, feminista: ¿por qué nadie quiso acordarse de Anna Maria Martínez Sagi?|url=https://www.publico.es/sociedad/periodista-frente-guerra-poeta-atleta.html|páxina-web=www.publico.es|data-acceso=2021-03-21}}</ref> Posteriormente, coa chegada da [[Segunda República Española|Segunda República]] produciuse un descenso do número de socios que se agravou co estalido da [[Guerra civil española]] en [[1936]]. Ese ano, ademais, o presidente do club [[Josep Sunyol]], que era político de [[Esquerra Republicana de Catalunya]], foi fusilado polas tropas franquistas na [[serra de Guadarrama]].<ref name="sunyol">{{Cita web | título = fcbarcelona.com - Biografía de Josep Sunyol | publicación = | url = http://www.fcbarcelona.com/web/castellano/club/historia/presidents/josepsunyol.html | dataacceso = 11 de xaneiro de 2008 | urlarquivo = https://web.archive.org/web/20080503015555/http://www.fcbarcelona.com/web/castellano/club/historia/presidents/josepsunyol.html | dataarquivo = 03 de maio de 2008 | urlmorta = yes }}</ref> O club acabou a década con tan só 2.500 socios. Durante a década de [[1940]] o club foi superando aos poucos a súa crise social e deportiva. O club foi tomado polas autoridades do novo réxime franquista que, en diante e ata [[1953]], designarían directamente ao presidente do club. Os novos reitores castelanizaron todos os estamentos do club, eliminando calquera connotación catalanista ou anglosaxoa. En [[1940]] o club pasou a denominarse «Club de Fútbol Barcelona» en lugar de «''Football Club Barcelona''», e modificouse o escudo: suprimíronse as catro barras da bandeira catalá para colocar no seu lugar a bandeira española, aínda que en [[1949]], con motivo das vodas de ouro do club, o goberno autorizou a reinstauración da bandeira catalá. No plano deportivo recompúxose o equipo tras a crise da guerra e acabáronse conquistando tres [[Primeira división española|ligas]], unha [[Copa do Rei de fútbol|Copa de España]] e dúas [[Copa Eva Duarte|Copas Eva Duarte]]. Ademais, nesta década creáronse novas seccións polideportivas entre as que destacaron as de [[Futbol Club Barcelona (balonmán)|balonmán]] e [[Futbol Club Barcelona (hóckey sobre patíns)|hockey sobre patíns]]. Todo iso contribuíu a que, ao finalizar a década, coincidindo coas vodas de ouro do club, se superasen os 25.000 socios. === Kubala e as cinco copas === A década de [[1950]] foi unha das da historia do club, tanto no plano deportivo como social. A fichaxe de [[Ladislao Kubala]], en [[1950]], foi a pedra angular sobre a que se construíu un equipo que, nesa década, conseguiu 3 [[Primeira división española|Ligas españolas]], 5 [[Copa do Rei de Fútbol|Copas do Xeneralísimo]], 4 [[Copa Eva Duarte|Copas Eva Duarte]], 3 [[Copa Duward|Copas Duward]], 1 [[Copa Latina]], 2 [[Copa Martini&Rossi|Copas Martini&Rossi]] e 1 [[Pequena Copa do Mundo de Clubs]]. A masa social creceu ata os 38.000 socios que deixaron pequeno o Camp de Les Corts, de maneira que se construíu un novo estadio, o [[Camp Nou]], inaugurado en setembro de [[1957]]. Outros feitos destacados desa década foi a celebración das primeiras eleccións democráticas á presidencia do club en [[1953]], aínda que só votaron os socios homes. Ese mesmo ano tivo lugar un contencioso co [[Real Madrid]] pola fichaxe de [[Alfredo Di Stéfano]]. Cabe dicir que durante os case 40 anos da ditadura de [[Francisco Franco]] en España, cando se prohibiron e reprimiron as institucións políticas catalás, o club converteuse nun dos símbolos da loita anti-franquista en Cataluña e da resistencia contra o centralismo que representaba o réxime franquista. O estadio do FC Barcelona converteuse nun dos poucos escenarios públicos onde os afeccionados expresábanse libremente, e o club converteuse no mellor embaixador de [[Cataluña]] no exterior. Foi naqueles anos cando se dixo que, polo seu simbolismo, o Barcelona era «''més que un club''» (máis que un club), expresión pronunciada polo presidente [[Narcís de Carreras]] no seu discurso de toma de posesión en [[1968]].<ref>{{Cita web | título = fcbarcelona.com - Historia do "máis que un club" | publicación = | url = http://www.fcbarcelona.com/web/castellano/club/club_avui/mes_que_un_club/mesqueunclub_historia.html | dataacceso = 11 de xaneiro de 2008 | urlarquivo = https://web.archive.org/web/20071014020732/http://www.fcbarcelona.com/web/castellano/club/club_avui/mes_que_un_club/mesqueunclub_historia.html | dataarquivo = 14 de outubro de 2007 | urlmorta = yes }}</ref> === A crise de 1960 e a chegada de Cruyff === Tras os éxitos de 1950 chegou a crise da década de [[1960]], nos que o equipo de fútbol gañou 2 [[Copa do Rei de Fútbol|Copas do Xeneralísimo]] e 2 [[Copa de Feiras|Copas de Feiras]]. Estes títulos, con todo, non lograron compensar a derrota na final da [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] de [[1961]] nin a crise social xerada polas marchas de [[Helenio Herrera]] e o galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]] ao [[Inter de Milán]], cos que o conxunto italiano gañaría dúas Copas de Europa. A pesar de todo, o número de socios aumentou dos 39.000 aos 55.000 durante esa década. Durante a década de [[1970]] continuou o imparable aumento de socios do club: pasouse dos 55.000 aos 80.000. Foron os anos nos que o fútbol español abriu as portas aos xogadores estranxeiros e o club fichou a internacionais como [[Johan Cruyff]], [[Johan Neeskens]], [[Hugo Sotil]], [[Hansi Krankl]] e [[Allan Simonsen]]. O equipo de fútbol conquistou nesa década unha [[Liga española de fútbol|Liga española]], 2 [[Copa do Rei de Fútbol|Copas do Rei]], 1 [[Copa de Feiras]] e 1 [[Recopa de Europa de fútbol|Recopa de Europa]]. En [[1978]] chegou á presidencia [[Josep Lluís Núñez]], que dirixiría o club as seguintes dúas décadas. === O inicio da era Núñez === A década de [[1980]] foi de grandes investimentos na fichaxe de grandes estrelas como [[Diego Armando Maradona|Maradona]], [[Bernd Schuster|Schuster]] ou [[Gary Lineker|Lineker]], pero o equipo de fútbol só puido gañar en España unha liga, tres Copas do Rei, unha Supercopa e dúas [[Copa da Liga de España|Copas da Liga]]. A nivel europeo gañáronse dúas [[Recopa de Europa de fútbol|Recopas]], pero volveuse perder unha final da Copa de Europa, a disputada en [[Sevilla]] en [[1986]]. Tras unha grave crise deportiva e social, en 1988 o club contratou a [[Johan Cruyff]] como adestrador, un feito que marcaría o destino do club durante a seguinte década. O máis positivo da década foi a ampliación do [[Camp Nou]], o incremento de socios, que superou a cifra dos 100.000, a revitalización económica do club e os éxitos das seccións de [[Futbol Club Barcelona (baloncesto)|baloncesto]], [[Futbol Club Barcelona (balonmán)|balonmán]] e [[Futbol Club Barcelona (hóckey sobre patíns)|hóckey sobre patíns]], que conquistaron importantes títulos españois e europeos. === O Dream Team === A década de [[1990]] foi a mellor década da historia do Fútbol Club Barcelona. Foron 10 anos de éxitos para o club en todas as ordes, tanto no terreo futbolístico como nas seccións deportivas. O equipo de fútbol, adestrado por [[Johan Cruyff]] dende 1988, e con xogadores como [[Andoni Zubizarreta|Zubizarreta]] dende 1986, [[Guillermo Amor]], [[Eusebio Sacristán]], [[Txiki Begiristain]], [[José Mari Bakero|Bakero]] e [[Julio Salinas]] dende 1988, [[Ronald Koeman|Koeman]] e [[Michael Laudrup|Laudrup]] dende 1989, [[Hristo Stoichkov|Stoichkov]], [[Albert Ferrer]], [[Carles Busquets]] e [[Goikoetxea]] dende 1990, [[Josep Guardiola|Guardiola]] e [[Miguel Ángel Nadal]] dende 1991, [[Oscar García]] dende 1992, ou [[Romário]] e [[Sergi Barjuán]] dende 1993 gañou catro [[Liga española de fútbol|Ligas]] consecutivas entre [[1991]] e [[1994]], e o [[20 de maio]] de [[1992]] conquistou o título máis prezado do club: a [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], no [[estadio de Wembley]], ante a [[UC Sampdoria]] italiana. Durante estes anos, o equipo desempeñou un gran xogo e foi coñecido popularmente co nome de ''Dream Team'', imitando a terminoloxía que se usou coa [[Selección de baloncesto dos Estados Unidos]] nos [[Xogos Olímpicos de 1992|Xogos Olímpicos de Barcelona 1992]]. A derrota na final da Copa de Europa de 1994 fronte ao [[AC Milan]] por 4-0 no [[Estadio Olímpico de Atenas]], supuxo o fin do ''Dream Team'', no que entraron tamén nos últimos tempos xogadores como [[Abelardo]] e [[Roger García]] (1994), e a situación deportiva do equipo deteriorouse ata o punto dunha profunda división social entre partidarios do adestrador, [[Johan Cruyff]] e partidarios do presidente, Josep Lluís Núñez. A traumática despedida de Cruyff creou unha gran crise social no club, que non desapareceu a pesar dos títulos conseguidos por [[Bobby Robson]] e [[Louis van Gaal]], e acabou desembocando na dimisión de [[Josep Lluís Núñez]] no ano [[2000]]. Esta foi tamén unha gran década para as outras seccións deportivas. O [[Futbol Club Barcelona (baloncesto)|equipo de baloncesto]] consolidouse na elite do baloncesto español e europeo, a pesar de que non conseguiu gañar a [[Euroliga|Copa de Europa]], cuxa final disputou en catro ocasións nesa década. O [[Futbol Club Barcelona (balonmán)|equipo de balonmán]] converteuse no mellor equipo de balonmán do mundo: gañou todos os títulos, entre os que destacan seis [[EHF Copa de Europa|Copas de Europa]]. === A era Laporta === A década de [[2000]] pode dividirse claramente en dúas etapas. Tras a dimisión de Núñez no ano 2000, foi elixido presidente [[Joan Gaspart]]. Os seus tres anos como presidente saldáronse sen títulos futbolísticos a pesar do investimento de 180 millóns de [[euro]]s que se fixo en fichaxes. Os únicos éxitos deportivos achegáronos as seccións, especialmente o [[Futbol Club Barcelona (baloncesto)|equipo de baloncesto]] que no [[2003]] conseguiu gañar a [[Euroliga]]. Tras a dimisión de Gaspart chegou á presidencia [[Joan Laporta]], que afrontou unha profunda renovación deportiva, económica e social. [[Ficheiro:Joan Laporta.jpg|150px|miniatura|esquerda|[[Joan Laporta]].]] [[Ficheiro:Rijkaard Ronaldinho.jpg|200px|miniatura|[[Frank Rijkaard]] e [[Ronaldinho]].]] Fichouse a xogadores como [[Ronaldinho]], [[Samuel Eto'o|Eto'o]], [[Rafael Márquez]] e [[Deco]] e o equipo, adestrado por [[Frank Rijkaard]], conseguiu gañar dúas ligas españolas consecutivas e a segunda [[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]], e a masa social do club superou por primeira vez na historia a cifra dos 140.000 socios. Esta etapa rematou ao final da tempada 2007-2008, coa destitución do entón adestrador [[Frank Rijkaard]] e a presentación dunha moción de censura contra [[Joan Laporta]] e a súa xunta directiva (9 de maio de 2008). <ref name="deslaporta">{{Cita web | título = Un grupo de socios prepara unha moción de censura contra Laporta | url = http://www.sport.es/default.asp?idpublicacio_PK=44&idioma=CAS&idtipusrecurs_PK=7&idnoticia_PK=507509 | dataacceso= 9 de maio de 2008}}</ref> Coa chegada de [[Pep Guardiola]] ao mando do equipo, o Barcelona pasou á historia na [[Primeira división española 2008/09|tempada 2008-09]] tras conseguir o ''triplete'' (Liga, Copa e Champions). Guardiola no seu debut en Primeira División como adestrador, logrou o que [[Frank Rijkaard]] e [[Johan Cruyff]] non conseguiron en varios anos. Co triunfo na [[Liga de Campións da UEFA|final de Roma]] ante o [[Manchester United]] (2-0) o ''Pep Team'' conseguiu o ''triplete'', sendo o único equipo español en logralo, e pasando ao selecto círculo de clubs europeos que o atinxiron antes ([[Celtic F.C.|Celtic]], [[Ajax Amsterdam|Ajax]], [[PSV Eindhoven]] e [[Manchester United]]).<ref>{{Cita web| url=http://www.marca.com/2009/05/27/futbol/liga_campeones/1243457333.html | título=O Barça é o primeiro equipo español que logra o triplete | editorial=[[Marca (xornal)|marca.es]] | data=27 de maio de 2009}}</ref> Ademais o Barcelona proclamouse campión de Europa contando entre as súas filas con 7 canteiráns titulares na final. O equipo de [[Pep Guardiola]], ademais de alzarse cos tres principais títulos, logrou superar as fazañas do ''Dream Team'' en canto a cifras conseguidas en Liga, batendo varias marcas de goles, partidos gañados como visitante etc. [[Ficheiro:Lionel Messi (2009).jpg|120px|miniatura|[[Lionel Messi]].]] Ao comezo da tempada [[Primeira división española 2009/10|2009-10]], o equipo gañou a [[Supercopa de España de Fútbol|Supercopa de España]] ao imporse ao [[Athletic Club]] en ambos os partidos. Tamén logrou a [[Supercopa de Europa]] ao gañar ao [[Shakhtar Donetsk]] por 1-0. O equipo dirixido por [[Josep Guardiola]], tras gañar a [[Copa Mundial de Clubs da FIFA]] a finais de ano ante o [[Estudiantes de La Plata]] por 2-1, pasou definitivamente á historia do fútbol, ao conseguir os 6 títulos oficiais nunha mesma tempada, algo que non fora logrado nunca antes por ningún outro club.<ref>[http://www.elpais.com/articulo/deportes/Campeon/campeones/elpepudep/20091219elpepudep_8/Tes Campión de campións, en ''ElPais.es'']</ref> O Barcelona de Guardiola consegue en [[Primeira división española 2009/10|maio de 2010]] a súa segunda Liga consecutiva cun total de 99 puntos, cifra que ningún outro club alcanzara antes. === A era Rosell === O [[1 de xullo]] de [[2010]] o FC Barcelona cambiou de presidente. [[Sandro Rosell]] venceu nas eleccións cun 61'5% dos sufraxios, o que supuxo a maior vitoria nunhas eleccións presidenciais dentro do club. O [[11 de xullo]] de [[2010]], a [[Selección de fútbol de España|selección española]] gañou a final da [[Mundial de Fútbol Suráfrica 2010|Copa do Mundo]] aliñando a sete xogadores do Barcelona no equipo titular, seis deles formados na [[La Masia|Masía]]. O [[2011]] resultou outro ano exitoso para o equipo, acadando 5 títulos de 6 posibles, a [[Primeira división española 2010/11|Liga 2010-11]], a [[Liga de Campións da UEFA 2010-11|Liga de Campións 2010-11]], a [[Supercopa de España de Fútbol 2011|Supercopa de España 2011]], a [[Supercopa de Europa 2011]] e o [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2011|Mundial de Clubs 2011]]. {{desactualizado}} == Himno == O himno oficial do Barça, denominado oficialmente ''Cant del Barça'' foi creado e estreado en [[1974]], con motivo dos actos de celebración do 75 aniversario do club. A letra foi escrita por [[Jaume Picas]] e [[Josep María Espinàs]], e a música foi composta por [[Manuel Valls i Gorina]]. Está integramente escrito en [[lingua catalá|catalán]], e na versión oficial está interpretada pola Coral Sant Jordi. Nos últimos anos foi interpretado por recoñecidos cantantes como [[Joan Manuel Serrat]], con motivo de diferentes actos como a conmemoración do centenario do club. Ademais, a directiva presidida por [[Joan Laporta]] incentivou que variados intérpretes e conxuntos musicais o interpretasen no estadio do [[Camp Nou]], nos prolegómenos dos partidos de fútbol, versionándoo e adaptándoo aos máis variados estilos musicais: [[pop]], [[Música rock|rock]], [[rap]], [[samba]] ou [[rumba]], entre outros. Un dos detalles que caracterizan ao himno é a referencia ao carácter aberto e integrador do club, que non diferencia a procedencia xeográfica dos seguidores; como di unha das estrofas, «tanto dá de onde vimos, se do sur ou do norte, unha bandeira nos irmanda». == Escudo == O escudo do Fútbol Club Barcelona ten forma de «pota», dividida en tres cuarteis. Nos dous superiores reprodúcese a bandeira de [[Barcelona]], isto é, a Cruz de San Xurxo e a [[bandeira de Cataluña]]. No cuartel inferior aparece un balón sobre as cores azul e vermello do club. No centro do escudo, nunha franxa, aparecen as iniciais do club, «F.C.B.». == Uniforme == Da combinación das cores azul e granate provén o sobrenome de «azulgrana» co que se coñece aos xogadores e afeccionados do club. Estas cores sempre estiveron presentes na camiseta do equipo. Os pantalóns nun principio eran brancos e logo pasaron a ser azuis. A marca do uniforme é [[Nike, Inc.|Nike]] e leva publicidade de [[Rakuten]] e de [[Beko]]. Os uniformes oficiais para a tempada 2017-2018 son: * '''Uniforme titular''': Camiseta azulgrana a raias verticais con detalles amarelos, pantalón azul e medias azuis. * '''Uniforme alternativo''': Camiseta azul celeste, pantalón azul celeste e medias azuis celestes. * '''Terceiro uniforme''': Camiseta, pantalón e medias granates. === Evolución do uniforme === {| | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b =_navybluehalf | pattern_ra = | leftarm = AA0000 | body = AA0000 | rightarm = 000080 | shorts = FFFFFF | socks = 000000 | title = 1899-10 }} | {{Football kit | pattern_la =_redshoulders | pattern_b =_Barca1 | pattern_ra =_redshoulders | leftarm = 3D69AA | body = AA0000 | rightarm = 3D69AA | shorts = FFFFFF | socks = 000000 | title = 1911-13 }} | {{Football kit | pattern_la=_redshoulders|pattern_b=_bluestripes2|pattern_ra=_redshoulders|leftarm=3D69AA|body=AA0000 |rightarm=3D69AA| shorts=000000| socks=000000| title = 1913-20 }} | {{Football kit | pattern_la=_redshoulders|pattern_b=_Barca1|pattern_ra=_redshoulders|leftarm=3D69AA|body=0000FF |rightarm=3D69AA| shorts=3D69AA| socks=000000| title = 1920-39 }} | {{Football kit | pattern_la= _redshoulders|pattern_b=_Barca1|pattern_ra= _redshoulders| leftarm=3D69AA|body=3D69AA|rightarm=3D69AA|shorts=3D69AA|socks=3D69AA| title = 1939-92 }} | {{Football kit | pattern_la= _redshoulders|pattern_b=_halfbluestripes|pattern_ra= _redshoulders|pattern_s= _redsides| leftarm= 26559B |body= AA0000 |rightarm= 26559B |shorts=26559B|socks=26559B| title = 1992-95 }} | {{Football kit | pattern_la =_fcbarcelona9798|pattern_b=_fcbarcelona9798|pattern_ra=_fcbarcelona9798| pattern_sh =_fcbarcelona9798| pattern_so=_fcbarcelona0405h| leftarm = | body = | rightarm = | shorts = | socks = 000080| title = 1998-99 }} | {{Football kit | pattern_la = | pattern_b =_bluehalf | pattern_ra = | leftarm = 000080 | body = AA0000 | rightarm = 000080 | shorts = 000080 | socks = 000080 | title = Centenario }} |} {| | {{Football kit | pattern_la =_azul_baixo | pattern_b =_bluesides2| pattern_ra =_azul_baixo | leftarm = AA0000| body = AA0000| rightarm = AA0000| shorts = 0000FF| socks = 0000FF| title = 1999-00 }} | {{Football kit | pattern_la =_bluelower | pattern_b =_bluestripes2| pattern_ra =_bluelower | leftarm = AA0000| body = AA0000| rightarm = AA0000| shorts = 0000FF| socks = 0000FF| title = 2000-01 }} | {{Football kit | pattern_la =_thinblackborder | pattern_b =_Barca1 | pattern_ra = _thinblackborder| leftarm = 35659B | body =ff0000 | rightarm = 35659B | shorts = 203b5a | socks = 2a3b5a | title = 2001-02 }} | {{Football kit | pattern_la=|pattern_b=_Barca1|pattern_ra=| leftarm=dc2800|body=0000FF |rightarm=dc2800| shorts=3D69AA| socks=26559B| title = 2002-03 }} | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona0304h|pattern_b=_fcbarcelona0304h|pattern_ra=_fcbarcelona0304h| leftarm=203b5a|body=0000FF |rightarm=203b5a| shorts=EE0000| socks=0000FF|| title = 2003-04 }} | {{Football kit | pattern_la =_fcbarcelona | pattern_b =_fcbarcelona | pattern_ra =_fcbarcelona | leftarm = 3d69aa | body = 3d69aa | rightarm = 3d69aa | shorts = 26559B | socks = 3d69aa | title = 2004-05 }} | {{Football kit | pattern_la =_ fcbarcelona0506h | pattern_b =_fcbarcelona0506h | pattern_ra =_fcbarcelona0506h | leftarm = AA0000 | body = AA0000 | rightarm = AA0000 | shorts = BB0000 | socks = 0000CC | title = 2005-06 }} | {{Football kit | pattern_la=|pattern_b=_fcbarcelona0607h|pattern_ra=| leftarm=BB0000 |body=BB0000 |rightarm=0000AA|shorts=0000AA|socks=0000AA| title = 2006-07 }} |} {| | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona0708h|pattern_b=_fcbarcelona0708h|pattern_ra=_fcbarcelona0708h|pattern_sh=_fcbarcelona0708h|pattern_so=_fcbarcelona0708h| leftarm=ff0000|body=ff0000|rightarm=ff0000|shorts=3D69AA|socks=E20E20| title = 2007-08 }} | {{Football kit | pattern_la=|pattern_b=_fcbarcelona0809h|pattern_ra= |pattern_sh=_fcbarcelona0809h|pattern_so=_fcbarcelona0809h| leftarm=0000AA|body=0000AA|rightarm=AA0000|shorts=0000AA|socks=AA0000| title= 2008-09 }} | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona0910h|pattern_b=_fcbarcelona0910h|pattern_ra=_fcbarcelona0910h|pattern_sh=_fcbarcelona0910h|pattern_so=_fcbarcelona0910h |leftarm=9c0000|body=9c0000|rightarm=9c0000|shorts=00169c|socks=0000CC| title=2009-10 }} | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona1011h|pattern_b=_fcbarcelona1011H|pattern_ra=_fcbarcelona1011h|pattern_sh=_fcbarcelona1011h|pattern_so=_fcbarcelona1011h |leftarm=|body=|rightarm=|shorts=AA0000 |socks=0000BB | title=2010-11 }} | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona1112h|pattern_b=_fcbarcelona1112h|pattern_ra=_fcbarcelona1112h|pattern_sh=_fcbarcelona1112h|pattern_so=_fcbarcelona1112h| leftarm=0000BB|body=0000BB|rightarm=0000BB|shorts=0000BB|socks=0000BB| title=2011-12 }} | {{Football kit | pattern_la= _fcbarcelona1213h|pattern_b=_fcbarcelona1213H(2)|pattern_ra=_fcbarcelona1213h| pattern_sh=_fcbarcelona1213h|pattern_so=_fcbarcelona1213h| leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=000060| title=2012-13 }} | {{Football kit | pattern_la=_fcbarcelona1314h| pattern_b=_fcbarcelona1314h| pattern_ra=_fcbarcelona1314h| pattern_sh=| pattern_so=_fcbarcelona1314h| leftarm=062A78| body=062A78| rightarm=062A78| shorts=062A78| socks=BB0000| title=2013-14 }} |} == Estadio == {{Artigo principal|Camp Nou}} [[Ficheiro:CampNouAkn800.jpg|300px|miniatura|O Camp Nou antes do comezo dun encontro.]] O FC Barcelona xoga os seus encontros como local no [[Camp Nou]], situado no barrio de [[Les Corts]] dentro da cidade de [[Barcelona]]. Este estadio é o 3º que o club ten en propiedade na súa historia, tralo [[Camp del Carrer Indústria]] (1909-1922) e o [[Camp de Les Corts]] (1922-1957). O recinto foi inaugurado en [[1957]] despois de 3 anos de obras, para substituír o vello [[Camp de Les Corts]] que quedara pequeno nunha época de grandes vitorias do club. No momento da súa inauguración tiña capacidade para acoller a 93.053 seareiros. O encontro inaugural enfrontou ó equipo local cunha selección de [[Varsovia]], sendo o resultado final de 4 goles a 2 a prol do Barça. Co gallo do [[Mundial de Fútbol España 1982]] o estadio recibiu unha ampliación que aumentou a súa capacidade até 121.749 prazas. A última renovación que recibiu o Camp Nou chegou en [[1994]], deixando a capacidade do coliseo ''blaugrana'' en 98.772 persoas, todas sentadas. Malia súa capacidade empequenecida, o fogar do FC Barcelona segue a ser o estadio máis grande de [[Europa]], por diante do novo estadio de [[Wembley Stadium|Wembley]] de [[Londres]] (90.000) e do estadio [[Estadio Luzhniki|Luzhniki]] de [[Moscova]] (84.745). A asistencia media de seareiros ó Camp Nou en encontros de liga durante a [[Primeira división española 2010/11|tempada 2010-11]] foi de 79.390 persoas<ref>[http://arxiu.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/club/temporada10-11/05/17/n110517117527.html "Camp Nou league attendances rise by 2.7%"]</ref>, a máis alta do continente, por diante da do [[Borussia Dortmund]], do [[Manchester United]], do [[Real Madrid]] e do [[Bayern Múnic]]. Na [[Primeira división española 2011/12|tempada 2011-12]] esta cantidade foi aínda superior, por riba dos 84.000 espectadores de media<ref>{{Cita web |url=http://soccernet.espn.go.com/stats/attendance/_/league/esp.1/spanish-primera-division?cc=5739 |título={title} |data-acceso=06 de marzo de 2012 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120414205641/http://soccernet.espn.go.com/stats/attendance/_/league/esp.1/spanish-primera-division?cc=5739 |dataarquivo=14 de abril de 2012 |urlmorta=si }}</ref>. O Camp Nou é un dos estadios catalogados como ''Estadio Cinco Estrelas'', a máxima categoría recoñecida pola [[UEFA]]. No seu interior está o Museo do Fútbol Club Barcelona. As dimensións do terreo de xogo son 105 x 68 [[metro|m]]. Neste estadio téñense disputado 2 finais da máxima competición continental, nos anos [[Copa de Europa 1988-89|1989]] e [[Liga de Campións da UEFA 1998-99|1999]], saíndo nelas campións o [[AC Milán]] e o [[Manchester United]]. Tamén se teñen disputado 3 finais da Copa do Rei, nos anos 1963, 1970 e 2010, saíndo campións nelas o FC Barcelona, o Real Madrid e o Sevilla FC. En 1964 xogáronse 2 encontros da Eurocopa no Camp Nou, unha semifinal e o encontro polo terceiro e cuarto posto; e durante o Mundial celebrado en España en 1982, acolleu 5 encontros, incluída unha das semifinais. Outras instalacións deportivas do FC Barcelona a destacar son a [[Ciutat Esportiva Joan Gamper]], [[La Masia]], o [[Mini Estadi]], o [[Palau Blaugrana]] e o [[Palau de Gel]]. == Datos do club == * '''Tempadas en [[Primeira división española|1ª]]''': 88 <small>(todas, incluída a 2018/19)</small> * '''Tempadas en [[Segunda división española|2ª]]''': 0 * '''[[Clasificación histórica da Primeira división española de fútbol|Posto na Clasificación histórica]]''': 2º * '''Mellor posto na liga''': 1º (en 25 ocasións) * '''Peor posto na liga''': 12º ([[Primeira división española 1941/42|1941-42]]) * '''Maior número de goles nunha tempada''': 116 ([[Primeira división española 2016/17|2016-17]]) * '''Maior goleada a favor''': FC Barcelona 10 - [[Gimnàstic de Tarragona]] 1 ([[Primeira división española 1949/50|1949-50]]) * '''Maior goleada en contra''': [[Athletic de Bilbao]] 12 - FC Barcelona 1 ([[Primeira división española 1930/31|1930-31]]) * '''Maior número de vitorias consecutivas''': 16 ([[Primeira división española 2010/11|2010-11]]) ** '''Na casa''': 39 (do 16-2-[[1958]] ó 6-11-[[1960]]) * '''Maior número de partidos imbatido''': 31 ([[Primeira división española 2010/11|2010-11]]) ** '''Na casa''': 67 (do 4-3-[[1973]] ó 20-2-[[1977]]) * '''Xogador con máis partidos disputados''': [[Xavi Hernández]] (767 encontros oficiais). * '''Xogador con máis goles''': [[Lionel Messi]] (569 goles en competicións oficiais) * '''Xogador con máis títulos''': [[Xavi Hernández]] (21) {{small|''Datos actualizados ó remate da [[Primeira división española 2016/17|tempada 2016-17]].''}} == Rivalidades == O FC Barcelona mantén unha estreita relación de fraternidade co equipo holandés [[Ajax Ámsterdan]], dende que na década dos 70 chegaron a Barcelona o adestrador [[Rinus Michels]] e os xogadores [[Johan Cruyff]] e [[Johan Neeskens]], impoñendo o seu estilo de xogo e unha política de forte aposta pola canteira. Outro club simpático para os seareiros culés é o [[Club Deportivo Tenerife]], dende que nos anos 90 axudou a que o FC Barcelona gañase 2 ligas, derrotando ó [[Real Madrid]] na derradeira xornada do campionato. As rivalidades máis salientables do FC Barcelona son as que mantén co [[Real Madrid]] e co [[Real Club Deportivo Espanyol|RCD Espanyol]]. Co [[Real Madrid]] adoita pelexar cada ano pola conquista de tódolos títulos. Pola súa parte o [[Real Club Deportivo Espanyol|RCD Espanyol]] é o outro gran equipo da cidade de Barcelona. O encontro no que se enfrontan o FC Barcelona e o Real Madrid é coñecido popularmente como ''O Clásico'' ou ''O partido do século''. O balance de vitorias e derrotas en encontros oficiais entre os dous conxuntos está case parello: {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona |rowspan=2|224 | 87 |rowspan=2|47 | 90 | 363 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Bianco viola reale.png|20 px]] Real Madrid | 90 | 87 | 378 |} O encontro no que se enfrontan o FC Barcelona e o RCD Espanyol coñécese popularmente como ''O Derbi Barcelonés'' ou ''O Derbi Catalán''. O balance de vitorias e derrotas en encontros oficiais entre os dous conxuntos favorece ó Barça: {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona |rowspan=2|192 | 107 |rowspan=2| 41 | 44 | 356 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:Rcd espanyol flag.svg|20 px]] RCD Espanyol | 44 | 107 | 216 |} O FC Barcelona tamén mantén unha rivalidade antiga co [[Valencia CF]] e co [[Atlético de Madrid]]. Nos últimos anos naceu unha antipatía entre o club e o [[Inter de Milán]],{{cómpre referencia}} que naceu en 1997 coa marcha de Ronaldo ó equipo italiano. == Xogadores == === Distincións individuais === ==== [[Balón de Ouro|Balóns de Ouro]] ==== O FC Barcelona posúe a maior cantidade de Balóns de Ouro gañados por xogadores do equipo, cun total de 11, salientando o que gañou o galego Luis Suárez en 1960, os 2 que gañou Johan Cruyff e os 5 que gañou Lionel Messi. Houbo 3 anos nos que foron premiados futbolistas pertencentes a outros clubs, pero que viñan de xogar a primeira metade dese ano no FC Barcelona: Luis Suárez (1961), Ronaldo (1997) e Luis Figo (2000). <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Med 1.png|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Balón de Ouro|contenuto= * {{GALb}} [[Luis Suárez Miramontes|Suárez]] (1960) * {{NEDb}} [[Johan Cruyff|Cruyff]] (1973, 1974) * {{BULb}} [[Hristo Stoichkov|Stoichkov]] (1994) * {{BRAb}} [[Rivaldo]] (1999) * {{BRAb}} [[Ronaldinho]] (2005) * {{ARGb}} [[Lionel Messi|Messi]] (2009, 2010, 2011, 2012, 2015) }} </div> <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Med 2.png|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Balón de Prata|contenuto= * {{AUTb}} [[Hansi Krankl|Krankl]] (1978) * {{DEUb}} [[Bernd Schuster|Schuster]] (1980) * {{ENGb}} [[Gary Lineker|Lineker]] (1986) * {{BULb}} [[Hristo Stoichkov|Stoichkov]] (1992) * {{BRAb}} [[Ronaldo]] (1996) * {{PORb}} [[Deco]] (2004) * {{ARGb}} [[Lionel Messi|Messi]] (2008, 2013, 2014, 2016, 2017) * {{ESPb}} [[Andrés Iniesta|Iniesta]] (2010) }} </div> <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Med 3.png|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Balón de Bronce|contenuto= * {{NEDb}} [[Johan Cruyff|Cruyff]] (1975) * {{DEUb}} [[Bernd Schuster|Schuster]] (1981, 1985) * {{BRAb}} [[Ronaldinho]] (2004) * {{ARGb}} [[Lionel Messi|Messi]] (2007) * {{ESPb}} [[Xavi Hernández|Xavi]] (2009, 2010, 2011) * {{ESPb}} [[Andrés Iniesta|Iniesta]] (2012) * {{BRAb}} [[Neymar]] (2015) }} </div>{{clear|left}} ==== [[FIFA World Player]] ==== O FIFA World Player era un premio paralelo ó Balón de Ouro. Foi creado en 1991 pola FIFA para recoñecer ó mellor xogador do mundo, nun tempo no cal o Balón de Ouro só designaba ó mellor xogador europeo. En 2009 o FIFA World Player desapareceu ó fusionarse co Balón de Ouro, para convertérense no Balón de Ouro da FIFA. <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Star Ouro.svg|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=FIFA World Player - Ouro|contenuto= * {{BRAb}} [[Romário]] (1994) * {{BRAb}} [[Ronaldo]] (1996) * {{BRAb}} [[Rivaldo]] (1999) * {{BRAb}} [[Ronaldinho]] (2004 e 2005) * {{ARGb}} [[Lionel Messi]] (2009) }} </div> <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Star Prata.svg|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=FIFA World Player - Prata|contenuto= * {{BULb}} [[Hristo Stoichkov]] (1992 e 1994) * {{BRAb}} [[Romário]] (1993) * {{ARGb}} [[Lionel Messi]] (2007 e 2008) }} </div> <div style="float:left; font-size:90%; width:250px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=Star Bronze.svg|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=FIFA World Player - Bronce|contenuto= * {{BRAb}} [[Rivaldo]] (2000) * {{BRAb}} [[Ronaldinho]] (2006) * {{ESPb}} [[Xavi Hernández]] (2009) }} </div>{{clear|left}} ==== Bota de Ouro ==== A [[Bota de Ouro]] premia ó máximo goleador de tódalas competicións ligueiras de Europa. Dende a súa creación en 1968, 3 xogadores do FC Barcelona acadaron este premio: * [[Ronaldo]] (1 vez) : [[Primeira división española 1996/97|1996-97]] <small>(34 goles)</small> * [[Leo Messi|Messi]] (5 veces) : [[Primeira división española 2009/10|2009-10]] <small>(34 goles)</small>, [[Primeira división española 2011/12|2011-12]] <small>(50 goles)</small>, [[Primeira división española 2012/13|2012-13]] <small>(46 goles)</small>, [[Primeira división española 2016/17|2016-17]] <small>(37 goles)</small>, [[Primeira división española 2017/18|2017-18]] <small>(34 goles)</small> * [[Luis Alberto Suárez|Suárez]] (1 vez) : [[Primeira división española 2015/16|2015-16]] <small>(40 goles)</small> ==== [[Trofeo Pichichi|Pichichis]] e [[Trofeo Zamora|Zamoras]] ==== Os trofeos Pichichi e Zamora son entregados polo diario deportivo [[Marca (xornal)|Marca]] ó máximo goleador da liga e ó porteiro menos goleado. Foron 11 os futbolistas do FC Barcelona que ó longo da historia teñen acadado o trofeo Pichichi, 16 veces en total, salientando a cifra récord de 50 goles que acadou [[Lionel Messi]] na [[Primeira división española 2011/12|tempada 2011-12]]. No tocante ó trofeo Zamora, foron 10 os porteiros ''culés'' que acadaron esta distinción, nun total de 20 ocasións, salientando o récord de 5 trofeos que gañou [[Antoni Ramallets]] nos anos 50, e os 5 que gañou [[Víctor Valdés]] igualando antigo o récord de Ramallets. <div style="float:left; font-size:90%; width:300px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Trofeo Pichichi|contenuto= * {{ESPb}} [[Marià Martín]] ([[Primeira división española 1942/43|1942-43]]) * {{ESPb}} [[César Rodríguez]] ([[Primeira división española 1948/49|1948-49]]) * {{PRYb}} [[Cayetano Re]] ([[Primeira división española 1964/65|1964-65]]) * {{ESPb}} [[Carles Rexach]] ([[Primeira división española 1970/71|1970-71]]) * {{AUTb}} [[Hansi Krankl]] ([[Primeira división española 1978/79|1978-79]]) * {{ESPb}} [[Enrique Castro Quini]] ([[Primeira división española 1980/81|1980-81]], [[Primeira división española 1981/82|1981-82]]) * {{BRAb}} [[Romário|Romário da Souza]] ([[Primeira división española 1993/94|1993-94]]) * {{BRAb}} [[Ronaldo|Ronaldo Nazario]] ([[Primeira división española 1996/97|1996-97]]) * {{CAMb}} [[Samuel Eto'o]] ([[Primeira división española 2005/06|2005-06]]) * {{ARGb}} [[Lionel Messi]] ([[Primeira división española 2009/10|2009-10]], [[Primeira división española 2011/12|2011-12]], [[Primeira división española 2012/13|2012-13]], [[Primeira división española 2016/17|2016-17]], [[Primeira división española 2017/18|2017-18]]) * {{URYb}} [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] ([[Primeira división española 2015/16|2015-16]]) }} </div> <div style="float:left; font-size:90%; width:400px; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:5px;margin-bottom:0px; text-align:left"> {{fiestra|logo=|align=left|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Trofeo Zamora|contenuto= * {{ESPb}} [[Juan Zambudio Velasco|Juan Velasco]] ([[Primeira división española 1947/48|1947-48]]) * {{ESPb}} [[Antoni Ramallets]] ([[Primeira división española 1951/52|1951-52]], [[Primeira división española 1955/56|1955-56]], [[Primeira división española 1956/57|1956-57]], [[Primeira división española 1958/59|1958-59]], [[Primeira división española 1959/60|1959-60]]) * {{ESPb}} [[José Manuel Pesudo]] ([[Primeira división española 1965/66|1965-66]]) * {{ESPb}} [[Salvador Sadurní]] ([[Primeira división española 1968/69|1968-69]], [[Primeira división española 1973/74|1973-74]], [[Primeira división española 1974/75|1974-75]]) * {{ESPb}} [[Miguel Reina]] ([[Primeira división española 1972/73|1972-73]]) * {{ESPb}} [[Pedro Artola]] ([[Primeira división española 1977/78|1977-78]]) * {{ESPb}} [[Javier Urruticoechea]] ([[Primeira división española 1983/84|1983-84]]) * {{ESPb}} [[Andoni Zubizarreta]] ([[Primeira división española 1986/87|1986-87]]) * {{ESPb}} [[Víctor Valdés]] ([[Primeira división española 2004/05|2004-05]], [[Primeira división española 2008/09|2008-09]], [[Primeira división española 2009/10|2009-10]], [[Primeira división española 2010/11|2010-11]], [[Primeira división española 2011/12|2011-12]]) * {{CHIb}} [[Claudio Bravo]] ([[Primeira división española 2014/15|2014-15]]) }} </div>{{clear|left}} === Cadro 2021/22 === ''Actualizado a 14 de agosto de 2021.''<ref>{{cite web |url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players |title=Players |publisher=FC Barcelona |accessdate=14 de agosto de 2021}}</ref> {| class="toccolours" style="font-size: 95%;" |- ! colspan="8" style="background-color:navy; border: solid red 2px; color:red; text-align: center;" | '''FUTBOL CLUB BARCELONA''' |- | colspan="8" style="background-color: navy; border: solid red 2px; color:red; text-align: center;" | '''Xogadores do primeiro equipo''' |- | valign="top" | * 1 - {{DEUb}} [[Marc-André ter Stegen]] - Porteiro * 2 - {{USAb}} [[Sergiño Dest]] - Defensa * 3 - {{ESPb}} [[Gerard Piqué]] - Defensa [[Ficheiro:Captain sports.svg|12px|Capitán]] <small>'''2º'''</small> * 4 - {{URYb}} [[Ronald Araújo]] - Defensa * 5 - {{ESPb}} [[Sergio Busquets]] - Mediocampista [[Ficheiro:Captain sports.svg|12px|Capitán]] <small>'''1º'''</small> * 8 - {{BHCb}} [[Miralem Pjanić]] - Mediocampista * 9 - {{NEDb}} [[Memphis Depay]] - Dianteiro * 11 - {{FRAb}} [[Ousmane Dembélé]] - Dianteiro * 12 - {{DINb}} [[Martin Braithwaite]] - Dianteiro | width="1px" | | valign="top" | * 16 - {{ESPb}} [[Pedro González López|Pedri]] - Mediocampista * 17 - {{ESPb}} [[Ansu Fati]] - Dianteiro * 18 - {{ESPb}} [[Jordi Alba]] - Defensa [[Ficheiro:Captain sports.svg|12px|Capitán]] <small>'''4º'''</small> * 20 - {{ESPb}} [[Sergi Roberto]] - Mediocampista [[Ficheiro:Captain sports.svg|12px|Capitán]] <small>'''3º'''</small> * 21 - {{NEDb}} [[Frenkie de Jong]] - Mediocampista * 23 - {{FRAb}} [[Samuel Umtiti]] - Defensa * 24 - {{ESPb}} [[Eric García]] - Defensa | width="1px" | | valign="top" | |} == Adestradores == O equipo de fútbol do FC Barcelona non tivo un adestrador até [[1917]]. O inglés [[John Barrow]] dirixiu ó equipo en 19 encontros. Tras del chegou outro adestrador inglés, [[Jack Greenwell]], quen ocuparía o posto durante 9 anos en dúas etapas distintas, dirixindo ó Barça en 492 encontros. [[Romà Forns]] foi o adestrador que levou ó equipo ó seu primeiro título de liga na [[Primeira división española 1928/29|tempada 1928-29]]. O segundo título de liga chegaría da man de [[Josep Samitier]], antigo goleador do equipo, quen adestrou ó FC Barcelona entre [[1944]] e [[1947]]. Samitier foi substituído polo uruguaio [[Enrique Fernández]], con quen se gañaron as ligas de [[Primeira división española 1947/48|1948]] e [[Primeira división española 1948/49|1949]]. Pouco tempo despois, o checoslovaco [[Ferdinand Daučík]] adestrou ó "Barça das 5 copas", que gañaría tódolos títulos en xogo entre [[1952]] e [[1953]]. Os éxitos seguiron con [[Helenio Herrera]], que gañou as ligas de [[Primeira división española 1958/59|1959]] e [[Primeira división española 1959/60|1960]] con xogadores como [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]] e [[László Kubala]], por diante do histórico [[Real Madrid]] de [[Alfredo Di Stéfano]]. Despois de varios anos sen títulos, en [[1971]] chegou un adestrador que cambiou a filosofía do club, o holandés [[Rinus Michels]], que dirixiu ó equipo en 361 encontros durante dúas etapas, acadando o título de liga en [[Primeira división española 1973/74|1974]]. O seguinte título de liga chegaría da man do inglés [[Terry Venables]], en [[Primeira división española 1984/85|1985]], chegando á final da [[Copa de Europa 1985-86|Copa de Europa en 1986]], para perdela. En [[1988]] foi contratado como adestrador [[Johan Cruyff]], quen durante 8 anos gañou 4 ligas, 1 Copa de Europa e 1 Recopa de Europa entre outros títulos, dirixindo ó equipo en 602 encontros, cifra récord no club. Outros dous holandeses, [[Louis van Gaal]] e [[Frank Rijkaard]], triunfaron no banquiño culé, acadando 2 títulos de liga cada ún. Rijkaard levou ó equipo á vitoria na [[Liga de Campións da UEFA 2006-07]]. O seu sucesor en [[2008]] foi [[Pep Guardiola]], cuxo traballo deu de si 3 [[Liga española de fútbol|Ligas]] e 2 [[Liga de Campións da UEFA|Ligas de Campións]] entre moitos outros títulos durante 4 tempadas. En maio de 2012 Guardiola anunciou a súa marcha tralo remate da tempada, e o presidente Sandro Rosell comunicou que o seu substituto sería [[Tito Vilanova]], quen só puido exercer o cargo durante unha tempada por razóns de saúde. En [[2013]] chegou da [[Gerardo Martino]], o cuarto adestrador arxentino da historia do club. {{desactualizado}} O corpo técnico da sección de fútbol na tempada 2018-19 estaba composto polos seguintes membros: <center> {| |- style="background:Skyblue;" | Director da sección de fútbol: | |- style="background:Skyblue;" | '''Adestrador''': | [[Ernesto Valverde]] |- style="background:#D0E7FF;" | 2º Adestrador: | [[Jon Aspiazu]] |- style="background:#D0E7FF;" | Adestrador asistente: | [[Joan Barbarà]] |- style="background:#D0E7FF;" | Adestrador de porteiros: | [[José Ramón de la Fuente]] |- style="background:#D0E7FF;" | Preparadores físicos: | Antonio Gómez, Edu Pons e José Antonio Pozanco |- style="background:#D0E7FF;" | Responsable dos equipos médicos: | Ramón Canal |- style="background:#D0E7FF;" | Médicos: | Ricard Pruna e Daniel Medina |- style="background:#D0E7FF;" | Fisioterapeutas: | Juanjo Brau, Jaume Munill, Xavi López e Xavi Linde |- style="background:#D0E7FF;" | Director da canteira: | [[Jordi Roura]] |- style="background:#D0E7FF;" | Adestrador do filial: | [[Xavi García Pimienta]] |} </center> {| class="wikitable" |+ Adestradores do FC Barcelona |- |* [[1917]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[John Barrow]] (19 partidos) * [[1917]]-[[1924]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Jack Greenwell]] (371 p) * [[1924]]-[[1925]]: {{HUNb}} [[Jesza Poszony]] (47 p) * [[1925]]-[[1926]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Ralph Kirby]] (39 p) * [[1926]]-[[1927]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Jack Domby]] (55 p) * [[1927]]-[[1929]]: {{ESPb}} [[Romà Forns]] (106 p) * [[1929]]-[[1931]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[James Bellamy]] (119 p) * [[1931]]-[[1933]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Jack Greenwell]] (121 p) * [[1933]]-[[1934]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Jack Domby]] (58 p) * [[1934]]-[[1935]]: {{HUNb}} [[Franz Platko]] (61 p) * [[1935]]-[[1937]]: {{IRLb}} [[Patrick O'Connell]] (115 p) * [[1939]]-[[1941]]: {{ESPb}} [[Josep Planas]] (76 p) * [[1941]]-[[1942]]: {{ESPb}} [[Ramon Guzmán]] (25 p) * [[1942]]-[[1944]]: {{ESPb}} [[Joan José Nogués]] (195 p) * [[1944]]-[[1947]]: {{ESPb}} [[Josep Samitier]] (233 p) * [[1947]]-[[1950]]: {{URYb}} [[Enrique Fernández]] (217 p) * [[1950]]: {{ESPb}} [[Ramon Lorens]] (24 p) * [[1950]]-[[1954]]: {{CSKb}} [[Ferdinand Daučík]] (224 p) * [[1954]]-[[1955]]: {{ITAb}} [[Sandro Puppo]] (59 p) * [[1955]]-[[1956]]: {{HUNb}} [[Franz Platko]] (54 p) * [[1956]]-[[1958]]: {{ESPb}} [[Domènec Balmanya]] (119 p) * [[1958]]-[[1960]]: {{ARGb}} [[Helenio Herrera]] (153 p) * [[1960]]: {{ESPb}} [[Enric Rabassa]] (12 p) * [[1960]]-[[1961]]: {{IUGb}} [[Ljubiša Broćić]] (31 p) * [[1961]]: {{ESPb}} [[Enrique Orizaola]] (37 p) * [[1961]]: {{ESPb}} [[Luis Miró]] (24 p) * [[1961]]-[[1963]]: {{HUNb}} [[Ladislao Kubala]] (90 p) * [[1963]]: {{ESPb}} [[Josep Gonzalvo]] (34 p) * [[1963]]-[[1964]]: {{ESPb}} [[César Rodríguez Álvarez|César Rodríguez]] (85 p) * [[1964]]-[[1965]]: {{ESPb}} [[Vicenç Sasot]] (42 p) * [[1965]]-[[1967]]: {{ARGb}} [[Roque Olsen]] (157 p) * [[1967]]-[[1969]]: {{ESPb}} [[Salvador Artigas]] (178 p) * [[1969]]-[[1970]]: {{ESPb}} [[Josep Seguer]] (19 p) || * [[1970]]-[[1971]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Vic Buckingham]] (101 p) * [[1971]]-[[1975]]: {{NEDb}} [[Rinus Michels]] (240 p) * [[1975]]-[[1976]]: {{DEUb}} [[Hennes Weisweiler]] (50 p) * [[1976]]: {{ESPb}} [[Laureano Ruiz]] (14 p) * [[1976]]-[[1978]]: {{NEDb}} [[Rinus Michels]] (121 p) * [[1978]]-[[1979]]: {{FRAb}} [[Lucien Muller]] (36 p) * [[1979]]-[[1980]]: {{ESPb}} [[Joaquim Rifé]] (40 p) * [[1980]]: {{ARGb}} [[Helenio Herrera]] (13 p) * [[1980]]: {{HUNb}} [[Ladislao Kubala]] (13 p) * [[1980]]-[[1981]]: {{ARGb}} [[Helenio Herrera]] (36 p) * [[1981]]-[[1983]]: {{DEUb}} [[Udo Lattek]] (80 p) * [[1983]]: {{ESPb}} [[José Luis Romero]] (1 p) * [[1983]]-[[1984]]: {{ARGb}} [[César Luis Menotti]] (73 p) * [[1984]]-[[1987]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Terry Venables]] (169 p) * [[1987]]-[[1988]]: {{ESPb}} [[Luis Aragonés]] (50 p) * [[1988]]: {{ESPb}} [[Carles Rexach]] (2 p) * [[1988]]-[[1996]]: {{NEDb}} [[Johan Cruyff]] (430 p) * [[1996]]: {{ESPb}} [[Carles Rexach]] (2 p) * [[1996]]-[[1997]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Bobby Robson]] (60 p) * [[1997]]-[[2000]]: {{NEDb}} [[Louis van Gaal]] (170 p) * [[2000]]-[[2001]]: {{ESPb}} [[Lorenzo Serra Ferrer]] (51 p) * [[2001]]-[[2002]]: {{ESPb}} [[Carles Rexach]] (66 p) * [[2002]]-[[2003]]: {{NEDb}} [[Louis van Gaal]] (30 p) * [[2003]]: {{ESPb}} [[Antonio de la Cruz]] (2 p) * [[2003]]: {{SRBb}} [[Radomir Antić]] (24 p) * [[2003]]-[[2008]]: {{NEDb}} [[Frank Rijkaard]] (273 p) * [[2008]]-[[2012]]: {{ESPb}} [[Josep Guardiola]] (247 p) * [[2012]]-[[2013]]: {{ESPb}} [[Tito Vilanova]] (60 p) * [[2013]]-[[2013]]: {{ESPb}} [[Jordi Roura]] (20 p) * [[2013]]-[[2014]]: {{ARGb}} [[Gerardo Martino]] (59 p) * [[2014]]-[[2017]]: {{ESPb}} [[Luis Enrique Martínez García|Luis Enrique]] (169 p) * [[2017]]-[[2020]]: {{ESPb}} [[Ernesto Valverde]] * [[2020]]: {{ESPb}} [[Quique Setién]] * [[2020]]-[[2021]]: {{NEDb}} [[Ronald Koeman]] * [[2021]] ''(interino)'': {{ESPb}} [[Sergi Barjuán]] *[[2021]]-act.: {{ESPb}} [[Xavi Hernández|Xavi]] |} == Presidentes == O primeiro presidente da historia do FC Barcelona foi o inglés [[Walter Wild]], un dos 12 fundadores do club. [[Joan Gamper]] asumiu a presidencia por vez primeira en [[1908]], tomando a decisión de construír o primeiro estadio propiedade do club, o [[Camp del Carrer Indústria]]. Tamén sería Gamper quen, en [[1922]], durante a súa 4ª presidencia tomaría a decisión de substituír aquel estadio por un novo, máis grande e moderno, o [[Camp de Les Corts]]. Co inicio da [[Guerra Civil española]], foi executado o presidente [[Josep Sunyol]]. En [[1950]] [[Agustí Montal i Galobart]] asinou a [[László Kubala]], quen levou ó club a unha das súas épocas máis vitoriosas. Froito deses éxitos, [[Francesc Miró-Sans]] chegou á presidencia en [[1953]] co lema "Polo mellor campo do mundo" e inaugurou un novo estadio moito máis grande, o [[Camp Nou]], en [[1957]]. Fillo dun expresidente, [[Agustí Montal i Costa]] colleu o poder en [[1969]], asinando ó adestrador [[Rinus Michels]] en [[1971]] e a [[Johan Cruyff]] en [[1973]]. Foi [[Josep Lluís Núñez]], presidente entre [[1978]] e [[2000]], quen cambiou a dinámica do club, converténdoo nunha das referencias do continente, acadando a primeira [[Copa de Europa 1991-92|Copa de Europa en 1992]]. En [[2003]] chegou ó poder [[Joan Laporta]], en cuxa presidencia chegaron dúas novas [[Liga de Campións da UEFA|Ligas de Campións]] entre outros títulos. Substituíuno no cargo en [[2010]] [[Sandro Rosell]], que levou a cabo unha tarefa continuista nas políticas de xestión deportiva do club. En [[2014]] presentou a súa dimisión irrevogable e foi substituído polo seu vicepresidente [[Josep Maria Bartomeu]]. {{col-begin}} {{col-2}} A xunta directiva actual, no poder dende o [[23 de xaneiro]] de [[2014]], está composta polos seguintes membros:<ref>[http://www.fcbarcelona.cat/club/detall/fitxa/junta-directiva Xunta directiva do FCB] {{es}}</ref> <center> {| |- style="background:Skyblue;" | | '''Presidente''': | [[Josep Maria Bartomeu]] | |- style="background:#D0E7FF;" | | Vicepresidente económico: | Javier Faus | |- style="background:#D0E7FF;" | | Vicepresidente social: | Jordi Cardoner | |- style="background:#D0E7FF;" | | Vicepresidente institucional: | Carles Vilarrubí | |- style="background:#D0E7FF;" | | Vicepresidente deportivo: | Jordi Mestre | |- style="background:#D0E7FF;" | | Vicepresidente de comunicación: | Manel Arroyo | |- |} </center> {{col-2}} [[Ficheiro:Sandro Rosell - 2010.jpg|140px|miniatura|centro|[[Sandro Rosell]], presidente de 2010 a 2014.]] {{col-end}} {{fiestra|logo=600px Catalano azulgrana.png|align=right|width=50%|border=1px|col1=#00529F|col2=#FFFFFF|col3=#FFFF00|font-size=120%|titolo=Presidentes do FC Barcelona|contenuto= {{col-begin}} {{col-2}} * 29-11-[[1899]]: {{GBRb}} {{ENGb}} [[Walter Wild]] * 25-04-[[1901]]: {{ESPb}} Bartomeu Terradas * 05-09-[[1902]]: {{DEUb}} Paul Haas * 17-09-[[1903]]: {{GBRb}} {{ENGb}} Arthur Witty * 06-10-[[1905]]: {{ESPb}} Josep Maria Soler * 06-10-[[1906]]: {{ESPb}} Juli Marial * 11-11-[[1908]]: {{ESPb}} Vicenç Reig * 02-12-[[1908]]: {{CHEb}} [[Joan Gamper]] * 14-10-[[1909]]: {{DEUb}} Otto Gmeling * 17-11-[[1910]]: {{CHEb}} [[Joan Gamper]] * 30-06-[[1913]]: {{ESPb}} Francesc de Moxó * 30-06-[[1914]]: {{ESPb}} Àlvar Presta * 29-09-[[1914]]: {{ESPb}} Joaquim Peris * 29-06-[[1915]]: {{ESPb}} Rafael Llopart * 25-06-[[1916]]: {{ESPb}} Gaspar Rosés * 17-06-[[1917]]: {{CHEb}} [[Joan Gamper]] * 19-06-[[1919]]: {{ESPb}} Ricard Graells * 27-06-[[1920]]: {{ESPb}} Gaspar Rosés * 17-07-[[1921]]: {{CHEb}} [[Joan Gamper]] * 29-06-[[1923]]: {{ESPb}} Enric Cardona * 01-06-[[1924]]: {{CHEb}} [[Joan Gamper]] * 16-06-[[1925]]: {{ESPb}} Joan Coma * 17-12-[[1925]]: {{ESPb}} Arcadi Balaguer * 23-03-[[1929]]: {{ESPb}} Tomàs Rosés * 30-06-[[1930]]: {{ESPb}} Gaspar Rosés * 22-10-[[1931]]: {{ESPb}} Antoni Oliver * 20-12-[[1931]]: {{ESPb}} Joan Coma {{col-2}} * 16-07-[[1934]]: {{ESPb}} Esteve Sala * 27-07-[[1935]]: {{ESPb}} [[Josep Sunyol]] * 15-08-[[1936]]: Xunta xestora * 06-05-[[1939]]: {{ESPb}} Joan Soler (xestor) * 13-03-[[1940]]: {{ESPb}} Enrique Piñeyro * 10-07-[[1942]]: {{ESPb}} Josep Vidal-Ribas * 13-08-[[1942]]: {{ESPb}} Enrique Piñeyro * 20-08-[[1943]]: {{ESPb}} Josep Antoni de Albert * 20-09-[[1943]]: {{ESPb}} Josep Vendrell * 20-09-[[1946]]: {{ESPb}} [[Agustí Montal i Galobart]] * 16-07-[[1952]]: {{ESPb}} Enric Martí * 22-12-[[1953]]: {{ESPb}} [[Francesc Miró-Sans]] * 01-03-[[1961]]: {{ESPb}} Antoni Julià * 07-06-[[1961]]: {{ESPb}} Enric Llaudet * 17-01-[[1968]]: {{ESPb}} Narcís de Carreras * 18-12-[[1969]]: {{ESPb}} [[Agustí Montal i Costa]] * 18-12-[[1977]]: {{ESPb}} Raimon Carrasco * 01-07-[[1978]]: {{ESPb}} [[Josep Lluís Núñez]] * 23-07-[[2000]]: {{ESPb}} [[Joan Gaspart]] * 12-02-[[2003]]: {{ESPb}} Enric Reyna * 06-05-[[2003]]: {{ESPb}} Joan Trayter (xestor) * 15-06-[[2003]]: {{ESPb}} [[Joan Laporta]] * 26-07-[[2006]]: {{ESPb}} Xavier Sala (xestor) * 22-08-[[2006]]: {{ESPb}} [[Joan Laporta]] * 13-06-[[2010]]: {{ESPb}} [[Sandro Rosell]] * 23-01-[[2014]]: {{ESPb}} [[Josep Maria Bartomeu]] * [[2021]]: {{ESPb}} [[Joan Laporta]] {{col-end}} }} == Palmarés == {{desactualizado}} {{Histórico FCB}} === Torneos rexionais === O [[Campionato de Cataluña de fútbol|Campionato de Catalunya]] foi un torneo ligueiro que existiu entre [[1900]] e [[1940]], no que se enfrontaban os principais clubs de fútbol cataláns. O campión desta liga acadaba o dereito, como representante catalán, a participar na [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Rei]], torneo que naceu en [[Copa da Coroación|1902]]. Durante as 3 primeiras décadas de existencia do FC Barcelona, estes foron os 2 campionatos oficiais existentes nos que competiu o club coa súa sección de fútbol. Unha vez comezada a [[Guerra Civil española|Guerra Civil]] disputáronse dous torneos que tiveron unha curta existencia, chamados Liga Catalá e Liga Mediterránea. En anos recentes, co remate da ditadura, creouse de novo un torneo catalán, esta vez en formato de copa, con eliminatorias directas, chamado [[Copa Cataluña de fútbol|Copa Catalunya]], de menor prestixio. O FC Barcelona liderou o palmarés do desaparecido Campionato de Catalunya, e lidera o palmarés da actual Copa Catalunya. * [[Ficheiro:Campionat de Catalunya.png|15px|Campionato de Catalunya]] '''[[Campionato de Cataluña de fútbol|Campionato de Catalunya]] (23)''': <br /> 1902, 1903, 1905, 1909, 1910, 1911, 1913, 1916, 1919, 1920, 1921, 1922, 1924, 1925, 1926, 1927, 1928, 1930, 1931, 1932, 1935, 1936, 1938 ** Subcampión (7): <br /> 1901, 1907, 1908, 1915, 1923, 1933, 1937 * '''[[Liga Mediterránea de fútbol]] (1)''': <br /> 1937 * '''Liga Catalá (1)''': <br /> 1938 * '''[[Copa Cataluña de fútbol|Copa Catalunya]] (8)''': <br /> 1991, 1993, 2000, 2004, 2005, 2007, 2013, 2014 ** Subcampión (9): <br /> 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2008, 2010, 2011 === Torneos estatais === A [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Rei]] foi o primeiro campionato nacional de fútbol, fundado en [[Copa da Coroación|1902]], e que durante 27 anos proclamou ó mellor equipo de [[España]]. En [[1928]] creouse a [[Liga española de fútbol]], converténdose dende entón no principal campionato nacional. A Copa de Ouro Arxentina e a [[Copa Eva Duarte]] foron dous torneos precursores da actual [[Supercopa de España de Fútbol|Supercopa de España]], na que se enfrontan os vixentes campións de liga e copa. A [[Copa da Liga de España|Copa da Liga]] foi unha competición que só durou 4 anos, cun formato semellante ó da Copa do Rei, pero na que se enfrontaban só os equipos da [[Primeira división española|primeira división]]. Actualmente o FC Barcelona é o 2º equipo con máis Ligas, e o 1º con máis Copas do Rei e Supercopas de España. Tamén foi o 1º con máis Copas da Liga e Copas Eva Duarte. * [[Ficheiro:Liga.png|20px|Liga española]] '''[[Primeira división española|Liga española]] (26)''': <br /> [[Primeira división española 1928/29|1928–29]], [[Primeira división española 1944/45|1944–45]], [[Primeira división española 1947/48|1947–48]], [[Primeira división española 1948/49|1948–49]], [[Primeira división española 1951/52|1951–52]], [[Primeira división española 1952/53|1952–53]], [[Primeira división española 1958/59|1958–59]], [[Primeira división española 1959/60|1959–60]], [[Primeira división española 1973/74|1973–74]], [[Primeira división española 1984/85|1984–85]], [[Primeira división española 1990/91|1990–91]], [[Primeira división española 1991/92|1991–92]], [[Primeira división española 1992/93|1992–93]], [[Primeira división española 1993/94|1993–94]], [[Primeira división española 1997/98|1997–98]], [[Primeira división española 1998/99|1998–99]], [[Primeira división española 2004/05|2004–05]], [[Primeira división española 2005/06|2005–06]], [[Primeira división española 2008/09|2008–09]], [[Primeira división española 2009/10|2009–10]], [[Primeira división española 2010/11|2010–11]], [[Primeira división española 2012/13|2012–13]], [[Primeira división española 2014/15|2014–15]], [[Primeira división española 2015/16|2015–16]], [[Primeira división española 2017/18|2017–18]], [[Primeira división española 2018/19|2018–19]] ** Subcampión (25): <br /> [[Primeira división española 1929/30|1929–30]], [[Primeira división española 1945/46|1945–46]], [[Primeira división española 1953/54|1953–54]], [[Primeira división española 1954/55|1954–55]], [[Primeira división española 1955/56|1955–56]], [[Primeira división española 1961/62|1961–62]], [[Primeira división española 1963/64|1963–64]], [[Primeira división española 1966/67|1966–67]], [[Primeira división española 1967/68|1967–68]], [[Primeira división española 1970/71|1970–71]], [[Primeira división española 1972/73|1972–73]], [[Primeira división española 1975/76|1975–76]], [[Primeira división española 1976/77|1976–77]], [[Primeira división española 1977/78|1977–78]], [[Primeira división española 1981/82|1981–82]], [[Primeira división española 1985/86|1985–86]], [[Primeira división española 1986/87|1986–87]], [[Primeira división española 1988/89|1988–89]], [[Primeira división española 1996/97|1996–97]], [[Primeira división española 1999/00|1999–00]], [[Primeira división española 2003/04|2003–04]], [[Primeira división española 2006/07|2006–07]], [[Primeira división española 2011/12|2011–12]], [[Primeira división española 2013/14|2013–14]], [[Primeira división española 2016/17|2016–17]] * [[Ficheiro:RFEF - Copa del Rey.svg|20px|Copa do Rei]] '''[[Copa do Rei de fútbol|Copa do Rei]] (31)''': <br /> 1909–10, 1911–12, 1912–13, 1919–20, [[Copa do Rei de fútbol 1922|1921–22]], 1924–25, 1925–26, 1927–28, 1941–42, 1950–51, 1951–52, 1952–53, 1956–57, 1958–59, 1962–63, 1967–68, 1970–71, 1977–78, 1980–81, 1982–83, 1987–88, [[Copa do Rei de fútbol 1989/90|1989–90]], 1996–97, 1997–98, [[Copa do Rei de fútbol 2008/09|2008–09]], [[Copa do Rei de fútbol 2011/12|2011–12]], [[Copa do Rei de fútbol 2014/15|2014–15]], [[Copa do Rei de fútbol 2015/16|2015–16]], [[Copa do Rei de fútbol 2016/17|2016–17]], [[Copa do Rei de fútbol 2017/18|2017–18]], [[Copa do Rei de fútbol 2020/21|2020–21]] ** Subcampión (11): <br /> 1902–03, 1918–19, 1931–32, 1935–36, 1953–54, 1973–74, 1983–84, 1985–86, [[Copa do Rei de fútbol 1995/96|1995–96]], [[Copa do Rei de fútbol 2010/11|2010–11]], [[Copa do Rei de fútbol 2013/14|2013–14]] * [[Ficheiro:RFEF - Supercopa de España.svg|22px|Supercopa de España]] '''[[Supercopa de España de Fútbol|Supercopa de España]] (13)''': <br /> 1983, 1991, 1992, 1994, 1996, 2005, [[Supercopa de España de Fútbol 2006|2006]], [[Supercopa de España de Fútbol 2009|2009]], [[Supercopa de España de Fútbol 2010|2010]], [[Supercopa de España de Fútbol 2011|2011]], [[Supercopa de España de Fútbol 2013|2013]], [[Supercopa de España de Fútbol 2016|2016]], [[Supercopa de España de Fútbol 2018|2018]] ** Subcampión (10): <br /> 1985, 1988, 1990, 1993, 1997, 1998, 1999, [[Supercopa de España de Fútbol 2012|2012]], [[Supercopa de España de Fútbol 2015|2015]], [[Supercopa de España de Fútbol 2017|2017]] * [[Ficheiro:Copa de Liga de España2.svg|13px|Copa da Liga]] '''[[Copa da Liga de España|Copa da Liga]] (2)''': <br /> 1982-83, 1985-86 * '''[[Copa Eva Duarte|Copa de Ouro Arxentina]] (1)''': <br /> 1945 * '''[[Copa Eva Duarte]] (3)''': <br /> 1948, 1952, 1953 ** Subcampión (2): <br /> 1949, 1951 === Torneos internacionais === Os primeiros grandes éxitos do club en [[Europa]] foron as dúas vitorias na [[Copa Latina]] nos anos 1949 e 1952. Nesa competición enfrontábanse os campións de [[Liga española de fútbol|España]], [[Ligue 1|Francia]], [[Primeira Liga|Portugal]] e [[Lega Calcio Serie A|Italia]]. En [[1955]] naceron a maioría das actuais competicións europeas. O FC Barcelona leva dende entón participando cada ano sen escepcións nas competicións europeas organizadas pola [[UEFA]], sendo por iso un caso único. Neste tempo gañou 19 títulos continentais, récord absoluto, superando ó [[Real Madrid]] e ó [[AC Milán]], que teñen 18. O club proclamouse campión de Europa en 1992, 2006, 2009, 2011 e 2015, e campión do mundo en 2009, 2011 e 2015. *'''[[Copa Mundial de Clubs da FIFA|Copa Mundial de Clubs]] (3)''': <br /> [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2009|2009]], [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2011|2011]], [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2015|2015]] ** Subcampión (2): <br /> [[Copa Intercontinental 1992|1992]], [[Copa Mundial de Clubs da FIFA 2006|2006]] [[Ficheiro:Las 6 copas.jpg|300px|miniatura|O "sextete" de títulos gañados polo club en [[2009]], no museo do FCB.]] * [[Ficheiro:Coppacampioni.png|15px|Liga de Campións]] '''[[Liga de Campións da UEFA|Liga de Campións]] (5)''': <br /> [[Copa de Europa 1991-92|1991-92]], [[Liga de Campións da UEFA 2005-06|2005-06]], [[Liga de Campións da UEFA 2008-09|2008-09]], [[Liga de Campións da UEFA 2010-11|2010-11]], [[Liga de Campións da UEFA 2014-15|2014-15]] ** Subcampión (3): <br /> [[Copa de Europa 1960-61|1960-61]], [[Copa de Europa 1985-86|1985-86]], [[Liga de Campións da UEFA 1993-94|1993-94]] * [[Ficheiro:Coppacoppe.png|17px|Recopa de Europa]] '''[[Recopa de Europa de fútbol|Recopa de Europa]] (4)''': <br /> 1978-79, 1981-82, 1988-89, 1996-97 ** Subcampión (2): <br /> 1968-69, 1990-91 * [[Ficheiro:UEFA - Inter-Cities Fairs Cup.svg|16px|Copa de Feiras]] '''[[Copa de Feiras]] (3)''': <br /> 1958, 1960, 1966 ** Subcampión (1): <br /> 1962 * [[Ficheiro:Supercoppaeuropea2.png|15px|Supercopa de Europa]] '''[[Supercopa de Europa]] (5)''': <br /> 1992, 1997, 2009, [[Supercopa de Europa 2011|2011]], [[Supercopa de Europa 2015|2015]] ** Subcampión (4): <br /> 1979, 1982, 1989, 2006 * '''[[Copa Latina]] (2)''': <br /> 1949, 1952 == Filial == {{Artigo principal|Fútbol Club Barcelona B}} [[Ficheiro:Mini Estadi FCB.jpg|300px|miniatura|dereita|[[Mini Estadi]].]] O equipo filial do Barça é o '''[[Fútbol Club Barcelona B|Barcelona B]]''', tamén chamado popularmente ''Barça Atlètic'', fundado en [[1970]]. Na tempada 2011-12 disputou a [[Segunda división española|Segunda División Española]] por vixésima ocasión. O ''Sección de Deportes de la España Industrial'' era o equipo de fútbol dunha fábrica da cidade de [[Barcelona]], fundado en [[1934]]. O presidente da fábrica era Josep Antoni de Albert, quen chegou á presidencia do FC Barcelona en agosto de [[1943]]. Ese achegamento entre os dous equipos da cidade facilitou que en [[1951]] o España Industrial se convertese nun equipo afiliado do FC Barcelona, pasando a xogar os seus encontros como local no [[Camp de Les Corts]]. Nos anos 50 militou na [[Segunda división española|Segunda división]] acadando en 1953 e 1956 postos de promoción de ascenso á [[Primeira división española|Primeira división]], promocións que non puido disputar por ser un equipo afiliado a outro. Despois de 1956 o SD España Industrial desligouse do FC Barcelona rebautizándose como [[Club Deportivo Condal]] para poder ascender á máxima categoría do fútbol español, na que chegou a competir durante un ano. Despois de descender á segunda división e máis adiante á terceira división, acadan de novo o ascenso a segunda, para descender de novo a terceira. En [[1970]] fusionáronse o CD Condal e o Atlético Cataluña para converterse no Barcelona Atlètic, pasando a ser o primeiro equipo filial do FC Barcelona. O nome do equipo mudouse en [[1991]] a FC Barcelona B por obriga da [[RFEF]]. En [[2008]] foi rebautizado como FC Barcelona Atlètic, pero coa chegada do novo presidente [[Sandro Rosell]] en [[2010]] recuperou o nome FC Barcelona B. O equipo filial do FC Barcelona xoga os seus encontros como local no [[Mini Estadi]], un recinto inaugurado en [[1982]], que ten capacidade para acoller a máis de 15.000 seareiros sentados nas bancadas. Polas filas do Barcelona B pasaron os mellores xogadores que chegaron ao primeiro equipo do Barcelona procedentes da canteira barcelonista: [[Francisco José Carrasco Hidalgo|Carrasco]], [[Ramón María Calderé|Calderé]], [[Guillermo Amor|Amor]], [[Albert Ferrer|Ferrer]], [[Josep Guardiola|Guardiola]], [[Sergi Barjuan|Sergi]], [[Víctor Valdés|Valdés]], [[Andrés Iniesta|Iniesta]], [[Iván De la Peña|De la Peña]], [[Carles Puyol|Puyol]], [[Gerard]] ou [[Xavi Hernández|Xavi]], así como futbolistas que desenvolveron o groso da súa carreira noutros equipos importantes como [[Nayim]], [[Luis Javier García Sanz|Luís García]], [[Albert Luque|Luque]], [[Sergio García de la Fuente|Sergio García]] ou [[Cesc Fàbregas]]. En [[2005]] xurdiu do FC Barcelona B é o arxentino [[Lionel Messi]]. Os últimos anos foron os máis produtivos no tocante a preparar xogadores para o primeiro equipo do Barça, saíndo do filial xente como [[Bojan Krkic]], [[Pedro Rodríguez Ledesma|Pedro]], [[Sergio Busquets]], [[Gerard Piqué]], [[Thiago Alcántara]] ou [[Martín Montoya]], todos eles internacionais xa coa [[selección de fútbol de España]]. O FC Barcelona tiña un segundo equipo filial, o [[Fútbol Club Barcelona C]], que desapareceu en [[2007]]. Na tempada 2011-12 o [[FC Barcelona B]] competiu por 20ª ocasión na [[Segunda división española]] dende [[1970]]. == Trivial == === Publicidade === O Barça foi coñecido polo seu costume de rexeitar a publicidade na súa camiseta do primeiro equipo. De calquera xeito, dende o [[2005]] leva un pequeno logo da [[TV3]] no brazo dereito e a partir da tempada 2006-07 loce o logo de [[UNICEF]]. Este logo na camiseta forma parte da iniciativa social do club. Na tempada 2011-12 o club rompeu a súa tradición cando anunciou que a camiseta do equipo de fútbol levaría a publicidade de ''Qatar Foundation''. === "Culés" === O significado etimolóxico desta palabra deriva da palabra ''cul'' que significa literalmente "cu" en [[lingua catalá|catalán]]. Esta palabra foi creada ó principio da década de [[1920]], xa que os seguidores que se sentaban no posición máis alta do estadio, dende fóra a xente vía os cus dos seguidores. == O FC Barcelona fronte a equipos galegos == A [[Liga española de fútbol]] inaugurouse en [[1928]]. Dende entón, o [[FC Barcelona]] estivo presente en cada unha das edicións disputadas deste torneo. Pola outra banda, foron 4 os equipos de [[Galicia]] que teñen participado nalgunha das edición da [[Primeira división española]]: o [[Celta de Vigo]], o [[Deportivo da Coruña]], o [[Pontevedra CF]] e o [[SD Compostela]]. Ningún outro equipo galego agás estes catro tivo ocasión de enfrontarse ó [[FC Barcelona]] en encontros de liga, pero si na copa. Nas seguintes táboas amósase estatisticamente o resultado dos 249 enfrontamentos oficiais do FC Barcelona con equipos galegos en encontros oficiais: {{col-begin}} {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs Celta de Vigo {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 122 | 67 | 29 | 26 | 265 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Bianco e Azzurro con Croce di San Giacomo.png|20 px]] [[Celta de Vigo|Celta]] | 122 | 26 | 29 | 67 | 139 |- |} <small>106 encontros de liga, 14 de copa e 2 da UEFA. [http://www.ceroacero.es/confronto_equipas.php?id_comp=0&op=ver_confronto&equipa_2=40&equipa_1=41 Fonte 1], [http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html Fonte 2]. </small> </center> {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs Deportivo da Coruña {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 103 | 61 | 20 | 22 | 247 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Purple cross and crown.png|20 px]] [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] | 103 | 22 | 20 | 61 | 111 |- |} <small>92 encontros de liga e 11 de copa. [http://www.ceroacero.es/confronto_equipas.php?id_comp=0&op=ver_confronto&equipa_2=42&equipa_1=40 Fonte 1], [http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html Fonte 2]. </small> </center> {{col-end}} {{col-begin}} {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs Pontevedra CF {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 12 | 8 | 1 | 3 | 17 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Amaranto e Blu.svg|20 px]] [[Pontevedra CF|Pontevedra]] | 12 | 3 | 1 | 8 | 5 |- |} <small>Os 12 encontros de liga. [http://www.ceroacero.es/confronto_equipas.php?id_comp=0&op=ver_confronto&equipa_2=2560&equipa_1=40 Fonte]. </small> </center> {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs SD Compostela {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 8 | 6 | 1 | 1 | 20 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Bianco e Celeste.svg|20 px]] [[SD Compostela|Compostela]] | 8 | 1 | 1 | 6 | 6 |- |} <small>Os 8 encontros de liga. [http://www.ceroacero.es/confronto_equipas.php?id_comp=0&op=ver_confronto&equipa_2=2559&equipa_1=40 Fonte]. </small> </center> {{col-end}} {{col-begin}} {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs Racing Ferrol {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 2 | 2 | 0 | 0 | 10 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Bianco e Verde.svg|20 px]] [[Racing de Ferrol|Racing]] | 2 | 0 | 0 | 2 | 2 |- |} <small>Os 2 encontros de copa. [http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html Fonte]. </small> </center> {{col-2}} <center> ;FC Barcelona vs CD Ourense {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 2 | 1 | 1 | 0 | 2 |-align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Blu e Rosso.png|20 px]] [[CD Ourense|Ourense]] | 2 | 0 | 1 | 1 | 1 |- |} <small>Os 2 encontros de copa. [http://www.rsssf.com/tabless/spancuphist.html Fonte]. </small> </center> {{col-end}} <center> ;TOTAL {| class="wikitable" |- !width=130| Equipo !width=30| PXog !width=30| Gañ !width=30| Emp !width=30| Per !width=30| Goles |- align=center | align=left|[[Ficheiro:600px Catalano azulgrana.png|20 px]] FC Barcelona | 249 | 145 | 52 | 52 | 561 |-align=center | align=left|{{GALb}} Equipos galegos | 249 | 52 | 52 | 145 | 264 |- |} <small>218 encontros de [[Primeira división española|liga]], 29 de [[Copa do Rei de fútbol|copa]] e 2 da [[Copa da UEFA|UEFA]].</small> </center> * ''Datos actualizados o [[22 de maio]] de [[2019]].'' == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == [[Ficheiro:Panorámica Palau 2.jpg|300px|miniatura|[[Palau Blaugrana]].]] === Bibliografía === * {{Cita enciclopedia |artigo=Fútbol Club Barcelona |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=29 |páxina=84 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }} * {{Cita enciclopedia |artigo=Fútbol Club Barcelona |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=336 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}} === Outros artigos === * [[Fútbol Club Barcelona (baloncesto)|Sección de baloncesto do FC Barcelona]] * [[Fútbol Club Barcelona (balonmán)|Sección de balonmán do FC Barcelona]] * [[FC Barcelona Futsal|Sección de fútbol sala do FC Barcelona]] * [[Fútbol Club Barcelona (hóckey a patíns)|Sección de hóckey sobre patíns do FC Barcelona]] * [[Fútbol Club Barcelona (rugby)|Sección de rugby do FC Barcelona]] === Ligazóns externas === * [http://fcbarcelona.com Web oficial do Fútbol Club Barcelona] {{Futbol Club Barcelona}} {{Primeira División}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Futbol Club Barcelona]] [[Categoría:Premio Creu de Sant Jordi]] rqvvujrr8no8shlxm7ec0oev2dka1lo 0 151417 6166683 6118387 2022-08-25T11:45:39Z MAGHOI 15490 /* Premios */ wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Ana Acuña Trabazo''', nada en [[Marín]] o [[22 de febreiro]] de [[1971]], é unha profesora e investigadora galega. == Traxectoria == Doutora en Filoloxía Galega pola [[Universidade de Santiago de Compostela]], é profesora de Lingua e Literatura na [[Facultade de Ciencias da Educación e do Deporte de Pontevedra]], da [[Universidade de Vigo]]. Colaborou en ''[[Grial (revista)|Grial]]'', ''[[Verba]]'', ''[[A Trabe de Ouro (revista)|A Trabe de Ouro]]''. Pertence ao consello de redacción da revista ''[[Madrygal. Revista de Estudios Gallegos]]''. Tamén coordinou o Programa para Maiores no Campus de Pontevedra da [[Universidade de Vigo]]. En [[2020]] foi comisaria con [[Afonso Vázquez-Monxardín|Alfonso Vázquez Monxardín]] da exposición ''Galicia, de Nós a nós'' na [[Cidade da Cultura de Galicia|Cidade da Cultura]] de [[Santiago de Compostela|Santiago]].<ref>{{Cita web|título=Viaxes e literatura, en 'Galicia, de Nós a nós' Cidade da Cultura|url=https://www.cidadedacultura.gal/gl/blog/viaxes-e-literatura-en-galicia-de-nos-nos|páxina-web=www.cidadedacultura.gal|data-acceso=2020-12-12}}</ref> == Obras== ===Ensaio=== *''[[Xoán Vidal Martínez]]. Voz e memoria'' ([[2005]]). *''Dicionario [[Xosé María Álvarez Blázquez]]'' ([[2008]]). 3C3 Editores. ISBN 978-84-936262-5-9. *''Facer literatura galega en Madrid (1950-2000)'' (2009), Universidade de Santiago de Compostela. Servizo de Publicacións e Intercambio Científico,&nbsp;ISBN 978-84-9887-215-6. *''Conciencia política e literatura galega en [[Madrid]] ([[1950]]-[[2000]])'' [[2014|(2014]]). [[Xerais]], ISBN 978-84-9914-629-4 ===Edición=== *''Os poetas galegos ([[1936]]). Antoloxía consultada'', de [[Xosé Filgueira Valverde]] ([[2008]]). [[Museo de Pontevedra]], con [[Xesús Alonso Montero]]. *''Poesía completa'', de [[Lois Pereiro]] ([[2011|2011).]] [[Xerais]]. *''Pontevedra literaria. Antoloxía de textos en homenaxe á Boa Vila'' (2009). Concello de Pontevedra/Fundación CaixaGalicia. xunto con [[Carme Blanco Ramos]], [[Eloi Gestido de la Torre]] e [[Xosé Abilleira Sanmartín]]. *''Pontevedra. Laranxeiras e limoeiros''. Concello de Pontevedra/[[Editorial Galaxia|Galaxia]] [[2015|(2015]]). xunto a [[Olivia Rodríguez]]. ===Obras colectivas=== *''Lingua e literatura 3º ESO. Proposta didáctica'' (2011) (Libros De Texto - Educación Secundaria Obrigatoria - Lingua). Con Agustín Fernández Paz e 5 máis, Xerais, ISBN 978-8499142739 *''Lingua e literatura 1º ESO. Proposta didáctica'' (2011) (Libros De Texto - Educación Secundaria Obrigatoria - Lingua). Con Agustín Fernández Paz e 5 máis, Xerais, ISBN 978-8499142722 *''[[Rosalía de Castro|Rosalía]] na cobiza do lonxe'', [[2013]], [[Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades]]. *''Letras nómades. A mobilidade feminina na literatura galega'' (ed. de Ana Acuña), ([[2014]]), Frank & Timme., ISBN 9783732900954 *''Homenaxe a Xosé Luís Sánchez Ferraces'' (Ana Acuña, Aquilino Alonso e Antón Palacio coord.), (2015), Universidade de Vigo, ISBN 978-84-8158-695-4 *''Reformulando: unidade didáctica,'' ([[2016]]), con Miguel Cuevas Alonso e 5 máis, Andavida Editora, ISBN 978-8484088936 * {{Cita libro |apelidos1={{Versaleta|Casalderrey}} |nome1=F. |apelidos2={{Versaleta|Acuña}} |nome2=A. |url=http://www.pontevedra.gal/publicacions/maria-victoria-moreno-roteiro/|título=Camiñadas con María Victoria Moreno |editorial=Concello de Pontevedra|ano=2018 |id=Depósito legal PO 168-2018 |outros=Con prólogo de [[Miguel Anxo Fernández Lores|M. A. Fernández Lores]]}} [[Ficheiro:Lucía Novas, Ana Acuña, Ramón Rozas, Xaime Toxo, Tamara Andrés.jpg|miniatura|''25 anos con [[Lois Pereiro]]''. Libraría Paz de Pontevedra. Con [[Lucía Novas]], [[Ramón Rozas]], [[Xaime Toxo]] e [[Tamara Andrés]].]] ===Colaboracións=== * "O amor na obra de [[María Xosé Queizán]]", con&nbsp;Carmen Mejía Ruiz, ''Madrygal: Revista de estudios gallegos,&nbsp;&nbsp;1138-9664,&nbsp;Nº 2, 1999'',&nbsp;<abbr>páxs.</abbr>&nbsp;11-20 * “''Palabras Secretas&nbsp;''de Ana Lois”, en&nbsp;''Boletín Galego de Literatura'', nº 50 (1º semestre 2017)<ref>{{Cita web|url=http://www.usc.es/revistas/index.php/bgl/article/view/3982/4251|páxina-web=usc.es|título=Revistas|data-acceso=}}</ref>.&nbsp; ==Premios== *[[Premio Antón Losada Diéguez|Premio Losada Diéguez]] de investigación en 2015, por ''Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000)''. ==Investigación== Liñas principais: Literatura popular; literatura galega contemporánea. Investigadora do grupo&nbsp;GAELT&nbsp;(FG3) da Universidade de Vigo. Investigadora dos proxectos * “poesiagalega.org“. Constitución e xestión dun repositorio dixital da poesía galega (séculos XIX-XXI) no campo cultural. 09SEC022204PR, coordinado polo Dr. [[Arturo Casas]] ([[Universidade de Santiago de Compostela|USC]]). * “Ex-sistere. A mobilidade&nbsp; das mulleres na literatura galega e irlandesa contemporánea” (FFI2012-35872), coordinado pola Dra. Manuela Palacios ([[Universidade de Santiago de Compostela|USC]]).<ref>{{Cita web|url=http://webh03.webs.uvigo.es/ana-acuna-trabazo/|páxina-web=uvigo.es|título=Ana Acuña Trabazo|data-acceso=04/11/2017}}</ref> * “Eco-ficcións. Discursos emerxentes sobre muller e natureza en Galicia e Irlanda”. Código FEM2015-66937-P (MINECO/FEDER) Entidade financiadora: Ministerio de Economía y Competitividad e Fondo Europeo de Desarrollo Regional. Coordinado pola Dra. Manuela Palacios ([[Universidade de Santiago de Compostela|USC]]) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.youtube.com/watch?v=eCZbAu5od1I/ Ana Acuña: Grupo Bilbao (2012)] * [[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.youtube.com/watch?v=bLqE-4SOD0M/ Ana Acuña no Congreso Valentín Paz-Andrade (2012)] * [[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.youtube.com/watch?v=Od2yDOxUWic/ Ana Acuña: "Onde o mundo se chama Celso Emilio (I)" (2012)] * [[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.youtube.com/watch?v=COgo5kys7zc/ Ana Acuña: "Onde o mundo se chama Celso Emilio (II)" (2012)] * [[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.aelg.gal/actividades/xornadas-de-literatura-oral/2016/11/12/ix-xornada-de-literatura-de-tradicion-oral-remedios-practicas-e-ritos-curativos-da-medicina-popular-tradicional/video/2362/conferencia-curando-coa-palabra-entre-a-literatura-e-a-medicina-popular Curando coa palabra... (2016)] *[[Ficheiro:High-contrast-camera-video.svg|20px]][https://www.youtube.com/watch?v=5BVIxsA-PAc&feature=youtu.be Guiando ''Galicia, de Nós a nós'' en 2020.] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Acuna Trabazo, Ana}} [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] [[Categoría:Nados en Marín]] [[Categoría:Profesores da Universidade de Vigo]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Nados en 1971]] bv1hl2ua9tg6cqat4mdathnbppx9ktk 0 155818 6166322 5582642 2022-08-24T14:22:46Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=maio de 2017}} {{Futbolista |nome_completo = Enzo Francescoli Uriarte |imaxe= Enzo Francescoli 2011.jpg |nacemento = [[12 de novembro]] de [[1961]] <small>{{idade|12|11|1961}}</small> |cidade = [[Montevideo]] |país = [[Uruguai]] |altura = 1,81 [[metro]]s |posición = Medio ofensivo | years1 = 1980–1982| clubs1 = [[Montevideo Wanderers F.C.|Wanderers]]| caps1 = 74| goals1 = 20 | years2 = 1983–1986| clubs2 = [[Club Atlético River Plate|River Plate]]| caps2 = 113| goals2 = 68 | years3 = 1986–1989| clubs3 = [[Racing Club de France Football|Racing Club Paris]]| caps3 = 89| goals3 = 32 | years4 = 1989–1990| clubs4 = [[Olympique de Marsella|Olympique Marseille]]| caps4 = 26| goals4 = 11 | years5 = 1990–1993| clubs5 = [[Cagliari Calcio|Cagliari]]| caps5 = 98| goals5 = 17 | years6 = 1993–1994| clubs6 = [[Torino F.C.|Torino]]| caps6 = 24| goals6 = 3 | years7 = 1994–1997| clubs7 = [[Club Atlético River Plate|River Plate]]| caps7 = 84| goals7 = 47 | nationalyears1 = 1982–1997| nationalteam1 = {{sel|Uruguai}}| nationalcaps1 = 72| nationalgoals1 = 15 }} '''Enzo Francescoli Uriarte''', nado o [[12 de novembro]] de [[1961]] en [[Montevideo]] é un ex xogador profesional de [[fútbol]] [[uruguai]]o alcumado ''El Príncipe''. Considerado un dos mellores futbolistas suramericanos dos [[1980|anos 1980]] e [[1990]]. Así como o mellor futbolista uruguaio desa época, ademais é o único uruguaio "FIFA 100". Ocupa o 24º lugar na clasificación do Mellor xogador suramericano do século publicada por [[IFFHS]] en [[2004]]. == Traxectoria == Declarouse dende sempre simpatizante de [[Peñarol]], pero formouse e debutou en primeira división co Montevideo Wanderers en [[1980]] da man do Director Técnico Angel "Bebe" Castelnoble. En [[1983]] foi comprado por [[River Plate]] da [[Liga arxentina de fútbol]] e debutou o [[24 de abril]] contra Huracán de Buenos Aires, cun triunfo 1-0. Pouco antes de cruzar alén do río da Prata, un xogador uruguaio, que xogou en River Plate tempo antes que o seu compatriota, afirmou así: "''River non necesita a Francescoli porque neste club hai bos xogadores''". Co correr de tempo, demostrou que estaba equivocado aquel paisano de Francescoli. Esa primeira etapa foi mala para Francescoli, pois non rendía como na [[Selección de fútbol de Uruguai|Selección uruguaia]]. Pero, logo con pouco de paciencia e perseveranza adaptouse ao seu novo club e melloraba o seu nivel de xogo até gañar a simpatía da inchada riverplatense. É un dos poucos xogadores que no [[fútbol]] [[Arxentina|arxentino]] foi respectado por todas as inchadas, levaba ben cos seus compañeiros e por sobre todas as cousas, era un cabaleiro. É considerado como o uruguaio moi exitoso de River Plate xunto ao seu compatriota, [[Walter Gómez]], quen xogou nos anos 50. O campionato arxentino [[1985]]-[[1986|86]] foi no que deu a primeira volta olímpica sendo a figura e o [[goleador]] do torneo con 25 tantos, 6 máis que o seu seguidor máis próximo. En [[1986]] non puido xogar a [[Copa Liberadores de América]], que logo sería gañada fronte ao [[América de Cali]], xa que foi vendido a [[Francia]], onde xogou no [[Racing Club de France Football|Racing Matra]] e no [[Olympique de Marsella]] e foi declarado o Mellor xogador estranxeiro da [[Ligue 1]], en [[1990]]. Logo xogou na [[Lega Calcio Serie A|Serie A]] de [[Italia]], no [[Cagliari]] e o [[Torino Football Club|Torino]]. Un dos seus admiradores máis coñecidos, mentres Francescoli xogaba para o [[Olympique de Marsella|Olympique]], foi [[Zinedine Zidane]], quen logo chamaría Enzo a un dos seus fillos en homenaxe a Francescoli. Regresou a River Plate o [[7 de setembro]] de [[1994]] nun partido contra Nacional de Montevideo, pola Supercopa, no que River empatou 2-2 cun gol seu. Ese mesmo ano, logrou o Torneo Apertura de maneira invicta coa condución técnica de [[Américo Gallego]], sendo máximo goleador do Torneo con 12 tantos en 16 partidos. En [[1996]] gañou a [[Copa Liberadores de América]] vencendo na final a [[América de Cali]] de Colombia por 2-0. Foi o estranxeiro que anotou máis goles por River Plate. En [[1998]] decidiu retirarse do fútbol profesional. Celebrou a súa despedida nun partido xogado na cancha de River Plate fronte a [[Peñarol]]. Foi elixido o Mellor Xogador de América en [[1984]] e integra a lista [[FIFA 100]]. Francescoli, anotou 198 goles en 510 partidos oficiais de Primeira División, incluíndo copas nacionais, copas internacionais e selección nacional ha totalizado 242 goles: 20 en [[Montevideo Wanderers|Wanderers]], 137 en [[River Plate]], 32 en [[Racing Club de France Football|Racing Matra]], 17 en [[Olympique de Marsella]], 16 en [[Cagliari]], 5 en [[Torino Football Club|Torino]] e 15 na Selección Uruguaia. Actualmente{{cando}} é o vicepresidente das empresas Tenfield e Gol TV, de Francisco Casal. == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.rsssf.com/miscellaneous/francescoli-intlg.html Estatísticas en RSSSF] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Francescoli, Enzo}} [[Categoría:Futbolistas do Uruguai]] [[Categoría:Xogadores do CA River Plate]] [[Categoría:Xogadores do Olympique de Marsella]] [[Categoría:Xogadores do Cagliari Calcio]] [[Categoría:Xogadores do Torino FC]] [[Categoría:Nados en Montevideo]] [[Categoría:Nados en 1961]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol do Uruguai]] [[Categoría:Xogadores do Montevideo Wanderers FC]] a0qzqo36j75t8iesp1oej6pnshf01qr 6166329 6166322 2022-08-24T14:26:01Z Xanetas 88215 engado a [[Categoría:Xogadores do Racing Club de France]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Sen referencias|data=maio de 2017}} {{Futbolista |nome_completo = Enzo Francescoli Uriarte |imaxe= Enzo Francescoli 2011.jpg |nacemento = [[12 de novembro]] de [[1961]] <small>{{idade|12|11|1961}}</small> |cidade = [[Montevideo]] |país = [[Uruguai]] |altura = 1,81 [[metro]]s |posición = Medio ofensivo | years1 = 1980–1982| clubs1 = [[Montevideo Wanderers F.C.|Wanderers]]| caps1 = 74| goals1 = 20 | years2 = 1983–1986| clubs2 = [[Club Atlético River Plate|River Plate]]| caps2 = 113| goals2 = 68 | years3 = 1986–1989| clubs3 = [[Racing Club de France Football|Racing Club Paris]]| caps3 = 89| goals3 = 32 | years4 = 1989–1990| clubs4 = [[Olympique de Marsella|Olympique Marseille]]| caps4 = 26| goals4 = 11 | years5 = 1990–1993| clubs5 = [[Cagliari Calcio|Cagliari]]| caps5 = 98| goals5 = 17 | years6 = 1993–1994| clubs6 = [[Torino F.C.|Torino]]| caps6 = 24| goals6 = 3 | years7 = 1994–1997| clubs7 = [[Club Atlético River Plate|River Plate]]| caps7 = 84| goals7 = 47 | nationalyears1 = 1982–1997| nationalteam1 = {{sel|Uruguai}}| nationalcaps1 = 72| nationalgoals1 = 15 }} '''Enzo Francescoli Uriarte''', nado o [[12 de novembro]] de [[1961]] en [[Montevideo]] é un ex xogador profesional de [[fútbol]] [[uruguai]]o alcumado ''El Príncipe''. Considerado un dos mellores futbolistas suramericanos dos [[1980|anos 1980]] e [[1990]]. Así como o mellor futbolista uruguaio desa época, ademais é o único uruguaio "FIFA 100". Ocupa o 24º lugar na clasificación do Mellor xogador suramericano do século publicada por [[IFFHS]] en [[2004]]. == Traxectoria == Declarouse dende sempre simpatizante de [[Peñarol]], pero formouse e debutou en primeira división co Montevideo Wanderers en [[1980]] da man do Director Técnico Angel "Bebe" Castelnoble. En [[1983]] foi comprado por [[River Plate]] da [[Liga arxentina de fútbol]] e debutou o [[24 de abril]] contra Huracán de Buenos Aires, cun triunfo 1-0. Pouco antes de cruzar alén do río da Prata, un xogador uruguaio, que xogou en River Plate tempo antes que o seu compatriota, afirmou así: "''River non necesita a Francescoli porque neste club hai bos xogadores''". Co correr de tempo, demostrou que estaba equivocado aquel paisano de Francescoli. Esa primeira etapa foi mala para Francescoli, pois non rendía como na [[Selección de fútbol de Uruguai|Selección uruguaia]]. Pero, logo con pouco de paciencia e perseveranza adaptouse ao seu novo club e melloraba o seu nivel de xogo até gañar a simpatía da inchada riverplatense. É un dos poucos xogadores que no [[fútbol]] [[Arxentina|arxentino]] foi respectado por todas as inchadas, levaba ben cos seus compañeiros e por sobre todas as cousas, era un cabaleiro. É considerado como o uruguaio moi exitoso de River Plate xunto ao seu compatriota, [[Walter Gómez]], quen xogou nos anos 50. O campionato arxentino [[1985]]-[[1986|86]] foi no que deu a primeira volta olímpica sendo a figura e o [[goleador]] do torneo con 25 tantos, 6 máis que o seu seguidor máis próximo. En [[1986]] non puido xogar a [[Copa Liberadores de América]], que logo sería gañada fronte ao [[América de Cali]], xa que foi vendido a [[Francia]], onde xogou no [[Racing Club de France Football|Racing Matra]] e no [[Olympique de Marsella]] e foi declarado o Mellor xogador estranxeiro da [[Ligue 1]], en [[1990]]. Logo xogou na [[Lega Calcio Serie A|Serie A]] de [[Italia]], no [[Cagliari]] e o [[Torino Football Club|Torino]]. Un dos seus admiradores máis coñecidos, mentres Francescoli xogaba para o [[Olympique de Marsella|Olympique]], foi [[Zinedine Zidane]], quen logo chamaría Enzo a un dos seus fillos en homenaxe a Francescoli. Regresou a River Plate o [[7 de setembro]] de [[1994]] nun partido contra Nacional de Montevideo, pola Supercopa, no que River empatou 2-2 cun gol seu. Ese mesmo ano, logrou o Torneo Apertura de maneira invicta coa condución técnica de [[Américo Gallego]], sendo máximo goleador do Torneo con 12 tantos en 16 partidos. En [[1996]] gañou a [[Copa Liberadores de América]] vencendo na final a [[América de Cali]] de Colombia por 2-0. Foi o estranxeiro que anotou máis goles por River Plate. En [[1998]] decidiu retirarse do fútbol profesional. Celebrou a súa despedida nun partido xogado na cancha de River Plate fronte a [[Peñarol]]. Foi elixido o Mellor Xogador de América en [[1984]] e integra a lista [[FIFA 100]]. Francescoli, anotou 198 goles en 510 partidos oficiais de Primeira División, incluíndo copas nacionais, copas internacionais e selección nacional ha totalizado 242 goles: 20 en [[Montevideo Wanderers|Wanderers]], 137 en [[River Plate]], 32 en [[Racing Club de France Football|Racing Matra]], 17 en [[Olympique de Marsella]], 16 en [[Cagliari]], 5 en [[Torino Football Club|Torino]] e 15 na Selección Uruguaia. Actualmente{{cando}} é o vicepresidente das empresas Tenfield e Gol TV, de Francisco Casal. == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.rsssf.com/miscellaneous/francescoli-intlg.html Estatísticas en RSSSF] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Francescoli, Enzo}} [[Categoría:Futbolistas do Uruguai]] [[Categoría:Xogadores do CA River Plate]] [[Categoría:Xogadores do Olympique de Marsella]] [[Categoría:Xogadores do Cagliari Calcio]] [[Categoría:Xogadores do Torino FC]] [[Categoría:Nados en Montevideo]] [[Categoría:Nados en 1961]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol do Uruguai]] [[Categoría:Xogadores do Montevideo Wanderers FC]] [[Categoría:Xogadores do Racing Club de France]] lguror94cnzx8uqlbgzvifjfu863k3o 0 163865 6166582 6037085 2022-08-25T08:43:35Z 91.116.252.2 Amañouse unha ligazón rota wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Xosé Cobas Gómez''', nado en [[Logrosa, Negreira|Logrosa]] en [[1953]], é un [[Ilustración|ilustrador]] [[Galicia|galego]]. == Traxectoria== Expuxo por vez primeira en [[1977]], na cidade da [[A Coruña|Coruña]]. A partir de [[1980]] compaxinou a [[pintura]] co [[deseño gráfico]] e maila [[ilustración]], e dende [[1988]] centra a súa actividade de ilustrador na [[Literatura infanto-xuvenil|literatura infantil e xuvenil]]. Ten traballado canda autores de prestixio tal que os galegos [[Juan Farias]], [[Xabier P. DoCampo]] ou [[Fina Casalderrey]] (todos tres contan co [[Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil]] que outorga o Estado español). Así mesmo, os seus traballos están espallados por diversas editoriais: [[Grupo Anaya]], [[Galaxia]], [[Edicións Xerais de Galicia]], [[Edelvives]] etc. Ten impulsado tamén a [[revista]] de [[banda deseñada]] ''[[Golfiño]]'', canda o chairego Xabier P. DoCampo, e é un claro defensor e promotor da [[lingua galega]], do cal da boa proba a súa pertenza á plataforma cívica ''[[ProLingua]]''. Ilustra periodicamente dende [[1981]] para o [[Periódico|xornal]] ''[[La Voz de Galicia]]''.<ref>{{Cita web|url=http://www.filix.org/solidariedade/cobas.html|páxina-web=filix.org|título=Xosé Cobas|urlarquivo=https://archive.today/20120802133330/http://www.filix.org/solidariedade/cobas.html|data-acceso=|dataarquivo=02 de agosto de 2012|urlmorta=yes}}</ref> Dende [[1991]] traballa como [[deseñador gráfico]] para a [[Deputación da Coruña]].<ref>{{Cita web|título=Xosé Cobas Gómez Galegos Gallegos|url=http://galegos.galiciadigital.com/gl/xose-cobas-gomez|páxina-web=galegos.galiciadigital.com|data-acceso=2022-03-17|lingua=gl}}</ref> == Premios e distincións == Foi galardoado co ''premio Lecturas'' ao ilustrador máis votado polos lectores das [[biblioteca]]s de Galicia entre toda a produción editorial do ano [[2003]]. Posúe tamén o ''premio FETEN'' ao mellor libro de teatro xuvenil ilustrado en España (ano [[2002]]) e o ''premio Gourmand World Cookbook Awards'' ([[2004]]) ao mellor [[libro]] do mundo de [[literatura gastronómica]] en [[Lingua castelá|castelán]]. [[2022]]: Homenaxeado no Salón do Libro de [[Pontevedra]].<ref>{{Cita web|título=O Salón do Libro homenaxeará a Marica Campos e a Xosé Cobas|url=https://www.diariodepontevedra.es/articulo/cultura/salon-do-libro-homenaxeara-marica-campos-xose-cobas/202201271853311182659.html|páxina-web=Diario de Pontevedra|data=2022-01-27|data-acceso=2022-03-17|lingua=|nome=Diario de|apelidos=Pontevedra}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://archive.today/20090105224008/http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/228/xose-cobas-gomez Ficha]. Arquivado dende o [http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/228/xose-cobas-gomez orixinal].{{Webarchive|url=https://archive.today/20090105224008/http://www.prazadasletras.org/letras/autores/autor/228/xose-cobas-gomez |date=05 de xaneiro de 2009 }}, Prazadasletras, [[5 de xaneiro]] de [[2009]]. * [http://www.xosecobas.es Sitio web dedicado a Xosé Cobas] * [https://kalandraka.tv/gl/videos/xose-cobas/ Entrevista ao persoeiro].{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181001182646/http://kalandraka.tv/gl/seccion2.php?id=2&pagina=1&video=Xos%20Cobas#PD_Xos%20Cobas |date=01 de outubro de 2018 }}, [[Kalandraka TV]], [[27 de setembro]] de [[2018]]. {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Cobas Gomez, Xose}} [[Categoría:Ilustradores de Galicia]] [[Categoría:Nados en Negreira]] [[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]] nwwbfdcsrc6zuxhei6a4la0r7rzez8l 0 166086 6166338 6052691 2022-08-24T14:29:54Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Outros homónimos|Racing Club de France Football|para=o equipo de fútbol|este=o equipo de rugby}} {{Equipo de rugby | nome = Racing 92 | nomecompleto = Racing 92 | imaxe= Racing 92 (logo).svg | alcume= ''Les ciel et blanc'' <br>''Les rancingmen'' | fundacion = [[1882]] (Racing Club de France)<br>+<br>[[1928]] (US Métro)<br>=<br>[[2001]] (Racing Métro 92) | localizacion = [[Colombes]] | estadio = [[Estadio Olímpico Ives-du-Manoir|Estadio Ives-du-Manoir]] | capacidade = 14.000 persoas | presidente = {{SUIb}} [[Jacky Lorenzetti]] | adestrador = {{FRAb}} [[Laurent Travers]]<br>{{FRAb}} [[Laurent Labit]] | capitan = {{FRAb}} [[Dimitri Szarzewski]] | maxanotador = - | maisensaios = - | liga = [[Top 14]] | tempada = [[Top 14 2015-2016|2015/16]] | posición = - | web = http://www.racing-metro92.com |pattern_la1=_Racing Métro domicile| pattern_b1=_Racing Métro domicile |pattern_ra1=_Racing Métro domicile|pattern_sh1= |pattern_so1=_Racing Métro domicile |pattern_la2=_Racing Métro extérieur| pattern_b2=_Racing Métro extérieur |pattern_ra2=_Racing Métro extérieur|pattern_sh2= |pattern_so2=_Racing Métro extérieur }} O '''Racing 92''' é un club [[Francia|francés]] de [[rugby]] con sede en [[Colombes]] (periferia de [[París]]) formado en [[2001]] como resultado da fusión dos históricos [[Racing Club de France]] (cinco títulos de [[Top 14|liga]]) e [[US Métro]]. O nome orixinal do club era "Racing Métro 92", e foi reducido a "Racing 92" en [[2015]]. O número "92" do nome fai referencia ó departamento de [[Altos do Sena]] no que está o [[Estadio Olímpico Ives-du-Manoir|estadio Ives-du-Manoir]], que é o fogar do equipo. Ese departamento da rexión da [[Illa de Francia]] ten o número 92 na lista de [[departamentos de Francia]]. O recinto de xogo con capacidade para 14,000 seareiros foi construído en [[1907]] e foi a sede central dos [[Xogos Olímpicos de 1924]]. Está previsto que en [[2017]] se inaugure o novo estadio do club na localidade veciña de [[Nanterre]], co nome [[Arena 92]] e capacidade para acoller a 32,000 persoas. Na tempada 2015/16 o Racing 92 chegou por vez primeira á final da [[Champions Cup 2015-2016|Copa de Europa]], caendo ante os [[Saracens F.C.|Saracens]] ingleses por 21 a 9. Na mesma tempada gañou por 26 a 21 a final da [[Top 14 2015-2016|Liga francesa]] na que se enfrontaba ó [[RC Toulon]]. Ese encontro foi presenciado no [[Camp Nou]] por 99,124 persoas, pasando a ser o novo récord mundial de asistencia nun partido de clubs de rugby. == Traxectoria == [[Ficheiro:Stade Français history.jpg|esquerda|miniatura|250px|Debuxo que representa a primeira final da [[Top 14|Liga Francesa de Rugby]], entre o [[Stade Français París|Stade Français]] e o '''Racing Club de France''' en [[1892]].]] Fundado en 1882 como '''Racing Club de France''', foi un dos primeiros protagonistas do campionato francés de rugby, sendo de feito o primeiro campión en 1892. Naquela final venceu por 4 a 3 ó [[Stade Français París|Stade Français]], e o árbitro foi [[Pierre de Coubertin]]. O club volveu a saír campión nos anos 1900, 1902, 1959 e 1990; e quedou subcampión nos anos 1893, 1912, 1920, 1950, 1957 e 1987. A actual entidade deportiva naceu da unión da sección de rugby do histórico [[Racing Club de France]] e a [[Union sportive Métropolitaine des Transports|US Métro]] en 2001, co obxectivo de profesionalizar ó equipo. Na tempada 2008/09 o '''Racing Metro 92''' ascendeu ó [[Top 14]], onde compite na actualidade. Na tempada 2010-2011 tamén compite na [[Heineken Cup]], a máxima competición continental. Ten a súa sede no departamento ''Altos do Sena'' (o departamento nº92 do norte da zona metropolitana de París) de aí o 92 no nome do club. O club xoga os seus partidos como local no [[Stade Olympique de Colombes]], o mesmo no que se disputaron os [[Xogos Olímpicos de 1924]]. == Palmarés == [[Ficheiro:BouclierBrennusRugby.png|120px|miniatura|Trofeo de campión de liga.]] * '''[[Copa de Campións Europea de Rugby|Copa de Europa de rugby]]: 0 títulos.''' ** ''1ª posición:'' ** ''2ª posición:'' 2015/16 * '''[[Top 14|Liga francesa de rugby]]: 6 títulos.''' ** ''1ª posición:'' 1891/92, 1899/00, 1901/02, 1958/59, 1989/90, 2015/16 ** ''2ª posición:'' 1892/93, 1911/12, 1919/20, 1949/50, 1956/57, 1986/87 * '''Outros títulos''' ** [[Pro D2|Segunda división]] (2): 1925/26, 2008/09 ** Copa da Esperanza (1): 1917/18 == Tempada actual == === Liga francesa === [[Ficheiro:Dan Carter 1024x768.jpg|200px|miniatura|[[Daniel Carter|Dan Carter]], o [[Xogador Internacional do Ano da IRB|mellor xogador do mundo]] en 2005, 2012 e 2015; apertura do Racing 92.]] {| class="wikitable" width="70%" style="text-align: center;" |- |colspan="15" cellpadding="0" cellspacing="0"|<!-- --> {|border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |bgcolor=#3333aa style="color:white; border: 1px #aaa solid;" |{{FRAb}} '''Top 14 — Tempada 2015/16''' |} |- !bgcolor="#efefef" width="20"|Posto !bgcolor="#efefef" width="350"|Equipo !bgcolor="#efefef" width="20"|Puntos !bgcolor="#efefef" width="20"|Xogados !bgcolor="#efefef" width="20"|Gañ. !bgcolor="#efefef" width="20"|Emp. !bgcolor="#efefef" width="20"|Per. !bgcolor="#efefef" width="35"|PF !bgcolor="#efefef" width="35"|PC !bgcolor="#efefef" width="35"|DP !bgcolor="#efefef" width="20"|BO !bgcolor="#efefef" width="20"|BD |- bgcolor=#d8ffeb align=center | 1º ||align=left| [[ASM Clermont Auvergne|ASM Clermont]] |bgcolor=#ffffa5|'''88'''|| 26 || 18 || 1 || 7 || 735 || 431 || +304 || 10 || 4 |- bgcolor=#d8ffeb align=center | 2º ||align=left| [[RC Toulon]] |bgcolor=#ffffa5|'''82'''|| 26 || 16 || 0 || 10 || 764 || 446 || +318 || 11 || 7 |- bgcolor=#ccccff align=center | 3º ||align=left| [[Montpellier Hérault Rugby Club|Montpellier HR]] |bgcolor=#ffffa5|'''81'''|| 26 || 18 || 0 || 8 || 723 || 569 || +154 || 7 || 2 |- bgcolor=#ccccff align=center | 4º ||align=left| Racing 92 |bgcolor=#ffffa5|'''81'''|| 26 || 18 || 1 || 7 || 614 || 522 || +92 || 5 || 2 |- bgcolor=#ccccff align=center | 5º ||align=left| [[Stade Toulousain]] |bgcolor=#ffffa5|'''79'''|| 26 || 16 || 2 || 8 || 680 || 393 || +287 || 7 || 4 |- bgcolor=#ccccff align=center | 6º ||align=left| [[Castres Olympique]] |bgcolor=#ffffa5|'''71'''|| 26 || 15 || 0 || 11 || 650 || 496 || +154 || 6 || 5 |- bgcolor=#ffffcc align=center | 7º ||align=left| [[Union Bordeaux Bègles]] |bgcolor=#ffffa5|'''67'''|| 26 || 14 || 2 || 10 || 552 || 503 || +49 || 3 || 4 |- bgcolor=#ffffff align=center | 8º ||align=left| [[CA Brive]] |bgcolor=#ffffa5|'''62'''|| 26 || 13 || 1 || 12 || 540 || 544 || -4 || 4 || 4 |- bgcolor=#ffffff align=center | 9º ||align=left| [[Atlantique Stade Rochelais|Stade Rochelais]] |bgcolor=#ffffa5|'''54'''|| 26 || 11 || 0 || 15 || 553 || 656 || –103 || 4 || 6 |- bgcolor=#ffffff align=center | 10º ||align=left| [[FC Grenoble]] |bgcolor=#ffffa5|'''47'''|| 26 || 10 || 0 || 16 || 605 || 779 || -174 || 4 || 3 |- bgcolor=#ffffff align=center | 11º ||align=left| [[Section Paloise]] |bgcolor=#ffffa5|'''46'''|| 26 || 10 || 1 || 15 || 420 || 675 || -255 || 1 || 5 |- bgcolor=#ffffff align=center | 12º ||align=left| [[Stade Français París|Stade Français]] |bgcolor=#ffffa5|'''41'''|| 26 || 9 || 0 || 17 || 543 || 631 || -88 || 2 || 3 |- bgcolor=#F08080 align=center | 13º ||align=left| [[SU Agen]] |bgcolor=#ffffa5|'''26'''|| 26 || 5 || 0 || 21 || 531 || 846 || -315 || 1 || 5 |- bgcolor=#F08080 align=center | 14º ||align=left| [[Oyonnax Rugby]] |bgcolor=#ffffa5|'''24'''|| 26 || 5 || 0 || 21 || 429 || 847 || -418 || 2 || 2 |- bgcolor=#ffffff align=center |colspan="15"|'''Eliminatorias {{Fase final a 6 |largeur équipes=220 |fontsize= 95% |fond titres=cccccc |Q-titre='''Cuartos de final''' |Q1-info= [[11 de xuño]]; [[Estadio Olímpico Yves-du-Manoir|Stade Ives-du-Manoir]], [[Colombes]] |Q1-E1=[4º] '''Racing 92 |Q1-S1='''21''' |Q1-E2=[5º] [[Stade Toulousain]] |Q1-S2=16 |Q1-v=1 |Q2-info= [[12 de xuño]]; [[Altrad Stadium]], [[Montpellier]] |Q2-E1=[3º] '''[[Montpellier Hérault Rugby Club|Montpellier HR]]''' |Q2-S1='''28''' |Q2-E2=[6º] [[Castres Olympique]] |Q2-S2=9 |Q2-v=1 |D1-info=[[17 de xuño]]; [[Roazhon Park]], [[Rennes]] |D1-E1=[1º] [[ASM Clermont Auvergne|ASM Clermont]] |D1-S1= 33 |D1-E2=[4º] '''Racing 92''' |D1-S2= '''34''' |D1-v= 2 |D2-info=[[18 de xuño]]; [[Roazhon Park]], [[Rennes]] |D2-E1=[3º] [[Montpellier Hérault Rugby Club|Montpellier HR]]''' |D2-S1= 18 |D2-E2=[2º] '''[[RC Toulon]] |D2-S2= '''27''' |D2-v= 2 |F1-info=[[24 de xuño]]; [[Camp Nou]], [[Barcelona]] |F1-E1= [4º] '''Racing 92''' |F1-S1= '''26 |F1-E2= [2º] [[RC Toulon]] |F1-S2= 21 |F1-v= 1 }} |} === Copa de Europa === {| class="wikitable" width="70%" style="text-align: center;" |- |colspan="15" cellpadding="0" cellspacing="0"|<!-- --> {|border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="0" |- |bgcolor=#3333aa style="color:white; border: 1px #aaa solid;" | {{EURb}} '''Champions Cup (Grupo 3) — Tempada 2015/16''' |} |- !bgcolor="#efefef" width="20"|Posto !bgcolor="#efefef" width="350"|Equipo !bgcolor="#efefef" width="20"|Puntos !bgcolor="#efefef" width="20"|Xogados !bgcolor="#efefef" width="20"|Gañ. !bgcolor="#efefef" width="20"|Emp. !bgcolor="#efefef" width="20"|Per. !bgcolor="#efefef" width="35"|PF !bgcolor="#efefef" width="35"|PC !bgcolor="#efefef" width="35"|DP !bgcolor="#efefef" width="20"|BO !bgcolor="#efefef" width="20"|BD |- bgcolor=#d8ffeb align=center | 1º ||align=left| {{FRAb}} Racing 92 |bgcolor=#ffffa5|'''22'''|| 6 || 4 || 1 || 1 || 174 || 70 || +104 || 4 || 0 |- bgcolor=#d8ffeb align=center | 2º ||align=left| {{ENGb}} [[Northampton Saints]] |bgcolor=#ffffa5|'''19'''|| 6 || 4 || 1 || 1 || 94 || 93 || +1 || 1 || 0 |- bgcolor=#ffffff align=center | 3º ||align=left| {{ESCb}} [[Glasgow Warriors]] |bgcolor=#ffffa5|'''14'''|| 6 || 3 || 0 || 3 || 114 || 96 || +18 || 1 || 1 |- bgcolor=#fffff align=center | 4º ||align=left| {{GLSb}} [[Scarlets]] |bgcolor=#ffffa5|'''2'''|| 6 || 0 || 0 || 6 || 59 || 182 || -123 || 0 || 2 |- bgcolor=#ffffff align=center |colspan="15"|'''Eliminatorias''' {{Copa de 8 |fondo=#EBF5FF |fondo2=#006699 |borde2=#8f8f8f; color:white <!--Fechas--> |cuartos=7-8 de abril de 2012 |semifinal=28-29 de abril de 2012 |final=19 de maio do 2012 <!--Equipo 1/resultado 1/Equipo 2/resultado 2 --> <!--Cuartos de final--> | <small>[[9 de abril|9 abril]], [[Allianz Park]]</small> |{{ENGb}} '''[[Saracens F.C.|Saracens]]''' |'''29''' |{{ENGb}} [[Northampton Saints|Northampton]] |20 | <small>[[9 de abril|9 abril]], [[Ricoh Arena]]</small> |{{ENGb}} '''[[London Wasps|Wasps]] |'''25 |{{ENGb}} [[Exeter Chiefs|Exeter]] |24 | <small>[[10 de abril|10 abril]], [[Welford Road]]</small> |{{ENGb}} '''[[Leicester Tigers|Leicester]] |'''41 |{{FRAb}} [[Stade Français París|Stade Français]] |13 | <small>[[10 de abril|10 abril]], [[Estadio Olímpico Ives-du-Manoir|Ives-du-Manoir]]</small> |{{FRAb}} '''Racing 92 |'''19''' |{{FRAb}} [[RC Toulon]] |16 |<small>[[23 de abril|23 abril]], [[Madejski Stadium]]</small> <!--Semifinal--> |{{ENGb}} '''[[Saracens F.C.|Saracens]]''' |'''24''' |{{ENGb}} [[London Wasps|Wasps]] |17 |<small>[[24 de abril|24 abril]], [[City Ground]]</small> |{{ENGb}} [[Leicester Tigers|Leicester]] |16 |{{FRAb}} '''Racing 92 |'''19''' |<small>[[14 de maio|14 maio]], [[Parc Olympique Lyonnais|Parc OL]], [[Lión]]</small> <!--Final--> | {{ENGb}} '''[[Saracens F.C.|Saracens]]''' | '''21 | {{FRAb}} Racing 92 | '''9''' | }} |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Top 14]] === Ligazóns externas === * [http://www.racing-metro92.com Web do club] {{fr}} {{Top14}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de rugby de Francia]] l2ghabbzqa71mz1lkn7e4s12ybzwjff 0 167151 6166678 6108373 2022-08-25T11:43:21Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Fenerbahçe | imaxe = | imagesize = 175px | fundado = [[1913]] | liga = [[Türkiye Basketbol Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Ülker Sports Arena]] | capacidade = 13.059 | inauguración = 25 de xaneiro de 2012 | cores = {{color box|#FDEF00}} {{color box|#133A61}} [[Amarelo]], [[azul]] | historia = Fenerbahçe Ülker <small>([[2006]]-[[2015]])</small> | presidente = {{TURb}} Ali Koç | adestrador = {{GRCb}} Dimitris Itoudis | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2017) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''10''' (1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''7''' (1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''7''' (1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017) | sitio_web = [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ fenerbahce.org] }} O '''Fenerbahçe Erkek Basketbol Takımı''', ou simplemente '''Fenerbahçe''', é un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Istambul]]. Actualmente xoga na [[Türkiye Basketbol Ligi]], a máxima categoría do baloncesto turco, e na [[Euroliga]]. Fundado en [[1913]], é a sección de baloncesto masculina do club polideportivo [[Fenerbahçe]]. Actualmente o equipo xoga os seus partidos como local no [[Ülker Sports Arena]], pavillón con capacidade para 13.800 espectadores. Entre 2006 e 2015, tras a súa fusión co [[Ülkerspor]], o equipo foi coñecido popularmente e por motivos de patrocinio como '''Fenerbahçe Ülker'''. == Historia == A sección de baloncesto masculino do [[Fenerbahçe]] foi fundada en [[1913]], acadando desde aquela un notábel éxito no baloncesto turco. O equipo gañou os seus primeiros títulos en [[1957]], [[1959]] [[1965]], xusto antes de que fosa fundada a [[Liga de Baloncesto de Turquía]]. Grazas aos títulos domésticos o club participou na [[Euroliga]] de 1960 e de 1966. Porén, tras a exitosa etapa, os seareiros terían que agardar até 1991 para ver ao seu equipo gañar un novo título. En 1991 o equipo, liderado por [[Levent Topsakal]], [[Larry Richard]] e o adestrador Çetin Yılmaz consegue vencer na final ao [[Tofaş S.K.|Tofaş]], converténdose en campión de Liga, a súa primeira vez desde a fundación da competición.<ref>{{cita web|url=http://www.euroleague.net/competition/teams/showteam?clubcode=ULK&seasoncode=e2010#!info|título=Fenerbahçe Istambul. Club info|obra=Euroleague|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=en}}</ref> Grazas ao título, o Fenerbahçe participaría na seguinte edición da [[Euroliga]], aínda que acabaría perdendo na primeira rolda. O equipo volvería xogar a final da liga en 1992, 1993 e 1995, aínda que sen éxito en ningunha das tres ocasións. Na temporada 1997−98 o terceiro lugar acadado permítelle volvet á Euroliga, conseguindo esta vez chegar aos oitvados de final con xogadores como [[Mahmoud Abdul-Rauf]], [[Marko Milič]], [[Žan Tabak]], [[İbrahim Kutluay]] e [[Conrad McRae]]. Con todo, o equipo acaba perdendo fronte o [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]. O equipo tamén particpou noutras competicións europeas, chegando aos cuartos de final da [[Copa Korać]] en 1996 e 2001, e acabando en cuarto lugar na [[FIBA EuroChallenge|FIBA Europe League]] de 2005. No verán de 2006 o club fusiónase co [[Ülkerspor]] para formar o Fenerbahçe Ülker. Despois da fusión, o Fenerbahce convertéuse no dominador da Liga, gañando o campionato en dúas coasións consecutivas. Na terceira temporada despois da fusión, porén, non conseguen o título tras perder nunha disputada eliminatoria final ante o [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]. Iso non impide que na temporada 2009−10 o equipo repita título de campión, desquitándose ante o Efes Pilsen. O seguinte ano o Fenerbahçe afrontaría a competición cun equipo con xogadores como [[Šarūnas Jasikevičius]], [[Marko Tomas]], [[Darjuš Lavrinovič]], [[Bojan Bogdanović]] ou [[Thabo Sefolosha]]. Baixo o mando do adestrador [[Neven Spahija]] o equipo consegue repetir título. Porén, as dúas seguintes temporadas serían decepcionantes para o club de Istambul. Para solucionalo chegaría ao banco [[Željko Obradović]], que viría acompañado de xogadores como [[Linas Kleiza]] ou [[Nemanja Bjelica]]. Así, o Fenerbahçe gañaría o seu sexto título de Liga tras vecen na final ao [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]. En 2015 o club remata o seu patrocinio con Ülker. == Xogadores == === Cadro actual === <center> {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}" ! colspan="2" style="background-color: #133A61; color:#FDEF00; text-align: center;" | '''Fenerbahçe 2021–2022''' |- style="background-color: #FDEF00; color:#133A61; text-align: center;" ! '''Xogadores''' !! '''Adestradores''' |- | valign="top" | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}} }} {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso |- <!-- lista de xogadores --> {{player2 | num = 1 | nat = {{TURb}} | first = Metecan | last = Birsen | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 223 }} {{player2 | num = 2 | nat = {{TURb}} | first = Şehmus | last = Hazer | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 5 | nat = {{DEUb}}{{TURb}} | first = İsmet | last = Akpınar | pos = G | ft = 6 | in = 10 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 10 | nat = {{TURb}} | first = Melih | last = Mahmutoğlu | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 187 }} {{player2 | num = 11 | nat = {{USAb}} | first = Markel | last = Starks | pos = PG | ft = 6 | in = 1 | lbs = 174 }} {{player2 | num = 13 | nat = {{TURb}}{{BHCb}} | first = Tarık | last = Biberovic | pos = SF | ft = 6 | in = 7 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 19 | nat = {{FRAb}} | first = Nando | last = de Colo | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 20 | nat = {{USAb}}{{SENb}} | first = Pierriá | last = Henry | pos = PG | ft = 6 | in = 5 | lbs = 196 }} {{player2 | num = 21 | nat = {{CANb}} | first = Dyshawn | last = Pierre | pos = SF | ft = 6 | in = 6 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 22 | nat = {{DEUb}} | first = Danilo | last = Barthel | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 23 | nat = {{SRBb}} | first = Marko | last = Gudurić | pos = G/F | ft = 6 | in = 6 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 24 | nat = {{CZEb}} | first = Jan | last = Veselý | pos = F/C | ft = 7 | in = 0 | lbs = 243 }} {{player2 | num = 25 | nat = {{USAb}} | first = Jehyve | last = Floyd | pos = C | ft = 6 | in = 8 | lbs = 227 }} {{player2 | num = 31 | nat = {{USAb}} | first = Devin | last = Booker | dab = baloncestista, nado en 1991 | pos = F/C | ft = 6 | in = 9 | lbs = 249 }} {{player2 | num = 33 | nat = {{ITAb}} | first = Achille | last = Polonara | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 44 | nat = {{JORb}}{{TURb}} | first = Ahmet | last = Düverioğlu | pos = C | ft = 6 | in = 11 | lbs = 267 }} <!-- fin lista de xogadores --> {{FIBA roster footer | head_coach = *{{player||{{GRCb}}|Dimitris Itoudis}} | asst_coach = *{{player||{{HRVb}}|Goran Bjedov}} *{{player||{{SVNb}}|Rado Trifunović}} *{{player||{{TURb}}|Serhan Aydanarığ}} *{{player||{{TURb}}|Berkay Oğuz}} *{{player||{{TURb}}|Alp Timuçin Yeter}} | roster_url = http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/team.asp?lang=eng | accessdate = [[15 de abril|15-04]]-[[2022]] }}</center> == Palmarés == [[Ficheiro:Ülker Sports Arena- Fenerbahçe vs. Armani Milano.jpg|miniatura|300px|Partido inaugural do [[Ülker Sports Arena]] ante o [[Olimpia Milano]].]] === Campeticións europeas === * '''[[Euroliga]]''': * '''Campións (1)''': 2017 * ''Subcampións (2)'': 2016, 2018 === Competicións dométiscas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (10)''': 1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022 * ''Subcampións (10)'': 1968, 1970, 1971, 1983, 1985, 1993, 1995, 2009, 2019, 2021 '''Campionato Turco''' (1946–1967) * '''Campións (3)''': 1957, 1959, 1965 * ''Subcampións (6)'': 1954, 1956, 1958, 1963, 1964, 1967 '''Copa de Turquía''' * '''Campións (7)''': 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 * ''Subcampións (5)'': 1994, 1997, 1999, 2015, 2022 '''Supercopa''': * '''Campións (7)''': 1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017 * ''Subcampións (9)'': 1985, 1988, 2008, 2009, 2010, 2011, 2014, 2018, 2019 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[5 de outubro]] de [[2012]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''Fenerbahçe Ülker''' {{TURb}}|scoreA='''97''' |teamB= {{USAb}} [[Denver Nuggets]]|scoreB=91 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2013]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=82 |teamB= {{USAb}} '''[[Oklahoma City Thunder]]'''|scoreB='''95''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[11 de outubro]] de [[2014]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=90 |teamB= {{USAb}} '''[[San Antonio Spurs]]'''|scoreB='''96''' }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Barclays Center]], [[Nova York]] |teamA= [[Brooklyn Nets]] {{USAb}}|scoreA=96 |teamB= {{TURb}} '''Fenerbahçe''' |scoreB='''101''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee|date=[[9 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Chesapeake Energy Arena]], [[Oklahoma City]] |teamA= '''[[Oklahoma City Thunder]]''' {{USAb}}|scoreA='''111''' |teamB= {{TURb}} Fenerbahçe |scoreB=81 }} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ülkerspor]] * [[Fenerbahçe]] === Ligazóns externas === * [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ Sitio web oficial] ''(en [[turco]])'' {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Fenerbahce SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] a4uw8mau5kgbku08q9grw46uf029k49 6166680 6166678 2022-08-25T11:43:53Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Fenerbahçe | imaxe = | imagesize = 175px | fundado = [[1913]] | liga = [[Türkiye Basketbol Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Ülker Sports Arena]] | capacidade = 13.059 | inauguración = 25 de xaneiro de 2012 | cores = {{color box|#FDEF00}} {{color box|#133A61}} [[Amarelo]], [[azul]] | historia = Fenerbahçe Ülker <small>([[2006]]-[[2015]])</small> | presidente = {{TURb}} Ali Koç | adestrador = {{GRCb}} Dimitris Itoudis | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2017) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''10''' (1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''7''' (1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''7''' (1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017) | sitio_web = [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ fenerbahce.org] }} O '''Fenerbahçe Erkek Basketbol Takımı''', ou simplemente '''Fenerbahçe''', é un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Istambul]]. Actualmente xoga na [[Türkiye Basketbol Ligi]], a máxima categoría do baloncesto turco, e na [[Euroliga]]. Fundado en [[1913]], é a sección de baloncesto masculina do club polideportivo [[Fenerbahçe]]. Actualmente o equipo xoga os seus partidos como local no [[Ülker Sports Arena]], pavillón con capacidade para 13.800 espectadores. Entre 2006 e 2015, tras a súa fusión co [[Ülkerspor]], o equipo foi coñecido popularmente e por motivos de patrocinio como '''Fenerbahçe Ülker'''. == Historia == A sección de baloncesto masculino do [[Fenerbahçe]] foi fundada en [[1913]], acadando desde aquela un notábel éxito no baloncesto turco. O equipo gañou os seus primeiros títulos en [[1957]], [[1959]] [[1965]], xusto antes de que fosa fundada a [[Liga de Baloncesto de Turquía]]. Grazas aos títulos domésticos o club participou na [[Euroliga]] de 1960 e de 1966. Porén, tras a exitosa etapa, os seareiros terían que agardar até 1991 para ver ao seu equipo gañar un novo título. En 1991 o equipo, liderado por [[Levent Topsakal]], [[Larry Richard]] e o adestrador Çetin Yılmaz consegue vencer na final ao [[Tofaş S.K.|Tofaş]], converténdose en campión de Liga, a súa primeira vez desde a fundación da competición.<ref>{{cita web|url=http://www.euroleague.net/competition/teams/showteam?clubcode=ULK&seasoncode=e2010#!info|título=Fenerbahçe Istambul. Club info|obra=Euroleague|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=en}}</ref> Grazas ao título, o Fenerbahçe participaría na seguinte edición da [[Euroliga]], aínda que acabaría perdendo na primeira rolda. O equipo volvería xogar a final da liga en 1992, 1993 e 1995, aínda que sen éxito en ningunha das tres ocasións. Na temporada 1997−98 o terceiro lugar acadado permítelle volvet á Euroliga, conseguindo esta vez chegar aos oitvados de final con xogadores como [[Mahmoud Abdul-Rauf]], [[Marko Milič]], [[Žan Tabak]], [[İbrahim Kutluay]] e [[Conrad McRae]]. Con todo, o equipo acaba perdendo fronte o [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]. O equipo tamén particpou noutras competicións europeas, chegando aos cuartos de final da [[Copa Korać]] en 1996 e 2001, e acabando en cuarto lugar na [[FIBA EuroChallenge|FIBA Europe League]] de 2005. No verán de 2006 o club fusiónase co [[Ülkerspor]] para formar o Fenerbahçe Ülker. Despois da fusión, o Fenerbahce convertéuse no dominador da Liga, gañando o campionato en dúas coasións consecutivas. Na terceira temporada despois da fusión, porén, non conseguen o título tras perder nunha disputada eliminatoria final ante o [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]. Iso non impide que na temporada 2009−10 o equipo repita título de campión, desquitándose ante o Efes Pilsen. O seguinte ano o Fenerbahçe afrontaría a competición cun equipo con xogadores como [[Šarūnas Jasikevičius]], [[Marko Tomas]], [[Darjuš Lavrinovič]], [[Bojan Bogdanović]] ou [[Thabo Sefolosha]]. Baixo o mando do adestrador [[Neven Spahija]] o equipo consegue repetir título. Porén, as dúas seguintes temporadas serían decepcionantes para o club de Istambul. Para solucionalo chegaría ao banco [[Željko Obradović]], que viría acompañado de xogadores como [[Linas Kleiza]] ou [[Nemanja Bjelica]]. Así, o Fenerbahçe gañaría o seu sexto título de Liga tras vecen na final ao [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]. En 2015 o club remata o seu patrocinio con Ülker. == Xogadores == === Cadro actual === <center> {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}" ! colspan="2" style="background-color: #133A61; color:#FDEF00; text-align: center;" | '''Fenerbahçe 2021–2022''' |- style="background-color: #FDEF00; color:#133A61; text-align: center;" ! '''Xogadores''' !! '''Adestradores''' |- | valign="top" | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}} }} {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso |- <!-- lista de xogadores --> {{player2 | num = 1 | nat = {{TURb}} | first = Metecan | last = Birsen | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 223 }} {{player2 | num = 2 | nat = {{TURb}} | first = Şehmus | last = Hazer | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 5 | nat = {{DEUb}}{{TURb}} | first = İsmet | last = Akpınar | pos = G | ft = 6 | in = 10 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 10 | nat = {{TURb}} | first = Melih | last = Mahmutoğlu | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 187 }} {{player2 | num = 11 | nat = {{USAb}} | first = Markel | last = Starks | pos = PG | ft = 6 | in = 1 | lbs = 174 }} {{player2 | num = 13 | nat = {{TURb}}{{BHCb}} | first = Tarık | last = Biberovic | pos = SF | ft = 6 | in = 7 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 19 | nat = {{FRAb}} | first = Nando | last = de Colo | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 20 | nat = {{USAb}}{{SENb}} | first = Pierriá | last = Henry | pos = PG | ft = 6 | in = 5 | lbs = 196 }} {{player2 | num = 21 | nat = {{CANb}} | first = Dyshawn | last = Pierre | pos = SF | ft = 6 | in = 6 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 22 | nat = {{DEUb}} | first = Danilo | last = Barthel | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 23 | nat = {{SRBb}} | first = Marko | last = Gudurić | pos = G/F | ft = 6 | in = 6 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 24 | nat = {{CZEb}} | first = Jan | last = Veselý | pos = F/C | ft = 7 | in = 0 | lbs = 243 }} {{player2 | num = 25 | nat = {{USAb}} | first = Jehyve | last = Floyd | pos = C | ft = 6 | in = 8 | lbs = 227 }} {{player2 | num = 31 | nat = {{USAb}} | first = Devin | last = Booker | dab = baloncestista, nado en 1991 | pos = F/C | ft = 6 | in = 9 | lbs = 249 }} {{player2 | num = 33 | nat = {{ITAb}} | first = Achille | last = Polonara | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 44 | nat = {{JORb}}{{TURb}} | first = Ahmet | last = Düverioğlu | pos = C | ft = 6 | in = 11 | lbs = 267 }} <!-- fin lista de xogadores --> {{FIBA roster footer | head_coach = *{{player||{{GRCb}}|Dimitris Itoudis}} | asst_coach = *{{player||{{HRVb}}|Goran Bjedov}} *{{player||{{SVNb}}|Rado Trifunović}} *{{player||{{TURb}}|Serhan Aydanarığ}} *{{player||{{TURb}}|Berkay Oğuz}} *{{player||{{TURb}}|Alp Timuçin Yeter}} | roster_url = http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/team.asp?lang=eng | accessdate = [[15 de abril|15-04]]-[[2022]] }}</center> == Palmarés == [[Ficheiro:Ülker Sports Arena- Fenerbahçe vs. Armani Milano.jpg|miniatura|300px|Partido inaugural do [[Ülker Sports Arena]] ante o [[Olimpia Milano]].]] === Campeticións europeas === * '''[[Euroliga]]''': * '''Campións (1)''': 2017 * ''Subcampións (2)'': 2016, 2018 === Competicións dométiscas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (10)''': 1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022 * ''Subcampións (10)'': 1968, 1970, 1971, 1983, 1985, 1993, 1995, 2009, 2019, 2021 '''Campionato Turco''' (1946–1967) * '''Campións (3)''': 1957, 1959, 1965 * ''Subcampións (6)'': 1954, 1956, 1958, 1963, 1964, 1967 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (7)''': 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 * ''Subcampións (5)'': 1994, 1997, 1999, 2015, 2022 '''Supercopa''': * '''Campións (7)''': 1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017 * ''Subcampións (9)'': 1985, 1988, 2008, 2009, 2010, 2011, 2014, 2018, 2019 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[5 de outubro]] de [[2012]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''Fenerbahçe Ülker''' {{TURb}}|scoreA='''97''' |teamB= {{USAb}} [[Denver Nuggets]]|scoreB=91 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2013]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=82 |teamB= {{USAb}} '''[[Oklahoma City Thunder]]'''|scoreB='''95''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[11 de outubro]] de [[2014]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=90 |teamB= {{USAb}} '''[[San Antonio Spurs]]'''|scoreB='''96''' }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Barclays Center]], [[Nova York]] |teamA= [[Brooklyn Nets]] {{USAb}}|scoreA=96 |teamB= {{TURb}} '''Fenerbahçe''' |scoreB='''101''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee|date=[[9 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Chesapeake Energy Arena]], [[Oklahoma City]] |teamA= '''[[Oklahoma City Thunder]]''' {{USAb}}|scoreA='''111''' |teamB= {{TURb}} Fenerbahçe |scoreB=81 }} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ülkerspor]] * [[Fenerbahçe]] === Ligazóns externas === * [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ Sitio web oficial] ''(en [[turco]])'' {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Fenerbahce SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] 7jbkn4b0sdinlh1sunxj2ftj4j7tj5y 6166681 6166680 2022-08-25T11:44:20Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Fenerbahçe | imaxe = Reqreaqeq.png | imagesize = 175px | fundado = [[1913]] | liga = [[Türkiye Basketbol Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Ülker Sports Arena]] | capacidade = 13.059 | inauguración = 25 de xaneiro de 2012 | cores = {{color box|#FDEF00}} {{color box|#133A61}} [[Amarelo]], [[azul]] | historia = Fenerbahçe Ülker <small>([[2006]]-[[2015]])</small> | presidente = {{TURb}} Ali Koç | adestrador = {{GRCb}} Dimitris Itoudis | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2017) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''10''' (1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''7''' (1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''7''' (1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017) | sitio_web = [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ fenerbahce.org] }} O '''Fenerbahçe Erkek Basketbol Takımı''', ou simplemente '''Fenerbahçe''', é un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Istambul]]. Actualmente xoga na [[Türkiye Basketbol Ligi]], a máxima categoría do baloncesto turco, e na [[Euroliga]]. Fundado en [[1913]], é a sección de baloncesto masculina do club polideportivo [[Fenerbahçe]]. Actualmente o equipo xoga os seus partidos como local no [[Ülker Sports Arena]], pavillón con capacidade para 13.800 espectadores. Entre 2006 e 2015, tras a súa fusión co [[Ülkerspor]], o equipo foi coñecido popularmente e por motivos de patrocinio como '''Fenerbahçe Ülker'''. == Historia == A sección de baloncesto masculino do [[Fenerbahçe]] foi fundada en [[1913]], acadando desde aquela un notábel éxito no baloncesto turco. O equipo gañou os seus primeiros títulos en [[1957]], [[1959]] [[1965]], xusto antes de que fosa fundada a [[Liga de Baloncesto de Turquía]]. Grazas aos títulos domésticos o club participou na [[Euroliga]] de 1960 e de 1966. Porén, tras a exitosa etapa, os seareiros terían que agardar até 1991 para ver ao seu equipo gañar un novo título. En 1991 o equipo, liderado por [[Levent Topsakal]], [[Larry Richard]] e o adestrador Çetin Yılmaz consegue vencer na final ao [[Tofaş S.K.|Tofaş]], converténdose en campión de Liga, a súa primeira vez desde a fundación da competición.<ref>{{cita web|url=http://www.euroleague.net/competition/teams/showteam?clubcode=ULK&seasoncode=e2010#!info|título=Fenerbahçe Istambul. Club info|obra=Euroleague|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=en}}</ref> Grazas ao título, o Fenerbahçe participaría na seguinte edición da [[Euroliga]], aínda que acabaría perdendo na primeira rolda. O equipo volvería xogar a final da liga en 1992, 1993 e 1995, aínda que sen éxito en ningunha das tres ocasións. Na temporada 1997−98 o terceiro lugar acadado permítelle volvet á Euroliga, conseguindo esta vez chegar aos oitvados de final con xogadores como [[Mahmoud Abdul-Rauf]], [[Marko Milič]], [[Žan Tabak]], [[İbrahim Kutluay]] e [[Conrad McRae]]. Con todo, o equipo acaba perdendo fronte o [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]. O equipo tamén particpou noutras competicións europeas, chegando aos cuartos de final da [[Copa Korać]] en 1996 e 2001, e acabando en cuarto lugar na [[FIBA EuroChallenge|FIBA Europe League]] de 2005. No verán de 2006 o club fusiónase co [[Ülkerspor]] para formar o Fenerbahçe Ülker. Despois da fusión, o Fenerbahce convertéuse no dominador da Liga, gañando o campionato en dúas coasións consecutivas. Na terceira temporada despois da fusión, porén, non conseguen o título tras perder nunha disputada eliminatoria final ante o [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]. Iso non impide que na temporada 2009−10 o equipo repita título de campión, desquitándose ante o Efes Pilsen. O seguinte ano o Fenerbahçe afrontaría a competición cun equipo con xogadores como [[Šarūnas Jasikevičius]], [[Marko Tomas]], [[Darjuš Lavrinovič]], [[Bojan Bogdanović]] ou [[Thabo Sefolosha]]. Baixo o mando do adestrador [[Neven Spahija]] o equipo consegue repetir título. Porén, as dúas seguintes temporadas serían decepcionantes para o club de Istambul. Para solucionalo chegaría ao banco [[Željko Obradović]], que viría acompañado de xogadores como [[Linas Kleiza]] ou [[Nemanja Bjelica]]. Así, o Fenerbahçe gañaría o seu sexto título de Liga tras vecen na final ao [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]. En 2015 o club remata o seu patrocinio con Ülker. == Xogadores == === Cadro actual === <center> {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}" ! colspan="2" style="background-color: #133A61; color:#FDEF00; text-align: center;" | '''Fenerbahçe 2021–2022''' |- style="background-color: #FDEF00; color:#133A61; text-align: center;" ! '''Xogadores''' !! '''Adestradores''' |- | valign="top" | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}} }} {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso |- <!-- lista de xogadores --> {{player2 | num = 1 | nat = {{TURb}} | first = Metecan | last = Birsen | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 223 }} {{player2 | num = 2 | nat = {{TURb}} | first = Şehmus | last = Hazer | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 5 | nat = {{DEUb}}{{TURb}} | first = İsmet | last = Akpınar | pos = G | ft = 6 | in = 10 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 10 | nat = {{TURb}} | first = Melih | last = Mahmutoğlu | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 187 }} {{player2 | num = 11 | nat = {{USAb}} | first = Markel | last = Starks | pos = PG | ft = 6 | in = 1 | lbs = 174 }} {{player2 | num = 13 | nat = {{TURb}}{{BHCb}} | first = Tarık | last = Biberovic | pos = SF | ft = 6 | in = 7 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 19 | nat = {{FRAb}} | first = Nando | last = de Colo | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 20 | nat = {{USAb}}{{SENb}} | first = Pierriá | last = Henry | pos = PG | ft = 6 | in = 5 | lbs = 196 }} {{player2 | num = 21 | nat = {{CANb}} | first = Dyshawn | last = Pierre | pos = SF | ft = 6 | in = 6 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 22 | nat = {{DEUb}} | first = Danilo | last = Barthel | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 23 | nat = {{SRBb}} | first = Marko | last = Gudurić | pos = G/F | ft = 6 | in = 6 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 24 | nat = {{CZEb}} | first = Jan | last = Veselý | pos = F/C | ft = 7 | in = 0 | lbs = 243 }} {{player2 | num = 25 | nat = {{USAb}} | first = Jehyve | last = Floyd | pos = C | ft = 6 | in = 8 | lbs = 227 }} {{player2 | num = 31 | nat = {{USAb}} | first = Devin | last = Booker | dab = baloncestista, nado en 1991 | pos = F/C | ft = 6 | in = 9 | lbs = 249 }} {{player2 | num = 33 | nat = {{ITAb}} | first = Achille | last = Polonara | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 44 | nat = {{JORb}}{{TURb}} | first = Ahmet | last = Düverioğlu | pos = C | ft = 6 | in = 11 | lbs = 267 }} <!-- fin lista de xogadores --> {{FIBA roster footer | head_coach = *{{player||{{GRCb}}|Dimitris Itoudis}} | asst_coach = *{{player||{{HRVb}}|Goran Bjedov}} *{{player||{{SVNb}}|Rado Trifunović}} *{{player||{{TURb}}|Serhan Aydanarığ}} *{{player||{{TURb}}|Berkay Oğuz}} *{{player||{{TURb}}|Alp Timuçin Yeter}} | roster_url = http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/team.asp?lang=eng | accessdate = [[15 de abril|15-04]]-[[2022]] }}</center> == Palmarés == [[Ficheiro:Ülker Sports Arena- Fenerbahçe vs. Armani Milano.jpg|miniatura|300px|Partido inaugural do [[Ülker Sports Arena]] ante o [[Olimpia Milano]].]] === Campeticións europeas === * '''[[Euroliga]]''': * '''Campións (1)''': 2017 * ''Subcampións (2)'': 2016, 2018 === Competicións dométiscas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (10)''': 1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022 * ''Subcampións (10)'': 1968, 1970, 1971, 1983, 1985, 1993, 1995, 2009, 2019, 2021 '''Campionato Turco''' (1946–1967) * '''Campións (3)''': 1957, 1959, 1965 * ''Subcampións (6)'': 1954, 1956, 1958, 1963, 1964, 1967 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (7)''': 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 * ''Subcampións (5)'': 1994, 1997, 1999, 2015, 2022 '''Supercopa''': * '''Campións (7)''': 1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017 * ''Subcampións (9)'': 1985, 1988, 2008, 2009, 2010, 2011, 2014, 2018, 2019 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[5 de outubro]] de [[2012]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''Fenerbahçe Ülker''' {{TURb}}|scoreA='''97''' |teamB= {{USAb}} [[Denver Nuggets]]|scoreB=91 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2013]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=82 |teamB= {{USAb}} '''[[Oklahoma City Thunder]]'''|scoreB='''95''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[11 de outubro]] de [[2014]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=90 |teamB= {{USAb}} '''[[San Antonio Spurs]]'''|scoreB='''96''' }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Barclays Center]], [[Nova York]] |teamA= [[Brooklyn Nets]] {{USAb}}|scoreA=96 |teamB= {{TURb}} '''Fenerbahçe''' |scoreB='''101''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee|date=[[9 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Chesapeake Energy Arena]], [[Oklahoma City]] |teamA= '''[[Oklahoma City Thunder]]''' {{USAb}}|scoreA='''111''' |teamB= {{TURb}} Fenerbahçe |scoreB=81 }} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ülkerspor]] * [[Fenerbahçe]] === Ligazóns externas === * [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ Sitio web oficial] ''(en [[turco]])'' {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Fenerbahce SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] d7jl3dr2fo3m7nsw0o5na17uv6kug60 6166682 6166681 2022-08-25T11:44:30Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Fenerbahçe | imaxe = Reqreaqeq.png | imagesize = 150px | fundado = [[1913]] | liga = [[Türkiye Basketbol Ligi|BSL]] / [[Euroliga]] | cidade = {{TURb}} [[Istambul]], [[Turquía]] | pavillón = [[Ülker Sports Arena]] | capacidade = 13.059 | inauguración = 25 de xaneiro de 2012 | cores = {{color box|#FDEF00}} {{color box|#133A61}} [[Amarelo]], [[azul]] | historia = Fenerbahçe Ülker <small>([[2006]]-[[2015]])</small> | presidente = {{TURb}} Ali Koç | adestrador = {{GRCb}} Dimitris Itoudis | nome_campionato_europa1 = [[Euroliga]] | campionatos_europa1 = '''1''' (2017) | nome_campionato_liga1 = [[Türkiye Basketbol Ligi|Liga]] | campionatos_liga1 = '''10''' (1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022) | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''7''' (1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020) | nome_campionato_copa2 = Supercopa | campionatos_copa2 = '''7''' (1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017) | sitio_web = [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ fenerbahce.org] }} O '''Fenerbahçe Erkek Basketbol Takımı''', ou simplemente '''Fenerbahçe''', é un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Istambul]]. Actualmente xoga na [[Türkiye Basketbol Ligi]], a máxima categoría do baloncesto turco, e na [[Euroliga]]. Fundado en [[1913]], é a sección de baloncesto masculina do club polideportivo [[Fenerbahçe]]. Actualmente o equipo xoga os seus partidos como local no [[Ülker Sports Arena]], pavillón con capacidade para 13.800 espectadores. Entre 2006 e 2015, tras a súa fusión co [[Ülkerspor]], o equipo foi coñecido popularmente e por motivos de patrocinio como '''Fenerbahçe Ülker'''. == Historia == A sección de baloncesto masculino do [[Fenerbahçe]] foi fundada en [[1913]], acadando desde aquela un notábel éxito no baloncesto turco. O equipo gañou os seus primeiros títulos en [[1957]], [[1959]] [[1965]], xusto antes de que fosa fundada a [[Liga de Baloncesto de Turquía]]. Grazas aos títulos domésticos o club participou na [[Euroliga]] de 1960 e de 1966. Porén, tras a exitosa etapa, os seareiros terían que agardar até 1991 para ver ao seu equipo gañar un novo título. En 1991 o equipo, liderado por [[Levent Topsakal]], [[Larry Richard]] e o adestrador Çetin Yılmaz consegue vencer na final ao [[Tofaş S.K.|Tofaş]], converténdose en campión de Liga, a súa primeira vez desde a fundación da competición.<ref>{{cita web|url=http://www.euroleague.net/competition/teams/showteam?clubcode=ULK&seasoncode=e2010#!info|título=Fenerbahçe Istambul. Club info|obra=Euroleague|dataacceso=13 de setembro de 2015|lingua=en}}</ref> Grazas ao título, o Fenerbahçe participaría na seguinte edición da [[Euroliga]], aínda que acabaría perdendo na primeira rolda. O equipo volvería xogar a final da liga en 1992, 1993 e 1995, aínda que sen éxito en ningunha das tres ocasións. Na temporada 1997−98 o terceiro lugar acadado permítelle volvet á Euroliga, conseguindo esta vez chegar aos oitvados de final con xogadores como [[Mahmoud Abdul-Rauf]], [[Marko Milič]], [[Žan Tabak]], [[İbrahim Kutluay]] e [[Conrad McRae]]. Con todo, o equipo acaba perdendo fronte o [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]. O equipo tamén particpou noutras competicións europeas, chegando aos cuartos de final da [[Copa Korać]] en 1996 e 2001, e acabando en cuarto lugar na [[FIBA EuroChallenge|FIBA Europe League]] de 2005. No verán de 2006 o club fusiónase co [[Ülkerspor]] para formar o Fenerbahçe Ülker. Despois da fusión, o Fenerbahce convertéuse no dominador da Liga, gañando o campionato en dúas coasións consecutivas. Na terceira temporada despois da fusión, porén, non conseguen o título tras perder nunha disputada eliminatoria final ante o [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]. Iso non impide que na temporada 2009−10 o equipo repita título de campión, desquitándose ante o Efes Pilsen. O seguinte ano o Fenerbahçe afrontaría a competición cun equipo con xogadores como [[Šarūnas Jasikevičius]], [[Marko Tomas]], [[Darjuš Lavrinovič]], [[Bojan Bogdanović]] ou [[Thabo Sefolosha]]. Baixo o mando do adestrador [[Neven Spahija]] o equipo consegue repetir título. Porén, as dúas seguintes temporadas serían decepcionantes para o club de Istambul. Para solucionalo chegaría ao banco [[Željko Obradović]], que viría acompañado de xogadores como [[Linas Kleiza]] ou [[Nemanja Bjelica]]. Así, o Fenerbahçe gañaría o seu sexto título de Liga tras vecen na final ao [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]. En 2015 o club remata o seu patrocinio con Ülker. == Xogadores == === Cadro actual === <center> {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}}|width:100%;}}" ! colspan="2" style="background-color: #133A61; color:#FDEF00; text-align: center;" | '''Fenerbahçe 2021–2022''' |- style="background-color: #FDEF00; color:#133A61; text-align: center;" ! '''Xogadores''' !! '''Adestradores''' |- | valign="top" | {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:10}} }} {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Pos. !! # !! Nac. !! Nome !! Altura !! Peso |- <!-- lista de xogadores --> {{player2 | num = 1 | nat = {{TURb}} | first = Metecan | last = Birsen | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 223 }} {{player2 | num = 2 | nat = {{TURb}} | first = Şehmus | last = Hazer | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 5 | nat = {{DEUb}}{{TURb}} | first = İsmet | last = Akpınar | pos = G | ft = 6 | in = 10 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 10 | nat = {{TURb}} | first = Melih | last = Mahmutoğlu | pos = SG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 187 }} {{player2 | num = 11 | nat = {{USAb}} | first = Markel | last = Starks | pos = PG | ft = 6 | in = 1 | lbs = 174 }} {{player2 | num = 13 | nat = {{TURb}}{{BHCb}} | first = Tarık | last = Biberovic | pos = SF | ft = 6 | in = 7 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 19 | nat = {{FRAb}} | first = Nando | last = de Colo | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 20 | nat = {{USAb}}{{SENb}} | first = Pierriá | last = Henry | pos = PG | ft = 6 | in = 5 | lbs = 196 }} {{player2 | num = 21 | nat = {{CANb}} | first = Dyshawn | last = Pierre | pos = SF | ft = 6 | in = 6 | lbs = 229 }} {{player2 | num = 22 | nat = {{DEUb}} | first = Danilo | last = Barthel | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 220 }} {{player2 | num = 23 | nat = {{SRBb}} | first = Marko | last = Gudurić | pos = G/F | ft = 6 | in = 6 | lbs = 201 }} {{player2 | num = 24 | nat = {{CZEb}} | first = Jan | last = Veselý | pos = F/C | ft = 7 | in = 0 | lbs = 243 }} {{player2 | num = 25 | nat = {{USAb}} | first = Jehyve | last = Floyd | pos = C | ft = 6 | in = 8 | lbs = 227 }} {{player2 | num = 31 | nat = {{USAb}} | first = Devin | last = Booker | dab = baloncestista, nado en 1991 | pos = F/C | ft = 6 | in = 9 | lbs = 249 }} {{player2 | num = 33 | nat = {{ITAb}} | first = Achille | last = Polonara | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 198 }} {{player2 | num = 44 | nat = {{JORb}}{{TURb}} | first = Ahmet | last = Düverioğlu | pos = C | ft = 6 | in = 11 | lbs = 267 }} <!-- fin lista de xogadores --> {{FIBA roster footer | head_coach = *{{player||{{GRCb}}|Dimitris Itoudis}} | asst_coach = *{{player||{{HRVb}}|Goran Bjedov}} *{{player||{{SVNb}}|Rado Trifunović}} *{{player||{{TURb}}|Serhan Aydanarığ}} *{{player||{{TURb}}|Berkay Oğuz}} *{{player||{{TURb}}|Alp Timuçin Yeter}} | roster_url = http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/team.asp?lang=eng | accessdate = [[15 de abril|15-04]]-[[2022]] }}</center> == Palmarés == [[Ficheiro:Ülker Sports Arena- Fenerbahçe vs. Armani Milano.jpg|miniatura|300px|Partido inaugural do [[Ülker Sports Arena]] ante o [[Olimpia Milano]].]] === Campeticións europeas === * '''[[Euroliga]]''': * '''Campións (1)''': 2017 * ''Subcampións (2)'': 2016, 2018 === Competicións dométiscas === '''[[Basketbol Süper Ligi|Liga de Turquía]]''' * '''Campións (10)''': 1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022 * ''Subcampións (10)'': 1968, 1970, 1971, 1983, 1985, 1993, 1995, 2009, 2019, 2021 '''Campionato Turco''' (1946–1967) * '''Campións (3)''': 1957, 1959, 1965 * ''Subcampións (6)'': 1954, 1956, 1958, 1963, 1964, 1967 '''[[Copa de baloncesto de Turquía|Copa de Turquía]]''' * '''Campións (7)''': 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 * ''Subcampións (5)'': 1994, 1997, 1999, 2015, 2022 '''Supercopa''': * '''Campións (7)''': 1990, 1991, 1994, 2007, 2013, 2016, 2017 * ''Subcampións (9)'': 1985, 1988, 2008, 2009, 2010, 2011, 2014, 2018, 2019 == Partidos fronte equipos da NBA == {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[5 de outubro]] de [[2012]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= '''Fenerbahçe Ülker''' {{TURb}}|scoreA='''97''' |teamB= {{USAb}} [[Denver Nuggets]]|scoreB=91 }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2013]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=82 |teamB= {{USAb}} '''[[Oklahoma City Thunder]]'''|scoreB='''95''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee |date=[[11 de outubro]] de [[2014]]|place=[[Ficheiro:Flag of Turkey.svg|15px|border|Turquía]] [[Ülker Sports Arena]], [[Istambul]] |teamA= Fenerbahçe Ülker {{TURb}}|scoreA=90 |teamB= {{USAb}} '''[[San Antonio Spurs]]'''|scoreB='''96''' }} {{Caixa de baloncesto|date=[[5 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Barclays Center]], [[Nova York]] |teamA= [[Brooklyn Nets]] {{USAb}}|scoreA=96 |teamB= {{TURb}} '''Fenerbahçe''' |scoreB='''101''' }} {{Caixa de baloncesto|bg=#eee|date=[[9 de outubro]] de [[2015]]|place=[[Ficheiro:Flag of the United States.svg|15px|border|Estados Unidos]] [[Chesapeake Energy Arena]], [[Oklahoma City]] |teamA= '''[[Oklahoma City Thunder]]''' {{USAb}}|scoreA='''111''' |teamB= {{TURb}} Fenerbahçe |scoreB=81 }} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Ülkerspor]] * [[Fenerbahçe]] === Ligazóns externas === * [http://www.fenerbahce.org/basketbolerkek/ Sitio web oficial] ''(en [[turco]])'' {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Fenerbahce SK}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] mgdnk24m0znmuh93u0rvoaivyrmclv2 14 173224 6166312 3479886 2022-08-24T14:19:06Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} [[Categoría:Relixións]] qvztzdkazaounw0ne2kp6wve1qk4i90 6166314 6166312 2022-08-24T14:19:53Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} [[Categoría:Relixións]] [[Categoría:Politeísmo]] 6nxpk8vdvms4ccsh7uyamwcezckiwfy 6166315 6166314 2022-08-24T14:20:03Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} [[Categoría:Relixións]] [[Categoría:Teísmos]] nw54gmywexr0maqlot47k2x9tkk91z6 14 173225 6166313 3479273 2022-08-24T14:19:29Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal|Teísmo (filosofía)}} [[Categoría:Teoloxía]] [[Categoría:Relixións]] so48zo8ygouhzt25v4p995gds7dt8n1 0 179299 6166424 4807143 2022-08-24T19:40:47Z HacheDous=0 55340 wikitext text/x-wiki {{sen referencias}} En [[ciencia]]s, unha '''proba''' é un feito conxecturado por algunha [[teoría]] cuxa presenza ou ausencia só é compatíbel con determinada(s) [[teoría científica|teoría(s) científica(s)]]. Así as probas permiten discriminar que teorías científicas poden dar conta adecuadamente de certo conxunto de feitos e cales non. Ademais, unha '''proba''' tamén ten connotacións de [[experimento]] no seu significado científico, xa que, neste campo, habitualmente cámbianse os parámetros das probas ou ensaios que se están experimentando para poder verificar os resultados e determinar diferentes resultados. == Véxase tamén == === Artigos relacionados === * [[Ciencia]] * [[Método científico]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Ciencia]] [[Categoría:Método científico]] pwqhm2d76dag8c547r3uhqmzhfjbkho 14 182467 6166332 5302429 2022-08-24T14:27:32Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura por país|Irlanda]] [[Categoría:Irlanda]] [[Categoría:Cultura de Europa|Irlanda]] qk153sdg6900yew1axcb95z36by0gdi 0 183182 6166667 6011452 2022-08-25T11:38:18Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki A '''edición 1991-92 da [[Copa de Europa]]''' de [[fútbol]] organizada pola [[UEFA]] foi a 37ª e derradeira na que se empregou ese nome. A partir da seguinte tempada esta competición comezou a chamarse [[Liga de Campións da UEFA]], aínda que foi nesta edición e non na seguinte na que o formato pasou de ser totalmente de eliminatorias para ser en forma de grupos e liguiñas. O torneo se disputou entre outubro de [[1991]] e maio de [[1992]], coa participación de 32 equipos, representando ás súas 32 federacións nacionais. Nesta edición da [[Copa de Europa]] o [[FC Barcelona]] acadou a súa 3ª presenza nunha final da máxima competición europea de clubs, enfrontándose nela ó equipo italiano da [[UC Sampdoria]] de [[Xénova]], no antigo Estadio de Wembley en [[Londres]], rematando o encontro coa vitoria culé por un gol a cero, gol que marcou o defensa holandés [[Ronald Koeman]] de falta directa no minuto 111 do encontro. Como dato de interese, a participación do [[Arsenal FC]] neste torneo supuxo a volta dos equipos ingleses ás competicións europeas despois da sanción de varios anos que lles impuxo a UEFA trala traxedia de Heysel. == Dezaseisavos de final == {| cellspacing="0" style="background: #EBF5FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- bgcolor=#55F5FF style="color:white;" !width=35%|Equipo Local Ida !Resultado !width=35%|Equipo Visitante Ida !Ida !Volta |- |align=right|[[Besiktas Jimnastik Kulübü|Besiktas JK]] {{TURb}}|| align=center|2 - 3 || {{NEDb}} '''[[PSV Eindhoven]]''' || align=center|1 - 1 || align=center|1 - 2 |- |align=right|'''[[R.S.C. Anderlecht]]''' {{BELb}}|| align=center|4 - 1 || {{CHEb}} [[Grasshopper-Club]] || align=center|1 - 1 || align=center|3 - 0 |- |align=right|[[Fram Reykjavík]] {{ISLb}}|| align=center|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;2 - 2<small>([[Regla de los goles marcados fuera|v]])</small> || {{GRCb}} '''[[Panathinaikos FC]]''' || align=center|2 - 2 || align=center|0 - 0 |- |align=right|'''[[IFK Göteborg]]''' {{SWEb}}|| align=center|<small>([[Regla de los goles marcados fuera|v]])</small>1 - 1&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; || {{ALBb}} [[KS Flamurtari Vlorë|KS Flamurtari]] || align=center|0 - 0 || align=center|1 - 1 |- |align=right|'''[[Budapest Honvéd FC]]''' {{HUNb}}|| align=center|3 - 1 || {{IRLb}} [[Dundalk FC]] || align=center|1 - 1 || align=center|2 - 0 |- |align=right|'''[[UC Sampdoria]]''' {{ITAb}}|| align=center|7 - 1 || {{NORb}} [[Rosenborg BK]] || align=center|5 - 0 || align=center|2 - 1 |- |align=right|'''[[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]]''' {{IUGb}}|| align=center|8 - 0 || {{NIRb}} [[Portadown F.C.]] || align="center" |4 - 0 || align=center|4 - 0 |- |align=right|[[FC Universitatea Craiova|CS Universitatea Craiova]] {{ROUb}}|| align=center|2 - 3 || {{CHPb}} '''[[Apollon Limassol]]''' || align=center|2 - 0 || align=center|0 - 3 |- |align=right|[[HJK Helsinki]] {{FINb}}|| align=center|0 - 4 || {{URSb}} '''[[FK Dynamo Kyiv]]'''|| align=center|0 - 1 || align=center|0 - 3 |- |align=right|'''[[Brøndby IF]]''' {{DNKb}}|| align=center|4 - 2 || {{POLb}} [[Zaglebie Lubin]] || align=center|3 - 0 || align=center|1 - 2 |- |align=right|[[Hamrun Spartans]] {{MLTb}}|| align=center|&nbsp;&nbsp;0 - 10 || {{PORb}} '''[[SL Benfica]]''' || align=center|0 - 6 || align=center|0 - 4 |- |align=right|'''[[Arsenal Football Club|Arsenal FC]]''' {{ENGb}}|| align=center|6 - 2 || {{AUTb}} [[FK Austria Viena]] || align=center|6 - 1 || align=center|0 - 1 |- |align=right|'''[[FC Barcelona]]''' {{ESPb}}|| align=center|3 - 1|| {{RDAb}} [[FC Hansa Rostock]] || align=center|3 - 0 || align=center|0 - 1 |- |align=right|'''[[1. FC Kaiserslautern|FC Kaiserslautern]]''' {{DEUb}}|| align=center|3 - 1 || {{BULb}} [[FC Etar (Veliko Tarnovo)|FC Etar]] || align=center|2 - 0 || align=center|1 - 1 |- |align=right|[[US Luxembourg]] {{LUXb}}|| align=center|&nbsp;&nbsp;0 - 10 || {{FRAb}} '''[[Olympique de Marseille]]''' || align=center|0 - 5 || align=center|0 - 5 |- |align=right|'''[[AC Sparta Praha]]''' {{CSKb}}|| align=center|<small>([[Regla de los goles marcados fuera|v]])</small>2 - 2&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; || {{ESCb}} [[Glasgow Rangers]] || align=center|1 - 0 || align=center|1 - 2 |} == Oitavos de final == {| cellspacing="0" style="background: #EBF5FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- bgcolor=#55F5FF style="color:white;" !width=35%|Equipo Local Ida !Resultado !width=35%|Equipo Visitante Ida !Ida !Volta |- |align=right|[[PSV Eindhoven]] {{NEDb}}|| align=center|0 - 2 || {{BELb}} '''[[R.S.C. Anderlecht]]''' || align=center|0 - 0 || align=center|0 - 2 |- |align=right|'''[[Panathinaikos FC]]''' {{GRCb}}|| align=center|4 - 2 || {{SWEb}} [[IFK Göteborg]] || align=center|2 - 0 || align=center|2 - 2 |- |align=right|[[Budapest Honvéd FC]] {{HUNb}}|| align=center|3 - 4|| {{ITAb}} '''[[UC Sampdoria]]''' || align=center|2 - 1 || align=center|1 - 3 |- |align=right|'''[[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]]''' {{IUGb}}|| align=center|5 - 1 || {{CHPb}} [[Apollon Limassol]] || align=center|3 - 1 || align=center|2 - 0 |- |align=right|'''[[FK Dynamo Kyiv]]''' {{URSb}}|| align=center|2 - 1 || {{DNKb}} [[Brøndby IF]] || align=center|1 - 1 || align=center|1 - 0 |- |align=right|'''[[SL Benfica]]''' {{PORb}}|| align=center|4 - 2 || {{ENGb}} [[Arsenal Football Club|Arsenal FC]] || align=center|1 - 1 || align=center|<small>([[Prórroga|pr]])</small>3 - 1&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; |- |align=right|'''[[FC Barcelona]]''' {{ESPb}}|| align=center|<small>([[Regla de los goles marcados fuera|v]])</small>3 - 3&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; || {{DEUb}} [[1. FC Kaiserslautern|FC Kaiserslautern]]|| align="center" |2 - 0 || align=center|1 - 3 |- |align=right|[[Olympique de Marseille]] {{FRAb}}|| align=center|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;4 - 4<small>([[Regla de los goles marcados fuera|v]])</small> || {{CSKb}} '''[[AC Sparta Praha]]''' || align=center|3 - 2 || align=center|1 - 2 |} == Grupos de cuartos de final == === Grupo A === {| cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=44% | Equipo !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=right bgcolor=ccffcc |align=left|1. {{ITAb}} '''[[UC Sampdoria]]''' |'''8'''||6||3||2||1||10||5||+5 |- align=right |align=left|2. {{IUGb}} [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] |'''6'''||6||3||0||3||9||10||-1 |- align=right |align=left|3. {{BELb}} [[RSC Anderlecht]] |'''6'''||6||2||2||2||8||9||-1 |- align=right |align=left|4. {{GRCb}} [[Panathinaikos FC]] |'''4'''||6||0||4||2||1||4||-3 |} <br/> {| cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=3%|Xor. !width=20%|Data !width=30%|Estadio !width=20%|Local !width=20%|Visitante !width=7%|Resultado |- |1 || [[27 de novembro]] || [[Constant Vanden Stock Stadium|Constant Vanden Stock]]|| [[RSC Anderlecht]] || [[Panathinaikos]] ||align=center| 0-0 |-bgcolor=#D0E7FF |1 || [[27 de novembro]] || [[Stadio Luigi Ferraris|Luigi Ferraris]]|| [[UC Sampdoria]] || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] ||align=center| 2–0 |- |2 || [[11 de decembro]] || Apostolos Nikolaidis || [[Panathinaikos]] || [[UC Sampdoria]] ||align=center| 0-0 |-bgcolor=#D0E7FF |2 || [[12 de decembro]] || Stadion Ülloi Út<ref>O [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] disputou tódolos seus encontros europeos da tempada como local lonxe do seu estadio por mor da [[Guerra dos Balcáns]] acontecida no seu país.</ref> || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] || [[RSC Anderlecht]] ||align=center| 3–2 |- |3 || [[4 de marzo]] || [[Constant Vanden Stock Stadium|Constant Vanden Stock]]|| [[RSC Anderlecht]] || [[UC Sampdoria]] ||align=center| 3–2 |-bgcolor=#D0E7FF |3 || [[4 de marzo]] || Apostolos Nikolaidis || [[Panathinaikos]] || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] ||align=center| 0-2 |- |4 || [[18 de marzo]] || [[Stadio Luigi Ferraris|Luigi Ferraris]]|| [[UC Sampdoria]] || [[RSC Anderlecht]] ||align=center| 2-0 |-bgcolor=#D0E7FF |4 || [[18 de marzo]] || Balgarska Armiya || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] || [[Panathinaikos]] ||align=center| 1-0 |- |5 || [[1 de abril]] || Apostolos Nikolaidis || [[Panathinaikos]] || [[RSC Anderlecht]] ||align=center| 0–0 |-bgcolor=#D0E7FF |5 || [[1 de abril]] || Balgarska Armiya || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] || [[UC Sampdoria]] ||align=center| 1-3 |- |6 || [[15 de abril]] || [[Constant Vanden Stock Stadium|Constant Vanden Stock]]|| [[RSC Anderlecht]] || [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] ||align=center| 3-2 |-bgcolor=#D0E7FF |6 || [[15 de abril]] || [[Stadio Luigi Ferraris|Luigi Ferraris]]|| [[UC Sampdoria]] || [[Panathinaikos]] ||align=center| 1-1 |} === Grupo B === {| cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=44% | Equipo !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=right bgcolor=ccffcc |align=left|1. {{ESPb}} '''[[FC Barcelona]]''' |'''9'''||6||4||1||1||10||4||+6 |- align=right |align=left|2. {{CSKb}} [[AC Sparta Praga]] |'''6'''||6||2||2||2||7||7||0 |- align=right |align=left|3. {{PORb}} [[SL Benfica]] |'''5'''||6||1||3||2||8||5||+3 |- align=right |align=left|4. {{URSb}} [[FK Dynamo Kyiv]] |'''4'''||6||2||0||4||3||12||-9 |} <br/> {| cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=3%|Xor. !width=20%|Data !width=30%|Estadio !width=20%|Local !width=20%|Visitante !width=7%|Resultado |- |1 || [[27 de novembro]] || [[Estadio Olímpico de Kíiv|Estadio Republicano]]|| [[FK Dynamo Kyiv]] || [[SL Benfica]] ||align=center| 1-0 |-bgcolor=#D0E7FF |1 || [[27 de novembro]] || [[Camp Nou]] || [[FC Barcelona]] || [[AC Sparta Praha]] ||align=center| 3–2 |- |2 || [[11 de decembro]] || [[Estádio da Luz]]|| [[SL Benfica]] || [[FC Barcelona]] ||align=center| 0-0 |-bgcolor=#D0E7FF |2 || [[11 de decembro]] || Letná Stadium || [[AC Sparta Praha]] || [[FK Dynamo Kyiv]] ||align=center| 2–1 |- |3 || [[4 de marzo]] || [[Estadio Olímpico de Kíiv|Estadio Republicano]]|| [[FK Dynamo Kyiv]] || [[FC Barcelona]] ||align=center| 0–2 |-bgcolor=#D0E7FF |3 || [[4 de marzo]] || [[Estádio da Luz]]|| [[SL Benfica]] || [[AC Sparta Praha]] ||align=center| 1-1 |- |4 || [[18 de marzo]] || [[Camp Nou]] || [[FC Barcelona]] || [[FK Dynamo Kyiv]] ||align=center| 3-0 |-bgcolor=#D0E7FF |4 || [[18 de marzo]] || Letná Stadium || [[AC Sparta Praha]] || [[SL Benfica]] ||align=center| 1-1 |- |5 || [[1 de abril]] || [[Estádio da Luz]]|| [[SL Benfica]] || [[FK Dynamo Kyiv]] ||align=center| 5–0 |-bgcolor=#D0E7FF |5 || [[1 de abril]] || Letná Stadium || [[AC Sparta Praha]] || [[FC Barcelona]] ||align=center| 1-0 |- |6 || [[15 de abril]] || [[Estadio Olímpico de Kíiv|Estadio Republicano]]|| [[FK Dynamo Kyiv]] || [[AC Sparta Praha]] ||align=center| 1-0 |-bgcolor=#D0E7FF |6 || [[15 de abril]] || [[Camp Nou]] || [[FC Barcelona]] || [[SL Benfica]] ||align=center| 2-1 |} == Final == {{GranFinal | nome = Final | competición = [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]] | tempada = [[1991]]-[[1992|92]] | estadio = Estadio de Wembley ([[Londres]]) | capacidade = 70.827 | campión = '''[[Fútbol Club Barcelona]]''' | finalista = '''[[UC Sampdoria]]''' | resultado = 1 - 0 | pattern_la1 = | pattern_b1 = _fcb 1992 cl final | pattern_ra1 = | leftarm1 = FFA500 | body1 = FFA500 | rightarm1 = FFA500 | shorts1 = FFA500 | socks1 = FFA500 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _samp | pattern_ra2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = 3664BC | socks2 = FFFFFF | }} A final da Copa de Europa na súa edición 1991-92 disputouse o [[20 de maio]] de [[1992]] no antigo [[Estadio de Wembley (1923)|Estadio de Wembley]], ao cal acudiron 70.827 persoas. Era a 5ª vez que este recinto acollía este evento, tralas finais dos anos [[1963]], [[1968]], [[1971]] e [[1978]]. [[Ficheiro:Old Wembley Stadium (external view).jpg|3500px|miniatura|esquerda|Antigo estadio de Wembley.]] A esta final chegaron o [[FC Barcelona]] e o [[UC Sampdoria]]. O conxunto catalán chegaba á súa 3ª final, en tanto que o equipo italiano debutaba nunha máxima final continental. Non obstante, nin uns nin outros tiñan este trofeo no seu palmarés, de xeito que nesta final nacería un campión inédito. Os adestradores dos dous equipos tiñan unha experiencia desigual. [[Johan Cruyff]], adestrador do [[FC Barcelona]], xa gañara a Copa de Europa 3 veces como xogador do [[Ajax de Amsterdam]] en [[1971]], [[1972]] e [[1973]], e como adestrador tiña no seu palmarés as [[Recopa de Europa|Recopas de Europa]] dos anos [[1987]] (adestrando ó [[Ajax de Amsterdam]]) e [[1989]] (adestrando ó [[FC Barcelona]]). Pola súa banda, [[Vujadin Boškov]], adestrador da [[UC Sampdoria]], viña de perder a final da Copa de Europa de [[1981]] como adestrador do [[Real Madrid]], e a final da [[Recopa de Europa]] en [[1989]] precisamente fronte ó [[FC Barcelona]] de [[Johan Cruyff]]. O elixido para arbitrar esta final da Copa de Europa foi o alemán Aron Schmidhuber. O [[FC Barcelona]] chegaba á final despois de eliminar ao equipo xermano oriental do [[Hansa Rostock]] en dezaseisavos de final, ao [[1. FC Kaiserslautern|FC Kaiserslautern]] en oitavos de final, e de superar a [[AC Sparta Praha|Sparta Praga]], [[SL Benfica]] e [[FK Dynamo Kyiv]] no Grupo B. Pola súa banda, a [[UC Sampdoria]] eliminou o [[Rosenborg BK]] noruegués en dezaseisavos de final, ao [[Budapest Honvéd FC|Honved FC]] húngaro en oitavos de final, e superou a [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]], [[RSC Anderlecht]] e [[Panathinaikos FC]] no Grupo A. O encontro non foi dominado por ningún dos dous equipos, e chegou ó minuto 90 con táboas no marcador, 0-0. No minuto 111 Eusebio Sacristán recibiu unha falta preto da área italiana. O xogador holandés [[Ronald Koeman]] lanzou a falta con forza e o balón entrou polo pau do porteiro. O encontro rematou co resultado final de [[FC Barcelona]] 1 - 0 [[UC Sampdoria]]. Con esta vitoria o [[FC Barcelona]] acadou a 1ª Copa de Europa da súa historia. Co paso dos anos, aquel equipo foi chamado o ''Dream Team''. == Máximos goleadores == <center> {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=50% |- align=center bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=50%|Xogador !width=45%|Equipo !width=5%|Goles |- | {{BULb}} '''[[Hristo Stoichkov]]''' || {{ESPb}} [[FC Barcelona]] || align=center|4 |- | {{PORb}} '''[[César Gonçalves Brito]]''' || {{PORb}} [[SL Benfica]] || align=center|4 |- | {{IUGb}} '''[[Darko Pancev]]''' || {{IUGb}} [[Fudbalski Klub Crvena Zvezda|Estrela Vermella]] || align=center|4 |} </center> <small>A [[UEFA]] considera os goles que foron marcados a partir da primeira fase de grupos, e non os das fases anteriores.</small> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Liga de Campións da UEFA]] * [[UEFA]] * [[FC Barcelona]] * [[UC Sampdoria]] === Ligazóns externas === * [http://www.uefa.com/uefachampionsleague/history/season=1991/index.html UEFA Champions League, sitio web oficial] {{en}} * [http://www.marca.com/2011/05/25/futbol/liga_campeones/1306304390.html Artigo publicado en Marca.com recordando a final de [[1992]].] {{es}} {{Tempadas Liga de Campións da UEFA}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Futbol Club Barcelona]] [[Categoría:Fútbol en 1992]] [[Categoría:Liga de Campións da UEFA]] 38gmk98xnnl7e4efftcu0pmr1dypjyg 0 184458 6166377 6165796 2022-08-24T17:18:00Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía e clima == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] pq170d30zf93vla1iri8nt8m2ap1pfp 6166384 6166377 2022-08-24T17:40:05Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === ==== A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios: ==== {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] td1qzq4muulhjzusi1tmb7ilarxd5s9 6166385 6166384 2022-08-24T17:40:40Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] 83ow2cvymtjfxlh9lwd859phwjr7gfq 6166393 6166385 2022-08-24T17:53:56Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Barrio !N.º !Código OFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Barrios de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Fusionouse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Fusionouse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Fusionouse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] dkhwllfit7ji27a6yn65r7ab31ztjxk 6166394 6166393 2022-08-24T17:55:55Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Barrio !N.º !Código OFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Barrios de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] bsq1hnza96eovdhe3rdg3u5rgwo9mtt 6166395 6166394 2022-08-24T17:58:56Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Distrito !N.º !Código OFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Distritos de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] e0hvw6ttnfzncoqt0qev8j3xqwv5ub7 6166396 6166395 2022-08-24T18:01:05Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Distrito !N.º !Código BFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Distritos de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] jqc8oi7cw04h3ku44ssu8tlnc9omc17 6166398 6166396 2022-08-24T18:10:33Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á súa expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga de [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Distrito !N.º !Código BFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Distritos de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] e6vvr5azxr3e1lsne7i23n9ebl29p1p 6166399 6166398 2022-08-24T18:11:16Z WiGali 125771 wikitext text/x-wiki {{coord|47|42|N|8|38|E|display=title}} {{Sen referencias|data=xaneiro de 2017}}{{Cidade|nome=Schaffhausen|situación={{Mapa de localización |Suíza |label= |position=right |lat_deg=47 | lat_min= 43 | lat_seg= 2 | latNS = N | lon_deg = 8 | lon_min = 38 | lon_seg = 32 |longEW=W |float=none |caption= |width=300 }}|bandeirapaís=|país=[[Suíza]]|división 1=[[Cantóns de Suíza|Cantón]]|nome división 1=[[Cantón de Schaffhausen|Schaffhausen]]|imaxe=Fronwagplatz Schaffhausen. Img 1.jpg|pé=A praza Fronwag, no centro da cidade.|nome_local2=Schafuuse - Schaffhouse|nome_local3=Sciaffusa - Schaffusa|superficie=41,78|densidade=865 hab./km²|altitude=403|poboación=36.587 hab. ''(2019)''|cor_fondo=#000000|código postal=8200, 8203, 8207, 8208, 8231 Hemmental|xentilicio=escafusano, escafusana|escudo=Wappen_Schaffhausen.png|división 2=Distrito|nome división 2=''(Ningún no cantón de Schaffhausen)''|sitio web=www.stadt-schaffhausen.ch}} '''Schaffhausen''' ([[Lingua alemá|<small>Alemán</small>]]: ''Schaffhausen''; <small>[[Alemánico]]</small>: ''Schafuuse''; <small>[[Lingua francesa|Francés]]</small>: ''Schaffhouse''; <small>[[Lingua italiana|Italiano]]</small>: ''Sciaffusa''; <small>[[Lingua romanche|Romanche]]</small>: ''Schaffusa'') é unha cidade e comuna do norte de [[Suíza]] e capital do [[Cantón de Schaffhausen|cantón homónimo]]. Segundo datos de 2019, posúe unha poboación estimada de 36.500 habitantes. Está localizada ás beiras do Alto [[Río Rin|Rin]] e, xunto a Neuhausen am Rheinfall, Neunkirch e Stein am Rhein, é unha das catro cidades suízas situadas ó lado norte do río Rin. O casco antigo conta con abondosos e fermosos edificios da [[Renacemento|época renacentista]] decorados con [[Fresco|frescos]] exteriores e [[Escultura|esculturas]], así coma na antiga fortaleza do cantón, ''Munot''. Schaffhausen é tamén un nó ferroviario das redes ferroviarias suíza e alemá. Unha das liñas conecta a cidade coas próximas fervenzas do Rin en Nauhausen am Rheinfall, que se clasifican entre as maiores fervenzas de [[Europa central]]. A lingua oficial de Schaffhausen é o alemán, mais a lingua máis popular é a variante local do dialecto alemánico suízo alemán. == Nome == A cidade menciónase por primeira vez como ''Villa Scafhusun''. Existen polo menos dúas teorías sobre a orixe deste nome: * Unha delas refírese á mención dun «vado» a través do Rin que aparece por primeira vez en 1050. En realidade, este «vado» pode referirse a unha ''scapha'' ou esquife, que se empregaba para desembarcar as mercadorías procedentes de [[Constanza]] para trasladalas polas fervenzas do Rin. O nome ''Scafhusun'' xurdiría entón da ''scapha'' empregada nese punto.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica|páxina-web=|lingua=Inglés}}</ref> * Outra teoría é que ''Scafhusun'' provén de Schaf (<small>ovella</small>), xa que a cidade tiña como escudo de armas un carneiro, derivado do dos seus fundadores, os condes de Nellenburg. === Brasón === Sobre un fondo amarelo e un campo verde, no brasón do escudo de armas comunal, aparece a torre dun castelo branco cunha entrada pola que sae un carneiro negro.<ref>{{Cita web|url=https://www.fotw.us/flags/ch-sh023.html|título=Bandeiras do Mundo|data-acceso=22 de decembro do 2009}}</ref> As [[armas falantes]] refírense á segunda interpretación do nome, casa de ovellas. == Historia== Schaffhausen foi unha [[cidade-estado]] na [[Idade Media]] e, documentase, que acuñou as súas propias moedas a partir de 1045.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título=Encyclopædia Britannica.}}</ref> En 1050, os condes de Nellenburg fundaron o [[mosteiro]] bieito de ''Todos os Santos'' (<small>Kloster Allerheiligen</small>), que se converteu no centro da cidade. Pode que xa en 1190, mais certamente en 1208, era unha cidade libre imperial, mentres que o primeiro selo data do 1253. Os poderes do abade fóronse limitando paulatinamente e en 1277 o emperador [[Rodolfo I de Habsburgo|Rodolfo I]] concedeulle á cidade unha carta de liberdades. En 1330, o emperador Luis IV comprometeuna cos [[Habsburgo]]. A principios do século XV, o poder dos Habsburgo sobre a cidade diminuíu. En 1411, os gremios gobernaban a cidade. Logo, en 1415, o duque dos Habsburgo Federico IV de Austria situouse ó lado do [[Xoán XXIII, antipapa|antipapa Xoán XXIII]] no concilio de Constanza, e foi expulsado polo emperador [[Sexismundo, Sacro Emperador Romano-Xermánico|Sexismundo]]. Como consecuencia diso e da necesidade de diñeiro de Federico, Schaffhausen puido comprar a súa independencia dos Habsburgo en 1418. A cidade aliouse con seis dos Confederados Suízos en 1454 e con outros dous (<small>[[Cantón de Uri|Uri]] e Unterwalden</small>) en 1479. Schaffhausen converteuse nun membro de pleno dereito da [[Antiga Confederación Suíza]] en 1501. A [[reforma protestante]] adoptouse, inicialmente, en 1524 e completamente en 1529. A cidade sufriu graves danos durante a [[Guerra dos Trinta Anos]] polo paso das tropas suecas (<small>protestantes</small>) e bávaras (<small>católicas</small>) e a importantísima ponte foi queimada. Non foi ata principios do século XIX cando se retomou o detido crecemento industrial da cidade.<ref>{{Cita web|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Schaffhausen_(town)|título="Schaffhausen (town)"}}</ref> En 1857, a primeira ferrovía, o ''Rheinfallbahn'', que partía de [[Winterthur]], chegou a Schaffhausen.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen-1756-DE.html|título=Canton Schaffhausen website-Numbers and facts}}</ref> [[Ficheiro:ETH-BIB-Schaffhausen-Inlandflüge-LBS MH01-000921.tif|miniatura|Fotografía aérea tomada por Walter Mittelholzer en 1919.]] Schaffhausen atópase nun «dedo» de territorio suízo arrodeado por tres lados por [[Alemaña]]. O 1 de abril de 1944, a cidade sufriu un bombardeo aéreo por parte das [[Forzas Aéreas do Exército dos Estados Unidos]], que se desviaran do espazo aéreo alemán ata a Suíza neutral debido a erros de navegación. Como as sirenas de alarma xa sonaran en Schaffhausen con anterioridade, sen que houbese un ataque real, moitos residente ignoráronas aquel día. Un total de 40 civís faleceron no ataque. O presidente [[Franklin D. Roosevelt|Franklin Delano Roosevelt]] enviou unha carta persoal de desculpa ó alcalde de Schaffhausen e [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] apresurouse a ofrecer catro millóns de [[Dólar estadounidense|dólares]] en reparacións.<ref>{{Cita web|url=https://www.swissinfo.ch/eng/schaffhausen-bombed_70th-anniversary-of-mistaken-us-attack/38278804|título=70th anniversary of mistaken US attack}}</ref> == Xeografía == Schaffhausen é a cidade máis setentrional de [[Suíza]] e, xunto a [[Basilea]], a pequena vila de Stein am Rhein, Neunkirch e Eglisau <small>([[Cantón de Zürich|Cantón de Zúric]])</small> é unha das poucas cidades suízas situadas ó norte do Alto [[Río Rin|Rin]], río que serve, na súa gran maioría, como fronteira entre Suíza e [[Alemaña]]. Schaffhausen atópase ó sueste da cordilleira de Randen, na desembocadura do río Durach, que chega dende o norte. O casco antigo conta con numerosos edificios [[Renacemento|renacentistas]]. Schaffhausen recibiu o apodo de ''<nowiki>''Erkerstadt''</nowiki>'' <small>(cidade das xanelas saíntes)</small> polas súas trescentas xanelas desta clase. Fóra das murallas orixinais, mais agora no centro da cidade debido á súa expansión, atópase o ''Munot'', unha fortaleza do [[século XVI]]. Ó suroeste da cidade, ó saír da zona urbana, encóntrase o maior salto de auga da [[Europa central]], as fervenzas do Rin. Dos 41,78 km² da superficie comunal, o 19,9% está edificado, mentres que o 29,1% emprégase con fins agrícolas e o 51% son terreos cubertos por montes.<ref>{{Cita web|url=https://sh.ch/CMS/Webseite/Kanton-Schaffhausen/Beh-rde/Verwaltung/Volkswirtschaftsdepartement/Wirtschaft--Statistik-und-Tourismus-3874-DE.html|título=Sandra Egger}}</ref> === Barrios === '''A cidade de Schaffhausen consta dos seguintes barrios:''' {| | * Altstadt/Rheinhalde * Steig * Urwerf/Mühlenen * Breite/Hohlenbaum * Sommerhalde/-wies * Hochstrasse/Geissberg * Mühlental/Birch | * Schweizersbild/Mutzentäli * Emmersberg/Gruben * Buchthalen/Im Freien * Niklausen/Ebnat * Herblingen/Gennersbrunn * Hemmental |} '''Distritos segundo a Oficina Federal de Estadística Suíza:''' {| class="wikitable" !Distrito !N.º !Código BFS !Habitantes a finais de 2015 !Comentos ! rowspan="8" |[[Ficheiro:Karte Quartiere Schaffhausen.png|miniatura|Distritos de Schaffhausen.]] |- |Rhein |1 |2939001 |3.866 | |- |Breite |2 |2939002 |7.859 | |- |Hochstrasse |3 |2939003 |7.859 | |- |Herblingen |4 |2939004 |5.145 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1964 |- |Gruben |5 |2939005 |5.791 | |- |Buchthalen |6 |2939006 |4.682 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 1947 |- |Hemmental |7 |2939007 |599 |Uniuse á comuna de Schaffhausen en 2009 |} === Topografía === A cidade de Schaffhausen atópase ás beiras do [[Río Rin|Rin]], ó lado dereito do río. Ten unha superficie de 41,78 km² (<small>16.16 sq mi</small>)<ref>{{Cita web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/raum-umwelt/bodennutzung-bedeckung/gesamtspektrum-regionalen-stufen/gemeinden.html|título=Arealstatistik Standard - Gemeindedaten nach 4 Hauptbereichen}}</ref>. Desta superficie, aproximadamente o 20% emprégase con fins agrícolas, mentres que o 53,4% está cuberto por montes. Canto ó resto dos terreos, un 24,8% está edificado (<small>edificios, rúas e estradas</small>) e o 1,6% son terras improdutivas. Nas dúas últimas décadas (<small>1979/85 - 2004/09</small>), a cantidade de terreo edificado aumentou en 95 hectáreas e os terreos agrícolas diminuíron en 117 hectáreas.<ref>{{Cita web|url=|título=Swiss Federal Statistical Office - Regional portraits}}</ref> En 1947 fusionouse coa antiga comuna de Buchthalen. A súa área agrandouse de novo en 1964 cando absorbeu Herblingen e por terceira vez en 2009 cando se uniu Hemmental á comuna.<ref>{{Cita web|url=https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/001281/2015-07-31/|título=Schaffhausen in German, French and Italian in the online Historical Dictionary of Switzerland.}}</ref> Schaffhausen comparte fronteira internacional coa localidade alemá de Büsingen am Hochrhein, un exclave alemán totalmente arrodeado por Suíza. === Clima === Schaffhausen ten unha media de 122,5 días de choiva ou neve anuais e recibe unha media de 907 mm (<small>35.7 in</small>) de precipitacións. O mes máis chuvioso é xullo, durante o cal, Schaffhausen recibe unha media de 95 mm (<small>3.7 in</small>) de choiva. Ó transcurso deste mes, hai precipitacións durante unha media de 11,3 días. O mes máis seco do ano é febreiro, cunha media de 59 mm (<small>2.3 in</small>) de precipitacións durante 8,4 días.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20180131201028/http://www.meteoschweiz.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np8110_d.pdf|título="Climate normals Schaffhausen, Reference period 1981−2010"}}</ref>{{Weather box|location=Schaffhausen <small>''(1991 - 2010)''<small>|source 1=[[MeteoSchweiz]] (snow 1981–2010)<ref name="MeteoSchweiz"/><ref name=MeteoSwiss>{{cite web | url = https://www.meteoswiss.admin.ch/product/output/climate-data/climate-diagrams-normal-values-station-processing/SHA/climsheet_SHA_np9120_e.pdf | title = Climate Normals Schaffhausen (Reference period 1991−2020) | publisher = Swiss Federal Office of Meteorology and Climatology, MeteoSwiss | format = PDF | access-date = 20 January 2022}}</ref>|unit snow days=1.0 cm|unit precipitation days=1.0 mm|Apr high C=15.4|Apr humidity=66|Apr low C=4.7|Apr mean C=9.9|Apr percentsun=46|Apr precipitation days=9.4|Apr precipitation mm=68|Apr snow cm=0.8|Apr snow days=3.6|Apr sun=165|Aug high C=24.6|Aug humidity=72|Aug low C=13.9|Aug mean C=18.8|Aug percentsun=55|Aug precipitation days=10.8|Aug precipitation mm=95|Aug snow cm=0.0|Aug snow days=0.0|Aug sun=205|date=Novembro 2015|Dec high C=3.8|Dec humidity=86|Dec low C=-0.9|Dec mean C=1.5|Dec percentsun=16|Dec precipitation days=11.1|Dec precipitation mm=86|Dec snow cm=11.0|Dec snow days=4.2|Dec sun=33|Feb high C=5.4|Feb humidity=79|Feb low C=-1.6|Feb mean C=1.7|Feb percentsun=31|Feb precipitation days=8.7|Feb precipitation mm=60|Feb snow cm=17.1|Feb snow days=5.3|Feb sun=76|Jan high C=3.3|Jan humidity=84|Jan low C=-1.7|Jan mean C=0.7|Jan percentsun=19|Jan precipitation days=10.2|Jan precipitation mm=72|Jan snow cm=17.6|Jan snow days=5.1|Jan sun=42|Jul high C=25.1|Jul humidity=69|Jul low C=14.1|Jul mean C=19.3|Jul percentsun=54|Jul precipitation days=11.4|Jul precipitation mm=103|Jul snow cm=0.0|Jul snow days=0.0|Jul sun=221|single line=Si|Jun high C=23.1|Jun humidity=69|Jun low C=12.4|Jun mean C=17.6|Jun percentsun=50|Jun precipitation days=10.9|Jun precipitation mm=95|Jun snow cm=0.0|Jun snow days=0.0|Jun sun=204|Mar high C=10.7|Mar humidity=72|Mar low C=1.5|Mar mean C=5.8|Mar percentsun=42|Mar precipitation days=10.0|Mar precipitation mm=64|Mar snow cm=5.6|Mar snow days=2.2|Mar sun=130|May high C=19.5|May humidity=69|May low C=8.9|May mean C=14.0|May percentsun=46|May precipitation days=11.3|May precipitation mm=100|May snow cm=0.0|May snow days=0.6|May sun=182|metric first=Si|Nov high C=7.5|Nov humidity=86|Nov low C=2.1|Nov mean C=4.7|Nov percentsun=18|Nov precipitation days=9.9|Nov precipitation mm=73|Nov snow cm=5.1|Nov snow days=1.7|Nov sun=43|Oct high C=14.0|Oct humidity=84|Oct low C=6.4|Oct mean C=9.8|Oct percentsun=31|Oct precipitation days=10.5|Oct precipitation mm=77|Oct snow cm=0.0|Oct snow days=0.0|Oct sun=88|precipitation colour=green|Sep high C=19.7|Sep humidity=78|Sep low C=10.2|Sep mean C=14.5|Sep percentsun=47|Sep precipitation days=8.9|Sep precipitation mm=72|Sep snow cm=0.0|Sep snow days=0.0|Sep sun=151}} == Cultura== [[Ficheiro:Chafhaussen1.jpg|miniatura|180px|[[Anverso]] dunha [[Tálero de tiro|moeda conmemorativa do festival de tiro]] celebrado en Schaffhausen en [[1865]]]] A cidade vella presenta interesantes edificios [[Renacemento|renacentistas]], decorados con frescos e esculturas exteriores, conservándose tamén a vella fortaleza medieval, o ''Munot'', un torreón circular de magníficas proporcións. O mosteiro de ''Todos os Santos'' foi restaurado e acolle un museo dedicado á historia da vila e da contorna. Entre as súas construcións relixiosas cómpre salientar a igrexa de San Xoán, de estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. {{Notaslistaref|02}} == Véxase tamén== {{Commonscat}} === Ligazóns externas=== *[http://www.stadt-schaffhausen.ch Páxina do concello de Schaffhausen] {{Cidades de Suíza}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cidades de Suíza]] [[Categoría:Cantón de Schaffhausen]] feikh6estf0mmfg2f8ndbvs3i3nwsod 14 185295 6166311 3479686 2022-08-24T14:18:53Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo principal}} [[Categoría:Esoterismo]] [[Categoría:Relixións]] 635zkefr50yn4t3v31dg17av0z8vpld 0 190940 6166640 5265882 2022-08-25T11:24:14Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Teksüt Bandırma | imaxe = Fenerbahce Dogus vs Banvit 20171007 (30).jpg | imagesize = 150px | fundado = 1994 | desaparecido = 2020 | historia = '''Banvit'''<br>(1994–2019)<br>'''Bandırma B.I.K.'''<br>(2019–presente) | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Basketball Champions League|BCL]] | cidade = {{TURb}} [[Bandırma]], [[Turquía]] | pavillón = Kara Ali Acar Sport Hall | capacidade = 3&nbsp;000 | inauguración = 2001 | cores = {{color box|#FF7F00}} {{color box|#006633}} {{color box|white}} [[Laranxa (cor)|Laranxa]], [[verde]], [[branco]] | presidente = {{TURb}} Özkan Kılıç | adestrador = {{SLOb}} Sašo Filipovskik | patrocinador = Banvit | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''1''' (2017) | sitio_web = [http://www.bandirmabk.com/ bandirmabk.com] }} O '''Bandırma Basketbol İhtisas Kulübü''' foi un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Bandırma]]. O seu maior éxito foi o título de [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] obtido no ano 2017. == Historia == O club fundouse en [[1994]] polos traballadores da empresa cárnica ''Banvit'', e até o ano [[2001]] xogou en competicións rexionais. Ao ano seguinte xogou na TBL2, a segunda competición do país, acabando no cuarto lugar do gurupo B. En [[2004]] alcanzan a primeira posición, ascendendo á [[Türkiye Basketbol Ligi|TBL1]]. Desde entón mantivéronse na máxima competición turca, xogando competicións europeas, conseguindo o seu maior logro en [[2005]], cando se clasificaron para a Final Four da [[FIBA Eurocup]], perdendo en senifinales contra o que finalmente sería o campión, o [[CSU Asesoft Ploiesti]] de [[Romanía]]. O [[1 de xuño]] de [[2019]], o Banvit cambiou o nome do equipo a Bandırma B.İ.K.<ref>{{cite tweet|url=https://twitter.com/bandirmabk/status/1145652878301941760|título=EFSANELER ADIYLA DEĞİL, RUHUYLA ANILIR|number=1145652878301941760|date=1 de xullo de 2019|user=bandirmabk|accessdate=4 de xullo de 2019}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.bandirmabk.com/ Sitio web oficial] {{tr}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía|Bandirma]] 5pw0qi518ry5gtunakcgc51924fbhpp 6166645 6166640 2022-08-25T11:27:02Z Adorian 5132 /* Historia */ wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Teksüt Bandırma | imaxe = Fenerbahce Dogus vs Banvit 20171007 (30).jpg | imagesize = 150px | fundado = 1994 | desaparecido = 2020 | historia = '''Banvit'''<br>(1994–2019)<br>'''Bandırma B.I.K.'''<br>(2019–presente) | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Basketball Champions League|BCL]] | cidade = {{TURb}} [[Bandırma]], [[Turquía]] | pavillón = Kara Ali Acar Sport Hall | capacidade = 3&nbsp;000 | inauguración = 2001 | cores = {{color box|#FF7F00}} {{color box|#006633}} {{color box|white}} [[Laranxa (cor)|Laranxa]], [[verde]], [[branco]] | presidente = {{TURb}} Özkan Kılıç | adestrador = {{SLOb}} Sašo Filipovskik | patrocinador = Banvit | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''1''' (2017) | sitio_web = [http://www.bandirmabk.com/ bandirmabk.com] }} O '''Bandırma Basketbol İhtisas Kulübü''' foi un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Bandırma]]. O seu maior éxito foi o título de [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] obtido no ano 2017. == Historia == O club fundouse en [[1994]] polos traballadores da empresa cárnica ''Banvit'', e até o ano [[2001]] xogou en competicións rexionais. Ao ano seguinte xogou na TBL2, a segunda competición do país, acabando no cuarto lugar do gurupo B. En [[2004]] alcanzan a primeira posición, ascendendo á [[Türkiye Basketbol Ligi|TBL1]]. Desde entón mantivéronse na máxima competición turca, xogando competicións europeas, conseguindo o seu maior logro en [[2005]], cando se clasificaron para a Final Four da [[FIBA Eurocup]], perdendo en senifinales contra o que finalmente sería o campión, o [[CSU Asesoft Ploiesti]] de [[Romanía]]. O [[1 de xuño]] de [[2019]], o Banvit cambiou o nome do equipo a Bandırma B.İ.K.<ref>{{cite tweet|url=https://twitter.com/bandirmabk/status/1145652878301941760|título=EFSANELER ADIYLA DEĞİL, RUHUYLA ANILIR|number=1145652878301941760|date=1 de xullo de 2019|user=bandirmabk|accessdate=4 de xullo de 2019}}</ref> Ao finalizar a temporada 2019−20, o [[21 de agosto]], o club anunciou a renuncia á súa praza na [[Basketbol Süper Ligi]] debido a problemas financeiros. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.bandirmabk.com/ Sitio web oficial] {{tr}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía|Bandirma]] 2e6nkdz7jv6jbcowxz33ataf5w4lfsw 6166646 6166645 2022-08-25T11:27:28Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Teksüt Bandırma | imaxe = Fenerbahce Dogus vs Banvit 20171007 (30).jpg | imagesize = 150px | fundado = 1994 | desaparecido = 2020 | historia = '''Banvit'''<br>(1994–2019)<br>'''Bandırma B.I.K.'''<br>(2019–presente) | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Basketball Champions League|BCL]] | cidade = {{TURb}} [[Bandırma]], [[Turquía]] | pavillón = Kara Ali Acar Sport Hall | capacidade = 3&nbsp;000 | inauguración = 2001 | cores = {{color box|#FF7F00}} {{color box|#006633}} {{color box|white}} [[Laranxa (cor)|Laranxa]], [[verde]], [[branco]] | presidente = {{TURb}} Özkan Kılıç | adestrador = {{SLOb}} Sašo Filipovskik | patrocinador = Banvit | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''1''' (2017) | sitio_web = [http://www.bandirmabk.com/ bandirmabk.com] }} O '''Bandırma Basketbol İhtisas Kulübü''' foi un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Bandırma]]. Ao finalizar a temporada 2019−20 o club anunciou a renuncia á súa praza na [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco, debido a problemas financeiros. O seu maior éxito foi o título de [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] obtido no ano 2017. == Historia == O club fundouse en [[1994]] polos traballadores da empresa cárnica ''Banvit'', e até o ano [[2001]] xogou en competicións rexionais. Ao ano seguinte xogou na TBL2, a segunda competición do país, acabando no cuarto lugar do gurupo B. En [[2004]] alcanzan a primeira posición, ascendendo á [[Türkiye Basketbol Ligi|TBL1]]. Desde entón mantivéronse na máxima competición turca, xogando competicións europeas, conseguindo o seu maior logro en [[2005]], cando se clasificaron para a Final Four da [[FIBA Eurocup]], perdendo en senifinales contra o que finalmente sería o campión, o [[CSU Asesoft Ploiesti]] de [[Romanía]]. O [[1 de xuño]] de [[2019]], o Banvit cambiou o nome do equipo a Bandırma B.İ.K.<ref>{{cite tweet|url=https://twitter.com/bandirmabk/status/1145652878301941760|título=EFSANELER ADIYLA DEĞİL, RUHUYLA ANILIR|number=1145652878301941760|date=1 de xullo de 2019|user=bandirmabk|accessdate=4 de xullo de 2019}}</ref> Ao finalizar a temporada 2019−20, o [[21 de agosto]], o club anunciou a renuncia á súa praza na [[Basketbol Süper Ligi]] debido a problemas financeiros. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.bandirmabk.com/ Sitio web oficial] {{tr}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía|Bandirma]] jrjnjm1ehnopp7d85qyaiq3s0g9z0ua 6166647 6166646 2022-08-25T11:27:47Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Teksüt Bandırma | imaxe = Fenerbahce Dogus vs Banvit 20171007 (30).jpg | imagesize = 150px | fundado = 1994 | desaparecido = 2020 | historia = '''Banvit''' (1994–2019) | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] / [[Basketball Champions League|BCL]] | cidade = {{TURb}} [[Bandırma]], [[Turquía]] | pavillón = Kara Ali Acar Sport Hall | capacidade = 3&nbsp;000 | inauguración = 2001 | cores = {{color box|#FF7F00}} {{color box|#006633}} {{color box|white}} [[Laranxa (cor)|Laranxa]], [[verde]], [[branco]] | presidente = {{TURb}} Özkan Kılıç | adestrador = {{SLOb}} Sašo Filipovskik | patrocinador = Banvit | nome_campionato_copa1 = [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] | campionatos_copa1 = '''1''' (2017) | sitio_web = [http://www.bandirmabk.com/ bandirmabk.com] }} O '''Bandırma Basketbol İhtisas Kulübü''' foi un club profesional de [[baloncesto]] [[Turquía|turco]] con sede na cidade de [[Bandırma]]. Ao finalizar a temporada 2019−20 o club anunciou a renuncia á súa praza na [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco, debido a problemas financeiros. O seu maior éxito foi o título de [[Copa de baloncesto de Turquía|Copa]] obtido no ano 2017. == Historia == O club fundouse en [[1994]] polos traballadores da empresa cárnica ''Banvit'', e até o ano [[2001]] xogou en competicións rexionais. Ao ano seguinte xogou na TBL2, a segunda competición do país, acabando no cuarto lugar do gurupo B. En [[2004]] alcanzan a primeira posición, ascendendo á [[Türkiye Basketbol Ligi|TBL1]]. Desde entón mantivéronse na máxima competición turca, xogando competicións europeas, conseguindo o seu maior logro en [[2005]], cando se clasificaron para a Final Four da [[FIBA Eurocup]], perdendo en senifinales contra o que finalmente sería o campión, o [[CSU Asesoft Ploiesti]] de [[Romanía]]. O [[1 de xuño]] de [[2019]], o Banvit cambiou o nome do equipo a Bandırma B.İ.K.<ref>{{cite tweet|url=https://twitter.com/bandirmabk/status/1145652878301941760|título=EFSANELER ADIYLA DEĞİL, RUHUYLA ANILIR|number=1145652878301941760|date=1 de xullo de 2019|user=bandirmabk|accessdate=4 de xullo de 2019}}</ref> Ao finalizar a temporada 2019−20, o [[21 de agosto]], o club anunciou a renuncia á súa praza na [[Basketbol Süper Ligi]] debido a problemas financeiros. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.bandirmabk.com/ Sitio web oficial] {{tr}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía|Bandirma]] gsml0xu6pv9dzk7d9ezuiwcv4v4znhl 10 209183 6166225 6165537 2022-08-24T12:02:14Z Jembot 33958 Bot: Actualizando datos wikitext text/x-wiki {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#switch:{{ucfirst:{{{1|{{{User|{{{user}}}}}}}}}}} |BanjoBot 2.0=393002 |Breogan2008=351052 |HombreDHojalata=211037 |Miguelferig=204630 |InternetArchiveBot=199338 |TXiKiBoT=140418 |Estevoaei=137439 |Chairego apc=134678 |EmausBot=113565 |Banjo=110001 |Alfonso Márquez=109245 |BotDHojalata=103099 |Luckas-bot=102607 |Xas=101613 |Elisardojm=100129 |Xqbot=76611 |SieBot=75542 |Addbot=71894 |Norrin strange=71835 |Prevert=68670 |BanjoBot=67216 |Beninho=66782 |VolkovBot=63439 |MerlIwBot=62905 |Xabier Cid=61473 |XoseBot=61374 |Adorian=60481 |Lameiro=59366 |Corribot=57448 |Servando2=53376 |Imxavitooh=48021 |Atobar=44824 |Prebot=44135 |Xoacas=43151 |AMPERIO=42401 |Lmbuga=40243 |Jglamela=40166 |Escarbot=39877 |Thijs!bot=39349 |ListeriaBot=38338 |ZéroBot=35164 |ArthurBot=34576 |Piquito=34406 |Xoio=34251 |HacheDous=0=32901 |Krisko=32850 |JAnDbot=31735 |MAGHOI=31451 |Xanetas=31189 |RubenWGA=31113 |Toliño=29647 |Breobot=29574 |WikitanvirBot=28904 |Anton45=28460 |Moedagalega=26109 |Fendetestas=25888 |Albert galiza=23061 |Maria zaos=22806 |MediaWiki message delivery=22116 |MelancholieBot=21928 |FleaRHCP=21762 |Nachonion=21448 |YurikBot=21279 |Angeldomcer=19826 |Sobreira=19752 |CommonsDelinker=19535 |Vivaelcelta=18522 |Zaosbot=18473 |Xosé=17175 |Agremon=15722 |Loveless=15666 |ChuispastonBot=15335 |Hugo22=15286 |Rocastelo=15163 |PepedoCouto=15153 |Gasparoff=14901 |Calq=14325 |KLBot2=14320 |Xosé Antonio=14258 |Xoán Carlos Fraga=13785 |JaviP96=13744 |Gallaecio=13524 |Jembot=12710 |Vitoriaogando=12681 |ToloBot=12606 |Lles=12342 |Castelao=11883 |Xosema=11695 |Lansbricae=11584 |JonnyJonny=11467 |AlleborgoBot=11120 |TobeBot=10433 |Isili0n=10315 |Rembiapo pohyiete (bot)~glwiki=10095 |Ptbotgourou=10053 |Idioma-bot=9722 |Ramiro Torres=9665 |Elvire=9583 |Iago Pillado=9259 |Rei-bot=9136 |MastiBot=8913 |DragonBot=8896 |KamikazeBot=8470 |Xabier Cancela=8410 |Judcosta=8391 |Paradanta=8314 |TjBot=8128 |RedBot=8120 |Martinho12=8026 |Unhanova=7964 |MalafayaBot=7890 |Makecat-bot=7780 |Synthebot=7614 |Caronium=7605 |Chairebot=7541 |Shyde=7206 |Ogalego.gal=7091 |LucienBOT=7089 |One2=7037 |Fis-mulleres=7029 |Rubinbot=6789 |Aosbot=6362 |Alma~glwiki=6357 |FlaBot=6309 |Xan de ningures=6181 |BotMultichill=5983 |JackieBot=5960 |Joao Xavier=5946 |Amirobot=5756 |RNC=5354 |Dodro=5180 |DSisyphBot=5152 |Xapones=5028 |Sernostri=4990 |Xelo2004=4946 |Nonso91=4779 |CarsracBot=4532 |Alyssalover=4515 |ArtaiGZ=4511 |Cheluco=4504 |BodhisattvaBot=4333 |Chlewbot=4273 |CommonsTicker=4201 |Mgl.branco=4166 |Meu rei=4047 |Cossue=4021 |BOTarate=4007 |AvocatoBot=3973 |Xosel=3966 |Marrovi=3904 |Oilisab=3723 |Nallimbot=3706 |Robbot=3606 |Arco de Rayne=3606 |Rezabot=3579 |Iria.cestmoi=3567 |JYBot=3522 |Mjbmrbot=3457 |PipepBot=3402 |Xandrwijk=3364 |Carronada=3324 |PixelBot=3279 |Manudosde=3209 |Miñato=3198 |CristianCb=3142 |4bot=3067 |MGA73bot=3053 |BenoniBot~glwiki=3047 |Vagobot=3032 |YonaBot=3005 |Tfeliz=2986 |Fryant=2951 |Pontevedra78=2753 |MrCarlete=2748 |Adalbertofrenesi=2743 |Nicole=2721 |Emilio juanatey=2698 |WiKorunna=2669 |Purbo T=2646 |Movses-bot=2596 |Ourol=2558 |Almabot=2549 |Victortpr=2518 |Ogaiago=2495 |Força do Barbantinho=2483 |Sz-iwbot=2479 |Pementa=2474 |Suarez ruibal=2389 |Maañón=2361 |GhalyBot=2322 |Jorges65=2312 |Todesfuge=2309 |HerculeBot=2273 |CocuBot=2247 |AlberteBot=2237 |Darkicebot=2144 |Furado=2080 |Calrosfking=2079 |Miguel.lima=2074 |Jordav=2057 |CoroRP=2035 |SassoBot=2003 |MystBot=1993 |Woden=1931 |Pontesiño=1863 |FormacionWiki=1843 |Mark Gasoline=1835 |WikiDreamer Bot=1825 |MVF=1816 |Jchapela=1813 |HiW-Bot=1803 |Uxío=1756 |タチコマ robot=1755 |Xián=1749 |Elster~glwiki=1748 |Petillés=1735 |Marcio=1721 |Brais Oliveira=1662 |Stoni=1634 |Pexego=1629 |Xabade=1616 |Brathxa=1589 |Chabi=1585 |Quorthom=1576 |Ibercastell=1573 |Almaffi=1573 |Silverfox=1551 |Marcos B. R.=1537 |Andalcant=1532 |Zwobot=1528 |SpBot=1501 |VaiPolaSombra=1480 |Rotlink=1424 |Invadibot=1414 |Regato das Tres Regueiras=1388 |Viascos=1385 |Iscream icecream=1350 |Muro Bot=1350 |Dannycas=1331 |La fabrica de nubes=1319 |Porto=1296 |Iagocasabiell=1287 |MedBot~glwiki=1278 |Vilachan=1276 |Acerto=1267 |Moderador=1174 |TuvicBot=1172 |Soleil222=1127 |Esquwiki=1102 |AmeliaVR2019=1089 |Charicaric=1082 |Alybot=1079 |DGDIC=1076 |Manuelcalvino=1071 |Nerk=1061 |Biógrafo=1050 |Ogcbizrohnoacn=1004 |Zumbi=987 |Furagaitas=984 |Jorjum=971 |Nemigo=944 |El bot de la dieta~glwiki=930 |MondalorBot=927 |Lissander~glwiki=910 |Xermán=897 |Servando=896 |Manu bcn=896 |Eurocatro=879 |Raposo=878 |Vanbasten 23=869 |MarceloRenard2=851 |Moniquiña=830 |Rabalde~glwiki=828 |Shinichi~glwiki=814 |Daniarmo=800 |148LENIN=800 |Ecemaml=797 |Baralloco=771 |Peixe22=770 |Tinsiño=760 |Byrialbot=759 |Estirabot=754 |Sarigueia=738 |Goresqui=738 |Slade=715 |Gobraves=707 |AshSXXI=694 |Hipólito=690 |Resorte=683 |Ambiorix=676 |Satna=675 |Gato con patas=673 |!d'O Magriço valho=658 |DarafshBot=652 |Quatrinauta=651 |Lala Lugo=651 |Xohanatorres=648 |Penidos=647 |Dexbot=647 |Carlos Kaplan=640 |Discasto=637 |Alguén=636 |Chobot=634 |Wikitom=622 |Filo-Laxeiro=609 |MahdiBot=603 |Εὐθυμένης=596 |Makenzis=582 |Loisteixeiro=581 |Xohán Baldomir=579 |Dou Gweler=575 |Nanotrasno=574 |Alexanderps=572 |Osarsan=569 |MSBOT=567 |Andrespe=564 |AArizaga=560 |Caro de Segeda=559 |Sualaxe=557 |Gaudio=550 |DJose Méndez=529 |Xavier36=529 |Fadesga=528 |Fry1989=527 |Cycn=526 |EDUCA33E=524 |Varperalta=518 |Lancebot=505 |Loischantada=503 |Marcoos44=491 |MGA73=484 |Asqueladd=481 |GZKZ=478 |Ledoira=477 |Japan Football=476 |Santista1982=475 |Jockerouac=470 |TXiKi=468 |Minorax=465 |Riciños=457 |Segredos de Pantón=456 |Alalvarez=452 |Oscarpc21=433 |JhsBot=432 |Ceancata=424 |Brais pika=424 |Semangat=420 |Turonio=419 |Eoax=418 |Txabiwiki=414 |Pathoschild=411 |Kamakic=409 |Rei Momo=408 |X4v13r3=406 |Faia Costeira=405 |Wikipeixe=405 |XustoRguez=399 |Rosamf=398 |Mosquis=398 |Céltigos=393 |Zumalabe=393 |Skulda=392 |Pablo Grandio=392 |ANDOcategorizANDO=388 |AmilGZ=383 |Robin Hood~glwiki=379 |André=378 |Aprofa=374 |AlonsoMartinez=371 |Unho=366 |Daniel Pita López=366 |USI2020=363 |Martiño1996=362 |Hera Xela=361 |FiriBot=358 |Ferreiroa=357 |Archaeodontosaurus=356 |Ginosbot=356 |Ensada=354 |PepTheVoyager=350 |SantoshBot=347 |Benoni~glwiki=347 |Chum=344 |Frumosul=342 |Onda de lume=337 |Ric delg=334 |Manuel Pérez Lorenzo=334 |Ifrit.eu=332 |Milenioscuro=332 |ZEph!=328 |Fran.dorado=327 |IES Pazo da Mercé=326 |Ravave=325 |Karlggest=323 |Harpagornis=323 |RMGAvania=321 |Neal~glwiki=319 |Julrivas=319 |Alonso de Mendoza=318 |Pablo Usuario=316 |Penny Black=315 |Aralenorimaki=315 |Mercedescasimira=314 |Lanobriga=309 |Acandals=309 |Born2bgratis=308 |AMPC98=308 |D'ohBot=306 |MPereiro=305 |Yavanno=303 |Boteiro=302 |Margoz~glwiki=302 |Titvs=301 |ErfgoedBot=298 |Th3B1NaR1C0dE=297 |&beer&love=297 |Mariquinhagz=294 |Soulbot=292 |MarisaLR=292 |Kasirbot=291 |Randyco=289 |Salvora=289 |IaRRoVaWo=285 |Euskalduna=284 |Néboa=284 |Knorpel=283 |Sylvanorash=282 |BOTijo=281 |Ercé=280 |Alexbot=279 |Stephan1000000=278 |Frandieguez=276 |Xentenatural=275 |Miguinico=271 |XurxoStepanek=269 |AT~glwiki=269 |Cleoninha=266 |Somos nós=265 |Susomoinhos=263 |Carlosss96=263 |Varelarubin=259 |Iesmgb2=258 |Casasnovas=257 |Gato Preto=257 |NobelBot=257 |Iloveread0102=256 |Marcus Cyron=256 |Kmoksy=253 |Strakhov=251 |Sr71=249 |Zanaer=249 |Syum90=248 |Kliksberg=246 |Sverigekillen=245 |DaddyCell=244 |Auley=243 |Hasley=243 |Menkaura=242 |Sergio Junior from Brazil=241 |Jtcurses=241 |Frybot=240 |SsNewHouses=237 |Minsbot=237 |Alex~glwiki=237 |Alexandre D.Ferreiro=236 |Chairaman=235 |Mix=235 |Yurik=233 |Grixandermor=233 |O TeRMi=232 |Taboada=232 |Orxeira=232 |Vigués orgulloso de selo=229 |Garrote20=229 |TohaomgBot=229 |Tegel=229 |Doctor Serpiente=228 |Mauna=225 |Albambot=224 |Xavitooh=224 |Expósito=223 |Ibérico=222 |Casdeiro=222 |Jhendin=222 |Alchemist-hp=222 |XAVIER=221 |LiteraturaGalegadosXX mgb=220 |Je7roi=220 |FMSky=216 |Barfly2001~glwiki=215 |Wutsje=215 |Xeol'oartabro=213 |Davazpe.94=212 |IvanPerez=212 |MiguelSR=212 |Macondo=210 |Fourplay=209 |Anxogcd=209 |Xaguar=207 |Majoalpe=206 |Rafipe=205 |Anti Cristo=205 |Mvence=203 |Teoamez=202 |Waka~glwiki=201 |Thekakokid=201 |Heralder=200 |Ac78=199 |Bluesangrel=199 |Trasdezana=199 |AstaBOTh15=197 |Dianaoxea=196 |Justincheng12345-bot=196 |Frebas=196 |Fobos92=195 |Ticllahuanca=195 |Fmrmayo=195 |Tijd-jp=195 |Galicus1=195 |Le Pied-bot~glwiki=194 |He7d3r=194 |Forza4=193 |StigBot=192 |Magus=191 |Villalustre=191 |Scaaveiro=190 |Samersoc=189 |Ivan villalon=189 |David Márquez=188 |Bluestone Beagle=187 |Andre Engels=186 |Rejenja=186 |Mergulho=186 |Lavandeira=185 |Purodha=184 |Anox=183 |Xermánico=182 |Caneburrio=181 |KuduBot=181 |Martiztarra=181 |Domato=180 |UL mrsanmartin=179 |Vini 17bot5=179 |Judiosefardi=178 |Courcelles=178 |Elwikipedista~glwiki=177 |Lúa=177 |Opaulo=177 |Teodoromix=176 |Ghazafelho1977=176 |Imagens SM=175 |Savh=174 |Cangrejo Ruso=174 |XINDIRIZ=174 |Brankses=172 |Rubi=171 |12VSL=171 |Chuck es dios=170 |Da liñaxe de Uxío o Grande=169 |EleferenBot=168 |RichardAerts01=168 |Baaden=168 |Desancristovo=167 |Aricum~glwiki=166 |Killerwhale=164 |Sadrechan=164 |Varlaam=163 |Cabaleiro de Espadas=163 |Kekoroto=163 |Carlog3=162 |Kwamikagami=162 |Grela=161 |DaniGaliza=161 |Pablo131415=160 |Prestexoan=160 |Schekinov Alexey Victorovich=160 |Jarlaxle=159 |Drow male=159 |Egmontbot=158 |Lucabouzon=158 |Addihockey10 (automated)=158 |Estésar Seoane=158 |Abeigont=158 |Savijaarvivensen=158 |BREAMO4B17=158 |GnawnBot=156 |Al Lemos=156 |Shotokan=155 |Alvaropv DGallaecia=155 |Luisinho=154 |TheRacso98=154 |María Castaño Gómez=153 |DIEGO Kn2=153 |Barto Fiallega=153 |Moinante=151 |SuperBraulio13=151 |Plaslux=151 |Davidhez=150 |EdwardsBot=150 |LIMIAO=150 |Sodacan=150 |Mateteh=149 |Marcos~glwiki=149 |Vímara Peres=149 |Croll=147 |Palen2=147 |Jailender=147 |Deppty=146 |Xbello=146 |Gradebo=145 |Xesiño=145 |Millars=145 |Darev=144 |Cordal=144 |Lauramcastro=143 |Sangjinhwa=143 |M~glwiki=142 |Niegodzisie=141 |AliciaPSF=141 |DarkraiWeb=141 |Lamas Angels=140 |Sogdiana=140 |Suisui=139 |Damorabe=139 |Reuven Ya'akov Schönstein=139 |Enredados=139 |IES A Estrada=138 |Xmps=138 |Miriheco=137 |Eden~glwiki=136 |Dende=136 |Barrie~glwiki=136 |Dennui=136 |Xabier Loureiro=135 |Pazos2019=135 |Manners11=135 |Moscow Connection=135 |Rlopglez=134 |Angelprotector=133 |IvánGFuentes=133 |Xenxo=133 |Datkad=133 |DARIO SEVERI=133 |Storyreffer=132 |Johny89=131 |M.gm2009=130 |Manubot=130 |Steinsplitter=129 |Gaelico Galego=129 |Krassotkin=129 |Henryk Borawski=128 |FuckinChilliPeanuts=127 |Ocarteiro=127 |Vargenau=126 |Asfarer=126 |Xoancosta=126 |WikiFroebel2013=126 |UL Abelrr=124 |Reena=124 |MatthewVanitas=123 |PDCCARNOTA=123 |Rptraballando=123 |Birdie=123 |Kikooo1984=122 |Luimipi~glwiki=122 |Wikiguy 90=122 |Lotje=122 |Carlitoscarlos=121 |PeioR=121 |Gemini1980=121 |Axudamos=120 |Arquimedes=120 |Su Neutralidad=120 |Es carva=119 |Galandil=119 |Colexio Doroteas=118 |Estevo=118 |Billinghurst=117 |Miguel Chong=117 |Fralonsot=116 |Fsx74=116 |Canyq=115 |Averaver=115 |Treus72=114 |Berthold Werner=114 |Ima~glwiki=113 |Armoniauniversal=113 |Xoseanton=112 |Pelos=112 |Eduard-Gz-Cat=112 |Jbaronet=112 |Manuel Trujillo Berges=112 |Escotoneto=111 |Ver-bot=111 |Luciapgomez=111 |Mazuritz=111 |Anabelml DGallaecia=111 |Miaow Miaow=110 |Valencian=109 |Bruno Meireles=109 |Youssefsan=108 |Terrícola=108 |SEPRodrigues=108 |Joseolgon=108 |Edvac=107 |Percebe=107 |BendelacBOT=107 |Policisne=106 |Illegitimate Barrister=106 |XDB=106 |Mosquera~glwiki=105 |DEagleBot=105 |Guillerme Recuado=105 |AlexandreGZ=105 |Gravesen06=105 |Carxibai=105 |Hadrián Loureiro=105 |Eduardo Pazos=105 |Kryser=104 |Amañador de redireccións=104 |Koppany~glwiki=104 |Espantall0=104 |Odelfos=104 |Hil 2613=104 |Xurxoam=103 |Racconish=103 |Anacapa~glwiki=102 |Manolino=102 |Jarould=102 |Isidoro Castaño=102 |TelmoPP=102 |Felipe08=101 |Moeng=101 |Ivans wiki=101 |Maceirax=101 |Obersachsebot=101 |Martin Macha 2111=101 |Gangleri=100 |Xabiercs=100 |Antemister=100 |Skrime=100 |SerVaGe=99 |Footballbm31=99 |Delotrooladoo=99 |Pablo pousa carrera=99 |Túrelio=99 |Denniss=98 |El refugio de la Cultura~glwiki=98 |Evelinwendy=97 |Milia=97 |Fernando Riveiro=97 |Kst1712=97 |Earanwe=96 |Durmideira=96 |Luis Reynaldos=96 |RadiX=96 |Xograr=95 |NetOverflow=95 |Castellbo=95 |D4c4mp0=95 |Amherst99=95 |Anawiki=95 |Federico Leva (BEIC)=95 |VulpesVulpes42=95 |Pablo goian=95 |Tremo72=94 |Sucador=94 |Punta da falsa=94 |Danielpc2010=94 |Nikolai Kurbatov=93 |Budelberger=93 |Cvbr=93 |CAPTAIN RAJU=92 |Wieralee=92 |Qwelk=92 |MacedonianBoy=92 |BraisSieira=92 |NTBot~glwiki=91 |Gtdanielz=91 |Kai670=91 |Gorigori=91 |Lolamteira=90 |Teixugo=90 |Un do Deza=90 |Patribr24=90 |JamesP=90 |Citaniaudc=89 |Pavlemadrid~glwiki=89 |Rouge~glwiki=89 |Macalla=89 |Miguelregojo=89 |Finesfacil=88 |Illinois347=88 |Solaria=88 |Miguel303xm~glwiki=88 |Votasobononfagasobobo=88 |Xicodaponte=88 |LombardBeige=88 |Candalín=88 |The blade=87 |Primeiros de Lamas=87 |RodrigoRega=87 |Fxtorres=86 |Rañolas=86 |Efremigio=86 |Cloudsfisica=86 |Xyxy93=86 |Nipisiquit=85 |Gaescribe=85 |Erreja=84 |Ignlg=84 |Biosbardos=84 |Lijealso=84 |Biologo2001=84 |TinoR=84 |Supino in albis=84 |Kwjbot=84 |Cpls=84 |Metiawr85=84 |Procastino=84 |Riedel=83 |Flix11=83 |Cuatrivialer=83 |GzS=83 |Umbalawe=82 |Meinhof=82 |Alejandrocaro35=82 |GilliamJF=82 |Grunge~glwiki=82 |DragonflySixtyseven=82 |Poco a poco=82 |AntiaLou=81 |Zairaft=81 |Birnarem=81 |Anjo-sozinho=81 |Tarih=81 |Vitoria=81 |Anxo Núñez Fernández=81 |Garciman73=81 |Sardur=81 |COGS97=80 |Artritris=80 |Jcfidy=80 |Nachete93=80 |Wikiportas=80 |J 1982=80 |DavidReyAlvite=80 |Imolavirando=80 |Andciao=79 |Ostiudo=79 |María Baldomir=79 |Sapito=79 |Raimundo Pastor=78 |JuanQuintela=78 |Mofl5=77 |Independència=77 |Richardkiwi=77 |UL rbcouto=76 |Toby123perruno=76 |Rugbya15=76 |Ervixe=76 |Mskina=76 |Ladsgroup=76 |Colexio de Quintela-Moaña=76 |Oscarpoio=76 |Zuntig=76 |Iifar=76 |Castro96=76 |MerlLinkBot=76 |Santiago galego=76 |Jeronim=75 |Binturong=75 |-Lemmy-=75 |Llywelyn2000=75 |Bulebule=75 |M0KLB=75 |Jaqeli=75 |Nilopa=75 |Refoxeiro=75 |Rodamón4=75 |NuriaConde=75 |Romaine=75 |Martinh090=75 |Fridolin freudenfett=74 |Paguiar=74 |Cherkash=74 |Rpo.castro=74 |Lojwe=74 |WikimediaNotifier=74 |Creandoentradas=74 |Uriel1022=74 |Gz2005~glwiki=73 |Igor Seoane=73 |Qatariq=73 |YasBot=73 |Sergio Serantes Blanco=73 |Matthew Barera=73 |Fabiojrsouza=73 |Oviguan=73 |Xabier8=73 |Ultramar2016=73 |Hégésippe Cormier=72 |Inesdecampos=72 |Matiia=72 |Rosarinagazo=72 |Barrimei=72 |Kadellar=72 |El filóloco~glwiki=72 |Mathonius=72 |Lucien leGrey=72 |Barrabi=72 |Fabian Zubia~glwiki=71 |B25es=71 |Sirionnd1118=71 |DavizRP=71 |PauLoCris=71 |Arroutado=71 |Wikimandia=71 |Álvaro Díaz Seijo=71 |Traballad=70 |Karvayedo=70 |Tiyoringo=70 |Os don sam cañóns=70 |Lecs2311=70 |KsaveroEO=70 |Josep Maria Roca Peña=70 |Cesardelcano=70 |Khamsintv=70 |Arttikusbcn=70 |Triplecaña=69 |Vecnai=69 |Echando una mano=69 |Fagairolles 34=69 |Ts12rAc=69 |DwightFry=68 |Benjavalero=68 |Paramaribo1975=68 |Stegop=68 |Jfblanc=68 |TastyPoutine=68 |Athena in Wonderland=67 |DannyS712=67 |José Guirao=67 |Fersanlo58=67 |Aveleiro=67 |Ivandaponte=67 |SarahStierch=67 |Glaisher=67 |Erzskamera=67 |Betucagomes=67 |Palica=66 |IXCat=66 |Joseveiga=65 |MarcoAurelio=65 |Jesusricofuentes=65 |Ранко Николић=65 |Teshuveros=65 |Zaixe=65 |FatimaRomero=65 |Xtquique=64 |Érico=64 |Skiuv~glwiki=64 |Oestrimnium=64 |Komun=64 |Doc Taxon=64 |Faolin42=63 |Spacorum=63 |Quentinv57=63 |Chorima1=63 |Noeliallagof=63 |AnxoLB=63 |Mrmw=63 |Alvaro Freijo=63 |Xeror=63 |Zafer=63 |FiloloxiaUDC=62 |Kolega2357=62 |Neo azulis=62 |AlejandroBS97=62 |Jmarchn=62 |Elzevir=62 |Hbf878=61 |Calviño96=61 |Eurohunter=61 |Kirito=60 |Gelote=60 |Chlewey=60 |Ommrianxo=60 |FREIXO=60 |Arts&Labour=60 |Canzobre=60 |Eleefecosta=60 |Isaac1991~glwiki=60 |NoeliaAndrea=59 |Lamas-unionpenosa=59 |Edward.e=59 |Airela=59 |20396MM=59 |WikiBayer=59 |Alber1840=59 |Ghalegho~glwiki=59 |Danlimusic62=59 |FriedrickMILBarbarossa=59 |Miketanis=59 |AJona1992=59 |SandrinhaRC=58 |Kelovy=58 |Gray eyes=58 |PaulaLopezOtero=58 |Mendinho=58 |Alex Perez=58 |Bemilladoiro=58 |Evafuentes=58 |Guldhammer=58 |John1796=57 |Wiki Wikardo~glwiki=57 |Rodrigo~glwiki=57 |Toulousain=57 |Manuel de Sousa=57 |Vainilladetahiti=57 |123~glwiki=57 |Jpereira=57 |Perhelion=57 |Anxova=57 |Edgar181=57 |Deusdixital=57 |Xabel10=57 |Paulo carballo=57 |Sergio9C.M.=57 |InesVarelaBlanco=57 |Mercy=57 |Brara=56 |Xaimex=56 |Vifito=56 |Meniño=56 |Laverca=56 |Jorunn=56 |Qoan=56 |Luciacev=56 |Aavindraa=56 |JardelW=56 |Tania fs=56 |TheWikipedian1250=56 |Pepeto50=56 |Robin Patterson=55 |LvKinHo=55 |Pilarsamon=55 |Kiko.1984=55 |Wiki13=55 |Platinol=55 |Xlpastoriza=55 |Jurjinho=55 |Araceligarcianavia=55 |Andreskasta=55 |Tomukas=55 |Xacobe=54 |Mcastrof=54 |Galipediantefisico=54 |Materialscientist=54 |Gabriela1996=54 |Danidvt=54 |Sss~glwiki=54 |Miguelfernandez1=54 |Sanya3=54 |CGA22=54 |Cekli829=54 |Capmo=54 |Henrique Pereira=53 |Marinna=53 |Aketito=53 |Jackie=53 |Davidayude=53 |Andbar02=53 |Roamata=53 |Crisky=53 |Jackirtash=53 |César Reis~glwiki=53 |Praxidicae=53 |Shaulhochberger=53 |Stanglavine=52 |Mos=52 |Vizktor=52 |Hoo man=52 |J. Pais=52 |Vicente Rojo=52 |Laura207=52 |Common Good=52 |Latingregopoio=52 |Estefaniapt DGallaecia=52 |Lucas Sanchez Dalmau=52 |Tacaju=52 |Thecangri6=52 |TuHan-Bot=52 |Mjifr=52 |Thepinkphink=52 |Danips98=52 |JorgeGG=51 |Solexhn=51 |A Festa da Dorna=51 |Cachaldora=51 |FishInWater=51 |SABIR2.0=51 |ValeriaVarela=51 |Boirense=51 |Galewiki=51 |Serlui=51 |Saturnino=51 |Butelo=51 |Bonovyh=51 |WiGali=51 |VanBot=51 |Giovanic0=51 |Belagaile=51 |Dan w~glwiki=51 |Frangza=51 |Kayaya=51 |Landriessen=50 |Ana Caramés Canosa=50 |GleOsp=50 |Santaia=50 |Mmeixide=50 |Villanueva96=50 |Place Clichy=50 |Udufruduhu=50 |Albertony=50 |Braisgg=50 |Orriolense=50 |Rokambolexko=50 |O-carallo-29=50 |Rabalexo=50 |Stryn=50 |Vnovegil=49 |Sinosuke 2=49 |Daniela.ciociola=49 |Paula Sánchez Hernández, Sarai Sánchez Prieto e Inés Trigás Pereira=49 |Quinif=49 |Monicabaleiron=49 |Dikinson01=49 |Creepin galego16=49 |Divesgallaecia2012=49 |Santy1789=49 |Chirz105=49 |NguoiDungKhongDinhDanh=49 |Rafa Salgado=49 |Bolinhodeamor=48 |Hashar=48 |Tereperdicilla=48 |Caravincho=48 |Defender=48 |Filologosd1=48 |Xandi=48 |Ignacio.Agulló=48 |Máximo Albedo=48 |Bredodo=48 |Dura-Ace=48 |Easy Tempo=48 |LeonardoAbenis=48 |Maria otero bouzón=48 |Wikinña=48 |Paco~glwiki=48 |Barbarobarbarez=48 |Jü=48 |J.delanoy=48 |Triedros=48 |Marc-André Aßbrock=47 |Manuelmicro=47 |Marinha vs~glwiki=47 |Emijrp=47 |Manolofreiria=47 |Galathil7=47 |Rameshmurmu1684=47 |Ary29=47 |Cattus=47 |MarcosEire=47 |Doradorodriguez=47 |C.Veiguela=47 |CondeDeSantibáñezDelRío=47 |Juan Quisqueyano=47 |Sergiooboe7=47 |Ailura=47 |Vazvilpa=47 |NikNaks=46 |Neevy Ambr Du=46 |Sergio~glwiki=46 |DTabCam=46 |REDMAXIM=46 |Hipiosa=46 |Dalvasan=46 |Animadelpurgatorio=46 |SajoR=46 |Swamp Greetings=46 |Hedwig in Washington=45 |Samueltr DGallaecia=45 |Xomabepo=45 |Salvabl=45 |Lsses7=45 |Xosediaz=45 |Sinde~glwiki=45 |Leoplus=45 |Imsweetalbi=45 |ReyBrujo=45 |Mr. Fulano=45 |IreneRiveiro=45 |SamiKullström=45 |Belen43 eih=45 |Capa23=45 |Góngora=45 |Pau~glwiki=45 |Jog13=45 |Paulo roberto silva gomes=45 |Actia Nicopolis=45 |David García Granja=44 |Vilartatim=44 |Hozro=44 |Raulsalgado=44 |Sueviacc DGallecia=44 |Esteban Paz=44 |Pichi.do.borron=44 |Satxa=44 |Eladio Medel=44 |Desicarpente=44 |Dantadd=44 |Fma12=44 |Gustavo Girardelli=44 |Culex=44 |Jorgecasru=44 |Mtarch11=44 |A.Savin=44 |Deus=44 |Lordiegor=44 |Adailton=44 |SHs=44 |J. Patrick Fischer=44 |Jvidalc=44 |Sdocio~glwiki=43 |Sfs90=43 |Alan=43 |DiegoVS=43 |Calpurnia~glwiki=43 |Xavinho=43 |SpookyFlora=43 |Raul=43 |Marco Chemello (BEIC)=43 |Afgán=43 |Sa=43 |Zarmot Flaggown=43 |Robin van der Vliet=43 |Kippelboy=43 |Acer=43 |Breixo=43 |Innerstream=43 |Pargal=43 |Eduardo P=43 |The Obento Musubi=43 |DerHexer=43 |Yeza=43 |Rafaelidolatra daluz=43 |Marvelshine=43 |Brincadeira=43 |Codeks=43 |Rxy=43 |Cotaron=43 |Sant8=43 |Juan53=43 |Comgalego=43 |Covelus=42 |Önni=42 |Ogaiteirodoredondo=42 |Arturo Iglesias=42 |JESSIP=42 |Filosofía Universidade de Santiago de Compostela=42 |Spider Pig~glwiki=42 |UL fernandocorme=42 |Noelgf=42 |Yoda1893=42 |Karrapucho=42 |Compostelana=42 |Kanabekobaton=42 |Ebrambot=42 |Mjazick=42 |Javierbossa=41 |Authentise=41 |Raichsweet=41 |Cunetas=41 |Davisuke=41 |O Mago Rock=41 |INeverCry=41 |Saul ip=41 |Gigfngjfjgnjf=41 |UL mouriño=41 |Wikibolo2955=41 |Bea.trice=41 |Tooru~glwiki=41 |Paularv7=41 |Rastrojo=41 |Capsot=41 |Medium69=41 |Lalinense=41 |Luciaavarela=41 |Sailko=41 |Jafeluv=41 |Oximurah=41 |MPF=41 |Citocromo c oxidasa=40 |Conde00=40 |Marium Alberto=40 |Pedro Insua=40 |Ggonz=40 |BrandanPedre=40 |Elena cp=40 |Tacho3=40 |Karlitos=40 |EVula=40 |Juancalobo=40 |PBA96=40 |Gereon K.=40 |Teixuga=40 |Robertovinki=40 |Cheminha=40 |Inesgl=40 |Piquita=40 |Lorenafj DGallaecia=39 |Alejandrfernandez=39 |Lévedo=39 |BenficaNNossaPaixao=39 |Justinoguerra=39 |Chema43=39 |Magog the Ogre=39 |Scostas=39 |BREAMO4A16=39 |A. B.=39 |Penarc=39 |Segarun=39 |Tetradracma=39 |Integral Momento Dipolar=39 |Vriullop=39 |Lopezsuarez=39 |Gustavo Siqueira=39 |Tetractismonelos=39 |Leszek Jańczuk=39 |Kgsbot=38 |Daniel (usurped)=38 |Ursidaecoruñes=38 |Phe=38 |Jfcobo=38 |Michael Barera=38 |Samurais mission=38 |Jdiazdelrio=38 |Adrián Ouro=38 |Sashko1999=38 |Lorocesvanava 23899=38 |Bombadil~glwiki=38 |Stïnger=38 |Jo-Jo Eumerus=38 |DJMalik=38 |Tux~glwiki=38 |USCtrad=38 |Natalia Bergaño=38 |Nataliacb DGallaecia=38 |Asturcon=38 |Soman=38 |BD2412=38 |Alexiadq DGallaecia=38 |Artebruta=38 |AIA Espana=38 |Masum Ibn Musa=38 |Zscout370=38 |Esteban16=38 |Wikitanvir=38 |Carsrac=38 |Musiqiyjj74=38 |Thknny=38 |Pedromadruga=38 |Pd=38 |Alvripoll=38 |Auslli=38 |Histagra=37 |Earelin=37 |Devónico1234=37 |Mougán=37 |SergioFontánÁlvarez=37 |Nino Dolce=37 |Arcanxo=37 |Ev=37 |Aestragada=37 |Profesorpaciencias=37 |Lucia A. Iglesias=37 |Vieitez=37 |Yuslo=37 |Cactusverde=37 |Turiliu=37 |Finlaure=37 |MiniPictures=37 |CValcarcel=37 |Sotiale=37 |Mike.lifeguard=37 |Rdg Vito=37 |Aaronferrari=37 |Mestas=37 |Alejandra carpena=37 |Holder=37 |McZusatz=37 |Bugallales=36 |Nerea Lorenzo=36 |Margamarcuño=36 |GUTIERREZGD=36 |Marceloavila84=36 |Oursana=36 |Shastre=36 |Zarrulheiro=36 |Janitoalevic=36 |Kirita22=36 |Asantinc=36 |Deivid=36 |UL fernando.torreiro=36 |Pentimento=36 |Achim55=36 |Nethac DIU=36 |Guise=36 |Gumruch=36 |Spyfly=36 |Racapa=36 |Usuarioeditor9=36 |José FerPre=36 |Alexander Vigo=36 |Xic667=36 |Anxoneta=36 |Texvc2LaTeXBot=36 |Chabi1=36 |Aitortxasko=36 |Tony~glwiki=36 |JotaCartas=36 |VictorAlvarez89=35 |LamasPC20=35 |Martaandion97=35 |Adriana Bargados Calviño=35 |Amasuela=35 |Luan=35 |AnselmiJuan=35 |Philippe49730=35 |Quinto de Bamiro=35 |Dopazo98=35 |Ras67=35 |Beatrizpn DGallaecia=35 |Robertohermida=35 |Or8a=35 |Tiberioclaudio99=35 |Touriñán=35 |Mike Rohsopht=35 |Xandepardo=35 |NoeliaLauraSilvia=35 |Superpes15=35 |Galego08=35 |Sciking=35 |Luckas Blade=35 |Iriasc=34 |Mreysita=34 |Urco65=34 |Manoel.folgueira=34 |Filósofo Galego=34 |Gabriel Schnee=34 |Apcbg=34 |Mykhailo=34 |Escoitar=34 |Pere prlpz=34 |Preghiseiro=34 |Fernandezsara12=34 |Taketa=34 |Volkov=34 |Daniel Mietchen=34 |Brightify=34 |Irene Duinkerken=34 |Echeoquehai=34 |AtosCrip$=34 |FireDragonValo=34 |Raquel Arias Añón=34 |PCalvinho=34 |Lliura=34 |Ana Montes Couñago=34 |Juliasilva5=34 |Cat~glwiki=34 |Mondoxíbaro=34 |Nosferatu~glwiki=34 |Edén=34 |Hugo1982=34 |SurdusVII=34 |Follgramm3006=34 |FCPB=34 |Hercule=34 |Angelarcay=34 |Colineta=33 |Danielba894=33 |Xansroque=33 |Club Hockey Compostela=33 |Simonalsa=33 |Natuur12=33 |Magnefl=33 |Eldizzino=33 |Luigi Salvatore Vadacchino=33 |Asterion~glwiki=33 |AndreaMorena=33 |Joseghast=33 |VanBandini=33 |Azote Galaico=33 |Guillerme Moreira=33 |Ana Ojea Villamarín=33 |Biblioteca intercentros lugo=33 |1997kB=33 |Fidi gz=33 |Lamas alt=33 |Dcoetzee=33 |Prowiki=33 |Magosto=33 |Martinhogz=33 |Ppefelipe.prox08=33 |Literaturagalegac1=33 |Galegoman~glwiki=33 |L&T=33 |Don Saturio=33 |Claudia Piñeiro=33 |Zuntig fiber=33 |TottyBot=33 |Bsadowski1=33 |Fisterraeomar=33 |Ontzak=33 |Лобачев Владимир=33 |Nodulation=33 |Mfons2000=33 |Pedridotransas=33 |Parodper=33 |Faraday~glwiki=32 |Saldagon=32 |Chisuchian=32 |Oresthes=32 |Zailaufran=32 |Maquia=32 |Aqwuo=32 |Teo.raff=32 |Ferreolus=32 |Keepscases~glwiki=32 |Jenócrates=32 |Breno Damasceno=32 |Breogan72=32 |BREAMOA16=32 |Uhanu=32 |Glosoli=32 |Toxedinho=32 |Rebentabois=32 |Susana Seivane=32 |Satesclop=32 |Pauuguezz=32 |Xues=32 |Pobracara=32 |Brixida=32 |WPPilot=32 |Prensagalega=32 |Arale~glwiki=32 |Delphidius=32 |Carminhas=32 |Patricia Mannerheim=32 |Sálvora=32 |MargaritaPoppa=32 |Ferbr1=32 |Vidueiros=32 |Florentino filo=32 |Laura~glwiki=32 |Bolboreta95=32 |Ernesto53=32 |Uxío Castelo=32 |Visopedia=32 |Mistico=32 |Iojhug=32 |JuTa=32 |Manuelt15=32 |Bridget=32 |Taniarf=32 |Angelsc89=32 |André el pescadero=32 |LuciaaPiñeiro=32 |Mayterios=32 |LaVozDeTuRelato=31 |Niridya=31 |E2mb0t~glwiki=31 |BREAMOB11=31 |Isha=31 |Mahir256=31 |User2352352=31 |Wikielwikingo=31 |Gilles2014=31 |D. Carlos Ramon Canosa Carro=31 |Aldnonymous=31 |Mariana~glwiki=31 |Mateosx 21=31 |Siebrand=31 |Ceivar=31 |Ketxus=31 |Luciano~glwiki=31 |TonyMontana~glwiki=31 |Danibuhu=31 |Xabier meilan=31 |Mamorusenshi=31 |Upolu=31 |Chichou=31 |Trini Pérez=31 |Botend=31 |URSULA FERNANDEZ=31 |Carunchiño=31 |Jbrey360=31 |Kelykz=31 |Leyo=31 |Ángela Souto Vieites=31 |Davidgval=31 |Vgarabana=31 |CHV=31 |Peixiño=31 |Analva=31 |Fanfurriñeiro=31 |せいきょういく=31 |Redf0x=30 |Qrfqr=30 |Tamanca=30 |Museo8bits=30 |Geldare=30 |Kijand=30 |Fajesus=30 |Henriku=30 |P.riveira=30 |Antywyky=30 |Edoarado~glwiki=30 |Anagram16=30 |Manuelfg DGallaecia=30 |Rapo~glwiki=30 |Pichucu=30 |Carlos Rodriguez Otero=30 |Santiago Vieites=30 |Newsou=30 |NicoSGF 64=30 |Robergal88=30 |Ayto=30 |Sobroseño~glwiki=30 |Ana Montez=30 |Dalog1995=30 |XXBlackburnXx=30 |Teles=30 |Oicorojuara=30 |D’Azur=30 |Pmlineditor=30 |Zaqarbal=30 |Sonia5999=30 |Carlos Abal Cerviño=30 |Gallita=30 |Sihomesi=29 |Οσελότος=29 |Cheluco usopúblico=29 |Vilagarciana=29 |Binlou=29 |Xinelo=29 |Unikalinho=29 |Hispanitas=29 |Yann=29 |Andrea Quintas=29 |Sara B.O.=29 |Addihockey10=29 |Corgo=29 |Xabier Armendaritz=29 |Henry Moleskine=29 |Modesto=29 |Samieira Existe=29 |EliRios=29 |Trey314159=29 |MediaWiki default=29 |Färber=29 |Theodoxa=29 |Seoane Prado=29 |Paula de Luis Fernández=29 |Gerd Eichmann=29 |BouwMaster=29 |Russavia=29 |Tencosteas=29 |Bucephala=29 |Manuel gonzalez coego=29 |Draxtreme=29 |Vanegarciaa9=29 |Amire80=29 |TheBlueCat22=29 |Elena-Oskar=29 |Galiciencia=29 |Isaac Mansur=29 |Dictablanda=29 |Santiago Rua=29 |Lourixe=29 |Piratasgz=29 |Guti Galiza=29 |(-bcm-)=29 |S.edreira=29 |Evajlaural=29 |Kim~glwiki=29 |Daniel Gz=29 |Tony Fernández Barco=28 |Memedgarcia=28 |FFTDeutsch2021=28 |Trasnadas83=28 |Tonyjeff=28 |Alroga=28 |Fxparadelo=28 |Ji-Elle=28 |BREAMOB0001=28 |Comandancia=28 |Ophiusafolk=28 |Roi Xordo=28 |Faxeirada=28 |Sandro Halank=28 |Noé Valti Ape=28 |José do Arnado=28 |Patxon=28 |Krmn8220=28 |Cantigasdaterra=28 |Rakasa ayat Alien=28 |Mdaniels5757=28 |Naraht=28 |Jonathan359=28 |Pvieito=28 |X.l.dean.ben=28 |Sisa19=28 |Jacobbraeutigam=28 |AsCuFo=28 |FerMirra=28 |AmpiGR=28 |Frenchchou=28 |Ciaran.london=28 |Martín Taboada=28 |Aspres=28 |Egmontaz=28 |Manuel 111091=28 |XoséXabarin=28 |EstebanTorr=28 |Ah3kal=28 |Nomada226=28 |Naosenlleira=28 |Juanoro=28 |UL Ospala=28 |Borjaseob=28 |פארוק=28 |Miguereg=28 |Carolina Laíño=28 |Morancio=28 |BREAMO4A26=28 |Elyms95=28 |Jparcur=27 |Andrew J.Kurbiko=27 |UL Vilariño=27 |Marta bp=27 |Scg781998=27 |Jerzyjan1=27 |VanesaFerreira=27 |Tamarayupi=27 |Lomeno 24=27 |Leogalego=27 |Noafp10=27 |Lolox76=27 |Santiago Calviño=27 |Peregrina.pintos=27 |Baldrocas=27 |Scip.=27 |Litteralittera=27 |Likewike=27 |Wim b=27 |Onipsis~glwiki=27 |Breoghain=27 |Martalemaq=27 |Aiamar=27 |Anagc99=27 |Htc3594=27 |Peluche.josemanuel=27 |Atalanta86=27 |Juangz97=27 |Leefeni de Karik=27 |Daisystinkafds=27 |Homobot=27 |HefePine23=27 |Froaringus=27 |Ralf Roletschek=27 |BEABP=27 |Pijusmagnifikus=27 |Patricilla5=27 |Ices2Csharp=27 |Alberth2=27 |Infiespobra=27 |Bethlem2809=27 |Artanisen=27 |Elena.R.=27 |Dumbriaecultura=27 |Pedece1=27 |Miguel Ángel González López=27 |SeidaSokoara=27 |Vilalbafs=27 |TheBellaTwins1445=27 |Laszlovszky András=27 |The White Lion=27 |Michael Romanov=27 |Víctor Alexis Cantillano Oviedo=27 |Rainya=27 |R.albergaria=27 |Frigotoni=27 |KS88=26 |Joakko=26 |Rzuwig=26 |Dafide=26 |Nhasky=26 |Laura Fiorucci=26 |LiteraturagalegaCPG=26 |P4K1T0=26 |Dani.pazos=26 |Sock puppet=26 |I diaze1993=26 |Garthof=26 |Arredista=26 |CrisEstevez3=26 |Martinsfer=26 |Gustavo.bng=26 |CamiloRock77=26 |Deshgloshe=26 |Murilotifoski=26 |Igna=26 |Alternativa407=26 |とある白い猫=26 |Shaqster~glwiki=26 |Cgnk=26 |Mywikimediaaccount=26 |AnderTecht=26 |マティ男=26 |Eustaquio Ramírez Ortelo=26 |MP~glwiki=26 |Hugo.arg=26 |Mr Accountable=26 |Adri guarda=26 |Vermont=26 |Penarc1~glwiki=26 |Oskar=26 |Adrianpany=26 |Julián Elencwajg=26 |Rrm11=26 |Wwikix=26 |Davidlombao=26 |Ernestolake=26 |Lutin bleu=26 |Luxusfrosch=26 |Paula&Rosalía=26 |Michampinion=26 |Sualla=26 |Legarra=26 |Mario villaflores=26 |Lirafranklin5=26 |Sirius~glwiki=25 |Marcusfernandez=25 |Klemen Kocjancic=25 |Alba.pardinas=25 |Lamas-Nós=25 |Jorginho 2=25 |Vgonzalez630=25 |Pablofc4~glwiki=25 |EncycloPetey=25 |Platonides=25 |Anieten=25 |Mohandas g=25 |City of Rebellion=25 |2eight=25 |Olequefacil=25 |Shanmugamp7=25 |Mustek=25 |The Anome=25 |Andrea.penedo=25 |Oscar36202=25 |Simplus Menegati=25 |Iagomeijiide=25 |Elresaltador=25 |Mariaformoso=25 |Juanjo García González=25 |Sr.Kaplan1=25 |Hindustanilanguage=25 |Arribi=25 |Xabre~glwiki=25 |Jbribeiro1=25 |Boicentril=25 |Bloobrey=25 |Santhy=25 |Piterleik=25 |Elena de Peleyos=25 |Sabadelhe=25 |Ajraddatz=25 |Svathpl29=25 |Alarikaviana=25 |Sofiacl DGallaecia=25 |VL96=25 |Diegohuberman=25 |Pepito Giraldito=25 |ArwinJ=25 |Pedro002094=25 |Wilfredor=25 |Regueiro=25 |Anagi33=25 |Fernangomen=25 |AreVazquez=25 |SF007=25 |Davidbouzon~glwiki=25 |-jem-=25 |Erwin=25 |ChongDae=25 |Busurbano=25 |CzarJobKhaya=25 |HakanIST=25 |Maximillion Pegasus=25 |Samuele2002=25 |Maasje=25 |Jjhhggrrr=25 |Nazaretfp=25 |Ana Costas Castro=25 |Uxiosa=25 |HectorLC=25 |Uxilamalv=24 |ErikvanB=24 |Litegalega2018=24 |Rachmat04=24 |Beko=24 |Furabolos=24 |Cesarinmontoto=24 |Stang=24 |Lamas carraxocam=24 |777sms=24 |Deltaman=24 |BREAMO4A10=24 |Macarrones=24 |Krisito=24 |Aliwal2012=24 |Willtron=24 |Jani Koskiin=24 |Nusmg=24 |Lápisdecores=24 |DrKay=24 |Alenlugo=24 |Fredirib=24 |Manugarrobo3=24 |Chemegelece=24 |Rfsotelo=24 |Stardsen=24 |Breogan73=24 |Xosé Cabanillas=24 |Cristiangl=24 |Ave Phenix=24 |Daphne Lantier=24 |Lathir=24 |Restu20=24 |Fdsh=24 |Orijentolog=24 |Bhgh543bgf=24 |GFHund=24 |Vilho-Veli=24 |Xosé M. Eyré=24 |Bencmq=24 |Balo=24 |Aitor.bouso=24 |Raderich=24 |O monstro da ria=24 |Comba=24 |Natalia G. Mouriño=24 |Nitch=24 |Vítor=24 |Aquae Querquennae=24 |LgL 4ºESO IES David Buján=24 |XockoGaliza=24 |Xamasi~glwiki=24 |Rlm756a=24 |HReineGz=24 |Jpbarbier=24 |DidiWeidmann=24 |Mxose=24 |Fscres=24 |Bdk=24 |Hugovillarfernandez=24 |Nere18=24 |ATORREDOCASTRO=24 |Dreamonish=24 |Mateo scq=24 |Ainz Ooal Gown=24 |Maosinnovacion=24 |Crismartinez24=24 |Martín Codax=24 |Alpinu=24 |Robby=23 |Lidiadiazdominguez1=23 |Wow=23 |Myrhonon=23 |Lantania=23 |BokY=23 |Asierog=23 |Valentim47=23 |Cristiano2012=23 |Mariluz=23 |Wallflower=23 |MetalBrasil=23 |El Viajero 3000=23 |Francisco J. Gil=23 |Erik Warmelink=23 |Koavf=23 |Odejea=23 |Lilacpiu=23 |Wiki 9SIC=23 |Shuyeol=23 |Knochen=23 |Paula Crespo=23 |Valenciano=23 |CGN=23 |Munmula=23 |Daniuu=23 |Jose77=23 |K9re11=23 |Adam Cuerden=23 |Roixordo dodro=23 |VazquezCagide96=23 |VigoGZ=23 |Nowikipp=23 |Horst-schlaemma=23 |Vila666=23 |GZML=23 |Albaleston=23 |Vogone=23 |PlyrStar93=23 |Bradmanthedon=23 |Jemo2200=23 |Wikilandia=23 |El Morenus=23 |SiareiroLugo=23 |Chongkian=23 |Sergio Ferradás Varela=23 |Felipelago=23 |UDC-ED.CIT.=23 |PasaporteGalego=23 |Lonega=23 |Roozman=23 |ZeneizeForesto~glwiki=23 |Anxorodriguez=23 |Tamara Amorín=23 |WEdSza=23 |David0811=23 |Chumwa=23 |Lourdes Limia Villar=23 |GO69=23 |Uxía69=23 |Jmlhermida=23 |Xeira89=23 |SpesBona=23 |Carmen Cal=23 |Bivero=23 |Donmusic=23 |Martuinbiya=23 |Yago Amx=22 |Fernanpercussion=22 |Santamarcanda=22 |Jonathan Fernández Varela=22 |Sergiotics=22 |Sije=22 |Albertomos=22 |Aquelli=22 |Dxar=22 |Muhammad Abul-Futooh=22 |Kordas=22 |Victorioco=22 |Verius9=22 |Pedagogos2015=22 |BelénLamas=22 |Lidia.ddominguez=22 |Martinfg998=22 |Bardeluc~glwiki=22 |Denniselynn=22 |Eyebag=22 |Jurliki=22 |María Coego Montoto=22 |Anaarias=22 |Migueldaborreira=22 |V0ctor=22 |Albars=22 |Minhoulha=22 |Ha98574=22 |Lissall=22 |Pirags=22 |Yosri=22 |Martafondevila=22 |AriadnayPaula=22 |Lolo=22 |In ictu oculi=22 |Bosna Sarajevo=22 |Rapariga=22 |Rémih=22 |Daniel Ferro=22 |Nieves0708=22 |Alberto361=22 |Emaus=22 |Celiamartinezf=22 |Campeones 2008=22 |Ankhara=22 |Seelah=22 |Eskio=22 |OVítor=22 |Loispardo=22 |LMLM=22 |Abelrl=22 |MF-Warburg=22 |Obersachse=22 |VulcanSphere=22 |Pwjg=22 |Tamburlano=22 |Soundwaweserb=22 |The Ogre=22 |Bibi Saint-Pol=22 |Albiñanp=22 |Pablo27=22 |Claus Ableiter=22 |Bestiasonica=22 |Arĝenta Neĝo=22 |Augusto Canetas=22 |Garrafón de Nadel=21 |Pardalem=21 |Savig=21 |Lauralevaj=21 |O pimpín=21 |Darabuc~glwiki=21 |Pauloferlo@wanadoo.es=21 |Muimenta13=21 |Astronauta lunático=21 |Cancioneiro galego-castelán Henry Lang=21 |Pontovilio=21 |Aurora Fernández Fernández=21 |MaatyBot=21 |Vengador54=21 |Jon Harald Søby=21 |Pulga013=21 |Serghinho=21 |Hoo User Page Bot=21 |J Hazard=21 |Dconde=21 |Risonsinho=21 |Jirka23=21 |AStiasny=21 |Bernd Schwabe in Hannover=21 |Galeguinha virgo=21 |MdsShakil=21 |A2pista=21 |Angel do Xastre de Vilachán=21 |BREAMOB16=21 |Tjmoel=21 |Saurom Lamderth=21 |Vipesa=21 |Squiresy92=21 |Baroc=21 |Hanibaal=21 |AnabelCris=21 |Diegoestrada=21 |Hurfer=21 |Yolanda~glwiki=21 |Alvilela=21 |Juliano o apostata=21 |Manuel Parada Freire=21 |Mila2=21 |IES Mendiño=21 |Laura Blanco Areán=21 |Tanialr18=21 |Ruthriay=21 |Đông Minh=21 |José Manuel Veiga Pose=21 |Ed veg=21 |Molibi=21 |FpAmelia=21 |Bromo15=21 |Jack 31ES=21 |Miguel Mosquera Paans=21 |TheGlasgaeJimmy=21 |Gharabato=21 |ChamomeXis=21 |Dorieo=21 |Hortorub=21 |Chouciño=21 |CommonsDelinquent=21 |A1906=21 |Damufo=21 |Sekitabikini=21 |Elchavo=21 |Ilpardogatto=21 |OffsBlink=21 |Evals52=21 |Mcapdevila=21 |Enekorga=21 |Termininja=21 |Cambada=21 |Vinicius10=21 |Ainhoapaños=21 |Machake=20 |Piedruxy=20 |Tri Sulis Tiyani=20 |Rodland=20 |IndvTbot=20 |Shikai shaw=20 |Concello de Larouco=20 |Jvano~glwiki=20 |Alejandra Vidal Martínez=20 |Amazonia 2017=20 |Oliventino~glwiki=20 |Cs-wolves=20 |Andreavineira1999=20 |Zhek~glwiki=20 |GENOVEVA=20 |Jutta234=20 |Usuario871=20 |Jojufe=20 |Yaizatc=20 |Bradford=20 |Goldorak=20 |Undeviginti=20 |Razr Nation=20 |RaquelGaby=20 |VilaLois=20 |SofiaPerezD=20 |Pbalea=20 |Sirslayercort=20 |Mariasorey=20 |Sermenfer=20 |Iosva=20 |Nancy DV0123=20 |Iketsi=20 |AlexJSUM=20 |Dvdgmz=20 |Strange55=20 |Mistico Dois=20 |Dfreijeiro=20 |Casanova-j=20 |Paristoaxxxx=20 |Enric=20 |Casahamlet=20 |Fernando Buide=20 |UrielAcosta=20 |Bascer=20 |Greenman=20 |Lofty abyss=20 |Álvarez589=20 |Miriam~glwiki=20 |Taboada98=20 |NuriaVidalVillasante=20 |Andreuvv=20 |PedagogosNaRede=20 |Erosstomee=20 |Veronica~glwiki=20 |Andregegunde=20 |GKFX=20 |Juan Emilio Prades Bel=20 |Metrónomo=20 |SenhorPercebeiro=20 |Jesielt=20 |Laura Machado=20 |Djpetrallo~glwiki=20 |Profesor Tornasol=20 |Sneeuwschaap=20 |Mpernas=20 |Ofilhodomanolo=20 |Madboy74=20 |Jpuelche=20 |Martin Urbanec=20 |Baintpq=20 |Mario yaracuy=20 |NuriaParada=20 |Axeitos=20 |Caiaffa=20 |Colectivoliterario=20 |Poesíagalega=20 |Anke~glwiki=20 |Karwen=20 |Grobamonica=20 |Hawgonnaenodaethat=20 |Pratyya Ghosh=20 |Vazquez24=20 |Negebaur Forlan Brusadin=20 |Isómero=20 |Mazbel=20 |FocalPoint=20 |Filomein=20 |Danimg02=20 |Cristinagb DGallaecia=20 |Wargolth=20 |Luisgaco=19 |Ytha67=19 |Soneu56=19 |David~glwiki=19 |Webkid~glwiki=19 |Cote d'Azur=19 |Diego barbosa silva=19 |Nerea L.G.=19 |Ainhoasan9=19 |Serdar³=19 |Crochet.david=19 |Lonet=19 |Rmb=19 |El Mexicano=19 |Vitrinho=19 |Marya Karib=19 |Pilladooo=19 |Gwp5=19 |Bob08~glwiki=19 |Dman41689=19 |Vitorvec=19 |Albadas=19 |Manlalakbay=19 |Ariaglz=19 |BREAMOB05=19 |Señor T=19 |Casamanita=19 |Sergiovl1993=19 |Bcschneider53=19 |Inés Alonso Veloso=19 |Anton Mundinger=19 |Lukas²³=19 |Ferry Zed=19 |Ruchi99=19 |Nerea Bello=19 |Ana mpd96=19 |MariaG=19 |Utreraa96=19 |Iria Martínez Valladares=19 |AníbalR=19 |Judith Castro García=19 |Adripoblado=19 |Marina Wheels=19 |RockyMasum=19 |WOSlinker=19 |Pigsonthewing=19 |Breixosuevia=19 |Tuzaro=19 |Alkantara=19 |Wolfgang1212=19 |Ecoestudiante=19 |Oms españa=19 |Чръный человек=19 |NBS=19 |Silvia~glwiki=19 |Helmy oved=19 |Hugogs02=19 |Pescadito frito=19 |Anxolencias=19 |Mónica Dafonte=19 |SaraRiveiro=19 |Joseeulogio=19 |PasabaUnBotPorAqui=19 |Sairalinde89=19 |Paloma5472=19 |Spacebirdy=19 |Unasombraaelegir=19 |Aybeg=19 |Mac~glwiki=19 |AmiMiguel=19 |Ramon132321=19 |Vicious~glwiki=19 |Llimiagu~glwiki=19 |Eva.cernadas=19 |Celtibero=19 |Yahadzija=19 |Teatro Popular Galego=19 |Teleadictoyque=19 |Rrgaioso=19 |Fabio Santamaria=19 |Fasouzafreitas=19 |Mazaricu=19 |Sebleouf=19 |Krinkle=19 |Xaverius=19 |Paavoerbau=19 |Rosalía12=19 |Laura Novoa Froiz=19 |ASTOROT=19 |Toglenn=19 |Tlustulimu=19 |Maus-78=19 |Kicosa=19 |Pilarmt DGallaecia=19 |JaimeAlbertoGarcía=19 |Pdeimos=19 |Eu~glwiki=18 |Marulas~glwiki=18 |Maniu13=18 |Yolanda25=18 |Beluroca=18 |Stardust=18 |UnGalegoMais=18 |Tomeseara=18 |Nuno Tavares=18 |PetrusdictusA=18 |Shaku-kun=18 |Rbrausse=18 |Merlissimo=18 |Laura Fernández Sueiro=18 |Frombenny~glwiki=18 |Xio~glwiki=18 |Glomoa=18 |1234qwer1234qwer4=18 |Frco. Javier=18 |Rui Albergaria=18 |Pachicha26=18 |AnthonyAngrywolf=18 |Arenasky=18 |Blackcat=18 |Hoffart94=18 |Jagseer S Sidhu=18 |Meos=18 |Botz=18 |Pf vald=18 |Julia Romero Canedo=18 |Xesus1970=18 |Renvoy=18 |Reileis=18 |Arancha Vilas=18 |Kallerna=18 |91.197.junr3170=18 |Javier lopdia96=18 |Vanished user 24kwjf10h32h=18 |Noble Caraqueño=18 |Pinchorla=18 |Obabion=18 |Eduardo Gutiérrez Carril=18 |PGSCARNOTA=18 |Zusasa=18 |Jed=18 |Marcelo Gomes Bezerril=18 |Jrelo=18 |Cristianfdez28=18 |Vikiçizer=18 |Lio.dee=18 |Avocato=18 |Lansbriga=18 |Mouh2jijel=18 |Katvedra=18 |Capricorn4049=18 |Adrigase=18 |Elperal~glwiki=18 |Adolfo caamaño vazquez=18 |Yikrazuul=18 |Marinacoego=18 |Finnrind=18 |Déby=18 |Wazowski123=18 |~riley=18 |Jaime29306=18 |Jürgen Krause=18 |Rojas99=18 |Jarbento=18 |Maribel iglesias baldonedo=18 |Aleks Andre=18 |Angalju=18 |Susanalos=18 |Footwiks=18 |MarinRamos=18 |Eloi dos Freiria=18 |Etienne=18 |Fihefrecvb=18 |Gökhan=18 |GETEVO=18 |Ulala eu=18 |Coentor=18 |JarrahTree=18 |The Eloquent Peasant=18 |Maiteiglesias=18 |Caghulo=18 |Millar Adas=18 |Miaecbruno=18 |Sandrareboredo=18 |Frias96=18 |Ruthven=18 |Mastelo=18 |Lauratd=18 |Msvigo=18 |Paulatk=18 |Drelfon=18 |Sawlom=18 |Laura García Moldes=18 |Lascorz=18 |Sararioss=18 |Iagoastrar=18 |Rodejong=18 |Egomcsz=18 |Marta Ojea Gutiérrez=18 |Trasancos=18 |RedeWa=18 |OmenBreeze=18 |Guille Platelminto=18 |Patxi lurra=18 |Kam Solusar=18 |Sreejithk2000=18 |Armbrust=17 |Andrevruas=17 |Atcovi=17 |OLiMoN=17 |Wiki15071=17 |Tharkun=17 |O Porrinho=17 |R65898=17 |#default=Usuario descoñecido }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> l3cw0092y8pi1rh1nwkzdzr0bth822o 0 217230 6166367 5296730 2022-08-24T16:28:44Z Estevoaei 1131 /* Ligazóns externas */ wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Libro | nome = Dicionario dos seres míticos galegos | título orixinal = | tradutor = | imaxe = | descrición da imaxe = | autor = [[Xoán Ramiro Cuba]]<br />[[Xosé Miranda]]<br />[[Antonio Reigosa]] | ilustrador = [[Lázaro Enríquez]] | artista cuberta = | país = [[Galiza]] | lingua = [[Lingua galega|galega]] | colección = | tema = | xénero = Ensaio | editorial = [[Edicións Xerais de Galicia]] | data publicación = 1999 (1ª ed.) | formato = Cartonado.<br>21,5 x 28 cm | páxinas = 403 | id = ISBN 84-8302-363-6 | precedido por = | seguido por = }} O '''''Dicionario dos seres míticos galegos''''' é un ensaio enciclopédico escrito por [[Xoán Ramiro Cuba]], [[Xosé Miranda]] e [[Antonio Reigosa]] que a modo de dicionario contén 710 entradas do [[Mitoloxía galega|patrimonio mitolóxico galego]]. É unha compilación dos protagonistas de lendas, mitos e contos populares galegos ordenados alfabeticamente. Orixinalmente publicado no ano 1999, conta con outras catro edicións, no 2000 (2ª ed.), 2002 (3ª ed.), 2004 (4ª ed.) e 2008 (5ª ed.).<ref>{{Cita novas|apelido=Salgado|nome=Daniel|título=O que en verdade somos|url=https://www.sermosgaliza.gal/articulo/cultura/o-que-en-verdade-somos/20191009172040085001.html?fbclid=IwAR2GfC4HhSQZKsqc8ZyvzZiyNsvd_tUO5hTa3K9qNoq2BfU08zbCY4A3nqY|xornal=Sermos Galiza|data=15 de outubro de 2019|dataacceso=15 de outubro de 2019}}</ref> A obra está baseada nunha ampla bibliografía que abarca numerosos antropólogos e intelectuais galegos como [[Manuel Murguía|Murguía]], [[Vicente Risco|Risco]], [[Álvaro Cunqueiro|Cunqueiro]], [[Xosé Luís Méndez Ferrín|Ferrín]] etc, amais de pescudas dos propios autores nos concellos de [[Abadín]], [[Begonte]], [[Cangas]], [[Chantada]], [[A Fonsagrada]], [[Lugo]], [[Mondoñedo]], [[Palas de Rei]], [[Paradela]], [[A Pastoriza]], [[A Pontenova]] e [[Vilalba]]. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://www.xerais.gal/libro.php?id=6646758 Ficha] na web da editorial. * [http://www.galiciaencantada.com/dentro.asp?c=0&id=131&n=diccionario_dos_seres_m%EDticos_galegos Galicia encantada] {{gl}} * [http://bvg.udc.es/indice_paxinas.jsp?id_obra=OB_Didosem%ED1&id_edicion=OB_Didosem%ED1002&cabecera=%3Ca+href%3D%22ficha_obra.jsp%3Fid%3DOB_Didosem%25ED1%26alias%3DXo%25E1n%2BR.%2BCuba%22+class%3D%22nombreObraPaxina%22%3EDiccionario+dos+seres+m%EDticos+galegos%3C%2Fa%3E&alias=Xo%E1n+R.+Cuba&formato=texto Fragmento na BVG] {{Mitoloxía galega}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Ensaio]] [[Categoría:Obras literarias de 1999]] [[Categoría:Obras literarias en galego]] [[Categoría:Edicións Xerais de Galicia]] lvbg6t554sgy0fywy9ksiwwcm5uj65u 0 222957 6166386 6110612 2022-08-24T17:42:59Z 83.35.31.253 Actualización dalgúns datos wikitext text/x-wiki {{Escritor |lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]], castelán, inglés, alemán, francés e catalán |xéneros = [[Ensaio (literatura)|ensaio]] }} '''Xosé Manoel Núñez Seixas''', nado en [[Ourense]] o [[15 de marzo]] de [[1966]], é un historiador galego<ref>[http://escolaeuropeadhumanitats.com/es/ponent/xose-manuel-nunez-seixas/ Ficha do persoeiro] en Escola Europea d'Humanitats {{ca}}.</ref>. == Traxectoria == Estudou Historia, especialidade Historia Contemporánea, nas [[Universidade de Santiago de Compostela]] e na Université de Bourgogne ([[Dijon|Dijon)]]. Foi investigador doutorando no Instituto Universitario Europeo (IUE) de [[Florencia]] (1989-1992), onde se doutorou en Historia Contemporánea baixo a dirección dos profesores Heinz-Gerhard Haupt e Stuart J. Woolf.<ref>[http://hispona.org/gl_ES/membros/xose-manoel-nunez-seixas/ Ficha de Núñez Seixas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017060133/http://hispona.org/gl_ES/membros/xose-manoel-nunez-seixas/ |date=17 de outubro de 2017 }} en Hispona.org.</ref> O seu labor investigador céntrase na análise comparada e transnacional dos nacionalismos subestatais e estatais, tanto ibéricos como europeos, no século XX, ben como nos estudos migratorios (especialmente da emigración galega a América), na historia cultural da guerra, sobre todo da [[II Guerra Mundial]] e da [[Guerra Civil Española]], e mais na memoria das ditaduras. Sobre eses temas ten máis dunha ducia de monografías en galego, inglés, alemán, francés, portugués, castelán e catalán, amais de abondosos artigos en revistas ibéricas e internacionais, e capítulos en libros colectivos de ámbito europeo e internacional. Fai parte de varios consellos asesores de revistas galegas, ibéricas e internacionais, como ''Ayer, Historia del Presente'' e ''European History Quarterly,'' ben como do consello de redacción das revistas ''Historia Social'' (Valencia) e ''Passato e Presente'' (Florencia). Tamén dirixe a revista ''Sémata'' (Santiago de Compostela). Foi profesor titular ([[1994]]-[[2007]]) e, dende 2007, catedrático da Universidade de Santiago de Compostela. Igualmente, foi profesor convidado de varias universidades europeas ([[Bielefeld]], [[Zentrum für zeithistorische Forschung Potsdam]], París VII, París X), arxentinas (Mar del Plata), italianas (Verona) e norteamericanas (Stanford, City University of New York). Tamén foi profesor visitante entre 2014 e 2018 do Colexio de Europa, Natolin (Varsovia).<ref>{{cita web|título=Núñez Seixas, Xosé M.|url=http://www.libreriaentrecomillas.es/n%C3%BA%C3%B1ez-seixas-xos%C3%A9-m|dataacceso=13 de abril de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160424023502/http://www.libreriaentrecomillas.es/n%C3%BA%C3%B1ez-seixas-xos%C3%A9-m|dataarquivo=24 de abril de 2016|urlmorta=yes}}</ref> Dende o [[1 de outubro]] do [[2012]] até o 30 de setembro de 2017 ocupou a cátedra de Historia Contemporánea de Europa (séculos XIX e XX) na Universidade Ludwig-Maximilian de [[Múnic]], [[Alemaña]], onde desenvolveu o seu labor docente e investigador. Dende xullo de 2018, é tamén vicepresidente do Consello da Cultura Galega, onde dirixe o Arquivo da Emigración Galega. == Vida persoal == Casado coa historiadora alemá [[Henrike Fesefeldt]], é pai de dúas fillas<ref>[http://prabook.com/web/person-view.html?profileId=149813 Ficha de Núñez Seixas] en prabook.com {{en}}.</ref>. == Obra == === En galego === ;Ensaio * ''O galeguismo en América, 1879-1936'' (Sada: [[Edicións do Castro]], [[1992]]). * ''O nacionalismo galego'', con [[J. G. Beramendi]] (Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]], [[1995]], 2ª ed. 1996). * ''Emigrantes, caciques e indianos. O influxo sociopolítico da emigración transoceánica en Galicia, 1900-1930'' (Vigo: [[Xerais]], [[1998]]). * ''O inmigrante imaxinario. Estereotipos, identidades e representacións dos galegos na Arxentina ([[1860]]-[[1940]])'' (Compostela: USC, [[2002]]). * ''As cartas do destino. Unha familia galega entre dous mundos, 1919-1972'', con Raúl Soutelo (Vigo: [[Galaxia]], [[2005]]). * ''O soño da Galiza ideal. Estudos sobre exiliados e emigrantes galegos'' (Vigo: Galaxia, 2016). *''Imperios e danzas. As Españas plurais do franquismo'' (Vigo: Galaxia, 2021). *''Castelao. Escritos políticos'' (Vigo: Galaxia, 2021). ;Obras colectivas (ed.) * ''O exilio galego de 1936: Política, sociedade, itinerarios'' (con [[P. Cagiao Vila]]) (Sada-A Coruña: Eds. do Castro/ Consello da Cultura Galega, 2006) * ''Os galegos de ultramar: Galicia e o Río de la Plata'', t.10, v.2. en ''[[A gran historia de Galicia]]'' (2007). * ''Amarras de tinta. Emigración transoceánica e escrita popular na Península Ibérica, séculos XIX-XX'' (con D. González Lopo) ( Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2011). * ''Os exilios ibéricos: unha ollada comparada. No 70 aniversario da fundación do Consello de Galiza'' (con Ramón Villares) (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2017). *''As Irmandades da Fala no seu tempo. Perspectivas cruzadas'' (con Ramón Villares e R. Máiz) (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2021). === En castelán === ;Ensaio * ''Movimientos nacionalistas en Europa. Siglo XX'' (Madrid: Síntesis, 1998, 2ª ed [[2004]]). *''Los nacionalismos en la España contemporánea (siglos XIX y XX)'' (Barcelona: Hipòtesi, 1999). * ''Entre Ginebra y Berlín. La cuestión de las minorías nacionales y la política internacional en Europa, [[1914]]-[[1939]]'' (Madrid: Akal, [[2001]]). * ''¡Fuera el invasor! Nacionalismos y movilización bélica durante la guerra civil española, [[1936]]-1939'' (Madrid: Marcial Pons, [[2006]]). * ''Imperios de muerte. La guerra germano-soviética, [[1941]]-[[1945]]'' (Madrid: Alianza, [[2007]]). * ''Patriotas y demócratas. El discurso nacionalista español después de Franco'' (Madrid: Catarata, [[2010]]). * ''La sombra del César. Santiago Montero Díaz, una biografía entre la nación y la revolución'' (Granada: Comares, [[2012]]). * ''Las patrias ausentes. Estudios sobre historia y memoria de las migraciones ibéricas (1830-1960)"'' (Oviedo: Genueve Eds., [[2014]]). * ''Las utopías pendientes. Una breve historia del mundo desde 1945'' (Barcelona: Crítica, [[2015]]). * ''Camarada invierno. Experiencia y memoria de la División Azul, 1941-1945'' (Barcelona: Crítica, 2016; 2ª ed. en capa branda, 2017). * ''Los colores de la patria. Símbolos nacionales y vida política en la España contemporánea'' (Madrid: Tecnos, 2017). Con Javier Moreno Luzón. * ''España en democracia, 1975-2011'' (Barcelona/Madrid: Crítica/Marcial Pons, 2017; 2ª ed. en capa branda, 2020). Con Lina Gálvez e Javier Muñoz Soro. *''Suspiros de España. El nacionalismo español, 1808-2018'' (Barcelona: Crítica, 2018; 2ª ed. 2020). *''El frente del Este. Historia y memoria de la guerra germano-soviética, 1941-1945'' (Madrid: Alianza, 2018). *''Patriotas transnacionales. Ensayos sobre nacionalismos y transferencias culturales en el siglo XX'' (Madrid: Cátedra, 2019). *''Un ruso blanco en la División Azul. Memorias de Vladímir Kovaleski (1941)'' (Barcelona: Galaxia Gutenberg, 2019). Edición e introdución, con Oleg Beyda. *''Guaridas del lobo. Memorias de la Europa autoritaria, 1945-2020'' (Barcelona: Crítica, 2021). *''Volver a Stalingrado. El frente del este en la memoria europea, 1945-2021'' (Barcelona: Galaxia Gutenberg, 2022). *''Imperios y danzas. Nacionalismo y pluralidad territorial en el fascismo español, 1930-1975'' (Madrid: Marcial Pons, 2022, no prelo). ;Obras colectivas *''La Galicia Austral: La inmigración gallega en la Argentina'' (Bos Aires: Biblos, 2001). Editor. *''Los enemigos de España'' (Madrid: CEPC, 2010). Coeditor con F. Sevillano. *''Los heterodoxos de la patria. Biografías de nacionalistas atípicos en la España del siglo XX'' (Granada: Comares, 2011). Coeditor con Fernando Molina. *''Nacidos para mandar. Liderazgo, política y poder: Perspectivas comparadas'' (Madrid: Tecnos, 2012). Coeditor con Ludger Mees. *''Ser españoles. Imaginarios nacionalistas en el siglo XX'' (Barcelona: RBA, 2012). Coeditor con Javier Moreno Luzón. *''Imaginarios y representaciones de España durante el franquismo'' (Madrid: Casa de Velázquez, 2014). Coeditor con Stéphane Michonneau *''Historia mundial de España'' (Barcelona: Destino, 2018). *''Patrias diversas, ¿misma lucha? Alianzas transnacionales en el mundo de entreguerras (1912-1939)'' (Barcelona: Eds. Bellaterra, 2020). Coeditor con E. Ucelay-Da Cal e A. Gonzàlez i Vilalta. *''Patrias lejos de casa. Nacionalismo español, migración y exilio en Europa y América (1870-2010)'' (Zaragoza: PUZ, 2020). Coeditor con Marcela García Sebastiani. === En inglés === ;Ensaio * ''Historiographical Approaches to Nationalism in Spain'' (Saarbrücken/Fort Lauderdale: Breitenbach, [[1993]]). * ''Catalan Nationalism and the Quest for Independence in the Twenty-First Century: A Historical Perspective'' (Antwerp: Peristyle, 2020, NISE Essays 5). * ''Sites of the Dictators. Memories of Authoritarian Europe, 1945-2020'' (Londres: Routledge, 2021). *''The Spanish Blue Division on the Eastern Front, 1941-1945. War, Occupation, Memory'' (Toronto: University of Toronto Press, 2022). ;Obras colectivas * ''Nationalism in Europe: Past and Present'' (Santiago de Compostela: USC, [[1994]]), 2 vols. Coed. con J. G. Beramendi e R. Máiz. * ''Metaphors of Spain. Representations of Spanish National Identity in the 20th century'' (Nova York/Oxford: Berghahn, 2017; 2ª ed. en capa branda, 2021). Coed. con J. Moreno Luzón. * ''War Veterans and the World after 1945. Cold War Politics, Decolonization, Memory'' (Londres: Routledge, 2018; 2ª ed. en capa branda, 2020). Coed. con Angel Alcalde. *''Regionalism and Modern Europe. Identity Constructions and Movements from 1890 to the Present Day'' (Londres: Bloomsbury, 2018). Coed. con Eric Storm. *''Emotions and Everyday Nationalism in Modern European History'' (Londres: Routledge, 2020). Coed. con Andreas Stynen e Maarten Van Ginderachter. *''The First World War and the Nationality Question in Europe. Global Impact and Local Dynamics'' (Leiden/Boston: Brill, 2020). === En alemán === * ''Die spanische Blaue Division an der Ostfront, 1941-1945. Zwischen Kriegserfahrung und Erinnerung'' (Münster: Aschendorff Verlag, 2016). * ''Die bewegte Nation. Der spanische Nationalgedanke, 1808-2019'' (Hamburgo: Hamburger Edition, 2019). Segunda edición: Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung, 2020. === Noutras linguas === * En francés: ''Icônes littéraires et stéréotypes sociaux. L'image des immigrants galiciens en Argentina (1800-1960)'' (Besançon: Presses Universitaires de Franche-Comté, 2013). * En catalán: ''Internacionalitzant el nacionalisme. El catalanisme polític i la qüestió de les minories nacionals a Europa, 1914-1936'' (Catarroja/Valencia: Afers/PUV, 2010) e ''El catalanisme davant del feixisme (1919-2018)'' (Maçanet de la Selva: Gregal, 2018), coed. con Enric Ucelay-Da Cal e A. Gonzàlez i Vilalta. * En portugués: ''Fascismo, guerra e memória. Olhares ibéricos e europeus'' (Porto Alegre: EdiPUCRS/ USC, 2016). *En ruso: con Oleg Beyda (ed.), ''' '''V. I. Kovalevskii, ''Ispanskaia grust'. Golubaia diviziia i pokhod v Rossiiu, 1941 – 1942 gg.'' (San Petersburgo: Nestor, 2021). == Recoñecemento == En 1999 recibiu o Premio Losada Diéguez de Investigación pola súa obra ''Emigrantes, caciques e indianos.'' En 2002 recibiu o [[Premio Manuel Murguía de ensaio]] xunto con [[Raúl Soutelo Vázquez]] pola obra ''As cartas do destino''. En outubro de 2019, a súa obra ''Suspiros de España. El nacionalismo español, 1808-2018'' (Barcelona: Crítica, 2018) foi galardoada co Premio Nacional de Ensaio do Ministerio de Cultura de España.<ref>{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2019/10/29/xose-manoel-nunez-seixas-premio-nacional-ensayo/00031572359396089331999.htm|xornal=La Voz de Galicia|título=Xosé Manoel Núñez Seixas, Premio Nacional de Ensayo|data-acceso=29/10/2019}}</ref> En [[2020]] foi [[Premio Ramón Piñeiro de Ensaio]] por ''De imperios e danzas: poéticas da pluralidade territorial no fascismo español (1930-1975).''<ref>{{Cita web|título=Xosé Manuel Núñez Seixas gaña o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/nunez-seixas-gana-premio-ramon-pineiro/20201221195855112263.html|xornal=Nós Diario|data=21/12/2020}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.fervenzasliterarias.gal/index.php/novas/xose-manuel-nunez-seixas-gana-o-premio-ramon-pineiro-de-ensaio-2020|páxina-web=fervenzasliterarias.gal|título=Xosé Manuel Núñez Seixas gaña o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2020|data-acceso=19 de febreiro de 2022|apelidos=Redacción|data-publicación=22 de decembro de 2020}}</ref> En novembro de 2021 recibiu o V Premio Internacionald de Ensaio Memorial Walter Benjamin, por ''Volver a Stalingrado. La guerra germano-soviética en la memoria europea (1945-2021).'' == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20140112161424/http://www.usc.es/export/sites/default/gl/departamentos/hiscoamg/descargas/CV_xespx.pdf Currículo na USC] {{es}} * [https://web.archive.org/web/20130120144334/http://www.ngzg.geschichte.uni-muenchen.de/personen/ls_baumeister/nunez_seixas/index.html Currículo na LMU] {{Control de autoridades}} {{Composición do Consello da Cultura Galega}} {{ORDENAR:Nunnez Seixas, Xose Manoel}} [[Categoría:Personalidades da historiografía de Galicia]] [[Categoría:Profesores da Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Nados en Ourense]] [[Categoría:Nados en 1966]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua castelá]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] [[Categoría:Catedráticos da Universidade de Santiago de Compostela]] b6fkodsugbnquo4yfhys9ir7nw3ivk7 6166388 6166386 2022-08-24T17:44:01Z MAGHOI 15490 /* Recoñecemento */ wikitext text/x-wiki {{Escritor |lingua da escrita = [[Lingua galega|Galego]], castelán, inglés, alemán, francés e catalán |xéneros = [[Ensaio (literatura)|ensaio]] }} '''Xosé Manoel Núñez Seixas''', nado en [[Ourense]] o [[15 de marzo]] de [[1966]], é un historiador galego<ref>[http://escolaeuropeadhumanitats.com/es/ponent/xose-manuel-nunez-seixas/ Ficha do persoeiro] en Escola Europea d'Humanitats {{ca}}.</ref>. == Traxectoria == Estudou Historia, especialidade Historia Contemporánea, nas [[Universidade de Santiago de Compostela]] e na Université de Bourgogne ([[Dijon|Dijon)]]. Foi investigador doutorando no Instituto Universitario Europeo (IUE) de [[Florencia]] (1989-1992), onde se doutorou en Historia Contemporánea baixo a dirección dos profesores Heinz-Gerhard Haupt e Stuart J. Woolf.<ref>[http://hispona.org/gl_ES/membros/xose-manoel-nunez-seixas/ Ficha de Núñez Seixas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171017060133/http://hispona.org/gl_ES/membros/xose-manoel-nunez-seixas/ |date=17 de outubro de 2017 }} en Hispona.org.</ref> O seu labor investigador céntrase na análise comparada e transnacional dos nacionalismos subestatais e estatais, tanto ibéricos como europeos, no século XX, ben como nos estudos migratorios (especialmente da emigración galega a América), na historia cultural da guerra, sobre todo da [[II Guerra Mundial]] e da [[Guerra Civil Española]], e mais na memoria das ditaduras. Sobre eses temas ten máis dunha ducia de monografías en galego, inglés, alemán, francés, portugués, castelán e catalán, amais de abondosos artigos en revistas ibéricas e internacionais, e capítulos en libros colectivos de ámbito europeo e internacional. Fai parte de varios consellos asesores de revistas galegas, ibéricas e internacionais, como ''Ayer, Historia del Presente'' e ''European History Quarterly,'' ben como do consello de redacción das revistas ''Historia Social'' (Valencia) e ''Passato e Presente'' (Florencia). Tamén dirixe a revista ''Sémata'' (Santiago de Compostela). Foi profesor titular ([[1994]]-[[2007]]) e, dende 2007, catedrático da Universidade de Santiago de Compostela. Igualmente, foi profesor convidado de varias universidades europeas ([[Bielefeld]], [[Zentrum für zeithistorische Forschung Potsdam]], París VII, París X), arxentinas (Mar del Plata), italianas (Verona) e norteamericanas (Stanford, City University of New York). Tamén foi profesor visitante entre 2014 e 2018 do Colexio de Europa, Natolin (Varsovia).<ref>{{cita web|título=Núñez Seixas, Xosé M.|url=http://www.libreriaentrecomillas.es/n%C3%BA%C3%B1ez-seixas-xos%C3%A9-m|dataacceso=13 de abril de 2016|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160424023502/http://www.libreriaentrecomillas.es/n%C3%BA%C3%B1ez-seixas-xos%C3%A9-m|dataarquivo=24 de abril de 2016|urlmorta=yes}}</ref> Dende o [[1 de outubro]] do [[2012]] até o 30 de setembro de 2017 ocupou a cátedra de Historia Contemporánea de Europa (séculos XIX e XX) na Universidade Ludwig-Maximilian de [[Múnic]], [[Alemaña]], onde desenvolveu o seu labor docente e investigador. Dende xullo de 2018, é tamén vicepresidente do Consello da Cultura Galega, onde dirixe o Arquivo da Emigración Galega. == Vida persoal == Casado coa historiadora alemá [[Henrike Fesefeldt]], é pai de dúas fillas<ref>[http://prabook.com/web/person-view.html?profileId=149813 Ficha de Núñez Seixas] en prabook.com {{en}}.</ref>. == Obra == === En galego === ;Ensaio * ''O galeguismo en América, 1879-1936'' (Sada: [[Edicións do Castro]], [[1992]]). * ''O nacionalismo galego'', con [[J. G. Beramendi]] (Vigo: [[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]], [[1995]], 2ª ed. 1996). * ''Emigrantes, caciques e indianos. O influxo sociopolítico da emigración transoceánica en Galicia, 1900-1930'' (Vigo: [[Xerais]], [[1998]]). * ''O inmigrante imaxinario. Estereotipos, identidades e representacións dos galegos na Arxentina ([[1860]]-[[1940]])'' (Compostela: USC, [[2002]]). * ''As cartas do destino. Unha familia galega entre dous mundos, 1919-1972'', con Raúl Soutelo (Vigo: [[Galaxia]], [[2005]]). * ''O soño da Galiza ideal. Estudos sobre exiliados e emigrantes galegos'' (Vigo: Galaxia, 2016). *''Imperios e danzas. As Españas plurais do franquismo'' (Vigo: Galaxia, 2021). *''Castelao. Escritos políticos'' (Vigo: Galaxia, 2021). ;Obras colectivas (ed.) * ''O exilio galego de 1936: Política, sociedade, itinerarios'' (con [[P. Cagiao Vila]]) (Sada-A Coruña: Eds. do Castro/ Consello da Cultura Galega, 2006) * ''Os galegos de ultramar: Galicia e o Río de la Plata'', t.10, v.2. en ''[[A gran historia de Galicia]]'' (2007). * ''Amarras de tinta. Emigración transoceánica e escrita popular na Península Ibérica, séculos XIX-XX'' (con D. González Lopo) ( Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2011). * ''Os exilios ibéricos: unha ollada comparada. No 70 aniversario da fundación do Consello de Galiza'' (con Ramón Villares) (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2017). *''As Irmandades da Fala no seu tempo. Perspectivas cruzadas'' (con Ramón Villares e R. Máiz) (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2021). === En castelán === ;Ensaio * ''Movimientos nacionalistas en Europa. Siglo XX'' (Madrid: Síntesis, 1998, 2ª ed [[2004]]). *''Los nacionalismos en la España contemporánea (siglos XIX y XX)'' (Barcelona: Hipòtesi, 1999). * ''Entre Ginebra y Berlín. La cuestión de las minorías nacionales y la política internacional en Europa, [[1914]]-[[1939]]'' (Madrid: Akal, [[2001]]). * ''¡Fuera el invasor! Nacionalismos y movilización bélica durante la guerra civil española, [[1936]]-1939'' (Madrid: Marcial Pons, [[2006]]). * ''Imperios de muerte. La guerra germano-soviética, [[1941]]-[[1945]]'' (Madrid: Alianza, [[2007]]). * ''Patriotas y demócratas. El discurso nacionalista español después de Franco'' (Madrid: Catarata, [[2010]]). * ''La sombra del César. Santiago Montero Díaz, una biografía entre la nación y la revolución'' (Granada: Comares, [[2012]]). * ''Las patrias ausentes. Estudios sobre historia y memoria de las migraciones ibéricas (1830-1960)"'' (Oviedo: Genueve Eds., [[2014]]). * ''Las utopías pendientes. Una breve historia del mundo desde 1945'' (Barcelona: Crítica, [[2015]]). * ''Camarada invierno. Experiencia y memoria de la División Azul, 1941-1945'' (Barcelona: Crítica, 2016; 2ª ed. en capa branda, 2017). * ''Los colores de la patria. Símbolos nacionales y vida política en la España contemporánea'' (Madrid: Tecnos, 2017). Con Javier Moreno Luzón. * ''España en democracia, 1975-2011'' (Barcelona/Madrid: Crítica/Marcial Pons, 2017; 2ª ed. en capa branda, 2020). Con Lina Gálvez e Javier Muñoz Soro. *''Suspiros de España. El nacionalismo español, 1808-2018'' (Barcelona: Crítica, 2018; 2ª ed. 2020). *''El frente del Este. Historia y memoria de la guerra germano-soviética, 1941-1945'' (Madrid: Alianza, 2018). *''Patriotas transnacionales. Ensayos sobre nacionalismos y transferencias culturales en el siglo XX'' (Madrid: Cátedra, 2019). *''Un ruso blanco en la División Azul. Memorias de Vladímir Kovaleski (1941)'' (Barcelona: Galaxia Gutenberg, 2019). Edición e introdución, con Oleg Beyda. *''Guaridas del lobo. Memorias de la Europa autoritaria, 1945-2020'' (Barcelona: Crítica, 2021). *''Volver a Stalingrado. El frente del este en la memoria europea, 1945-2021'' (Barcelona: Galaxia Gutenberg, 2022). *''Imperios y danzas. Nacionalismo y pluralidad territorial en el fascismo español, 1930-1975'' (Madrid: Marcial Pons, 2022, no prelo). ;Obras colectivas *''La Galicia Austral: La inmigración gallega en la Argentina'' (Bos Aires: Biblos, 2001). Editor. *''Los enemigos de España'' (Madrid: CEPC, 2010). Coeditor con F. Sevillano. *''Los heterodoxos de la patria. Biografías de nacionalistas atípicos en la España del siglo XX'' (Granada: Comares, 2011). Coeditor con Fernando Molina. *''Nacidos para mandar. Liderazgo, política y poder: Perspectivas comparadas'' (Madrid: Tecnos, 2012). Coeditor con Ludger Mees. *''Ser españoles. Imaginarios nacionalistas en el siglo XX'' (Barcelona: RBA, 2012). Coeditor con Javier Moreno Luzón. *''Imaginarios y representaciones de España durante el franquismo'' (Madrid: Casa de Velázquez, 2014). Coeditor con Stéphane Michonneau *''Historia mundial de España'' (Barcelona: Destino, 2018). *''Patrias diversas, ¿misma lucha? Alianzas transnacionales en el mundo de entreguerras (1912-1939)'' (Barcelona: Eds. Bellaterra, 2020). Coeditor con E. Ucelay-Da Cal e A. Gonzàlez i Vilalta. *''Patrias lejos de casa. Nacionalismo español, migración y exilio en Europa y América (1870-2010)'' (Zaragoza: PUZ, 2020). Coeditor con Marcela García Sebastiani. === En inglés === ;Ensaio * ''Historiographical Approaches to Nationalism in Spain'' (Saarbrücken/Fort Lauderdale: Breitenbach, [[1993]]). * ''Catalan Nationalism and the Quest for Independence in the Twenty-First Century: A Historical Perspective'' (Antwerp: Peristyle, 2020, NISE Essays 5). * ''Sites of the Dictators. Memories of Authoritarian Europe, 1945-2020'' (Londres: Routledge, 2021). *''The Spanish Blue Division on the Eastern Front, 1941-1945. War, Occupation, Memory'' (Toronto: University of Toronto Press, 2022). ;Obras colectivas * ''Nationalism in Europe: Past and Present'' (Santiago de Compostela: USC, [[1994]]), 2 vols. Coed. con J. G. Beramendi e R. Máiz. * ''Metaphors of Spain. Representations of Spanish National Identity in the 20th century'' (Nova York/Oxford: Berghahn, 2017; 2ª ed. en capa branda, 2021). Coed. con J. Moreno Luzón. * ''War Veterans and the World after 1945. Cold War Politics, Decolonization, Memory'' (Londres: Routledge, 2018; 2ª ed. en capa branda, 2020). Coed. con Angel Alcalde. *''Regionalism and Modern Europe. Identity Constructions and Movements from 1890 to the Present Day'' (Londres: Bloomsbury, 2018). Coed. con Eric Storm. *''Emotions and Everyday Nationalism in Modern European History'' (Londres: Routledge, 2020). Coed. con Andreas Stynen e Maarten Van Ginderachter. *''The First World War and the Nationality Question in Europe. Global Impact and Local Dynamics'' (Leiden/Boston: Brill, 2020). === En alemán === * ''Die spanische Blaue Division an der Ostfront, 1941-1945. Zwischen Kriegserfahrung und Erinnerung'' (Münster: Aschendorff Verlag, 2016). * ''Die bewegte Nation. Der spanische Nationalgedanke, 1808-2019'' (Hamburgo: Hamburger Edition, 2019). Segunda edición: Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung, 2020. === Noutras linguas === * En francés: ''Icônes littéraires et stéréotypes sociaux. L'image des immigrants galiciens en Argentina (1800-1960)'' (Besançon: Presses Universitaires de Franche-Comté, 2013). * En catalán: ''Internacionalitzant el nacionalisme. El catalanisme polític i la qüestió de les minories nacionals a Europa, 1914-1936'' (Catarroja/Valencia: Afers/PUV, 2010) e ''El catalanisme davant del feixisme (1919-2018)'' (Maçanet de la Selva: Gregal, 2018), coed. con Enric Ucelay-Da Cal e A. Gonzàlez i Vilalta. * En portugués: ''Fascismo, guerra e memória. Olhares ibéricos e europeus'' (Porto Alegre: EdiPUCRS/ USC, 2016). *En ruso: con Oleg Beyda (ed.), ''' '''V. I. Kovalevskii, ''Ispanskaia grust'. Golubaia diviziia i pokhod v Rossiiu, 1941 – 1942 gg.'' (San Petersburgo: Nestor, 2021). == Recoñecementos == En 1999 recibiu o Premio Losada Diéguez de Investigación pola súa obra ''Emigrantes, caciques e indianos.'' En 2002 recibiu o [[Premio Manuel Murguía de ensaio]] xunto con [[Raúl Soutelo Vázquez]] pola obra ''As cartas do destino''. En outubro de 2019, a súa obra ''Suspiros de España. El nacionalismo español, 1808-2018'' (Barcelona: Crítica, 2018) foi galardoada co Premio Nacional de Ensaio do Ministerio de Cultura de España.<ref>{{Cita web|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2019/10/29/xose-manoel-nunez-seixas-premio-nacional-ensayo/00031572359396089331999.htm|xornal=La Voz de Galicia|título=Xosé Manoel Núñez Seixas, Premio Nacional de Ensayo|data-acceso=29/10/2019}}</ref> En [[2020]] foi [[Premio Ramón Piñeiro de Ensaio]] por ''De imperios e danzas: poéticas da pluralidade territorial no fascismo español (1930-1975).''<ref>{{Cita web|título=Xosé Manuel Núñez Seixas gaña o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/nunez-seixas-gana-premio-ramon-pineiro/20201221195855112263.html|xornal=Nós Diario|data=21/12/2020}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.fervenzasliterarias.gal/index.php/novas/xose-manuel-nunez-seixas-gana-o-premio-ramon-pineiro-de-ensaio-2020|páxina-web=fervenzasliterarias.gal|título=Xosé Manuel Núñez Seixas gaña o Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2020|data-acceso=19 de febreiro de 2022|apelidos=Redacción|data-publicación=22 de decembro de 2020}}</ref> En novembro de 2021 recibiu o V Premio Internacionald de Ensaio Memorial Walter Benjamin, por ''Volver a Stalingrado. La guerra germano-soviética en la memoria europea (1945-2021).'' == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20140112161424/http://www.usc.es/export/sites/default/gl/departamentos/hiscoamg/descargas/CV_xespx.pdf Currículo na USC] {{es}} * [https://web.archive.org/web/20130120144334/http://www.ngzg.geschichte.uni-muenchen.de/personen/ls_baumeister/nunez_seixas/index.html Currículo na LMU] {{Control de autoridades}} {{Composición do Consello da Cultura Galega}} {{ORDENAR:Nunnez Seixas, Xose Manoel}} [[Categoría:Personalidades da historiografía de Galicia]] [[Categoría:Profesores da Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Nados en Ourense]] [[Categoría:Nados en 1966]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua castelá]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] [[Categoría:Catedráticos da Universidade de Santiago de Compostela]] 16jpcv65e21n6mu3ih1pjahg7j165g1 0 237679 6166232 5544748 2022-08-24T12:13:43Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Sargo<br/>''Diplodus sargus'' | status = LC | status_ref = <ref name=U>Pollard, D. ''et al''. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170155/42736975 White Seabream. ''Diplodus sargus''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2019-3. Consultada o 20 de xaneiro de 2020.</ref> | image = Diplodus sargus 01.jpg | image_width = 260px | image_caption = Fotografía dun sargo | image2 = Diplodus sargus helenae.jpg | image2_widyh = 260px | image2_caption = Debuxo dun sargo | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. sargus''' | binomial = '''Diplodus sargus''' | binomial_authority = ([[Linnaeus]], [[1758]]) | range_map = Diplodus sargus sargus mapa.svg | range_map_width = 260px | range_map_caption = [[Área de distribución]] de '''''Diplodus sargus''''' | subdivision_ranks = [[Subespecies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' }} O '''sargo''', '''''Diplodus sargus''''',<ref name=RAG>[https://academia.gal/dicionario/-/termo/sargo sargo] no ''[[Dicionario da RAG]]''.</ref> é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2020) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no WoRMS. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> Propio das costas do [[Atlántico|Atlántico oriental]] (incluído o [[Mediterráneo]]), desde o [[golfo de Biscaia]] até [[Suráfrica]],<ref name = FAO/> é obxecto de [[pesca]], xa que é moi apreciado pola súa carne.<ref name=RAG/> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi definida en [[1758]] por [[Linneo]], na 10ª edición do seu ''[[Systema Naturae]]'', baixo o nome de ''Sparus sargus''.<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=127053 ''Diplodus sargus'' (Linnaeus, 1758)] no [[WoRMS]] Consultado o 20 de xaneiro de 2020.</ref><ref name=FAO/> === Etimoloxía === Para a do [[genus|xénero]] véxase ''[[Diplodus]]''. O [[especie|epíteto específico]], ''sargus'' é o nome [[latino]] deste peixe, que deriva do [[grego antigo]] σαργός ''sargós''.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/sargo sargo] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome hoxe en día válido, a especie coñeceuse tamén polos [[sinónimo]]s seguintes: *''Sargus rondelettii'' <small>[[Achille Valenciennes|Valenciennes]], 1830</small><br/> *''Sargus vetula'' <small>Valenciennes 1830</small><br/> *''Sparus sargus'' <small>Linnaeus, 1758</small> ([[protónimo]]) === Outros nomes vulgares galegos === Ademais de '''sargo''', o nome recomendado pola [[Real Academia Galega]] e o empregado nos máis dos portos de Galicia, a miúdo pronunciado ''sargho'', tamén se coñece con estes outros nomes.{{sfn|Ríos Panisse, M. C.|1977|pp=269-270}} {{Div col|cols=2}} *Bicuda ([[San Cibrao, Lieiro, Cervo|San Cibrao]]) *Bruxa ([[Muros]]) *Cachanécora ([[Noia]], ao pequeno) *Pataraña (Muros) *Sargha ([[Sada]], [[Sardiñeiro, Fisterra|Sardiñeiro]], [[Panxón, Nigrán|Panxón]], ao grande) *Sargho picudo ([[Ares]]) *Sargueta ([[Rinlo, Ribadeo|Rinlo]], ao pequeno) *Xargho ([[Lira, Carnota|Lira]]) {{Fin div col}} === Subespecies === Na actualidade só se recoñece unha [[subespecie]]:<ref name=W/> * ''Diplodus sargus cadenati'' <small>(de la Paz, ''et al''., 1974)</small>, que se encontra nas costas [[Europa|europeas]] e da [[África occidental]], aasí como nas illas de [[Arquipélago de Madeira|Madeira]] e as [[Illas Canarias|Canarias]].<ref>Carpenter, K. E.; Russell, B. & Pollard, D. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170278/1307598 Moroccan white Seabream., ''Diplodus sargus'' ssp. ''cadenati''] na ''Lista vermella'' da [[UICN]]. Versión 2019-3. Consultada o 20 de xaneiro de 2020.</ref> Outras subespecies que se consideraban anteriormente, hoxe son consideradas como especies independentes:<ref name=W/> * ''Diplodus sargus ascensionis'', como ''[[Diplodus ascensionis]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus sargus capensis'', como ''[[Diplodus capensis]]'' <small>(Smith, 1846)</small> * ''Diplodus sargus helenae'', como ''[[Diplodus helenae]]'' <small>(Sauvage, 1879)</small> * ''Diplodus sargus kotschyi'', como ''[[Diplodus kotschyi]]'' <small>(Steindachner, 1876)</small> * ''Diplodus sargus lineatus'', como ''[[Diplodus lineatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> == Características == Os caracteres máis identificativos do sargo son os maxilares, con oito [[dente]]s incisivos e cortantes, e o [[corpo]], con de sete a oito estreitas bandas transversais amouradas nos flancos, e coa parte superior do [[Aleta|pedúnculo caudal]] transversal negra.{{sfn|Miller, Peter J. ''et al''|1999|p=194}}{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=156}}{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} Estas bandas van esvaecendo coa idade do animal até chegaren a desaparecer nos exemplares máis grandes, excepto a última banda, a situada no pedúnculo da cola, que é a máis grosa e escura e nunca desaparece.{{cómpre referencia}} O [[corpo]] do sargo é forma ovalada, de cor gris claro cunha tonalidade prateada (agás as ''bandas transversais''), sendo o espazo interocular e o fociño máis escuro.<ref name=FAO/> O corpo está compimido lateralmente.<ref name=FAO/>{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=156}}{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}}{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=287}} Presenta [[escama]]s nas [[meixela]]s e no [[Opérculo (peixes)|opérculo]]. A [[boca]] é terminal, lixeiramente [[protráctil]].<ref name=FAO/> O [[fociño]] é arredondado, e os [[beizo|labios]] son delgados. Cada maxilar ([[maxilar superior]] e [[mandíbula]] ou inferior) presenta oito [[dente]]s incisivos en posición máis ou menos vertical; no maxilar superior hai tres series de dentes molariforms (en formma de moa) e no inferior dúas (ocasionalmente tres).<ref name=FAO/>{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=156}} As [[aleta|aletas dorsais]] teñen de 11 a 12 raios espiñentos (raramente 13) e de 12 a 16 raios brandos, e a [[Aleta|aleta anal]] ten 3 raios espiñentos e de 12 a 14 brandos.<ref name=FAO/>{{sfn|Muus|Nielsen|1998|p=196}} As aletas pectorais rematan en afiadas puntas e alcanzan a orxe da anal. A [[Aleta|aleta caudal]] é moi empla e fendida (bifurcada) no centro.<ref name=FAO/>{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=156}} Posúe de 58 a 68 [[escamas]] na [[liña lateral]].<ref name=FAO/> O tamaño máximo deste peixe pode alcanzar os 45 cm de lonxitude,{{sfn|Muus|Nielsen|1998|p=196}} aínda que o normal é que mida 20–25&nbsp;cm.{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=157}} == Hábitat e distribución == === Hábitat === O sargo é unha especie [[litoral]] que vive sobre fondos [[rocha|rochosos]] ou [[area|areosos]] con [[rocha]]s ou cerca delas, a profundidades entre os 0 e os 50 m.{{sfn|Pajuelo|Lorenzo|2002}} Os individuos xuvenís forman [[cardume]]s en augas pouco profundas sobre leitos de pradarías submarinas (por exemplo, de ''[[Zostera]]'' sp.), e poden adentrarse en [[estuario|esteiros]] de [[auga salobre|augas salobres]].<ref name=FAO/>{{sfn|Miller, Peter J. ''et al''|1999|p=194}}{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=156}} Os adultos son solitarios. === Distribución === A especie distribúese polas costas do [[Atlántico]] oriental e unha pequena parte do oeste do [[océano Índico]], desde o [[golfo de Biscaia]] e o [[mar Cantábrico]] chegando cara ao sur até [[Suráfrica]], incluídas as illas de [[Arquipélago de Madeira|Madeira]] e as [[Canarias]], o [[Mediterráneo]] e (raramente) o [[mar Negro]]. Ocasionalmente atópanse individuos nas costas do océano Índico de Suráfrica, [[Madagascar]] e [[Mozambique]] e, moi raramente, noutros lugares do océano Índico, como en [[Omán]].<ref name = FAO>[http://www.fao.org/fishery/species/2370/en [[FAO]] Fisheries and Aquaculture Department. ''Diplodus sargus'' (Valenciennes, 1830)] Consultada o 20 de xaneiro de 2020.</ref> En [[Galicia]] a súa presenza é constante durante todo o ano, pero aumenta na primavera e no verán, despois da época da [[desova]], na que se achega á costa. As crías a finais do verán poden verse nas [[poza]]s das rochas na [[baixamar]].{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} A primeira cita [[científica]] da súa presenza en augas galegas débese a [[José Cornide Saavedra|Cornide]], en [[1788]], na súa obra ''Ensayo de una historia de los peces y otras producciones marinas de la costa de Galicia arreglado al sistema del caballero Carlos Linneo con un tratado de las diversas pescas y de las redes y aparejos con que se practican''.<ref>[http://books.google.com/books?id=kPs-AAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Jos%C3%A9+Cornide%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&num=100&as_brr=4&ei=_SulS9-ZKojUlQTyxrWtCA&hl=es&cd=1#v=onepage&q=&f=false ''Ensayo de una historia de los peces y de otras producciones marinas de la costa de Galicia arreglado al sistema del caballero Carlos Linneo''].</ref> == Bioloxía == A [[alimento|alimentación]] dos individuos xuvenís é [[omnívora]], e comen [[alga]]s e [[invertebrados]] [[bentos|bentónicos]] (principalmente pequenos [[crustáceos]] e [[moluscos]], e tamén [[Coral (animal)|corais]],<ref name=FAO/> sendo os adultos exclusivamennte [[carnívoro]]s, [[depredación|predando]] sobre crustáceos, moluscos ([[mexillón]]s e [[Lapa (molusco)|lapas]]) e [[equinodermos]].{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|pp=156-157}}{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} Grazas aos seus dentes molariformes poden triturar as cunchas dos [[bivalvos]], e mesmo poden comeren [[Ourizo de mar|ourizos de mar]]. É un peixe sutil, astuto, e dotado dunha certa memoria.{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=287}} O sargo [[Reprodución|reprodúcese]] no período comprendido entre xaneiro e marzo, alcanzando a [[sexo|madurez sexual]] aos dous anos de idade, cando miden uns 17 cm.{{sfn|Rodríguez Villanueva, X. L. ''et al''.|1994|p=157}} Coma outros espáridos, os sargos son parcialmente [[hermafroditismo|hermafroditas]]. Algúns [[macho]]s transfórmanse en [[femia]]s.{{sfn|Miller, Peter J. ''et al''|1999|p=194}} == Interese pesqueiro, comercial e deportivo == [[Ficheiro:Sargo 02-01.JPG|miniatura|180px|Sargos na praza de abastos do [[O Grove|Grove]].]] A carne do sargo é moi prezada.{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=287}}{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} En toda a súa [[área de dispersión]] capturáronse, no ano [[2016]], sobre todo mediante [[Pesca|pesca artesanal]], 4 078 toneladas. Ademais, nalgúns lugares é obxecto de cría en [[acuicultura]], obténdose, por este procedemento, 174 toneladas no ano [[2010]].<ref name=FAO/> En Galicia [[pesca|péscase]] comercialmente con [[trasmallo]], [[palangre]], [[miño (pesca)|miño]], [[liña]], etc.{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} É un trofeo moi aprezado tanto polos [[deporte|deportistas]] de cana, debido á gran resistencia que ofrece unha ves prendido ao [[anzol]], coma os que practican a [[pesca|pesca submarina]].{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} O [[engado]] máis apropiado para a súa captura son os [[cangrexo]]s recollidos cando acaban de efectuar a [[Écdise|muda]], que é cando están máis brandos.{{sfn|Rodríguez Solórzano ''et al''.|1983|p=119}} Adoita cociñarse ao forno cando é grande, e á grella ou á prancha cando son pequenos. Segundo datos da Plataforma Tecnolóxica de Pesca ''Pesca de Galicia.com'', as capturas desta especie durante os últimos anos representaron unhas descargas nas [[lonxa]]s galegas de entre 350 e 460 toneladas (449,4 t en [[2012]]).<ref>{{Cita web |url=http://www.pescadegalicia.com/default.htm |título=Pescadegalicia.com |data-acceso=29 de novembro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20101129040825/http://www.pescadegalicia.com/default.htm |dataarquivo=29 de novembro de 2010 |urlmorta=yes }}</ref> == Ameazas == Non se identificaron ameazas importantes para esta especie; porén, a pesca intensiva nalgún lugares e a conseguintge redución do tamaño dos espécimes, son posíbeis ameazas.<ref name=U/> == Estado de conservación == Na opinión da [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel global, ''Diplodus sargus'' está moi estendido no Atlántico oriental, e péscase ao longo de toda a súa [[área de distribución]], experimentando algúns descensos localizados da súa poboación, e unha posíble redución do tamaño da área. Porén, esta especie está moi estendida e non se rexistraron descensos mundiais significativos. Polo tanto, o seu status cualifícase como ''LC'' (pouco preoculante). No [[golfo Pérsico]], ''Diplodus sargus'' é unha das especies de espáridos máis comúns, e representa unha parte importante das capturas de espáridos en [[Kuwait]], aída que tamén se cualifica nesta zona como ''LC''. En [[Europa]] esta especie é de importancia comercial en toda a súa extensión europea, pero está moi estendida e localmente é abundante, polo que, así mesmo, cualifícase como ''LC''.<ref name=U/> == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{wikispecies}} {{Galizionario}} === Bibliografía === * Abellán, E. & García-Alcázar, A. (1995): "Pre-growth and growth experiences with white seabream (''Diplodus sargus sargus'', Linnaeus, 1758) and sharpsnout seabream (''Diplodus puntazzo'', Cetti, 1977)". ''Cahiers Options Méditerranéennes'' '''16''': 57–63. * Bargelloni, L.; Alarcón, J. A.; Älvarez, M. C.; Penzo, E.; Magoulas, A.; Palma, J. & Patarnello, T. (2005): "The Atlantic–Mediterranean transition: Discordant genetic patterns in two seabream species, ''Diplodus puntazzo'' (Cetti) and ''Diplodus sargus'' (L.)". ''Molecular Phylogenetics and Evolution'' '''36''' (3): 523-535. * Bauchot, M. L. & Hureau, J. C. (1986): "Sparidae". En: P. J. P. Whitehead; M. L., Bauchot; J. C. Hureau; J. Nielsen & E. Tortonese (eds.), ''Fishes of the north-eastern Atlantic and the Mediterranean'', 2 vols. [[París]]: [[UNESCO]]. ISBN 92-3-002215-2 (vol. 1), ISBN 92-3-002308-6 (vol. 2), pp. 883-907. * Bauchot, M. L. & Smith, M. M. (1984): [http://www.fao.org/3/ad468e/ad468eMH.pdf "Sparidae"]. En: W. Fischer & G. Bianchi (eds.), ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Western Indian Ocean (Fishing Area 51)''. [[Roma]]: [[FAO]]. * Bauchot, M. L. & Pras, A. (1982): ''Guía de los peces de mar de España y de Europa''. [[Barcelona]]: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2820-683-6. * Bodington, P. (2000): "Enterprise experiences in the culture of new sparids". ''Cahiers Options Méditerranéennes'' '''47''' : 135–139. * De la Paz, R. M.; Bauchot, M. L. & Daget, J. (1973): "Les Diplodus (Perciformes, Sparidae) du groupe Sargus: systématique et phylogénie". ''Ichthyologia'' '''5''': 113–128. * Dirección Xeral de Formación Pesqueira (1999): ''Guía do consumidor de peixe fresco''. [[Santiago de Compostela]]: [[Xunta de Galicia]]. * Fischer, W.; Bauchot, M. L. & Schneider, M. (1987): ''Fiches FAO d'identification des espèces pour les besoins de la pêche. (Révision 1). Méditerranée et mer Noire. Zone de Pêche 37. Volume 2: Vertébrés''. ([http://www.fao.org/3/x0170f/x0170f77.pdf "Sparidae"]). Roma: FAO. * Miller, Peter J. & Loates, Michael J. (1999): ''Peces de España y Europa''. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2821-123-X. * Muus, Bent J. & Nielsen, Jørgen G. (1998): ''Peces de mar del Atlántico y el Mediterráneo''. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2821-161-2. * Pajuelo, J. G. & J. M. Lorenzo (2002): "Growth and age estimation of ''Diplodus sargus cadenati'' (Sparidae) off the Canary Islands". ''Fisheries Research'' '''59''': 93-100. * [[María do Carme Ríos Panisse|Ríos Panisse, M. C.]] (1977): ''Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galicia. I. Invertebrados y peces. Con anotaciónes etimológicas por [[Antón Santamarina|Antonio Santamarina]]''. ''Verba, Anuario gallego de filología, Anejo 7''. [[Santiago de Compostela]]: [[USC|Universidad de Santiago de Compostela]]. ISBN 84-7191-008-X. * Rodríguez Solórzano, Manuel; Sergio Devesa Regueiro e Laura Soutullo Garrido (1983): ''Guía dos peixes de Galicia''. [[Vigo]]: [[Editorial Galaxia]]. ISBN 84-7154-433-4. * Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneraluidades, clasificación e orde perciformes''. Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 978-84-7507-784-0. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodus]]'' === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus_sargus/classification/ ''Diplodus sargus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/205145 White Seabream. ''Diplodus sargus'' (Linnaeus 1758)] na [[EOL]]. * [http://www.pescaderiascorunesas.es/productos/ficha/?id=77 Ficha] en pescaderiascorunesas.es {{es}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] [[Categoría:Animais descritos en 1758]] [[Categoría:Taxons descritos por Linné]] 60fovf2x2bwqa03cg5z8znvb9g17fxx 0 244510 6166477 4920511 2022-08-24T22:06:51Z 89.7.27.218 Actualizada documentación wikitext text/x-wiki {{Illa | nome = A Marola | nome_orixinal = | mapa = {{Mapa de localización |Galicia |label=A Marola |alt=Localización da Marola |position=right |lat_deg=43 |lat_min=27 |lat_seg=50 |lon_deg=-8 |lon_min=-20 |lon_seg=-8 |marksize=10 |float=right |caption= |width=300 }} | lenda = | imaxe = Marola1.jpg | pé_imaxe = Vista dende o mar da illa da Marola | país = {{GLZ}} | entidade_territorial = | opc_entidade = | provincia = [[Provincia da Coruña|A Coruña]] | arquipélago = | mar = [[Océano Atlántico]] | coordenadas = {{Coordenadas|43|24|23|N|8|20|8|W|display=inline,title}} | distancia = | superficie = | longo = | largo = | altitude = | perímetro = | poboación = Deshabitada | densidade = | xentilicio = | capital = | tipo = | lingua_propia = }} '''A Marola''' é un pequeno illote situado fronte á [[costa de Dexo-Serantes]], no concello de [[Oleiros]] na [[Comarca da Coruña]]. == Xeografía == A Marola está situada xusto na confluencia das rías de [[Ría de Ferrol|Ferrol]], [[Ría de Betanzos|Betanzos]] e [[Ría da Coruña|Coruña]], polo que é unha zona de correntes e ondas debido ás cales xurdiu o refrán: "Quen pasou a Marola, pasou a mar toda".<ref>[http://mgfotoletrasgaliza.blogspot.com.es/2013/08/a-marola-seixo-branco.html A Marola, Seixo Branco]</ref> Esta zona oleirense foi declarada [[monumento natural]] en 1998. O illote pódese observar, cunha magnífica vista do [[Cabo Prior]], a [[Ría de Ares]], o [[faro de Mera]] e da cidade da Coruña, dende o [[Seixo Branco]], pertencente á xa nomeada costa de Dexo-Serantes. Os concellos da Coruña e Oleiros adicaron senllas rúas ao illote no barrio de [[Monte Alto, A Coruña|Monte Alto]]<ref>[http://galego.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2016/06/07/calle-marola-sera-verano-primera-peatonal-monte-alto/0003_201606H7C1995.htm A rúa Marola será este verán a primeira peonil de Monte Alto]</ref> e en [[Dexo, Oleiros|Dexo]],<ref>[http://galego.lavozdegalicia.es/coruna/2008/11/26/0003_7346432.htm Oleiros vai investir case 600.000 euros nunha nova campaña de asfaltado de rúas]</ref> respectivamente. == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:A Marola - panoramio - Santi Garcia (1).jpg|A Marola. </gallery> == Notas == {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Ligazóns externas=== *[http://www.medioruralemar.xunta.es/es/areas/conservacion/espazos_protexidos/rede_galega/monumento_natural/costa_de_dexo/ Xunta de Galicia. Consellería do Medio Rural e do Mar. Costa de Dexo]{{Ligazón morta|data=agosto de 2018 }} *[./Https://www.infoleiros.com/2022/07/sabes-de-donde-proviene-el-dicho-quen-pasou-a-marola-pasou-a-mar-toda/ ¿Sabes de dónde proviene el dicho «quen pasou a Marola pasou a mar toda»?] *{{cita libro|url=http://www.aelg.org/resources/centrodoc/members/paratexts/pdfs/autor184/PT_paratext7870.pdf|dataacceso=9-9-2016|nome=Xavier|apelidos=Seoane|ligazón-autor=Xavier Seoane|título=Roteiro polas Mariñas de Oleiros|editorial=[[Asociación de Escritores en Lingua Galega]], [[Deputación da Coruña]]|data=2013}} {{Illas Galegas}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Marola}} [[Categoría:Oleiros]] [[Categoría:Illas da provincia da Coruña]] fr86of2ys9t2yoki8uxg5oef1rs55vm 0 258128 6166655 6158217 2022-08-25T11:32:36Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{Pfam_box | Símbolo = Integrin_alphaVbeta3 | Name = Dominios extracelulares de integrina alfaV beta3 | imaxe = PDB 1jv2 EBI.jpg | width = | lenda = Estrutura do segmento extracelular de integrina alfaV beta3.<ref name="pmid11546839">{{Cita publicación periódica |author=Xiong JP, Stehle T, Diefenbach B, ''et al.'' |title=Crystal structure of the extracellular segment of integrin alphaV beta3 |journal=Science |volume=294 |issue=5541 |pages=339–45 |year=2001 |pmid=11546839 |pmc=2885948 |doi=10.1126/science.1064535 |url=}}</ref> | Pfam = PF08441 | Pfam_clan = CL0159 | InterPro = IPR013649 | SMART = | PROSITE = | SCOP = 1jv2 | TCDB = | OPM family = | OPM protein = | PDB = {{PDB2|1jv2}}, {{PDB2|1l5g}}, {{PDB2|1m1x}}, {{PDB2|1u8c}} }} {{Pfam_box | Símbolo = Integrin_alpha | Name = Rexión citoplasmática de integrina alfa | imaxe = PDB 1dpk EBI.jpg | width = | lenda = Estrutura da proteína [[chaperona]] PAPD.<ref name="pmid10446050">{{Cita publicación periódica |author=Sauer FG, Fütterer K, Pinkner JS, Dodson KW, Hultgren SJ, Waksman G |title=Structural basis of chaperone function and pilus biogenesis |journal=Science |volume=285 |issue=5430 |pages=1058–61 |year=1999 |pmid=10446050 |doi= 10.1126/science.285.5430.1058|url=}}</ref> | Pfam = PF00357 | InterPro = IPR000413 | SMART = | PROSITE = PDOC00215 | SCOP = 1dpk | TCDB = | OPM family = 197 | OPM protein = 2knc | PDB = {{PDB2|1dpk}}, {{PDB2|1dpq}}, {{PDB2|1kup}}, {{PDB2|1kuz}}, {{PDB2|1m8o}}, {{PDB2|1s4w}} }} {{Pfam_box | Símbolo = Integrin_beta | Name = Cadea beta de integrina | imaxe =Integrinalpha.png | width = | lenda = | Pfam = PF00362 | InterPro = IPR002369 | SMART = SM00187 | PROSITE = PDOC00216 | SCOP = 1jv2 | TCDB = | OPM family = | OPM protein = | PDB = {{PDB2|1jv2}}, {{PDB2|1kup}}, {{PDB2|1kuz}}, {{PDB2|1l3y}}, {{PDB2|1l5g}}, {{PDB2|1m1x}}, {{PDB2|1m8o}}, {{PDB2|1s4x}}, {{PDB2|1txv}}, {{PDB2|1ty3}}, {{PDB2|1ty5}}, {{PDB2|1ty6}}, {{PDB2|1ty7}}, {{PDB2|1tye}}, {{PDB2|1u8c}} }} {{Pfam_box | Símbolo = Integrin_b_cyt | Name = Dominio citoplasmático de integrina beta 7: complexo coa filamina | imaxe = PDB 2brq EBI.jpg | width = | lenda = Estrutura cristalina da filamnina a repetición 21 en complexo co péptido de cola citoplasmático da integrina beta7 | Pfam = PF08725 | Pfam_clan = | InterPro = IPR014836 | SMART = | PROSITE = | MEROPS = | SCOP = 1m8O | TCDB = | OPM family = | OPM protein = | CAZy = | CDD = }} As '''integrinas''' son [[proteína]]s [[receptor transmembrana|receptoras transmembrana]] da superficie celular, que median a adhesión das [[célula (bioloxía)|células]] aos elementos que as rodean, como poden ser outras células ou os compoñentes da [[matriz extracelular]]. Na [[transdución de sinais]] as integrinas pásanlle á célula información sobre a composición química e estado mecánico da matriz extracelular. Por tanto, ademais de transmitiren forzas mecánicas a través das delicadas membranas, están implicadas na [[sinalización celular]] e na regulación da forma, motilidade e [[ciclo celular]]. As integrinas [[transdución de sinais|transducen]] información desde a matriz extracelular á célula, pero tamén revelan o estado da célula ao exterior, o que permite dar respostas flexibles aos cambios no ambiente da célula, por exemplo permitindo que as [[plaqueta]]s realicen a [[coagulación do sangue]]. Hai moitos tipos de integrinas, e na superficie de moitas células pode haber á vez varios tipos. As integrinas son de vital importancia para todos os animais e atopáronse en todos os animais que foron estudados, desde as simples [[porifera|esponxas]] aos [[mamífero]]s. Nos humanos, as integrinas foron moi estudadas. As integrinas actúan xunto con outras [[proteína]]s, como as [[cadherina]]s, as da [[superfamilia das inmunoglobulinas]], [[molécula de adhesión celular|moléculas de adhesión celular]], [[selectina]]s e [[sindecano]]s para mediaren as interaccións e comunicacións célula-célula e célula-matriz extracelular. As integrinas unen a superficie celular con compoñentes da matriz extracelular como a [[fibronectina]], [[vitronectina]], [[coláxeno]] e [[laminina]]s. == Estrutura == As integrinas son sempre [[heterodímero]]s, polo que están formadas por dúas cadeas polipeptídicas de distinto tipo, chamadas subunidades α (alfa) e β (beta). Nos [[mamífero]]s, caracterizáronse dezaoito subunidades α e oito β, mentres que o [[xenoma]] da mosca ''[[Drosophila]]'' codifica só cinco subunidades α e dúas β, e o [[nematodo]] ''[[Caenorhabditis elegans]]'' só posúe xenes para dúas subunidades α e unha β.<ref name=hump>{{Cita publicación periódica | author= Humphries M.J. | title= Integrin structure | journal=Biochem. Soc. Trans. | volume=28 | issue=4 |pages= 311–339 | year=2000 | pmid= 10961914 | doi = 10.1042/0300-5127:0280311}}</ref> Tanto as subunidades α coma as β penetran na membrana plasmática e posúen pequenos dominios citoplasmáticos.<ref name="pmid2977331">{{Cita publicación periódica | author = Nermut MV, Green NM, Eason P, Yamada SS, Yamada KM | title = Electron microscopy and structural model of human fibronectin receptor | journal = EMBO J. | volume = 7 | issue = 13 | pages = 4093–9 | year = 1988 | pmid = 2977331 | pmc = 455118 | doi = | url =}}</ref> '''alfa''' {| class="wikitable" border="1" style="text-align:center" |- ! xene ! proteína ! sinónimos |- | [[ITGA1]] | [[CD49a]] | VLA1 |- | [[ITGA2]] | [[CD49b]] | VLA2 |- | [[ITGA3]] | [[CD49c]] | VLA3 |- | [[ITGA4]] | [[CD49d]] | VLA4 |- | [[ITGA5]] | [[CD49e]] | VLA5 |- | [[ITGA6]] | [[CD49f]] | VLA6 |- | [[ITGA7]] | [[ITGA7]] | FLJ25220 |- | [[ITGA8]] | [[ITGA8]] | |- | [[ITGA9]] | [[ITGA9]] | RLC |- | [[ITGA10]] | [[ITGA10]] | |- | [[ITGA11]] | [[ITGA11]] | HsT18964 |- | [[ITGAD]] | [[CD11D]] | FLJ39841 |- | [[ITGAE]] | [[CD103]] | HUMINAE |- | [[ITGAL]] | [[CD11a]] | LFA1A |- | [[ITGAM]] | [[CD11b]] | MAC-1 |- | [[ITGAV]] | [[CD51]] | VNRA, MSK8 |- | [[ITGA2B]] | [[CD41]] | GPIIb |- | [[ITGAX]] | [[CD11c]] | |} '''beta''' {| class="wikitable" border="1" style="text-align:center" |- ! xene ! proteína ! sinónimos |- | [[ITGB1]] | [[CD29]] | FNRB, MSK12, MDF2 |- | [[ITGB2]] | [[CD18]] | LFA-1, MAC-1, MFI7 |- | [[ITGB3]] | [[CD61]] | GP3A, GPIIIa |- | [[ITGB4]] | [[ITGB4|CD104]] | |- | [[ITGB5]] | [[ITGB5]] | FLJ26658 |- | [[ITGB6]] | [[ITGB6]] | |- | [[ITGB7]] | [[ITGB7]] | |- | [[ITGB8]] | [[ITGB8]] | |} Ademais, fórmanse variantes dalgunhas das subunidades por [[splicing diferencial]]; por exemplo hai catro variantes da subunidade β-1. Por medio de combinaciòns entre as subunidades α e β poden orixinarse 24 integrinas diferentes, aínda que o número varía segundo diferentes estudos.<ref name="hynes1">{{Cita publicación periódica |author=Hynes R |title=Integrins: bidirectional, allosteric signaling machines |journal=Cell |volume=110 |issue=6 |pages=673–87 |year=2002 |pmid=12297042 |doi = 10.1016/S0092-8674(02)00971-6}}</ref> As subunidades de integrina ocupan todo o grosor da [[membrana plasmática]] e en xeral teñen curtos dominios citoplasmáticos duns 40–70 [[aminoácido]]s. A excepción é a subunidade β-4, que ten un dominio citoplasmático de 1088 aminoácidos, un dos dominios citoplasmáticos máis longos coñecidos en proteínas de membrana. Fóra da célula, as cadeas α e β están moi xuntas nun tramo duns 23&nbsp;[[nanómetro|nm]]; os 5&nbsp;nm finais do extremo [[N-terminal]] de cada cadea forman unha rexión de unión ao [[ligando]] para os compoñentes da matriz extracelular. A [[masa molecular]] das subunidades de integrina pode variar de 90&nbsp;[[dalton (unidade)|kDa]] a 160&nbsp;kDa. As subunidades β teñen catro secuencias repetidas ricas en [[cisteína]]. Tanto as subunidades α coma as β poden unirse a varios [[catión]]s [[divalente]]s. O papel dos catións divalentes na subunidade α non se coñece, pero poderían estabilizar os pregamentos da proteína. Os catións nas subunidades β son máis interesantes: están directamente implicados en [[composto de coordinación|coordinar]] polo menos algúns dos ligandos aos que se unen as integrinas. As integrinas poden clasificarse de varios modos. Por exemplo, un subconxunto das cadeas α ten un elemento estrutural adicional (ou "dominio") inserido cara ao extremo N-terminal, chamado dominio alfa-A (así chamado porque ten unha estrutura similar aos dominios A que se encontran na proteína [[factor de von Willebrand]]; tamén se chama dominio α-I). As integrinas que levan este dominio únense aos [[coláxeno]]s (por exemplo, as integrinas α1 β1, e α2 β1), ou ben actúan como [[molécula de adhesión celular|moléculas de adhesión]] célula-célula (como as integrinas da familia β2). Este dominio α-I é o [[sitio de unión]] de ligandos desas integrinas. As integrinas que non teñen ese dominio na cadea alfa, téñeno no seu sitio de unión a ligandos na subunidade β. En ambos os casos, os dominios A presentan ata tres sitios de unión a catións divalentes. Un está permanentemente ocupado ás concentracións fisiolóxicas dos catións divalentes, e contén un ión calcio ou magnesio, que son os principais catións divalentes no sangue a concentracións medias de 1,4&nbsp;mM (para o calcio) e 0,8&nbsp;mM (magnesio). Os outros dous sitios serán ocupados por catións cando se unan os ligandos, polo menos no caso de ligandos que teñan un aminoácido de [[cadea lateral]] ácida nos seus sitios de interacción. A presenza dun aminoácido ácido é característico no sitio de interacción coa integrina de moitas proteínas da matriz extracelular, por exemplo como parte da secuencia de aminoácidos [[Arxinina]]-[[Glicina]]-[[Ácido aspártico]] (ou "RGD" utilizando os símbolos dunha letra dos aminoácidos). === Estrutura de alta resolución === Malia os moitos anos de esforzo que se dedicaron a descubrir a estrutura de alta resolución das integrinas, a resolución desta demostrou ser todo un reto: as proteínas de membrana son clasicamente difíciles de purificar, e as integrinas son ademais grandes, complexas e están enlazadas a moitas cadeas ramificadas de azucres, xa que presentan unha elevada [[glicosilación]]. Para realizar esta tarefa combináronse as imaxes de baixa resolución da integrina GPIIbIIIa intacta extraída con deterxentes, que se obtiveron utilizando microscopía electrónica, e datos de técnicas indirectas que investigan as propiedades en solución das integrinas usando ultracentrifugación e dispersión da luz, con alta resolución cristalográfica fragmentaria ou datos de resonancia magnética nuclear (NMR) de dominios simples ou apareados dunha cadea de integrina, e os modelos moleculares postulados para o resto das cadeas. A pesar destes amplos esforzos, a [[cristalografía de raios X|estrutura cristalina de raios X]] obtida para a rexión extracelular completa dunha integrina, a αvβ3, foi unha sorpresa.<ref>{{Cita publicación periódica |author=Xiong JP |title=Crystal structure of the extracellular segment of integrin αvβ3 |journal=Science |volume=294 |issue=5541 |pages=339–345 |year=2001 |pmid=11546839 |pmc=2885948 |doi = 10.1126/science.1064535 |last2=Stehle |first2=T |last3=Diefenbach |first3=B |last4=Zhang |first4=R |last5=Dunker |first5=R |last6=Scott |first6=DL |last7=Joachimiak |first7=A |last8=Goodman |first8=SL |last9=Arnaout |first9=MA}}</ref> Mostraba que a molécula estaba pregada tomando unha forma de V invertido que potencialmente pon os sitios de unións ao ligando preto da membrana plasmática. A estrutura cristalina da mesma integrina tamén se obtivo cando estaba unida a un pequeno ligando que contiña a secuencia de aminoácidos RGD, que era o fármaco ''[[cilengitide]]''.<ref>{{Cita publicación periódica |author=Smith J |title=Cilengitide Merck |journal=Curr Opin Investig Drugs |volume=4 |issue=6 |pages=741–5 |year=2003 |pmid=12901235}}</ref> Como se detallou antes, isto finalmente revelou por que os catións divalentes (nos dominios A) son esenciais para a unión do ligando RGD ás integrinas. A interacción de ditas secuencias coas integrinas crese que é un interruptor principal por medio do cal a matriz extracelular exerce os seus efectos sobre o comportamento da célula. Este tipo de estrutura formula moitas preguntas, especialmente as referidas á unión de ligandos e transdución de sinais. O sitio de unión ao ligando está dirixido cara ao extremo C-terminal da integrina, a rexión na que a molécula emerxe da membrana celular. Se emerxe perpendicularmente da membrana, o sitio de unión ao ligando aparentemente quedaría obstruído, especialmente porque os ligandos da integrina son normalmente compoñentes masivos e moi enlazados con outros da matriz extracelular. Sábese pouco do ángulo que forma a proteína de membrana co plano da membrana; isto é un problema difícil de encarar coas tecnoloxías das que se dispón actualmente. O que se asume por defecto é que emerxen formando estruturas con forma de ''piruleta'', pero non hai probas disto. Parece que as hélices transmembrana de integrina están inclinadas (ver a sección "Activación" máis adiante), o cal suxire que as cadeas extracelulares poden tamén non ser perpendiculares con respecto á superficie da membrana. Aínda que se viu que a estrutura cristalina cambiaba pouco unha vez que se unía a droga ''cilengitide'', a hipótese actual é que o funcionamento da integrina implica cambios de forma que moven o sitio de unión ao ligando a unha posición máis accesible, lonxe da superficie da célula, e este cambio de forma tamén causa o envío intracelular de sinais. Hai moita literatura científica que apoia este esquema, pero quizais a evidencia máis importante implica o uso de [[anticorpo]]s, que só recoñecen as integrinas cando están unidas aos seus ligandos, ou están activadas. Como a marca ou pegada que deixa un anticorpo sobre a súa diana é aproximadamente un círculo duns 3&nbsp;nm de diámetro, a resolución desta técnica é baixa. Aínda así, estes ''anticorpos de sitios de unión inducidos por ligando'' ou anticorpos LIBS (''Ligand-Induced-Binding-Sites'') mostran inequivocamente que ocorren de forma rutineira cambios drásticos na forma das integrinas, pero non se sabe aínda a forma que adopta a estrutura. === Activación === Cando se liberan na membrana os novos dímeros de integrina sintetizados pola célula, especúlase que se encontran na mesma conformación "dobrada" revelada polos estudos estruturais descritos antes. Unha liña de pensamento considera que esta forma dobrada lles impide interaccionar cos seus ligandos, aínda que as formas pregadas poden predominar nas estruturas de microscopía electrónica de alta resolución de integrinas unidas a ligando da matriz extracelular. Por tanto, polo menos nos experimentos bioquímicos, os dímeros de integrina aparentemente non deben estar despregados para preparalos ou activalos e permitir a súa unión á matriz extracelular. Nas células, a activación é realizada pola proteína [[talina]], que se une á cola β do dímero de integrina e cambia a súa conformación.<ref name="pmid15157154">{{Cita publicación periódica | author = Calderwood DA | title = Talin controls integrin activation | journal = Biochem. Soc. Trans. | volume = 32 | issue = Pt3 | pages = 434–7 | year = 2004 | pmid = 15157154 | doi = 10.1042/BST0320434 | url =}}</ref><ref name="pmid10497155">{{Cita publicación periódica | author = Calderwood DA, Zent R, Grant R, Rees DJ, Hynes RO, Ginsberg MH | title = The Talin head domain binds to integrin beta subunit cytoplasmic tails and regulates integrin activation | journal = J. Biol. Chem. | volume = 274 | issue = 40 | pages = 28071–4 | year = 1999 | pmid = 10497155 | doi = 10.1074/jbc.274.40.28071| url =}}</ref> As cadeas α e β de integrina son ambas as dúas proteínas transmembrana de clase I, é dicir, atravesan a membrana como unha soa [[hélice alfa]] transmembrana. Desafortunadamente, as hélices son demasiado longas, e estudos recentes suxiren que, para o caso da integrina gpIIbIIIa, están inclinadas unha con respecto a outra e con respecto ao plano da membrana. A unión da talina altera o ángulo de inclinación da hélice transmembrana da cadea β3 en sistemas modelo e isto pode reflectir un estadio do proceso de sinalización de dentro da célula a fóra que activa as integrinas.<ref name="PMID20308986">{{Cita publicación periódica | author = Shattil SJ, Kim C, Ginsberg MH| title = The final steps of integrin activation: the end game | journal =Nat Rev Mol.Cell Biol. | volume = 11 | pages = 288–300| year = 2010 | pmid = 20308986 | doi = 10.1038/nrm2871 | url = | issue = 4}}</ref> Ademais, as proteínas talinas poden dimerizarse<ref name="pmid8031639">{{Cita publicación periódica | author = Goldmann WH, Bremer A, Häner M, Aebi U, Isenberg G | title = Native talin is a dumbbell-shaped homodimer when it interacts with actin | journal = J. Struct. Biol. | volume = 112 | issue = 1 | pages = 3–10 | year = 1994 | pmid = 8031639 | doi = 10.1006/jsbi.1994.1002 | url =}}</ref> e isto pénsase que intervén na agrupación dos dímeros de integrina que leva á formación dunha [[adhesión focal]] (conxuntos de moléculas de adhesión á matriz). Recentemente, atopouse que as proteínas [[Kindlina-1]] e [[Kindlina-2]] interaccionan coa integrina e actívana.<ref name="pmid19240021">{{Cita publicación periódica | author = Harburger DS, Bouaouina M, Calderwood DA | title = Kindlin-1 and −2 directly bind the C-terminal region of beta integrin cytoplasmic tails and exert integrin-specific activation effects | journal = J. Biol. Chem. | volume = 284 | issue = 17 | pages = 11485–97 | year = 2009 | pmid = 19240021 | pmc = 2670154 | doi = 10.1074/jbc.M809233200 | url =}}</ref> == Función == As integrinas teñen dúas funcións principais: * Unen a célula coa matriz extracelular. * Transducen sinais desde a matriz extracelular á célula. Porén, están tamén implicadas nunha ampla gama doutras actividades biolóxicas, como a vixilancia inmunitaria, migración celular, e unión á célula de certos [[virus]], como os [[adenovirus]], [[ecovirus]], [[hantavirus]], e virus da [[glosopeda]]. Unha función salientable das integrinas pode verse na molécula [[glicoproteína IIb/IIIa|GPIIbIIIa]], unha integrina da superficie das [[plaqueta]]s do sangue responsable da unión da [[fibrina]] nun [[coágulo sanguíneo]] en desenvolvemento. A GPIIbIIa incrementa drasticamente a súa afinidade de unión pola fibrina/fibrinóxeno por medio da asociación das plaquetas co coláxeno exposto no sitio da lesión. Ao asociárense as plaquetas co coláxeno, a GPIIbIIIa cambia de forma, de tal xeito que pode unirse á fibrina e outros compoñentes sanguíneos para formar a matriz do coágulo e parar a perda de sangue. === Adhesión da célula á matriz extracelular === As integrinas acoplan a [[matriz extracelular]] de fóra da célula co [[citoesqueleto]] (en particular cos [[microfilamento]]s) de dentro da célula. O ligando da matriz extracelular ao que se unen as integrinas está definido polas unidades α e β concretas das que estean feitas as integrinas. Entre os ligandos das integrinas están a [[fibronectina]], [[vitronectina]], [[coláxeno]], e [[laminina]]. A conexión entre a célula e a matriz extracelular pode axudar á célula a soportar forzas de arrastre sen ser arancada da matriz extracelular. A capacidade dunha célula de crear este tipo de enlaces é tamén de importancia vital na [[ontoxenia]]. A adhesión das células é tamén importante para a resistencia das células cancerosas a certas terapéuticas, como os [[anticorpo monoclonal|anticorpos monoclonais]].<ref>Mraz, M.; Zent, C. S.; Church, A. K.; Jelinek, D. F.; Wu, X.; Pospisilova, S.; Ansell, S. M.; Novak, A. J. et al. (2011). "Bone marrow stromal cells protect lymphoma B-cells from rituximab-induced apoptosis and targeting integrin α-4-β-1 (VLA-4) with natalizumab can overcome this resistance". British Journal of Haematology 155 (1): 53–64. doi:10.1111/j.1365-2141.2011.08794.x. PMID 21749361.</ref> A adhesión das células á matriz extracelular é un requirimento básico para poder construír un organismo pluricelular. As integrinas non son simples ganchos, senón que proporcionan sinais críticos sobre a natureza do ambiente que rodea á célula. Os sinais das integrinas, xunto cos sinais que orixinan nos receptores os factores de crecemento solubles como o [[factor de crecemento endotelial vascular|VEGF]], [[factor de crecemento epidérmico|EGF]], e moitos outros, impoñen a decisión celular sobre que acción biolóxica debe tomar a célula, como a adhesión, movemento, morte, ou diferenciación. Deste modo, as integrinas están no centro de moitos procesos biolóxicos. A adhesión da célula ten lugar por medio da formación de complexos de [[adhesión celular]], os cales constan de integrinas e moitas proteínas citoplasmáticas como a [[talina]], [[vinculina]], [[paxilina]], e alfa-[[actinina]]. Estas actúan regulando [[quinase]]s como a FAK ([[quinase de adhesión focal]]) e os membros da familia da [[quinase Src]] para [[fosforilación|fosforilar]] substratos como o p130CAS, recrutando así adaptadores de sinalización como [[CRK]]. Estes complexos de adhesión únense ao citoesqueleto de [[actina]]. As integrinas serven, pois, para unir dúas redes a través da membrana plasmática: a matriz extracelular e o sistema de filamentos de actina intracelulares. A integrina alfa6beta4 é unha excepción: únese ao sistema de [[filamento intermedio|filamentos intermedios]] de [[queratina]] das [[célula epitelial|células epiteliais]]. As adhesións focais son grandes complexos moleculares xerados ao interaccionaren as integrinas coa matriz extracelular, despois da súa agrupación. Os agrupamentos ou ''clusters'' seguramente proporcionan sitios de unión intracelular dabondo como para permitir a formación de complexos de sinalización estables no lado citoplasmático da membrana celular. As adhesións focais conteñen ligandos de integrinas, moléculas de integrinas, e proteínas de placa asociadas. A unión é impulsada polos cambios de enerxía libre.<ref name="pmid20805876">{{Cita publicación periódica | author = Olberding JE, Thouless MD, Arruda EM, Garikipati K | editor1-last = Buehler | editor1-first = Markus J. | title = The non-equilibrium thermodynamics and kinetics of focal adhesion dynamics | journal = PLoS ONE | volume = 5 | issue = 8 | pages = e12043 | year = 2010 | pmid = 20805876 | pmc = 2923603 | doi = 10.1371/journal.pone.0012043 | url =}}</ref> Como xa se mencionou, estes complexos conectan a matriz extracelular cos feixes de actina. A tomografía crioelectrónica revela que a adhesión focal contén partículas da membrana plasmática cun diámetro de 25 ± 5&nbsp;nm, espazadas aproximadamente 45&nbsp;nm.<ref name="pmid20694000">{{Cita publicación periódica | author = Patla I, Volberg T, Elad N, Hirschfeld-Warneken V, Grashoff C, Fässler R, Spatz JP, Geiger B, Medalia O | title = Dissecting the molecular architecture of integrin adhesion sites by cryo-electron tomography | journal = Nat. Cell Biol. | volume = 12 | issue = 9 | pages = 909–15 | year = 2010 | pmid = 20694000 | doi = 10.1038/ncb2095 | url =}}</ref> O tratamento co inhibidor da quinase Rho [[Y-27632]] reduce o tamaño da partícula, e é moi mecanosensible.<ref name="urlMechanosensitive channels">{{Cita web | url = http://www.ks.uiuc.edu/Research/MscLchannel/ | title = Mechanosensitive channels | author = Gullingsrud J, Sotomayor M | authorlink = | coauthors = | date = | format = | work = | publisher = Theoretical and Computational Biophysics Group, Beckman Institute for Advanced Science and Technology: University of Illinois at Urbana-Champaign| pages = | language = | archiveurl = | archivedate = | quote = | accessdate = }}</ref> Unha importante función das integrinas nas células en [[cultivo de tecidos|cultivos de tecidos]] é o seu papel na [[migración celular]]. As células adhírense ao substrato por medio das súas integrinas. Durante o movemento, a célula crea novas unións co substrato que ten diante e ao mesmo tempo libera as adhesións que tiña detrás. Cando se liberan do seu substrato, as moléculas de integrina son recaptadas pola célula por [[endocitose]]; son transportadas a través da célula ata a súa parte frontal (con respecto ao avance da célula) polo [[ciclo endocítico]], onde son engadidas outra vez á superficie. Deste modo, son reutilizadas ciclicamente, e permiten que a célula forme novas unións na súa parte frontal. Aínda non está claro se a migración celular en cultivos de tecidos é un artefacto do procesamento das integrinas, ou se esa migración celular dependente de integrinas tamén ocorre nos organismos vivos. === Transdución de sinais === As integrinas xogan un importante papel na [[sinalización celular]].<ref name="Lewin2007">{{Cita libro|author=Benjamin Lewin|title=Cells|url=http://books.google.com/books?id=2VEGC8j9g9wC&pg=PA671|accessdate=26 November 2010|year=2007|publisher=Jones & Bartlett Learning|isbn=978-0-7637-3905-8|pages=671–}}</ref> A conexión coas moléculas da matriz extracelular pode causar que se envíe un sinal ao interior da célula por medio de [[proteína quinase]]s que están indirecta e temporalmente conectadas co extremo intracelular da molécula de integrina, probablemente seguindo os cambios de forma estimulados directamente pola unión das moléculas da matriz extracelular. Os sinais que recibe a célula por medio da integrina poden estar relacionados con: * [[proliferación celular]], * [[división celular]], * supervivencia da célula, * [[diferenciación celular]], e * [[apoptose|apoptose (morte celular programada)]]. == Integrinas de vertebrados == As seguintes son algunhas das integrinas que se encontran en vertebrados: {| class="wikitable" | '''Nome''' || '''Sinónimos''' || '''Distribución''' || '''Ligandos''' |- | '''α₁β₁''' ||VLA-1 || Moitas células || [[Coláxeno]]s, [[laminina]]s<ref name="lodish">{{Cita libro | author = Krieger M, Scott MP, Matsudaira PT, Lodish HF, Darnell JE, Zipursky L, Kaiser C, Berk A | authorlink = | editor = | others = | title = Molecular cell biology | edition = fifth | language = | publisher = W.H. Freeman and CO | location = New York | year = 2004 | origyear = | pages = | quote = | isbn = 0-7167-4366-3 | oclc = | doi = | url = | accessdate =}}</ref> |- | '''α₂β₁''' || VLA-2|| Moitas células || Coláxenos, lamininas<ref name=lodish/> |- | '''α₃β₁''' || VLA-3|| Moitas células || Laminina-5 |- | '''[[VLA-4|α₄β₁]]''' || VLA-4<ref name=lodish/> || Células [[hematopoético|hematopoéticas]] || [[Fibronectina]], [[VCAM-1]]<ref name=lodish/> |- | '''[[alfa-5 beta-1|α₅β₁]]''' || VLA-5; receptor da fibronectina || Moi estendido || [[Fibronectina]]<ref name=lodish/> e [[proteinase]]s |- | '''alfa-6 beta-1|α₆β₁''' || VLA-6; receptor de laminas || Estendido || Lamininas |- | '''alfa-7 beta-1|α₇β₁''' || || Músculo, glioma || Lamininas |- | '''[[LFA-1|α_Lβ₂]]''' || LFA-1<ref name=lodish/> || [[Linfocito T|linfocitos T]] || [[ICAM-1]], [[ICAM-2]]<ref name=lodish/> |- | '''[[Integrina alfa M|α_Mβ₂]]''' || Mac-1, CR3<ref name=lodish/> || [[Neutrófilo]]s e [[monocito]]s || Proteínas do [[plasma sanguíneo|plasma]], ICAM-1<ref name=lodish/> |- | '''[[Glicoproteína IIb/IIIa|α_IIbβ₃]]''' || Receptor do fibrinóxeno; gpIIbIIIa <ref>http://www.vetpathology.org/cgi/reprint/34/1/61.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070127085457/http://www.vetpathology.org/cgi/reprint/34/1/61.pdf |date=27 de xaneiro de 2007 }} Vet Path01 34:61-73 (1997)</ref> || [[Plaqueta]]s<ref name=lodish/> || Fibrinóxeno, fibronectina<ref name=lodish/> |- | '''alfa-v beta-1|α_Vβ₁''' || || Melanoma ocular; tumores neurolóxicos || [[Vitronectina]]; fibrinóxeno |- | '''[[alfa-v beta-3|α_Vβ₃]]''' || Receptor da vitronectina<ref name="pmid10037797">{{Cita publicación periódica | author = Hermann P, Armant M, Brown E, Rubio M, Ishihara H, Ulrich D, Caspary RG, Lindberg FP, Armitage R, Maliszewski C, Delespesse G, Sarfati M | title = The vitronectin receptor and its associated CD47 molecule mediates proinflammatory cytokine synthesis in human monocytes by interaction with soluble CD23 | journal = J. Cell Biol. | volume = 144 | issue = 4 | pages = 767–75 | year = 1999 | pmid = 10037797 | pmc = 2132927 | doi = 10.1083/jcb.144.4.767| url = http://www.jcb.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=10037797}}</ref> || Células endoteliais activadas, melanoma, glioblastoma|| [[Vitronectina]],<ref name="pmid10037797"/> fibronectina, fibrinóxeno, [[osteopontina]], Cyr61 |- | '''[[alfa-v beta-5|α_Vβ₅]]''' || || Moi estendido, especialmente en [[fibroblasto]]s, e [[célula epitelial|células epiteliais]] || [[Vitronectina]] e [[adenovirus]] |- | '''alfa-v beta-6|α_Vβ₆''' || || Epitelio en proliferación, especialmente en [[pulmón]] e [[glándula mamaria]] || [[Fibronectina]]; TGFβ1+3 |- | '''alfa-v beta-8|α_Vβ₈''' || || Tecido neural; nervios periféricos || [[Fibronectina]]; TGFβ1+3 |- | '''α₆β₄''' || || Células epiteliais<ref name=lodish/> || [[Laminina]]<ref name=lodish/> |} As integrinas beta-1 interaccionan con moitas cadeas alfa de integrinas. Os [[knockout de xenes|knockouts de xenes]] de integrinas en [[rato knockout|ratos]] non son sempre letais, o cal indica que durante o [[desenvolvemento embrionario]], a función dunha integrina pode substituírse coa doutra para permitir a supervivencia. Algunhas integrinas están na superficie celular nun estado inactivo, e poden ser activadas rapidamente, ou postas nun estado con capacidade de unirse aos seus [[ligando]]s, pola acción de [[citocina]]s. As integrinas poden adoptar varias formas diferentes ben definidas ou "estados conformacionais". Unha vez activadas, o estado conformacional cambia para estimular a unión de ligandos, o cal despois activa os receptores (tamén inducindo cambios de forma) para orixinar unha [[transdución de sinais]] de fóra a dentro da célula. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{commons|Category:Integrins|Integrins}} * ELM - LIG_RGD [http://elm.eu.org/elms/elmPages/LIG_RGD.html]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104201715/http://elm.eu.org/elms/elmPages/LIG_RGD.html |date=04 de novembro de 2013 }} * ELM - LIG_Integrin_isoDGR_1 [http://elm.eu.org/elms/elmPages/LIG_Integrin_isoDGR_1.html]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113070555/http://elm.eu.org/elms/elmPages/LIG_Integrin_isoDGR_1.html |date=13 de novembro de 2013 }} * [https://web.archive.org/web/20131105005117/http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/integrin MBInfo - Integrins] * [http://macromoleculeinsights.com/integrin.php The Integrin Protein] * [http://www.youtube.com/watch?v=8DOTnKHFTTg Talin substrate for calpain] – PMAP [[The Proteolysis Map]] animation. * MeshName - Integrins [http://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2011/MB_cgi?mode=&term=Integrins] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Proteínas]] 8z64s0bf2if585wvhe7zix7vact1umn 14 258874 6166340 3088940 2022-08-24T14:31:37Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Pobos indoeuropeos]] k2qik2y2ybcvm1zjvulprsi89kegtqr 0 267692 6166238 6121985 2022-08-24T12:35:02Z Xabier Cid 1093 Data de falecemnto wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |11 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |22 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |aínda viva |{{Idade en anos e días|18|9|1911}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Asunción Rodríguez López, de [[Chamosiños, Trasmiras|Chamusiños]] ([[Trasmiras]]), que fixo os 108 o 30 de abril de 2021<ref>{{Cita web|título=Las 108 primaveras de la “abuela” de la provincia|url=https://www.farodevigo.es/ourense/2021/05/03/108-primaveras-josefa-abuela-provincia-50612884.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-05-03|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=María José|apelidos=Álvarez}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] a77p9adpehncrj00ogyyzqu0bd5i2qs 6166240 6166238 2022-08-24T12:37:29Z Xabier Cid 1093 /* Listaxe de persoas galegas supercentenarias */ reordeno wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |22 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |aínda viva |{{Idade en anos e días|18|9|1911}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Asunción Rodríguez López, de [[Chamosiños, Trasmiras|Chamusiños]] ([[Trasmiras]]), que fixo os 108 o 30 de abril de 2021<ref>{{Cita web|título=Las 108 primaveras de la “abuela” de la provincia|url=https://www.farodevigo.es/ourense/2021/05/03/108-primaveras-josefa-abuela-provincia-50612884.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-05-03|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=María José|apelidos=Álvarez}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] nhrpgbs1l8ghnbwxwjubo1nieehih7h 6166242 6166240 2022-08-24T12:38:51Z Xabier Cid 1093 /* A persoa máis vella de Galicia */ wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Asunción Rodríguez López, de [[Chamosiños, Trasmiras|Chamusiños]] ([[Trasmiras]]), que fixo os 108 o 30 de abril de 2021<ref>{{Cita web|título=Las 108 primaveras de la “abuela” de la provincia|url=https://www.farodevigo.es/ourense/2021/05/03/108-primaveras-josefa-abuela-provincia-50612884.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-05-03|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=María José|apelidos=Álvarez}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] jfpwfq98rl91kk64iwxh2s5f6oaor6e 6166243 6166242 2022-08-24T12:39:56Z Xabier Cid 1093 /* A persoa máis vella de Galicia */ wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- | |align=center| |23 de agosto de 2022 | | |align=center| |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Asunción Rodríguez López, de [[Chamosiños, Trasmiras|Chamusiños]] ([[Trasmiras]]), que fixo os 108 o 30 de abril de 2021<ref>{{Cita web|título=Las 108 primaveras de la “abuela” de la provincia|url=https://www.farodevigo.es/ourense/2021/05/03/108-primaveras-josefa-abuela-provincia-50612884.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-05-03|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=María José|apelidos=Álvarez}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] s10u5rckl1ceaera49b4dfgi2k7qr8e 6166244 6166243 2022-08-24T12:49:11Z Xabier Cid 1093 retiro unha finada wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- | |align=center| |23 de agosto de 2022 | | |align=center| |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] swia1reo15j25wo7sh7ihzn0d87ozbu 6166245 6166244 2022-08-24T12:50:52Z Xabier Cid 1093 /* A persoa máis vella de Galicia */ actualizo wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[Luis Torras]] |align=center| |23 de agosto de 2022 |Aínda vivo |{{Idade en anos e días|21|12|1912}} |align=center|[[Vigo]] |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911|23|08|2022}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== No século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021. #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Josefa Andreu Ojeda, de [[Teis, Vigo|Teis]] ([[Vigo]]), que fixo os 108 o 17 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Josefa Andreu, la abuela de Vigo con 108 años y "cabeciña" envidiable|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/vida-superar-cien-anos/20211114010516875761.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-14|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=B.|nome=M.|apelidos2=E.|nome2=A.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 107 o 7 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] qzn2ws3oe1it5zdfxk4987dybjmfomw 6166246 6166245 2022-08-24T12:57:18Z Xabier Cid 1093 Actualizo wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[Luis Torras]] |align=center|H |23 de agosto de 2022 |Aínda vivo |{{Idade en anos e días|21|12|1912}} |align=center|[[Vigo]] |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911|23|08|2022}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== Durante as dúas primeiras décadas o século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[Paquita Salguero Camarero]]. Desde o 23 de agosto de 2022. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021 ata o 23 de agosto de 2022 #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. Foi o primeiro varón en ser a persoa máis vella de Galicia en máis de vinte anos. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 108 o 7 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 107 anos o 23 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref>. *Estrella Sanmiguel Sexto, de [[San Tomé de Insua, Vila de Cruces|San Tomé de Ínsua]] ([[Vila de Cruces]]), que fixo os 107 anos o 21 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=La niña con “estrella” que se adelantó a la I Guerra Mundial y sobrevivió a tres pandemias|url=https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2021/06/21/nina-estrella-adelanto-i-guerra-53983885.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-06-21|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Xan|apelidos=Salgueiro}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] 8x72fzpbbp6k23oq09kavgsp720e4v3 6166251 6166246 2022-08-24T13:07:41Z Xabier Cid 1093 /* Persoas semisupercentenarias e centenarias */ limpo un pouco wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[Luis Torras]] |align=center|H |23 de agosto de 2022 |Aínda vivo |{{Idade en anos e días|21|12|1912}} |align=center|[[Vigo]] |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911|23|08|2022}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== Durante as dúas primeiras décadas o século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[Paquita Salguero Camarero]]. Desde o 23 de agosto de 2022. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021 ata o 23 de agosto de 2022 #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. Foi o primeiro varón en ser a persoa máis vella de Galicia en máis de vinte anos. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 108 o 7 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dos noches en el parador de Baiona para celebrar los 108 años de Paquita|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2022/05/07/dos-noches-parador-baiona-celebrar-108-anos-paquita/0003_202205SY7P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2022-05-07|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Portabales}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref><ref>{{Cita web|título=La abuela xalleira cumplió 108 años - Adiante Galicia|url=https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2022/05/12/la-abuela-xalleira-cumplio-108-anos.html|data=2022-05-12|data-acceso=2022-08-24|lingua=es}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 108 anos o 23 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dolores González, veciña de Sober, cumpre 108 anos|url=https://osil.info/dolores-gonzalez-vecina-de-sober-cumpre-108-anos/|páxina-web=O Sil, periódico en galego de información xeral.|data=2022-05-23|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref><ref>{{Cita web|título=Una de las abuelas de la provincia cumple 108 años en Antas de Ulla|url=https://www.elprogreso.es/articulo/comarcas/abuelas-provincia-cumple-108-anos-antas-ulla/202207221142591590611.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2022-07-22|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Arsenio|apelidos=Coto}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] duwiwn4c0mwnwhri3fpjra70pjgd2sz 6166252 6166251 2022-08-24T13:09:56Z Xabier Cid 1093 /* Listaxe de persoas galegas supercentenarias */ wikitext text/x-wiki Coñécense coa expresión '''[[persoa supercentenaria]]s''' os individuos da [[Humano|especie humana]] que superan os 110 anos de vida. En Galicia existen rexistros de case dúas ducias de persoas que superaron os 110 anos, das que case todas foron mulleres. En Galicia, chegar a ser unha persoa supercentenaria a principios do século XXI supón superar en case trinta de anos a [[esperanza de vida]]. Chámaselle '''persoa semisupercentenaria''' a que fai os 105 anos de vida<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref>. A galega máis anciá da historia foi [[Carmela Figueiró]], que chegou aos 113 anos e 209 días. Entre homes só un, [[Alejandro Rivera]] (que se saiba), chegou a superar a barreira dos 110 anos.<ref>[http://www.nealirc.org/Gerontology/OldestManSpain.html The Oldest Man in Spain]</ref> == Listaxe de persoas galegas supercentenarias == Aquí están recollidas 18 persoas galegas das que se sabe que chegaron a ser supercentenarias. Esta lista pode non estar completa. {|class="wikitable sortable" !Orde !Nome !Sexo !Data de nacemento !Data de falecemento !Idade !Concello de nacemento |- |1 |[[Carmela Figueiró]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> |align=center|M | data-sort-value="1883-10-28"|28 de outubro de 1883 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |[[Nigrán]] |- |2 |[[Avelina Mouzo Leis]]<ref>[https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2017/12/28/avelina-mouzo-leis-la-abuela-de-galicia-fallece-pocos-dias-despues-de-cumplir-los-113-anos-.html Avelina Mouzo Leis, la Abuela de Galicia, fallece pocos días después de cumplir los 113 años]</ref> |align=center|M | data-sort-value="1904-12-24"|24 de decembro de 1904 | data-sort-value="2017-12-28"|28 de decembro de 2017 |113 anos e 4 días |[[Vimianzo]] |- |3 |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |29 de abril de 1908<ref>{{Cita novas|data=22 de abril de 2020|título=Falleció Roberta Blanco, la persona de más edad de Galicia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/04/22/fallecio-roberta-blanco-persona-edad-galicia/00031587546702140262507.htm|data-acceso=21 de outubro de 2021|apelidos=Rial|nome=S. G.|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |[[Bergondo]] |- |3 |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | data-sort-value="1882-07-14"|14 de xullo de 1882 | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |[[Castrelo do Val]] |- |4 |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|29 de marzo de 1910 | data-sort-value="2017-09-18"|24 de decembro de 2021 |111 anos e 270 días |[[Pontevedra]] |- |5 |[[Josefa Álvarez|Josefa Álvarez Rodríguez]] |align=center|M | data-sort-value="1906-02-16"|16 de febreiro de 1906 | data-sort-value="2017-09-18"|18 de setembro de 2017 |111 anos e 214 días |[[Ramirás]] |- |6 |[[Alejandro Rivera Santalla]] |align=center|H | data-sort-value="1888-08-28"|28 de agosto de 1888 | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 86 días |[[Ourense]] |- |7 |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | data-sort-value="1907-08-02"|2 de agosto de 1907<ref>[http://elprogreso.galiciae.com/noticia/737614/once-decadas-con-salud "Once décadas con salud"]</ref> |13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |[[Muras]] |- |8 |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | data-sort-value="1902-06-18"|18 de xuño de 1902 | data-sort-value="2013-07-18"|18 de xullo de 2013 |111 anos e 30 días |[[Allariz]] |- |9 |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |19 de novembro de 1909<ref>{{Cita novas|data=8 de novembro de 2020|título=El PSOE despide a la cuntiense Josefina Villaverde, su afiliada más longeva con 110 años|url=https://pontevedraviva.com/xeral/69248/psoe-despide-cuntiense-josefina-villaverde-afiliada-mas-longeva-110-anos/?lang=es|data-acceso=21 de outubro de 2021|lingua=es|xornal=[[Pontevedra Viva]]|apelidos=Viéitez|nome=Oskar}}</ref> |8 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|8|11|2020}} |[[Cuntis]] |- |10 |[[María Nouche]] | align="center" |M | data-sort-value="1911-18-09" |18 de setembro de 1911 |23 de agosto de 2022<ref>{{Cita web|título=La ordense María Nouche, la abuela de Galicia, fallece a los 110 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/ordes/2022/08/24/abuela-galicia-ordense-maria-nouche-fallece-110-anos/00031661330585043610267.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2022-08-24|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=P.|nome=O.}}</ref> |{{Idade en anos e días|18|09|1911|23|08|2022}} |[[Poulo, Ordes|Poulo]] ([[Ordes]]) |- |11 |[[Elisa de Iglesia Alonso]] | align="center" |M | data-sort-value="1895-06-28" |28 de xuño de 1895 | data-sort-value="2006-03-28" |28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |[[Redondela]] |- |12 |[[Ramona Costoyas]] | align="center" |M |10 de agosto de 1909 |4 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|10|8|1909|4|4|2020}} |[[Silleda]] |- |13 |[[Concepción Pichel]] | align="center" |M | data-sort-value="1908-05-11" |11 de maio de 1908<ref>[https://www.diariodepontevedra.es/articulo/caldas-deza/110-primaveras-concha/20180511083143980055.html Las 110 primaveras de Concha]</ref> | data-sort-value="2018-11-28" |28 de novembro de 2018 | {{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |[[Lalín]] |- |14 |[[Rosa Martínez Casais]] | align="center" |M | data-sort-value="1900-05-03" |3 de maio de 1900 | data-sort-value="2010-10-30" |30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |[[A Merca]] |- |15 |[[Pilar Fernández Sobradelo]] | align="center" |M | data-sort-value="1898-02-22" |22 de febreiro de 1898 | data-sort-value="2008-06-21" |21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |[[Rianxo]] |- |16 |[[Juana Rodriguez Matías]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Supercentenarians|nome5=|apelidos-editor5=Vaupel|apelidos-editor4=Robine|nome-editor4=Jean-Marie|apelidos-editor3=Jeune|nome-editor3=Bernard|nome-editor2=Jutta|apelidos-editor2=Gampe|nome-editor=Heiner|apelidos-editor=Maier|páxinas=151-171|url=https://www.demogr.mpg.de/books/drm/007/2-7.pdf|apelidos5=|apelidos=Gómez-Redondo|nome4=|apelidos4=|nome3=|apelidos3=|nome2=Juan Manuel|apelidos2=García González|capítulo=Emergence and verification of supercentenarians in Spain|ISBN=978-3-642-11519-6|ano=2010|editorial=Springer|nome=Rosa|nome-editor5=James W.}}</ref> | align="center" |M | data-sort-value="1886-08-08" |8 de agosto de 1886 | data-sort-value="1996-12-01" |1 de decembro de 1996 |110 anos e 115 días |[[Chandrexa de Queixa]] |- |17 |[[Aurora Lombán]] | align="center" |M | data-sort-value="1897-04-26" |26 de abril de 1897 | data-sort-value="2007-06-25" |25 de xuño de 2007 |110 anos e 60 días |[[Mondoñedo]] |- |18 |[[María Marcote]] | align="center" |M | data-sort-value="1901-09-28" |28 de setembro de 1901 | data-sort-value="2001-10-04" |4 de outubro de 2011 |110 anos e 6 días |[[Fisterra]] |} ==A persoa máis vella de Galicia== Aparecen listadas aquí as persoas que ostentaron o título de seren as máis vellas de Galicia. A maior parte delas foron mulleres. En moitos casos é complexo delimitar se houbo persoas que ocuparon esa posición, ao non haber fontes que sinalen o "comezo do reinado". Neses casos queda o campo en branco. {|class="wikitable sortable" !Nome !Sexo !Desde !Ata !Idade ao morrer !Concello de nacemento |- |[[Luis Torras]] |align=center|H |23 de agosto de 2022 |Aínda vivo |{{Idade en anos e días|21|12|1912}} |align=center|[[Vigo]] |- |[[María Nouche]]<ref name=":1">{{Cita web|título=2021. Personas españolas mayores de 105 años.|url=https://segundacentena.blogspot.com/2012/01/2012-lista-de-personas-espanolas.html|páxina-web=Tengo más de 100|data=2012-01-01|data-acceso=2021-12-29|apelidos=Ibáñez González|nome=Emilio}}</ref> |align=center|M |24 de decembro de 2021 |23 de agosto de 2022 |{{Idade en anos e días|18|9|1911|23|08|2022}} |align=center|[[Ordes]] |- |[[Lulú Vázquez]] |align=center|M |7 de novembro de 2020 |24 de decembro de 2021 |{{Idade en anos e días|29|3|1910|24|12|2021}} |align=center|[[Pontevedra]] |- |[[Josefina Villaverde]] |align=center|M |22 de abril de 2020 |7 de novembro de 2020 |{{Idade en anos e días|19|11|1909|7|11|2020}} |align=center|[[Cuntis]] |- |[[Roberta Blanco]] |align=center|M |28 de novembro de 2018 |22 de abril de 2020 |{{Idade en anos e días|29|4|1908|22|4|2020}} |align=center|[[Bergondo]] |- |[[Concepción Pichel]] |align=center|M |13 de setembro de 2018 |28 de novembro de 2018 |{{Idade en anos e días|11|05|1908|28|11|2018}} |align=center|[[Lalín]] |- |[[Celestina Penabad]] |align=center|M | 28 de decembro de 2017 | 13 de setembro de 2018 |{{Idade en anos e días|2|8|1907|13|09|2018}} |align=center|[[Muras]] |- |[[Avelina Mouzo]] |align=center|M | 18 de xullo de 2013 | data-sort-value="2017-12-28"| 28 de decembro de 2017 | 113 anos e 004 días |align=center|[[Vimianzo]] |- |[[Francisca Barracel]] |align=center|M | 4 de outubro de 2011 | data-sort-value="2013-07-18"| 18 de xullo de 2013 | 111 anos e 030 días |align=center|[[Allariz]] |- |[[María Marcote]] |align=center|M | 30 de outubro de 2010 | data-sort-value="2011-10-04"| 4 de outubro de 2011 | 110 anos e 006 días |align=center|[[Fisterra]] |- | [[Rosa Martínez Casais]] |align=center|M |25 de decembro de 2009 | data-sort-value="2010-10-30"|30 de outubro de 2010 |110 anos e 180 días |align=center|[[A Merca]] |- | [[Purificación Barcón de Azcárraga]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-12-25"|25 de decembro de 2009 |109 anos e 238 días |align=center|[[Neda]] |- | [[Manuela Fernández López]] |align=center|M | | data-sort-value="2009-10-01"|1 de outubro de 2009 |109 anos e 223 días |align=center|[[O Corgo]] |- | [[Pilar Fernández Sobradelo]] |align=center|M |23 de marzo de 2008 | data-sort-value="2008-06-21"|21 de xuño de 2008 |110 anos e 119 días |align=center|[[Rianxo]] |- |[[María Fernández]] |align=center|M |28 de marzo de 2006 | data-sort-value="2008-03-23"|23 de marzo de 2008 |111 anos e 221 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Elisa de Iglesia Alonso]] |align=center|M | | data-sort-value="2006-03-28"|28 de marzo de 2006 |110 anos e 273 días |align=center|[[Redondela]] |- |[[Rosario Fernández Vara]] |align=center|M | | data-sort-value="2004-01-07"|7 de xaneiro de 2004 |109 anos e 096 días |align=center|[[Muros]] |- |[[Ramona Taboada López]] |align=center|M | | data-sort-value="2002-03-27"|27 de marzo de 2002 |109 anos e 158 días |align=center|[[Boimorto]] |- |Alejandro Rivera Santalla |align=center|H | | data-sort-value="1999-11-22"|22 de novembro de 1999 |111 anos e 086 días |align=center|[[Ourense]] |- |[[Carmela Figueiró]] |align=center|M |26 de abril de 1994 | data-sort-value="1997-05-25"|25 de maio de 1997 |113 anos e 209 días |align=center|[[Nigrán]] |- |[[María Alonso Gayoso]] |align=center|M | | data-sort-value="1994-04-26"|26 de abril de 1994 |111 anos e 286 días |align=center|[[Castrelo do Val]] |- |[[Paulina García García-Lozano]] |align=center|M | | data-sort-value="1987-04-18"|18 de abril de 1987 |108 anos e 319 días |align=center|[[Pontecesures]] |} ==A muller máis vella de Galicia== Durante as dúas primeiras décadas o século XXI a muller máis vella de Galicia foi asemade a persoa máis vella. Adoito estas mulleres chegaron a ser supercentenarias, é dicir, chegaron a superar os 110 anos de vida. # [[Paquita Salguero Camarero]]. Desde o 23 de agosto de 2022. # [[María Nouche]]. Desde o 24 de decembro de 2021 ata o 23 de agosto de 2022 #[[Lulú Vázquez]]. Desde o 7 de novembro de 2020 ata o 24 de decembro de 2021. #[[Josefina Villaverde]]. Desde o 22 de abril de 2020 ata o 7 de novembro de 2020. #[[Roberta Blanco]]. Desde o 28 de novembro de 2018 ata o 22 de abril de 2020. # [[Concepción Pichel]]. Desde o 13 de setembro de 2018 ata o 28 de novembro de 2018. # [[Celestina Penabad]]. Desde o 28 de decembro de 2017 ata o 13 de setembro de 2018. # [[Avelina Mouzo]]. Desde o 18 de xullo de 2013 ata o 28 de decembro de 2017. # [[Francisca Barracel]]. Desde o 4 de outubro de 2011 ata o 18 de xullo de 2013. # [[María Marcote]]. Desde o 30 de outubro de 2010 ata o 4 de outubro de 2011. # [[Rosa Martínez Casais]]. Desde o 25 de decembro de 2009 ata o 30 de outubro de 2010. # [[Pilar Fernández Sobradelo]]. Do 23 de marzo de 2008 ao 21 de xuño de 2008. # [[Aurora Lombán]]. De 28 de marzo de 2006 ao 27 de xuño de 2007, se só contamos as mulleres que vivían en Galicia. # [[María Fernández]]. Do 28 de marzo de 2006 ao 23 de marzo de 2008 (vivía nos Estados Unidos). # [[Elisa de la Iglesia Alonso]]. Ata o 28 de marzo de 2006. # [[Rosario Fernández Vara]]. Ata o 7 de xaneiro de 2004. # [[Ramona Taboada López]]. Ata o 27 de marzo de 2002. # [[Carmela Figueiró]]. Do 26 de abril de 1994 ata o 25 de maio de 1997. # [[María Alonso Gayoso]]. Ata o 26 de abril de 1994. # [[Paulina García García-Lozano]]. Ata o 18 de abril de 1987. ==O home máis vello de Galicia== A continuación lístanse unha serie de centenarios, todos eles homes, que ocuparon o posto de seren os varóns máis vellos de Galicia mais non chegaron á categoría de supercentenarios. #[[Luís Torras|Luis Torras]]. Desde o 18 de outubro de 2019. Luis Torras é pintor e naceu en Vigo o 29 de decembro de 1912. Foi o primeiro varón en ser a persoa máis vella de Galicia en máis de vinte anos. #José Prieto. Desde o 27 de agosto ata o 18 de outubro de 2019. José Prieto Corral nacera o 31 de decembro de 1910 no [[O Caneiro, As Pontes de García Rodríguez, As Pontes de García Rodríguez|Caneiro]] ([[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]]), e finou nunha residencia da [[Monte da Zapateira|Zapateira]] ([[Culleredo]]) o [[18 de outubro]] de [[2019]]. Foi labrego e albanel. #Francisco Lestegás. Desde o 30 de xullo de 2016 ao 27 de agosto de 2019. Francisco Lestegás Eiras, coñecido como Paco ou Pancho do Relámpago, nado en [[Marzán, Foz, Foz|Marzán]] ([[Foz]]) o [[30 de novembro]] de [[1910]] e finado no mesmo lugar o [[27 de agosto]] de [[2019]], foi un [[pesca|mariñeiro]] xubilado [[Galicia|galego]]. Estivo enrolado nun barco chamado Relámpago, de onde lle veu o alcume.<ref>{{Cita novas|title=El «abuelo» de Foz y uno de los gallegos más longevos |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/agro/2015/12/04/abuelo-foz-gallegos-longevos/0003_201512X4C12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de decembro de 2015}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=La intensa actividad de Pancho do Relámpago |url=http://www.lavozdegalicia.es/sociedad/2011/09/18/0003_201109SX18P4993.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de setembro de 2011}} {{es}}</ref> # Antonio Santiso, de febreiro de 2015 ao 30 de xullo de 2016. Antonio Santiso Nóvoa, nado en [[San Vicente de Castillón, Pantón|San Vicente de Castillón]] ([[Pantón]]) o [[18 de xullo]] de [[1908]] e finado no [[O Saviñao|Saviñao]] o [[30 de xullo]] de [[2016]], foi un [[labrego]]<ref>{{Cita novas|data=2016-08-02|xornal=La Voz de Galicia|título=Muere en Escairón a los 108 años de edad uno de los gallegos más longevos|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/o-savinao/2016/08/02/muere-escairon-108-anos-edad-gallegos-longevos/00031470090736808199733.htm|lingua=es-ES|data-acceso=2018-01-10}}</ref>. # Evaristo Fernández, de maio de 2014 a febreiro de 2015. Evaristo Fernández García, nado en [[Trabada]] o [[31 de outubro]] de [[1907]] e finado na súa casa da [[A Ría de Abres, Trabada|Ría de Abres]] ([[Trabada]]) o [[17 de febreiro]] de [[2015]], foi un alcalde de barrio até pasados os 100 anos, cargo que mantivo de xeito honorífico.<ref>{{Cita novas|title=Cumple 106 años medicándose solo con una pastilla para dormir |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/11/01/cumple-106-anos-medicandose-solo-pastilla-dormir/0003_201311G1P12991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=1 de novembro de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Evaristo Fernández, el abuelo de Galicia |url=http://www.galiciaunica.es/evaristo-fernandez-el-abuelo-de-galicia/ |publisher=galiciaunica.es |date=7 de novembro de 2014}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/trabada/2015/02/17/fallecio-ria-abres-trabada-evaristo-fernandez-abuelo-galicia/0003_2015021424176606718564.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=18 de febreiro de 2015}} {{es}}</ref>. # Antonio Arenosa, de xuño de 2013 ata maio de 2014. Antonio Arenosa Rodríguez, nado en [[Vigo]] o [[20 de novembro]] de [[1906]] e finado en [[Ponteareas]] o [[9 de maio]] de [[2014]], foi un [[Galicia|galego]] que durante varios anos foi o varón máis vello de Galicia<ref>{{Cita novas|title=El abuelo de Galicia tiene 106 años, práctica cálculo y dice estar «enamorado de la vida» |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/28/enamorado-nunca-vida/0003_201306G28P14991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=28 de xuño de 2013}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2014/05/09/muere-abuelo-galicia/00031399656152000530369.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=9 de maio de 2014}} {{es}}</ref>. #Jesús González, de marzo de 2012 ata xuño de 2013. Jesús González González, nado en [[Pedrafita do Cebreiro]] o [[18 de decembro]] de [[1905]] e finado na mesma localidade o [[26 de xuño]] de [[2013]], foi un labrego [[Galicia|galego]] que viviu toda a súa vida nesta localidade<ref>{{Cita novas|title=Muere el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/06/27/muere-abuelo-galicia/0003_201306G27P14992.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de xuño de 2013}} {{es}}</ref>. #Luis Nadal, ata o 25 de marzo de 2012. Luis Nadal Pagés, nado en [[Palamós]] en xullo de 1905 e finado na [[A Zapateira, Morás, Arteixo|Zapateira]] (na parte pertencente a [[Culleredo]]) o [[25 de marzo]] de [[2012]], foi un empresario e enxeñeiro, que traballara como director dunha fábrica de [[Cemento (construción)|cemento]] e nunhas minas de [[volframio]]. En 2001 trasladárase a vivir á Coruña e logo a unha residencia a Culleredo. #Francisco Dans, ata o 22 de decembro de 2010. Francisco Dans Losada, nado na [[A Coruña|Coruña]] o [[29 de setembro]] de [[1902]], finou en [[Madrid]] o [[22 de decembro]] de [[2010]]. #Antonio García, ata o 12 de febreiro de 2008. Antonio García Espiño, nado en [[Piñeiro, Silleda|Piñeiro]] ([[Silleda]]) o [[1 de xuño]] de [[1900]] e finado na mesma localidade o [[12 de febreiro]] de [[2008]], foi un labrego [[Galicia|galego]]<ref>{{Cita novas|title=El ‘abuelo de Galicia’ cumplió 107 años en plenas facultades |url=http://www.elcorreogallego.es/comarcas/a-estrada-deza-/ecg/abuelo-galicia-cumplio-107-anos-plenas-facultades/idEdicion-2007-06-02/idNoticia-173098/ |publisher=''El Correo Gallego'' |date=2 de xuño de 2007}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fallece en Silleda a los 107 años Antonio García Espiño, que estaba considerado el abuelo de Galicia |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/02/13/0003_6563823.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=13 de febreiro de 2008}} {{es}}</ref>. #Atilano Rivas, ata o 2 de xaneiro de 2007. Atilano Rivas Iglesias, nado o [[18 de xaneiro]] de [[1897]] no [[O Rego do Cal, Galgao, Abadín|Rego do Cal]] ([[Abadín]]), e finado o [[2 de xaneiro]] de [[2007]] na mesma localidade. == Persoas semisupercentenarias e centenarias== Hai un número moito maior de persoas en Galicia que teñen entre 100 e 110 anos de vida, aínda que seguen a ser as mulleres as que máis doadamente chegan a estas idades. No ano 2017, había en Galicia 1607 persoas de máis de cen anos, das que tres cuartas partes son mulleres<ref>{{Cita web|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|páxina-web=www.crtvg.es|título=Galicia é a segunda comunidade co índice de centenarios máis elevado {{!}} CRTVG|data-acceso=2017-12-13|lingua=gl|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171214014732/http://www.crtvg.es/informativos/galicia-e-a-segunda-comunidade-co-indice-de-centenarios-mais-elevado-de-espana|dataarquivo=14 de decembro de 2017|urlmorta=yes}}</ref>. Entre as persoas galegas centenarias estaba o antigo presidente da Xunta [[Xerardo Fernández Albor]]. Lístanse aquí outras persoas semisupercentenarias vivas (máis de 105 anos). Esta listaxe, dunhas corenta persoas, pode non ser completa<ref name=":1" />. * [[Luís Torras|Luis Torras Martínez]], de [[Vigo]], que fixo os 109 o 29 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Los 109 de Luis Torras y los 86 de Carlos Pérez|url=https://www.farodevigo.es/gran-vigo/2021/12/18/109-luis-torras-86-carlos-60806943.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-12-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=Fernando|apelidos=Franco|outros=A pesar do que se sinala o artigo, onde se dá a entender que Luis Torras faría anos a principios de decembro, todas as demais fontes sinalan o 29 de decembro como a data de nacencia.}}</ref>. *Paquita Salguero Camarero, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 108 o 7 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=Paquita cumple 107 y estrena «smartwatch»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/yes/2021/05/08/paquita-cumple-107-estrena-smartwatch/0003_202105SY8P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-08|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=Portabales|nome=Pablo}}</ref><ref>{{Cita web|título=Coronavirus Galicia: una anciana de 106 años asintomática supera el Covid «casi sin darse cuenta»|url=https://www.abc.es/espana/galicia/abci-anciana-106-anos-asintomatica-supera-coronavirus-casi-sin-darse-cuenta-202101021328_noticia.html|páxina-web=abc|data=2021-01-02|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|apelidos=G.|nome=R.}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dos noches en el parador de Baiona para celebrar los 108 años de Paquita|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2022/05/07/dos-noches-parador-baiona-celebrar-108-anos-paquita/0003_202205SY7P20991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2022-05-07|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Portabales}}</ref>. *Maripepa Espasandín Caamaño, de [[Rieiro, Arantón, Santa Comba|Rieiro]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 107 o 12 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=A avoa de Santa Comba cumpre 107 anos: "Cando era unha nena houbo unha gripe moi mala"|url=https://nhdiario.es/a-avoa-de-santa-comba-cumpre-107-anos-cando-era-unha-nena-houbo-unha-gripe-moi-mala/?lang=gl|páxina-web=NH Diario|data=2021-05-12|data-acceso=2021-12-29|lingua=gl-ES|nome=Fran|apelidos=Lago}}</ref><ref>{{Cita web|título=La abuela xalleira cumplió 108 años - Adiante Galicia|url=https://www.adiantegalicia.es/costa-da-morte/2022/05/12/la-abuela-xalleira-cumplio-108-anos.html|data=2022-05-12|data-acceso=2022-08-24|lingua=es}}</ref>. *Lola González Díaz, de [[Gundivós, Sober|Gundivós]] ([[Sober]]), que fixo os 108 anos o 23 de maio de 2022<ref>{{Cita web|título=La abuela de Sober cumple 107 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/sober/2021/05/23/abuela-sober-cumple-107-anos/00031621780616806384477.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-05-23|data-acceso=2021-12-29|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dolores González, veciña de Sober, cumpre 108 anos|url=https://osil.info/dolores-gonzalez-vecina-de-sober-cumpre-108-anos/|páxina-web=O Sil, periódico en galego de información xeral.|data=2022-05-23|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref>. *Dolores Rodríguez Blanco, de [[Outeiro de Amoexa, Amoexa, Antas de Ulla|Outeiro de Amoexa]] ([[Antas de Ulla]]), que fixo os 107 o 16 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=La abuela de Antas, Dolores Rodríguez, cumple 107 años en compañía de su familia|url=https://www.elprogreso.es/articulo/ulloa-melide/abuela-antas-dolores-rodriguez-cumple-107-anos-compania-familia/202107171536081514628.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-07-17|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref><ref>{{Cita web|título=Una de las abuelas de la provincia cumple 108 años en Antas de Ulla|url=https://www.elprogreso.es/articulo/comarcas/abuelas-provincia-cumple-108-anos-antas-ulla/202207221142591590611.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2022-07-22|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Arsenio|apelidos=Coto}}</ref>. *Sara Rodríguez Salvador, de [[Tomiño]], que fixo os 107 o 31 de agosto de 2021. *Antonia Pernas Pernas, das [[As Eiras, San Cosme de Barreiros, Barreiros|Eiras]] ([[Barreiros]]), que fixo os 107 o 2 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=La mujer más longeva de la comarca celebra su 107 cumpleaños|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-mas-longeva-comarca-celebra-107-cumpleanos/202112051243011544225.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-12-05|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *Luisa Iglesias, de [[Taboadela]], que fixo os 107 anos o 31 de decembro de 2021<ref>{{Cita web|título=107 años en el mismo hogar de Taboadela|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/taboadela/2021/12/30/107-anos-hogar-taboadela/00031640864517261760717.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-12-31|data-acceso=2022-01-19|lingua=es|apelidos=Doallo|nome=María}}</ref><ref>{{Cita web|título=Cumplir 106 años en plena pandemia|url=https://www.laregion.es/articulo/vida/cumplir-106-anos-plena-pandemia/20210109214756997930.html|páxina-web=La Región|data=2021-01-10|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=|apelidos=}}</ref>. *María Asunción Solís Ricoy, de [[Valga]] e veciña da [[A Barca, Pontevedra|Barca]] ([[Pontevedra]]), que fixo os 106 o 1 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Modesta Fernández Villar, de [[Ivil, Pradomao, Parada de SIl|Ivil]] ([[Parada de Sil]]), que fixo os 106 o 26 de febreiro de 2021<ref name=":1" />. *Luisa Iglesias Labarta, da [[A Coruña|Coruña]], que fixo os 106 o 14 de marzo de 2021<ref name=":1" />. *Isolina Bergantiños López, de [[Casaio, Carballeda de Valdeorras|Casaio]] ([[Carballeda de Valdeorras]]), que vive en [[San Xoán de Río, San Xoán de Río|San Xoán de Río]], e que fixo os 106 o 18 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=Isolina celebró en San Xoán de Río su 106 aniversario|url=https://www.laregion.es/articulo/trives/isolina-celebro-san-xoan-rio-106-aniversario/202103172316011013801.html|páxina-web=La Región|data=2021-03-18|data-acceso=2021-12-29|lingua=es|nome=José M.|apelidos=Cruz}}</ref>. *Josefa Vez Núñez, de [[Placente, Sedes, Narón|Placente]] ([[Narón]]) e que vive en [[Perlío, Fene|Perlío]], e que fixo os 106 o 19 de maio de 2021<ref>{{Cita web|título=Facendo caldo galego con máis de cen anos|url=https://www.radiofusion.gal/actualidade/novas/facendo-caldo-galego-con-m%C3%A1is-de-cen-anos|páxina-web=Radiofusion - A programación das Emisoras Municipais Galegas|data=2021-05-21|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *María Fernández Serrano, da [[A Brea, Carballo, Carballo|Brea]] ([[Carballo]]), que fixo os 106 anos o 10 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=María Fernández Serrano: «Vou facer 106 anos e xa teño moita xente aló que están esperando»|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2021/06/10/vou-facer-106-anos-xa-teno-moita-xente-alo-esperando/0003_202106C10C8991.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-06-10|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Viu|nome=Cristina}}</ref> *Consuelo Mariño Folgar, de [[Deán Pequeno, Ribeira, Ribeira|Deán Pequeno]] ([[Ribeira]]), que fixo os 106 anos o 11 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=Felicitación á ribeirense Consuelo Mariño Folgar no seu 106 aniversario|url=https://obarbanza.gal/2021/07/felicitacion-a-ribeirense-consuelo-marino-folgar-no-seu-106-aniversario/|páxina-web=O Barbanza|data=2021-07-11|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl-ES|apelidos=}}</ref>. *José Luis Iglesias Novoa, galego que vive en [[Gernika-Lumo|Gernika]], que fixo os 106 anos o 26 de xullo de 2021<ref>{{Cita web|título=106 urte bete ditu Jose Iglesias Novoak|url=https://www.oizmendi.eus/herriak/26-herriak/gernika-lumo/2908-106-urte-bete-ditu-jose-iglesias-novoak|data-acceso=2021-12-30|lingua=eu-es|nome=|apelidos=|páxina-web=Oizmendi.eus}}</ref> *Antonia Campos Ferreiro, a [[Panadaría|panadeira]] de [[Santo Antoniño, Perdecanai, Barro|Santo Antoniño]] ([[Barro]]), que fixo os 106 o 8 de agosto de 2021<ref name=":1" />. *Concha Val Cousiño, de [[Covelo]] pero que vive en [[Coia, Vigo|Coia]], que fixo os 106 anos o 21 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Concha, la vecina más longeva de Coia, cumple 106 años|url=https://www.atlantico.net/articulo/vigo/concha-vecina-mas-longeva-coia-cumple-106-anos/20211122233425877888.html|páxina-web=Atlántico|data=2021-11-22|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=}}</ref>. *Cuca Barreras Barret, de [[Vigo]], que fixo os 105 anos o 6 de decembro de 2021<ref name=":1" />. É a irmá de [[Carlos Barreras]], que foi presidente do [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]. *Dolores Rodríguez, de [[Chantada]], que vive en [[Ourense]], e fixo os 105 anos o 29 de xaneiro de 2021<ref name=":1" />. *Amelia Gulías, de [[Beariz]], que vive en [[Vigo]], e fixo os 105 anos o 21 de marzo de 2021<ref>{{Cita web|título=La ourensana Amelia Gulías sopla las velas de su 105 aniversario|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ourense/beariz/2021/03/22/ourensana-amelia-gulias-sopla-velas-105-aniversario/00031616433890008354693.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-03-23|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *María Fernández Bouso, María de Baltasar, de [[Riotorto]], que fixo os 105 o 11 de xuño de 2021<ref>{{Cita web|título=A María de Baltasar un siglo no le basta|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/maria-baltasar-siglo-basta/202106161622431509102.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-06-16|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Pablo|apelidos=Villapol}}</ref>. *María Bouzas Senín, de [[Cerneira, Setecoros, Valga|Cerneira]] ([[Valga]]), que fixo os 105 o 8 de xullo de 2021<ref name=":1" />. *María Espasandín Raposo, de [[Boimente, Xallas de Castriz, Santa Comba|Boimente]] ([[Santa Comba]]), que fixo os 105 o 8 de agosto de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref>. *Rosa González Couso<ref>Outras fontes mencionan unicamente Rosa Couso.</ref>, de [[Suigrexa, Saiáns, Moraña|Suigrexa]] ([[Moraña]]), fixo os 105 o 6 de setembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Moitos parabéns, Rosa|url=https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2790293337928870&id=1614618385496377|páxina-web=Facebook. Concello de Moraña|data-acceso=2021-12-30|lingua=gl}}</ref>. *Victorina Forján Mayo, de [[Landeira, Negreira|Landeira]] ([[Negreira]]), que fixo os 105 o 6 de outubro de 2021<ref name=":2">{{Cita web|título=Centenarias para presumir en Negreira y Santa Comba|url=https://www.elcorreogallego.es/concellos/centenarias-para-presumir-en-negreira-y-santa-comba-CE9251598|páxina-web=www.elcorreogallego.es|data-acceso=2021-12-30|lingua=es-ES|nome=Marcos|apelidos=Manteiga}}</ref><ref>{{Cita web|título=Dale a la pandereta, Victorina, que «solo» son 105 años|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/negreira/2021/10/09/dale-pandereta-victorina-solo-105-anos/0003_202110S9C12993.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-10-09|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Guillermina Fraga Iglesias, de [[Pumarín, San Miguel de Reinante, Barreiros|Pumarín]] ([[Barreiros]]), que fixo os 105 o 13 de outubro de 2021<ref>{{Cita web|título=Guillermina, la mujer que lo vio todo, cumple 105 años|url=https://www.elprogreso.es/articulo/a-marina/mujer-que-vio-todo/202110131430561532612.html|páxina-web=El Progreso de Lugo|data=2021-10-13|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Paula|apelidos=Vilariño}}</ref>. *Dolores Varela Cotelo, dalgunha localidade da [[provincia da Coruña]]<ref name=":1" />, que vive en [[Lanús]] ([[Arxentina]]) e que fixo os 105 o 30 de outubro de 2021<ref name=":1" />. *Nieves Negro Barrio, da [[A Penela, Esperante, Agolada|Penela]] ([[Agolada]]), que fixo os 105 o 1 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Nieves Negro celebró sus 105 años rodeada de su familia|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2021/11/02/nieves-negro-celebro-105-anos-rodeada-familia/0003_202111D2C2992.htm|páxina-web=La Voz de Galicia|data=2021-11-02|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|apelidos=Ramos|nome=Rocío}}</ref>. *Carmucha Rivera Magariños, de [[Herbón, Herbón, Padrón|Herbón]] ([[Padrón]]), [[Pemento de Padrón|pementeira]] e empresaria, que fixo os 105 o 28 de novembro de 2021<ref>{{Cita web|título=Carmucha, la "pementeira" más longeva de Padrón, celebra su 105 cumpleaños|url=https://www.elespanol.com/quincemil/articulos/actualidad/carmucha-la-pementeira-mas-longeva-de-padron-celebra-su-105-cumpleanos|páxina-web=Quincemil|data-acceso=2021-12-30|lingua=es}}</ref>. *Esperanza Cortiñas Quintela, dalgunha localidade da [[provincia de Lugo]], que vive na [[A Ponte, Ourense|Ponte]] ([[Ourense]])<ref>{{Cita web|título=Esperanza Cortiñas: “Nunca pensé en hacerme famosa con 105 años”|url=https://www.laregion.es/articulo/ourense/esperanza-cortinas-nunca-pense-hacerme-famosa-105-anos/202112022237451087542.html|páxina-web=La Región|data=2021-12-03|data-acceso=2021-12-30|lingua=es|nome=Elisabet|apelidos=Fernández}}</ref> e que fixo os 105 o 3 de decembro de 2021<ref name=":1" />. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === *[[Centenario]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180103072621/http://aliciag.crtvg.es/duas-galegas-de-camarinas-e-ourense-son-a-cuarta-e-a-sexta-persoas-con-mais-idade-de-espana-111e-110-anos-e-pico/ Galicia no seu punto G] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Supercentenarios galegos| ]] 4jek1w3ylghj9zby91mdj4wedbcnx3u 1 275240 6166590 6010889 2022-08-25T10:12:42Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Visitas}} ==Untitled== Hai referencias para '''"Kíev"''' (con acento)? --[[Usuario:Norrin strange|Norrin_strange]]^{([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fala-me]])} 12 de marzo de 2014 ás 08:47 (UTC) :É unha transliteración do [[lingua ucraína|ucraíno]]: '''Ки́їв''' e do [[lingua rusa|ruso]]: '''Ки́ев'''. --[[Usuario:AMPERIO|AMPERIO]] ([[Conversa usuario:AMPERIO|conversa]]) 12 de marzo de 2014 ás 08:50 (UTC) ::Neste caso máis ben do ruso. --[[Usuario:AMPERIO|AMPERIO]] ([[Conversa usuario:AMPERIO|conversa]]) 12 de marzo de 2014 ás 08:50 (UTC) :::Pero nos transliteramos cando non hai unha forma tradicional de uso en galego. Neste caso si que a hai, '''Kiev''' (sen til). (Perdón, esquecera asinar) En galego hai referencias para Kiev (sen til) na Diciopedia [http://books.google.es/books?id=sjIXq6zR42MC&dq=kiev+%22ucra%C3%ADna%22&source=gbs_navlinks_s 1]. --[[Usuario:Norrin strange|Norrin_strange]]^{([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fala-me]])} 12 de marzo de 2014 ás 09:08 (UTC) ::::Entón haberá que modificalo. Non?--[[Usuario:AMPERIO|AMPERIO]] ([[Conversa usuario:AMPERIO|conversa]]) 12 de marzo de 2014 ás 09:08 (UTC) :::::Fago o movemento. --[[Usuario:Norrin strange|Norrin_strange]]^{([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fala-me]])} 12 de marzo de 2014 ás 09:09 (UTC) == Ligazóns externas modificadas (agosto 2018) == Ola compañeiros editores, Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Rus de Kiev]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=4870641 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios: *Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20100122074001/http://occawlonline.pearsoned.com/bookbind/pubbooks/stearns_awl/chapter15/objectives/deluxe-content.html á ligazón http://occawlonline.pearsoned.com/bookbind/pubbooks/stearns_awl/chapter15/objectives/deluxe-content.html Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot. Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:monospace">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])</span> 27 de agosto de 2018 ás 14:51 (UTC) b3e3mzo5wf2qciz6z6h4uaramazdcuh 0 280951 6166525 6116376 2022-08-25T07:10:41Z Norrin strange 839 elimino a [[Categoría:Irlanda]]; engado a [[Categoría:Música de Irlanda]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{PaisesEurovision |Nome = Irlanda |Bandeira = EuroIrlanda.svg |Estación membro = [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] |Evento = National Song Contest<br />Eurosong<br />[[You're a star]]<br />[[The Late Late Show]] |FCE apps = 45 |FCE primeira = [[Festival de Eurovisión 1965|1965]] |FCE mellor final = 1º [[Festival de Eurovisión 1970|1970]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1980|1980]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1987|1987]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1992|1992]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1993|1993]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1994|1994]]<br />1° [[Festival de Eurovisión 1996|1996]] |FCE mellor semifinal = 2º [[Festival de Eurovisión 1996|1996]] |FCE peor final = 26° [[Festival de Eurovisión 2013|2013]]<br />24° [[Festival de Eurovisión 2007|2007]] |FCE peor semifinal = 15° [[Festival de Eurovisión 2008|2008]] |Sitio = [http://www.rte.ie/eurovision Páxina en RTÉ] |Páxina URE = http://www.eurovision.tv/content/view/536/1 | Web = Eurovision.tv }} '''[[Irlanda]]''' participou por primeira vez no [[Festival da Canción de Eurovisión]] ([[Idioma irlandés|gaélico]]: ''Comórtas Amhrán Eorafíse'') en [[Festival de Eurovisión 1965|1965]] en [[Nápoles]], participando en cada edición, excepto en dúas: en [[Festival de Eurovisión 1983|1983]] en [[Múnic]] e en [[Festival da Canción de Eurovisión 2002|2002]] en [[Tallin]]. [[Raidió Teilifís Éireann]] (RTÉ) é a emisora representante de Irlanda no Festival, e transmite o mesmo anualmente; a semifinal transmítese en [[RTÉ Two]] e a final en [[RTÉ One]].<ref>[http://www.rte.ie/tv/eurovision/index.html RTÉ:Eurovision]. RTÉ.ie. Recuperado o [[5 de setembro]] de [[2007]].</ref> Todas as súas cancións foron interpretadas en [[Idioma inglés|inglés]], fóra diso ''"[[Ceol An Ghrá]]"'' (Música do amor), a canción de [[Festival de Eurovisión 1972|1972]], que estaba en [[Idioma irlandés|gaélico]]. Irlanda gañou por primeira vez en [[Festival de Eurovisión 1970|1970]] con [[Dana (cantante)|Dana]] interpretando ''"[[All Kinds of Everything]]"''. En total, o país gañou sete veces, máis ca calquera outro, así como tantas organizacións posteriores, todas elas (menos unha) en [[Dublín]]. En [[Festival de Eurovisión 1993|1993]] foi organizado en [[Millstreet]], un pobo de 1,500 persoas no oeste do [[Condado de Cork]].<ref>[http://www.cork-guide.ie/millstreet/town.html Millstreet]. Cork-Guide.ie. Recuperado o [[5 de setembro]] [[2007]].</ref> == Participacións == Irlanda competiu no festival case continuamente desde o seu debut. Só houbo dous anos nos que non participou, [[Festival de Eurovisión 1983|1983]] e [[Festival de Eurovisión 2002|2002]]. En 1983 unha folga en [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] significou que a radiodifusora non tivese recursos para enviar a un representante. No seu lugar, RTÉ transmitiu o festival con comentarios da [[British Broadcasting Corporation|BBC]]. En 2002 Irlanda foi relegada do festival debido á súa mala posición anterior de 2001, pero malia iso RTÉ emitiu o festival celebrado en [[Tallin]] e enviou un comentarista. Irlanda enviou 42 cancións a Eurovisión; das cales gañaron sete, e dezaoito terminaron entre os cinco primeiros postos aínda que nas últimas edicións obtivo baixas posicións. Tres artistas representaron ao país no festival en máis dunha ocasión, todos eles ganadores: [[Johnny Logan]] gañando en ambas ocasións, a primeira en [[Festival de Eurovisión 1980|1980]] e a segunda en [[Festival de Eurovisión 1987|1987]], sendo a única persoa en habelo logrado. Ademais, Logan escribiu outras cancións para [[Linda Martin]], que gañou o festival con ''"[[Why Me?]]"'' en [[Festival de Eurovisión 1992|1992]]. [[Niamh Kavanagh]], que gañou en 1993, volvería en [[2010]]. En case todos os festivais onde houbo orquestra (ata 1998) a canción irlandesa era conducida por [[Noel Kelehan]]. As excepcións foron en 1965 (conduciu Gianni Ferrio), 1970 ([[Dolf van der Linden]]), 1972-1975 ([[Colman Pearce]]), 1979 ([[Proinnsias O'Duinn]]), 1994 (Non houbo condutor, aínda que Kelehan conduciu outras cancións) e en 1997 ([[Frank McNamara]]). [[Ficheiro:ESC2013 - Ireland 02 (crop).jpg|miniatura|right|250px|[[Ryan Dolan]] en [[Malmö]] ([[2013]])]] [[Ficheiro:Ireland at ESC 2011.jpg|miniatura|right|250px|[[Jedward]] en Düsseldorf ([[2011]])]] [[Ficheiro:ESC 2008 - Ireland - Dustin the Turkey, 1st semifinal.jpg|miniatura|250px|[[O pavo Dustin]] en Belgrado ([[2008]])]] [[Ficheiro:ESC 2007 Ireland - Dervish - They can't stop the spring.jpg|miniatura|250px|[[Dervish]] en Helsinqui ([[2007]])]] {| class="wikitable" class="sortable wikitable" |- bgcolor="#ccccff" ! Ano ! Sede ! Artista ! Canción ! Final ! Pts ! Semifinal ! Pts |- | [[Festival de Eurovisión 2015|2015]] | {{AUTb}} [[Austria]] | | | | | | |- | [[Festival de Eurovisión 2014|2014]] | {{DNKb}} [[Copenhague]] | [[Can-Linn]] feat. [[Kasey Smith]] | "[[Heartbeat]]" | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | 12 | 35 |- | bgcolor="#FF0000" | [[Festival de Eurovisión 2013|2013]] | bgcolor="#FF0000" | {{SWEb}} [[Malmö]] | bgcolor="#FF0000" | [[Ryan Dolan]] | bgcolor="#FF0000" | "[[Only love survives]]" | bgcolor="#FF0000" | 26 | bgcolor="#FF0000" | 5 | 08 | 54 |- | [[Festival de Eurovisión 2012|2012]] | {{ACEb}} [[Bakú]] | [[Jedward]] | "[[Waterline]]" | 19 | 46 | 06 | 92 |- | [[Festival de Eurovisión 2011|2011]] | {{DEUb}} [[Düsseldorf]] | Jedward | "[[Lipstick]]" | 08 | 119 | 08 | 68 |- | [[Festival de Eurovisión 2010|2010]] | {{NORb}} [[Oslo]] | [[Niamh Kavanagh]] | "[[It's for You (canción de Niamh Kavanagh)|It's for you]]" | 23 | 25 | 09 | 67 |- | [[Festival de Eurovisión 2009|2009]] | {{RUSb}} [[Moscova]] | [[Sinéad Mulvey]] & [[Black Daisy]] | "[[Et cetera (canción)|Et cetera]]" | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | 11 | 52 |- | [[Festival de Eurovisión 2008|2008]] | {{SRBb}} [[Belgrado]] | [[O pavo Dustin|Dustin the Turkey]] | "[[Irlande douze pointe]]" | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | 15 | 22 |- | bgcolor="#FF0000" | [[Festival de Eurovisión 2007|2007]] | bgcolor="#FF0000" | {{FINb}} [[Helsinqui]] | bgcolor="#FF0000" | [[Dervish (banda)|Dervish]] | bgcolor="#FF0000" | "[[They can't stop the spring]]" | bgcolor="#FF0000" | 24 | bgcolor="#FF0000" | 5 | [[Ficheiro:Button accept.png|20px]] | [[Ficheiro:Button accept.png|20px]] |- | [[Festival de Eurovisión 2006|2006]] | {{GRCb}} [[Atenas]] | [[Brian Kennedy]] | "[[Every song is a cry for love]]" | 10 | 93 | 09 | 79 |- | [[Festival de Eurovisión 2005|2005]] | {{UKRb}} [[Kíiv]] | [[Donna & Joseph McCaul]] | "[[Love? (canción de Donna & Joseph McCaul)|Love?]]" | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | [[Ficheiro:X mark.svg|10px]] | 14 | 51 |- | [[Festival de Eurovisión 2004|2004]] | {{TURb}} [[Istambul]] | [[Chris Doran]] | "[[If the world stops turning]]" | 22 | 7 | [[Ficheiro:Button accept.png|20px]] | [[Ficheiro:Button accept.png|20px]] |- | [[Festival de Eurovisión 2003|2003]] | {{LVAb}} [[Riga]] | [[Mickey Harte]] | "[[We've got the world]]" | 11 | 53 | | |-bgcolor="Gray" | [[Festival de Eurovisión 2002|2002]] | {{ESTb}} [[Tallin]] | colspan="6" align="center"| Non participou |- | [[Festival de Eurovisión 2001|2001]] | {{DNKb}} [[Copenhague]] | [[Gary O'Shaughnessy]] | "[[Without your love]]" | 21 | 6 | | |- | [[Festival de Eurovisión 2000|2000]] | {{SWEb}} [[Estocolmo]] | [[Eamonn Toal]] | "[[Millennium of love]]" | 06 | 92 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1999|1999]] | {{ISRb}} [[Xerusalén]] | [[The Mullans]] | "[[When you need me]]" | 17 | 18 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1998|1998]] | {{GBRb}} [[Birmingham]] | [[Dawn Martin]] | "[[Is always over now?]]" | 09 | 64 | | |-bgcolor = "silver" | [[Festival de Eurovisión 1997|1997]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Marc Roberts]] | "[[Mysterious woman]]" | 02 | 157 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1996|1996]] | {{NORb}} [[Oslo]] | [[Eimear Quinn]] | "[[The Voice (canción de Eimear Quinn)|The Voice]]" | 01 | 162 | bgcolor = "silver" | 02 | bgcolor = "silver" | 198 |- | [[Festival de Eurovisión 1995|1995]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Eddie Friel]] | "[[Dreamin']]" | 14 | 44 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1994|1994]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Paul Harrington]] & [[Charlie McGettigan]] | "[[Rock 'n' Roll Kids]]" | 01 | 226 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1993|1993]] | {{IRLb}} [[Millstreet]] | [[Niamh Kavanagh]] | "[[In Your Eyes (canción de Niamh Kavanagh)|In Your Eyes]]" | 01 | 187 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1992|1992]] | {{SWEb}} [[Malmö]] | [[Linda Martin]] | "[[Why Me?]]" | 01 | 155 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1991|1991]] | {{ITAb}} [[Roma]] | [[Kim Jackson]] | "[[Could it be that I'm in love]]" | 11 | 47 | | |-bgcolor = "#ED9121" | [[Festival de Eurovisión 1990|1990]] | {{IUGb}} [[Zagreb]] | [[Liam Reilly]] | "[[Somewhere in Europe]]" | 03 | 132 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1989|1989]] | {{CHEb}} [[Lausana]] | [[Kiev Connolly]] & [[The Missing passengers]] | "[[The real me]]" | 18 | 21 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1988|1988]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Jump the Gun]] | "[[Take him home]]" | 08 | 79 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1987|1987]] | {{BELb}} [[Bruxelas]] | [[Johnny Logan]] | "[[Hold Me Now]]" | 01 | 172 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1986|1986]] | {{NORb}} [[Bergen]] | [[Luv Bug]] | "[[You can count on me]]" | 04 | 96 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1985|1985]] | {{SWEb}} [[Gotemburgo]] | [[Maria Christian]] | "[[Wait until the weekend comes]]" | 06 | 91 | | |-bgcolor = "silver" | [[Festival de Eurovisión 1984|1984]] | {{LUXb}} [[Luxemburgo (cidade)|Luxemburgo]] | Linda Martin | "[[Terminal 3]]" | 02 | 137 | | |-bgcolor="Gray" | [[Festival de Eurovisión 1983|1983]] | {{DEUb}} [[Múnic]] | colspan="6" align="center"| No participó |- | [[Festival de Eurovisión 1982|1982]] | {{GBRb}} [[Harrogate]] | [[The Duskeys]] | "[[Here today, gone tomorrow]]" | 11 | 49 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1981|1981]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Sheeba]] | "[[Horoscopes]]" | 05 | 105 | | |-bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1980|1980]] | {{NEDb}} [[A Haia]] | Johnny Logan | "[[What's another year]]" | 01 | 143 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1979|1979]] | {{ISRb}} [[Xerusalén]] | [[Cathal Dunne]] | "[[Happy man]]" | 05 | 80 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1978|1978]] | {{FRAb}} [[París]] | [[Colm Wilkinson|Colm C. T. Wilkinson]] | "[[Born to sing]]" | 05 | 86 | | |- bgcolor = "#ED9121" | [[Festival de Eurovisión 1977|1977]] | {{GBRb}} [[Londres]] | [[The Swarbriggs]] | "[[It's nice to be in love again]]" | 03 | 119 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1976|1976]] | {{NEDb}} [[A Haia]] | [[Red Hurley]] | "[[When (canción de Red Hurley)|When]]" | 10 | 54 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1975|1975]] | {{SWEb}} [[Estocolmo]] | [[The Swarbriggs]] | "[[That's what friends are for]]" | 09 | 68 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1974|1974]] | {{GBRb}} [[Brighton]] | [[Tina Reynolds]] | "[[Cross your heart]]" | 08 | 11 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1973|1973]] | {{LUXb}} [[Luxemburgo (cidade)|Luxemburgo]] | [[Maxi]] | "[[Do I dream?]]" | 10 | 80 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1972|1972]] | {{GBRb}} [[Edimburgo]] | [[Sandie Jones]] | "[[Ceol on ghrá]]" | 15 | 72 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1971|1971]] | {{IRLb}} [[Dublín]] | [[Angela Farrell]] | "[[One day love]]" | 11 | 79 | | |- bgcolor = "gold" | [[Festival de Eurovisión 1970|1970]] | {{NEDb}} [[Ámsterdam]] | [[Dana Scallon|Dana]] | "[[All kinds of everything]]" | 01 | 32 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1969|1969]] | {{ESP-1939b}} [[Madrid]] | [[Muriel Day]] | "[[The wages of love]]" | 07 | 10 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1968|1968]] | {{GBRb}} [[Londres]] | [[Pat McGeegan]] | "[[Chance of a lifetime]]" | 04 | 18 | | |- bgcolor = "silver" | [[Festival de Eurovisión 1967|1967]] | {{AUTb}} [[Viena]] | [[Sean Dunphy]] | "[[If I could choose]]" | 02 | 22 | | |- bgcolor = "#eeffff" | [[Festival de Eurovisión 1966|1966]] | {{LUXb}} [[Luxemburgo (cidade)|Luxemburgo]] | [[Dickie Rock]] | "[[Come back to stay]]" | 04 | 14 | | |- | [[Festival de Eurovisión 1965|1965]] | {{ITAb}} [[Nápoles]] | [[Butch Moore]] | "[[I'm walking the streets in the rain]]" | 06 | 11 | | |- |} == Votacións == Irlanda benefíciase ocasionalmente do voto entre veciños por parte do [[Reino Unido]], aínda que non foi así en 2007. Antes da introdución do televoto, os xuíces irlandeses tendían a darlle ao Reino Unido máis ou menos a mesma cantidade de puntos que os demais países. Desde a aparición do televoto ambos países outorgáronse puntuacións por encima da media. Estatisticamente, Irlanda é o oitavo mellor país para predicir ao ganador (detrás de Montenegro, o agora extinto Serbia e Montenegro, os Países Baixos, Suíza, Suecia, Polonia e Hungría), outorgándolle unha media de 8.56 puntos ao país ganador cada ano ao longo dos seus 25 aparicións desde que se implementou o sistema de puntos actual. Só dúas veces (Turquía en 2003 e Acerbaixán en 2011) non lle outorgou puntos ao país ganador.<ref>Estatísticas compiladas e dispoñibles [http://www.eurovisioncovers.co.uk/stats.htm aquí] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102232747/http://www.eurovisioncovers.co.uk/stats.htm |date=02 de novembro de 2013 }} (desprazarse á metade da páxina).</ref> Irlanda benefíciase ocasionalmente do voto entre veciños por parte do [[Reino Unido]], aínda que non foi así en 2007. Antes da introdución do televoto, os xuíces irlandeses tendían a darlle ao Reino Unido máis ou menos a mesma cantidade de puntos que os demais países. Desde a aparición do televoto ambos países outorgáronse puntuacións por encima da media. Desde a adopción do sistema de puntos actual en 1975, Irlanda deu e recibido puntos de 39 países. Nos últimos anos Irlanda sempre adoita dar altas puntuacións aos tres Estados Bálticos, tanto en semifinais (12 puntos a Letonia en 2007,12 a Lituania en 2009,12 a Lituania en 2010, 10 a Estoniana e 7 a Letonia en 2011) como na final (12 puntos a Lituania e 10 a Letonia en 2007;12 a Letonia en 2008; 10 a Lituania e 7 a Estoniana en 2011). '''Final''' Irlanda ''recibiu'' a maior cantidade de puntos de... {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0 1em 0 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |-bgcolor = "#EFEFEF" ! Lugar ! País ! Puntos |-bgcolor = "#FFD700" |1 |{{GBRb}} [[Reino Unido no Festival de Eurovisión|Reino Unido]] |187 |-bgcolor = "silver" |2 |{{SWEb}} [[Suecia no Festival de Eurovisión|Suecia]] |183 |-bgcolor = "#ED9121" |3 |{{NORb}} [[Noruega no Festival de Eurovisión|Noruega]] |151 |- |4 |{{CHEb}} [[Suíza no Festival de Eurovisión|Suíza]] |150 |- |5 |{{ISRb}} [[Israel no Festival de Eurovisión|Israel]] |142 |} Irlanda ''outorgou'' a maior cantidade de puntos a... {| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0 1em 0 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |-bgcolor = "#EFEFEF" ! Lugar ! País ! Puntos |-bgcolor = "#FFD700" |1 |{{GBRb}} [[Reino Unido no Festival de Eurovisión|Reino Unido]] |144 |-bgcolor = "silver" |2 |{{FRAb}} [[Francia no Festival de Eurovisión|Francia]] |139 |-bgcolor = "#ED9121" |3 |{{SWEb}} [[Suecia no Festival de Eurovisión|Suecia]] |113 |- |4 |{{DEUb}} [[Alemaña no Festival de Eurovisión|Alemaña]] |108 |- |5 |{{NORb}} [[Noruega no Festival de Eurovisión|Noruega]] |100 |} === 12 puntos === {| class="wikitable" |- ! Ano ! País ! Ano ! País ! Ano ! País |- | [[Festival de Eurovisión 1975|1975]] | {{FRA}} | [[Festival de Eurovisión 1988|1988]] | {{LUX}} | [[Festival de Eurovisión 2001|2001]] | {{DNK}} |- | [[Festival de Eurovisión 1976|1976]] | {{ITA}} | [[Festival de Eurovisión 1989|1989]] | {{IUG}} | [[Festival de Eurovisión 2002|2002]] | ''Non participou'' |- | [[Festival de Eurovisión 1977|1977]] | {{FIN}} | [[Festival de Eurovisión 1990|1990]] | {{ITA}} | [[Festival de Eurovisión 2003|2003]] | {{NOR}} |- | [[Festival de Eurovisión 1978|1978]] | {{BEL}} | [[Festival de Eurovisión 1991|1991]] | {{MLT}} | [[Festival de Eurovisión 2004|2004]] | {{SWE}} |- | [[Festival de Eurovisión 1979|1979]] | {{ISR}} | [[Festival de Eurovisión 1992|1992]] | {{AUT}} | [[Festival de Eurovisión 2005|2005]] | {{LVA}} |- | [[Festival de Eurovisión 1980|1980]] | {{CHE}} | [[Festival de Eurovisión 1993|1993]] | {{NED}} | [[Festival de Eurovisión 2006|2006]] | {{LTU}} |- | [[Festival de Eurovisión 1981|1981]] | {{CHE}} | [[Festival de Eurovisión 1994|1994]] | {{HUN}} | [[Festival de Eurovisión 2007|2007]] | {{LTU}} |- | [[Festival de Eurovisión 1982|1982]] | {{DEU}} | [[Festival de Eurovisión 1995|1995]] | {{SWE}} | [[Festival de Eurovisión 2008|2008]] | {{LVA}} |- | [[Festival de Eurovisión 1983|1983]] | ''Non participou'' | [[Festival de Eurovisión 1996|1996]] | {{SWE}} | [[Festival de Eurovisión 2009|2009]] | {{ISL}} |- | [[Festival de Eurovisión 1984|1984]] | {{SWE}} | [[Festival de Eurovisión 1997|1997]] | {{GBR}} | [[Festival de Eurovisión 2010|2010]] | {{DNK}} |- | [[Festival de Eurovisión 1985|1985]] | {{NOR}} | [[Festival de Eurovisión 1998|1998]] | {{MLT}} | [[Festival de Eurovisión 2011|2011]] | {{DNK}} |- | [[Festival de Eurovisión 1986|1986]] | {{BEL}} | [[Festival de Eurovisión 1999|1999]] | {{SLO}} | [[Festival de Eurovisión 2012|2012]] | {{SWE}} |- | [[Festival de Eurovisión 1987|1987]] | {{ITA}} | [[Festival de Eurovisión 2000|2000]] | {{DNK}} | [[Festival de Eurovisión 2013|2013]] | {{DNK}} |- |} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.rte.ie/eurovision RTÉ] {{Festival de Eurovisión}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Países participantes no Festival de Eurovisión]] [[Categoría:Música de Irlanda]] tipvyjqkzl3wyvm0eism7gn5ilbodym 0 285308 6166589 5730770 2022-08-25T09:59:27Z Ocarteiro 91648 /* Características */ wikitext text/x-wiki {{Desactualizado}} {{Compañía | nome_compañía = ABANCA Corporación Bancaria S.A. | fondo = #5A85D7 | letra = white | logo_compañía = Abanca logo.svg | pé = | imaxe = | pé_imaxe = | tipo_compañía = [[Sociedade anónima]] | fundación = | matriz = ABANCA Corporación Bancaria S.A. | localización = r/ Cantón Claudino Pita nº 2. [[Betanzos]], [[Provincia da Coruña|A Coruña]] {{GAL}} | fundador = | persoas_clave = [[Juan Carlos Escotet]] | industria = [[Banco|Banca]] | produtos = [[Banco|Servizos financeiros]] | beneficio = 50 784 millóns de euros (activos en 2017) | beneficio_operativo = | beneficio_neto = | núm_empregados = | páxina_web = [https://www.abanca.com/gl/ abanca.com] | notas = }} '''Abanca''', ABANCA Corporación Bancaria S.A., é un banco con sede en Galicia. Creouse no 2011 tras a "bancarización" da caixa de aforros de NovaCaixaGalicia. Opera nas comunidades autónomas de Galicia e Asturias e noutras partes de España e Portugal. Ten oficinas bancarias no Reino Unido, Francia, Suíza, Brasil, Venezuela, Panamá, México e Estados Unidos. Opera baixo o nome de Abanca dende o 27 de xuño de [[2014]], substituíndo á anterior marca [[Novagalicia Banco]].<ref name="abanca">[http://www.laregion.es/articulo/galicia/abanca-culmina-cambio-imagen-corporativa/20140627131716478752.html "Abanca culmina el cambio de imagen corporativa"] ''[[La Región]]'', 27/6/2014 {{Es}}.</ref> == Historia == [[Ficheiro:Cartel ABANCA Coruña.JPG|miniatura|Anuncio de Abanca na Coruña.]] [[Ficheiro:Anuncio ABANCA e Centro Sociocultural Fundación Novacaixagalicia A Coruña.JPG|miniatura|Anuncio de Abanca ó lado da Sede Afundación na Coruña.]] En abril de [[2014]], [[Banesco]], vencedor da poxa de [[NCG Banco]] a través de [[Banco Etcheverría]], anunciou que suprimiría a marca Novagalicia Banco cando se materializara a adquisición de NCG Banco e se substituiría por unha nova.<ref>[http://www.finanzasdigital.com/2014/04/banesco-suprimira-marca-novagalicia/ "Banesco suprimirá la marca Novagalicia"] finanzasdigital.com 9/4/2014</ref> O 26 de xuño de [[2014]], a nova marca Abanca foi presentada en [[Santiago de Compostela]].<ref name="presentación">[http://www.abc.es/local-galicia/20140626/abci-anova-antigua-201406261936.html "Nace Abanca, «un banco para Galicia»"] [[ABC (xornal)|ABC]], 26/6/2014 {{Es}}.</ref> O 27 de xuño de [[2014]], a marca comercial Novagalicia Banco foi substituída pola marca Abanca.<ref name="abanca"/> Está previsto que as oficinas de Banco Etcheverría pasen a operar tamén baixo a marca Abanca. A marca Banco Etcheverría podería quedar para banca privada a partir do próximo ano.<ref>[http://www.ileon.com/actualidad/empresas/041506/banco-etcheverria-y-novagalicia-banco-seran-abanca "Banco Etcheverría y Novagalicia Banco serán 'Abanca'"] ileon.com {{Es}}.</ref> == Características == Abanca é «''un nome en galego, para un banco con alma de caixa que nace co obxectivo de merecer servir ós galegos''»<ref name=TRAD>Cita orixinal en castelán, tradución da Galipedia.</ref>, en palabras de [[Juan Carlos Escotet]], presidente de Banesco. Co azul e o branco como cores predominantes, a nova marca do banco galego vai acompañada dun lema, "Sentir Común", «''que aglutina tódolos valores do novo banco que nace con esta marca: a responsabilidade, a confianza, a calidade, a sinxeleza, a innovación''».<ref name="presentación"/><ref name=TRAD/> Desde a súa creación o banco relega o galego a un uso testemuñal.<ref>{{Cita web|título=Abanca e o galego|url=https://praza.gal/opinion/abanca-e-o-galego|páxina-web=Praza Pública|data=2015-01-04|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Sucursal de ABANCA en Santa Cristina de Cobres, Vilaboa.jpg|Sucursal de Abanca en [[Santa Cristina de Cobres]]. Ficheiro:Oficina ABANA Coruña-praza Obelisco.JPG|Oficina de Abanca na Coruña. Ficheiro:Abanca Ribadeo.jpg|Oficina de [[Ribadeo]] </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} ===Outros artigos=== * [[NCG Banco]] * [[Novagalicia Banco]] === Ligazóns externas === * [http://www.abanca.com/gl/ Páxina web de Abanca] * [http://corporacionbancaria.abanca.com/gl/ Páxina web de Abanca Corporación Bancaria]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109185224/http://corporacionbancaria.abanca.com/gl |date=09 de xaneiro de 2016 }} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Abanca| ]] r2zl7mbldwjtril4j24t5r6na2qu5mr 6166593 6166589 2022-08-25T10:16:49Z Ocarteiro 91648 /* Historia */ wikitext text/x-wiki {{Desactualizado}} {{Compañía | nome_compañía = ABANCA Corporación Bancaria S.A. | fondo = #5A85D7 | letra = white | logo_compañía = Abanca logo.svg | pé = | imaxe = | pé_imaxe = | tipo_compañía = [[Sociedade anónima]] | fundación = | matriz = ABANCA Corporación Bancaria S.A. | localización = r/ Cantón Claudino Pita nº 2. [[Betanzos]], [[Provincia da Coruña|A Coruña]] {{GAL}} | fundador = | persoas_clave = [[Juan Carlos Escotet]] | industria = [[Banco|Banca]] | produtos = [[Banco|Servizos financeiros]] | beneficio = 50 784 millóns de euros (activos en 2017) | beneficio_operativo = | beneficio_neto = | núm_empregados = | páxina_web = [https://www.abanca.com/gl/ abanca.com] | notas = }} '''Abanca''', ABANCA Corporación Bancaria S.A., é un banco con sede en Galicia. Creouse no 2011 tras a "bancarización" da caixa de aforros de NovaCaixaGalicia. Opera nas comunidades autónomas de Galicia e Asturias e noutras partes de España e Portugal. Ten oficinas bancarias no Reino Unido, Francia, Suíza, Brasil, Venezuela, Panamá, México e Estados Unidos. Opera baixo o nome de Abanca dende o 27 de xuño de [[2014]], substituíndo á anterior marca [[Novagalicia Banco]].<ref name="abanca">[http://www.laregion.es/articulo/galicia/abanca-culmina-cambio-imagen-corporativa/20140627131716478752.html "Abanca culmina el cambio de imagen corporativa"] ''[[La Región]]'', 27/6/2014 {{Es}}.</ref> == Historia == [[Ficheiro:Cartel ABANCA Coruña.JPG|miniatura|Anuncio de Abanca na Coruña.]] [[Ficheiro:Anuncio ABANCA e Centro Sociocultural Fundación Novacaixagalicia A Coruña.JPG|miniatura|Anuncio de Abanca ó lado da Sede Afundación na Coruña.]] En abril de [[2014]], [[Banesco]], foi o vencedor da poxa de [[NCG Banco]] a través de [[Banco Etcheverría]]. Pagou 1000 millóns de euros por unha entidade rescatada con 9000 millóns do erario público que nunca foron recuperados.<ref>{{Cita web|título=O venezolano Banesco queda cos restos das caixas galegas|url=https://praza.gal/economia/o-venezolano-banesco-queda-cos-restos-das-caixas-galegas|páxina-web=Praza Pública|data=2013-12-18|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl}}</ref> A empresa anunciou que suprimiría a marca Novagalicia Banco e se substituiría por unha nova.<ref>[http://www.finanzasdigital.com/2014/04/banesco-suprimira-marca-novagalicia/ "Banesco suprimirá la marca Novagalicia"] finanzasdigital.com 9/4/2014</ref> O 26 de xuño de [[2014]], a nova marca Abanca foi presentada en [[Santiago de Compostela]].<ref name="presentación">[http://www.abc.es/local-galicia/20140626/abci-anova-antigua-201406261936.html "Nace Abanca, «un banco para Galicia»"] [[ABC (xornal)|ABC]], 26/6/2014 {{Es}}.</ref> O 27 de xuño de [[2014]], a marca comercial Novagalicia Banco foi substituída pola marca Abanca.<ref name="abanca"/> Está previsto que as oficinas de Banco Etcheverría pasen a operar tamén baixo a marca Abanca. A marca Banco Etcheverría podería quedar para banca privada a partir do próximo ano.<ref>[http://www.ileon.com/actualidad/empresas/041506/banco-etcheverria-y-novagalicia-banco-seran-abanca "Banco Etcheverría y Novagalicia Banco serán 'Abanca'"] ileon.com {{Es}}.</ref> == Características == Abanca é «''un nome en galego, para un banco con alma de caixa que nace co obxectivo de merecer servir ós galegos''»<ref name=TRAD>Cita orixinal en castelán, tradución da Galipedia.</ref>, en palabras de [[Juan Carlos Escotet]], presidente de Banesco. Co azul e o branco como cores predominantes, a nova marca do banco galego vai acompañada dun lema, "Sentir Común", «''que aglutina tódolos valores do novo banco que nace con esta marca: a responsabilidade, a confianza, a calidade, a sinxeleza, a innovación''».<ref name="presentación"/><ref name=TRAD/> Desde a súa adquisión o banco non deixou de acumular beneficios,<ref>{{Cita web|título=Abanca gañou 323,3 millóns de euros en 2021 e recupera valores previos á Covid|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/economia/abanca-resultados-2021-beneficio-Covid/20220202124915136663.html|páxina-web=Nós Diario|data=2022-02-02|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl|nome=Nós|apelidos=Diario}}</ref> ao tempo que reducia as súas oficinas, deixando sen servizo amplas zonas de Galiza.<ref>{{Cita web|título=Abanca fechou medio cento de sucursais na Galiza no último ano|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/economia/abanca-fechou-medio-cento-sucursais-galiza-ultimo-ano/20211104184306131823.html|páxina-web=Nós Diario|data=2021-11-04|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl|nome=Nós|apelidos=Diario}}</ref> Desde a súa creación o banco relega o galego a un uso testemuñal.<ref>{{Cita web|título=Abanca e o galego|url=https://praza.gal/opinion/abanca-e-o-galego|páxina-web=Praza Pública|data=2015-01-04|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl}}</ref> A xunta de Galiza autorizou a empresa a creación dunha universidade privada.<ref>{{Cita web|título=A universidade de Abanca supera o seu último trámite|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/politica/universidade-abanca-supera-seu-ultimo-tramite/20210713232100125382.html|páxina-web=Nós Diario|data=2021-07-13|data-acceso=2022-08-25|lingua=gl|nome=Nós|apelidos=Diario}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery> Ficheiro:Sucursal de ABANCA en Santa Cristina de Cobres, Vilaboa.jpg|Sucursal de Abanca en [[Santa Cristina de Cobres]]. Ficheiro:Oficina ABANA Coruña-praza Obelisco.JPG|Oficina de Abanca na Coruña. Ficheiro:Abanca Ribadeo.jpg|Oficina de [[Ribadeo]] </gallery> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} ===Outros artigos=== * [[NCG Banco]] * [[Novagalicia Banco]] === Ligazóns externas === * [http://www.abanca.com/gl/ Páxina web de Abanca] * [http://corporacionbancaria.abanca.com/gl/ Páxina web de Abanca Corporación Bancaria]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109185224/http://corporacionbancaria.abanca.com/gl |date=09 de xaneiro de 2016 }} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Abanca| ]] 3k2ulfrwvdwo67ut3kite7fp14jzppe 0 306330 6166483 5984886 2022-08-24T22:21:28Z Autodidato 113635 Nova informação wikitext text/x-wiki {{Biografía |descrición = Herberto Helder |nome_completo = Herberto Helder de Oliveira |nome_nacemento = |alcume = |data_de_nacemento = |lugar_de_nacemento = |data_de_falecemento = [[23 de marzo]] de [[2015]] (84 anos) }} '''Herberto Helder de Oliveira''', nado en [[Funchal, Madeira|Funchal]] o [[23 de novembro]] de [[1930]] e finado en [[Cascais]] o [[23 de marzo]] de [[2015]],<ref>{{Cita web|URL = http://www.publico.pt/culturaipsilon/noticia/morreu-o-poeta-herberto-helder-1690151|título = Morreu o poeta Herberto Helder|data = 24/03/15|data-acceso= 24/03/15|autor = Coutinho, Isabel|publicado = |lingua=portugués}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.jn.pt/PaginaInicial/Cultura/Interior.aspx?content_id=4472069|título=Morreu o poeta Herberto Helder aos 84 anos|autor=José Miguel Gaspar|data=24 de marzo de 2015|dataacceso=2 de abril de 2015|editor=Jornal de Notícias|lingua=portugués}}</ref> foi un [[poeta]] [[Portugal|portugués]]. == Biografía == Frecuentou a Facultade de Letras da Universidade de [[Coímbra]], tendo traballado en [[Lisboa]] como xornalista, bibliotecario, tradutor e presentador de programas de radio. Viaxou por diversos países da [[Europa]] realizando varios traballos sen relación coa literatura, e foi redactor da revista ''Notícia'' en [[Luanda]], [[Angola]] en [[1971]], onde sufriu un grave accidente. Tamén foi un dos colaboradores da efémera revista ''Pirâmide''<ref>{{Cita web |autor=Daniel Pires |data=1999 |título=Ficha histórica: Pirâmide : antologia (1959-1960) | url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/Piramide.pdf|formato=pdf |obra=Dicionário da Imprensa Periódica Literária Portuguesa do Século XX (1941-1974) |lugar=Lisboa|editorial=Grifo|ano=1999 |volume=II|número=1 |páxina=46 |dataacceso=20 de marzo de 2015}}</ref> ([[1959]]-[[1960]]). Foi considerado un dos máis orixinais poetas de lingua portuguesa. Era unha figura misántropa, e en torno del pairou unha atmosfera misteriosa, por ter rexeitado premios e conceder entrevistas. En [[1994]], foi o vencedor do ''Prémio [[Fernando Pessoa|Pessoa]]'', que recusou. A súa escrita comezou por situarse no ámbito dun [[surrealismo]] tardío. En [[1964]] organizou con António Aragão o ''1º caderno antológico de Poesia Experimental'' (''Cadernos de Hoje'', Mondar editores). Escribiu mentres tanto ''Os Passos em Volta'', un libro que, a través de varios contos, suxire as viaxes deambulatorias dunha personaxe por entre cidades e espazos cotiáns, colocando ao mesmo tempo incertezas acerca da identidade propia de cada ser humano (ficción); ''Photomaton e Vox'' é unha colectánea de ensaios, textos e varios poemas. ''Poesia Toda'' é o título dunha [[antoloxía]] persoal dos seus libros de poesía que ten sido depurada ao longo dos anos. Algúns dos seus libros desapareceron das máis recentes edicións da ''Poesia Toda'', rebautizada ''Ofício Cantante''. A crítica literaria aproxima a súa linguaxe poética ao universo da [[Alquimia]], da [[misticismo|mística]], da Mitoloxía [[Edipo|edipiana]] e da imaxe da Nai. == Obra == === Poesía === * ''Poesia – O Amor em Visita'' ([[1958]]). * ''A Colher na Boca'' ([[1961]]). * ''Poemacto'' (1961). * ''Lugar'' ([[1962]]). * ''Electrònicolírica'' ([[1964]]). * ''Húmus: poema-montagem'' ([[1967]]). * ''Retrato em Movimento'' (1967). * ''Ofício Cantante: [[1953]]-[[1963]] Antologia'' (1967). * ''O Bebedor Nocturno'' ([[1968]]). * ''Vocação Animal'' ([[1971]]). * ''Poesia Toda'' (1º vol. de 1953 a [[1966]]; 2º vol. de 1963 a 1971) ([[1973]]). * ''Cobra'' ([[1977]]). * ''O Corpo o Luxo a Obra'' ([[1978]]). * ''Photomaton & Vox'' ([[1979]]). * ''Flash'' ([[1980]]). * ''A Plenos Pulmões'' ([[1981]]). * ''Poesia Toda 1953-1980'' (1981). * ''A Cabeça entre as Mãos'' ([[1982]]). * ''As Magias'' ([[1987]]). * ''Última Ciência'' ([[1988]]). * ''Do Mundo'' ([[1994]]). * ''Poesia Toda'' ([[1996]]). * ''Ou o poema contínuo: súmula'' ([[2001]]). * ''A Faca Não Corta o Fogo - Súmula & Inédita'' ([[2008]]). * ''Ofício Cantante - Poesia Completa'' ([[2009]]). * ''Servidões'' ([[2013]]). * ''A Morte Sem Mestre'' ([[2014]]). === Ficción === * ''Os Passos em Volta'' (1963). * ''Apresentação do Rosto'' (1968). * ''A Faca Não Corta o Fogo'' (2008). == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.culturapara.art.br/opoema/herbertohelder/herbertohelder.htm Poemas e fotos] {{pt}} * [http://sylviabeirute.blogspot.com/2010/11/herberto-helder-poemas-poesia-analise.html Poemas e Introdução à Obra Poética de Herberto Helder] {{pt}} * [https://palavracomum.com/herberto-helder-in-memoriam/ Herberto Helder, in memoriam]- Revista Palavra Comum {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Helder, Herberto}} [[Categoría:Escritores en lingua portuguesa]] [[Categoría:Escritores de Portugal]] [[Categoría:Nados en 1930]] [[Categoría:Finados en 2015]] [[Categoría:Poetas en lingua portuguesa]] [[Categoría:Nados na rexión autónoma de Madeira]] [[Categoría:Poetas de Portugal]] qul57kms8q5pkspyyg3vdx64e7fauum 14 308648 6166321 4494408 2022-08-24T14:22:37Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Relixión por país|Irlanda]] [[Categoría:Irlanda]] [[Categoría:Relixión en Europa|Irlanda]] 0ldqcjcjgz7720ex6h09ybwqu8r1wd1 14 314839 6166334 4490457 2022-08-24T14:27:55Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{Artigo principal|Cultura da Unión Soviética}} [[Categoría:Unión Soviética]] [[Categoría:Cultura por país|Unión Soviética]] [[Categoría:Cultura de Europa|Unión Soviética]] egz0ts5pt5smv2yajjtxki8blx3j5a4 0 316540 6166389 6040956 2022-08-24T17:45:22Z MAGHOI 15490 engado a [[Categoría:Alumnos da Universidade de Valladolid]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Bieito Pérez Outeiriño''', nado na [[A Mezquita, A Merca|Mezquita]] ([[A Merca]]) o [[5 de setembro]] de [[1954]], é un arqueólogo, profesor e escritor galego. == Traxectoria == Licenciado en Filosofía e Letras (especialidade en Arqueoloxía) pola [[Universidade de Valladolid]] ([[1989]]). É membro do Corpo Facultativo de Conservadores de Museos do Estado dende 1985. Foi conservador facultativo do Museo Nacional de Arte Romana de Mérida (1987-1993), xefe do servizo de Arqueoloxía da Xunta de Galicia (1987-1993), subdirector xeral do Instituto de Conservación e Restauración de Bens Culturais (1993-1998) e dende [[1998]] ata decembro do 2017<ref>{{Cita novas|apelidos=Gallego|nome=Grupo El Correo|título="O Museo das Peregrinacións precisa máis dos santiagueses"|url=http://www.elcorreogallego.es/santiago/ecg/museo-das-peregrinacions-precisa-mais-dos-santiagueses/idEdicion-2017-11-26/idNoticia-1086607/|lingua=es|data-acceso=2017-12-12}}</ref> foi director do [[Museo das Peregrinacións e de Santiago]]. Investiga sobre a ourivería prehistórica do noroeste peninsular, a xestión do patrimonio cultural e os museos. Dirixiu diversas campañas de escavación arqueolóxica en San Cibrán de Las (Ourense) e na Alcazaba de Mérida (Badaxoz), participando en numerosas escavacións e demais actividades arqueolóxicas de campo. Foi coordinador do equipo redactor do borrador técnico da Lei de Patrimonio Cultural de Galicia e do que se encargou do expediente para a declaración da Muralla de Lugo Patrimonio da Humanidade. == Obras == * ''De ourivesaria castrexa. I. Arracades''. Ourense, 1982. * ''Museo Nacional de Arte Romano''. Madrid, 1988 (en colaboración). * ''Sellos de alfarero en terra sigillata hallados en Mérida''. Mérida, 1991. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://galegos.galiciadigital.com/gl/bieito-perez-outeirino Ficha en galegos.info] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Perez Outeirinno, Bieito}} [[Categoría:Personalidades da arqueoloxía de Galicia]] [[Categoría:Directores de museos]] [[Categoría:Nados na Merca]] [[Categoría:Nados en 1954]] [[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de Valladolid]] pv2fqf92qxkrls9wj3lvxpu0yg64p0t 6166390 6166389 2022-08-24T17:46:31Z MAGHOI 15490 /* Traxectoria */ wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Bieito Pérez Outeiriño''', nado na [[A Mezquita, A Merca|Mezquita]] ([[A Merca]]) o [[5 de setembro]] de [[1954]], é un arqueólogo, profesor e escritor galego. == Traxectoria == Licenciado en Filosofía e Letras (especialidade en Arqueoloxía) pola [[Universidade de Valladolid]] ([[1989]]). É membro do Corpo Facultativo de Conservadores de Museos do Estado dende 1985. Foi conservador facultativo do [[Museo Nacional de Arte Romana]] de [[Mérida, España|Mérida]] (1987-1993), xefe do servizo de Arqueoloxía da Xunta de Galicia (1987-1993), subdirector xeral do Instituto de Conservación e Restauración de Bens Culturais (1993-1998) e dende [[1998]] ata decembro do 2017<ref>{{Cita novas|apelidos=Gallego|nome=Grupo El Correo|título="O Museo das Peregrinacións precisa máis dos santiagueses"|url=http://www.elcorreogallego.es/santiago/ecg/museo-das-peregrinacions-precisa-mais-dos-santiagueses/idEdicion-2017-11-26/idNoticia-1086607/|lingua=es|data-acceso=2017-12-12}}</ref> foi director do [[Museo das Peregrinacións e de Santiago]]. Investiga sobre a ourivería prehistórica do noroeste peninsular, a xestión do patrimonio cultural e os museos. Dirixiu diversas campañas de escavación arqueolóxica en [[Castro de San Cibrao de Las|San Cibrán de Las]] ([[Ourense]]) e na Alcazaba de Mérida ([[Badaxoz]]), participando en numerosas escavacións e demais actividades arqueolóxicas de campo. Foi coordinador do equipo redactor do borrador técnico da Lei de Patrimonio Cultural de Galicia e do que se encargou do expediente para a declaración da [[Muralla de Lugo]] Patrimonio da Humanidade. == Obras == * ''De ourivesaria castrexa. I. Arracades''. Ourense, 1982. * ''Museo Nacional de Arte Romano''. Madrid, 1988 (en colaboración). * ''Sellos de alfarero en terra sigillata hallados en Mérida''. Mérida, 1991. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://galegos.galiciadigital.com/gl/bieito-perez-outeirino Ficha en galegos.info] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Perez Outeirinno, Bieito}} [[Categoría:Personalidades da arqueoloxía de Galicia]] [[Categoría:Directores de museos]] [[Categoría:Nados na Merca]] [[Categoría:Nados en 1954]] [[Categoría:Personalidades de Galicia sen imaxes]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de Valladolid]] k1rqrjypzcyi8yo53iq3zdckw21r8nc 14 320718 6166309 3647525 2022-08-24T14:18:41Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{AP}} [[Categoría:Relixións]] s7a54y1ocvxpzv1sqlz872i88ya15c5 0 321381 6166653 6166162 2022-08-25T11:31:42Z Adorian 5132 /* Campións */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Basketbol Süper Ligi | logo = [[Ficheiro:Abdi İpekçi Arena 2.jpg|283px]] | fundado = [[1966]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | copa = [[Copa de baloncesto de Turquía|Erkekler Türkiye Kupası]] | descenso = [[Türkiye Basketbol Ligi|TBL]] | número de equipos = 16 | internacional = [[Euroliga]], [[EuroCup Basketball|EuroCup]]<br/>[[Basketball Champions League|BCL]], [[FIBA Europe Cup|Europe Cup]] | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe S.K.]] (10º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (15 títulos) | socio de tv = Tivibu, TRT | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/bsl-2022-2023/anasayfa tbf.org.tr] }} A '''Basketbol Süper Ligi''' (BSL), tamén coñecida como '''Tahincioğlu Basketbol Süper Ligi''' por motivos de patrocinio, é a máxima categoría do [[baloncesto]] profesional masculino de [[Turquía]]. A entidade encargada da súa organización é a Federación de Baloncesto Turquía (TBF), pertencente á [[FIBA Europa]]. Actualmente compiten nela 16 equipos, os que, ao final da temporada, os dous últimos descenden á [[Türkiye Basketbol Ligi]]. Desde a súa fundación no ano [[1966]], até once equipos diferentes conseguiron erguer o trofeo de campión. Os clubs que máis títulos teñen gañado son o [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]], con quince veces, e o [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]], con nove, oito deles desde a temporada 2006−07. A BSL é a competición sucesora do Türkiye Basketbol Şampiyonası que se celebrou entre 1946 e 1967. == Historia == De acordo a rexistros oficiais, o baloncesto xogouse por vez primeira en Turquía no ano 1904 no Robert College de [[Istambul]] grazas á colaboración dun profesor de educación física. Sete anos máis tarde (1911), Ahmet Robenson, outro profesor de educación física, introduce o xogo aos estudantes do Instituto Galatasaray. Este sería o berce do [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray S.K.]], o club de baloncesto máis antigo de [[Turquía]], do cal o propio Robenson sería presidente. Grazas á popularización do xogo nacería un segundo club, o [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe S.K.]] A primeira competición non oficial xurdiría na propia Istambul en 1927, permanecendo até o estabelecemento do primeiro torneo oficial en 1927. A partir de 1946 os campionatos de baloncesto estaban formados polos clubs máis importantes de [[Istambul]], [[Ancara]] e [[Esmirna]]. Esta situación, de ligas locais, permanecería até o [[13 de decembro]] de [[1966]], cando por medio de Federación Turca de Baloncesto comenza o seu camiño a Liga de Baloncesto de Turquía. A primeira temporada sería a 1966−67. A liga de segunda división comezaría a andar tres anos despois. == Equipos == {{Mapa de localización+|Turquía|float=right|width=430|marksize=7|alt=Localización dos equipos da Basketbol Süper Ligi 2022–23. Abaixo os equipos de Istanbul|etiqueta = Localización dos equipos da Basketbol Süper Ligi 2022–23|places= {{Mapa de localización~|Turquía|lat=41.039206 |long=28.994742 |label=<small>Istanbul</small>|position=left }} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=37.000488 |long=37.533333 |label=<small>[[Gaziantep Basketbol|Gaziantep]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=38.433333 |long=27.15 |label=<small>[[Karşıyaka Basket|Pınar]]</small>|position=bottom}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=38.799551 |long=26.970804 |label=<small>[[Petkim Spor|Petkim]]</small>|position=top}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=40.183333 |long=29.066667 |label=<small>[[Tofaş S.K.|Tofaş]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=40.183333 |long=29.066667 |label=<small>[[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]]</small>|position=left}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=38.650302 |long=27.3463782 |label=<small>[[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=39.9333635 |long=32.8597419 |label=<small>[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=37.7393294 |long=29.0944566 |label=<small>[[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Turquía|lat=37.9452159 |long=32.4890532 |label=<small>[[Konyaspor (basketball)|Konyaspor]]</small>|position=right}} }} {{Mapa de localización+|Istanbul|float=right|width=430|alt=Localización dos equipos da Basketbol Süper Ligi en Istanbul 2022–23|etiqueta = Localización dos equipos de Istanbul Basketbol Süper Ligi 2022–23|places= {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=40.996944 |long=28.919444 |label=<small>[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]'''</small>|position=left }} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=40.98719 |long=29.024217 |label=<small>[[Bahçeşehir Koleji S.K.|Bahçeşehir]]'''</small>|position=bottom }} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=41.0387171|long=28.9948154|label=<small>[[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş]]</small>|position=left}} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=40.9929 |long=29.1048 |label=<small>[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]]'''</small>|position=right }} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=41.1032427|long=28.9910376|label=<small>[[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]]</small>|position=top}} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=41.0735 |long=29.0144 |label=<small>[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]]</small>|position=right}} {{Mapa de localización~|Istanbul|lat=41.026841 |long=28.591017 |label=<small>[[Büyükçekmece Basketbol|Büyükçekmece]]</small>|position=left}} }} Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022−23 da Basketbol Süper Ligi. {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Petkim Spor|Aliağa Petkim Spor]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Enka Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |[[Sinan Erdem Spor Salonu|Sinan Erdem]] |align="center"|{{formatnum:16000}} |- |[[Bahçeşehir Koleji S.K.|Bahçeşehir Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |[[Ülker Sports Arena|Ülker Spor Salonu]] |align="center"|{{formatnum:13059}} |- |[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Akatlar |align="center"|{{formatnum:3200}} |- |[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Volkswagen Arena |align="center"|{{formatnum:5240}} |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Beko]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |[[Ülker Sports Arena|Ülker Spor Salonu]] |align="center"|{{formatnum:13800}} |- |[[Bursaspor Basketbol|Frutti Extra Bursaspor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Tofaş Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:7500}} |- |[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Nef]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |[[Sinan Erdem Spor Salonu|Sinan Erdem]] |align="center"|{{formatnum:16000}} |- |[[Gaziantep Basketbol]] |[[Gaziantep]] |[[Rexión do Sueste da Anatolia|Anatolia Sueste]] |Karataş Şahinbey |align="center"|{{formatnum:6400}} |- |[[Konyaspor Basketbol]] |[[Konya]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Selçuklu Belediyesi |align="center"|{{formatnum:4200}} |- |[[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa Büyükşehir Belediye Spor]] |[[Manisa]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Muradiye Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:3500}} |- |[[Büyükçekmece Basketbol|ONVO Büyükçekmece Basketbol]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gazanfer Bilge |align="center"|{{formatnum:3000}} |- |[[Pınar Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Karşıyaka Arena |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Tofaş S.K.|Tofaş]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Tofaş Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:7500}} |- |[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Ankara Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:10400}} |- |[[Merkezefendi Belediyesi Denizli|Yukatel Merkezefendi Belediyesi Basket]] |[[Denizli]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Pamukkale Üniversitesi |align="center"|{{formatnum:5000}} |} == Campións == {{div col|4}} * 1966−67 [[Ficheiro:600px Rosso e Blu diagonale.png|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1967−68 [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1968−69 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1969−70 [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970−71 [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1971−72 [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972−73 [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1973−74 [[Ficheiro:600px Rosso e Bianco diagonale.png|20px]] [[Muhafızgücü]] * 1974−75 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1975−76 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1976−77 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1977−78 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1978−79 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1979−80 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1980−81 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1981−82 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1982−83 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1983−84 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1984−85 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1985−86 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1986−87 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 1987−88 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1988−89 [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] * 1989−90 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1990−91 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1991−92 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1992−93 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1993−94 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 1995−96 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1996−97 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997−98 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 1998−99 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1999−00 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2001−02 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002−03 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2003−04 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2004−05 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2005−06 [[Ficheiro:600px Rosso con inserti Bianchi.png|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006−07 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2007−08 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2008−09 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2009−10 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2010−11 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011−12 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2012−13 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 2013−14 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014−15 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015−16 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2016−17 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017−18 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2018−19 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2020−21 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2021−22 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- ! style="width:15%;"|Club ! style="width:10%;"|Campionatos ! style="width:75%;"|Temporadas |- | [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align="center"|'''15''' | 1979, 1983, 1984, 1992, 1993, 1994, 1996, 1997, 2002, 2003, 2004, 2005, 2009, 2019, 2021 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align="center"|'''10''' | 1991, 2007, 2008, 2010, 2011, 2014, 2016, 2017, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px White bordered Blue HEX-161384.svg|20px]] [[Eczacıbaşı]] |align="center"|'''8''' | 1976, 1977, 1978, 1980, 1981, 1982, 1988, 1989 |- | [[Ficheiro:600px Marrone e Bianco.png|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |align="center"|'''5''' | 1968, 1970, 1971, 1972, 1973 |- | [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align="center"|'''5''' | 1969, 1985, 1986, 1990, 2013 |- | [[Ficheiro:600px Rosso con inserti Bianchi.png|20px]] [[Ülkerspor]] |align="center"|'''4''' | 1995, 1998, 2001, 2006 |- | [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align="center"|'''2''' | 1999, 2000 |- | [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align="center"|'''2''' | 1975, 2012 |- | [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align="center"|'''2''' | 1987, 2015 |- | [[Ficheiro:600px Rosso e Blu diagonale.png|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align="center"|'''1''' | 1967 |- | [[Ficheiro:600px Rosso e Bianco diagonale.png|20px]] [[Muhafızgücü]] |align="center"|'''1''' | 1974 |- |} == Finais == {| class="wikitable" style="width:83%;" |- ! style="width:9%;"| Temporada ! style="width:20%;"| Factor cancha favorábel ! style="width:7%;"| Resultado ! style="width:20%;"| Factor cancha en contra ! style="width:20%;"| Primeiro clasificado da liga regular ! style="width:7%;"| Balance |- | <center>1983–84</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>2–1</center> | [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] | [[Eczacıbaşı S.K. (baloncesto)|Eczacıbaşı]] | <center>18–4</center> |- | <center>1984–85</center> | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>1–2</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]''' | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>20–2</center> |- | <center>1985–86</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>1–2</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]''' | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>16–5</center> |- | <center>1986–87</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]]''' | <center>2–1</center> | [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] | [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] | <center>15–7</center> |- | <center>1987–88</center> | Çukurova Sanayi | <center>1–3</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Eczacıbaşı S.K. (baloncesto)|Eczacıbaşı]]''' | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>17–5</center> |- | <center>1988–89</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Eczacıbaşı S.K. (baloncesto)|Eczacıbaşı]]''' | <center>3–1</center> | Çukurova Sanayi | [[Eczacıbaşı S.K. (baloncesto)|Eczacıbaşı]] | <center>14–7</center> |- | <center>1989–90</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]''' | <center>3–1</center> | [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>19–3</center> |- | <center>1990–91</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]''' | <center>3–2</center> | [[Tofaş S.K.|Tofaş SAS]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>20–2</center> |- | <center>1991–92</center> | [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] | <center>1–3</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>23–3</center> |- | <center>1992–93</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–0</center> | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>30–0</center> |- | <center>1993–94</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–2</center> | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | [[Türk Telekom B.K.|PTT]] | <center>27–3</center> |- | <center>1994–95</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]]''' | <center>4–2</center> | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>28–2</center> |- | <center>1995–96</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–0</center> | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>28–2</center> |- | <center>1996–97</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–1</center> | [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom PTT]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>27–3</center> |- | <center>1997–98</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>2–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]]''' | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>26–4</center> |- | <center>1998–99</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Tofaş S.K.|Tofaş]]''' | <center>4–2</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | [[Tofaş S.K.|Tofaş]] | <center>23–5</center> |- | <center>1999–00</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>1–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Tofaş S.K.|Tofaş]]''' | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>21–5</center> |- | <center>2000–01</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]]''' | <center>4–2</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | <center>22–4</center> |- | <center>2001–02</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–2</center> | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>20–2</center> |- | <center>2002–03</center> | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | <center>3–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | <center>25–1</center> |- | <center>2003–04</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–2</center> | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>22–4</center> |- | <center>2004–05</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–1</center> | [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>24–2</center> |- | <center>2005–06</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]]''' | <center>4–0</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | [[Ülker G.S.K.|Ülkerspor]] | <center>25–5</center> |- | <center>2006–07</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]]''' | <center>4–0</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]] | <center>28–2</center> |- | <center>2007–08</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]]''' | <center>4–1</center> | [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] | [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Cola Turka]] | <center>24–6</center> |- | <center>2008–09</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]''' | <center>4–2</center> | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]] | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>28–2</center> |- | <center>2009–10</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>2–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]]''' | [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] | <center>27–3</center> |- | <center>2010–11</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]]''' | <center>4–2</center> | [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Cafe Crown]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]] | <center>27–3</center> |- | <center>2011–12</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | <center>2–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Milangaz]]''' | [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] | <center>25–5</center> |- | <center>2012–13</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]]''' | <center>4–1</center> | [[Banvit B.K.|Banvit]] | [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] | <center>27–3</center> |- | <center>2013–14</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]]''' | <center>4–3</center> | [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Liv Hospital]] | [[Banvit B.K.|Banvit]] | <center>28–2</center> |- | <center>2014–15</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | <center>1–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]]''' | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Ülker]] | <center>23–7</center> |- | <center>2015–16</center> | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | <center>2–4</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]''' | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | <center>24–6</center> |- | <center>2016–17</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]''' | <center>4–0</center> | [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Sompo Japan]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>28–2</center> |- | <center>2017–18</center> | style="background:#ff9;"|'''[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]''' | <center>4–1</center> | [[Tofaş S.K.|Tofaş]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] | <center>27–3</center> |- | {{center|2018–19}} | style="background:#ff9;"| '''[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]''' | {{center|4–3}} | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Beko]] | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | {{center|25–3}} |- | {{center|2020–21}} | style="background:#ff9;"| '''[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]''' | {{center|3–0}} | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Beko]] | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | {{center|29–1}} |- | {{center|2021–22}} | style="background:#ff9;"| '''[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]''' | {{center|3–1}} | [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] | [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Beko]] | {{center|24–6}} |} == Véxase tamén == === Sitio web oficial === * [http://www.tbf.org.tr/ Sitio web oficial] * [http://www.eurobasket.com/Turkey/basketball.asp A Basketbol Süper Ligi en Euro Basket] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 920kuu90nt0dh8c3zrg9d9di23bo3i8 0 321382 6166604 6166205 2022-08-25T10:50:35Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 Efes Pilsen * 1978−1979 ITU * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 Kolejliler * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 Eczacibasi * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 Kolejliler * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 Karagücü * 2000−2001 ITU * 2001−2002 İzmir BŞB * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 Mersin * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 Antalya BSB * 2007−2008 Zonguldak * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] mnnoynnlxjb1csrn4x9s2q696ibn6f1 6166605 6166604 2022-08-25T10:51:30Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 ITU * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 Kolejliler * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 Eczacibasi * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 Kolejliler * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 Karagücü * 2000−2001 ITU * 2001−2002 İzmir BŞB * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 Mersin * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 Antalya BSB * 2007−2008 Zonguldak * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] ntt8eau3y93gjzw6iw66pxw1slj2dcy 6166608 6166605 2022-08-25T10:52:07Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 ITU * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 Kolejliler * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 Eczacibasi * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 Karagücü * 2000−2001 ITU * 2001−2002 İzmir BŞB * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 Mersin * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 Antalya BSB * 2007−2008 Zonguldak * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] n0407ljszgokkrv77xb9fclzlbq6ra4 6166610 6166608 2022-08-25T10:52:26Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 ITU * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 Karagücü * 2000−2001 ITU * 2001−2002 İzmir BŞB * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 Mersin * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 Antalya BSB * 2007−2008 Zonguldak * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] lfuj8ykt0djq7xdv1vpd03uwz9enfzi 6166617 6166610 2022-08-25T11:02:32Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 [[Ficheiro:Vermiglio e Bianco.png|20px]] [[Karagücü S.K.|Karagücü]] * 2000−2001 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 2001−2002 [[Ficheiro:600px Azzurro con striscia Bianca.svg|20px]] [[İzmir BŞB]] * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 [[Ficheiro:600px HEX-1D2B79 HEX-D31E26.svg|20px]] [[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin]] * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 [[Ficheiro:600px Arancione e blu (diagonale).png|20px]] [[Antalya Büyükşehir Belediyesi|Antalya]] * 2007−2008 [[Ficheiro:Bianco con diagonale Rosso.png|20px]] [[Erdemirspor]] * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 0x7wz76lcdbkvqzzhfu5i81adk9m4uj 6166618 6166617 2022-08-25T11:03:23Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | copa = [[Copa de baloncesto de Francia|Copa de Francia]] | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 [[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[Karagücü S.K.|Karagücü]] * 2000−2001 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 2001−2002 [[Ficheiro:600px Azzurro con striscia Bianca.svg|20px]] [[İzmir BŞB]] * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 [[Ficheiro:600px HEX-1D2B79 HEX-D31E26.svg|20px]] [[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin]] * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 [[Ficheiro:600px Arancione e blu (diagonale).png|20px]] [[Antalya Büyükşehir Belediyesi|Antalya]] * 2007−2008 [[Ficheiro:Bianco con diagonale Rosso.png|20px]] [[Erdemirspor]] * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] hdo7b46fzjqcve35et56i70k6pgnuie 6166619 6166618 2022-08-25T11:03:32Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Türkiye Basketbol Ligi | logo = [[Ficheiro:Samsunspor-Merkezefendi Belediye Basket maçı (12.10.19), ısınma.jpg|285px]] | actual = | fundado = [[1969]] | país = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | nivel = 2ª | ascenso = [[Basketbol Süper Ligi]] | descenso = Türkiye Basketbol 2. Ligi | número de equipos = 16 | actual campión = [[Manisa BB|Manisa]] (1º título) | club máis laureado = [[Tofaş S.K.|Tofaş]] (4 títulos) | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/ tbf.org.tr] }} A '''Türkiye Basketbol Ligi''' (do [[lingua turca|turco]]: ''Liga turca de baloncesto''), tamén chamada '''TBL''', é a segunda categoría do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Organizada pola Türkiye Basketbol Federasyonu, a competición existe desde o ano 1969. Os dous primeiros equipos da competición ao final da temporada ascenden á [[Basketbol Süper Ligi]], máxima categoría do baloncesto turco. == Formato == Ha un total de 16 equipos que participan na liga. O fomato de competición é de [[liga (deporte)|todos contra todos con partido de ida e volta]]. O equipo termina no primeiro lugar ascende directamente á [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), mentres que os equipos clasificados entre o segundo e o noveno lugar, compiten en formato de playoff, ascendendo o gañador desta eliminatoria. Por outra banda, os dous últimos equipos descenden á Türkiye Basketbol 2. Ligi. == Equipos == Os seguintes son os equipos que compiten na temporada 2022–23 da TBL.<ref>{{cita web|url=https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2022-2023/takimlar|título=Takimlar|páxina-web=tbf.org.tr}}</ref> {|class="wikitable sortable" |- !Equipo !width=100px|Cidade !width=100px|Rexión !Pavillón !Capacidade |- |[[Gemlik BK|Akran Gemlik Basketbol]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Gemlik İlçe Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1505}} |- |[[Antalya Güneşi]] |[[Antalya]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Gazi Mustafa Kemal |align="center"|{{formatnum:750}} |- |[[Balıkesir Büyükşehir Belediyespor]] |[[Balıkesir]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Kurtdereli Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1500}} |- |[[Bornova Belediyespor|Bornova Belediyesi Karşıyaka]] |[[Esmirna]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Altındağ Atatürk |align="center"|{{formatnum:1920}} |- |[[Çağdaş Bodrum Spor]] |[[Muğla]] |[[Rexión do Exeo|Exeo]] |Bodrum Spor Salonu |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Harem Spor|Depomaxx Harem Spor]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |align="center"|− |align="center"|− |- |[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe Koleji]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Fenerbahçe Metro Enerji |align="center"|{{formatnum:1000}} |- |[[Final Spor]] |[[Bursa]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Naim Süleymanoğlu |align="center"|{{formatnum:1873}} |- |[[Kocaeli BŞB Kağıtspor|Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor]] |[[Kocaeli]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Şehit Polis Recep Topaloğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mamak Belediyesi]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Hidayet Türkoğlu |align="center"|{{formatnum:5000}} |- |[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin Büyükşehir Belediyesi]] |[[Mersin]] |[[Rexión do Mediterráneo|Mediterráneo]] |Edip Buran |align="center"|{{formatnum:1750}} |- |[[OGM Ormanspor]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |Sait Zarifoğlu |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] |[[Samsun]] |[[Rexión do Mar Negro|Mar Negro]] |Mustafa Dağıstanlı |align="center"|{{formatnum:1669}} |- |[[Yalovaspor BK|Semt77 Yalovaspor]] |[[Yalova]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |90. Yıl |align="center"|{{formatnum:2000}} |- |[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|Sigortam.net]] |[[Istanbul]] |[[Rexión do Mármara|Mármara]] |Darüşşafaka Ayhan Şahenk |align="center"|{{formatnum:2500}} |- |[[TED Ankara Kolejliler]] |[[Ancara]] |[[Rexión da Anatolia Central|Anatolia Central]] |TOBB |align="center"|{{formatnum:2000}} |} == Palmarés == {{Div col|4}} * 1969−1970 [[Ficheiro:600px Blu e Giallo (Strisce)2.svg|20px]] [[MKE Ankaragücü|Ankaragücü]] * 1970−1971 [[Ficheiro:600px Verde e Arancio (Strisce Orizzontali).png|20px]] [[Turanspor|Şekerspor]] * 1971−1972 [[Ficheiro:600px pentasection vertical Black HEX-FF0000.svg|20px]] [[Kadıköyspor]] * 1972−1973 [[Ficheiro:600px Bianco e Rosso con Striscia Orizzontale.png|20px]] [[Samsunspor Basketbol|Samsunspor]] * 1973−1974 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1974−1975 Adana Demirspor * 1975−1976 Yenişehir * 1976−1977 Muhafizgucu * 1977−1978 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Efes Pilsen]] * 1978−1979 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1979−1980 Muhafizgucu * 1980−1981 Antbirlik * 1981−1982 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1982−1983 Ankara DSİ * 1983−1984 Anadolu Hisarı * 1984−1985 Yenişehir * 1985−1986 Beslenspor * 1986−1987 Pasabahce * 1987−1988 Büyük Salat * 1988−1989 [[Ficheiro:Nero e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 1989−1990 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1990−1991 [[Ficheiro:Bianco e Blu2.svg|20px]] [[Eczacıbaşı Erkek Basketbol Takımı|Eczacıbaşı]] * 1991−1992 Meysuspor * 1992−1993 Çimtur * 1993−1994 Vestelspor Manisa * 1994−1995 Tuborg * 1995−1996 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1996−1997 Oyak Renault * 1997−1998 Kuşadası * 1998−1999 Emlak Bankası * 1999−2000 [[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[Karagücü S.K.|Karagücü]] * 2000−2001 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 2001−2002 [[Ficheiro:600px Azzurro con striscia Bianca.svg|20px]] [[İzmir BŞB]] * 2002−2003 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2003−2004 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Bandırma]] * 2004−2005 [[Ficheiro:600px HEX-1D2B79 HEX-D31E26.svg|20px]] [[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin]] * 2005−2006 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2006−2007 [[Ficheiro:600px Arancione e blu (diagonale).png|20px]] [[Antalya Büyükşehir Belediyesi|Antalya]] * 2007−2008 [[Ficheiro:Bianco con diagonale Rosso.png|20px]] [[Erdemirspor]] * 2008−2009 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2009−2010 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2010−2011 [[Ficheiro:600px Rosso con bande Nere laterali.svg|20px]] [[Bandırma Kırmızı]] * 2011−2012 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 2012−2013 [[Ficheiro:600px pentasection vertical HEX-2162A0 HEX-800000.svg|20px]] [[Trabzonspor B.K.|Trabzonspor]] * 2013−2014 [[Ficheiro:600px Nero e Verde Strisce-Flag.svg|20px]] [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] * 2014−2015 [[Ficheiro:Verde e Bianco2.svg|20px]] [[Yeşilgiresun Belediyespor|Yeşilgiresun]] * 2015−2016 [[Ficheiro:Azzurro e Bianco.svg|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2016−2017 [[Ficheiro:600px White background vertical Black HEX-019F64.svg|20px]] [[Sakarya Büyükşehir Belediyesi S.K.|Sakarya]] * 2017−2018 [[Ficheiro:600px vertical HEX-00529F White.svg|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2018−2019 [[Ficheiro:600px Verde e Bianco (Strisce) con bandiera della Turchia.PNG|20px]] [[Bursaspor Basketbol|Bursaspor]] * 2020−2021 [[Ficheiro:600px Verde e Blu2.svg|20px]] [[Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket|Merkezefendi]] * 2021−2022 [[Ficheiro:600px Verde chiaro Bianco e Nero.png|20px]] [[Manisa Büyükşehir Belediyespor|Manisa]] {{Div col end}} == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.lnb.fr/ Sitio web oficial] {{fr}} * [http://www.eurobasket.com/France/basketball.asp Perfil da LNB en Eurobasket] {{en}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 0trwhfzvo3551sntcv4emw05b76u94d 0 327916 6166347 5958038 2022-08-24T14:49:16Z 2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Non confundir|As aventuras de Tintín}} {{Serie de TV | nome = As aventuras de Tintín | imaxe = | descrición = | formato = [[Aventura]], animación | cámara = | formato_de_imaxe = | duración = 22 minutos | creador = [[Hergé]] (personaxes) | director = | promotor = | produtor_executivo = | distribuidor = [[Ellipse Programmé]]<br/>[[Nelvana Limited]] | intérpretes = | narración = | canción_de_apertura = "The Adventures of Tintin Theme" | canción_de_peche = | país = {{FRA}}<br />{{CAN}} | localización = | lingua = [[Lingua inglesa|Inglés]] e francés | canle_de_orixe = HBO (USA)<ref>{{cita novas|título= Tintin finds his way to America's HBO|editor= Baltimore Sun|url= http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|dataacceso= 25 de agosto de 2010|data-arquivo= 24 de decembro de 2013|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20131224112024/http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|url-morta= yes}}</ref><br/>Family (Canadá)<br/>[[NHK]] (Xapón)<br/>[[TVG]] (Galicia) | primeiro_episodio = [[1991]] | derradeiro_episodio = [[1992]] | número_de_temporadas = 3 | número_de_episodios = 39 | lista_de_episodios = | páxina_web = | imdb_id = 0179552 | tv_com_id = }} '''''As aventuras de Tintín''''' (en {{lang-fr|Les Aventures de Tintin}}) é unha serie de televisión [[Francia|franco]]-[[Canadá|canadense]] baseada na serie de banda deseñada ''[[As aventuras de Tintín]]'', de [[Hergé]].<ref>{{cita novas|título= Tintin Searches for a U.S. Audience|editor=The New York Times|data=24 de decembro de 1991|url= http://www.nytimes.com/1991/12/24/news/tintin-searches-for-a-us-audience.html?scp=4&sq=babar%20hbo&st=cse|dataacceso=25 de agosto de 2010 | nome=Peter C. T. | apelido=Elsworth}}</ref> Emitiuse en 1991, e foron estreados 39 episodios ó longo de 3 tempadas. Estreouse en [[Lingua galega|galego]] a través da [[TVG]] no espazo infantil e xuvenil ''[[Xabarín Club]]''. == Episodios == === Tempada 1 === # [[O caranguexo das tenaces de ouro]] (Parte 1) # O caranguexo das tenaces de ouro (Parte 2) # [[O segredo do alicorno]] (Parte 1) # O segredo do alicorno (Parte 2) # [[O tesouro de Rackham o Roxo]] # [[Os xarutos do faraón]] (Parte 1) # Os xarutos do faraón (Parte 2) # [[O Loto Azul]] (Parte 1) # O Loto Azul (Parte 2) # [[A illa negra]] (Parte 1) # A illa negra (Parte 2) # [[O asunto Tornasol]] (Parte 1) # O asunto Tornasol (Parte 2) # Richs Mistake # Tintin's New Jet Flying Boots # Chicken Sandwich # The Queen # World Famous In Seattle # Picnic Pirates # Picnic Pirates Two # Picnic Treats # Picnic Treats Two # Tintin's Candy Bar # Clash of the Earthquakes # Thanksgiving === Tempada 2 === # [[A estrela misteriosa]] # [[A orella rota]] (Parte 1) # A orella rota (Parte 2) # [[O cetro de Ottokar]] (Parte 1) # O cetro de Ottokar (Parte 2) # [[Tintín no Tíbet]] (Parte 1) # Tintín no Tíbet (Parte 2) # [[Tintín e os pícaros]] (Parte 1) # Tintín e os pícaros (Parte 2) # [[Tintín no país do ouro negro]] (Parte 1) # Tintín no país do ouro negro (Parte 2) # [[Voo 714 para Sidney]] (Parte 1) # Voo 714 para Sidney (Parte 2) === Tempada 3 === # [[Stock de coque]] (Parte 1) # Stock de coque (Parte 2) # [[As 7 bolas de cristal]] (Parte 1) # As 7 bolas de cristal (Parte 2) # [[O templo do sol]] (Parte 1) # O templo do sol (Parte 2) # [[As xoias da Castafiore]] (Parte 1) # As xoias da Castafiore (Parte 2) # [[Obxectivo: a Lúa]] (Parte 1) # Obxectivo: a Lúa (Parte 2) # [[Explorando a lúa]] (Parte 1) # Explorando a lúa (Parte 2) # [[Tintín en América]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20160107102735/http://www.citelvideo.com/ Citel Video] * {{IMDb título|0179552}} {{As aventuras de Tintín}} {{Barra portal|Xabarín Club|Francia|Canadá}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Aventuras de Tintin, As}} [[Categoría:Tintín]] [[Categoría:Xabarín Club]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 1991]] [[Categoría:Series de televisión finalizadas en 1992]] [[Categoría:Series de televisión de Francia]] [[Categoría:Series de televisión do Canadá]] [[Categoría:Series de televisión con versión galega]] ahwlakrl3jsoxsb8dsma4idhlsnt3iq 6166378 6166347 2022-08-24T17:20:18Z 2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Non confundir|As aventuras de Tintín}} {{Serie de TV | nome = As aventuras de Tintín | imaxe = | descrición = | formato = [[Aventura]], animación | cámara = | formato_de_imaxe = | duración = 22 minutos | creador = [[Hergé]] (personaxes) | director = | promotor = | produtor_executivo = | distribuidor = [[Ellipse Programmé]]<br/>[[Nelvana Limited]] | intérpretes = | narración = | canción_de_apertura = "The Adventures of Tintin Theme" | canción_de_peche = | país = {{FRA}}<br />{{CAN}} | localización = | lingua = [[Lingua inglesa|Inglés]] e francés | canle_de_orixe = Nickelodeon (USA)<ref>{{cita novas|título= Tintin finds his way to America's HBO|editor= Baltimore Sun|url= http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|dataacceso= 25 de agosto de 2010|data-arquivo= 24 de decembro de 2013|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20131224112024/http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|url-morta= yes}}</ref><br/>Family (Canadá)<br/>[[NHK]] (Xapón)<br/>[[TVG]] (Galicia) | primeiro_episodio = [[1991]] | derradeiro_episodio = [[1992]] | número_de_temporadas = 3 | número_de_episodios = 39 | lista_de_episodios = | páxina_web = | imdb_id = 0179552 | tv_com_id = }} '''''As aventuras de Tintín''''' (en {{lang-fr|Les Aventures de Tintin}}) é unha serie de televisión [[Francia|franco]]-[[Canadá|canadense]] baseada na serie de banda deseñada ''[[As aventuras de Tintín]]'', de [[Hergé]].<ref>{{cita novas|título= Tintin Searches for a U.S. Audience|editor=The New York Times|data=24 de decembro de 1991|url= http://www.nytimes.com/1991/12/24/news/tintin-searches-for-a-us-audience.html?scp=4&sq=babar%20hbo&st=cse|dataacceso=25 de agosto de 2010 | nome=Peter C. T. | apelido=Elsworth}}</ref> Emitiuse en 1991, e foron estreados 39 episodios ó longo de 3 tempadas. Estreouse en [[Lingua galega|galego]] a través da [[TVG]] no espazo infantil e xuvenil ''[[Xabarín Club]]''. == Episodios == === Tempada 1 === # [[O caranguexo das tenaces de ouro]] (Parte 1) # O caranguexo das tenaces de ouro (Parte 2) # [[O segredo do alicorno]] (Parte 1) # O segredo do alicorno (Parte 2) # [[O tesouro de Rackham o Roxo]] # [[Os xarutos do faraón]] (Parte 1) # Os xarutos do faraón (Parte 2) # [[O Loto Azul]] (Parte 1) # O Loto Azul (Parte 2) # [[A illa negra]] (Parte 1) # A illa negra (Parte 2) # [[O asunto Tornasol]] (Parte 1) # O asunto Tornasol (Parte 2) # Richs Mistake # Tintin's New Jet Flying Boots # Chicken Sandwich # The Queen # World Famous In Seattle # Picnic Pirates # Picnic Pirates Two # Picnic Treats # Picnic Treats Two # Tintin's Candy Bar # Clash of the Earthquakes # Thanksgiving === Tempada 2 === # [[A estrela misteriosa]] # [[A orella rota]] (Parte 1) # A orella rota (Parte 2) # [[O cetro de Ottokar]] (Parte 1) # O cetro de Ottokar (Parte 2) # [[Tintín no Tíbet]] (Parte 1) # Tintín no Tíbet (Parte 2) # [[Tintín e os pícaros]] (Parte 1) # Tintín e os pícaros (Parte 2) # [[Tintín no país do ouro negro]] (Parte 1) # Tintín no país do ouro negro (Parte 2) # [[Voo 714 para Sidney]] (Parte 1) # Voo 714 para Sidney (Parte 2) === Tempada 3 === # [[Stock de coque]] (Parte 1) # Stock de coque (Parte 2) # [[As 7 bolas de cristal]] (Parte 1) # As 7 bolas de cristal (Parte 2) # [[O templo do sol]] (Parte 1) # O templo do sol (Parte 2) # [[As xoias da Castafiore]] (Parte 1) # As xoias da Castafiore (Parte 2) # [[Obxectivo: a Lúa]] (Parte 1) # Obxectivo: a Lúa (Parte 2) # [[Explorando a lúa]] (Parte 1) # Explorando a lúa (Parte 2) # [[Tintín en América]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20160107102735/http://www.citelvideo.com/ Citel Video] * {{IMDb título|0179552}} {{As aventuras de Tintín}} {{Barra portal|Xabarín Club|Francia|Canadá}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Aventuras de Tintin, As}} [[Categoría:Tintín]] [[Categoría:Xabarín Club]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 1991]] [[Categoría:Series de televisión finalizadas en 1992]] [[Categoría:Series de televisión de Francia]] [[Categoría:Series de televisión do Canadá]] [[Categoría:Series de televisión con versión galega]] r43qk1gnz5uff9xdjcgbc8nd9mgnfl9 6166529 6166378 2022-08-25T07:22:24Z Breogan2008 23204 Desfíxose a edición 6166378 de [[Special:Contributions/2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D|2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D]] ([[User talk:2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D|conversa]]) wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Non confundir|As aventuras de Tintín}} {{Serie de TV | nome = As aventuras de Tintín | imaxe = | descrición = | formato = [[Aventura]], animación | cámara = | formato_de_imaxe = | duración = 22 minutos | creador = [[Hergé]] (personaxes) | director = | promotor = | produtor_executivo = | distribuidor = [[Ellipse Programmé]]<br/>[[Nelvana Limited]] | intérpretes = | narración = | canción_de_apertura = "The Adventures of Tintin Theme" | canción_de_peche = | país = {{FRA}}<br />{{CAN}} | localización = | lingua = [[Lingua inglesa|Inglés]] e francés | canle_de_orixe = HBO (USA)<ref>{{cita novas|título= Tintin finds his way to America's HBO|editor= Baltimore Sun|url= http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|dataacceso= 25 de agosto de 2010|data-arquivo= 24 de decembro de 2013|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20131224112024/http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|url-morta= yes}}</ref><br/>Family (Canadá)<br/>[[NHK]] (Xapón)<br/>[[TVG]] (Galicia) | primeiro_episodio = [[1991]] | derradeiro_episodio = [[1992]] | número_de_temporadas = 3 | número_de_episodios = 39 | lista_de_episodios = | páxina_web = | imdb_id = 0179552 | tv_com_id = }} '''''As aventuras de Tintín''''' (en {{lang-fr|Les Aventures de Tintin}}) é unha serie de televisión [[Francia|franco]]-[[Canadá|canadense]] baseada na serie de banda deseñada ''[[As aventuras de Tintín]]'', de [[Hergé]].<ref>{{cita novas|título= Tintin Searches for a U.S. Audience|editor=The New York Times|data=24 de decembro de 1991|url= http://www.nytimes.com/1991/12/24/news/tintin-searches-for-a-us-audience.html?scp=4&sq=babar%20hbo&st=cse|dataacceso=25 de agosto de 2010 | nome=Peter C. T. | apelido=Elsworth}}</ref> Emitiuse en 1991, e foron estreados 39 episodios ó longo de 3 tempadas. Estreouse en [[Lingua galega|galego]] a través da [[TVG]] no espazo infantil e xuvenil ''[[Xabarín Club]]''. == Episodios == === Tempada 1 === # [[O caranguexo das tenaces de ouro]] (Parte 1) # O caranguexo das tenaces de ouro (Parte 2) # [[O segredo do alicorno]] (Parte 1) # O segredo do alicorno (Parte 2) # [[O tesouro de Rackham o Roxo]] # [[Os xarutos do faraón]] (Parte 1) # Os xarutos do faraón (Parte 2) # [[O Loto Azul]] (Parte 1) # O Loto Azul (Parte 2) # [[A illa negra]] (Parte 1) # A illa negra (Parte 2) # [[O asunto Tornasol]] (Parte 1) # O asunto Tornasol (Parte 2) # Richs Mistake # Tintin's New Jet Flying Boots # Chicken Sandwich # The Queen # World Famous In Seattle # Picnic Pirates # Picnic Pirates Two # Picnic Treats # Picnic Treats Two # Tintin's Candy Bar # Clash of the Earthquakes # Thanksgiving === Tempada 2 === # [[A estrela misteriosa]] # [[A orella rota]] (Parte 1) # A orella rota (Parte 2) # [[O cetro de Ottokar]] (Parte 1) # O cetro de Ottokar (Parte 2) # [[Tintín no Tíbet]] (Parte 1) # Tintín no Tíbet (Parte 2) # [[Tintín e os pícaros]] (Parte 1) # Tintín e os pícaros (Parte 2) # [[Tintín no país do ouro negro]] (Parte 1) # Tintín no país do ouro negro (Parte 2) # [[Voo 714 para Sidney]] (Parte 1) # Voo 714 para Sidney (Parte 2) === Tempada 3 === # [[Stock de coque]] (Parte 1) # Stock de coque (Parte 2) # [[As 7 bolas de cristal]] (Parte 1) # As 7 bolas de cristal (Parte 2) # [[O templo do sol]] (Parte 1) # O templo do sol (Parte 2) # [[As xoias da Castafiore]] (Parte 1) # As xoias da Castafiore (Parte 2) # [[Obxectivo: a Lúa]] (Parte 1) # Obxectivo: a Lúa (Parte 2) # [[Explorando a lúa]] (Parte 1) # Explorando a lúa (Parte 2) # [[Tintín en América]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20160107102735/http://www.citelvideo.com/ Citel Video] * {{IMDb título|0179552}} {{As aventuras de Tintín}} {{Barra portal|Xabarín Club|Francia|Canadá}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Aventuras de Tintin, As}} [[Categoría:Tintín]] [[Categoría:Xabarín Club]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 1991]] [[Categoría:Series de televisión finalizadas en 1992]] [[Categoría:Series de televisión de Francia]] [[Categoría:Series de televisión do Canadá]] [[Categoría:Series de televisión con versión galega]] ahwlakrl3jsoxsb8dsma4idhlsnt3iq 6166530 6166529 2022-08-25T07:22:33Z Breogan2008 23204 Desfíxose a edición 6166347 de [[Special:Contributions/2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D|2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D]] ([[User talk:2601:602:8705:37AB:6552:9C2B:F01B:324D|conversa]]) wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Non confundir|As aventuras de Tintín}} {{Serie de TV | nome = As aventuras de Tintín | imaxe = | descrición = | formato = [[Aventura]], animación | cámara = | formato_de_imaxe = | duración = 22 minutos | creador = [[Hergé]] (personaxes) | director = | promotor = | produtor_executivo = | distribuidor = [[Ellipse Programmé]]<br/>[[Nelvana Limited]] | intérpretes = | narración = | canción_de_apertura = "The Adventures of Tintin Theme" | canción_de_peche = | país = {{FRA}}<br />{{CAN}} | localización = | lingua = [[Lingua inglesa|Inglés]] e francés | canle_de_orixe = HBO (USA)<ref>{{cita novas|título= Tintin finds his way to America's HBO|editor= Baltimore Sun|url= http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|dataacceso= 25 de agosto de 2010|data-arquivo= 24 de decembro de 2013|url-arquivo= https://web.archive.org/web/20131224112024/http://articles.baltimoresun.com/1991-11-16/features/1991320079_1_adventures-of-tintin-tin-tin-herge|url-morta= yes}}</ref><br/>Family (Canadá)<br/>[[NHK]] (Xapón)<br/>[[TVG]] (Galicia) | primeiro_episodio = [[1991]] | derradeiro_episodio = [[1992]] | número_de_temporadas = 3 | número_de_episodios = 39 | lista_de_episodios = | páxina_web = | imdb_id = 0179552 | tv_com_id = }} '''''As aventuras de Tintín''''' (en {{lang-fr|Les Aventures de Tintin}}) é unha serie de televisión [[Francia|franco]]-[[Canadá|canadense]] baseada na serie de banda deseñada ''[[As aventuras de Tintín]]'', de [[Hergé]].<ref>{{cita novas|título= Tintin Searches for a U.S. Audience|editor=The New York Times|data=24 de decembro de 1991|url= http://www.nytimes.com/1991/12/24/news/tintin-searches-for-a-us-audience.html?scp=4&sq=babar%20hbo&st=cse|dataacceso=25 de agosto de 2010 | nome=Peter C. T. | apelido=Elsworth}}</ref> Emitiuse en 1991, e foron estreados 39 episodios ó longo de 3 tempadas. Estreouse en [[Lingua galega|galego]] a través da [[TVG]] no espazo infantil e xuvenil ''[[Xabarín Club]]''. == Episodios == === Tempada 1 === # [[O caranguexo das tenaces de ouro]] (Parte 1) # O caranguexo das tenaces de ouro (Parte 2) # [[O segredo do alicorno]] (Parte 1) # O segredo do alicorno (Parte 2) # [[O tesouro de Rackham o Roxo]] # [[Os xarutos do faraón]] (Parte 1) # Os xarutos do faraón (Parte 2) # [[O Loto Azul]] (Parte 1) # O Loto Azul (Parte 2) # [[A illa negra]] (Parte 1) # A illa negra (Parte 2) # [[O asunto Tornasol]] (Parte 1) # O asunto Tornasol (Parte 2) === Tempada 2 === # [[A estrela misteriosa]] # [[A orella rota]] (Parte 1) # A orella rota (Parte 2) # [[O cetro de Ottokar]] (Parte 1) # O cetro de Ottokar (Parte 2) # [[Tintín no Tíbet]] (Parte 1) # Tintín no Tíbet (Parte 2) # [[Tintín e os pícaros]] (Parte 1) # Tintín e os pícaros (Parte 2) # [[Tintín no país do ouro negro]] (Parte 1) # Tintín no país do ouro negro (Parte 2) # [[Voo 714 para Sidney]] (Parte 1) # Voo 714 para Sidney (Parte 2) === Tempada 3 === # [[Stock de coque]] (Parte 1) # Stock de coque (Parte 2) # [[As 7 bolas de cristal]] (Parte 1) # As 7 bolas de cristal (Parte 2) # [[O templo do sol]] (Parte 1) # O templo do sol (Parte 2) # [[As xoias da Castafiore]] (Parte 1) # As xoias da Castafiore (Parte 2) # [[Obxectivo: a Lúa]] (Parte 1) # Obxectivo: a Lúa (Parte 2) # [[Explorando a lúa]] (Parte 1) # Explorando a lúa (Parte 2) # [[Tintín en América]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20160107102735/http://www.citelvideo.com/ Citel Video] * {{IMDb título|0179552}} {{As aventuras de Tintín}} {{Barra portal|Xabarín Club|Francia|Canadá}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Aventuras de Tintin, As}} [[Categoría:Tintín]] [[Categoría:Xabarín Club]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 1991]] [[Categoría:Series de televisión finalizadas en 1992]] [[Categoría:Series de televisión de Francia]] [[Categoría:Series de televisión do Canadá]] [[Categoría:Series de televisión con versión galega]] 7wae5x8ta51oaeqy2vmksjk1ce40sov 14 329612 6166331 5893275 2022-08-24T14:27:04Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura de Europa]] [[Categoría:Deporte por continente|Europa]] cg0hmr4emz98peix27sgxk4ke7wyhrj 14 333090 6166335 5302432 2022-08-24T14:28:10Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura por país|Iugoslavia]] [[Categoría:Iugoslavia]] [[Categoría:Cultura de Europa|Iugoslavia]] sfalqmp2d0ki9bz6ddnuibeazqeuofl 0 333397 6166255 6131513 2022-08-24T13:31:16Z Chairego apc 25871 wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Érica Esmorís''', nada na [[A Coruña|Coruña]] en xullo de [[1977]]<ref>{{Cita web|título=autor/a. Editorial Xerais|url=https://www.xerais.gal/autores.php?tipo=autores&id=100060226|páxina-web=www.xerais.gal|data-acceso=2019-05-07}}</ref>, é unha [[escritora]] [[pobo galego|galega]]. == Traxectoria == Estudou na [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago]], campus de Lugo, exerceu como veterinaria durante un tempo e traballou nos departamentos de guión e dirección en varias produtoras audiovisuais galegas<ref>[http://www.ericaesmoris.com/sobremi Perfil da autora] na súa web persoal.</ref>. == Obra == * ''[[O poder de Amabel]]'' (2013). Sushi Books, novela infantil. Traducida ao castelán, catalán e éuscaro. ISBN: 978-84-15920-00-7/ 978-84-15920-11-3/ 978-84-15920-20-5/ 978-84-15920-14-4. * ''Ulises e as cronoamigas'' (2015). Sushi Books. Traducida ao castelán. 195 páxs. ISBN: 978-84-15920-77-9. * ''Nena e o mar'' ([[2015]]). [[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]], Merlín. Ilustracións de Dani Padrón. 192 páxs. ISBN 978-84-9914-944-8. ePub: ISBN 978-84-9914-950-9.<ref>{{Cita web|título=Unha novela tan profunda coma o mar: «Nena e o mar», de Érica Esmoris. Crítica en Libros Lectureka. Blog Xerais|url=https://blog.xerais.gal/2015/unha-novela-tan-profunda-como-o-mar-nena-e-o-mar-de-erica-esmoris-critica-en-libros-lectureka/|páxina-web=blog.xerais.gal|data-acceso=2019-05-07|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190925003150/https://blog.xerais.gal/2015/unha-novela-tan-profunda-como-o-mar-nena-e-o-mar-de-erica-esmoris-critica-en-libros-lectureka/|dataarquivo=25 de setembro de 2019|urlmorta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|título=Ficha de libro. Editorial Xerais|url=https://www.xerais.gal/libro.php?id=3927117|páxina-web=www.xerais.gal|data-acceso=2019-05-07}}</ref><ref>{{Cita web|título=Nena e o mar, de Érica Esmorís|url=https://cadernodacritica.wordpress.com/2015/12/22/nena-e-o-mar-de-erica-esmoris/|páxina-web=Caderno da crítica|data=2015-12-22|data-acceso=2019-05-07|lingua=gl-ES|nome=Ramón|apelidos=Nicolás}}</ref> * ''Quen salva un can'' ([[2019]]). Xerais, Merlín. Ilustracións de [[Iria Fafián]]. 208 páxs. ISBN 978-84-9121-528-8. ePub: ISBN 978-84-9121-534-9.<ref>''[https://www.xerais.gal/libro.php?id=5933184 Quen salva un can''], ficha na páxina web da editorial.</ref> *''Patio de luces'' ([[2020]]). Xerais. Ilustracións de Juan Berrio. 96 páxs. ISBN 978-84-9121-764-0. ePub: ISBN 978-84-9121-767-1. En castelán: ''Patio de luces'' (2020). [[Grupo Anaya|Anaya]]. Ilustracións de Juan Berrio. ISBN 978-84-698-6659-7. === Obra colectiva: === * ''Aldea poética. V. Dadaísmo en verso'' (2010). Ed. Ópera Prima, [[Madrid]]. Libro colectivo de poesías. 173 páxs. ISBN 978-84-95461-44-5. * ''Habitando historias. 10 experiencias arredor do libro e da lectura'' ([[2020]]). [[Editorial Galaxia|Galaxia]]. 200 páxs. ISBN 978-84-9151-398-8. == Premios == * 2015: [[Premio Merlín]] de literatura infantil por ''Nena e o mar''. * 2020: XI Premio de Literatura Infantil Ciudad de Málaga na modalidade de narrativa por ''Patio de luces.''<ref>{{Cita novas|título=La escritora coruñesa Érica Esmorís, Premio de Literatura Infantil de Málaga|url=https://www.lavanguardia.com/vida/20200623/481933724752/la-escritora-corunesa-erica-esmoris-premio-de-literatura-infantil-de-malaga.html|xornal=La Vanguardia|data=2020-06-23}}</ref> * 2022: Premio Frei Martín Sarmiento por ''Patio de luces''.<ref>{{Cita web|título=Gañadores da XVIII edición dos Premios Frei Martín Sarmiento 2022|url=https://axendacultural.aelg.gal/2022/05/18/ganadores-da-xviii-edicion-dos-premios-frei-martin-sarmiento-2022/|páxina-web=axendacultural.aelg.gal|data-acceso=13 de xullo de 2022}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2018/06/12/nunca-caminei-orgullosa-cando-ia-acompanada-da-mina-cadela/0003_201806E12P60991.htm Entrevista de Ana Abelenda]. La Voz de Galicia. 12/06/2018 * [https://www.youtube.com/user/Mekatastro Canle de YouTube] de Érica Esmorís * [https://www.youtube.com/watch?v=BBKm_3ABP3Y Premios Xerais 2017]: Érica Esmorís. {{control de autoridades}} {{ORDENAR:Esmoris, Erica}} [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] [[Categoría:Premio Merlín]] [[Categoría:Nados na Coruña]] [[Categoría:Nados en 1977]] rb5c1e4nzo1gv35axbcfzhhlddtaa6b 4 334130 6166569 6136272 2022-08-25T08:15:12Z ListeriaBot 65707 Wikidata list updated [V2] wikitext text/x-wiki {{Atallo|WP:LPNPLU}} Esta é unha '''lista de persoas nadas na [[provincia de Lugo]]''' segundo os datos que constan en [[Wikidata]]: {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?yob ?yod WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wdt:P19 ?pob . ?pob wdt:P131* wd:Q95027 . OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob . BIND(YEAR(?dob) as ?yob) } OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod . BIND(YEAR(?dod) as ?yod) } . } |wdq=. |links=red |sort=569 |columns=number:#,P18:Imaxe,item:Elemento en Wd,label:Nome,?yob:Nacemento,?yod:Falecemento,P19:Lugar de nacemento }} {| class='wikitable sortable' style='width:100%' ! # ! Imaxe ! Elemento en Wd ! Nome ! Nacemento ! Falecemento ! Lugar de nacemento |- | style='text-align:right'| 1 | [[Ficheiro:Roberto Trashorras.jpg|center|128px]] | [[:d:Q18753|Q18753]] | [[Roberto Trashorras]] | 1981 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Ficheiro:Mons. Rouco Varela (30612834540).jpg|center|128px]] | [[:d:Q44898|Q44898]] | [[Antonio María Rouco Varela]] | 1936 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 3 | | [[:d:Q74997|Q74997]] | [[César Barja]] | 1890 | 1951 | [[Trasparga, Guitiriz|Trasparga]] |- | style='text-align:right'| 4 | | [[:d:Q136789|Q136789]] | [[Manuel Portela Nogueira]] | 1908 | 1984<br/>1994 | [[Baleira]] |- | style='text-align:right'| 5 | | [[:d:Q140989|Q140989]] | [[Benjamín Álvarez Fernández]] | 1905 | 1979 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[Ficheiro:Retrato de Gregorio Fernandez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q195921|Q195921]] | [[Gregorio Fernández]] | 1576 | 1636 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[Ficheiro:Lucía Pérez.JPG|center|128px]] | [[:d:Q232208|Q232208]] | [[Lucía Pérez]] | 1985 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 8 | | [[:d:Q251556|Q251556]] | [[Ángel Castro Argiz]] | 1875 | 1956 | [[Láncara]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[Ficheiro:Premios Goya 2018 - Cristina Castaño.jpg|center|128px]] | [[:d:Q251636|Q251636]] | [[Cristina Castaño]] | 1979 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[Ficheiro:Silvia Jato 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q261034|Q261034]] | [[Silvia Jato]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[Ficheiro:Olga Novo en Poemaria 2019.jpg|center|128px]] | [[:d:Q271823|Q271823]] | [[Olga Novo]] | 1975 | | [[Vilarmao, Castroncelos, A Pobra do Brollón|Vilarmao]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[Ficheiro:Carmen Blanco García.JPG|center|128px]] | [[:d:Q275942|Q275942]] | [[Carmen Blanco García]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[Ficheiro:Mr. Manuel Fraga Iribarne (Spaanse minister), Bestanddeelnr 914-8477 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q276043|Q276043]] | [[Manuel Fraga|Manuel Fraga Iribarne]] | 1922 | 2012 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 14 | | [[:d:Q290615|Q290615]] | [[Severino Reija]] | 1938 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[Ficheiro:Diego López - RCD Espanyol - WMES 04 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q314617|Q314617]] | [[Diego López Rodríguez]] | 1981 | | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[Ficheiro:Estudiantes vs Unicaja Málaga - Fran Vázquez - 01.jpg|center|128px]] | [[:d:Q358043|Q358043]] | [[Fran Vázquez]] | 1983 | | [[Saramagal, Veascós, Carballedo|Saramagal]] |- | style='text-align:right'| 17 | [[Ficheiro:Pedro Fernandez de Castro, VII Count of Lemos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q387663|Q387663]] | [[Pedro Fernández de Castro y Andrade]] | 1576 | 1622 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[Ficheiro:Xela Arias.jpg|center|128px]] | [[:d:Q443940|Q443940]] | [[Xela Arias]] | 1962 | 2003 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[Ficheiro:Alessandra Aguilar.jpg|center|128px]] | [[:d:Q457310|Q457310]] | [[Alessandra Aguilar]] | 1978 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[Ficheiro:Claudio Rodríguez Fer.jpg|center|128px]] | [[:d:Q555567|Q555567]] | [[Claudio Rodríguez Fer]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 21 | | [[:d:Q577396|Q577396]] | [[Manuel Pérez Álvarez]] | 1946 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 22 | | [[:d:Q582774|Q582774]] | [[Segundo Leonardo Pérez López]] | 1948 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[Ficheiro:Fotografía Alfredo Deaño.jpg|center|128px]] | [[:d:Q590579|Q590579]] | [[Alfredo Deaño]] | 1944 | 1978 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[Ficheiro:José Blanco López.jpg|center|128px]] | [[:d:Q628418|Q628418]] | [[José Blanco]] | 1962 | | [[Ferreira de Negral, Palas de Rei|Ferreira de Negral]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[Ficheiro:Roberto Fernández Alvarellos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q673752|Q673752]] | [[Roberto Fernández Alvarellos]] | 1979 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[Ficheiro:Rodrigo de Quiroga.JPG|center|128px]] | [[:d:Q707959|Q707959]] | [[Rodrigo de Quiroga]] | 1512 | 1580 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[Ficheiro:Pascual Veiga Iglesias.jpg|center|128px]] | [[:d:Q727088|Q727088]] | [[Pascual Veiga]] | 1842 | 1906 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[Ficheiro:Lois Pereiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q727777|Q727777]] | [[Lois Pereiro]] | 1958 | 1996 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 29 | | [[:d:Q773826|Q773826]] | [[Pedro Gómez Sarmiento]] | 1478 | 1541 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[Ficheiro:José Alonso y Trelles.jpg|center|128px]] | [[:d:Q876748|Q876748]] | [[José Alonso de Trelles|El Viejo Pancho]] | 1857 | 1924 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 31 | [[Ficheiro:Premios Goya 2018 - Luis Tosar.jpg|center|128px]] | [[:d:Q930148|Q930148]] | [[Luís Tosar]] | 1971 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[Ficheiro:Diego Vallejo 2011.jpg|center|128px]] | [[:d:Q949247|Q949247]] | [[Diego Vallejo]] | 1973 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 33 | | [[:d:Q962569|Q962569]] | [[Tito Díaz]] | 1957 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 34 | | [[:d:Q1043632|Q1043632]] | [[Carmen Cardelle de Hartmann]] | 1963 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 35 | [[Ficheiro:Juan López Mella 1994 Mugello.jpeg|center|128px]] | [[:d:Q1119597|Q1119597]] | [[Juan López Mella]] | 1965 | 1995 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 36 | | [[:d:Q1250479|Q1250479]] | [[Hernando de Saavedra]] | 1510 | 1700 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[Ficheiro:CebreiroDElias.jpg|center|128px]] | [[:d:Q1334501|Q1334501]] | [[Elías Valiña]] | 1929 | 1989 | [[Lier, Sarria|Lier]] |- | style='text-align:right'| 38 | | [[:d:Q1339482|Q1339482]] | [[Ramón Chao]] | 1935 | 2018 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[Ficheiro:Retrato del general Rodil (Dionisio Fierros Álvarez).jpg|center|128px]] | [[:d:Q1340316|Q1340316]] | [[José Ramón Rodil]] | 1789 | 1853 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[Ficheiro:Mons. Carrasco Rouco (30612838310).jpg|center|128px]] | [[:d:Q1350809|Q1350809]] | [[Afonso Carrasco Rouco]] | 1956 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[Ficheiro:Diego Alvarez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q1381400|Q1381400]] | [[José Diego Álvarez]] | 1954 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 42 | | [[:d:Q1476520|Q1476520]] | [[Antonio Carro Martínez]] | 1923 | 2020 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 43 | | [[:d:Q1517332|Q1517332]] | [[Álvaro Fernández Suárez]] | 1906 | 1990 | [[Couxela, Ribadeo|Couxela]] |- | style='text-align:right'| 44 | | [[:d:Q1556566|Q1556566]] | [[María Abel Diéguez]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[Ficheiro:San Inocencio de la Inmaculada Concepción.jpg|center|128px]] | [[:d:Q1664272|Q1664272]] | [[Inocencio de la Inmaculada Concepción]] | 1887 | 1934 | [[Santa Cilla do Valadouro, Foz|Santa Cilla do Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 46 | | [[:d:Q2020756|Q2020756]] | [[Fabriciano González]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 47 | | [[:d:Q2110743|Q2110743]] | [[Antonio Domínguez Olano]] | 1938 | 2012 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 48 | | [[:d:Q2130484|Q2130484]] | [[Ramón López Carrozas]] | 1937 | 2018 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 49 | | [[:d:Q2253124|Q2253124]] | [[Álvarez Rabo]] | 1960 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[Ficheiro:Luís Pimentel.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2256688|Q2256688]] | [[Luís Pimentel]] | 1895 | 1958 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[Ficheiro:Maruja Mallo.JPG|center|128px]] | [[:d:Q2447692|Q2447692]] | [[Maruxa Mallo|Maruja Mallo]] | 1902 | 1995 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 52 | [[Ficheiro:Teresa Moure-Praza Publica.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2487949|Q2487949]] | [[Teresa Moure]] | 1969 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 53 | | [[:d:Q2599716|Q2599716]] | [[Alberto Martínez Díaz]] | 1962 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 54 | [[Ficheiro:Álvaro Cunqueiro 1928.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2621397|Q2621397]] | [[Álvaro Cunqueiro]] | 1911 | 1981 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 55 | | [[:d:Q2718033|Q2718033]] | [[José Díaz Fuentes]] | 1940 | 2010 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 56 | | [[:d:Q2738202|Q2738202]] | [[José Ignacio Fernández Palacios]] | 1967 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 57 | | [[:d:Q2749003|Q2749003]] | [[Xosé Castro Veiga]] | 1915 | 1965 | [[Boelle, Arxemil, O Corgo|Boelle]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[Ficheiro:Antonio Noriega Varela 1919.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2758970|Q2758970]] | [[Antonio Noriega Varela]] | 1869 | 1947 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[Ficheiro:Manuel María na Praza Maior de Lugo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2803707|Q2803707]] | [[Manuel María]] | 1929 | 2004 | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 60 | | [[:d:Q2838964|Q2838964]] | [[Francisco Méndez Aspe]] | 1892 | 1958 | [[Pantón]] |- | style='text-align:right'| 61 | | [[:d:Q2857944|Q2857944]] | [[Aníbal Otero]] | 1911 | 1974 | [[Barcia, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín|Barcia]] |- | style='text-align:right'| 62 | | [[:d:Q2876115|Q2876115]] | [[Antonio Fraguas Saavedra]] | 1905 | 1983 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 63 | | [[:d:Q2878610|Q2878610]] | [[Heriberto Cairo Carou]] | 1958 | | [[Pedrafita do Cebreiro]] |- | style='text-align:right'| 64 | | [[:d:Q2879019|Q2879019]] | [[Enrique González Luaces]] | 1885 | 1953 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 65 | [[Ficheiro:Margarita Ledo (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2880279|Q2880279]] | [[Margarita Ledo Andión]] | 1951 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 66 | [[Ficheiro:Antonio Abril Abadín.jpg|center|128px]] | [[:d:Q2918776|Q2918776]] | [[Antonio Abril]] | 1957 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 67 | | [[:d:Q2918848|Q2918848]] | [[Xosé Chorén]] | 1967 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 68 | | [[:d:Q2939313|Q2939313]] | [[Carlos Bustelo García del Real]] | 1936 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[Ficheiro:Placa homenaje Feliciano Sánchez Saura.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3018740|Q3018740]] | [[Pilar Barreiro Álvarez]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 70 | [[Ficheiro:(Rosón) Rosa Posada ofrece la rueda de prensa posterior al Consejo de Ministros junto al ministro del Interior (cropped).jpeg|center|128px]] | [[:d:Q3026812|Q3026812]] | [[Juan José Rosón]] | 1932 | 1986 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[Ficheiro:Nicomedes Pastor Díaz (Museo del Prado).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3032159|Q3032159]] | [[Nicomedes Pastor Díaz]] | 1811 | 1863 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[Ficheiro:(María Emilia Casas) Rodríguez Zapatero recibe a la presidenta del Tribunal Constitucional. Pool Moncloa. 23 de junio de 2004 (cropped).jpeg|center|128px]] | [[:d:Q3032199|Q3032199]] | [[María Emilia Casas]] | 1950 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[Ficheiro:Uxío Novoneyra (Praza Maior de Lugo).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3052784|Q3052784]] | [[Uxío Novoneyra]] | 1930 | 1999 | [[Parada, Seoane do Courel, Folgoso do Courel|Parada]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[Ficheiro:Julia Otero 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3101588|Q3101588]] | [[Julia Otero]] | 1959 | | [[A Penela, Monforte de Lemos|A Penela]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[Ficheiro:(Sonia Castedo) Acto "Nosotros cumplimos". 22 Mayo 2010 (4638631478) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3113861|Q3113861]] | [[Sonia Castedo]] | 1970 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 76 | | [[:d:Q3186535|Q3186535]] | [[José Quiroga Méndez]] | 1707 | 1784 | [[Vilasante, Cervantes|Vilasante]] |- | style='text-align:right'| 77 | | [[:d:Q3266909|Q3266909]] | [[Luisa Castro]] | 1966 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 78 | | [[:d:Q3292229|Q3292229]] | [[Marie-Rose Armesto]] | 1960 | 2007 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[Ficheiro:Francisco Fernández del Riego homenaxe ante a tumba de Castelao. Cementerio de la Chacarita. Buenos Aires 1954.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3296700|Q3296700]] | [[Francisco Fernández del Riego]] | 1913 | 2010 | [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova]] |- | style='text-align:right'| 80 | | [[:d:Q3317108|Q3317108]] | [[Gómez Pérez das Mariñas e Ribadeneira]] | 1519 | 1593 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[Ficheiro:Detalle do Billete quilométrico de Villar Ponte co garimbo Cortes Generales. Arquivo RAG.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3319847|Q3319847]] | [[Antón Villar Ponte|Antón Vilar Ponte]] | 1881 | 1936 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[Ficheiro:Fole-estatuaenLugo.JPG|center|128px]] | [[:d:Q3321054|Q3321054]] | [[Ánxel Fole]] | 1903 | 1986 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 83 | | [[:d:Q3321536|Q3321536]] | [[Juan Carlos Mandiá]] | 1967 | | [[Alfoz]] |- | style='text-align:right'| 84 | | [[:d:Q3326816|Q3326816]] | [[Antonio Rosón]] | 1911 | 1986 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 85 | | [[:d:Q3327373|Q3327373]] | [[Adolfo de Abel Vilela]] | 1946 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 86 | [[Ficheiro:Aquilino Iglesia Alvariño 1929.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3327596|Q3327596]] | [[Aquilino Iglesia Alvariño]] | 1909 | 1961 | [[A Pedrosa, Seivane de Vilarente, Abadín|A Pedrosa]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[Ficheiro:Pardeiro02.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3327811|Q3327811]] | [[José Ricardo Díaz Pardeiro]] | 1944 | 2022 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[Ficheiro:Agustín Fernández Paz (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3328083|Q3328083]] | [[Agustín Fernández Paz]] | 1947 | 2016 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[Ficheiro:José María Moscoso de Altamira, conde de Fontao (Palacio del Senado de España).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3328529|Q3328529]] | [[José María Moscoso de Altamira]] | 1788 | 1854 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[Ficheiro:GarcíaCamba.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3329070|Q3329070]] | [[Andrés García Camba]] | 1793 | 1861 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[Ficheiro:Manuel Leiras Pulpeiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3329263|Q3329263]] | [[Manuel Leiras Pulpeiro]] | 1854 | 1912 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 92 | | [[:d:Q3345169|Q3345169]] | [[Consuelo Rodríguez Álvarez]] | 1942 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 93 | | [[:d:Q3384992|Q3384992]] | [[Rosendo Naseiro]] | 1935 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 94 | | [[:d:Q3390154|Q3390154]] | [[Helí Rolando Tella Cantos]] | 1888 | 1967 | [[Gomeán, O Corgo|Gomeán]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[Ficheiro:José Ramón Gómez Osorio.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3390687|Q3390687]] | [[José Gómez Osorio]] | 1882 | 1940 | [[Vilar, Pousada, Baleira|Vilar]]<br/>[[Baleira]] |- | style='text-align:right'| 96 | | [[:d:Q3390890|Q3390890]] | [[Juan Carlos Ramis]] | 1962 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 97 | | [[:d:Q3390898|Q3390898]] | [[Antonio Bilbatúa Zubeldía]] | 1894 | 1936 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 98 | | [[:d:Q3391104|Q3391104]] | [[Francisco Javier Elola]] | 1877 | 1939 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[Ficheiro:Ramon pernas.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3391565|Q3391565]] | [[Ramón Pernas]] | 1952 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 100 | | [[:d:Q3392272|Q3392272]] | [[Julio Fernández Rodríguez]] | 1947 | | [[Cereixido, A Fonsagrada|Cereixido]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[Ficheiro:José María Díaz y Díaz Villamil.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3392800|Q3392800]] | [[José María Díaz Díaz-Villamil]] | 1898 | 1936 | [[Vilaoudriz, A Pontenova|Vilaoudriz]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[Ficheiro:Photograph of Manuel Rodriguez Lopez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393078|Q3393078]] | [[Manuel Rodríguez López]] | 1934 | 1990 | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[Ficheiro:Carlos Oroza.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393175|Q3393175]] | [[Carlos Oroza]] | 1923 | 2015 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[Ficheiro:Manuel Becerra.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393354|Q3393354]] | [[Manuel Becerra Bermúdez]] | 1820 | 1896 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[Ficheiro:Roberto Vilar nos Mestre Mateo 2017.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393444|Q3393444]] | [[Roberto Vilar]] | 1971 | | [[Xove]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[Ficheiro:Xulio L. Valcárcel (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393482|Q3393482]] | [[Xulio López Valcárcel]] | 1953 | | [[Romeán, Lugo|Romeán]] |- | style='text-align:right'| 107 | | [[:d:Q3393578|Q3393578]] | [[Lois Xosé Pereira]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 108 | | [[:d:Q3393608|Q3393608]] | [[Constanza de Castro]] | 1454 | 1485 | [[Alfoz]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[Ficheiro:Basilio Losada AELG Distrito Xermar.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393619|Q3393619]] | [[Basilio Losada]] | 1930 | 2022 | [[A Pobra de San Xiao, Láncara|A Pobra de San Xiao]] |- | style='text-align:right'| 110 | | [[:d:Q3393848|Q3393848]] | [[Antón Arias Curto]] | 1944 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[Ficheiro:Arcadio López-Casanova.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393932|Q3393932]] | [[Arcadio López-Casanova]] | 1942 | 2022 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[Ficheiro:1881-08-28, La Ilustración Gallega y Asturiana, Juan Francisco de Castro (cropped).tiff|center|128px]] | [[:d:Q3393935|Q3393935]] | [[Juan Francisco de Castro Fernández]] | 1721 | 1790 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[Ficheiro:San Froilán. Catedral de Lugo (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3393948|Q3393948]] | [[Froilán]] | 833 | 904 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[Ficheiro:Olalla Cociña (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394316|Q3394316]] | [[Olalla Cociña]] | 1979 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[Ficheiro:Ramón Piñeiro Siro López.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394407|Q3394407]] | [[Ramón Piñeiro]] | 1915 | 1990 | [[Armea de Abaixo, Lama, Láncara|Armea de Abaixo]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[Ficheiro:(Marta Rivera) Almeida destaca el papel fundamental de la cultura en la creación de la marca Madrid 02 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394433|Q3394433]] | [[Marta Rivera de la Cruz]] | 1970 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[Ficheiro:Juan Rof Carballo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394442|Q3394442]] | [[Xoán Rof Carballo]] | 1905 | 1994 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[Ficheiro:A Ribona Na Porta do Sol.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394579|Q3394579]] | [[Enriqueta Otero]] | 1910 | 1989 | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 119 | [[Ficheiro:Rosa Cedrón no Bicentenario do cementerio de San Amaro 2012.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394583|Q3394583]] | [[Rosa Cedrón]] | 1972 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 120 | [[Ficheiro:Xesús Manuel Valcárcel.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3394811|Q3394811]] | [[Xesús Manuel Valcárcel]] | 1955 | | [[Romeán, Lugo|Romeán]] |- | style='text-align:right'| 121 | [[Ficheiro:Pilar García Negro.JPG|center|128px]] | [[:d:Q3394922|Q3394922]] | [[Pilar García Negro]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 122 | [[Ficheiro:Carlos Reigosa.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3395008|Q3395008]] | [[Carlos González Reigosa]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[Ficheiro:Anxo guerreiro 01.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3395139|Q3395139]] | [[Anxo Guerreiro]] | 1945 | 2013 | [[Xermade]] |- | style='text-align:right'| 124 | | [[:d:Q3395474|Q3395474]] | [[Benxamín Casal]] | 1935 | 2013 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 125 | [[Ficheiro:Xabier Quiroga (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3395477|Q3395477]] | [[Xabier Quiroga]] | 1961 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[Ficheiro:Ramón Villares (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3395985|Q3395985]] | [[Ramón Villares]] | 1951 | | [[Cazás, Xermade|Cazás]] |- | style='text-align:right'| 127 | | [[:d:Q3397184|Q3397184]] | [[Vitorino Núñez]] | 1936 | 2010 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 128 | [[Ficheiro:Sergio Vallejo (2012).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3397199|Q3397199]] | [[Sergio Vallejo|Sergio Vallejo Folgueira]] | 1967 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 129 | | [[:d:Q3397774|Q3397774]] | [[Camilo Gonsar]] | 1931 | 2008 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 130 | | [[:d:Q3398317|Q3398317]] | [[Jesús Bal y Gay]] | 1905 | 1993 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 131 | [[Ficheiro:Vicente Vázquez Queipo de Llano.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3398533|Q3398533]] | [[Vicente Vázquez Queipo]] | 1804 | 1893 | [[San Cristovo do Real, Samos|San Cristovo do Real]] |- | style='text-align:right'| 132 | | [[:d:Q3398565|Q3398565]] | [[Eduardo Moreiras]] | 1914 | 1991 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 133 | [[Ficheiro:Fuco Gómez 1935.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3398627|Q3398627]] | [[Fuco Gómez]] | 1895 | 1972 | [[Montaña de Agra, Ouselle, Becerreá|Montaña de Agra]] |- | style='text-align:right'| 134 | [[Ficheiro:Lois Diéguez (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3399169|Q3399169]] | [[Lois Diéguez]] | 1944 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[Ficheiro:Darío Xohan Cabana 3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q3399232|Q3399232]] | [[Darío Xohán Cabana]] | 1952 | 2021 | [[Roás, Cospeito|Roás]] |- | style='text-align:right'| 136 | [[Ficheiro:Premios Alecrín-Alacrán 1998 Marina Mayoral (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3399927|Q3399927]] | [[Marina Mayoral]] | 1942 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 137 | | [[:d:Q3551558|Q3551558]] | [[Luis Pérez das Mariñas]] | | 1603 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 138 | | [[:d:Q3775007|Q3775007]] | [[Daniel Varela Suanzes-Carpegna]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 139 | | [[:d:Q3775104|Q3775104]] | [[Luis Gregorio Ramos Misioné|Luís Gregorio Ramos Misioné]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 140 | | [[:d:Q3808817|Q3808817]] | [[Johan Romeu]] | 1300 | 1300 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 141 | | [[:d:Q3810051|Q3810051]] | [[Jorge Barroso]] | 1987 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 142 | | [[:d:Q3810936|Q3810936]] | [[Juan de García y Montenegro]] | 1716 | 1783 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 143 | | [[:d:Q3840371|Q3840371]] | [[Luis López García]] | 1989 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 144 | | [[:d:Q3942201|Q3942201]] | [[Rubén Martínez Vázquez]] | 1938 | 2006 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 145 | | [[:d:Q4025477|Q4025477]] | [[Óscar Iglesias Lamas]] | 1989 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 146 | | [[:d:Q4488321|Q4488321]] | [[Iola Leal Riesco]] | 1977 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 147 | | [[:d:Q4755126|Q4755126]] | [[Andrea Ingegneri]] | 1992 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 148 | | [[:d:Q5392074|Q5392074]] | [[Plácido Ángel Rey Lemos]] | 1867 | 1941 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 149 | | [[:d:Q5410486|Q5410486]] | [[Devin Wright]] | 1986 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 150 | [[Ficheiro:Alba Messa.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5476424|Q5476424]] | [[Alba Messa]] | 1986 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 151 | | [[:d:Q5697813|Q5697813]] | [[Antonio Barrera de Irimo]] | 1929 | 2014 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 152 | [[Ficheiro:Fz de Bujan.JPG|center|128px]] | [[:d:Q5698318|Q5698318]] | [[Antonio Fernández de Buján]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 153 | [[Ficheiro:Antonio Rodríguez del Busto.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5699574|Q5699574]] | [[Antonio Rodríguez del Busto]] | 1848 | 1926 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 154 | | [[:d:Q5702590|Q5702590]] | [[Arcadio Romero Boelle]] | 1908 | 1956 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 155 | | [[:d:Q5725815|Q5725815]] | [[Benito Chaín]] | 1762 | 1831 | [[Valonga, Pol|Valonga]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[Ficheiro:Benito Prieto Coussent.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5725910|Q5725910]] | [[Benito Prieto Coussent]] | 1907 | 2001 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 157 | | [[:d:Q5725926|Q5725926]] | [[Benito Rivadavia]] | 1747 | 1816 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 158 | | [[:d:Q5750278|Q5750278]] | [[Carlos Esteban Deive]] | 1935 | 2019 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 159 | | [[:d:Q5788669|Q5788669]] | [[Juan Touzón|Juan Touzón Jurjo]] | 1898 | 1972 | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 160 | [[Ficheiro:Xiana Arias - Salvaterra 2012.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5814859|Q5814859]] | [[Xiana Arias]] | 1983 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[Ficheiro:Elisa Vázquez de Gey 2019.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5829570|Q5829570]] | [[Elisa Vázquez de Gey]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 162 | | [[:d:Q5830235|Q5830235]] | [[Elías Rodríguez Varela]] | 1937 | | [[Trabada]] |- | style='text-align:right'| 163 | | [[:d:Q5860387|Q5860387]] | [[Fernando Verdes Montenegro y Castro]] | 1682 | 1741 | [[Sistallo, Cospeito|Sistallo]] |- | style='text-align:right'| 164 | | [[:d:Q5866965|Q5866965]] | [[Francisco Otero Besteiro]] | 1933 | 1994 | [[O Corgo]] |- | style='text-align:right'| 165 | | [[:d:Q5930344|Q5930344]] | [[Jesús Martínez Rivadeneira]] | 1947 | | [[Cangas, Foz|Cangas]] |- | style='text-align:right'| 166 | | [[:d:Q5930525|Q5930525]] | [[Jesús Pedroche]] | 1961 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 167 | | [[:d:Q5937542|Q5937542]] | [[José Almoina]] | 1903 | 1960 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 168 | | [[:d:Q5937588|Q5937588]] | [[José Amedo|José Amedo Fouce]] | 1946 | | [[Provincia de Lugo|Lugo]] |- | style='text-align:right'| 169 | | [[:d:Q5941842|Q5941842]] | [[Xosé Luís García Mato]] | 1924 | 1980 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 170 | [[Ficheiro:José Manuel Balseiro-2017.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5941993|Q5941993]] | [[José Manuel Balseiro]] | 1962 | | [[Ferreira, O Valadouro|Ferreira]] |- | style='text-align:right'| 171 | [[Ficheiro:José Riguera Montero 1922.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5943426|Q5943426]] | [[José María Riguera Montero]] | 1845 | 1922 | [[Nogueira, O Sisto, Ourol|Nogueira]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[Ficheiro:José Ramón Gómez Besteiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5944943|Q5944943]] | [[Xosé Ramón Gómez Besteiro]] | 1967 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 173 | | [[:d:Q5944970|Q5944970]] | [[José Ramón Otero Pumares]] | 1896 | 1963 | [[Carballido, Alfoz|Carballido]] |- | style='text-align:right'| 174 | | [[:d:Q5945107|Q5945107]] | [[María Francisca Lage de la Fuente]] | 1954 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 175 | | [[:d:Q5950854|Q5950854]] | [[Juan López de Vega]] | 1601 | 1659 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 176 | [[Ficheiro:Manuel Pombo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5994043|Q5994043]] | [[Manuel Pombo Arias]] | 1943 | | [[A Pena, Sarria|A Pena]] |- | style='text-align:right'| 177 | [[Ficheiro:Miguel Lorenzo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q6014623|Q6014623]] | [[Miguel Lorenzo Leis]] | 1991 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[Ficheiro:Noelia Sánchez - DSC 4517.JPG|center|128px]] | [[:d:Q6044366|Q6044366]] | [[Noelia Sánchez]] | 1982 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 179 | | [[:d:Q6070221|Q6070221]] | [[Pedro Sánchez Quintana]] | 1952 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 180 | | [[:d:Q6070628|Q6070628]] | [[Pedro Varela Ulloa|Pedro de Varela Ulloa]] | 1737 | 1797 | [[Vilareda, Palas de Rei|Vilareda]] |- | style='text-align:right'| 181 | | [[:d:Q6161062|Q6161062]] | [[Vicente Casabella|Vicente Casabella Fernández]] | 1840 | 1900 | [[O Candedo, Ourol, Ourol|O Candedo]] |- | style='text-align:right'| 182 | | [[:d:Q6161577|Q6161577]] | [[Victoriano López García]] | 1910 | 1995 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 183 | | [[:d:Q6165393|Q6165393]] | [[Víctor Basadre]] | 1970 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 184 | | [[:d:Q6165445|Q6165445]] | [[Víctor Corral]] | 1937 | 2021 | [[Baamonde, Begonte|Baamonde]] |- | style='text-align:right'| 185 | | [[:d:Q6172897|Q6172897]] | [[Álvaro Pérez Vázquez]] | 1916 | 1997 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 186 | [[Ficheiro:Ángel Currás, Praza Pública, 2013.jpg|center|128px]] | [[:d:Q6173103|Q6173103]] | [[Ángel Currás Fernández]] | 1954 | | [[Trabada]] |- | style='text-align:right'| 187 | | [[:d:Q6188160|Q6188160]] | [[Jesús González Margaride]] | 2000 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 188 | | [[:d:Q6188407|Q6188407]] | [[Jesús Centeno]] | 1967 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 189 | [[Ficheiro:Caballero de Paris, Havana, Cuba.jpg|center|128px]] | [[:d:Q6293269|Q6293269]] | [[El caballero de París|José María López Lledín]] | 1899 | 1985 | [[Negueira de Muñiz]] |- | style='text-align:right'| 190 | | [[:d:Q6434960|Q6434960]] | [[Faustino Vázquez Carril]] | 1914 | 1937 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 191 | | [[:d:Q6527148|Q6527148]] | [[Leopoldo Centeno]] | 1967 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 192 | | [[:d:Q6616698|Q6616698]] | [[Francisco Rivera Cela]] | 1941 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 193 | | [[:d:Q6752800|Q6752800]] | [[Manolo Peña|Manuel Peña Escontrela]] | 1965 | 2012 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 194 | | [[:d:Q7121744|Q7121744]] | [[Pablo Jesús Rodríguez Méndez]] | 1975 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 195 | | [[:d:Q7159540|Q7159540]] | [[Pedro Cuesta|Pedro Cuesta García]] | 1945 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 196 | [[Ficheiro:Prudencia Grifell c. 1904 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q7252969|Q7252969]] | [[Prudencia Grifell]] | 1879 | 1970 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 197 | | [[:d:Q7636802|Q7636802]] | [[Secundino Cora|Secundino Cora García]] | | 1892 | [[Miñotos, Ourol|Miñotos]] |- | style='text-align:right'| 198 | | [[:d:Q8076921|Q8076921]] | [[Chilares]] | 1949 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 199 | | [[:d:Q8078799|Q8078799]] | [[Óscar Burrieza]] | 1975 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[Ficheiro:Celestino Fernández de la Vega, Guerra Civil Española.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8092921|Q8092921]] | [[Celestino Fernández de la Vega]] | 1914 | 1986 | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[Ficheiro:Agapito García Atadell Paz.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8191271|Q8191271]] | [[Agapito García Atadell]] | 1902 | 1937 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 202 | | [[:d:Q8191995|Q8191995]] | [[Agostiño María Acevedo Rodríguez|Agustín María Acevedo Rodríguez]] | 1806 | 1874 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[Ficheiro:Alejandro Tobar.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8194245|Q8194245]] | [[Alejandro Tobar]] | 1983 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 204 | | [[:d:Q8196834|Q8196834]] | [[Alvito de Mondoñedo]] | | 1063 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 205 | | [[:d:Q8198006|Q8198006]] | [[Ana Arias Saavedra]] | 1951 | | [[Guntín]] |- | style='text-align:right'| 206 | [[Ficheiro:Antonio Casares.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8201174|Q8201174]] | [[Antonio Casares Rodríguez]] | 1812 | 1888 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 207 | | [[:d:Q8201212|Q8201212]] | [[Antonio Fernández López (empresario)|Antonio Fernández López]] | 1903 | 1971 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 208 | | [[:d:Q8201235|Q8201235]] | [[Antonio García Hermida]] | 1885 | 1939 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[Ficheiro:Antonio Mourelos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8201523|Q8201523]] | [[Antonio Mourelos]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 210 | | [[:d:Q8201524|Q8201524]] | [[Antonio Murado]] | 1964 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[Ficheiro:Antón Patiño (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8202029|Q8202029]] | [[Antón Patiño Pérez]] | 1957 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 212 | [[Ficheiro:Avelino López Otero.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8210184|Q8210184]] | [[Avelino López Otero]] | 1903 | 1936 | [[Acevedo, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín|Acevedo]] |- | style='text-align:right'| 213 | | [[:d:Q8246815|Q8246815]] | [[Bernardino Lombao]] | 1938 | 2020 | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 214 | | [[:d:Q8310015|Q8310015]] | [[Xosé Lois García Fernández]] | 1945 | | [[Merlán, Chantada|Merlán]] |- | style='text-align:right'| 215 | [[Ficheiro:Carmiña Prieto Rouco 1933.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8338690|Q8338690]] | [[Carmen Prieto|Carmen Prieto Rouco]] | 1901 | 1977 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 216 | | [[:d:Q8343304|Q8343304]] | [[Cecilio Bedia Caballería]] | 1868 | 1953 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 217 | | [[:d:Q8351445|Q8351445]] | [[Covadonga Carrasco López]] | 1965 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 218 | | [[:d:Q8353652|Q8353652]] | [[Daniel Pernas Nieto]] | 1884 | 1946 | [[Quende, Abadín|Quende]] |- | style='text-align:right'| 219 | [[Ficheiro:Darío Villanueva Prieto.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8353955|Q8353955]] | [[Darío Villanueva]] | 1950 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 220 | [[Ficheiro:Xavier Rodríguez Barrio (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8447800|Q8447800]] | [[Xavier Rodríguez Barrio]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 221 | [[Ficheiro:Dionisio Gamallo Fierros 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8560094|Q8560094]] | [[Dionisio Gamallo|Dionisio Gamallo Fierros]] | 1914 | 2000 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 222 | | [[:d:Q8775628|Q8775628]] | [[Emma Couceiro]] | 1977 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 223 | [[Ficheiro:Retrato de Evaristo Correa Calderón por José Gutiérrez Solana 1922.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8846895|Q8846895]] | [[Evaristo Correa Calderón]] | 1899 | 1986 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 224 | | [[:d:Q8961427|Q8961427]] | [[Fernando Ónega]] | 1947 | | [[Mosteiro, Pol|Mosteiro]] |- | style='text-align:right'| 225 | | [[:d:Q8962525|Q8962525]] | [[Francisco Otero González]] | 1860 | 1880 | [[Lindín, Mondoñedo|Lindín]] |- | style='text-align:right'| 226 | [[Ficheiro:Hernán.png|center|128px]] | [[:d:Q9003226|Q9003226]] | [[Hernán Naval]] | 1962 | 2001 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 227 | | [[:d:Q9013522|Q9013522]] | [[José Alonso Liste]] | 1990 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 228 | | [[:d:Q9013854|Q9013854]] | [[José Francisco Pedrosa Montenegro y Aguiar]] | 1762 | 1811 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 229 | | [[:d:Q9014181|Q9014181]] | [[José Luis Álvarez "Rocky"]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 230 | | [[:d:Q9014196|Q9014196]] | [[Xosé López Guntín]] | 1929 | 1996 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 231 | [[Ficheiro:José Manuel Parada.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9014269|Q9014269]] | [[José Manuel Parada]] | 1953 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 232 | [[Ficheiro:Almanaque Gallego, 1898, p. 40, José M. Cao.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9014376|Q9014376]] | [[Xosé María Cao Luaces]] | 1862 | 1918 | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 233 | [[Ficheiro:José Rodríguez Mourelo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9014763|Q9014763]] | [[José Rodríguez Mourelo]] | 1857 | 1932 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 234 | [[Ficheiro:Lois Peña Novo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9023527|Q9023527]] | [[Lois Peña Novo]] | 1893 | 1967 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 235 | | [[:d:Q9025123|Q9025123]] | [[Luís Gómez Pacios]] | 1925 | 1983 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 236 | | [[:d:Q9025265|Q9025265]] | [[Luis Moure Mariño]] | 1915 | 1999 | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[Ficheiro:Luis de Trelles y Noguerol estatua.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9025438|Q9025438]] | [[Luís de Trelles|Luis de Trelles]] | 1819 | 1891 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 238 | | [[:d:Q9027384|Q9027384]] | [[Manel Sánchez]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 239 | [[Ficheiro:Marica Campo (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9029044|Q9029044]] | [[Marica Campo]] | 1948 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 240 | | [[:d:Q9029967|Q9029967]] | [[María Castaña]] | | | [[Cereixa, A Pobra do Brollón|Cereixa]] |- | style='text-align:right'| 241 | | [[:d:Q9030085|Q9030085]] | [[María Luisa Bartolomé Núñez]] | 1956 | | [[Vilarello, Cervantes|Vilarello]] |- | style='text-align:right'| 242 | | [[:d:Q9032618|Q9032618]] | [[Miguel-Anxo Murado]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 243 | | [[:d:Q9053927|Q9053927]] | [[Pablo Bravo Lozano]] | 1943 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 244 | [[Ficheiro:Pedro Burgo 2009.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9057379|Q9057379]] | [[Pedro Burgo|Pedro Burgo Vilanova]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 245 | [[Ficheiro:Pedro Piñeiro, alcalde de Rianxo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9057610|Q9057610]] | [[Pedro Piñeiro]] | 1946 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 246 | | [[:d:Q9066406|Q9066406]] | [[Ramón Guerreiro Gómez]] | 1912 | 1948 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 247 | | [[:d:Q9069878|Q9069878]] | [[Roberto González Fernández]] | 1948 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[Ficheiro:4f4b593eb6108-Rubén ruibal.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9071057|Q9071057]] | [[Rubén Ruibal]] | 1970 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 249 | [[Ficheiro:Título de fillo predilecto de Ribadeo de Suso Peña.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9080738|Q9080738]] | [[Suso Peña]] | 1941 | 2005 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 250 | [[Ficheiro:Tareixa Roca (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9081927|Q9081927]] | [[Tareixa Roca]] | 1956 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 251 | [[Ficheiro:Obras completas de Ubaldo Pasarón y Lastra.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9091108|Q9091108]] | [[Ubaldo Pasarón]] | 1827 | 1864 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 252 | [[Ficheiro:Xabier P. DoCampo (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9096478|Q9096478]] | [[Xabier P. DoCampo]] | 1946 | 2018 | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 253 | [[Ficheiro:Os Vilares, X. M. Díaz Castro.JPG|center|128px]] | [[:d:Q9096733|Q9096733]] | [[Xosé María Díaz Castro]] | 1914 | 1990 | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 254 | | [[:d:Q9098195|Q9098195]] | [[Álvaro Gil Varela]] | 1905 | 1980 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 255 | | [[:d:Q9098310|Q9098310]] | [[Ánxel Johán]] | 1901 | 1965 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 256 | [[Ficheiro:Anxelagracian.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9098410|Q9098410]] | [[Ánxela Gracián]] | 1968 | | [[Arcos, Castroverde|Arcos]] |- | style='text-align:right'| 257 | | [[:d:Q9312610|Q9312610]] | [[Xosé Manuel Villanueva]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 258 | | [[:d:Q9609452|Q9609452]] | [[Amadeo González Ferreiros]] | 1911 | 1995 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[Ficheiro:Carlos Quiroga (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9697302|Q9697302]] | [[Carlos Quiroga]] | 1961 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 260 | | [[:d:Q10330670|Q10330670]] | [[Miro Casabella]] | 1946 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[Ficheiro:Soco g.jpg|center|128px]] | [[:d:Q10372881|Q10372881]] | [[Socorro García Conde]] | 1968 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 262 | [[Ficheiro:Xosé Manuel Pereiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q10929400|Q10929400]] | [[Xosé Manuel Pereiro]] | 1956 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 263 | | [[:d:Q10961164|Q10961164]] | [[Antón Figueroa Lorenzana]] | 1943 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 264 | [[Ficheiro:Antón Santamarina.jpg|center|128px]] | [[:d:Q10963569|Q10963569]] | [[Antón Santamarina]] | 1942 | | [[San Martín de Suarna, A Fonsagrada|San Martín de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 265 | [[Ficheiro:Victor Moro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q10986161|Q10986161]] | [[Víctor Moro]] | 1926 | 2021 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 266 | | [[:d:Q11020158|Q11020158]] | [[Gerardo Harguindey Banet]] | 1937 | 1998 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 267 | | [[:d:Q11032401|Q11032401]] | [[José Pacheco]] | 1784 | 1865 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 268 | | [[:d:Q11034983|Q11034983]] | [[José Benito Pardo Rodríguez]] | 1867 | 1939 | [[Balmonte, Castro de Rei|Balmonte]] |- | style='text-align:right'| 269 | | [[:d:Q11038636|Q11038636]] | [[José Vázquez Fouz]] | 1944 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 270 | | [[:d:Q11073174|Q11073174]] | [[Carlos Meijide]] | 1936 | 2001 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 271 | | [[:d:Q11163290|Q11163290]] | [[Emilio Piñeiroa Lozano]] | 1953 | | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 272 | | [[:d:Q11219618|Q11219618]] | [[Ramón Fernández Docobo]] | 1962 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 273 | | [[:d:Q11267065|Q11267065]] | [[Roberto Ouro Vázquez]] | 1900 | 1975 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[Ficheiro:Xosé Estevez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11299552|Q11299552]] | [[Xosé Estévez]] | 1943 | | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 275 | [[Ficheiro:Alfonso Cela Vieito.png|center|128px]] | [[:d:Q11679767|Q11679767]] | [[Alfonso Cela Vieito]] | 1885 | 1932 | [[Carracedo, Láncara|Carracedo]] |- | style='text-align:right'| 276 | [[Ficheiro:Francisco González Rodríguez - 14.04.28-Firma-2-Convenio BBVA.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11681933|Q11681933]] | [[Francisco González]] | 1944 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 277 | | [[:d:Q11684297|Q11684297]] | [[Jacinto Calvo López]] | 1903 | 1993 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 278 | [[Ficheiro:(Jenaro Castro) Conferencia Adolfo Suarez Illana dentro del FORO MADRID del Partido Popular de Madrid. (45072741145) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q11684702|Q11684702]] | [[Jenaro Castro]] | 1961 | | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 279 | [[Ficheiro:Xosé López Orozco-Praza Publica.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11685960|Q11685960]] | [[Xosé López Orozco|Xosé Clemente López Orozco]] | 1947 | | [[Fazouro, Foz|Fazouro]] |- | style='text-align:right'| 280 | | [[:d:Q11689057|Q11689057]] | [[Liborio García]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 281 | [[Ficheiro:Luis Tobío Fernández, 1940.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11689422|Q11689422]] | [[Lois Tobío Fernández]] | 1906 | 2003 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 282 | | [[:d:Q11690654|Q11690654]] | [[Manuel Mato Vizoso]] | 1846 | 1909 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 283 | | [[:d:Q11703786|Q11703786]] | [[Severino Rivas Barja]] | 1875 | 1936 | [[Loentia, Castro de Rei|Loentia]] |- | style='text-align:right'| 284 | [[Ficheiro:Tarsy Carballas e Victoria Martíns (Vigo 2013).jpg|center|128px]] | [[:d:Q11704235|Q11704235]] | [[Tarsy Carballas]] | 1934 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[Ficheiro:José Manuel Barreiro (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q11705405|Q11705405]] | [[Xosé Manuel Barreiro|José Manuel Barreiro]] | 1957 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 286 | | [[:d:Q11705522|Q11705522]] | [[Ángel Carballeira Rego]] | 1907 | 1963 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 287 | | [[:d:Q11730916|Q11730916]] | [[Xosé María Díaz Sanxurxo]] | 1818 | 1857 | [[Suegos, Pol|Suegos]] |- | style='text-align:right'| 288 | | [[:d:Q11904866|Q11904866]] | [[Alejandro Lamela]] | 1910 | 1991 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 289 | | [[:d:Q11904965|Q11904965]] | [[Alfonso Quintana Pena]] | 1897 | 1986 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 290 | | [[:d:Q11906044|Q11906044]] | [[Antonio Doncel]] | 1967 | | [[A Pobra de San Xiao, Láncara|A Pobra de San Xiao]]<br/>[[Provincia de Lugo|Lugo]] |- | style='text-align:right'| 291 | | [[:d:Q11906574|Q11906574]] | [[Armando Peñamaría Álvarez]] | 1870 | 1955 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 292 | | [[:d:Q11912230|Q11912230]] | [[Capitón, bispo|Capitón]] | | 65 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 293 | | [[:d:Q11916567|Q11916567]] | [[Daniel Cortezón]] | 1927 | 2009 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 294 | | [[:d:Q11926830|Q11926830]] | [[Iolanda Díaz Gallego]] | 1934 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 295 | | [[:d:Q11926864|Q11926864]] | [[Isabel López Chamosa]] | 1953 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 296 | | [[:d:Q11927530|Q11927530]] | [[Jesús Vázquez Gayoso]] | 1909 | 1970 | [[Vilaoudriz, A Pontenova|Vilaoudriz]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[Ficheiro:José López Varela 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11929125|Q11929125]] | [[José López Varela]] | 1893 | 1970 | [[Ramil, Tirimol, Lugo|Ramil]] |- | style='text-align:right'| 298 | [[Ficheiro:José María Montenegro Soto 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11929169|Q11929169]] | [[José María Montenegro Soto]] | 1868 | 1934 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 299 | | [[:d:Q11929430|Q11929430]] | [[Julio Ulloa Vence]] | 1930 | 2020 | [[Castelo, Taboada|Castelo]] |- | style='text-align:right'| 300 | | [[:d:Q11934246|Q11934246]] | [[Luís Cornide Quiroga]] | 1884 | 1946 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 301 | [[Ficheiro:Luz Pozo Garza 2013.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11934305|Q11934305]] | [[Luz Pozo Garza]] | 1922 | 2020 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 302 | [[Ficheiro:Manuel Lourenzo (AELG)-6.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11934964|Q11934964]] | [[Manuel Lourenzo]] | 1943 | | [[Ferreira, O Valadouro|Ferreira]] |- | style='text-align:right'| 303 | | [[:d:Q11935002|Q11935002]] | [[Manuel Saco Rivera]] | 1906 | 1938 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[Ficheiro:Miguel Anxo Fernán-Vello (AELG)-4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11936733|Q11936733]] | [[Miguel Anxo Fernán-Vello]] | 1958 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 305 | | [[:d:Q11936762|Q11936762]] | [[Miguel Ángel Álvarez Arias]] | 1975 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 306 | | [[:d:Q11954695|Q11954695]] | [[Victorino Veiga]] | 1875 | 1945 | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 307 | [[Ficheiro:Xesús Rábade Paredes (AELG)-4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q11955387|Q11955387]] | [[Xesús Rábade|Xesús Rábade Paredes]] | 1949 | | [[Seixas, Cospeito|Seixas]] |- | style='text-align:right'| 308 | | [[:d:Q12230706|Q12230706]] | [[Ramón Bustelo González]] | 1868 | 1942 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 309 | | [[:d:Q12260847|Q12260847]] | [[José Manuel Villabella]] | 1938 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[Ficheiro:Adela Figueroa (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382462|Q12382462]] | [[Adela Figueroa]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 311 | | [[:d:Q12382499|Q12382499]] | [[Adrián Chapela]] | 1994 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 312 | | [[:d:Q12382500|Q12382500]] | [[Adrián Fernández López]] | 1984 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 313 | | [[:d:Q12382504|Q12382504]] | [[Adrián Núñez]] | 1984 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 314 | [[Ficheiro:Afonso Becerra de Becerreá (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382519|Q12382519]] | [[Afonso Becerra de Becerreá]] | 1973 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[Ficheiro:Afonso Eiré.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382520|Q12382520]] | [[Afonso Eiré]] | 1955 | | [[A Laxe, Chantada|A Laxe]] |- | style='text-align:right'| 316 | | [[:d:Q12382590|Q12382590]] | [[Agustín Díaz Blanco]] | 1945 | 2008 | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 317 | [[Ficheiro:Aida Valiño - Triathlon de Lausanne 2010.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382604|Q12382604]] | [[Aida Valiño|Aida Valiño Gómez]] | 1987 | | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 318 | | [[:d:Q12382663|Q12382663]] | [[Alberto Lamas Verdes]] | 1991 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 319 | | [[:d:Q12382670|Q12382670]] | [[Alberto Rodríguez Raposo]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 320 | | [[:d:Q12382768|Q12382768]] | [[Alfonso García Sanmartín]] | 1946 | | [[Gundiá, Albá, Palas de Rei|Gundiá]] |- | style='text-align:right'| 321 | [[Ficheiro:Alfredo García Dóriga.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382792|Q12382792]] | [[Alfredo García Dóriga]] | 1849 | 1911 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 322 | | [[:d:Q12382803|Q12382803]] | [[Alicia Díaz Balado]] | 2000 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 323 | | [[:d:Q12382871|Q12382871]] | [[Amable Veiga]] | 1929 | 1994 | [[Triacastela]] |- | style='text-align:right'| 324 | | [[:d:Q12382875|Q12382875]] | [[Amador Iglesias Souto]] | 1899 | 1954 | [[Triacastela]] |- | style='text-align:right'| 325 | | [[:d:Q12382878|Q12382878]] | [[Amador Víctor González]] | 1890 | 1953 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 326 | | [[:d:Q12382888|Q12382888]] | [[Amando Suárez Couto]] | 1894 | 1981 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 327 | | [[:d:Q12382889|Q12382889]] | [[Amando Losada]] | 1908 | 1980 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[Ficheiro:Ana Pontón, XV Asemblea Nacional Bloque Nacionalista Galego 13.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12382958|Q12382958]] | [[Ana Pontón]] | 1977 | | [[Chorente, Sarria|Chorente]] |- | style='text-align:right'| 329 | | [[:d:Q12382990|Q12382990]] | [[Andrés Vázquez Martínez]] | | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 330 | | [[:d:Q12383068|Q12383068]] | [[Antonio Díaz Fuentes]] | 1935 | 2011 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 331 | | [[:d:Q12383077|Q12383077]] | [[Antonio Gato|Antonio Gato Soengas]] | 1945 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 332 | [[Ficheiro:Antonio Goy Díaz e Manuel García Ouro 1932.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383083|Q12383083]] | [[Antonio Goy Díaz]] | 1900 | 1976 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 333 | [[Ficheiro:Antonio López de Neira.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383090|Q12383090]] | [[Antonio López de Neira]] | 1827 | 1919 | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 334 | | [[:d:Q12383095|Q12383095]] | [[Antonio Muíña Pena]] | 1952 | | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 335 | | [[:d:Q12383097|Q12383097]] | [[Antonio Palmeiro Pérez]] | 1884 | 1936 | [[Mosteiro, Pol|Mosteiro]] |- | style='text-align:right'| 336 | | [[:d:Q12383099|Q12383099]] | [[Antonio Pedrosa Latas]] | 1916 | 1990 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 337 | | [[:d:Q12383102|Q12383102]] | [[Antonio Pillado Rozas]] | 1991 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 338 | | [[:d:Q12383103|Q12383103]] | [[Antonio Pol]] | 1931 | 2013 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 339 | | [[:d:Q12383105|Q12383105]] | [[Antonio Páramo e Somoza]] | 1731 | 1786 | [[Ferreira de Pantón, Pantón|Ferreira de Pantón]] |- | style='text-align:right'| 340 | | [[:d:Q12383108|Q12383108]] | [[Antonio Quintana Peña]] | 1923 | 2014 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 341 | | [[:d:Q12383111|Q12383111]] | [[Antonio Rodríguez Darriba]] | 1899 | 1995 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 342 | [[Ficheiro:Antonio Salgado López.JPG|center|128px]] | [[:d:Q12383114|Q12383114]] | [[Antonio Salgado López]] | 1858 | 1927 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 343 | | [[:d:Q12383118|Q12383118]] | [[Antonio Ulloa Regueiro]] | 1905 | 1942 | [[Torallo, Agüeira, Becerreá|Torallo]] |- | style='text-align:right'| 344 | | [[:d:Q12383120|Q12383120]] | [[Antonio Varela Álvarez]] | 1945 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 345 | | [[:d:Q12383123|Q12383123]] | [[Antonio de Cora Sabater]] | 1889 | 1943 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[Ficheiro:Antón Baamonde (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383130|Q12383130]] | [[Antón Baamonde]] | 1959 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 347 | [[Ficheiro:Antón Dobao (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383137|Q12383137]] | [[Antón Dobao]] | 1963 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 348 | | [[:d:Q12383138|Q12383138]] | [[Antón Fortes Torres]] | 1957 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 349 | [[Ficheiro:Antón Grande (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383140|Q12383140]] | [[Antón Grande]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 350 | [[Ficheiro:Antón Lopo 2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383141|Q12383141]] | [[Antón Lopo]] | 1961 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[Ficheiro:El politólogo y escritor Antón Losada.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383144|Q12383144]] | [[Antón Losada Trabada]] | 1966 | | [[Xove]] |- | style='text-align:right'| 352 | | [[:d:Q12383146|Q12383146]] | [[Antón Moreda]] | 1934 | 2010 | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 353 | | [[:d:Q12383192|Q12383192]] | [[Araceli González Carballo]] | 1914 | 1990 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[Ficheiro:Araceli Herrero Figueroa (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383193|Q12383193]] | [[Araceli Herrero Figueroa]] | 1948 | 2020 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 355 | | [[:d:Q12383254|Q12383254]] | [[Argelio Fernández Queipo]] | 1958 | | [[Outonais, A Trapa, A Fonsagrada|Outonais]] |- | style='text-align:right'| 356 | | [[:d:Q12383263|Q12383263]] | [[Armando Castosa]] | 1963 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[Ficheiro:Armando Requeixo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383264|Q12383264]] | [[Armando Requeixo]] | 1971 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 358 | | [[:d:Q12383348|Q12383348]] | [[Arturo Díaz]] | 1946 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 359 | [[Ficheiro:Aureliano Pereira.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12383947|Q12383947]] | [[Aureliano Pereira]] | 1855 | 1906 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 360 | | [[:d:Q12383956|Q12383956]] | [[Avelino Díaz]] | 1897 | 1971 | [[A Órrea, Riotorto|A Órrea]] |- | style='text-align:right'| 361 | | [[:d:Q12383958|Q12383958]] | [[Avelino Gómez Ledo]] | 1893 | 1977 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 362 | | [[:d:Q12384018|Q12384018]] | [[Balbino Cerdeiras]] | 1903 | 1937 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 363 | | [[:d:Q12384218|Q12384218]] | [[Bartolomé Basanta Miranda]] | 1812 | 1885 | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 364 | | [[:d:Q12384351|Q12384351]] | [[Fausto Galdo|Benigno Fausto Galdo Fernández]] | 1944 | 2012 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 365 | | [[:d:Q12384359|Q12384359]] | [[Benito Guitián García]] | | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 366 | | [[:d:Q12384378|Q12384378]] | [[Benxamín Dosil López]] | 1961 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 367 | | [[:d:Q12384623|Q12384623]] | [[Branca Novoneyra]] | 1976 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 368 | [[Ficheiro:2004-03-04 Canco Lopez Auditorio de Galicia.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12385133|Q12385133]] | [[Canco López]] | 1964 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 369 | | [[:d:Q12385325|Q12385325]] | [[Carlos Aenlle]] | 1965 | | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 370 | | [[:d:Q12385326|Q12385326]] | [[Carlos Alberto Díaz Reboiro]] | 1978 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 371 | | [[:d:Q12385328|Q12385328]] | [[Carlos Arias|Carlos Arias Iglesias]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 372 | | [[:d:Q12385338|Q12385338]] | [[Carlos Casas Couto]] | | 1926 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 373 | | [[:d:Q12385346|Q12385346]] | [[Carlos Gegúndez]] | 1976 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 374 | | [[:d:Q12385350|Q12385350]] | [[Carlos López Riaño]] | 1940 | 2022 | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 375 | | [[:d:Q12385376|Q12385376]] | [[Carlos Vázquez González (xornalista)|Carlos Vázquez González]] | 1968 | | [[Neira de Cabaleiros, Láncara|Neira de Cabaleiros]] |- | style='text-align:right'| 376 | | [[:d:Q12385378|Q12385378]] | [[Carlos de Arce Robledo]] | 1932 | 2006 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 377 | | [[:d:Q12385393|Q12385393]] | [[Carmen Marón|Carmen Marón Beltrán]] | 1942 | | [[Samos]] |- | style='text-align:right'| 378 | | [[:d:Q12385396|Q12385396]] | [[Carmen Sotelo]] | 1969 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 379 | [[Ficheiro:Casiano Pérez Batallón.JPG|center|128px]] | [[:d:Q12385596|Q12385596]] | [[Casiano Pérez Batallón]] | 1839 | 1903 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 380 | | [[:d:Q12385848|Q12385848]] | [[Cayetano Tomás Navarrete]] | 1960 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 381 | | [[:d:Q12385870|Q12385870]] | [[Ceferino Díaz]] | 1947 | 2012 | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 382 | | [[:d:Q12385885|Q12385885]] | [[Celestino Cabarcos]] | 1883 | 1961 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 383 | [[Ficheiro:Celia Díaz (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12385892|Q12385892]] | [[Celia Díaz|Celia Díaz Núñez]] | 1961 | | [[O Páramo]] |- | style='text-align:right'| 384 | | [[:d:Q12385893|Q12385893]] | [[Celestino Torres]] | 1921 | 2005 | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 385 | | [[:d:Q12385902|Q12385902]] | [[Celso Currás Fernández]] | 1953 | | [[Trabada]] |- | style='text-align:right'| 386 | | [[:d:Q12385905|Q12385905]] | [[Celso Currás López]] | 1919 | 2001 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 387 | | [[:d:Q12386030|Q12386030]] | [[Cesáreo Saco]] | 1905 | 1994 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 388 | | [[:d:Q12386370|Q12386370]] | [[Concepción Burgo]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 389 | [[Ficheiro:Constantino Bértolo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12386427|Q12386427]] | [[Constantino Bértolo]] | 1946 | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 390 | | [[:d:Q12386588|Q12386588]] | [[Cosme López Rodríguez]] | 1915 | 1987 | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[Ficheiro:Cándido Martínez.JPG|center|128px]] | [[:d:Q12386874|Q12386874]] | [[Cándido Martínez Montenegro]] | 1831 | 1899 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 392 | [[Ficheiro:César Cunqueiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12386891|Q12386891]] | [[César Cunqueiro]] | 1941 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 393 | | [[:d:Q12386894|Q12386894]] | [[César López Otero]] | 1903 | 1939 | [[Acevedo, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín|Acevedo]] |- | style='text-align:right'| 394 | | [[:d:Q12386927|Q12386927]] | [[Daniel Anido]] | 1960 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 395 | | [[:d:Q12386935|Q12386935]] | [[Daniel Lago Barreiro|Daniel Lago]] | 1990 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 396 | [[Ficheiro:Dani Salgado.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12386938|Q12386938]] | [[Daniel Salgado]] | 1981 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[Ficheiro:Darío Campos Conde (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q12386945|Q12386945]] | [[Darío Campos Conde]] | 1965 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 398 | | [[:d:Q12386946|Q12386946]] | [[Darío Lamazares]] | 1923 | 2007 | [[Antas de Ulla]] |- | style='text-align:right'| 399 | | [[:d:Q12386963|Q12386963]] | [[David López Goyanes]] | 1958 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 400 | | [[:d:Q12386965|Q12386965]] | [[David Monteagudo]] | 1962 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 401 | | [[:d:Q12387081|Q12387081]] | [[Diego López López]] | 1989 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 402 | | [[:d:Q12387085|Q12387085]] | [[Diego Penas Vázquez]] | 1990 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 403 | | [[:d:Q12387109|Q12387109]] | [[Dino Pacio Lindín]] | 1934 | | [[Bretoña, A Pastoriza|Bretoña]] |- | style='text-align:right'| 404 | | [[:d:Q12387165|Q12387165]] | [[Dolores Castro Ochoa]] | 1977 | | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 405 | | [[:d:Q12387170|Q12387170]] | [[Domingo Saavedra Sánchez (mestre)|Domingo Saavedra Sánchez]] | 1887 | 1970 | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 406 | | [[:d:Q12387171|Q12387171]] | [[Domingo Saavedra Sánchez (político)|Domingo Saavedra Sánchez]] | | 1976 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 407 | [[Ficheiro:Eduardo Gutiérrez Fernández en Ribadeo.png|center|128px]] | [[:d:Q12387287|Q12387287]] | [[Eduardo Gutiérrez]] | 1948 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 408 | | [[:d:Q12387289|Q12387289]] | [[Eduardo Lence-Santar]] | 1879 | 1960 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 409 | | [[:d:Q12387290|Q12387290]] | [[Eduardo López Beci]] | 1943 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 410 | | [[:d:Q12387301|Q12387301]] | [[Eduardo Seijas]] | 1907 | 1978 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 411 | | [[:d:Q12387775|Q12387775]] | [[Eliseo Pulpeiro]] | 1901 | 1974 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 412 | [[Ficheiro:Eloi Caldeiro (AELG)-5.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12387778|Q12387778]] | [[Eloi Caldeiro]] | 1955 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 413 | | [[:d:Q12387779|Q12387779]] | [[Eloy Castro Dorrego]] | 1899 | 1950 | [[O Páramo]] |- | style='text-align:right'| 414 | | [[:d:Q12387804|Q12387804]] | [[Emilio López Pérez]] | 1952 | | [[Sindrán, Monforte de Lemos|Sindrán]] |- | style='text-align:right'| 415 | | [[:d:Q12387810|Q12387810]] | [[Emilio Tapia Rivas]] | 1862 | 1918 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 416 | | [[:d:Q12387816|Q12387816]] | [[Emma Álvarez Chao]] | 1974 | | [[Lourenzá]] |- | style='text-align:right'| 417 | [[Ficheiro:Emílio Xosé Ínsua (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12387819|Q12387819]] | [[Emilio Ínsua|Emílio Ínsua]] | 1967 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 418 | | [[:d:Q12387857|Q12387857]] | [[Enrique Otero Aenlle]] | 1913 | 1992 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 419 | | [[:d:Q12387858|Q12387858]] | [[Enrique Pérez Losada]] | 1930 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 420 | | [[:d:Q12387868|Q12387868]] | [[Enrique Álvarez Barreiro]] | 1964 | | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 421 | | [[:d:Q12387869|Q12387869]] | [[Enrique Álvarez Paredes]] | 1949 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 422 | | [[:d:Q12387928|Q12387928]] | [[Erik Quintela]] | 1991 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 423 | | [[:d:Q12388179|Q12388179]] | [[Euloxio Rubert Méndez]] | 2000 | | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 424 | [[Ficheiro:Fernando Arribas Arias (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12388378|Q12388378]] | [[Fernando Arribas Arias]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 425 | | [[:d:Q12388379|Q12388379]] | [[Fernando Amarelo de Castro]] | 1937 | 2017 | [[Muras]] |- | style='text-align:right'| 426 | [[Ficheiro:Fernando Blanco BNG.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12388383|Q12388383]] | [[Fernando Blanco Álvarez]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 427 | | [[:d:Q12388384|Q12388384]] | [[Fernando Carlos Rodríguez Pérez]] | 1946 | | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 428 | | [[:d:Q12388400|Q12388400]] | [[Fernando Martínez González]] | 1952 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 429 | | [[:d:Q12388413|Q12388413]] | [[Fernando Pérez Barreiro]] | 1896 | 1968 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 430 | | [[:d:Q12388416|Q12388416]] | [[Fernando Salgado García]] | 1953 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 431 | | [[:d:Q12388512|Q12388512]] | [[Fidel Fernán Bello]] | 1954 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 432 | | [[:d:Q12388596|Q12388596]] | [[Fiz Vergara Vilariño]] | 1953 | 1997 | [[Santalla, Samos|Santalla]] |- | style='text-align:right'| 433 | | [[:d:Q12388605|Q12388605]] | [[Flora Veiga]] | 1938 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 434 | [[Ficheiro:Estatua Francisco Acal Eiros, O Cádavo, Baleira, Lugo 17.JPG|center|128px]] | [[:d:Q12388898|Q12388898]] | [[Francisco Acal Eiros|Francisco Acal Eirós]] | 1932 | 2013 | [[Baleira]] |- | style='text-align:right'| 435 | | [[:d:Q12388907|Q12388907]] | [[Francisco Cacharro Gosende]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 436 | [[Ficheiro:Francisco Lamas Lopez.png|center|128px]] | [[:d:Q12388935|Q12388935]] | [[Francisco Lamas López|Francisco Lamas]] | 1905 | 1987 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 437 | | [[:d:Q12388936|Q12388936]] | [[Francisco Lanza]] | 1892 | 1951 | [[Ove, Ribadeo|Ove]] |- | style='text-align:right'| 438 | | [[:d:Q12388940|Q12388940]] | [[Francisco López Valcarce]] | 1989 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 439 | [[Ficheiro:Francisco Narla.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12388947|Q12388947]] | [[Francisco Narla]] | 1978 | | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 440 | | [[:d:Q12388954|Q12388954]] | [[Francisco Rey Balbís]] | 1917 | 2010 | [[San Cibrao, Lieiro, Cervo|San Cibrao]] |- | style='text-align:right'| 441 | | [[:d:Q12388961|Q12388961]] | [[Francisco Río Barxa]] | 1919 | 2011 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 442 | | [[:d:Q12388976|Q12388976]] | [[Francisco Vázquez Chantada]] | 1956 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 443 | | [[:d:Q12388978|Q12388978]] | [[Francisco Vázquez Saco]] | 1897 | 1962 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 444 | | [[:d:Q12389980|Q12389980]] | [[Gerardo Criado Guizán]] | 1956 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 445 | | [[:d:Q12389989|Q12389989]] | [[Germán Fanego Salaverri]] | 1884 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 446 | | [[:d:Q12389995|Q12389995]] | [[Gilberto Suárez Méndez]] | 1936 | 2012 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 447 | | [[:d:Q12390134|Q12390134]] | [[Graciano Leivas Freire]] | 1909 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 448 | | [[:d:Q12390255|Q12390255]] | [[Guillermo Otero Villalba]] | 1896 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[Ficheiro:Helena Villar (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390366|Q12390366]] | [[Helena Villar Janeiro]] | 1940 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 450 | [[Ficheiro:Henrique Alvarellos (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390372|Q12390372]] | [[Henrique Alvarellos]] | 1968 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 451 | [[Ficheiro:Henrique Harguindey.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390375|Q12390375]] | [[Henrique Harguindey]] | 1946 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 452 | [[Ficheiro:Higinio Fernández de la Vega Pasarín.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390401|Q12390401]] | [[Higinio Fernández de la Vega Pasarín]] | 1862 | 1948 | [[Vilariño, Castroverde|Vilariño]] |- | style='text-align:right'| 453 | | [[:d:Q12390505|Q12390505]] | [[Hugo Zacarías Criado Otero]] | 1984 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 454 | | [[:d:Q12390568|Q12390568]] | [[Iago Losada]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 455 | | [[:d:Q12390593|Q12390593]] | [[Ignacio Pardo]] | 1947 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 456 | | [[:d:Q12390738|Q12390738]] | [[Isaac Prado Villapol]] | 1932 | 2015 | [[Ferreira, Ferreira, O Valadouro|Ferreira]] |- | style='text-align:right'| 457 | | [[:d:Q12390746|Q12390746]] | [[Isabel Vilalba|Isabel Vilalba Seivane]] | 1975 | | [[Lourenzá]] |- | style='text-align:right'| 458 | [[Ficheiro:Isidro Novo (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390755|Q12390755]] | [[Isidro Novo]] | 1951 | 2018 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 459 | | [[:d:Q12390757|Q12390757]] | [[Ismael Rego]] | 1951 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 460 | | [[:d:Q12390772|Q12390772]] | [[Iván Prado]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[Ficheiro:Jacinto Crespo 1929.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390784|Q12390784]] | [[Jacinto Crespo]] | 1849 | 1931 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 462 | | [[:d:Q12390821|Q12390821]] | [[Javier Ares Díaz]] | 1986 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 463 | | [[:d:Q12390828|Q12390828]] | [[Javier Jorge Castiñeira]] | 1974 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 464 | | [[:d:Q12390832|Q12390832]] | [[Javier Pita Calvo]] | 1991 | | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 465 | | [[:d:Q12390835|Q12390835]] | [[Javier Valcarce Ocampo]] | 1900 | 1922 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 466 | | [[:d:Q12390861|Q12390861]] | [[Jesús Gayoso (político)|Jesús Gayoso Rey]] | 1930 | 1987 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 467 | | [[:d:Q12390862|Q12390862]] | [[Jesús González Iglesias]] | 1980 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 468 | | [[:d:Q12390873|Q12390873]] | [[Jesús Núñez Díaz]] | 1957 | | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[Ficheiro:Jesús Peynó Piñeiro 1926.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390875|Q12390875]] | [[Jesús Peynó Piñeiro]] | 1869 | 1948 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 470 | | [[:d:Q12390877|Q12390877]] | [[Jesús Rodríguez Murias]] | | 1909 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 471 | | [[:d:Q12390887|Q12390887]] | [[Joaquín Ares Díaz]] | 1880 | 1961 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 472 | | [[:d:Q12390890|Q12390890]] | [[Joaquín Becerra Armesto]] | 1829 | 1896 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 473 | | [[:d:Q12390898|Q12390898]] | [[Joaquín González González]] | 1954 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 474 | [[Ficheiro:Jorge Coira 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390928|Q12390928]] | [[Jorge Coira]] | 1971 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 475 | [[Ficheiro:4f58efb16a137-dorribo 2012.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12390932|Q12390932]] | [[Jorge Dorribo]] | 2000 | 2019 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 476 | | [[:d:Q12390957|Q12390957]] | [[José Antonio García López]] | 1971 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 477 | | [[:d:Q12390967|Q12390967]] | [[José Antonio Rivas Carballés]] | 1897 | 1936 | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 478 | | [[:d:Q12390974|Q12390974]] | [[José Antonio Vázquez García]] | 1955 | 2021 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 479 | | [[:d:Q12390982|Q12390982]] | [[José Benito Abraira]] | 1904 | 1997 | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 480 | | [[:d:Q12390984|Q12390984]] | [[José Benito López Losada]] | 1946 | 2011 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 481 | | [[:d:Q12391001|Q12391001]] | [[José Casal Rodríguez]] | 1816 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 482 | [[Ficheiro:José Costa Figueiras.png|center|128px]] | [[:d:Q12391008|Q12391008]] | [[José Costa Figueiras]] | 1880 | 1955 | [[Pantón]] |- | style='text-align:right'| 483 | | [[:d:Q12391019|Q12391019]] | [[José Estévez López]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 484 | | [[:d:Q12391034|Q12391034]] | [[José Guerrero]] | 1935 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 485 | | [[:d:Q12391035|Q12391035]] | [[José Guitián García]] | | 1884 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 486 | | [[:d:Q12391038|Q12391038]] | [[José Gómez Vázquez]] | 1936 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 487 | | [[:d:Q12391042|Q12391042]] | [[José Jesús Ramos Ledo]] | 1944 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 488 | | [[:d:Q12391062|Q12391062]] | [[José Luis Novo Cazón]] | 1949 | 2013 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[Ficheiro:José Luis Raposo 2013.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12391067|Q12391067]] | [[José Luis Raposo Magdalena]] | 1956 | | [[Pedrafita do Cebreiro]] |- | style='text-align:right'| 490 | | [[:d:Q12391078|Q12391078]] | [[José Manuel Arias López]] | 1962 | | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 491 | | [[:d:Q12391080|Q12391080]] | [[José Manuel Braña|José Manuel Braña Pereda]] | 1970 | | [[Negueira de Muñiz]] |- | style='text-align:right'| 492 | | [[:d:Q12391088|Q12391088]] | [[José Manuel Lamela|José Manuel Lamela Piñeiro]] | 1953 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 493 | | [[:d:Q12391089|Q12391089]] | [[José Manuel Ledo López]] | 1929 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 494 | | [[:d:Q12391091|Q12391091]] | [[José Manuel Mato Díaz]] | 1954 | | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 495 | | [[:d:Q12391094|Q12391094]] | [[José Manuel Pardo Barro]] | 1960 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 496 | | [[:d:Q12391107|Q12391107]] | [[Xosé Crecente Vega]] | 1896 | 1948 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 497 | | [[:d:Q12391110|Q12391110]] | [[José María García Leira]] | 1934 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 498 | | [[:d:Q12391111|Q12391111]] | [[José María González Barcia]] | 1956 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 499 | | [[:d:Q12391112|Q12391112]] | [[José María García Rivera]] | 1954 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 500 | | [[:d:Q12391115|Q12391115]] | [[José María López Noceda]] | 1931 | 2013 | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 501 | | [[:d:Q12391123|Q12391123]] | [[José María Regadío Vázquez]] | 1920 | 2010 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 502 | | [[:d:Q12391134|Q12391134]] | [[José Ouro Arias]] | 1900 | 1955 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 503 | | [[:d:Q12391136|Q12391136]] | [[José Pardo Lombao]] | 1955 | | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 504 | | [[:d:Q12391146|Q12391146]] | [[José Ramón Becerra Llamas]] | 1775 | 1870 | [[A Proba, A Proba de Navia, Navia de Suarna|A Proba]] |- | style='text-align:right'| 505 | | [[:d:Q12391148|Q12391148]] | [[José Ramón Cociña García]] | 1931 | 1996 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 506 | | [[:d:Q12391150|Q12391150]] | [[José Ramón Lamelo]] | 1942 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 507 | | [[:d:Q12391155|Q12391155]] | [[José Ramón Quiroga Uría|José Ramón Quiroga y Uría]] | | 1847 | [[O Hospital, Quiroga|O Hospital]] |- | style='text-align:right'| 508 | | [[:d:Q12391157|Q12391157]] | [[José Ramón Villamarín Pallín]] | 1881 | 1967 | [[Cirio, Pol|Cirio]] |- | style='text-align:right'| 509 | | [[:d:Q12391172|Q12391172]] | [[José Sánchez Arias]] | 1908 | 1981 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 510 | | [[:d:Q12391173|Q12391173]] | [[José Soto Reguera]] | 1881 | 1953 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 511 | | [[:d:Q12391174|Q12391174]] | [[José Sánchez Gacio]] | 1898 | 1980 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 512 | | [[:d:Q12391180|Q12391180]] | [[José Ulla Rocha]] | 1970 | | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 513 | | [[:d:Q12391182|Q12391182]] | [[José Varela Ulloa]] | 1739 | 1794 | [[Vilareda, Palas de Rei|Vilareda]] |- | style='text-align:right'| 514 | | [[:d:Q12391192|Q12391192]] | [[José de la Torre Moreiras]] | 1919 | 1986 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 515 | | [[:d:Q12391195|Q12391195]] | [[José Ángel González Rivas]] | 1984 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 516 | | [[:d:Q12391200|Q12391200]] | [[Juan Antonio Correa Calderón]] | 1907 | 1962 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 517 | | [[:d:Q12391217|Q12391217]] | [[Juan Serrano]] | 1965 | | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 518 | | [[:d:Q12391244|Q12391244]] | [[Juan José Díaz Valiño]] | 1971 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 519 | | [[:d:Q12391249|Q12391249]] | [[Juan Luis Pedrosa]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 520 | | [[:d:Q12391254|Q12391254]] | [[Juan Manuel Páramo Neyra]] | 1939 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 521 | | [[:d:Q12391275|Q12391275]] | [[Juan Seoane]] | 1958 | | [[Os Peares]] |- | style='text-align:right'| 522 | | [[:d:Q12391278|Q12391278]] | [[Juan Suárez Acevedo]] | 1918 | 2011 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 523 | | [[:d:Q12391289|Q12391289]] | [[Julia Cerdeiros]] | 1882 | 2000 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 524 | | [[:d:Q12391291|Q12391291]] | [[Julia Rodríguez Barreira]] | 1966 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 525 | | [[:d:Q12391300|Q12391300]] | [[Julio González González]] | 1968 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 526 | | [[:d:Q12391301|Q12391301]] | [[Julio Gallego Moure]] | 1962 | | [[Lourido Grande (Q107641763)|Lourido Grande]] |- | style='text-align:right'| 527 | | [[:d:Q12391315|Q12391315]] | [[Julio Yebra-Pimentel|Julio Yebra-Pimentel Blanco]] | 1954 | | [[Lousada, Carballedo|Lousada]] |- | style='text-align:right'| 528 | [[Ficheiro:Jurjo Torres.JPG|center|128px]] | [[:d:Q12391323|Q12391323]] | [[Jurjo Torres Santomé]] | 1951 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 529 | | [[:d:Q12391765|Q12391765]] | [[Leonardo Santamarina]] | 1912 | 1987 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 530 | | [[:d:Q12391769|Q12391769]] | [[Leopoldo López Rego]] | 1935 | 2010 | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[Ficheiro:Lidia Senra.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12391819|Q12391819]] | [[Lidia Senra]] | 1958 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 532 | [[Ficheiro:2014-03-11 Protesta Santiago 3 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q12391903|Q12391903]] | [[Lino Rodríguez Ónega]] | 1952 | | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 533 | | [[:d:Q12391912|Q12391912]] | [[Lisardo Gómez]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 534 | | [[:d:Q12391913|Q12391913]] | [[Lisardo Freixo|Lisardo Freijo López]] | | 1946 | [[Doncos, As Nogais|Doncos]] |- | style='text-align:right'| 535 | | [[:d:Q12392097|Q12392097]] | [[Lorena Souto]] | 1983 | | [[O Páramo]] |- | style='text-align:right'| 536 | [[Ficheiro:Lourenzo Fernández Prieto 20220330 en Ribadeo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392136|Q12392136]] | [[Lourenzo Fernández Prieto]] | 1961 | | [[A Devesa, Ribadeo|A Devesa]] |- | style='text-align:right'| 537 | | [[:d:Q12392181|Q12392181]] | [[Luciano Asorey]] | 1943 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 538 | | [[:d:Q12392460|Q12392460]] | [[Luis Fernández Guitián]] | 1962 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 539 | | [[:d:Q12392461|Q12392461]] | [[Luis Fernández Teijeiro]] | 1993 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 540 | | [[:d:Q12392466|Q12392466]] | [[Luis Lamas Novo]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 541 | | [[:d:Q12392472|Q12392472]] | [[Luis Pérez Guitián]] | | 1901 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 542 | | [[:d:Q12392477|Q12392477]] | [[Luis Rodríguez Rodríguez]] | 1931 | 2021 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 543 | | [[:d:Q12392486|Q12392486]] | [[Luis Ángel Lago Lage]] | 1957 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 544 | | [[:d:Q12392499|Q12392499]] | [[Luís Carrera Pásaro]] | 1949 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 545 | [[Ficheiro:Luís Celeiro (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392500|Q12392500]] | [[Luís Celeiro]] | 1955 | | [[Samos]] |- | style='text-align:right'| 546 | | [[:d:Q12392502|Q12392502]] | [[Luís Cordeiro]] | 1934 | 2007 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 547 | | [[:d:Q12392508|Q12392508]] | [[Luís González Blasco]] | 1941 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 548 | [[Ficheiro:Porteiro Garea.jpeg|center|128px]] | [[:d:Q12392516|Q12392516]] | [[Luís Porteiro Garea]] | 1889 | 1918 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 549 | [[Ficheiro:Luís Valle Praza Pública.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392520|Q12392520]] | [[Luís Valle|Luís Valle Regueiro]] | 1977 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 550 | | [[:d:Q12392665|Q12392665]] | [[Manuel Anxo Laxe Freire]] | 1944 | 2006 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 551 | | [[:d:Q12392667|Q12392667]] | [[Manuel Baamonde Guitián]] | 1900 | 1927 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 552 | | [[:d:Q12392671|Q12392671]] | [[Manuel Belón]] | 1931 | 2021 | [[San Román de Cervantes, Cervantes|San Román de Cervantes]] |- | style='text-align:right'| 553 | [[Ficheiro:Manuel Castro López, director de El Eco de Galicia.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392689|Q12392689]] | [[Manuel Castro López]] | 1860 | 1926 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 554 | | [[:d:Q12392691|Q12392691]] | [[Manuel Castro Tellado]] | 1910 | 1947 | [[Mosteiro, Pol|Mosteiro]] |- | style='text-align:right'| 555 | | [[:d:Q12392693|Q12392693]] | [[Manuel Celso Matalobos]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 556 | [[Ficheiro:Manuel Darriba.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392706|Q12392706]] | [[Manuel Darriba]] | 1973 | | [[Comarca de Sarria]] |- | style='text-align:right'| 557 | [[Ficheiro:Manuel Ferreiro (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392717|Q12392717]] | [[Manuel Ferreiro Fernández]] | 1955 | | [[Saavedra, Begonte|Saavedra]] |- | style='text-align:right'| 558 | | [[:d:Q12392719|Q12392719]] | [[Manuel Fraga Bello]] | 1866 | 1967 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 559 | | [[:d:Q12392727|Q12392727]] | [[Manuel García Blanco]] | 1882 | 1974 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 560 | | [[:d:Q12392735|Q12392735]] | [[Manuel García, Buciños|Manuel García de Buciños]] | 1938 | | [[Buciños, Carballedo|Buciños]] |- | style='text-align:right'| 561 | | [[:d:Q12392741|Q12392741]] | [[Manuel Guillermo Varela Flores]] | 1950 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[Ficheiro:Manuel Jesús González Capón-Praza Publica.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392750|Q12392750]] | [[Manuel Jesús González Capón]] | 1951 | 2019 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 563 | | [[:d:Q12392758|Q12392758]] | [[Manuel Lorenzo Varela Rodríguez]] | | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 564 | | [[:d:Q12392764|Q12392764]] | [[Manuel López Arias]] | 1936 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 565 | [[Ficheiro:Manuel Martínez-Becerreá-PRAZA PUBLICA.png|center|128px]] | [[:d:Q12392773|Q12392773]] | [[Manuel Martínez Núñez]] | 1954 | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 566 | | [[:d:Q12392789|Q12392789]] | [[Manuel Núñez Carreira]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 567 | [[Ficheiro:Manuel Núñez Singala (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392791|Q12392791]] | [[Manuel Núñez Singala]] | 1963 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 568 | | [[:d:Q12392813|Q12392813]] | [[Manuel Regal Ledo]] | 1947 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 569 | | [[:d:Q12392825|Q12392825]] | [[Manuel Saco Pradeda]] | | 1937 | [[Vila de Mouros, O Incio|Vila de Mouros]] |- | style='text-align:right'| 570 | [[Ficheiro:Manuel Soto y Freire.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392829|Q12392829]] | [[Manuel Soto Freire]] | 1826 | 1897 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 571 | [[Ficheiro:Vazquez seijas.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392846|Q12392846]] | [[Manuel Vázquez Seijas]] | 1884 | 1982 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 572 | [[Ficheiro:1877-11-15, La Ilustración Española y Americana, Conde de Pallarés, senador del reino.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392847|Q12392847]] | [[Manuel Vázquez de Parga]] | 1828 | 1908 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 573 | | [[:d:Q12392853|Q12392853]] | [[Manuela López Besteiro]] | 1941 | | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 574 | | [[:d:Q12392894|Q12392894]] | [[Marcial Sanjurjo Fernández]] | 1955 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 575 | [[Ficheiro:Marcos Seixo (AELG)-4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12392911|Q12392911]] | [[Marcos Seixo]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 576 | | [[:d:Q12392913|Q12392913]] | [[Marcos Valín Fontao]] | 1987 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 577 | | [[:d:Q12392930|Q12392930]] | [[Mariana Expósito]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 578 | | [[:d:Q12392943|Q12392943]] | [[Mario López Rico]] | 1949 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 579 | | [[:d:Q12392987|Q12392987]] | [[Martiño Maseda Lozano]] | 1970 | | [[Xoibán, Vilalba|Xoibán]] |- | style='text-align:right'| 580 | [[Ficheiro:María López Sández (8163482791).jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393039|Q12393039]] | [[María López Sández]] | 1973 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 581 | [[Ficheiro:María Reimóndez (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393049|Q12393049]] | [[María Reimóndez]] | 1975 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 582 | | [[:d:Q12393052|Q12393052]] | [[María Rosario García Vázquez]] | 1902 | 1998 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 583 | | [[:d:Q12393058|Q12393058]] | [[María Xesús Lama]] | 1964 | | [[Santa Euxea, Guntín|Santa Euxea]] |- | style='text-align:right'| 584 | [[Ficheiro:María Xosé Lamas (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393059|Q12393059]] | [[María Xosé Lamas]] | 1961 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 585 | | [[:d:Q12393060|Q12393060]] | [[María Xosé Vega]] | 1970 | | [[Pantón]] |- | style='text-align:right'| 586 | [[Ficheiro:María Yáñez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393061|Q12393061]] | [[María Yáñez]] | 1978 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 587 | | [[:d:Q12393067|Q12393067]] | [[María del Carmen Gueimunde]] | 1968 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 588 | [[Ficheiro:Retrato de Matías López.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393096|Q12393096]] | [[Matías López López]] | 1825 | 1891 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[Ficheiro:Praza Publica-varelacomparece.png|center|128px]] | [[:d:Q12393103|Q12393103]] | [[Mauro Varela Pérez]] | 1941 | 2020 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 590 | | [[:d:Q12393109|Q12393109]] | [[Maximino Pérez Hortas]] | 1917 | 2010 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 591 | [[Ficheiro:Maximino Teijeiro Fernández.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393112|Q12393112]] | [[Maximino Teijeiro Fernández]] | 1827 | 1900 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 592 | [[Ficheiro:Baldomero Iglesias Dobarrio (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393244|Q12393244]] | [[Mero]] | 1951 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 593 | | [[:d:Q12393316|Q12393316]] | [[Miguel Rodríguez Guerra]] | 1808 | 1889 | [[Mouricios, Chantada|Mouricios]] |- | style='text-align:right'| 594 | | [[:d:Q12393331|Q12393331]] | [[Miguel Ángel Sotuela Vega]] | 1960 | | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 595 | [[Ficheiro:Mini Executiva Nacional, XV Asemblea Nacional Bloque Nacionalista Galego, 2016 02.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393362|Q12393362]] | [[Mini]] | 1951 | | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 596 | [[Ficheiro:Moncho de Fidalgo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12393463|Q12393463]] | [[Moncho de Fidalgo]] | 1955 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 597 | [[Ficheiro:Néstor Rego Candamil, XV Asemblea Nacional Bloque Nacionalista Galego 21.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12394038|Q12394038]] | [[Néstor Rego]] | 1962 | | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 598 | | [[:d:Q12396299|Q12396299]] | [[Olga Iglesias|Olga Iglesias Fontal]] | 1971 | | [[Triacastela]] |- | style='text-align:right'| 599 | | [[:d:Q12396810|Q12396810]] | [[Otilia Seijas]] | 1938 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 600 | | [[:d:Q12396934|Q12396934]] | [[Pablo Antas Pereiro]] | 1990 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 601 | | [[:d:Q12396941|Q12396941]] | [[Pablo Moure Mariño]] | 1920 | 2009 | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 602 | | [[:d:Q12396944|Q12396944]] | [[Pablo Núñez]] | 1973 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 603 | [[Ficheiro:Paco Martín (AELG)-8.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12396967|Q12396967]] | [[Paco Martín]] | 1940 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 604 | [[Ficheiro:Patricio Delgado Luaces, oficial de la facción de David Cornejo, fotografía de Eugenio Lanelongue.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12397235|Q12397235]] | [[Patricio Delgado Luaces]] | 1850 | 1900 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 605 | | [[:d:Q12397243|Q12397243]] | [[Paulino Fernández]] | 1925 | 1989 | [[Surribas, Adá, Chantada|Surribas]] |- | style='text-align:right'| 606 | [[Ficheiro:Paz Lamela Vilariño.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12397262|Q12397262]] | [[Paz Lamela Vilariño]] | 1940 | | [[Antas de Ulla]] |- | style='text-align:right'| 607 | | [[:d:Q12397411|Q12397411]] | [[Pedro Murias]] | 1840 | 1906 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[Ficheiro:Pegerto Saavedra no salón de actos da Real Academia Galega.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12397442|Q12397442]] | [[Pegerto Saavedra]] | 1951 | | [[Ferreira de Arriba, Freixo, A Fonsagrada|Ferreira de Arriba]] |- | style='text-align:right'| 609 | | [[:d:Q12397544|Q12397544]] | [[Pepe Coira]] | 1963 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 610 | | [[:d:Q12397584|Q12397584]] | [[Perfecto Conde Muruais|Perfecto Conde]] | 1943 | | [[Xinzo (Q90002965)|Xinzo]] |- | style='text-align:right'| 611 | [[Ficheiro:Primi Nécega a finais do 1990.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12398223|Q12398223]] | [[Primi Nécega]] | 1930 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 612 | [[Ficheiro:Primitivo Iglesias 2013.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12398224|Q12398224]] | [[Primitivo Iglesias|Primitivo Iglesias Sierra]] | 1950 | | [[A Pastoriza]] |- | style='text-align:right'| 613 | | [[:d:Q12398453|Q12398453]] | [[Quique Bordell]] | 1962 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 614 | [[Ficheiro:Ramiro Ledo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12398567|Q12398567]] | [[Ramiro Ledo]] | 1981 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 615 | | [[:d:Q12398569|Q12398569]] | [[Ramiro Moure Ansoar]] | 1958 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 616 | [[Ficheiro:Busto de Ramón González Fernández.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12398600|Q12398600]] | [[Ramón González Fernández]] | 1856 | 1925 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 617 | | [[:d:Q12398633|Q12398633]] | [[Ramón Varela Díaz]] | 1952 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[Ficheiro:RamonVillarPonte foto de-mozo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12398636|Q12398636]] | [[Ramón Villar Ponte]] | 1890 | 1953 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 619 | | [[:d:Q12398637|Q12398637]] | [[Ramón Vázquez Díaz]] | 1973 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 620 | | [[:d:Q12398656|Q12398656]] | [[Raquel Miragaia]] | 1974 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 621 | | [[:d:Q12398696|Q12398696]] | [[Raúl López López]] | 1950 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 622 | | [[:d:Q12398697|Q12398697]] | [[Raúl Vázquez Gómez]] | 1937 | 2000 | [[Antas de Ulla]] |- | style='text-align:right'| 623 | | [[:d:Q12398818|Q12398818]] | [[Regina Polín|Regina Polín Rodríguez]] | 1950 | | [[Covelas, Castroverde|Covelas]] |- | style='text-align:right'| 624 | | [[:d:Q12399049|Q12399049]] | [[Ricardo Fernández Pérez]] | 1991 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 625 | | [[:d:Q12399054|Q12399054]] | [[Ricardo Núñez Rodríguez]] | 1862 | 1958 | [[San Fiz de Vilapedre, Sarria|San Fiz de Vilapedre]] |- | style='text-align:right'| 626 | | [[:d:Q12399126|Q12399126]] | [[Roberto Prieto]] | 1984 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 627 | | [[:d:Q12399231|Q12399231]] | [[Román García Varela]] | 1940 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 628 | [[Ficheiro:Rubén Cela Díaz, XV Asemblea Nacional Bloque Nacionalista Galego 30.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12399304|Q12399304]] | [[Rubén Cela]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 629 | | [[:d:Q12399436|Q12399436]] | [[Sabela Álvarez Núñez]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 630 | | [[:d:Q12399503|Q12399503]] | [[Salvador Fernández Moreda]] | 1953 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[Ficheiro:Salvador Velayos Hermida no seu cuarto da Residencia de Estudiantes. 1928.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12399509|Q12399509]] | [[Salvador Velayos|Salvador Velayos Hermida]] | 1908 | 1997 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 632 | | [[:d:Q12399510|Q12399510]] | [[Salvador Valcárcel Montenegro]] | | 1939 | [[Quinzán das Peras, Argozón, Chantada|Quinzán das Peras]] |- | style='text-align:right'| 633 | [[Ficheiro:Segundo Moreno Barcia 1841-1909.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12400195|Q12400195]] | [[Segundo Moreno Barcia]] | 1841 | 1909 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 634 | | [[:d:Q12400301|Q12400301]] | [[Serafín Varela Platero]] | 1909 | 1937 | [[Guntín]] |- | style='text-align:right'| 635 | | [[:d:Q12400309|Q12400309]] | [[Sergio Arias Rodríguez]] | 1985 | | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 636 | | [[:d:Q12400312|Q12400312]] | [[Sergio Rábade]] | 1925 | 2018 | [[Saavedra, Begonte|Saavedra]] |- | style='text-align:right'| 637 | | [[:d:Q12400453|Q12400453]] | [[Siervo González Rivas]] | 1886 | 1938 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 638 | | [[:d:Q12400475|Q12400475]] | [[Silvia Rodríguez Díaz]] | 1976 | | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 639 | [[Ficheiro:Susana López Abella 2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12400829|Q12400829]] | [[Susana López Abella]] | 1967 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 640 | | [[:d:Q12400841|Q12400841]] | [[Suso Fernández]] | 1957 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 641 | | [[:d:Q12400909|Q12400909]] | [[Tareixa Campo]] | 1946 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 642 | [[Ficheiro:Monumento a Telesforo Ojea Somoza en Fontei (cropped).JPG|center|128px]] | [[:d:Q12400975|Q12400975]] | [[Telesforo Ojea Somoza]] | 1858 | 1890 | [[Lama de Rei, O Mosteiro, Cervantes|Lama de Rei]] |- | style='text-align:right'| 643 | | [[:d:Q12401020|Q12401020]] | [[Teolindo Cortiña]] | 1884 | 1972 | [[Toldaos, O Incio|Toldaos]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[Ficheiro:Toño Núñez (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12401259|Q12401259]] | [[Toño Núñez]] | 1959 | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 645 | [[Ficheiro:Tristana Moraleja.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12401411|Q12401411]] | [[Tristana Moraleja]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 646 | [[Ficheiro:Ugia Pedreira 2019.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12401558|Q12401558]] | [[Ugia Pedreira]] | 1970 | | [[Vilaronte, Foz|Vilaronte]] |- | style='text-align:right'| 647 | [[Ficheiro:Valentín Arias (AELG)-4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12401665|Q12401665]] | [[Valentín Arias]] | 1934 | 2011 | [[A Vilerma, Maside, Sarria|A Vilerma]] |- | style='text-align:right'| 648 | | [[:d:Q12401827|Q12401827]] | [[Vicente Celeiro]] | 1962 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 649 | [[Ficheiro:Vicente Manuel Cociña.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12401834|Q12401834]] | [[Vicente Manuel Cociña|Vicente Manuel Cociña Vizoso]] | 1818 | 1854 | [[Celeiro, Viveiro|Celeiro]] |- | style='text-align:right'| 650 | | [[:d:Q12401839|Q12401839]] | [[Vicente Quiroga Rodríguez]] | 1940 | | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 651 | | [[:d:Q12401847|Q12401847]] | [[Vicente Álvarez Miranda]] | 1815 | 1858 | [[Vilaselán, Ribadeo|Vilaselán]] |- | style='text-align:right'| 652 | | [[:d:Q12402477|Q12402477]] | [[Víctor Castro Soto|Víctor Castro Somoza]] | 1839 | 1903 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 653 | | [[:d:Q12402485|Q12402485]] | [[Víctor Basanta Varela|Víctor Manuel Basanta Varela]] | 1935 | 1998 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 654 | | [[:d:Q12402486|Q12402486]] | [[Víctor Manuel Vázquez Portomeñe]] | 1934 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 655 | | [[:d:Q12402487|Q12402487]] | [[Víctor Martínez Rodríguez]] | 1900 | 1937 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 656 | | [[:d:Q12402495|Q12402495]] | [[Wenceslao Fernández de la Vega Pasarín]] | 1900 | 1924 | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 657 | | [[:d:Q12402546|Q12402546]] | [[Xaime Requeixo]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 658 | | [[:d:Q12402547|Q12402547]] | [[Xaime Subiela]] | 1969 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 659 | | [[:d:Q12402550|Q12402550]] | [[Xan Bouzada]] | 1951 | 2008 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 660 | [[Ficheiro:Juan Pla Zubiri 1917.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402554|Q12402554]] | [[Xan Pla Zubiri]] | 1874 | 1936 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 661 | | [[:d:Q12402587|Q12402587]] | [[Xavier Costa Clavell]] | 1923 | 2006 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 662 | | [[:d:Q12402603|Q12402603]] | [[Xe Freyre]] | 1962 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 663 | [[Ficheiro:Xerardo Quintía Praza Pública.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402637|Q12402637]] | [[Xerardo Quintiá]] | 1970 | | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 664 | | [[:d:Q12402672|Q12402672]] | [[Xesús Alfonso Parada]] | 1967 | | [[Meiraos, Folgoso do Courel|Meiraos]] |- | style='text-align:right'| 665 | [[Ficheiro:Xesús Fernández González 1870 1928.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402677|Q12402677]] | [[Xesús Fernández González]] | 1876 | 1928 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 666 | [[Ficheiro:Xesús Manuel Marcos (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402682|Q12402682]] | [[Xesús Manuel Marcos]] | 1967 | | [[Seoane do Courel, Folgoso do Courel|Seoane do Courel]] |- | style='text-align:right'| 667 | | [[:d:Q12402685|Q12402685]] | [[Xesús Pereiras]] | 1960 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 668 | [[Ficheiro:Jesús Rodríguez López 1917.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402687|Q12402687]] | [[Xesús Rodríguez López]] | 1859 | 1917 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 669 | [[Ficheiro:Xesús Rodríguez Rodríguez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402690|Q12402690]] | [[Xesús Rodríguez Rodríguez]] | 1969 | | [[Cabreiros, Xermade|Cabreiros]] |- | style='text-align:right'| 670 | | [[:d:Q12402692|Q12402692]] | [[Xesús Veiga|Xesús Veiga Buxán]] | 1951 | | [[Toiriz, Pantón|Toiriz]] |- | style='text-align:right'| 671 | | [[:d:Q12402759|Q12402759]] | [[Xosé Alvilares|Xosé Alvilares Moure]] | 1928 | 2015 | [[Axulfe, San Pedro de Viana, Chantada|Axulfe]] |- | style='text-align:right'| 672 | [[Ficheiro:Xosé Antón Cascudo (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402760|Q12402760]] | [[Xosé Antón Cascudo]] | 1976 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[Ficheiro:Antón Bao, concelleiro en Lugo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402762|Q12402762]] | [[Xosé Antón Bao]] | 1964 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 674 | | [[:d:Q12402765|Q12402765]] | [[Xosé Anxo Laxe]] | 1954 | | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 675 | | [[:d:Q12402767|Q12402767]] | [[Xosé Arias Fernández]] | 1918 | 1954 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 676 | | [[:d:Q12402770|Q12402770]] | [[Xosé Barreiro Prado]] | 1958 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[Ficheiro:Busto de José Castiñeira Pardo. Lugo. Galiza.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402776|Q12402776]] | [[José Castiñeira Pardo|Xosé Castiñeira Pardo]] | 1928 | 1989 | [[Aspai, Outeiro de Rei|Aspai]] |- | style='text-align:right'| 678 | | [[:d:Q12402778|Q12402778]] | [[Xosé Chao Rego]] | 1932 | 2015 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 679 | | [[:d:Q12402788|Q12402788]] | [[Xosé Díaz Jácome]] | 1910 | 1998 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 680 | | [[:d:Q12402790|Q12402790]] | [[Xosé Espín Mejía]] | 1955 | | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 681 | | [[:d:Q12402793|Q12402793]] | [[Xosé Fernández López]] | 1904 | 1986 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 682 | | [[:d:Q12402798|Q12402798]] | [[Xosé González Varela]] | | 1842 | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 683 | | [[:d:Q12402802|Q12402802]] | [[Xosé Lois Foxo]] | 1950 | | [[Romeor, Esperante, Folgoso do Courel|Romeor]] |- | style='text-align:right'| 684 | [[Ficheiro:José Lorenzo Tomé (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402808|Q12402808]] | [[Xosé Lorenzo Tomé]] | 1954 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 685 | [[Ficheiro:Xosé Luís Grande Grande (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402815|Q12402815]] | [[Xosé Luís Grande Grande]] | 1954 | | [[Carballedo]] |- | style='text-align:right'| 686 | [[Ficheiro:Xosé Luís Regueira Fernández.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402819|Q12402819]] | [[Xosé Luís Regueira]] | 1958 | | [[Goiriz, Vilalba|Goiriz]] |- | style='text-align:right'| 687 | | [[:d:Q12402827|Q12402827]] | [[Xosé Manuel Carballo Ferreiro]] | 1944 | 2017 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 688 | | [[:d:Q12402845|Q12402845]] | [[Xosé Manuel Sarille]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 689 | | [[:d:Q12402851|Q12402851]] | [[Xosé María Chao Ledo]] | 1844 | 1894 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 690 | | [[:d:Q12402852|Q12402852]] | [[Xosé María Costa|Xosé María Costa Gómez]] | 1951 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 691 | | [[:d:Q12402856|Q12402856]] | [[Xosé María Gómez Vilabella]] | 1930 | | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 692 | | [[:d:Q12402857|Q12402857]] | [[Xosé María López Rancaño]] | 1951 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 693 | | [[:d:Q12402861|Q12402861]] | [[Xosé María Teixido Núñez]] | 1960 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 694 | [[Ficheiro:Xosé Miranda (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402862|Q12402862]] | [[Xosé Miranda]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 695 | | [[:d:Q12402868|Q12402868]] | [[Xosé Otero Canto]] | 1951 | | [[A Ponte de Outeiro, Outeiro, Castro de Rei|A Ponte de Outeiro]] |- | style='text-align:right'| 696 | | [[:d:Q12402888|Q12402888]] | [[Xosé Sixto García]] | 1984 | | [[Guimarei, Friol|Guimarei]] |- | style='text-align:right'| 697 | | [[:d:Q12402891|Q12402891]] | [[Xosé de Cora]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 698 | | [[:d:Q12402897|Q12402897]] | [[Xoán Balboa]] | 1938 | 2009 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 699 | | [[:d:Q12402902|Q12402902]] | [[Xoán Carlos Carreira]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 700 | | [[:d:Q12402905|Q12402905]] | [[Xoán Curiel]] | 2000 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 701 | | [[:d:Q12402912|Q12402912]] | [[Xoán Neira López]] | 1953 | | [[Meilán, Lugo|Meilán]] |- | style='text-align:right'| 702 | [[Ficheiro:Xoán Xosé Fernández Abella (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402916|Q12402916]] | [[Xoán Xosé Fernández Abella]] | 1933 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 703 | [[Ficheiro:Xulio Pardo de Neyra (AELG)-7.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402936|Q12402936]] | [[Xulio Pardo de Neyra]] | 1968 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[Ficheiro:Xurxo Ayán 04.jpg|center|128px]] | [[:d:Q12402964|Q12402964]] | [[Xurxo Ayán]] | 1976 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 705 | | [[:d:Q12403058|Q12403058]] | [[Álvaro Rodríguez Eiras]] | 1932 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 706 | | [[:d:Q12403067|Q12403067]] | [[Ángel Basanta]] | 1950 | | [[A Pastoriza]] |- | style='text-align:right'| 707 | | [[:d:Q12403077|Q12403077]] | [[Ángel Rodríguez Castedo]] | 1949 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 708 | | [[:d:Q12403111|Q12403111]] | [[Óliver Escobar]] | 1979 | | [[Xove]] |- | style='text-align:right'| 709 | | [[:d:Q12403117|Q12403117]] | [[Óscar Manuel Rodríguez Vázquez]] | 1972 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 710 | [[Ficheiro:Gustavo Nieves Campello.JPG|center|128px]] | [[:d:Q13634583|Q13634583]] | [[Gustavo Nieves]] | 1982 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 711 | | [[:d:Q14088272|Q14088272]] | [[Xosé María Arias Fernández]] | 1967 | | [[Furís, Castroverde|Furís]] |- | style='text-align:right'| 712 | | [[:d:Q14088284|Q14088284]] | [[José Antonio Ferreiro González (político)|José Antonio Ferreiro González]] | 1944 | | [[Laxosa, O Corgo|Laxosa]] |- | style='text-align:right'| 713 | | [[:d:Q14088307|Q14088307]] | [[Jesús Carreira Ferreiro]] | 1951 | | [[Guntín]] |- | style='text-align:right'| 714 | [[Ficheiro:Severino Rodríguez 2013.jpg|center|128px]] | [[:d:Q14088329|Q14088329]] | [[Severino Rodríguez Díaz]] | 1956 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 715 | | [[:d:Q14088339|Q14088339]] | [[José Fernández Fernández]] | 1958 | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 716 | | [[:d:Q14088359|Q14088359]] | [[José Luis Álvarez Blanco]] | 1949 | | [[Pantón]] |- | style='text-align:right'| 717 | | [[:d:Q14127105|Q14127105]] | [[José Manuel Méndez Freijo]] | | | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 718 | | [[:d:Q14492148|Q14492148]] | [[Luis Sendín]] | 1909 | 1942 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 719 | | [[:d:Q14518660|Q14518660]] | [[Daniel Vázquez Campo]] | 1894 | 1940 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 720 | | [[:d:Q14543328|Q14543328]] | [[Blanca García Montenegro]] | 1960 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 721 | [[Ficheiro:Losada, Teresa.jpg|center|128px]] | [[:d:Q14955664|Q14955664]] | [[Teresa Losada]] | 1943 | 2013 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 722 | | [[:d:Q14968591|Q14968591]] | [[Hilda Rodríguez]] | 1955 | | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 723 | | [[:d:Q15109875|Q15109875]] | [[Pablo Pardo Yáñez]] | 1945 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 724 | [[Ficheiro:Carlos Mantilla.png|center|128px]] | [[:d:Q15407852|Q15407852]] | [[Carlos Mantilla]] | 1944 | 2020 | [[Rosende, Sober|Rosende]] |- | style='text-align:right'| 725 | | [[:d:Q15629588|Q15629588]] | [[Aniceto Codesal]] | 1919 | 2008 | [[Oleiros, Vilalba|Oleiros]] |- | style='text-align:right'| 726 | | [[:d:Q15631734|Q15631734]] | [[Afonso Gómez de Sarria|Afonso Gomes de Sarria]] | 1300 | 1300 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 727 | [[Ficheiro:Jose Corral - FIVB World Championship European Qualification Women Łódź January 2014.jpg|center|128px]] | [[:d:Q15695433|Q15695433]] | [[María José Corral]] | 1991 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 728 | | [[:d:Q15792570|Q15792570]] | [[Benjamin Saúl]] | 1924 | 1980 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 729 | | [[:d:Q16089649|Q16089649]] | [[Enrique Cal Pardo]] | 1922 | 2016 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 730 | | [[:d:Q16090033|Q16090033]] | [[Juan Cortiñas Méndez]] | 1925 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 731 | | [[:d:Q16105992|Q16105992]] | [[Francesco Mainardi]] | 1942 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 732 | | [[:d:Q16188113|Q16188113]] | [[Constanza de Castro e Osorio|Constanza de Castro Osorio]] | 1430 | 1489 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 733 | | [[:d:Q16300900|Q16300900]] | [[Carmen Lence]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 734 | [[Ficheiro:Luís Iglesia.JPG|center|128px]] | [[:d:Q16318626|Q16318626]] | [[Luís Iglesia]] | 1962 | | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 735 | | [[:d:Q16334123|Q16334123]] | [[Alberto Casal Rivas]] | 1921 | 2014 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 736 | [[Ficheiro:Xoán Montes Capón.jpg|center|128px]] | [[:d:Q16472480|Q16472480]] | [[Xoán Montes]] | 1840 | 1899 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 737 | | [[:d:Q16511463|Q16511463]] | [[Juan Manuel Tartilán]] | 1938 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 738 | | [[:d:Q16529187|Q16529187]] | [[Alonso Pérez de Vivero]] | | 1453 | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 739 | [[Ficheiro:Julio Fernández Correa.JPG|center|128px]] | [[:d:Q16568113|Q16568113]] | [[Julio Fernández Correa]] | 1961 | | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 740 | | [[:d:Q16575518|Q16575518]] | [[Manuela Escamilla]] | 1650<br/>1648 | 1721 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 741 | [[Ficheiro:1926-01-14, El Liberal, El doctor Goyanes (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q16582953|Q16582953]] | [[José Goyanes Capdevila]] | 1876 | 1964 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 742 | | [[:d:Q16627670|Q16627670]] | [[Sabela Arias Castro]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 743 | | [[:d:Q16632149|Q16632149]] | [[Siro López]] | 1956 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 744 | | [[:d:Q16658279|Q16658279]] | [[Xosé Ibáñez Fernández|José Ibáñez Fernández]] | 1901 | 1966 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 745 | | [[:d:Q16658280|Q16658280]] | [[Germán López González]] | 1899 | | [[Vilaescura, Sober|Vilaescura]] |- | style='text-align:right'| 746 | | [[:d:Q16658285|Q16658285]] | [[Constantino Abelleira]] | 1901 | 1966 | [[San Fiz de Paz, Outeiro de Rei|San Fiz de Paz]] |- | style='text-align:right'| 747 | | [[:d:Q16740301|Q16740301]] | [[María Loureiro|María Loureiro García]] | 1981 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 748 | | [[:d:Q16859870|Q16859870]] | [[Luis García Mosquera]] | 1946 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 749 | | [[:d:Q16911616|Q16911616]] | [[Manuel García Adán (Q16911616)|Manuel García Adán]] | 1925 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 750 | [[Ficheiro:Manuel Castro Gil 1910.jpg|center|128px]] | [[:d:Q16947522|Q16947522]] | [[Manuel Castro Gil]] | 1891 | 1963 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 751 | [[Ficheiro:Manuel Meilán Martínez, Montevideo, 1940.jpg|center|128px]] | [[:d:Q16966048|Q16966048]] | [[Manuel Meilán]] | 1904 | 1994 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 752 | | [[:d:Q17024012|Q17024012]] | [[César Aja]] | 1951 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 753 | | [[:d:Q17024026|Q17024026]] | [[Francisco Amado Hermida]] | | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 754 | | [[:d:Q17024027|Q17024027]] | [[Luis Ameijide Aguiar]] | 1911 | 1982 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 755 | | [[:d:Q17024032|Q17024032]] | [[Raquel Arias]] | 1966 | | [[Proendos, Sober|Proendos]] |- | style='text-align:right'| 756 | [[Ficheiro:Agustin-Baamonde-Praza-Publica.png|center|128px]] | [[:d:Q17024035|Q17024035]] | [[Agustín Baamonde Díaz]] | 1950 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 757 | | [[:d:Q17024354|Q17024354]] | [[Ángel Camino Copa]] | 1944 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 758 | | [[:d:Q17029829|Q17029829]] | [[Juanjo Ferreiro Suárez]] | 1944 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 759 | | [[:d:Q17166248|Q17166248]] | [[Carlos Varela Veiga]] | 1945 | 1980 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 760 | | [[:d:Q17413199|Q17413199]] | [[Mario González Zaera]] | 1900 | 1980 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 761 | | [[:d:Q17413209|Q17413209]] | [[Xosé Trapero Pardo]] | 1900 | 1995 | [[Castro de Ribeiras de Lea, Ribeiras de Lea, Castro de Rei|Castro de Ribeiras de Lea]] |- | style='text-align:right'| 762 | | [[:d:Q17413254|Q17413254]] | [[Argimiro Rico Trabada]] | 1905 | 1937 | [[Baleira]] |- | style='text-align:right'| 763 | | [[:d:Q17413354|Q17413354]] | [[Xulia Minguillón]] | 1906 | 1965 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 764 | | [[:d:Q17413359|Q17413359]] | [[Xoán Xosé Plá]] | 1906 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 765 | [[Ficheiro:Eladio Marcos Rodríguez 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q17413385|Q17413385]] | [[Eladio Marcos Rodríguez]] | 1908 | 2000 | [[Doade, Sober|Doade]] |- | style='text-align:right'| 766 | | [[:d:Q17413390|Q17413390]] | [[Pedro Vázquez Rábade]] | 1908 | | [[Saavedra, Begonte|Saavedra]] |- | style='text-align:right'| 767 | | [[:d:Q17413396|Q17413396]] | [[Ignacio Herrero Fuentes]] | 1909 | 2005 | [[Pedrafita do Cebreiro]] |- | style='text-align:right'| 768 | | [[:d:Q17413423|Q17413423]] | [[Ángel Ansareo Grandas]] | 1912 | | [[Penouta, Berselos, Baralla|Penouta]] |- | style='text-align:right'| 769 | | [[:d:Q17413431|Q17413431]] | [[José Temblás Paz]] | 1912 | 1949 | [[Merille, Ourol|Merille]] |- | style='text-align:right'| 770 | | [[:d:Q17413453|Q17413453]] | [[Florencio López Fernández]] | 1914 | 1986 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 771 | | [[:d:Q17413454|Q17413454]] | [[Amador Martínez Fernández]] | 1914 | 2007 | [[Vilachá, A Pobra do Brollón|Vilachá]] |- | style='text-align:right'| 772 | | [[:d:Q17413456|Q17413456]] | [[Sergio Peñamaría de Llano]] | 1914 | 2004 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 773 | | [[:d:Q17413492|Q17413492]] | [[José Ramón Rego Martínez]] | 1919 | 1996 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 774 | | [[:d:Q17414070|Q17414070]] | [[Ramón Ferreira]] | 1921 | 2007 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 775 | | [[:d:Q17414073|Q17414073]] | [[José Manuel Liaño Flores]] | 1921 | 2022 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 776 | [[Ficheiro:Xose manuel seivane.jpg|center|128px]] | [[:d:Q17414074|Q17414074]] | [[Xosé Manuel Seivane Rivas]] | 1921 | 2012 | [[Fomiñá, A Pastoriza|Fomiñá]] |- | style='text-align:right'| 777 | | [[:d:Q17414081|Q17414081]] | [[Manuel Sarille Lanceiro]] | 1923 | 2008 | [[Montecubeiro, Castroverde|Montecubeiro]] |- | style='text-align:right'| 778 | | [[:d:Q17414085|Q17414085]] | [[Ángel Rodríguez Vázquez]] | 1924 | 2016 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 779 | | [[:d:Q17414093|Q17414093]] | [[Camilo de Cabo Fernández]] | 1925 | 2009 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 780 | | [[:d:Q17414241|Q17414241]] | [[José María Fórneas Besteiro]] | 1926 | 2003 | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 781 | | [[:d:Q17414247|Q17414247]] | [[Pilar Vázquez Cuesta]] | 1926 | 2019 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 782 | | [[:d:Q17415190|Q17415190]] | [[Xosé Luís Allué Andrade|Xosé Luís Allué-Andrade]] | 1931 | 2020 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 783 | | [[:d:Q17415361|Q17415361]] | [[Jesús Ares Otero]] | 1933 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 784 | | [[:d:Q18350169|Q18350169]] | [[Daniel Pedrosa Loureiro]] | 1996 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 785 | | [[:d:Q18353290|Q18353290]] | [[Keko Vilariño|Alberto Vilariño Sobrado]] | 1996 | | [[A Pobra de San Xiao, Láncara|A Pobra de San Xiao]] |- | style='text-align:right'| 786 | | [[:d:Q18711752|Q18711752]] | [[Dalmiro de la Válgoma y Díaz-Varela]] | 1904 | 1990 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 787 | [[Ficheiro:Jaime Alfonsín en 2018.jpg|center|128px]] | [[:d:Q18719565|Q18719565]] | [[Jaime Alfonsín|Jaime Alfonsín Alfonso]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 788 | | [[:d:Q19289546|Q19289546]] | [[Alfonso Pérez Guerra]] | 1934 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 789 | [[Ficheiro:Francisco Salgado López-Quiroga 1927.jpg|center|128px]] | [[:d:Q19646454|Q19646454]] | [[Francisco Salgado López]] | 1859 | 1940 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 790 | | [[:d:Q19668283|Q19668283]] | [[Jesús Tartilán]] | 1940 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 791 | | [[:d:Q20003421|Q20003421]] | [[Jesús Tartilán Requejo]] | 1940 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 792 | [[Ficheiro:JuanVarelaLosada.png|center|128px]] | [[:d:Q20004824|Q20004824]] | [[Juan Alfonso Varela de Losada]] | 1723 | 1769 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 793 | | [[:d:Q20005414|Q20005414]] | [[Manuel Fernández Amor]] | 1896 | 1978 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 794 | [[Ficheiro:Juan-Varela-Portas.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20017005|Q20017005]] | [[Juan Varela-Portas|Juan Varela-Portas y Pardo]] | 1930 | 2010 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 795 | | [[:d:Q20017010|Q20017010]] | [[Julio García Camiñas]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 796 | | [[:d:Q20100272|Q20100272]] | [[Margarida Àlvarez i Àlvarez]] | 1948 | | [[Provincia de Lugo|Lugo]] |- | style='text-align:right'| 797 | | [[:d:Q20266544|Q20266544]] | [[Pilar Iglesias Osorio]] | 1932 | 2015 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 798 | | [[:d:Q20266546|Q20266546]] | [[Suso López Gaioso]] | 1962 | 2015 | [[O Páramo]] |- | style='text-align:right'| 799 | | [[:d:Q20532765|Q20532765]] | [[Jaime Castiñeira Broz]] | 1957 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 800 | | [[:d:Q20532778|Q20532778]] | [[José María Castro Bolaño]] | 1803 | 1876 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 801 | [[Ficheiro:Servando Fernández-Victorio Arenas 1907.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20532783|Q20532783]] | [[Servando Fernández Victorio]] | 1834 | 1907 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 802 | [[Ficheiro:Xesús Castro Yáñez 2020.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20532818|Q20532818]] | [[Jesús Castro Yáñez|Xesús Castro Yáñez]] | 1992 | | [[Baltar, A Pastoriza|Baltar]] |- | style='text-align:right'| 803 | | [[:d:Q20532822|Q20532822]] | [[José Antonio Ferreiro González (policía)|José Antonio Ferreiro González]] | 1952 | 1978 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 804 | [[Ficheiro:Ramón Ferreiro Lago 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20532828|Q20532828]] | [[Ramón Ferreiro Lago]] | 1872 | 1962 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 805 | | [[:d:Q20532833|Q20532833]] | [[Cristina Ferreiro Real]] | 1983 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 806 | | [[:d:Q20532841|Q20532841]] | [[Vicente Otero Cao]] | 1890 | 1972 | [[A Maciñeira Pequena, O Burgo, Muras|A Maciñeira Pequena]] |- | style='text-align:right'| 807 | | [[:d:Q20532863|Q20532863]] | [[Carlos Otero Díaz]] | 1932 | 2005 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 808 | | [[:d:Q20532873|Q20532873]] | [[Camilo Flores Varela]] | 1949 | 1997 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 809 | | [[:d:Q20532891|Q20532891]] | [[Faustino Cela|Faustino Cela Sanmartino]] | 1898 | 1980 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[Ficheiro:Xavier Lama (AELG)-2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20532897|Q20532897]] | [[Xavier Lama]] | 1962 | | [[Santa Euxea, Guntín|Santa Euxea]] |- | style='text-align:right'| 811 | | [[:d:Q20532898|Q20532898]] | [[Paz Abraira]] | 1971 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 812 | | [[:d:Q20532927|Q20532927]] | [[Carlos Folgueira García]] | 1937 | 1993 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 813 | | [[:d:Q20532953|Q20532953]] | [[Ángel Cerviño]] | 1956 | | [[Lezoce, San Xulián da Veiga, Sarria|Lezoce]] |- | style='text-align:right'| 814 | | [[:d:Q20532969|Q20532969]] | [[Enrique Chao Espina]] | 1908 | 1989 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 815 | | [[:d:Q20532989|Q20532989]] | [[Pascual Aenlle]] | 1900 | 1925 | [[Trabada]] |- | style='text-align:right'| 816 | | [[:d:Q20532996|Q20532996]] | [[Germán Lastra]] | | | [[Negueira de Muñiz]] |- | style='text-align:right'| 817 | | [[:d:Q20533020|Q20533020]] | [[Xosé Manuel Rodríguez Martínez]] | 1940 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 818 | | [[:d:Q20533030|Q20533030]] | [[Primitivo Rodríguez Otero]] | 1891 | | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 819 | [[Ficheiro:Chechu Salgado Medalla CEC actor revelación.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533035|Q20533035]] | [[Chechu Salgado]] | 1991 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 820 | | [[:d:Q20533061|Q20533061]] | [[Pilar Cibreiro]] | 1952 | | [[Vilaboa, A Pontenova|Vilaboa]] |- | style='text-align:right'| 821 | | [[:d:Q20533073|Q20533073]] | [[Francisco Leal Insua]] | 1910 | 1997 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 822 | | [[:d:Q20533096|Q20533096]] | [[Alejandro Pérez Prado]] | 1988 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 823 | | [[:d:Q20533125|Q20533125]] | [[Dositeo Rodríguez]] | 1935 | 2020 | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 824 | | [[:d:Q20533232|Q20533232]] | [[Xosé María Alonso Cortón]] | 1874 | 1923 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 825 | | [[:d:Q20533243|Q20533243]] | [[Gustavo Freire]] | 1885 | 1948 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 826 | | [[:d:Q20533288|Q20533288]] | [[Jacobo Llamas Martínez]] | 1980 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 827 | | [[:d:Q20533289|Q20533289]] | [[Antonio Páramo Sánchez]] | 1912 | 1959 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 828 | | [[:d:Q20533310|Q20533310]] | [[Manuel Rodríguez Saa]] | 1885 | 1984 | [[Bagude, Portomarín|Bagude]] |- | style='text-align:right'| 829 | [[Ficheiro:Narciso de Gabriel.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533313|Q20533313]] | [[Narciso de Gabriel]] | 1955 | | [[O Cádavo, A Esperela, Baleira|O Cádavo]] |- | style='text-align:right'| 830 | | [[:d:Q20533323|Q20533323]] | [[Pegerto Pardo Balmonte]] | 1843 | 1929 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 831 | | [[:d:Q20533334|Q20533334]] | [[Xulio Alonso Sánchez]] | 1859 | 1916 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 832 | | [[:d:Q20533349|Q20533349]] | [[Manuel Pardo de la Vega]] | 1832 | 1907 | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 833 | [[Ficheiro:Francisco Conde López, conselleiro de Economía, Emprego e Industria.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533359|Q20533359]] | [[Francisco Conde López]] | 1968 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 834 | | [[:d:Q20533386|Q20533386]] | [[José María Pardo Montenegro Cordal]] | 1824 | 1899 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 835 | | [[:d:Q20533405|Q20533405]] | [[Ramón Pardo Montenegro]] | 1758 | | [[Ousón, Becerreá|Ousón]] |- | style='text-align:right'| 836 | | [[:d:Q20533409|Q20533409]] | [[Manuel Lombao]] | 1943 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 837 | | [[:d:Q20533444|Q20533444]] | [[Teresa Romero]] | 1970 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 838 | | [[:d:Q20533450|Q20533450]] | [[Manuel Cordero Pérez]] | 1885<br/>1881 | 1941 | [[Riomol, Castroverde|Riomol]]<br/>[[Riomol, Riomol, Castroverde|Riomol]] |- | style='text-align:right'| 839 | | [[:d:Q20533461|Q20533461]] | [[Ramón Álvarez García]] | 1870 | 1903 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 840 | | [[:d:Q20533509|Q20533509]] | [[Dimas Corral Rebellón]] | 1820 | 1868 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 841 | [[Ficheiro:Cristina Corral Soilán (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533517|Q20533517]] | [[Cristina Corral Soilán]] | 1976 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 842 | | [[:d:Q20533535|Q20533535]] | [[Félix Álvarez Villaamil]] | 1820 | 1881 | [[Recaré, O Valadouro|Recaré]] |- | style='text-align:right'| 843 | [[Ficheiro:Antonio López Díaz no salón de actos da Real Academia Galega.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533537|Q20533537]] | [[Antonio López Díaz]] | 1964 | | [[Cabarcos, Barreiros|Cabarcos]] |- | style='text-align:right'| 844 | | [[:d:Q20533548|Q20533548]] | [[Asunción Correa Calderón]] | 1896 | 1951 | [[A Pena, Penarrubia, Baralla|A Pena]] |- | style='text-align:right'| 845 | [[Ficheiro:Juan R. Álvarez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533555|Q20533555]] | [[Juan R. Álvarez]] | 1880 | 1932 | [[San Tomé de Recaré, O Valadouro|San Tomé de Recaré]] |- | style='text-align:right'| 846 | | [[:d:Q20533560|Q20533560]] | [[Antonio Correa Fernández]] | 1862 | 1907 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 847 | | [[:d:Q20533571|Q20533571]] | [[Aurora López]] | 1948 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 848 | | [[:d:Q20533580|Q20533580]] | [[Francisco Corredoira]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 849 | [[Ficheiro:Jesus-Rodriguez-Corredoyra.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533589|Q20533589]] | [[Xesús Corredoyra]] | 1889 | 1939 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 850 | | [[:d:Q20533641|Q20533641]] | [[Ramón García Abad]] | 1836 | 1887 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 851 | | [[:d:Q20533649|Q20533649]] | [[Ramón López Otero]] | 1875 | 1951 | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 852 | | [[:d:Q20533655|Q20533655]] | [[Manuel García Adán]] | 1925 | 2012 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 853 | | [[:d:Q20533663|Q20533663]] | [[Clemente López Pasarón|Clemente Martínez Pasarón]] | 1899 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 854 | | [[:d:Q20533714|Q20533714]] | [[Manuel María García Castro]] | 1873 | 1949 | [[A Órrea, Riotorto|A Órrea]] |- | style='text-align:right'| 855 | | [[:d:Q20533726|Q20533726]] | [[Juan López Suárez]] | 1884 | 1970 | [[Vilacaíz, O Saviñao|Vilacaíz]] |- | style='text-align:right'| 856 | | [[:d:Q20533731|Q20533731]] | [[Víctor García Casares|Víctor García de Casares]] | 1860 | 1889 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 857 | [[Ficheiro:Ramón Salgado Toimil 1926.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533776|Q20533776]] | [[Ramón Salgado Toimil]] | 1883 | 1942 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 858 | | [[:d:Q20533815|Q20533815]] | [[Antonio Vázquez Gómez]] | 1936 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 859 | | [[:d:Q20533822|Q20533822]] | [[Aurelio Salgueiro]] | 1936 | 1978 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 860 | [[Ficheiro:Víctor Sampedro 2015.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533858|Q20533858]] | [[Víctor Sampedro]] | 1996<br/>1966 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 861 | | [[:d:Q20533871|Q20533871]] | [[Carlos Loriente]] | 1978 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 862 | | [[:d:Q20533884|Q20533884]] | [[José Losada Ferreiro]] | 1893 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 863 | | [[:d:Q20533915|Q20533915]] | [[Andrés Ares Díaz]] | 1891 | 1936 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 864 | | [[:d:Q20533937|Q20533937]] | [[José Arias Crecente]] | 1889 | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 865 | | [[:d:Q20533978|Q20533978]] | [[Francisco Lourido Sánchez]] | 1847 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 866 | [[Ficheiro:Xoán Ramiro Cuba Rodríguez (AELG)-6.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20533990|Q20533990]] | [[Xoán Ramiro Cuba]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 867 | | [[:d:Q20534005|Q20534005]] | [[Isabel García Pacín]] | 1973 | | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 868 | [[Ficheiro:Anxo Lugilde-Praza.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534034|Q20534034]] | [[Anxo Lugilde]] | 1970 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 869 | [[Ficheiro:Rubén Arroxo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534047|Q20534047]] | [[Rubén Arroxo]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 870 | [[Ficheiro:Xosé Artiaga 1991.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534063|Q20534063]] | [[Xosé Artiaga]] | 1955 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 871 | | [[:d:Q20534092|Q20534092]] | [[Lino García Salgado]] | 1967 | | [[Baltar, A Pastoriza|Baltar]] |- | style='text-align:right'| 872 | [[Ficheiro:Manuel López Poy.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534096|Q20534096]] | [[Manuel López Poy]] | 1958 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 873 | | [[:d:Q20534102|Q20534102]] | [[Rafael García Sanfiz]] | 1857 | 1906 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 874 | [[Ficheiro:Antonio Dacal Rodríguez e Jesús Dapena, Monforte 1925.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534144|Q20534144]] | [[Antonio Dacal Rodríguez]] | 1885 | 1943 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 875 | [[Ficheiro:José Santiago Seijo 1935.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534154|Q20534154]] | [[José Santiago Seijo]] | 1877 | 1945 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 876 | | [[:d:Q20534198|Q20534198]] | [[Elías Santomé Santamarina]] | 1900 | 1940 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 877 | | [[:d:Q20534206|Q20534206]] | [[Saturnino Santomé Santamarina]] | 1900 | 1933 | [[Santa Marta de Meilán, Riotorto|Santa Marta de Meilán]] |- | style='text-align:right'| 878 | | [[:d:Q20534243|Q20534243]] | [[María Elisa Madarro González]] | 1948 | 2009 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 879 | | [[:d:Q20534256|Q20534256]] | [[Rafael Sarandeses Pérez]] | 1912 | 1965 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 880 | | [[:d:Q20534267|Q20534267]] | [[Ángel Pérez Gándaras]] | | 1937 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 881 | | [[:d:Q20534277|Q20534277]] | [[Domingo Pérez Gándaras]] | | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 882 | [[Ficheiro:Busto de Luis Pérez González na Casa do concello de Riotorto.JPG|center|128px]] | [[:d:Q20534319|Q20534319]] | [[Luís Pérez González]] | 1825 | 1905 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 883 | | [[:d:Q20534332|Q20534332]] | [[Alejandro Bao Vázquez]] | 1989 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 884 | | [[:d:Q20534342|Q20534342]] | [[Xosé Díaz Andión]] | 1892 | 1948 | [[Río de Castro, Fonteo, Baleira|Río de Castro]] |- | style='text-align:right'| 885 | | [[:d:Q20534356|Q20534356]] | [[Venancio Gavín Gallo]] | 1900 | 2000 | [[Santa Marta de Meilán, Riotorto|Santa Marta de Meilán]] |- | style='text-align:right'| 886 | | [[:d:Q20534375|Q20534375]] | [[Ramón Díaz Freijo]] | 1848 | 1924 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 887 | | [[:d:Q20534385|Q20534385]] | [[Luís Díaz Gallego]] | | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 888 | | [[:d:Q20534404|Q20534404]] | [[David Díaz Rodríguez]] | 1896 | 1936 | [[Lourenzá]] |- | style='text-align:right'| 889 | | [[:d:Q20534438|Q20534438]] | [[Fernando Díaz-Castroverde]] | 1967 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 890 | | [[:d:Q20534446|Q20534446]] | [[José María Barja]] | 1951 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 891 | | [[:d:Q20534489|Q20534489]] | [[Manuel Pérez Troncoso]] | | 1967 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 892 | [[Ficheiro:José Barro González 1909.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534535|Q20534535]] | [[José Barro González]] | 1873 | 1943 | [[O Vilar, Viloalle, Mondoñedo|O Vilar]] |- | style='text-align:right'| 893 | | [[:d:Q20534566|Q20534566]] | [[Lino Pérez]] | | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 894 | | [[:d:Q20534587|Q20534587]] | [[Víctor de Silva Posada]] | 1858 | 1925 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[Ficheiro:Gustavo Pernas (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534589|Q20534589]] | [[Gustavo Pernas]] | 1959 | 2018 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 896 | | [[:d:Q20534593|Q20534593]] | [[Constantino Gómez Barcia]] | 1956 | 1977 | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 897 | | [[:d:Q20534628|Q20534628]] | [[Daniel Basteiro]] | 1980 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 898 | | [[:d:Q20534640|Q20534640]] | [[Paco Pestana]] | 1949 | 2021 | [[Peredo, A Frairía, Castroverde|Peredo]] |- | style='text-align:right'| 899 | | [[:d:Q20534651|Q20534651]] | [[Marcelino Martínez Castro]] | 1877 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 900 | | [[:d:Q20534658|Q20534658]] | [[Rafael Martínez Cortiña]] | 1937 | 2007 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 901 | | [[:d:Q20534664|Q20534664]] | [[Rafael Pillado]] | 1942 | | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 902 | [[Ficheiro:BeatrizSerenSaborMargaridas.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534669|Q20534669]] | [[Beatriz Serén]] | 1987 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 903 | | [[:d:Q20534703|Q20534703]] | [[Andrés Gómez Legaspi]] | 1892 | | [[Muxa, Lugo|Muxa]] |- | style='text-align:right'| 904 | | [[:d:Q20534733|Q20534733]] | [[Gumersindo Gómez Otero]] | 1864 | 1929 | [[Meiroi, San Xurxo de Piquín, Ribeira de Piquín|Meiroi]] |- | style='text-align:right'| 905 | | [[:d:Q20534761|Q20534761]] | [[Ramón Bermúdez de Castro Plá]] | 1881 | 1972 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 906 | | [[:d:Q20534774|Q20534774]] | [[José María Bermúdez Leibas]] | | 1915 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 907 | [[Ficheiro:Vicente Piñeiro (AELG)-1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534788|Q20534788]] | [[Vicente Piñeiro]] | 1954 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 908 | | [[:d:Q20534792|Q20534792]] | [[José Durán Rivas]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 909 | | [[:d:Q20534794|Q20534794]] | [[Juan Ramón Somoza]] | | 1927 | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 910 | [[Ficheiro:Xesús Pisón.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534816|Q20534816]] | [[Xesús Pisón]] | 1954 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 911 | | [[:d:Q20534822|Q20534822]] | [[José María Besteiro]] | 1963 | | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 912 | | [[:d:Q20534887|Q20534887]] | [[Carlos González Fernández]] | 1949 | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 913 | | [[:d:Q20534893|Q20534893]] | [[Carlos Blanco Yáñez]] | 1934 | 1998 | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 914 | | [[:d:Q20534899|Q20534899]] | [[Andrés Pociña]] | 1947 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 915 | | [[:d:Q20534901|Q20534901]] | [[Manuel González Fernández]] | 1944 | 2010 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 916 | | [[:d:Q20534908|Q20534908]] | [[Cosme Pombo]] | 1956 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 917 | | [[:d:Q20534912|Q20534912]] | [[María Jesús Souto Blanco]] | 1964 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 918 | [[Ficheiro:Anxoglezguerra1.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20534929|Q20534929]] | [[Anxo González Guerra]] | 1955 | | [[Trasar de Carballo, Cartelos, Carballedo|Trasar de Carballo]] |- | style='text-align:right'| 919 | | [[:d:Q20534946|Q20534946]] | [[Manuel María González López]] | 1892 | 1975 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 920 | | [[:d:Q20534955|Q20534955]] | [[Antonio Maseda Bouso]] | 1893 | 1989 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 921 | | [[:d:Q20534963|Q20534963]] | [[Ramón Maseda Reinante]] | 1880 | 1936 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 922 | | [[:d:Q20534978|Q20534978]] | [[Xesús Pablo González Moreiras]] | 1946 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 923 | | [[:d:Q20535016|Q20535016]] | [[Paulino Suárez|Paulino Suárez Suárez]] | 1884 | 1970 | [[Cicillón, Taboada|Cicillón]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[Ficheiro:Xosé Manuel González Reboredo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535031|Q20535031]] | [[Xosé Manuel González Reboredo]] | 1946 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 925 | | [[:d:Q20535041|Q20535041]] | [[Laura Branco]] | 1984 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 926 | | [[:d:Q20535066|Q20535066]] | [[César González-Seco Romero]] | 1877 | 1921 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 927 | | [[:d:Q20535090|Q20535090]] | [[Luís González Vázquez]] | 1941 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 928 | | [[:d:Q20535096|Q20535096]] | [[Rodolfo Prada]] | 1892 | 1980 | [[Os Peares]] |- | style='text-align:right'| 929 | | [[:d:Q20535104|Q20535104]] | [[Alberte de Esteban]] | 1949 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 930 | [[Ficheiro:Melania Cruz presentación Doghs no OUFF 2017.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535110|Q20535110]] | [[Melania Cruz]] | 1983 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 931 | | [[:d:Q20535117|Q20535117]] | [[Alfredo González Vilela]] | 1951 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 932 | [[Ficheiro:Carmen Méndez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535122|Q20535122]] | [[Carmen Méndez]] | 1979 | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 933 | | [[:d:Q20535132|Q20535132]] | [[Sabela González]] | 1981 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 934 | | [[:d:Q20535157|Q20535157]] | [[Valentín Méndez Rodríguez]] | | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 935 | | [[:d:Q20535180|Q20535180]] | [[Borja Prieto Prieto]] | 1980 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 936 | | [[:d:Q20535197|Q20535197]] | [[Modesto Grandío Parapar]] | 1889 | 1966 | [[Cabanas, O Vicedo|Cabanas]] |- | style='text-align:right'| 937 | [[Ficheiro:Xosé Manuel Eyré por Eduardo Castro Bal AELG.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535205|Q20535205]] | [[Xosé Manuel Eyré]] | 1960 | | [[Río Pedroso, A Laxe, Chantada|Río Pedroso]] |- | style='text-align:right'| 938 | | [[:d:Q20535257|Q20535257]] | [[Claudio Guitián Fariña]] | | 1921 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 939 | | [[:d:Q20535262|Q20535262]] | [[Alejandro Temblás Paz]] | | 1938 | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 940 | | [[:d:Q20535263|Q20535263]] | [[Miguel Cabanela]] | 1942 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 941 | | [[:d:Q20535264|Q20535264]] | [[Antonio Guitián García]] | | 1897 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 942 | [[Ficheiro:Alfonso Guizán 1935.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535272|Q20535272]] | [[Alfonso Guizán]] | | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 943 | | [[:d:Q20535310|Q20535310]] | [[José Vicente Pérez Martínez]] | 1863 | 1905 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 944 | | [[:d:Q20535420|Q20535420]] | [[Nilo Fernández Castro]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 945 | [[Ficheiro:Antonio Quintela Ferreiro 1936.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535424|Q20535424]] | [[Antonio Quintela Ferreiro]] | 1912 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 946 | | [[:d:Q20535446|Q20535446]] | [[Juan Bernardo Quiroga Uría]] | 1800 | 1900 | [[O Hospital, Quiroga|O Hospital]] |- | style='text-align:right'| 947 | | [[:d:Q20535449|Q20535449]] | [[Julio Camba Machado]] | 1996 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 948 | | [[:d:Q20535454|Q20535454]] | [[Vicente Quiroga Vázquez]] | 1848 | 1913 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 949 | | [[:d:Q20535472|Q20535472]] | [[José Luis Trashorras Méndez]] | 1944 | 2008 | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 950 | | [[:d:Q20535534|Q20535534]] | [[Fernando Ramos Fernández]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 951 | | [[:d:Q20535536|Q20535536]] | [[Luís Trigo Chao]] | 1889 | 1948 | [[San Pantaleón de Cabanas, Ourol|San Pantaleón de Cabanas]] |- | style='text-align:right'| 952 | [[Ficheiro:Elena Candia-Mondoñedo-PRAZA PUBLICA.png|center|128px]] | [[:d:Q20535564|Q20535564]] | [[Elena Candia|Elena Candia López]] | 1978 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 953 | | [[:d:Q20535566|Q20535566]] | [[Sonia Ramos Piñeiro]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 954 | [[Ficheiro:Ramón Canoura Fernández 1926.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535583|Q20535583]] | [[Ramón Canoura Fernández]] | 1899 | 1969 | [[A Laxe, O Valadouro|A Laxe]] |- | style='text-align:right'| 955 | | [[:d:Q20535585|Q20535585]] | [[Pedro Manuel Trobo]] | 1844 | 1923 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 956 | | [[:d:Q20535591|Q20535591]] | [[Andrés Canoura Palmeiro]] | 1852 | 1930 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 957 | | [[:d:Q20535615|Q20535615]] | [[Ricardo Fernández Otero]] | 1923 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 958 | | [[:d:Q20535651|Q20535651]] | [[Pedro Fernández Puentes]] | 1939 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 959 | | [[:d:Q20535661|Q20535661]] | [[Juan Carballal Palmeiro]] | 1892 | 1962 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 960 | | [[:d:Q20535662|Q20535662]] | [[Vicente Reboleiro]] | 1957 | | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 961 | [[Ficheiro:Benigno Fernández Salgado.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535671|Q20535671]] | [[Benigno Fernández Salgado]] | 1962 | | [[Ferreiravella, Riotorto|Ferreiravella]] |- | style='text-align:right'| 962 | | [[:d:Q20535688|Q20535688]] | [[José Regal Vázquez]] | 1917 | 2007 | [[Mariz, Chantada|Mariz]] |- | style='text-align:right'| 963 | [[Ficheiro:Manuel Insua Santos 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535689|Q20535689]] | [[Manuel Insua Santos]] | 1850 | 1940 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 964 | | [[:d:Q20535703|Q20535703]] | [[Alberto Mouriño Castro]] | 1984 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 965 | | [[:d:Q20535712|Q20535712]] | [[Carlos Mouriz]] | 1960 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 966 | [[Ficheiro:Antonio Reigosa.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535714|Q20535714]] | [[Antonio Reigosa]] | 1958 | | [[Zoñán, Os Remedios, Mondoñedo|Zoñán]] |- | style='text-align:right'| 967 | | [[:d:Q20535719|Q20535719]] | [[Ramón Reimunde Noreña]] | 1949 | | [[San Martiño de Mondoñedo, Foz|San Martiño de Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 968 | | [[:d:Q20535726|Q20535726]] | [[Carlos Herrero Latorre]] | 1961 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 969 | | [[:d:Q20535736|Q20535736]] | [[Ramón Muíños]] | 1948 | 1978 | [[Baleira]] |- | style='text-align:right'| 970 | | [[:d:Q20535738|Q20535738]] | [[José del Valle Vázquez]] | 1916 | 1982 | [[Sabadelle, Chantada|Sabadelle]] |- | style='text-align:right'| 971 | | [[:d:Q20535758|Q20535758]] | [[Antonio Muñiz Álvarez]] | 1883 | 1956 | [[Vilar, San Pedro de Ernes, Negueira de Muñiz|Vilar]] |- | style='text-align:right'| 972 | | [[:d:Q20535791|Q20535791]] | [[Benigno Varela Pérez]] | 1873 | 1962 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 973 | | [[:d:Q20535794|Q20535794]] | [[Cándido Carreiras]] | 1870 | 1947 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 974 | | [[:d:Q20535850|Q20535850]] | [[Juan Bautista Neira Arias de la Torre]] | 1839 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 975 | | [[:d:Q20535852|Q20535852]] | [[Nicolás Vázquez de Parga de la Riva]] | | 1914 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 976 | | [[:d:Q20535856|Q20535856]] | [[Vicente Vázquez de Quiroga Queipo de Llano]] | 1827 | 1867 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 977 | [[Ficheiro:Dositeo Neira en Vida Gallega de 1932.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535859|Q20535859]] | [[Dositeo Neira Gayoso]] | 1841 | 1932 | [[Rosende, Sober|Rosende]] |- | style='text-align:right'| 978 | | [[:d:Q20535860|Q20535860]] | [[Felicitas Casabella Fernández]] | | 1938 | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 979 | | [[:d:Q20535863|Q20535863]] | [[Manuel Xosé Neira|Manuel Xosé Neira López]] | 1964 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 980 | | [[:d:Q20535864|Q20535864]] | [[María Josefa Casabella Fernández]] | | 1938 | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 981 | | [[:d:Q20535865|Q20535865]] | [[Isaac Rielo Carballo]] | 1930 | 2018 | [[Arcos de Frades, Pol|Arcos de Frades]] |- | style='text-align:right'| 982 | | [[:d:Q20535868|Q20535868]] | [[Xosé Manuel Casabella López]] | 1941 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 983 | | [[:d:Q20535871|Q20535871]] | [[Ramón Neira Montenegro]] | | | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 984 | | [[:d:Q20535879|Q20535879]] | [[Carlos Vázquez Pimentel|Carlos Vázquez Fernández-Pimentel]] | 1900 | 1984 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 985 | | [[:d:Q20535885|Q20535885]] | [[Francisco Vázquez Fernández]] | 1933 | | [[Chavaga, Monforte de Lemos|Chavaga]] |- | style='text-align:right'| 986 | | [[:d:Q20535920|Q20535920]] | [[Xosé Lois Ripalda|Xosé Lois Ripalda González]] | 1940 | | [[Carballedo]] |- | style='text-align:right'| 987 | | [[:d:Q20535927|Q20535927]] | [[Manuel Vázquez Queipo de Llano]] | 1800 | 1859 | [[Samos]] |- | style='text-align:right'| 988 | [[Ficheiro:Xosé Luís Vázquez Somoza (AELG)-3.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535945|Q20535945]] | [[Xosé Luís Vázquez Somoza]] | 1961 | | [[Zolle, Guntín|Zolle]] |- | style='text-align:right'| 989 | [[Ficheiro:Maruja Vázquez Suárez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20535952|Q20535952]] | [[María Vázquez Suárez]] | 1894 | 1936 | [[Vilaescura, Sober|Vilaescura]] |- | style='text-align:right'| 990 | | [[:d:Q20535981|Q20535981]] | [[Sergio Vázquez Yebra]] | 1935 | 2014 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 991 | | [[:d:Q20535989|Q20535989]] | [[María de los Ángeles Vázquez]] | 1878 | 1912 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 992 | | [[:d:Q20536005|Q20536005]] | [[Sara Inés Vega]] | 1960 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 993 | [[Ficheiro:Estíbaliz Veiga.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20536018|Q20536018]] | [[Estíbaliz Veiga]] | 1979 | | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 994 | | [[:d:Q20536051|Q20536051]] | [[Laureano Veres Acevedo]] | 1844 | 1920 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 995 | | [[:d:Q20536089|Q20536089]] | [[Xerardo Vidal Rivas]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 996 | | [[:d:Q20536103|Q20536103]] | [[Rosendo Vila Fernández]] | 1886 | 1936 | [[Ribas Pequenas, Bóveda|Ribas Pequenas]] |- | style='text-align:right'| 997 | [[Ficheiro:Luis Vilariño 2008.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20536116|Q20536116]] | [[Luis Vilariño]] | 1973 | | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 998 | | [[:d:Q20536199|Q20536199]] | [[Pablo Vivero]] | 1979 | | [[Abadín]] |- | style='text-align:right'| 999 | [[Ficheiro:Xulio Xiz na homenaxe veciñal en Vilalba 18 de setembro de 2016.jpg|center|128px]] | [[:d:Q20536228|Q20536228]] | [[Xulio Xiz]] | 1947 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1000 | | [[:d:Q20536246|Q20536246]] | [[Joaquín Yebra-Pimentel Vidal]] | 1901 | 2010 | [[Pesqueiras, Chantada|Pesqueiras]] |- | style='text-align:right'| 1001 | | [[:d:Q20605417|Q20605417]] | [[Agapito Pombo Salgado]] | 1900 | 1978 | [[As Encrucilladas, Toldaos, Triacastela|As Encrucilladas]] |- | style='text-align:right'| 1002 | | [[:d:Q20787934|Q20787934]] | [[José Vázquez Díaz]] | 1913 | 1998 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1003 | | [[:d:Q20987142|Q20987142]] | [[Alfredo Llano García]] | 1955 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1004 | | [[:d:Q20987143|Q20987143]] | [[Pablo Moreda]] | 1973 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1005 | | [[:d:Q20987144|Q20987144]] | [[Jesús Otero Calvo]] | 1950 | | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 1006 | | [[:d:Q20987145|Q20987145]] | [[Antonio Reboiro Rodríguez]] | 1896 | 1938 | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 1007 | | [[:d:Q20987146|Q20987146]] | [[José Tomé]] | 1958 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1008 | | [[:d:Q20987161|Q20987161]] | [[Felipe Arias]] | 1949 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1009 | [[Ficheiro:Jesus Cora y Lira.png|center|128px]] | [[:d:Q20994796|Q20994796]] | [[Jesús Cora Lira]] | 1890 | 1969 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1010 | | [[:d:Q21095892|Q21095892]] | [[Urbano Fra Paleo]] | 1961 | | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 1011 | | [[:d:Q21296171|Q21296171]] | [[María Dolores Acevedo]] | 1932 | 1998 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1012 | [[Ficheiro:Xusto Rodríguez 4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q22122586|Q22122586]] | [[Xusto Rodríguez Río]] | 1970 | | [[Cangas, Foz|Cangas]] |- | style='text-align:right'| 1013 | [[Ficheiro:Marujita Villanueva. Galicia, Revista del Centro Gallego de Buenos Aires n. 292, maio de 1937, p. 11.jpg|center|128px]] | [[:d:Q22122593|Q22122593]] | [[Maruxa Villanueva]] | 1906 | 1998 | [[A Barrela, Lousada, Carballedo|A Barrela]] |- | style='text-align:right'| 1014 | [[Ficheiro:Presentació de la candidatura (22676480567).jpg|center|128px]] | [[:d:Q22227972|Q22227972]] | [[Lucía Martín González]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1015 | [[Ficheiro:Raquel Vázquez Gala de premis Magnànim (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q22674793|Q22674793]] | [[Raquel Vázquez]] | 1990 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1016 | | [[:d:Q22696248|Q22696248]] | [[Juan Carlos Fernández Pulpeiro]] | 1956 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1017 | | [[:d:Q22807271|Q22807271]] | [[Juan Carlos Casariego de Bel]] | 1922 | 1977 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1018 | [[Ficheiro:Jaime Martul.jpg|center|128px]] | [[:d:Q22965074|Q22965074]] | [[Jaime Martul]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1019 | | [[:d:Q22965132|Q22965132]] | [[José Manuel Saá Rodríguez]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1020 | | [[:d:Q23306587|Q23306587]] | [[Luis García Arias]] | 1921 | 1973 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1021 | | [[:d:Q23621900|Q23621900]] | [[Gonzalo Sánchez de Somoza Quiroga]] | 1575 | 1644 | [[Ferreira de Pantón, Pantón|Ferreira de Pantón]] |- | style='text-align:right'| 1022 | | [[:d:Q23773176|Q23773176]] | [[Francisco Calvo Jarrín]] | 1911 | 1966 | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1023 | | [[:d:Q24013657|Q24013657]] | [[Pedro Moreda Debén]] | 1852 | 1928 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1024 | | [[:d:Q24013659|Q24013659]] | [[Pura Lorenzana]] | 1911<br/>1907 | 1997 | [[Vilasante, O Saviñao|Vilasante]] |- | style='text-align:right'| 1025 | | [[:d:Q24013663|Q24013663]] | [[Antonio Cedrón Grandas]] | 1861 | 1920 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1026 | | [[:d:Q24013672|Q24013672]] | [[France García García]] | 1912 | 1936 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1027 | [[Ficheiro:Bebel García García.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24013675|Q24013675]] | [[Bebel García García]] | 1914 | 1936 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1028 | [[Ficheiro:Pepin de la Lejía y Pili.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24013676|Q24013676]] | [[Pepín García García]] | 1911 | 1996 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1029 | | [[:d:Q24013677|Q24013677]] | [[Jesús Teijeiro Pérez]] | 1892 | 1936 | [[Baamonde, Begonte|Baamonde]] |- | style='text-align:right'| 1030 | | [[:d:Q24013678|Q24013678]] | [[Ramón Rodríguez Somoza]] | 1899 | 1994 | [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova]] |- | style='text-align:right'| 1031 | | [[:d:Q24013695|Q24013695]] | [[Rosario Dúrcal]] | 1927 | 1993 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1032 | | [[:d:Q24013696|Q24013696]] | [[Caridad Castedo Díaz|María Caridad Castedo Díaz de Mourelo]] | 1900 | 1941 | [[Arcos, Outeiro de Rei|Arcos]] |- | style='text-align:right'| 1033 | | [[:d:Q24013697|Q24013697]] | [[Mercedes Ceniatoya González]] | 1900 | 1969 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1034 | | [[:d:Q24013698|Q24013698]] | [[Esther Gallo Lamas]] | 1908 | 1990 | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1035 | [[Ficheiro:Ricardo Goyanes Melgarejo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24013709|Q24013709]] | [[Ricardo Goyanes Melgarejo]] | 1873 | 1924 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1036 | | [[:d:Q24013721|Q24013721]] | [[Inocencio Taboada Montoto]] | | 1936 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 1037 | [[Ficheiro:Manuel Díaz González 1886-1936.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24013764|Q24013764]] | [[Manuel Díaz González]] | 1886 | 1936 | [[Sirgueiros, O Incio|Sirgueiros]] |- | style='text-align:right'| 1038 | | [[:d:Q24054858|Q24054858]] | [[Felipe Pardiñas]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1039 | | [[:d:Q24067335|Q24067335]] | [[Edelmiro Bascuas]] | 1931 | 2011 | [[A Meda, Castroverde|A Meda]] |- | style='text-align:right'| 1040 | | [[:d:Q24287027|Q24287027]] | [[Bernardo García Cendán]] | 1941 | 2012 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1041 | [[Ficheiro:Micaela Chao Maciñeira.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24287634|Q24287634]] | [[Micaela Chao Maciñeira]] | 1892 | 1928 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1042 | | [[:d:Q24287660|Q24287660]] | [[Rudesindo Fernández Vilor]] | | 1936 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1043 | | [[:d:Q24287678|Q24287678]] | [[Daniel Álvarez Carnero]] | 1903 | 1936 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1044 | | [[:d:Q24351599|Q24351599]] | [[Pulpis]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1045 | | [[:d:Q24398655|Q24398655]] | [[Madriles]] | 1934 | 2015 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1046 | [[Ficheiro:Foto Eva Poveda.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24934124|Q24934124]] | [[Eva Poveda]] | 1975 | | [[España]]<br/>[[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1047 | [[Ficheiro:Ernesto Páramo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q24940893|Q24940893]] | [[Ernesto Páramo Sureda]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1048 | | [[:d:Q24954996|Q24954996]] | [[Javier López López]] | 1975 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1049 | | [[:d:Q25422685|Q25422685]] | [[Armando Durán Miranda]] | 1913 | 2001 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1050 | [[Ficheiro:(Dani de la Torre) Festival de cinema de Sitges 2018 (45129949522) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q25509288|Q25509288]] | [[Daniel de la Torre]] | 1975 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1051 | [[Ficheiro:Olalla Rodil nun acto electoral do BNG.jpg|center|128px]] | [[:d:Q25509579|Q25509579]] | [[Olalla Rodil]] | 1989 | | [[Ribeira de Piquín]] |- | style='text-align:right'| 1052 | | [[:d:Q25509588|Q25509588]] | [[Tereixa Novo]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1053 | | [[:d:Q25509664|Q25509664]] | [[Margarita Pérez Herraiz]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1054 | | [[:d:Q25509687|Q25509687]] | [[Mariam Ferreiro]] | 1951 | | [[Lourenzá]] |- | style='text-align:right'| 1055 | | [[:d:Q25509760|Q25509760]] | [[Agustín Gallego]] | 1970 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1056 | | [[:d:Q25509818|Q25509818]] | [[Xacio Baño|Xacio Rodríguez Baño]] | 1983 | | [[Xove]] |- | style='text-align:right'| 1057 | | [[:d:Q25509986|Q25509986]] | [[Dámaso López Rodríguez]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1058 | | [[:d:Q25510074|Q25510074]] | [[José Luís Pajón Camba]] | 2000 | | [[Xerdiz, Ourol|Xerdiz]] |- | style='text-align:right'| 1059 | | [[:d:Q25510112|Q25510112]] | [[Bernardo Fernández Requeixo]] | | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1060 | | [[:d:Q25510128|Q25510128]] | [[Luís Eyré]] | | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1061 | [[Ficheiro:Julio Pérez de Guerra 1933.jpg|center|128px]] | [[:d:Q25510129|Q25510129]] | [[Julio Pérez de Guerra]] | 1893 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1062 | | [[:d:Q25510134|Q25510134]] | [[Alfredo Lorenzo López]] | 1873 | 1943 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1063 | | [[:d:Q25510181|Q25510181]] | [[Antonio López Acuña]] | 1911 | 1993 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1064 | [[Ficheiro:Ricardo Rodriguez Vilariño 1910.jpg|center|128px]] | [[:d:Q25510245|Q25510245]] | [[Ricardo Vilariño]] | 1900 | 2000 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1065 | | [[:d:Q25510305|Q25510305]] | [[José Pardo Rodríguez]] | 1921 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1066 | | [[:d:Q25510915|Q25510915]] | [[Quique Fraga]] | 2000 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1067 | [[Ficheiro:Luis Villares 2016 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q25511741|Q25511741]] | [[Luís Villares]] | 1978 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1068 | | [[:d:Q25512136|Q25512136]] | [[Mago Antón]] | 1956 | | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 1069 | | [[:d:Q25512376|Q25512376]] | [[Paulino Novo|Paulino Francisco Novo Folgueira]] | 1962 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 1070 | [[Ficheiro:Venancio Vázquez López 1917.jpg|center|128px]] | [[:d:Q25512423|Q25512423]] | [[Venancio Vázquez López]] | 1830 | 1921 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1071 | | [[:d:Q26084488|Q26084488]] | [[Esther Corral Díaz]] | 1961 | | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 1072 | | [[:d:Q26932932|Q26932932]] | [[Manuel Jorge]] | 1929 | 2020 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1073 | | [[:d:Q27220520|Q27220520]] | [[José García Espinosa]] | 1910 | 1936 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1074 | | [[:d:Q27586760|Q27586760]] | [[Luca Chao]] | 1988 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1075 | | [[:d:Q27586784|Q27586784]] | [[José Antonio Quiroga Díaz|José Antonio Quiroga]] | 1960 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1076 | | [[:d:Q27586797|Q27586797]] | [[Germán Anllo Vázquez]] | 1925 | 1993 | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 1077 | [[Ficheiro:Paula Vázquez Verao.png|center|128px]] | [[:d:Q27586857|Q27586857]] | [[Paula Vázquez Verao]] | 1986 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 1078 | | [[:d:Q27586871|Q27586871]] | [[Encarna Amigo|Encarna Amigo Díaz]] | 1957 | | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 1079 | | [[:d:Q27586874|Q27586874]] | [[Sandra Vázquez Domínguez]] | 1986 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1080 | | [[:d:Q27901945|Q27901945]] | [[Julia Ibarra]] | 1923 | 2002 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1081 | | [[:d:Q27928949|Q27928949]] | [[Miguel Anxo Murado García]] | 1945 | | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1082 | [[Ficheiro:Rubén Lois.jpg|center|128px]] | [[:d:Q27955835|Q27955835]] | [[Rubén Lois González]] | 1961 | | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1083 | | [[:d:Q27955923|Q27955923]] | [[Celestino Pardo Castiñeiras]] | 1923 | 2012 | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 1084 | [[Ficheiro:Pablo Carpintero Santiago2009.jpg|center|128px]] | [[:d:Q28113968|Q28113968]] | [[Pablo Carpintero Arias]] | 1969 | | [[Carballedo]] |- | style='text-align:right'| 1085 | | [[:d:Q28113970|Q28113970]] | [[Abelardo Gutiérrez Alba]] | 1912 | 1978 | [[Vilarello, Cervantes|Vilarello]] |- | style='text-align:right'| 1086 | | [[:d:Q28113972|Q28113972]] | [[Baldomero Gutiérrez Alba]] | 1914 | 2000 | [[Vilarello, Cervantes|Vilarello]] |- | style='text-align:right'| 1087 | | [[:d:Q28113986|Q28113986]] | [[Xavier Campos López]] | 1978 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1088 | | [[:d:Q28113989|Q28113989]] | [[José Ramón Varela-Portas|José Ramón Varela-Portas y Pardo]] | 1928 | 2020 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1089 | | [[:d:Q28113992|Q28113992]] | [[Tino Grandío]] | 1924 | 1977 | [[Guntín]] |- | style='text-align:right'| 1090 | | [[:d:Q28114020|Q28114020]] | [[Marcial García Cereijo]] | 1873 | 1935 | [[Piñeira, Taboada|Piñeira]] |- | style='text-align:right'| 1091 | [[Ficheiro:Eduardo Rosón López 1923.jpg|center|128px]] | [[:d:Q28114034|Q28114034]] | [[Eduardo Rosón López]] | 1880 | | [[Cervantes]] |- | style='text-align:right'| 1092 | | [[:d:Q28114036|Q28114036]] | [[Ramón Saavedra Salgado]] | 1873 | 1932 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1093 | | [[:d:Q28155050|Q28155050]] | [[María Dolores Vila Jato]] | 1950 | 2001 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1094 | [[Ficheiro:Alicia Fernández Rodríguez no recital 2013.JPG|center|128px]] | [[:d:Q28169445|Q28169445]] | [[Alicia Fernández Rodríguez|Alicia Fernández]] | 1987 | | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 1095 | | [[:d:Q28341388|Q28341388]] | [[Luis Javier Martínez Villanueva]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1096 | | [[:d:Q28355631|Q28355631]] | [[Antonio Pérez García]] | 1899 | 1965 | [[Canaval, Sober|Canaval]] |- | style='text-align:right'| 1097 | | [[:d:Q28355738|Q28355738]] | [[Antonio Villamarín]] | | 1904 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1098 | | [[:d:Q28541756|Q28541756]] | [[Juan Eusebio Díez]] | 1807 | 1882 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1099 | | [[:d:Q28653714|Q28653714]] | [[Evaristo Antonio Mosquera]] | 1834 | 1894 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1100 | | [[:d:Q28739841|Q28739841]] | [[Quinito López Mourelle]] | 1968 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1101 | | [[:d:Q28753650|Q28753650]] | [[Pepe Peinó]] | 1960 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1102 | | [[:d:Q28843486|Q28843486]] | [[Ricardo Varela Sánchez|Ricardo Varela]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1103 | | [[:d:Q28872368|Q28872368]] | [[Òscar Cabanas]] | 1991 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1104 | | [[:d:Q28942240|Q28942240]] | [[Miguel González Carballada]] | 1998 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1105 | [[Ficheiro:JCPiñeiroDocampo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q28942241|Q28942241]] | [[Juan Carlos Piñeiro|Juan Carlos Piñeiro Docampo]] | 1977 | | [[San Cibrao, Lieiro, Cervo|San Cibrao]] |- | style='text-align:right'| 1106 | | [[:d:Q28942244|Q28942244]] | [[Gonzalo Trenor]] | 1977 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1107 | | [[:d:Q28942279|Q28942279]] | [[Elías López Armesto]] | 1911 | 1949 | [[Teilán, Bóveda|Teilán]] |- | style='text-align:right'| 1108 | | [[:d:Q28942299|Q28942299]] | [[María Dolores Rodríguez Seijas]] | 1951 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1109 | | [[:d:Q28942302|Q28942302]] | [[Victoria Eugenia López Díaz]] | 1959 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1110 | | [[:d:Q28942303|Q28942303]] | [[Remedios Castedo]] | 1973 | | [[Pol]] |- | style='text-align:right'| 1111 | [[Ficheiro:MVescritor.jpg|center|128px]] | [[:d:Q28949970|Q28949970]] | [[Manuel Veiga Taboada|Manuel Veiga]] | 1960 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1112 | | [[:d:Q28950265|Q28950265]] | [[José Cela Míguez]] | 1897 | 1969 | [[Os Vaos, Láncara, Láncara|Os Vaos]] |- | style='text-align:right'| 1113 | | [[:d:Q29034877|Q29034877]] | [[Eusebio González Pedreira]] | 1916 | | [[Mosende, O Vicedo|Mosende]] |- | style='text-align:right'| 1114 | | [[:d:Q29034878|Q29034878]] | [[Domingo Villar Torres]] | 1913 | 2006 | [[San Martiño de Condes, Friol|San Martiño de Condes]] |- | style='text-align:right'| 1115 | | [[:d:Q29034881|Q29034881]] | [[Vicente Lage Fernández]] | 1903 | | [[Celeiro, Viveiro|Celeiro]] |- | style='text-align:right'| 1116 | | [[:d:Q29034882|Q29034882]] | [[José Antonio Franco Basanta]] | 1920 | | [[Covas, Viveiro|Covas]] |- | style='text-align:right'| 1117 | | [[:d:Q29107374|Q29107374]] | [[Justo Pico de Coaña]] | 1821 | 1907 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1118 | | [[:d:Q29275314|Q29275314]] | [[Josefa Escourido Cobo]] | 1910 | 1949 | [[Miñotos, Ourol|Miñotos]] |- | style='text-align:right'| 1119 | [[Ficheiro:César Goldi María Casares 2014.JPG|center|128px]] | [[:d:Q29275616|Q29275616]] | [[César Goldi]] | 1965 | | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 1120 | | [[:d:Q29275654|Q29275654]] | [[Benedicto Escourido Cobo]] | 1928 | 1948 | [[Miñotos, Ourol|Miñotos]] |- | style='text-align:right'| 1121 | [[Ficheiro:María José Salgueiro 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q29438421|Q29438421]] | [[María José Salgueiro]] | 1956 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1122 | | [[:d:Q29523113|Q29523113]] | [[Benito Colín Veiga]] | | 1936 | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1123 | [[Ficheiro:(Ángel Felpeto) Premios Extraordinarios de ESO, Bachillerato y Enseñanzas Artísticas 2017-2018 (45570544541) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q29533943|Q29533943]] | [[Ángel Felpeto Enríquez]] | 1947 | | [[Alba, Vilalba|Alba]] |- | style='text-align:right'| 1124 | | [[:d:Q29570734|Q29570734]] | [[María Loureiro García (catedrática)|María Loureiro García]] | 1972 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1125 | | [[:d:Q29582264|Q29582264]] | [[José Rodríguez Páramo]] | 1904 | 1943 | [[Doade, Sober|Doade]] |- | style='text-align:right'| 1126 | | [[:d:Q29582267|Q29582267]] | [[Ramón Yáñez Pereira]] | 1902 | 1943 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1127 | | [[:d:Q29582275|Q29582275]] | [[Antía Veres]] | 1990 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1128 | | [[:d:Q29582307|Q29582307]] | [[Isabel Sánchez Montenegro]] | 1961 | 2020 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 1129 | | [[:d:Q29788651|Q29788651]] | [[José Ramón García Fernández]] | 1938 | 2004 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1130 | | [[:d:Q30077027|Q30077027]] | [[Isidoro Tomás Blanco Fernández]] | | 1893 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1131 | [[Ficheiro:José María Rodríguez Díaz.png|center|128px]] | [[:d:Q30124728|Q30124728]] | [[José María Rodríguez Díaz]] | 1935 | 2017 | [[A Granda, Cedofeita, Ribadeo|A Granda]] |- | style='text-align:right'| 1132 | | [[:d:Q30243018|Q30243018]] | [[Asunta Rodríguez]] | 1965 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 1133 | [[Ficheiro:Ana DMatos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q30243190|Q30243190]] | [[Ana de Matos]] | 1963 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1134 | | [[:d:Q30316835|Q30316835]] | [[Belarmino Fernández Iglesias]] | 1931 | 2017 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1135 | | [[:d:Q30604513|Q30604513]] | [[María Tobío]] | 1908 | 2004 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1136 | | [[:d:Q30608124|Q30608124]] | [[José López Armesto]] | 1903 | 1982 | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 1137 | | [[:d:Q30608126|Q30608126]] | [[José Ramón Dosio López]] | 1900 | 1937 | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 1138 | | [[:d:Q30608127|Q30608127]] | [[José María Gallo Gallo]] | 1911 | 1937 | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1139 | | [[:d:Q30608133|Q30608133]] | [[Manuel Vázquez Olmo]] | | 1937 | [[Samos]] |- | style='text-align:right'| 1140 | | [[:d:Q30608139|Q30608139]] | [[José Vázquez Liz]] | 1885 | 1937 | [[O Corgo]] |- | style='text-align:right'| 1141 | | [[:d:Q30608214|Q30608214]] | [[Francisco Gómez Núñez]] | 1912 | 1995 | [[Celeiro, Viveiro|Celeiro]] |- | style='text-align:right'| 1142 | | [[:d:Q30608264|Q30608264]] | [[Pedro Seijo Vaamonde]] | 1840 | 1924 | [[Abadín]]<br/>[[Casás, Corvite, Abadín|Casás]] |- | style='text-align:right'| 1143 | | [[:d:Q30608280|Q30608280]] | [[Celia González Pernas]] | 1918 | 1949 | [[Silán, Muras|Silán]] |- | style='text-align:right'| 1144 | | [[:d:Q30608289|Q30608289]] | [[José Vázquez Gómez]] | | 1947 | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 1145 | | [[:d:Q30608290|Q30608290]] | [[José Porto Lestegás]] | 1908 | 1948 | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 1146 | | [[:d:Q30608308|Q30608308]] | [[Perfecto Castro Martínez]] | 1903 | 1949 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 1147 | | [[:d:Q30608314|Q30608314]] | [[José Felpeto Gómez]] | | 1949 | [[Merille, Ourol|Merille]] |- | style='text-align:right'| 1148 | [[Ficheiro:Francisco de Fientosa 1934.jpg|center|128px]] | [[:d:Q30608390|Q30608390]] | [[Francisco Vega Ceide]] | 1912 | 1936 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1149 | | [[:d:Q30608418|Q30608418]] | [[Daniel Fernández Varela]] | 1894 | 1958 | [[Carteire, Palas de Rei|Carteire]] |- | style='text-align:right'| 1150 | [[Ficheiro:Martín Barreiro El tiempo TVE.jpg|center|128px]] | [[:d:Q30904068|Q30904068]] | [[Martín Barreiro]] | 1977 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1151 | | [[:d:Q31281060|Q31281060]] | [[Sergi Quintela]] | 1996 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1152 | | [[:d:Q31282282|Q31282282]] | [[José Antonio Gómez Fernández]] | | | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 1153 | | [[:d:Q31282284|Q31282284]] | [[Jesús González Celeiro]] | | | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 1154 | | [[:d:Q31282413|Q31282413]] | [[Luciano Pérez Riveira]] | 1899 | 1979 | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 1155 | [[Ficheiro:Manuel Requeijo Arnejo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q31282838|Q31282838]] | [[Manuel Requeijo]] | 1970 | | [[Muras]] |- | style='text-align:right'| 1156 | [[Ficheiro:Secundino Fernández Fernández.jpg|center|128px]] | [[:d:Q31282839|Q31282839]] | [[Secundino Fernández]] | | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1157 | | [[:d:Q31282880|Q31282880]] | [[José María Gayoso de la Fuente]] | | | [[Doade, Sober|Doade]] |- | style='text-align:right'| 1158 | [[Ficheiro:Manuela Barreiro Pico.jpg|center|128px]] | [[:d:Q31283197|Q31283197]] | [[Manuela Barreiro]] | 1877 | 1953 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1159 | [[Ficheiro:José Bargueiras 1925.jpg|center|128px]] | [[:d:Q31283219|Q31283219]] | [[José Bargueiras]] | 1879 | 2000 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1160 | [[Ficheiro:Xose A. Fernández Salgado.jpg|center|128px]] | [[:d:Q33040886|Q33040886]] | [[Xosé A. Fernández Salgado|Xosé Antonio Fernández Salgado]] | 1966 | | [[Ferreiravella, Riotorto|Ferreiravella]] |- | style='text-align:right'| 1161 | [[Ficheiro:XAVIER VALIÑO (1).jpg|center|128px]] | [[:d:Q33126404|Q33126404]] | [[Xavier Valiño]] | 1965 | | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 1162 | [[Ficheiro:Pablo Rubén Eyré.jpg|center|128px]] | [[:d:Q35846036|Q35846036]] | [[Pablo Rubén Eyré]] | 1958 | | [[A Laxe, Chantada|A Laxe]] |- | style='text-align:right'| 1163 | | [[:d:Q36457710|Q36457710]] | [[Nicandro Ares|Nicandro Ares Vázquez]] | 1926 | 2017 | [[Santalla de Bóveda de Mera, Lugo|Santalla de Bóveda de Mera]] |- | style='text-align:right'| 1164 | | [[:d:Q36908351|Q36908351]] | [[Juan Manuel Pardo Gayoso]] | 1918 | 1995 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1165 | | [[:d:Q37670402|Q37670402]] | [[Pedro López Rodríguez]] | 1997 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1166 | | [[:d:Q37927892|Q37927892]] | [[Inés Rivadeneira]] | 1928 | 2020 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1167 | [[Ficheiro:Antonio Vázquez Campo con mozas de Chantada 1920.jpg|center|128px]] | [[:d:Q38136208|Q38136208]] | [[Antonio Vázquez Campo]] | 1899 | 1976 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1168 | | [[:d:Q38478176|Q38478176]] | [[Xermán Alonso Hortas]] | 1881 | 1937 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1169 | | [[:d:Q38719601|Q38719601]] | [[Luis Díaz Carballido]] | 1995 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1170 | | [[:d:Q39039370|Q39039370]] | [[Fidel Diéguez]] | 1956 | 2013 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1171 | | [[:d:Q39081723|Q39081723]] | [[Pedro Prado Mendizábal]] | 1902 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1172 | | [[:d:Q40634880|Q40634880]] | [[Luis Liz Marzán|Luis Manuel Liz-Marzán]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1173 | [[Ficheiro:(José Manuel Franco) 2018 IMG 1723 (29530665597) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q41710587|Q41710587]] | [[José Manuel Franco|José Manuel Franco Pardo]] | 1957 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 1174 | | [[:d:Q41777168|Q41777168]] | [[Martín López Corredoira]] | 1970 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1175 | | [[:d:Q42395298|Q42395298]] | [[Manuel Albo]] | 1886 | 1935 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1176 | | [[:d:Q42677202|Q42677202]] | [[Ramón Fernández Gacio]] | 2000 | 2003 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1177 | [[Ficheiro:Anxoboan.jpg|center|128px]] | [[:d:Q42793202|Q42793202]] | [[Anxo Boán]] | 1961 | | [[Vilaúxe, Chantada|Vilaúxe]] |- | style='text-align:right'| 1178 | | [[:d:Q42908381|Q42908381]] | [[Miguel Fernández]] | | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1179 | | [[:d:Q42908397|Q42908397]] | [[Antonio Veiga]] | 1962 | | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 1180 | [[Ficheiro:Raimundo Aguiar Álvarez 1930.jpg|center|128px]] | [[:d:Q42908419|Q42908419]] | [[Raimundo Aguiar]] | 1918 | 1968 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1181 | [[Ficheiro:Benigno Ledo González 1927.jpg|center|128px]] | [[:d:Q42908509|Q42908509]] | [[Benigno Ledo]] | 1867 | 1950 | [[A Chanca, Adá, Chantada|A Chanca]] |- | style='text-align:right'| 1182 | | [[:d:Q42908575|Q42908575]] | [[Xosé Soto|Xosé Soto Rodríguez]] | 1938 | | [[Arxeriz, Fión, O Saviñao|Arxeriz]] |- | style='text-align:right'| 1183 | | [[:d:Q42908629|Q42908629]] | [[Pedro Basanta|Pedro Basanta del Río]] | 1890 | 1964 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1184 | | [[:d:Q42909646|Q42909646]] | [[José Escobar Magdalena]] | 1900 | 1960 | [[Abrairas, A Braña, Baleira|Abrairas]] |- | style='text-align:right'| 1185 | | [[:d:Q42909808|Q42909808]] | [[Uxío da Pena|Uxío da Pena Gutiérrez]] | 1990 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1186 | | [[:d:Q42909980|Q42909980]] | [[Iván Rivas]] | 1976 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1187 | | [[:d:Q42909988|Q42909988]] | [[Jacinto Romualdo López]] | 1808 | 1895 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1188 | [[Ficheiro:Randolfe.jpg|center|128px]] | [[:d:Q42910037|Q42910037]] | [[José Randolfe Vilariño]] | 1960 | | [[Carballedo]] |- | style='text-align:right'| 1189 | | [[:d:Q42910049|Q42910049]] | [[José Viador Traseira]] | 1901 | 1940 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1190 | [[Ficheiro:Pacoledofoto.jpg|center|128px]] | [[:d:Q42910977|Q42910977]] | [[Paco Ledo]] | 1952 | | [[Mariz, Chantada|Mariz]] |- | style='text-align:right'| 1191 | | [[:d:Q42911112|Q42911112]] | [[Celia Castro Fernández]] | 1956 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1192 | | [[:d:Q42911182|Q42911182]] | [[Elvira Fernández]] | 1939 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1193 | | [[:d:Q42911295|Q42911295]] | [[Sonia Villapol Salgado]] | 1977 | | [[Bretoña, A Pastoriza|Bretoña]] |- | style='text-align:right'| 1194 | | [[:d:Q42911391|Q42911391]] | [[Ramón Álvarez-Mon Basanta]] | 1880 | 2000 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1195 | | [[:d:Q42911416|Q42911416]] | [[Vicente Paz Infante]] | 1896 | | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 1196 | | [[:d:Q42911595|Q42911595]] | [[Lois Pérez Díaz]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1197 | | [[:d:Q42911813|Q42911813]] | [[Emma Valcarce Pestaña]] | 1927 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1198 | | [[:d:Q42911868|Q42911868]] | [[Luís Rego Valcarce]] | 1968 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1199 | | [[:d:Q43283172|Q43283172]] | [[Anxo Moure]] | 1963 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1200 | [[Ficheiro:1916-08-16, Mundo Gráfico, Prudencio Iglesias Hermida (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q43803947|Q43803947]] | [[Prudencio Iglesias Hermida]] | 1884 | 1919 | [[A Coruña]]<br/>[[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1201 | | [[:d:Q43986670|Q43986670]] | [[José María Eiros]] | 1959 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1202 | | [[:d:Q44070942|Q44070942]] | [[Eva Yebra-Pimentel Vilar]] | 2000 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1203 | | [[:d:Q44692055|Q44692055]] | [[Sabela Rodríguez Oxea]] | 1958 | 2012 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1204 | [[Ficheiro:FranciscoCelsayPaquito (1).jpg|center|128px]] | [[:d:Q45089146|Q45089146]] | [[Francisco Domínguez Mosquera]] | 1889 | 1937 | [[San Paio, Lousada, Carballedo|San Paio]] |- | style='text-align:right'| 1205 | [[Ficheiro:Jorge Prado García.jpg|center|128px]] | [[:d:Q45111753|Q45111753]] | [[Jorge Prado|Jorge Prado García]] | 2001 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1206 | | [[:d:Q45374891|Q45374891]] | [[Enrique Ramos Fernández]] | 1911<br/>1910 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1207 | | [[:d:Q45902167|Q45902167]] | [[Elisa Lamas]] | 1929 | 2012 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1208 | | [[:d:Q46001773|Q46001773]] | [[Emma Balseiro Carreiras]] | 1968 | | [[Alfoz]] |- | style='text-align:right'| 1209 | | [[:d:Q46208992|Q46208992]] | [[María Dolores Seijas Soto]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1210 | | [[:d:Q46486449|Q46486449]] | [[Asunción Montijano]] | 1906 | 1973 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1211 | [[Ficheiro:Emilioalvarezgonzalez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q46623766|Q46623766]] | [[Emilio Álvarez González]] | 1954 | 2008 | [[Trasar de Carballo, Cartelos, Carballedo|Trasar de Carballo]] |- | style='text-align:right'| 1212 | | [[:d:Q46908852|Q46908852]] | [[Rosario Regueira Cereijo]] | 1959 | | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 1213 | | [[:d:Q47147884|Q47147884]] | [[Jacobo López Seijas]] | 2000 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1214 | | [[:d:Q47257809|Q47257809]] | [[José Ramón Villar Chao]] | 1927 | 1965 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1215 | | [[:d:Q47409659|Q47409659]] | [[Jesús López Castiñeira]] | 1890 | 1964 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1216 | | [[:d:Q47455128|Q47455128]] | [[Amada López Meneses]] | 1906 | 2000 | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 1217 | [[Ficheiro:Amalia Álvarez Gallego e Alexandre Bóveda.jpg|center|128px]] | [[:d:Q47455819|Q47455819]] | [[Amalia Álvarez Gallego]] | 1906 | 2001 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1218 | | [[:d:Q47490252|Q47490252]] | [[Félix Villares Mouteira]] | 1947 | | [[Belesar, Vilalba|Belesar]] |- | style='text-align:right'| 1219 | | [[:d:Q47500673|Q47500673]] | [[Mauricio Monteserín|Mauricio Monteserín Gómez]] | 1976 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1220 | [[Ficheiro:Conchi Regueiro.jpg|center|128px]] | [[:d:Q47516779|Q47516779]] | [[Conchi Regueiro]] | 1968 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1221 | | [[:d:Q47522875|Q47522875]] | [[Roberto Martínez de Andrade]] | 1918 | 1978 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1222 | | [[:d:Q47522919|Q47522919]] | [[Celestina Penabad]] | 1907 | 2018 | [[Muras]] |- | style='text-align:right'| 1223 | | [[:d:Q47530842|Q47530842]] | [[Joaquín Varela Suanzes-Carpegna|Joaquín Varela]] | 1954 | 2018 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1224 | | [[:d:Q47549000|Q47549000]] | [[Isidoro Rodríguez Pérez]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1225 | | [[:d:Q47787833|Q47787833]] | [[Graciano Paz Amieiro]] | 1893 | 1938 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1226 | | [[:d:Q47787856|Q47787856]] | [[Manuel Rodríguez Núñez]] | 1893 | 1938 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1227 | | [[:d:Q47787898|Q47787898]] | [[Justo Taladrid Catá]] | 1864 | 1938 | [[Magazos, Viveiro|Magazos]] |- | style='text-align:right'| 1228 | | [[:d:Q47788112|Q47788112]] | [[Antonia Santos García]] | 1831 | 1905 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1229 | | [[:d:Q47914094|Q47914094]] | [[Juan Gómez de Lecube]] | 1902 | 1966 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1230 | | [[:d:Q48578066|Q48578066]] | [[Manuel Francisco Carreiras Valiña]] | 1959 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1231 | | [[:d:Q48713496|Q48713496]] | [[Valdi]] | 1947 | | [[Montecubeiro, Castroverde|Montecubeiro]] |- | style='text-align:right'| 1232 | | [[:d:Q49470359|Q49470359]] | [[Balbina López Somoza]] | 1910 | 1985 | [[Eiré, Pantón|Eiré]] |- | style='text-align:right'| 1233 | | [[:d:Q49714643|Q49714643]] | [[Antón Goyanes]] | 1935<br/>1934 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1234 | | [[:d:Q50069363|Q50069363]] | [[Dolores Lombardero]] | 1912 | 2009 | [[Trabada]] |- | style='text-align:right'| 1235 | | [[:d:Q50069681|Q50069681]] | [[Dolores Lorenzo Salgado]] | 1905 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1236 | | [[:d:Q50072633|Q50072633]] | [[Áurea María Victoria Álvarez Varela]] | 1915 | 2008 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 1237 | | [[:d:Q50318471|Q50318471]] | [[Alonso de Rozas]] | 1700 | 1681 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1238 | | [[:d:Q50807481|Q50807481]] | [[Carlos Fernández Mariño]] | 1966 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1239 | | [[:d:Q50822290|Q50822290]] | [[Antonio Núñez Vázquez]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1240 | [[Ficheiro:Andrés Goteira nos Mestre Mateo 2017.jpg|center|128px]] | [[:d:Q50822577|Q50822577]] | [[Andrés Goteira]] | 1983 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 1241 | | [[:d:Q50870978|Q50870978]] | [[Giulio Cesare Borea]] | 1621 | 1655 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1242 | | [[:d:Q50979401|Q50979401]] | [[Patricia Argerey Vilar]] | 1977 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1243 | | [[:d:Q51032448|Q51032448]] | [[José Antonio Martínez Rodríguez]] | | | [[Peites, Ribas de Sil|Peites]] |- | style='text-align:right'| 1244 | | [[:d:Q51218437|Q51218437]] | [[José Amor Vázquez]] | 1921 | 2018 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1245 | | [[:d:Q51373234|Q51373234]] | [[Álvaro Pereiro]] | 1955 | | [[Buxán, O Viso, O Incio|Buxán]] |- | style='text-align:right'| 1246 | [[Ficheiro:(Jacobo Beltrán) Grupo Popular en la Asamblea de Madrid (21968249331) (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q51399444|Q51399444]] | [[Jacobo Beltrán]] | 1966 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1247 | | [[:d:Q51579678|Q51579678]] | [[Justo González Ballesta]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1248 | | [[:d:Q51675476|Q51675476]] | [[Xosé María López]] | 1884 | 1931 | [[Vilaboa, A Pontenova|Vilaboa]] |- | style='text-align:right'| 1249 | [[Ficheiro:Antonio gandoy.jpg|center|128px]] | [[:d:Q51684633|Q51684633]] | [[Antonio Gandoy]] | 1930 | 2002 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1250 | | [[:d:Q51880108|Q51880108]] | [[Antonio María de Castro e Neira]] | 1771 | 1826 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1251 | | [[:d:Q51880125|Q51880125]] | [[Lois Corral Rodríguez]] | 1784 | 1830 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1252 | [[Ficheiro:Antía Yáñez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q51881917|Q51881917]] | [[Antía Yáñez]] | 1991 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 1253 | [[Ficheiro:Rafa Lobelle.jpg|center|128px]] | [[:d:Q51955971|Q51955971]] | [[Rafa Lobelle]] | 1988 | | [[Vilame, Santa Cruz de Viana, Chantada|Vilame]] |- | style='text-align:right'| 1254 | | [[:d:Q51994533|Q51994533]] | [[Ángel Sicart Giménez]] | 1948 | | [[Vilameá, A Pontenova|Vilameá]] |- | style='text-align:right'| 1255 | | [[:d:Q51997740|Q51997740]] | [[Álvaro de la Vega]] | 1954 | | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 1256 | | [[:d:Q52141977|Q52141977]] | [[Diego Juan de Ulloa]] | | 1764 | [[San Vitoiro de Ribas de Miño, O Saviñao|San Vitoiro de Ribas de Miño]] |- | style='text-align:right'| 1257 | | [[:d:Q52442685|Q52442685]] | [[Olga Castro]] | 1980 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1258 | [[Ficheiro:Montse Dopico.jpg|center|128px]] | [[:d:Q52500635|Q52500635]] | [[Montse Dopico]] | 1977 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1259 | | [[:d:Q52509078|Q52509078]] | [[César Parapar Sueiras]] | 1901 | 1936 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1260 | | [[:d:Q52835309|Q52835309]] | [[Horacio Valcárcel]] | 1932 | 2018 | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 1261 | | [[:d:Q52913334|Q52913334]] | [[Abraham Cupeiro]] | 1980 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1262 | | [[:d:Q53843410|Q53843410]] | [[José Chao Falcón]] | 1928 | 1986 | [[San Vicente de Trigás, Mondoñedo|San Vicente de Trigás]] |- | style='text-align:right'| 1263 | | [[:d:Q53858114|Q53858114]] | [[Guillermo Fernández Otero]] | 1918 | 2003 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1264 | | [[:d:Q53869398|Q53869398]] | [[Luís Rey Mariño]] | 1895 | 1986 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1265 | | [[:d:Q53911765|Q53911765]] | [[Pablo Mosquera Mata]] | 1947 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1266 | | [[:d:Q54258186|Q54258186]] | [[Vicente Páramo]] | | 1936 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1267 | | [[:d:Q54258288|Q54258288]] | [[Juan Manuel Somoza García]] | 1900 | 2000 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1268 | | [[:d:Q54258787|Q54258787]] | [[Ramón Carballo Páez]] | 1959 | | [[Seixo, Pacios, Pedrafita do Cebreiro|Seixo]] |- | style='text-align:right'| 1269 | [[Ficheiro:David Lombao.jpg|center|128px]] | [[:d:Q54260186|Q54260186]] | [[David Lombao]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1270 | | [[:d:Q54855477|Q54855477]] | [[Xesús Mato Mato]] | 1932 | | [[San Martiño de Castro, Paradela|San Martiño de Castro]] |- | style='text-align:right'| 1271 | | [[:d:Q54862615|Q54862615]] | [[Saleta Goi]] | 1932 | | [[Reigosa, A Pastoriza|Reigosa]] |- | style='text-align:right'| 1272 | | [[:d:Q54913405|Q54913405]] | [[Denisse Lozano]] | 1991 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1273 | | [[:d:Q55088787|Q55088787]] | [[Teodoro Botino Castro]] | 1834 | 1894 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1274 | | [[:d:Q55116447|Q55116447]] | [[Vicenta Sotelo Puga]] | 1816 | 1906 | [[Vilar do Monte, Aguada, Carballedo|Vilar do Monte]] |- | style='text-align:right'| 1275 | | [[:d:Q55119904|Q55119904]] | [[Fermín González Prieto]] | 1900 | 1987 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1276 | [[Ficheiro:Matías Nicieza.jpg|center|128px]] | [[:d:Q55128451|Q55128451]] | [[Matías Nicieza]] | 1978 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 1277 | | [[:d:Q55134292|Q55134292]] | [[Blanca Jiménez Alonso]] | 1926 | 2012 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1278 | [[Ficheiro:Maria Pardo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q55220209|Q55220209]] | [[María Pardo Vuelta]] | 1980 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1279 | | [[:d:Q55229123|Q55229123]] | [[Celso Almuiña]] | 1943 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1280 | | [[:d:Q55281005|Q55281005]] | [[Jesús Rey]] | 1974 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1281 | | [[:d:Q55588011|Q55588011]] | [[Jesús A. Fernández-Tresguerres Hernández]] | 1948 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1282 | [[Ficheiro:Eva Xanim.jpg|center|128px]] | [[:d:Q55713174|Q55713174]] | [[Eva Xanim]] | 1994 | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 1283 | | [[:d:Q55761837|Q55761837]] | [[Indara Rodríguez]] | 1983 | 2018 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1284 | | [[:d:Q55769527|Q55769527]] | [[Eduardo Rodríguez Osorio]] | 1920 | 1995 | [[Esmeriz, Chantada|Esmeriz]] |- | style='text-align:right'| 1285 | | [[:d:Q55769533|Q55769533]] | [[Manuel Bujados]] | 1889 | 1954 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1286 | | [[:d:Q55769662|Q55769662]] | [[Antonio Benito Yebra de Ares]] | 1926 | 2012 | [[Monterroso]] |- | style='text-align:right'| 1287 | | [[:d:Q55837596|Q55837596]] | [[Ramiro Rueda Neira|Ramón Ramiro Rueda Neira]] | 1840 | 1904 | [[Fión, O Saviñao|Fión]] |- | style='text-align:right'| 1288 | | [[:d:Q55991518|Q55991518]] | [[Antonio Rodríguez López]] | 1933 | 2002 | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 1289 | | [[:d:Q56000378|Q56000378]] | [[Xosé Garrido]] | 1968 | 2022 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1290 | | [[:d:Q56000671|Q56000671]] | [[Antonio García y García]] | 1928 | 2013 | [[Bretoña, A Pastoriza|Bretoña]] |- | style='text-align:right'| 1291 | | [[:d:Q56033235|Q56033235]] | [[Xesús Costa Rodil]] | 1944 | 2018 | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 1292 | | [[:d:Q56199065|Q56199065]] | [[Agustín Rodríguez Castro|Agustín Rodríguez]] | 1885 | 1957 | [[O Vicedo]] |- | style='text-align:right'| 1293 | | [[:d:Q56402104|Q56402104]] | [[Salvador Múgica Buhigas]] | 1881 | 1953 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1294 | | [[:d:Q56421729|Q56421729]] | [[Ubaldo Rueda]] | 1948 | | [[A Vide, Monforte de Lemos|A Vide]] |- | style='text-align:right'| 1295 | | [[:d:Q56425163|Q56425163]] | [[Saleta Fernández López]] | 1997 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1296 | | [[:d:Q56558447|Q56558447]] | [[Marisa Castro|Marisa Castro Cerceda]] | 1955 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1297 | [[Ficheiro:Tania Fernandez Vila Verde 2018.png|center|128px]] | [[:d:Q56582731|Q56582731]] | [[Tania Fernández García]] | 1992 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1298 | | [[:d:Q56612527|Q56612527]] | [[Olga Louzao]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1299 | | [[:d:Q56612532|Q56612532]] | [[Manuel Hurtado]] | 1984 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1300 | [[Ficheiro:Puri Ameixide.jpg|center|128px]] | [[:d:Q56628110|Q56628110]] | [[Puri Ameixide]] | 1967 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1301 | | [[:d:Q56640710|Q56640710]] | [[Pablo Ferreiro|Pablo Ferreiro Costas]] | 1988 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1302 | | [[:d:Q56794663|Q56794663]] | [[Carmiña Correa]] | 1933 | | [[O Queirogal, Pousada, Baleira|O Queirogal]] |- | style='text-align:right'| 1303 | [[Ficheiro:Arcadio Mon Sen seu amor retrato Juanel.jpg|center|128px]] | [[:d:Q56856474|Q56856474]] | [[Arcadio Mon]] | 1949 | 2016 | [[Bacoi, Alfoz|Bacoi]] |- | style='text-align:right'| 1304 | | [[:d:Q57041551|Q57041551]] | [[Mercedes Ramudo Ramudo]] | 1889 | 1987 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1305 | | [[:d:Q57047437|Q57047437]] | [[Filiberto Álvarez Marín]] | 1927 | 2007 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1306 | | [[:d:Q57047718|Q57047718]] | [[José Novo Cazón]] | | 1952 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1307 | | [[:d:Q57082029|Q57082029]] | [[Mónica Sánchez Rodríguez]] | 1986 | | [[Reigada, Monforte de Lemos|Reigada]] |- | style='text-align:right'| 1308 | | [[:d:Q57198058|Q57198058]] | [[Araceli Filgueira Iglesias]] | 1939 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1309 | | [[:d:Q57204787|Q57204787]] | [[Uxía García Sabariz|Eugenia García Sabariz]] | 1912 | 2008 | [[Antas de Ulla]] |- | style='text-align:right'| 1310 | | [[:d:Q57236413|Q57236413]] | [[Santiago Basanta Silva]] | 1899 | 1974 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1311 | | [[:d:Q57294944|Q57294944]] | [[Julio Pardo Fernández]] | | | [[Navia de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 1312 | | [[:d:Q57314771|Q57314771]] | [[Pura Pardo Gayoso|Purificación Pardo Gayoso]] | 1919 | 2001 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1313 | | [[:d:Q57331616|Q57331616]] | [[Mary Lola Pérez Basanta]] | 1935 | 2017 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1314 | | [[:d:Q57415689|Q57415689]] | [[Natalia Puente Prado]] | 1901 | 2012 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1315 | | [[:d:Q57457681|Q57457681]] | [[Fe Rodríguez Rocha]] | 1946 | | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 1316 | | [[:d:Q57466168|Q57466168]] | [[Angelines Salgueiro Corujo|María Angeles Salgueiro Corujo]] | 1932 | 2015 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1317 | | [[:d:Q57494902|Q57494902]] | [[Xoán Ramón Fernández Pacios]] | 1965 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1318 | | [[:d:Q57559529|Q57559529]] | [[José González Campo]] | 1869 | 1960 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1319 | | [[:d:Q57581330|Q57581330]] | [[Viruca Yebra]] | 1959 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1320 | | [[:d:Q57588710|Q57588710]] | [[Olga Díaz Fernández]] | 1951 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 1321 | | [[:d:Q57590953|Q57590953]] | [[Elena Varela Arias]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1322 | | [[:d:Q57742052|Q57742052]] | [[Jesús Pena Seijas]] | 1947 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1323 | [[Ficheiro:Eco de Galicia 189 Habana 1923 04 22.jpg|center|128px]] | [[:d:Q57909051|Q57909051]] | [[Andrea López Chao]] | 1900 | 2000 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1324 | | [[:d:Q58121966|Q58121966]] | [[Nicanor Rielo Carballo]] | 1932 | 2000 | [[Arcos de Frades, Pol|Arcos de Frades]] |- | style='text-align:right'| 1325 | | [[:d:Q58222236|Q58222236]] | [[Paco Rivas]] | 2000 | | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 1326 | [[Ficheiro:Libro. Escultura de Caxigueiro.png|center|128px]] | [[:d:Q58461385|Q58461385]] | [[Daniel Río Rubal]] | 1955 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1327 | | [[:d:Q58635053|Q58635053]] | [[Luz Campello|Luz Campello García]] | 1966 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1328 | | [[:d:Q58854040|Q58854040]] | [[Jei Noguerol]] | 1950 | | [[Covas, Viveiro|Covas]] |- | style='text-align:right'| 1329 | | [[:d:Q58871331|Q58871331]] | [[Domingo Carvallo|Domingo Carvallo González]] | 1897 | 1980 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1330 | | [[:d:Q58874598|Q58874598]] | [[Francisco Fanego Losada]] | 1887 | 1974 | [[Santiago de Mondoñedo, Mondoñedo|Santiago de Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1331 | | [[:d:Q58907863|Q58907863]] | [[Manuel Ramos Cabrer]] | 1966 | 2022 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1332 | [[Ficheiro:Anavila.jpg|center|128px]] | [[:d:Q58909469|Q58909469]] | [[Ana Vila Portomeñe]] | 1969 | | [[Meixonfrío, Taboada|Meixonfrío]] |- | style='text-align:right'| 1333 | [[Ficheiro:Montse González Álvarez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q58909684|Q58909684]] | [[Montse González Álvarez]] | 1972 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1334 | | [[:d:Q58942986|Q58942986]] | [[Luís Rivaya Riaño|Luis Rivaya Riaño]] | 1912 | 1976 | [[O Incio, O Incio|O Incio]] |- | style='text-align:right'| 1335 | | [[:d:Q59072533|Q59072533]] | [[Antonio Bermúdez Leivas]] | 1901 | 2000 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1336 | | [[:d:Q59166622|Q59166622]] | [[Xosé Bergantiños]] | 1936 | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1337 | | [[:d:Q59201829|Q59201829]] | [[Ramón Fábregas Valcarce]] | 1957 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1338 | | [[:d:Q59241583|Q59241583]] | [[Cecilia Fernández Santomé]] | 1984 | | [[San Simón da Costa, Vilalba|San Simón da Costa]] |- | style='text-align:right'| 1339 | [[Ficheiro:OT2018 - Premios Forqué.jpg|center|128px]] | [[:d:Q59285879|Q59285879]] | [[Sabela (Operación Triunfo)|Sabela Ramil]] | 1993 | | [[Bravos, Ourol|Bravos]] |- | style='text-align:right'| 1340 | [[Ficheiro:Iván Lindín Rodil.jpg|center|128px]] | [[:d:Q59296664|Q59296664]] | [[Iván Lindín Rodil]] | 1969 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1341 | | [[:d:Q59392245|Q59392245]] | [[Alfonso Otero Regal]] | 1952 | | [[Nois, Foz|Nois]] |- | style='text-align:right'| 1342 | | [[:d:Q59418221|Q59418221]] | [[Andrea Barreira Freije]] | 1986 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1343 | [[Ficheiro:Luz Beloso 4.jpg|center|128px]] | [[:d:Q59586687|Q59586687]] | [[Luz Beloso]] | 1968 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1344 | [[Ficheiro:FFB Rade ABC.jpg|center|128px]] | [[:d:Q59738553|Q59738553]] | [[Federico Fernández Buján]] | 1956 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1345 | | [[:d:Q59784001|Q59784001]] | [[José Antonio Rivadeneira|José Antonio Ribadeneira]] | 1774 | 1856 | [[Buciños, Carballedo|Buciños]] |- | style='text-align:right'| 1346 | | [[:d:Q60184727|Q60184727]] | [[Emilio Golás|Emilio Golás Rodríguez]] | 1908 | 1946 | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 1347 | | [[:d:Q60193850|Q60193850]] | [[Manuel López Enríquez]] | 1890 | 1968 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1348 | [[Ficheiro:Laura R. Cuba.jpg|center|128px]] | [[:d:Q60227134|Q60227134]] | [[Laura Ramos|Laura Ramos Cuba]] | 1993 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 1349 | | [[:d:Q60400179|Q60400179]] | [[Xosé Rivada]] | 1953 | | [[Ferreira de Pantón, Pantón|Ferreira de Pantón]] |- | style='text-align:right'| 1350 | | [[:d:Q60439791|Q60439791]] | [[Antonio Méndez Casal]] | 1884 | 1940 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1351 | | [[:d:Q60621146|Q60621146]] | [[Victoria Otero|María Victoria Otero Espinar]] | 1962 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1352 | | [[:d:Q60641755|Q60641755]] | [[Raúl García de Loza]] | 1947<br/>1946 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1353 | | [[:d:Q60644933|Q60644933]] | [[Luís Campo Fernández]] | 1907 | 1985 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1354 | [[Ficheiro:Diego Pazos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q60649756|Q60649756]] | [[Diego Pazos|Diego Pazos García]] | 1857 | 1920 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1355 | | [[:d:Q60691004|Q60691004]] | [[Manuel Fernández Boado]] | | 1959 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1356 | | [[:d:Q60825252|Q60825252]] | [[Javier Muñoz]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1357 | [[Ficheiro:Luis de Arce y Parga.jpg|center|128px]] | [[:d:Q60970854|Q60970854]] | [[Luis de Arce y Parga]] | 1851 | 1900 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1358 | | [[:d:Q61049800|Q61049800]] | [[Miguel Chapel Salgueiro]] | 1903 | 1978 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1359 | | [[:d:Q61059380|Q61059380]] | [[Mauro Varela Fernández]] | 1905 | 1986 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1360 | | [[:d:Q61059451|Q61059451]] | [[Xosé López López]] | 1880 | 1936 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1361 | | [[:d:Q61059516|Q61059516]] | [[Gonzalo Sánchez-Taíz]] | | 1967 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1362 | | [[:d:Q61060071|Q61060071]] | [[Juan Muíño Cora]] | | 1914 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1363 | [[Ficheiro:Pedro Penabad Rodríguez, jefe de las Milicias gallegas, Crónica, 13 de septiembre de 1936.jpg|center|128px]] | [[:d:Q61060183|Q61060183]] | [[Pedro Penabad Rodríguez]] | 2000 | 1937 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1364 | | [[:d:Q61060436|Q61060436]] | [[Aquilino Parapar Franco]] | | 1938 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1365 | | [[:d:Q61060440|Q61060440]] | [[Engracia Vérez Puentes]] | 1901 | 1983 | [[Lousada, Xermade|Lousada]] |- | style='text-align:right'| 1366 | | [[:d:Q61060491|Q61060491]] | [[José María Correa Miranda]] | | | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 1367 | | [[:d:Q61060537|Q61060537]] | [[Juan Vázquez Gayoso]] | | | [[Vilaoudriz, A Pontenova|Vilaoudriz]] |- | style='text-align:right'| 1368 | | [[:d:Q61061427|Q61061427]] | [[Esther Baamonde Díaz]] | 2000 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1369 | | [[:d:Q61061939|Q61061939]] | [[Severino González Guitián]] | 1903 | 1981 | [[Vilasouto, O Incio|Vilasouto]] |- | style='text-align:right'| 1370 | | [[:d:Q61062043|Q61062043]] | [[Ramón Vivero Geada]] | 1909 | 1946 | [[Ourol]] |- | style='text-align:right'| 1371 | | [[:d:Q61062074|Q61062074]] | [[Perfecto Requeijo Rouco]] | 1920 | | [[Romariz, Abadín|Romariz]] |- | style='text-align:right'| 1372 | | [[:d:Q61062101|Q61062101]] | [[Consuelo Alba Digón]] | 1887 | | [[Cervantes]] |- | style='text-align:right'| 1373 | | [[:d:Q61062105|Q61062105]] | [[Jovino Gutiérrez Alba]] | 1909 | 1930 | [[Cervantes]] |- | style='text-align:right'| 1374 | | [[:d:Q61062106|Q61062106]] | [[Florinda Gutiérrez Alba]] | 1914 | | [[Cervantes]] |- | style='text-align:right'| 1375 | | [[:d:Q61062296|Q61062296]] | [[Herminia Pernas Oroza]] | 1967 | | [[Burela]] |- | style='text-align:right'| 1376 | | [[:d:Q61062381|Q61062381]] | [[Virgilio Ledo Santoandré]] | 1896 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1377 | [[Ficheiro:Perfecto Abelairas Castro e a súa esposa Sara.jpg|center|128px]] | [[:d:Q61062403|Q61062403]] | [[Perfecto Abelairas Castro]] | 1907 | 1936 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1378 | | [[:d:Q61391086|Q61391086]] | [[Xeito Fole]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1379 | | [[:d:Q61391105|Q61391105]] | [[Oliveros Fernández Armada]] | | | [[Traspena, Covas, Baralla|Traspena]] |- | style='text-align:right'| 1380 | | [[:d:Q61748701|Q61748701]] | [[Manuel Fernández Cortinas]] | 1905 | 1978 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1381 | [[Ficheiro:Imaxe de Manuela Rey.jpg|center|128px]] | [[:d:Q61761356|Q61761356]] | [[Manuela Rey]] | 1842 | 1866 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1382 | | [[:d:Q61889309|Q61889309]] | [[Antonio de Ron]] | 1952 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1383 | [[Ficheiro:Fernando Arias Parga 1932.jpg|center|128px]] | [[:d:Q61890578|Q61890578]] | [[Fernando Arias Parga]] | 1909 | 1959 | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 1384 | | [[:d:Q61895691|Q61895691]] | [[Carmen Parada]] | 1939 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1385 | [[Ficheiro:Adrián Ben 2019 (cropped).jpg|center|128px]] | [[:d:Q61942448|Q61942448]] | [[Adrián Ben]] | 1998 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1386 | | [[:d:Q61946188|Q61946188]] | [[Gloria Fernández Fernández]] | 1913 | 1996 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1387 | | [[:d:Q61968119|Q61968119]] | [[María Isabel González Fernández]] | 1949 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 1388 | | [[:d:Q61971745|Q61971745]] | [[María do Rosario González Dorrego]] | 1958 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1389 | | [[:d:Q61976462|Q61976462]] | [[María Teresa Liz]] | 1949 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1390 | | [[:d:Q61976757|Q61976757]] | [[Mónica Alonso|Mónica López Alonso]] | 1970 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1391 | | [[:d:Q61976804|Q61976804]] | [[Pilar Magadán Chao]] | 1930 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 1392 | | [[:d:Q61992305|Q61992305]] | [[Antonio Fernández del Riego]] | 1914 | 2018 | [[Lourenzá]] |- | style='text-align:right'| 1393 | | [[:d:Q61993906|Q61993906]] | [[Beatriz Quintana Jato]] | 1952 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1394 | | [[:d:Q62504037|Q62504037]] | [[Bernardino Sánchez Caínzos]] | | | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1395 | | [[:d:Q62578016|Q62578016]] | [[Margarita Rodríguez Otero]] | 1934 | | [[Baamorto, Monforte de Lemos|Baamorto]] |- | style='text-align:right'| 1396 | | [[:d:Q62759387|Q62759387]] | [[Irene Pin]] | 1995 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1397 | [[Ficheiro:Xurxo Mariño 2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q63098682|Q63098682]] | [[Xurxo Mariño]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1398 | | [[:d:Q63121843|Q63121843]] | [[Pedro Vázquez de Neira]] | 1501 | 1601 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1399 | | [[:d:Q63157784|Q63157784]] | [[Doa Oa]] | 1986 | | [[Sober]] |- | style='text-align:right'| 1400 | | [[:d:Q63179930|Q63179930]] | [[Alejandro Rey Lugilde]] | 1998 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1401 | | [[:d:Q63184635|Q63184635]] | [[Darío Rivas|Darío Rivas Cando]] | 1920 | 2019 | [[Loentia, Castro de Rei|Loentia]] |- | style='text-align:right'| 1402 | | [[:d:Q63487366|Q63487366]] | [[Violeta Bernardo]] | 1953 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1403 | | [[:d:Q63929813|Q63929813]] | [[Sergio Vázquez Rouco]] | 1933 | 2006 | [[Salaia, Palas de Rei|Salaia]] |- | style='text-align:right'| 1404 | [[Ficheiro:CHRISTIAN-VILLAMIDE-photo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q63974576|Q63974576]] | [[Christian Villamide]] | 1966 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1405 | [[Ficheiro:María Varela.jpg|center|128px]] | [[:d:Q64220995|Q64220995]] | [[María Varela]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1406 | | [[:d:Q64394155|Q64394155]] | [[María do Carme García Negro]] | 1950 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1407 | | [[:d:Q64415985|Q64415985]] | [[Carlos Abraira López]] | 1891 | 1975 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1408 | [[Ficheiro:Premios Goya 2020 - Benedicta Sanchez Premiados.jpg|center|128px]] | [[:d:Q64427157|Q64427157]] | [[Benedicta Sánchez|Benedicta Sánchez Vila]] | 1935 | | [[San Fiz, Paradela, O Corgo|San Fiz]] |- | style='text-align:right'| 1409 | [[Ficheiro:Amador Castro Moure.jpg|center|128px]] | [[:d:Q64497692|Q64497692]] | [[Amador Castro Moure]] | 1962 | | [[Nandulfe, Pedrafita, Chantada|Nandulfe]] |- | style='text-align:right'| 1410 | [[Ficheiro:Teresa Luzzatti.jpg|center|128px]] | [[:d:Q64728130|Q64728130]] | [[Teresa Luzzatti|Teresa Luzzatti Quiñones]] | 1889 | 1942 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1411 | | [[:d:Q64781269|Q64781269]] | [[Pedro López de Aguiar]] | 1310 | 1400 | [[Taboi, Outeiro de Rei|Taboi]] |- | style='text-align:right'| 1412 | | [[:d:Q64785306|Q64785306]] | [[Alejo Andrade Yáñez]] | 1793 | 1844 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1413 | | [[:d:Q64855562|Q64855562]] | [[Silvia Goy López]] | 1976 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1414 | | [[:d:Q64877537|Q64877537]] | [[Alba Carballal]] | 1992 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1415 | | [[:d:Q65204465|Q65204465]] | [[Isabel López López]] | 1951 | | [[Vilar, Donís, Cervantes|Vilar]] |- | style='text-align:right'| 1416 | | [[:d:Q65274634|Q65274634]] | [[Constantino Lourido Cabanas]] | 1900 | 1960 | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1417 | | [[:d:Q65274796|Q65274796]] | [[Mercedes Expósito]] | 1959 | | [[Nadela, San Xoán de Pena, Lugo|Nadela]] |- | style='text-align:right'| 1418 | | [[:d:Q65275031|Q65275031]] | [[Amadeo Goyanes]] | 1915 | 1995 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1419 | | [[:d:Q65275037|Q65275037]] | [[Ana Ferradás Barrera]] | 1963 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1420 | | [[:d:Q65275075|Q65275075]] | [[Benito Iglesias Fernández]] | | 1938 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1421 | | [[:d:Q65275098|Q65275098]] | [[Carlos Portomeñe]] | 1968 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1422 | | [[:d:Q65275157|Q65275157]] | [[Elvira Méndez Rodríguez]] | 1873 | 1974 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1423 | | [[:d:Q65275248|Q65275248]] | [[Isabel Seca Vijande]] | 1982 | | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1424 | | [[:d:Q65275265|Q65275265]] | [[José Manuel Blanco]] | | | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 1425 | | [[:d:Q65275267|Q65275267]] | [[José Manuel Pérez Afonso]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1426 | | [[:d:Q65275305|Q65275305]] | [[Maruja Roca|Maruja Roca Calvo]] | 1912 | 2011 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1427 | | [[:d:Q65275622|Q65275622]] | [[Vanessa Somoza]] | 1976 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1428 | | [[:d:Q65275926|Q65275926]] | [[Elías Arias Parga]] | 1913 | 1985 | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 1429 | | [[:d:Q65275940|Q65275940]] | [[Fernando Arias Rodríguez]] | 1883 | 1936 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1430 | | [[:d:Q65276007|Q65276007]] | [[Juan Marey Díaz]] | 1915 | 1936 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1431 | | [[:d:Q65276016|Q65276016]] | [[Julio Castelo Pérez]] | 1916 | 1984 | [[Guitiriz]] |- | style='text-align:right'| 1432 | | [[:d:Q65276278|Q65276278]] | [[Rosa Brañas]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1433 | | [[:d:Q65618149|Q65618149]] | [[Martín María Díaz]] | 1926 | 2014 | [[O Barrio, Figueiroá, Sober|O Barrio]] |- | style='text-align:right'| 1434 | | [[:d:Q65671582|Q65671582]] | [[Antonio Díaz Ortiz]] | 1909 | 2003 | [[Cangas, Foz|Cangas]] |- | style='text-align:right'| 1435 | | [[:d:Q65676951|Q65676951]] | [[David Álvarez Carballido]] | 1922 | 2017 | [[San Martín de Suarna, A Fonsagrada|San Martín de Suarna]] |- | style='text-align:right'| 1436 | | [[:d:Q66069464|Q66069464]] | [[Carlos Polo López-Berdeal]] | 1905 | 1975 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1437 | | [[:d:Q66382826|Q66382826]] | [[Iago López|Iago López Carracedo]] | 1999 | | [[Castro de Ribeiras de Lea, Ribeiras de Lea, Castro de Rei|Castro de Ribeiras de Lea]] |- | style='text-align:right'| 1438 | | [[:d:Q66570349|Q66570349]] | [[Horacio Valcárcel Villar]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1439 | | [[:d:Q66663443|Q66663443]] | [[Sonsoles López Izquierdo]] | 1974 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1440 | | [[:d:Q66780904|Q66780904]] | [[Antonio García Penabad]] | 1897 | 1974 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1441 | | [[:d:Q66781043|Q66781043]] | [[Gustavo Ramudo Lamas]] | 1901 | 2000 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1442 | | [[:d:Q66787758|Q66787758]] | [[Manuel Rico Prieto]] | 1889 | 1964 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1443 | | [[:d:Q67000691|Q67000691]] | [[Antonio Vicente Otero Rodríguez]] | 1816 | 1869 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1444 | | [[:d:Q67130302|Q67130302]] | [[Rubén Grilo]] | 1981 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1445 | | [[:d:Q67206690|Q67206690]] | [[Andrés Canoura Quintana]] | 2000 | | [[Provincia de Lugo|Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1446 | | [[:d:Q67211969|Q67211969]] | [[David Jorge]] | 1987 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1447 | [[Ficheiro:Manrique Fernández.jpg|center|128px]] | [[:d:Q67603042|Q67603042]] | [[Manrique Fernández|Manrique Fernández Vázquez]] | 1965 | | [[Sistallo, Cospeito|Sistallo]] |- | style='text-align:right'| 1448 | [[Ficheiro:María Ignacia Ramos.jpg|center|128px]] | [[:d:Q67634108|Q67634108]] | [[María Ignacia Ramos|María Ignacia Ramos Díez]] | 1910 | 2001 | [[O Cádavo, A Esperela, Baleira|O Cádavo]] |- | style='text-align:right'| 1449 | | [[:d:Q67734459|Q67734459]] | [[Manuel Díaz González (guerrilleiro)|Manuel Díaz González]] | 1933 | | [[Cereixa, A Pobra do Brollón|Cereixa]] |- | style='text-align:right'| 1450 | | [[:d:Q68000675|Q68000675]] | [[Jesús Armesto Braña]] | 1900 | 1964 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1451 | [[Ficheiro:Ramon Sandoval 2021a.jpg|center|128px]] | [[:d:Q68447026|Q68447026]] | [[Ramón Sandoval Pérez]] | 1961 | | [[A Riba (Q90832492)|A Riba]] |- | style='text-align:right'| 1452 | | [[:d:Q68906578|Q68906578]] | [[Alonso Enríquez de Lemos]] | 1500 | 1495 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1453 | | [[:d:Q69427077|Q69427077]] | [[Ramón Rodríguez Vázquez]] | 1998 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1454 | | [[:d:Q69437197|Q69437197]] | [[Jacinto de Boada y Montenegro]] | 1624 | 1671 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1455 | | [[:d:Q69882024|Q69882024]] | [[Ramón Cerdeiras]] | 1859 | 1930 | [[Santa Cruz do Valadouro, O Valadouro|Santa Cruz do Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 1456 | [[Ficheiro:2019 ICF Wildwater canoeing World Championships 178 - Rodrigo Ramos Collado - Manuel Freire Rodríguez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q70121048|Q70121048]] | [[Manuel Freire Rodríguez]] | 1993 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1457 | | [[:d:Q70578313|Q70578313]] | [[Eugenio Díaz Eimil]] | 1924 | 1997 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1458 | | [[:d:Q70717252|Q70717252]] | [[Adrián Morado Veres]] | 1865 | 1951 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1459 | [[Ficheiro:Carlos Noguerol - Lucentum Alicante - 2022-03-20.jpg|center|128px]] | [[:d:Q70876936|Q70876936]] | [[Carlos Noguerol]] | 1993 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1460 | | [[:d:Q70879585|Q70879585]] | [[Alberto J. V. Valín Fernández]] | 1953 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1461 | | [[:d:Q70893859|Q70893859]] | [[Amador Arias]] | 1957 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1462 | [[Ficheiro:Sonia Marpez2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q71032950|Q71032950]] | [[Sonia Marpez]] | 1987 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1463 | | [[:d:Q71473366|Q71473366]] | [[Rosa María Arza Rodríguez]] | 1987 | | [[Folgoso do Courel]] |- | style='text-align:right'| 1464 | | [[:d:Q71669598|Q71669598]] | [[Benito Camba]] | 1725 | 1804 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1465 | | [[:d:Q71823962|Q71823962]] | [[José de Páramo Neira]] | 1800 | 1800 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1466 | | [[:d:Q71824742|Q71824742]] | [[Vicente Pardo de Aguiar y Bañales de Borbón]] | 1771 | 1830 | [[pazo de Aranza]] |- | style='text-align:right'| 1467 | | [[:d:Q71862864|Q71862864]] | [[Matilde Martínez Domínguez]] | 1952 | 1987 | [[Nocedo, Quiroga|Nocedo]] |- | style='text-align:right'| 1468 | | [[:d:Q72270295|Q72270295]] | [[Antonio Herbón García]] | 1874 | 1950 | [[Provincia de Lugo|Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1469 | | [[:d:Q72438697|Q72438697]] | [[Gumersindo López Figueroa]] | 1891 | | [[Merlán, Chantada|Merlán]] |- | style='text-align:right'| 1470 | | [[:d:Q72930621|Q72930621]] | [[Leonardo Fernández Souto]] | 2000 | 2000 | [[Líncora, Chantada|Líncora]] |- | style='text-align:right'| 1471 | | [[:d:Q73126697|Q73126697]] | [[Juan Donapetry Iribarnegaray]] | 1882 | 1961 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1472 | | [[:d:Q73283362|Q73283362]] | [[Francisco de Seijas y Lobera]] | 1650 | 1705 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1473 | | [[:d:Q73384899|Q73384899]] | [[Camilo Cancio Quindós]] | 1884 | 1918 | [[Vilaseca, Negueira, Negueira de Muñiz|Vilaseca]] |- | style='text-align:right'| 1474 | | [[:d:Q73679799|Q73679799]] | [[Eloy Enciso]] | 1975 | | [[Meira]] |- | style='text-align:right'| 1475 | | [[:d:Q76837985|Q76837985]] | [[David Pérez Doval]] | 2002 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1476 | | [[:d:Q76952784|Q76952784]] | [[José María Bourio Fernández]] | 1907 | 1986 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1477 | | [[:d:Q76984278|Q76984278]] | [[José Vizoso Vizoso]] | 1914 | 2003 | [[Alfoz]] |- | style='text-align:right'| 1478 | | [[:d:Q77245185|Q77245185]] | [[Adrián Pirata]] | 2000 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1479 | | [[:d:Q78097822|Q78097822]] | [[Jacobo Vilariño Sobrado]] | 1999 | | [[A Pobra de San Xiao, Láncara|A Pobra de San Xiao]] |- | style='text-align:right'| 1480 | | [[:d:Q80781819|Q80781819]] | [[Rafael Quiroga Daviña]] | 1886 | | [[Sirgueiros, O Incio|Sirgueiros]] |- | style='text-align:right'| 1481 | | [[:d:Q81619041|Q81619041]] | [[Francisco Rodríguez del Busto]] | 1863 | 1913 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1482 | | [[:d:Q81619941|Q81619941]] | [[Antonio García Maceira]] | 1844 | 1923 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1483 | | [[:d:Q81746320|Q81746320]] | [[Javier Cerqueiro González]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1484 | | [[:d:Q82479820|Q82479820]] | [[Adrián Viador]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1485 | | [[:d:Q85005163|Q85005163]] | [[Antonio Tena Artigas]] | 1922 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1486 | | [[:d:Q85171579|Q85171579]] | [[Primo Roca Novo]] | 1891 | 1983 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1487 | [[Ficheiro:Nieves Neira 2021.jpg|center|128px]] | [[:d:Q85432601|Q85432601]] | [[Nieves Neira]] | 1983 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1488 | [[Ficheiro:Soria 036.jpg|center|128px]] | [[:d:Q85874144|Q85874144]] | [[Mariano Granados Campos]] | 1866 | 1914 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1489 | | [[:d:Q85965655|Q85965655]] | [[Mateo Sánchez Pérez|Mateo Sánchez]] | 1999 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1490 | | [[:d:Q85965991|Q85965991]] | [[Juan Teijeiro Conde]] | 1950 | | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1491 | | [[:d:Q85966106|Q85966106]] | [[Montserrat García Chavarría]] | 1968 | | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1492 | | [[:d:Q85966456|Q85966456]] | [[Francisco Cofán Eiriz]] | 1901 | 1936 | [[Oleiros, Carballedo|Oleiros]] |- | style='text-align:right'| 1493 | | [[:d:Q85966577|Q85966577]] | [[José Varela Basabrú]] | 1894 | 1959 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1494 | | [[:d:Q85966584|Q85966584]] | [[José Sabariz García]] | | 1936 | [[Antas de Ulla]] |- | style='text-align:right'| 1495 | | [[:d:Q85966611|Q85966611]] | [[José Vázquez Fernández-Pimentel]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1496 | | [[:d:Q85966638|Q85966638]] | [[Antonio Pillado (Arxentina)|Antonio Pillado]] | 1809 | 1879 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1497 | | [[:d:Q85966878|Q85966878]] | [[Manuel Canto Lorido]] | | | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1498 | | [[:d:Q85966972|Q85966972]] | [[Manuel Rodríguez Lago]] | 1913 | 1937 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1499 | | [[:d:Q85966978|Q85966978]] | [[Jesús Bellas Cao]] | 1891 | 1937 | [[Muras]] |- | style='text-align:right'| 1500 | | [[:d:Q85967025|Q85967025]] | [[Antonio María Martínez López]] | 1904 | 1936 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1501 | | [[:d:Q85967048|Q85967048]] | [[Jesús Verdeal Maseda]] | 1899 | 1937 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1502 | | [[:d:Q85967333|Q85967333]] | [[José María López Rodríguez]] | 1844 | 1913 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1503 | | [[:d:Q86834361|Q86834361]] | [[Manuel Garro Quiroga]] | 1910 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1504 | | [[:d:Q86834511|Q86834511]] | [[Javier Lopez Acevedo Lopez]] | 1918 | 1964 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1505 | | [[:d:Q86834708|Q86834708]] | [[Constantino Pérez Pillado]] | 1912 | | [[Sobrado de Picato, Baralla|Sobrado de Picato]] |- | style='text-align:right'| 1506 | | [[:d:Q86923165|Q86923165]] | [[José Martínez Romero]] | 1922 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1507 | | [[:d:Q86929274|Q86929274]] | [[Enrique Devesa Turia]] | 1920 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1508 | | [[:d:Q87044795|Q87044795]] | [[Olalla Vázquez]] | 1981 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1509 | | [[:d:Q87392135|Q87392135]] | [[Modesto Rivera Franco]] | | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1510 | | [[:d:Q87398141|Q87398141]] | [[José Luís Rodríguez Fernández]] | 1947 | | [[Vilamaior de Negral, Guntín|Vilamaior de Negral]] |- | style='text-align:right'| 1511 | | [[:d:Q87470777|Q87470777]] | [[Ricardo Quiroga Pérez]] | 1901 | 1924 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1512 | | [[:d:Q87648449|Q87648449]] | [[Pablo Fuenteseca Díaz]] | 1922 | 2009 | [[Cospeito]] |- | style='text-align:right'| 1513 | | [[:d:Q87879387|Q87879387]] | [[Salvador Soto Freire]] | 1869 | 1952 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1514 | | [[:d:Q87884587|Q87884587]] | [[Ana Jesús López Díaz]] | 1965 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 1515 | | [[:d:Q87885210|Q87885210]] | [[Oswaldo Codina Zapico]] | 1861 | 1901 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1516 | | [[:d:Q87899024|Q87899024]] | [[Fernando María de los Llanos Cútoli y Lagoanere]] | 1808 | 1877 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1517 | | [[:d:Q87955992|Q87955992]] | [[Emilio Eyré Lamas]] | 1905 | 2002 | [[Abral, O Mato, Chantada|Abral]] |- | style='text-align:right'| 1518 | | [[:d:Q87957634|Q87957634]] | [[Benito Fariña Cisneros]] | 1833 | 1903 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1519 | | [[:d:Q87988682|Q87988682]] | [[Eduardo Fungairiño de la Peña]] | 1838 | 1916 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1520 | | [[:d:Q88363801|Q88363801]] | [[Esther Teijeiro Lemos]] | 1936 | | [[Nogueira de Miño, Chantada|Nogueira de Miño]] |- | style='text-align:right'| 1521 | [[Ficheiro:José María Bermúdez de Castro y PArdo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q89102906|Q89102906]] | [[José María Bermúdez de Castro y Pardo]] | 1799 | 1878 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1522 | | [[:d:Q89359111|Q89359111]] | [[Antón Palacio]] | 1940 | | [[Ferreira de Pantón, Pantón|Ferreira de Pantón]] |- | style='text-align:right'| 1523 | | [[:d:Q89776393|Q89776393]] | [[Sergio Cabanelas]] | 1995 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1524 | [[Ficheiro:Pestana.jpg|center|128px]] | [[:d:Q90662393|Q90662393]] | [[Baldomero Pestana]] | 1918<br/>1917 | 2015 | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 1525 | | [[:d:Q90878145|Q90878145]] | [[Rubén Castro Redondo]] | 1987 | | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 1526 | | [[:d:Q90890670|Q90890670]] | [[Francisco Eyré Fernández]] | 1913 | 1982 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1527 | | [[:d:Q91099683|Q91099683]] | [[Alejandro Losada Rodríguez|Alex Losada Rodríguez]] | 1999 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1528 | | [[:d:Q91109824|Q91109824]] | [[Jairo Salgueiro|Jairo Salgueiro Montero]] | 2000 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1529 | | [[:d:Q91463320|Q91463320]] | [[Alberto Michelena Rebellón]] | | 1978 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1530 | | [[:d:Q91463586|Q91463586]] | [[Hermes Varela Álvarez de Toledo]] | 1921 | 1988 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1531 | | [[:d:Q91463786|Q91463786]] | [[Antonio Meirás Goas]] | | 1977 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1532 | | [[:d:Q91596522|Q91596522]] | [[Gonzalo Vázquez Pozo]] | 1945 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1533 | | [[:d:Q92223386|Q92223386]] | [[Plácido Peña Novo]] | 1900 | 1932 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1534 | | [[:d:Q92444913|Q92444913]] | [[Eumenio Rodríguez Rodríguez]] | 1872 | 1949 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1535 | | [[:d:Q93123401|Q93123401]] | [[Roberto Baamonde Robles]] | 1879 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1536 | | [[:d:Q93561937|Q93561937]] | [[Marta Prieto López]] | 1971 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1537 | | [[:d:Q93561950|Q93561950]] | [[Carlos Valcárcel Gay]] | 1929 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1538 | | [[:d:Q93731938|Q93731938]] | [[Fernando Núñez del Cañal]] | 1813 | 1894 | [[Veiga, Chantada|Veiga]] |- | style='text-align:right'| 1539 | | [[:d:Q94691548|Q94691548]] | [[Roberto García Pernas]] | 1965 | | [[Lousada, Xermade|Lousada]] |- | style='text-align:right'| 1540 | | [[:d:Q94869421|Q94869421]] | [[Giuseppe Decavanti]] | 1779 | 1825 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1541 | | [[:d:Q95612575|Q95612575]] | [[Antonio Fernández Pombo]] | 1942 | | [[Guillén, Becerreá|Guillén]] |- | style='text-align:right'| 1542 | | [[:d:Q96087549|Q96087549]] | [[Octavio García|Octavio García Fernández]] | 1880 | 1953 | [[Vilachá Pedrosa, Veiga, Becerreá|Vilachá Pedrosa]] |- | style='text-align:right'| 1543 | | [[:d:Q96097392|Q96097392]] | [[Manuel Pérez Batallón]] | 1871 | 1931 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1544 | | [[:d:Q96186014|Q96186014]] | [[Elvira López Mourín]] | 1893 | 2000 | [[Río, Río, Láncara|Río]] |- | style='text-align:right'| 1545 | | [[:d:Q96240262|Q96240262]] | [[Marcos Burgo|Marcos Burgo Vilanova]] | 1977 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1546 | [[Ficheiro:Paula Noya.jpg|center|128px]] | [[:d:Q96311772|Q96311772]] | [[Paula Noya]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1547 | | [[:d:Q96463631|Q96463631]] | [[José Ramón Ónega|José Ramón Ónega López]] | 1939 | 2021 | [[Mosteiro, Pol|Mosteiro]] |- | style='text-align:right'| 1548 | | [[:d:Q96582821|Q96582821]] | [[José Cabaneiro Anllo]] | 1896 | 1958 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1549 | | [[:d:Q96634249|Q96634249]] | [[Ana Cabana Iglesia]] | 1976 | | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1550 | | [[:d:Q97072427|Q97072427]] | [[Luís López Alonso]] | 1977 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1551 | | [[:d:Q97072533|Q97072533]] | [[Pablo Veiga]] | 1970 | | [[Begonte]] |- | style='text-align:right'| 1552 | | [[:d:Q97216017|Q97216017]] | [[Alfonso Viña Ouro]] | | 1966 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1553 | | [[:d:Q97216411|Q97216411]] | [[Eduardo Gómez Requejo]] | | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1554 | | [[:d:Q97216754|Q97216754]] | [[José Gueimunde López]] | 1911 | 1984 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1555 | | [[:d:Q97217207|Q97217207]] | [[Paulino Pardo de Neyra]] | 1898 | 1990 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1556 | | [[:d:Q97217361|Q97217361]] | [[Ramón Martínez Losada]] | 1900 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1557 | | [[:d:Q97217961|Q97217961]] | [[Dositeo Casanova Álvarez]] | | 1938 | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 1558 | | [[:d:Q97218074|Q97218074]] | [[Esperanza Gómez González]] | 1894 | | [[Vilachá, A Pobra do Brollón|Vilachá]] |- | style='text-align:right'| 1559 | | [[:d:Q97218384|Q97218384]] | [[Manuel Guitián Somoza]] | 1910 | 1936 | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 1560 | | [[:d:Q97219007|Q97219007]] | [[Toribio Rodríguez Torres]] | | 1937 | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 1561 | [[Ficheiro:Daniel Vega Pérez 01.jpg|center|128px]] | [[:d:Q97446654|Q97446654]] | [[Daniel Vega Pérez]] | 1983 | | [[Arante, Ribadeo|Arante]] |- | style='text-align:right'| 1562 | [[Ficheiro:Daniel Castro García 02.jpg|center|128px]] | [[:d:Q97460890|Q97460890]] | [[Daniel Castro García]] | 1996 | | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1563 | | [[:d:Q97464728|Q97464728]] | [[Zeltia Montes]] | 1979 | | [[Saviñao, San Martiño de Ferreiros, Pol|Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1564 | | [[:d:Q97552680|Q97552680]] | [[Ana Freire]] | 1983 | | [[Rábade]] |- | style='text-align:right'| 1565 | [[Ficheiro:Iago Suárez.jpg|center|128px]] | [[:d:Q97585460|Q97585460]] | [[Iago Suárez]] | 1997 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1566 | | [[:d:Q97724511|Q97724511]] | [[José María Hermida|José María Hermida Rodríguez]] | 1841 | 1880 | [[Vilanova, Lourenzá, Lourenzá|Vilanova]] |- | style='text-align:right'| 1567 | | [[:d:Q98058079|Q98058079]] | [[Agustín Fernández Fernández]] | 2000 | 2009 | [[Foz]] |- | style='text-align:right'| 1568 | | [[:d:Q98098357|Q98098357]] | [[Jesús López Suárez]] | | 1942 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1569 | | [[:d:Q98137429|Q98137429]] | [[Juan Rodríguez Vázquez]] | 1912 | | [[Torbeo, Ribas de Sil|Torbeo]] |- | style='text-align:right'| 1570 | | [[:d:Q98165899|Q98165899]] | [[Cristina Sanz Arias]] | 1970 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1571 | [[Ficheiro:Miguelanxo Lar 2021.jpg|center|128px]] | [[:d:Q98276892|Q98276892]] | [[Miguelanxo Lar]] | 1981 | | [[Seoane do Courel, Folgoso do Courel|Seoane do Courel]] |- | style='text-align:right'| 1572 | | [[:d:Q98302927|Q98302927]] | [[José García Iglesias]] | 1889 | 1935 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1573 | | [[:d:Q98388592|Q98388592]] | [[Carmen Aira Díaz]] | 1966 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 1574 | [[Ficheiro:Isaura Abelairas (2013, Vigo).jpg|center|128px]] | [[:d:Q98396046|Q98396046]] | [[Isaura Abelairas]] | 1951 | 2021 | [[Taboada]] |- | style='text-align:right'| 1575 | | [[:d:Q98398609|Q98398609]] | [[Isabel Pardo de Vera]] | 1975 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1576 | | [[:d:Q98398915|Q98398915]] | [[Noa Díaz Varela]] | 1974 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1577 | | [[:d:Q98408458|Q98408458]] | [[Patricia Otero Rodríguez]] | 1979 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1578 | | [[:d:Q98479312|Q98479312]] | [[Manuel Vázquez Río]] | 1926 | 2016 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1579 | | [[:d:Q98482540|Q98482540]] | [[José Luis Vilanova|José Luis Vilanova López]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1580 | | [[:d:Q98540740|Q98540740]] | [[Gervasio González Rodríguez]] | 1883 | 1936 | [[A Fraga, Soutordei, Ribas de Sil|A Fraga]] |- | style='text-align:right'| 1581 | | [[:d:Q98609810|Q98609810]] | [[Juan Pallares Gayoso]] | 1614 | 1668 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1582 | | [[:d:Q98804600|Q98804600]] | [[Tino Pardo|Celestino Pardo Corral]] | 1942 | | [[Xermade]] |- | style='text-align:right'| 1583 | | [[:d:Q98815447|Q98815447]] | [[Enrique López Fernández]] | 1929 | | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1584 | | [[:d:Q98918237|Q98918237]] | [[Luis López Pombo]] | 1957 | | [[As Nogais]] |- | style='text-align:right'| 1585 | | [[:d:Q99231380|Q99231380]] | [[José Manuel Alvelo]] | 1962 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1586 | | [[:d:Q99304102|Q99304102]] | [[Daniel Vidal Martínez]] | 2000 | | [[Portomarín]] |- | style='text-align:right'| 1587 | | [[:d:Q99897195|Q99897195]] | [[Carlos Nuevo Cal]] | 1958 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1588 | [[Ficheiro:ANSELMO ANTONIO VILAR GARCÍA.jpg|center|128px]] | [[:d:Q101144724|Q101144724]] | [[Anselmo Vilar|Anselmo Antonio Vilar García]] | 1881 | 1937 | [[Castro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1589 | | [[:d:Q101428027|Q101428027]] | [[María Victoria Díaz Riva]] | 1904 | 1972 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1590 | [[Ficheiro:Xulio Simón Rúa.jpg|center|128px]] | [[:d:Q101839545|Q101839545]] | [[Xulio Simón]] | 1956 | | [[Rioxoán, Valonga, Pol|Rioxoán]] |- | style='text-align:right'| 1591 | [[Ficheiro:Carlos San Basilio Pardo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q103766134|Q103766134]] | [[Carlos San Basilio Pardo]] | 1965 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1592 | | [[:d:Q103798319|Q103798319]] | [[Jesús Iglesias Vázquez]] | 1914 | 1940 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1593 | | [[:d:Q103799208|Q103799208]] | [[Jesús Iglesias Escourido]] | 1909 | 1983 | [[Covas, Viveiro|Covas]] |- | style='text-align:right'| 1594 | | [[:d:Q103814396|Q103814396]] | [[Benedicto Fuentes Díaz]] | 1912 | 1946 | [[Covas, Viveiro|Covas]] |- | style='text-align:right'| 1595 | | [[:d:Q104151590|Q104151590]] | [[Manuel Trobo Rivera]] | 1910 | 1946 | [[Galdo, Viveiro|Galdo]] |- | style='text-align:right'| 1596 | | [[:d:Q104523680|Q104523680]] | [[Ermitas Fernández]] | 1945 | | [[Vilar de Cas, Moreira, Castroverde|Vilar de Cas]] |- | style='text-align:right'| 1597 | | [[:d:Q104528236|Q104528236]] | [[Ana Varela González]] | 1970 | | [[Bóveda]] |- | style='text-align:right'| 1598 | | [[:d:Q104531132|Q104531132]] | [[Federico de la Peña Ibáñez]] | 1840 | 1895 | [[Sargadelos, Cervo|Sargadelos]] |- | style='text-align:right'| 1599 | | [[:d:Q104535006|Q104535006]] | [[Enrique Cabanela|Enrique Cabanela Álvarez]] | 1911 | 2008 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1600 | | [[:d:Q104621602|Q104621602]] | [[Ramón Canosa Suárez]] | 1895 | 1971 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1601 | | [[:d:Q104671595|Q104671595]] | [[Ángela Pardo Celada]] | 1904 | 1988 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1602 | | [[:d:Q104692545|Q104692545]] | [[María Teresa Fernández Rodríguez]] | 1913 | 1973 | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1603 | [[Ficheiro:Los diputados pintados por sus hechos, Yañez Rivadeneira, Pruneda, González Encinas y Villanueva (cropped) Ignacio Timoteo Yáñez de Rivadeneira.jpg|center|128px]] | [[:d:Q104842205|Q104842205]] | [[Ignacio Timoteo Yáñez de Rivadeneira]] | 1817 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1604 | | [[:d:Q105004654|Q105004654]] | [[Fernando López-Acuña]] | 1949 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1605 | | [[:d:Q105174067|Q105174067]] | [[Manuel Pérez Prieto]] | | 1982 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1606 | | [[:d:Q105227202|Q105227202]] | [[Diego Villares|Diego Villares Yáñez]] | 1996 | | [[Samarugo, Vilalba|Samarugo]] |- | style='text-align:right'| 1607 | [[Ficheiro:Mariví Otero en ArcoMadrid 2021.jpg|center|128px]] | [[:d:Q105396482|Q105396482]] | [[Mariví Otero]] | 1948 | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1608 | | [[:d:Q105444362|Q105444362]] | [[José Darriba Puente]] | 1917 | 1937 | [[San Clodio, Ribas de Sil, Ribas de Sil|San Clodio]] |- | style='text-align:right'| 1609 | | [[:d:Q105478218|Q105478218]] | [[Cristina Ares Castro-Conde]] | 1979 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1610 | | [[:d:Q105528221|Q105528221]] | [[Abraham Pérez]] | 1990 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1611 | | [[:d:Q105549073|Q105549073]] | [[Rita Corral Aller]] | 1853 | 1891 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1612 | | [[:d:Q105702868|Q105702868]] | [[Elxokas]] | 1991 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1613 | | [[:d:Q105716754|Q105716754]] | [[Lucía Pardo]] | 2000 | | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1614 | | [[:d:Q105754594|Q105754594]] | [[Eva López Barrio]] | 1969 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1615 | | [[:d:Q105757625|Q105757625]] | [[José Mosquera Rey]] | | 1936 | [[Cervo]] |- | style='text-align:right'| 1616 | | [[:d:Q105786040|Q105786040]] | [[José Antonio Redondo López]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1617 | | [[:d:Q105883658|Q105883658]] | [[Antonio Gregorio Montes]] | 1957 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1618 | | [[:d:Q106347789|Q106347789]] | [[Fernan Figueira de Lemos]] | 1300 | | [[Comarca da Terra de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1619 | | [[:d:Q106366572|Q106366572]] | [[José Rodríguez Cociña]] | 1914 | 1994 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1620 | | [[:d:Q106367480|Q106367480]] | [[Domingo Rodríguez Moscoso]] | 1912 | 1982 | [[San Clodio, Ribas de Sil, Ribas de Sil|San Clodio]] |- | style='text-align:right'| 1621 | | [[:d:Q106621755|Q106621755]] | [[Cele Basanta|Celedonio Basanta Casal]] | 1929 | 2005 | [[Covas, Viveiro|Covas]] |- | style='text-align:right'| 1622 | | [[:d:Q106621842|Q106621842]] | [[Conrado Paz|Conrado Paz Fernández]] | 1932 | 2011 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1623 | | [[:d:Q106705704|Q106705704]] | [[Lara Balseiro]] | 1993 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1624 | | [[:d:Q106808970|Q106808970]] | [[Antón Rubal]] | 1964 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 1625 | | [[:d:Q106813812|Q106813812]] | [[Joaquín Basanta Gayoso]] | 1900 | 2000 | [[Adelán, Alfoz|Adelán]] |- | style='text-align:right'| 1626 | | [[:d:Q106832042|Q106832042]] | [[Eduardo Ameijide Montenegro]] | 1946 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1627 | | [[:d:Q106957038|Q106957038]] | [[Xaquín López García|Xaquín López]] | 1962 | | [[Chantada]] |- | style='text-align:right'| 1628 | | [[:d:Q107276686|Q107276686]] | [[Nuno García Pico]] | 1995 | | [[O Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 1629 | | [[:d:Q107312364|Q107312364]] | [[Rolindes Baño Louzao]] | 1930 | 2021 | [[Xove]] |- | style='text-align:right'| 1630 | | [[:d:Q107345885|Q107345885]] | [[Laura LaMontagne]] | 1993 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1631 | | [[:d:Q107371148|Q107371148]] | [[Valentín Fernández González]] | 1912 | 1951 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1632 | | [[:d:Q107406932|Q107406932]] | [[Encarnación Rivas]] | 1962 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1633 | | [[:d:Q107425551|Q107425551]] | [[Bautista Costa Miguélez]] | | 1984 | [[Areas, Antas de Ulla|Areas]] |- | style='text-align:right'| 1634 | | [[:d:Q107440341|Q107440341]] | [[Andrés Valín Salvador]] | 1899 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1635 | | [[:d:Q107445074|Q107445074]] | [[Carlos Tomé Alonso]] | 1908 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1636 | | [[:d:Q107478968|Q107478968]] | [[Eduardo Rosón Pérez]] | 1921 | | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1637 | | [[:d:Q107496356|Q107496356]] | [[Enrique Santamarina Becerra]] | 1910 | 2005 | [[A Fonsagrada]] |- | style='text-align:right'| 1638 | | [[:d:Q107699760|Q107699760]] | [[Juan Paradela Sánchez]] | 1839 | 1906 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1639 | | [[:d:Q107821961|Q107821961]] | [[Celia Fernández Figueroa]] | 1896 | 1962 | [[Merlán, Chantada|Merlán]] |- | style='text-align:right'| 1640 | | [[:d:Q108028278|Q108028278]] | [[Aurora Artiaga|Aurora Artiaga Rego]] | 1960 | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1641 | | [[:d:Q108143744|Q108143744]] | [[Domitila Gutiérrez Alba]] | 1925 | | [[Vilarello, Cervantes|Vilarello]] |- | style='text-align:right'| 1642 | [[Ficheiro:Guido Álvarez Parga.jpg|center|128px]] | [[:d:Q108295475|Q108295475]] | [[Guido Álvarez Parga]] | 1985 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1643 | | [[:d:Q108417010|Q108417010]] | [[Mercedes Mariño|Mercedes Mariño (actriz)]] | 1909 | 1995 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1644 | | [[:d:Q108427249|Q108427249]] | [[Moncha Prieto]] | 1951 | | [[Gundivós, Sober|Gundivós]] |- | style='text-align:right'| 1645 | | [[:d:Q108527803|Q108527803]] | [[Jesús Casas González]] | | 1936 | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 1646 | | [[:d:Q108528973|Q108528973]] | [[Manuel Cobas Rodríguez]] | 1902 | 1983 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1647 | | [[:d:Q108532948|Q108532948]] | [[Federico Paradela]] | 2001 | | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 1648 | | [[:d:Q108553281|Q108553281]] | [[Antonio Vázquez Portomeñe]] | 1954 | | [[Piñeira, Taboada|Piñeira]] |- | style='text-align:right'| 1649 | | [[:d:Q108613540|Q108613540]] | [[María Luisa Yglesias Losada]] | 1904 | 1996 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1650 | | [[:d:Q108616752|Q108616752]] | [[Arturo Reguera|Arturo Reguera López]] | 1945 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1651 | | [[:d:Q108691892|Q108691892]] | [[Xosé Díaz Díaz (escritor)|Xosé Díaz Díaz]] | 1980 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1652 | [[Ficheiro:Francisco Castro Alvaredo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q108700982|Q108700982]] | [[Francisco Castro Alvaredo]] | 1953 | | [[Rendar, O Incio|Rendar]] |- | style='text-align:right'| 1653 | [[Ficheiro:Olalla Castro Alvaredo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q108760931|Q108760931]] | [[Olalla Castro Alvaredo]] | 1975 | | [[Rendar, O Incio|Rendar]] |- | style='text-align:right'| 1654 | | [[:d:Q108839515|Q108839515]] | [[Manuel López Mosquera (Quiroga)|Manuel López Mosquera]] | 1908 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1655 | | [[:d:Q108890220|Q108890220]] | [[Xela Martínez]] | 2006 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1656 | | [[:d:Q108923762|Q108923762]] | [[Pablo Rivas|Pablo Rivas Folgueira]] | 1989 | | [[Caborrecelle, Portomarín|Caborrecelle]] |- | style='text-align:right'| 1657 | | [[:d:Q109125388|Q109125388]] | [[José Ruiz de Azagra]] | 1900 | 1971 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1658 | | [[:d:Q109140334|Q109140334]] | [[Rita Sampedro Rodríguez]] | 1910 | | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1659 | | [[:d:Q109331287|Q109331287]] | [[Leopoldo Rojo Iglesias]] | 1888 | 1985 | [[Fanoi, Abadín|Fanoi]] |- | style='text-align:right'| 1660 | | [[:d:Q109331450|Q109331450]] | [[José Taboada Zúñiga]] | 1886 | 1966 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1661 | | [[:d:Q109331455|Q109331455]] | [[Pastor Maseda Vázquez de Parga]] | 1843 | 1919 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1662 | | [[:d:Q109331549|Q109331549]] | [[Manuel Fouce Fernández]] | | 1944 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1663 | | [[:d:Q109486436|Q109486436]] | [[Manuel Cela]] | 1966 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1664 | | [[:d:Q109590273|Q109590273]] | [[José Mondelo]] | | | [[Peites, Ribas de Sil|Peites]] |- | style='text-align:right'| 1665 | | [[:d:Q109616254|Q109616254]] | [[Adrián Maceda]] | 1997 | | [[Escairón, Vilasante, O Saviñao|Escairón]] |- | style='text-align:right'| 1666 | | [[:d:Q109662685|Q109662685]] | [[Mercedes González López]] | 1900 | 1969 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1667 | | [[:d:Q109786750|Q109786750]] | [[José Pena Porto]] | 1926 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1668 | [[Ficheiro:El gallego José Valle Armesto. La Voz de Asturias.jpg|center|128px]] | [[:d:Q109942708|Q109942708]] | [[José Valle Armesto]] | 1870 | 1960 | [[Vilaseca, Negueira, Negueira de Muñiz|Vilaseca]] |- | style='text-align:right'| 1669 | | [[:d:Q110021802|Q110021802]] | [[Generoso Rico Rodríguez]] | | 1940 | [[Vilaoudriz, A Pontenova|Vilaoudriz]] |- | style='text-align:right'| 1670 | | [[:d:Q110084541|Q110084541]] | [[Xosé Gayoso Veiga]] | 1905 | 1995 | [[As Reboleiras, Castelo de Rei, Outeiro de Rei|As Reboleiras]] |- | style='text-align:right'| 1671 | | [[:d:Q110156344|Q110156344]] | [[Andrés López Gallo]] | 2003 | | [[Riotorto]] |- | style='text-align:right'| 1672 | | [[:d:Q110486279|Q110486279]] | [[Agustín Castro Abad]] | 1951 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1673 | | [[:d:Q110576967|Q110576967]] | [[Francisco Bustelo Vázquez]] | 1901 | 1987 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1674 | | [[:d:Q110741624|Q110741624]] | [[Enrique Correa|Enrique Correa Álvarez]] | 1876 | 1963 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1675 | | [[:d:Q110806874|Q110806874]] | [[David Vázquez Vázquez]] | 1971 | | [[Pesqueiras, Chantada|Pesqueiras]] |- | style='text-align:right'| 1676 | | [[:d:Q110809277|Q110809277]] | [[Antonio Lage Seara]] | 1987 | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1677 | | [[:d:Q110845853|Q110845853]] | [[Antonio Nieves Ferreiro]] | 1913 | 2019 | [[Vilasante, O Saviñao|Vilasante]] |- | style='text-align:right'| 1678 | | [[:d:Q110846468|Q110846468]] | [[Antonio Sánchez Quiroga]] | 1913 | 1937 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1679 | | [[:d:Q110846514|Q110846514]] | [[Emilio Timiraos Cervo]] | 1908 | 1937 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1680 | | [[:d:Q110861760|Q110861760]] | [[José Rodríguez López]] | 1910 | 2004 | [[Mariz, Chantada|Mariz]] |- | style='text-align:right'| 1681 | | [[:d:Q110866632|Q110866632]] | [[Fernando Taboada Zúñiga]] | 1894 | 1982 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1682 | | [[:d:Q110880596|Q110880596]] | [[Fernando Pavón|Fernando Pavón Losada]] | 1928 | 1985 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1683 | | [[:d:Q110931061|Q110931061]] | [[Fernando Tallón]] | 1946 | 2022 | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1684 | | [[:d:Q110952193|Q110952193]] | [[Elisa Sotelo Lafuente]] | 1865 | 1948 | [[Ribadeo]] |- | style='text-align:right'| 1685 | | [[:d:Q111015272|Q111015272]] | [[Paula Álvarez Sánchez de Amoraga]] | 1989 | | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1686 | | [[:d:Q111133219|Q111133219]] | [[Julio Pérez Orozco]] | | 1941 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1687 | | [[:d:Q111143635|Q111143635]] | [[Érika Reija]] | 1981 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1688 | | [[:d:Q111443246|Q111443246]] | [[Miguel Ángel Pérez Quintela]] | 1938 | 2013 | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1689 | | [[:d:Q111449796|Q111449796]] | [[José Chao Rouco]] | | 1949 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1690 | [[Ficheiro:Paulo naseiro.png|center|128px]] | [[:d:Q111550311|Q111550311]] | [[Paulo Naseiro]] | 1970 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1691 | | [[:d:Q111551411|Q111551411]] | [[Xoán Manuel Tubío Fernández|Xoan Manuel Tubío Fernández]] | 1967 | | [[Outeiro de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1692 | | [[:d:Q111655080|Q111655080]] | [[Gabino Segundo Vázquez-Grandío]] | 1991 | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1693 | | [[:d:Q111656625|Q111656625]] | [[Pepe Garalva]] | 1929 | 2015 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1694 | | [[:d:Q111683760|Q111683760]] | [[Purificación de Cora (Q111683760)|Purificación de Cora]] | 1858 | 1940 | [[Santa Cruz do Valadouro, O Valadouro|Santa Cruz do Valadouro]] |- | style='text-align:right'| 1695 | [[Ficheiro:Celso Dourado na Feiira do Libro de Ribadeo.jpg|center|128px]] | [[:d:Q112074816|Q112074816]] | [[Celso Dourado]] | 1960 | | [[Barreiros]] |- | style='text-align:right'| 1696 | | [[:d:Q112183867|Q112183867]] | [[José Benito Guitián López]] | 1910 | 2001 | [[Mosteiro, Bóveda|Mosteiro]] |- | style='text-align:right'| 1697 | | [[:d:Q112185888|Q112185888]] | [[Claudio Arrojo Suárez]] | 1893 | 1938 | [[Becerreá]] |- | style='text-align:right'| 1698 | | [[:d:Q112262649|Q112262649]] | [[Manuel Maceda López (médico)|Manuel Maceda López]] | 1900 | | [[A Pobra do Brollón]] |- | style='text-align:right'| 1699 | | [[:d:Q112441325|Q112441325]] | [[Camilo Saco López]] | 1903 | 1995 | [[Ousende, O Saviñao|Ousende]] |- | style='text-align:right'| 1700 | | [[:d:Q112580425|Q112580425]] | [[Ramón Díaz Raña]] | 1938 | 2022 | [[Arante, Ribadeo|Arante]] |- | style='text-align:right'| 1701 | [[Ficheiro:Irene Rega Jul.jpg|center|128px]] | [[:d:Q112584910|Q112584910]] | [[Irene Rega Jul]] | 1996 | | [[San Cibrao, Lieiro, Cervo|San Cibrao]] |- | style='text-align:right'| 1702 | | [[:d:Q112651299|Q112651299]] | [[Luis Vázquez Fernández]] | 1938 | | [[Chavaga, Monforte de Lemos|Chavaga]] |- | style='text-align:right'| 1703 | | [[:d:Q112651399|Q112651399]] | [[Antonio Vázquez Fernández]] | 1926 | 2020 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1704 | | [[:d:Q112731337|Q112731337]] | [[Emilio Durán Ojea]] | 1899 | 2000 | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 1705 | | [[:d:Q112731369|Q112731369]] | [[Álvaro Novas Rodríguez]] | 1897 | 1937 | [[San Clodio, Ribas de Sil, Ribas de Sil|San Clodio]] |- | style='text-align:right'| 1706 | | [[:d:Q112731437|Q112731437]] | [[Eduardo Amador Corzo]] | 1898 | | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1707 | | [[:d:Q112876704|Q112876704]] | [[José López Martínez]] | 1882 | 1936 | [[A Pontenova]] |- | style='text-align:right'| 1708 | | [[:d:Q112971731|Q112971731]] | [[Arturo Vázquez Vázquez]] | 1901 | 1938 | [[Palas de Rei]] |- | style='text-align:right'| 1709 | [[Ficheiro:Brais Lamela 2022.jpg|center|128px]] | [[:d:Q113107141|Q113107141]] | [[Brais Lamela]] | 1994 | | [[Vilalba]] |- | style='text-align:right'| 1710 | | [[:d:Q113185279|Q113185279]] | [[Dositeo López Pardo]] | 1899 | 1934 | [[Piñeira, A Fonsagrada|Piñeira]] |- | style='text-align:right'| 1711 | | [[:d:Q113496890|Q113496890]] | [[Manuel Rábade Rodríguez]] | 1901 | 1991 | [[O Corgo]] |- | style='text-align:right'| 1712 | | [[:d:Q113501625|Q113501625]] | [[Manuel Gallego González]] | 1911 | | [[O Incio]] |- | style='text-align:right'| 1713 | | [[:d:Q113501944|Q113501944]] | [[Enrique Otero Nieto]] | 1927 | 1988 | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1714 | | [[:d:Q113501958|Q113501958]] | [[Luís González-Redondo Maseda|Luis González-Redondo Maseda]] | | | [[Mondoñedo]] |- | style='text-align:right'| 1715 | | [[:d:Q113502949|Q113502949]] | [[Antonio Santiago Seijo]] | | 1941 | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1716 | | [[:d:Q113503131|Q113503131]] | [[Maximino Rodríguez Pérez]] | 1912 | | [[Paradela]] |- | style='text-align:right'| 1717 | | [[:d:Q113508115|Q113508115]] | [[Mercedes Lorenzo]] | 1915 | 1996 | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1718 | | [[:d:Q113519253|Q113519253]] | [[Salvador Arias Castro]] | 1890 | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1719 | | [[:d:Q113528287|Q113528287]] | [[Elvira Fente]] | | | [[Lugo]] |- | style='text-align:right'| 1720 | | [[:d:Q113530333|Q113530333]] | [[Manuel Díaz López "Mataovellas"|Manuel Díaz López]] | 1911 | 1937 | [[Ribas de Sil]] |- | style='text-align:right'| 1721 | | [[:d:Q113536685|Q113536685]] | [[Ramón Chaves]] | | | [[Viveiro]] |- | style='text-align:right'| 1722 | | [[:d:Q113536695|Q113536695]] | [[Guillermo Paredes Viñas]] | 1913 | | [[Ulloa, Palas de Rei|Ulloa]] |- | style='text-align:right'| 1723 | | [[:d:Q113536745|Q113536745]] | [[Victoriano Mateo Hombreiro]] | | | [[Friol]] |- | style='text-align:right'| 1724 | | [[:d:Q113536759|Q113536759]] | [[Marcelino Castro Prieto]] | | | [[Xermade]] |- | style='text-align:right'| 1725 | | [[:d:Q113548032|Q113548032]] | [[Luis Díaz Moreno]] | | | [[Baralla]] |- | style='text-align:right'| 1726 | | [[:d:Q113549517|Q113549517]] | [[Francisco Teijeiro Fernández]] | 1922 | 2002 | [[Quiroga]] |- | style='text-align:right'| 1727 | | [[:d:Q113549857|Q113549857]] | [[Víctor Dorrego Queizán]] | 1908 | 1936 | [[Castroverde]] |- | style='text-align:right'| 1728 | | [[:d:Q113552485|Q113552485]] | [[Manuel Lámelo Díaz]] | 1919 | 2016 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1729 | | [[:d:Q113552507|Q113552507]] | [[José López Quintela]] | 1897 | 1985 | [[O Saviñao]] |- | style='text-align:right'| 1730 | | [[:d:Q113556528|Q113556528]] | [[Antonio Barredo Rodríguez]] | 1894 | 1936 | [[Monforte de Lemos]] |- | style='text-align:right'| 1731 | | [[:d:Q113557567|Q113557567]] | [[Francisco López Quinte]] | 1917 | 2000 | [[Sarria]] |- | style='text-align:right'| 1732 | | [[:d:Q113557761|Q113557761]] | [[Justo Novo Verdes]] | | | [[Conforto, A Pontenova|Conforto]] |- | style='text-align:right'| 1733 | | [[:d:Q113571877|Q113571877]] | [[Manuel Reinante Cancio]] | 1816 | 1909 | [[Ribadeo]] |} {{Wikidata list end}} == Véxase tamén == === Outras páxinas === *[[Wikipedia:Lista de persoas nadas en Galicia segundo Wikidata]] [[Categoría:Wikipedia:Listas de galegos con datos de Wikidata]] cpd1m3ptgh75ena0teq9sykiu4dm7n8 0 337131 6166380 6164617 2022-08-24T17:32:44Z Fendetestas 45576 /* Lista de circos romanos */ wikitext text/x-wiki {{non galego|data=agosto de 2022}} {{Outros homónimos|Circo (homónimos)}} [[Ficheiro:Circuspainting.jpg|miniatura|300px|''[[Carreira de carros]]'' por [[Albert Kuhn]] ([[1913]]).]] O '''circo''' é o lugar onde os [[Imperio romano|romanos]] realizaban [[espectáculo]]s, con [[bancadas|chanzos]] para os espectadores<ref>{{DRAG|circo}}</ref>. Foi unha das instalaciones máis importantes das cidades romanas. Xunto co [[Teatro romano|teatro]] e mailo [[anfiteatro]], forma a tríade de grandes instalacións destinadas a divertir o pobo. Inspirado nos [[hipódromo]]s e [[estadio]]s gregos, porén de medidas moito maiores ca estes, o circo romano estaba destinado a carreiras, espectáculos, e representacións, que conmemoraban os acontecementos do Imperio. O circo romano é un recinto moi alongado con remates circulares nos extremos, tendo globalmente unha forma [[oval]]. No centro, arrodeada de bancadas xeralmente en pedra, estaba a [[arena]] (en latín ''hārēna''), moi alongada e partida en dous pola [[espiña (arquitectura)|espiña]] (en latín ''spina''), un valado baixo e illado coroado de [[obelisco]]s, [[estatua]]s e outros enfeites semellantes. A espiña formaba sobre a arena dúas vías por onde corrían as [[biga]]s e [[cuadriga]]s. En cada un dos extremos da espiña había un [[piar]] cónico denominado ''meta'' (en latín ''meta''). Os contadores de voltas adoitaban ser ovos de pedra ou estatuetas de [[golfiño]]s. == Circos romanos en Italia == === Estadio de [[Domiciano]] === {{AP|Estadio de Domiciano }} Construído en [[Roma]], máis ca un circo é un estadio moi semellante aos gregos. Na actualidade o monumento quedou baixo o subsolo da actual [[Praza Navona]]. Poden ollarse restos baixo un dos edificios lindeiros daquela. == Circos romanos en Hispania == === Circo romano de Sagunt === === Circo romano de Mérida === {{AP|Circo romano de Mérida}} [[Ficheiro:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|miniatura|O [[Circo romano de Mérida]].]] O circo romano de Augusta Emerita tiña uns 440&nbsp;[[metro|m]] de lonxitude e 115&nbsp;m de largura, era o maior dos edificios dedicados a espectáculos da cidade e, xunto co anfiteatro, era o que gozaba dos favores dun público máis dado a emocións lúdicas fortes que a cultas obras teatrais. Por mor das súas grandes dimensións atopábase fóra do recinto amurallado, par da estrada que ligaba Emerita con Corduba ([[Córdoba, España|Córdoba]]) e Toletum ([[Toledo]]). Na actualidade existe un centro de interpretación xunto ao monumento e este é totalmente visitábel. Tiña unha capacidade duns 30.000 espectadores distribuídos nunhas [[bancadas]] coa xa clásica división en tres caveas, marcada polas diferentes procedencias sociais dos seus ocupantes. Data das primeiras décadas do [[século I]] d. C. O recinto posúe unha arena central onde se efectuaban as competicións. En medio desta, encóntrase a ''spina'' dunha lonxitude de 223&nbsp;m e unha largura de 8,5&nbsp;m que no seu día estivo decorada con [[monólito]]s e outros motivos. Un dos espectáculos favoritos eran as corridas de bigas (dous cabalos e un carro) e cuadrigas (catro cabalos e un carro). Os condutores dos carros, chamados de [[auriga]]s, eran personaxes moi populares; algúns ficaron inmortalizados en pinturas e mosaicos. === Circo romano de Tarraco === {{AP|Circo romano de Tarraco}} Construído a finais do [[séculoo I]] d. C., seguramente en tempos do emperador [[Domiciano]], tiña capacidade para 25.000 persoas e se mantivo activo até o [[século V]]. O circo orixinal tiña aproximadamente 117&nbsp;m de largo por 340&nbsp;m de longo; a arena ou pista tiña 74&nbsp;m de largo. Consérvanse restos dos chanzos en dúas bancadas; téñese identificado tamén unha das bancadas reservadas ás autoridades da cidade e a provincia Tarraconense. Atopáronse dúas lousas sepulcrais de aurigas do circo, as dúas escritas en verso. Na actualidade é parcialmente visitábel xa que parte ficou inmersa na estrutura urbana de Tarragona. === Circo romano de Calahorra === O circo romano de [[Calahorra]] está "fosilizado" no ''Paseo del Mercadal''. Ao final do mesmo atópanse algúns restos, poucos, do que foi o circo; un muro romano de [[cachotaría]] e un desaugadoiro. Preto, nos xardíns de Era Alta encontramos un resto de condución da auga do circo romano. === Circo romano de Toledo === Construído no [[século I]], o circo de [[Toledo]] tiña unha capacidade para aproximadamente 13.000 espectadores. Deixouse de utilizar cando se perdeu a cidade canda a dominación islámica e mudéxar, cando pasou a ser unha [[necrópole]] (entre os séculos IX e XV). === Circo romano de [[Segóbriga]] === De características semellantes ás do Circo romano de Toledo, non se posúe moita información, pois actualmente se encontra en estado de escavación e/ou posta en valor. Seica quedou inacabado.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/419653/circo/segobriga/inacabado/ As escavacións determinan que o circo romano de Segóbriga non chegou a se rematar]</ref> === Circo romano de [[Alhambra, Cidade Real]] === Descubriuse e escavouse na execución dunha estrada a dita vila. Hoxe en día está soterrado baixo o trazado da estrada N-430 sen que haxa expectativas dunha futura recuperación.<ref>[http://www.turismocastillalamancha.com/arte-cultura/museos/ciudad-real/museo-arqueologico-de-alhambra/ Museo Arqueolóxico de Alhambra]</ref> ==Lista de circos romanos== {{GeoGroupTemplate|section=Lista de circos romanos}} Salvo que se indique o contrario, as coordenadas da seguinte lista son dun punto que se atopa dentro do espazo dun circo. Para os restantes circos (aqueles dos que se descoñece a localización detallada) o punto é para unha localización dentro do espazo do núcleo histórico da vila asociada, ou para unha localización dentro do xacemento arqueolóxico asociado. Estes puntos probablemente estean a menos de 1,5 quilómetros do lugar do circo, xa que un circo estivo case sempre a esta distancia da súa cidade asociada. {| class="wikitable sortable" |- valign=top !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome romano)<br />Ligazón a un artigo de circo detallado !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome actual) !width="10%" valign="middle"|País !width="12%" valign="middle"|Coordenadas !width="40%" valign="middle"|Notas<br />Referencias<br />(ordena segundo a lonxitude e a precisión da localización) <!-- Modelos utilizados para ordenar: {{Hs|000(location_unknown)}} {{Hs|001(hypothesised_location)}} {{Hs|002(approximate_location)}} {{Hs|xxx}} (best length) --> !width="4%" valign="middle"|Imaxes |- id="row-Auzia" |[[Auzia]]<ref name=Auzia> [Auzia] [http://forum.e-dz.com/topic/4094-names-of-cities-in-algerie-in-ad-138-roman-times-and-names-now/ Names of cities in Algerie in (A.D. 138) Roman times and names now] from [http://forum.e-dz.com/ E-DZ Community | Education & Learning] | [http://forum.e-dz.com/forum/4-algerian-history-culture-art-law-politics/ Algerian History, Culture, Art, Law, Politics] (order by start date; start date: 21 Dec 2008). </ref> |[[Sour El-Ghozlane]] (= pre-independencia [[Aumale, Alxeria|Aumale]])<ref name=Auzia/> |{{Hs|Alg-a}}[[Alxeria]] |{{coord|36.14799|3.690924|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Auzia (Sour El-Ghozlane) (non so circo; núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"> John H. Humphrey: ''Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing''. University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1986, {{ISBN|0-520-04921-7}}. </ref> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Claudia_Caesarea" |[[Colonia Claudia Caesarea]] |[[Cherchell]] |{{Hs|Alg-c}}[[Alxeria]] |{{coord|36.601412|2.184702|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Colonia Claudia Caesarea (Cherchell) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada;<ref name=Cherchel> [Cherchell] [http://www.circusmaximus.us/cherchel.html The Circus | Cherchel] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> nin a forma nin ningunha estrutura orixinal son visibles. |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Cherchel/> |- id="row-Saldae" |[[Saldae]] |[[Béjaïa]] |{{Hs|Alg-s1}}[[Alxeria]] |{{coord|36.755068|5.083765|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Saldae (Béjaïa) (non do circo, núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Sitifis" |[[Setifis]] |[[Sétif]] |{{Hs|Alg-s2}}[[Alxeria]] |{{coord|36.197105|5.405214|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Sitifis Colonia (Sétif) Roman circus}} |{{Hs|450}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada confirmada por fotografías aéreas antigas (o 90 % do circo esta edificado agora);<ref name=Setif> [Setif] [http://www.circusmaximus.us/setif.html The Circus| Circo en Setif] en [http://www.circusmaximus.us/circusmaximus.us]. </ref> só queda visible o extremo sur, curvo, en forma de U; lonxitude aproximada (anteriormente visible) da vía: c450m;<ref name=Setif/> ancho aproximado (antes visible) da vía: c70m.<ref name=Setif/> |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Setif/> |- id="row-Philippopolis (Tracia)" |[[Philippopolis (Tracia)]]<br /><br />[[Estadio romano de Plovdiv]] |[[Plovdiv]] |{{Hs|Bul-p}}[[Bulgaria]] |{{coord|42.147477|N|24.748068|E|type:landmark_region:BG|name=Trimontium (Plovdiv) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Neste momento só é visible unha pequena parte ben conservada do extremo norte; c95% da estrutura está soterrada baixo a actual rúa principal; lonxitude da pista c250m;<ref name=Plovdiv> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/?p=102&l=2 The ancient stadium of Philippopolis Track]. </ref> track width c32m;<ref name=Plovdiv/> o pequeno tamaño da estrutura suxire que, de feito, é máis correcto consideralo un estadio; esta é a vista tomada polo sitio principal na estrutura <ref> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/ O antigo estadio de Philippopolis]. </ref> |[[Ficheiro:Miniature of the Ancient Stadium.jpg|center|150px]] |- id="row-Alexandria" |[[Alexandría]] |[[Alexandría]] |{{Hs|Egy-a1}}[[Exipto]] |{{coord|31.182489|29.896417|type:city_region:EG_scale:50000|name=Cidade romana de Alexandria (núcleo aproximado da cidade; centrada no Piar de Pompeio)}} (non do circo, núcleo aproximado da cidade romana; centrado no Pilar de Pompeio) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Antinopolis" |[[Antinoópolis]] |[[Mallawi]] (c10km) |{{Hs|Egy-a2}}[[Exipto]] |{{coord|27.810092|30.885503|type:landmark_region:EG|name=Antinopolis Roman circus}} |{{Hs|325}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude da pista visible: 300–350 m,<ref name=Antinopolis> [Antinopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=27.810092&lon=30.885503&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antinopolis]. </ref> ancho de vía visible: c45m,<ref name=Antinopolis/> en forma de U; os cárceres están c50 m máis aló dos extremos da bancada ascendente no extremo aberto suroeste, claramente visible e sen obstáculos. | |- id="row-Oxyrhynchus" |[[Oxyrhynchus]] |[[Beni Mazar]] (c15km) |{{Hs|Egy-o}}[[Exipto]] |{{coord|28.535969|30.655336|type:landmark_region:EG|name=Oxyrhynchus (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana)}} (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Camulodunum" |[[Camulodunum]] |[[Colchester]] |{{Hs|Eng-c}}[[Inglaterra]] |{{coord|51.883604|0.898175|type:landmark_region:GB_scale:10000|name=Camulodunum (Colchester) Roman circus}} |{{Hs|450}}location information;<ref>[Camulodunum] [http://www.camulos.com/circus/circus1.htm THE ROMAN CIRCUS VICTRICENSIS IN COLCHESTER] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130207123328/http://www.camulos.com/circus/circus1.htm |date=2013-02-07 }}.</ref> Información arqueolóxica,<ref> [Camulodunum] [http://www.thecolchesterarchaeologist.co.uk/ Colchester Archaeological Trust]. </ref> información arqueolóxica oficial,<ref name=Camulodunum> [Camulodunum] [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/uep/custom_pages/monument_detail.asp?content_page_id=68&previous_page_id=48&monument_id=1038871 Roman Circus 200 m south of Abbey House], EHER/SMR Number 46327 at [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/ Unlocking Essex's Past website] from [http://www.essex.gov.uk/Activities/Heritage/Pages/Heritage.aspx Heritage Conservation at Essex County Council]. </ref> longo: c450m;<ref name=Camulodunum/> largo: c75m.<ref name=Camulodunum/> | |- id="row-Arelate" |[[Arelate]]<br />(Colonia Iulia Paterna Arelatensium Sextanorum) |[[Arles]] |{{Hs|Fra-a}}[[Francia]] |{{coord|43.6734|N|4.61855|E|type:landmark_region:FR|name=Arelate (Arles) Roman circus}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> official archaeological information;<ref> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 Cirque romain] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081126130321/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 |date=2008-11-26 }} {{in lang|fr}}, en [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> c40% do extremo suroeste curvo é mínimamente visible; a estrutura restante sitúase ao nordeste baixo un cruzamento de estradas e vivendas; lonxitude: c450m,<ref name=Arelate> [Arelate] [http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles Cirque romain d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502060013/http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles |date=2012-05-02 }} at [http://www.arlestourisme.com/home.html Arles Office de Tourisme | Visit | Places to visit] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120312013911/http://www.arlestourisme.com/home.html |date=2012-03-12 }}. </ref><ref name=Arelate-arch-desc> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 Cirque romain | Description] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185843/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 |date=2012-02-29 }} {{in lang|fr}}, at [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> largo c101m,<ref name=Arelate/><ref name=Arelate-arch-desc/> largo de pista visible: c80m.<ref> [Arelate] [http://www.wikimapia.org/#lat=43.6734&lon=4.61855&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Arelate]. </ref> |[[Ficheiro:Arles, cirque romain5.JPG|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Arelate] [http://www.circusmaximus.us/arles.html The Circus | Arles] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Lugdunum" |[[Lugdunum]] |[[Lyon]] |{{Hs|Fra-l}}[[Francia]] |{{coord|45.757314|4.815188|type:landmark_region:FR_scale:4000|name=Lugdunum (Lyon) Roman circus (approximate hypothesised location)}} (approximate hypothesised location<ref name=Lugdunum> [Lugdunum] [[:fr:Cirque antique de Lyon|Cirque antique de Lyon]] e [[:fr:Cirque antique de Lyon#Hypoth.C3.A8ses de localisation|Cirque antique de Lyon#Hypothèses de localisation]] {{in lang|fr}}. </ref>) |{{Hs|001(hypothesised_location)}}citado en Chase;<ref name="Chase">Raymond G. Chase: Ancient Hellenistic and Roman amphitheatres, stadiums, and theatres: the way they look now. P. E. Randall, Portsmouth 2002, {{ISBN|1-931807-08-6}}</ref> localización hipotética.<ref name=Lugdunum/> | |- id="row-Mediolanum_Santonum" |[[Mediolanum Santonum]] |[[Saintes, Charente-Maritime|Saintes]] |{{Hs|Fra-m}}[[Francia]] |{{coord|45.7464|-0.6333|type:city_region:FR|name=Mediolanum Santonum (Saintes) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Vienna" |[[Vienne, Isère|Vienna]] |[[Vienne, Isère|Vienne]] |{{Hs|Fra-v}}[[Francia]] |{{coord|45.516492|N|4.868196|E|type:landmark_region:FR|name=Vienna (Vienne) Roman circus}} (posiblemente moi aproximado, a imaxe de satélite nesta localización está moi distorsionada) |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a única característica que queda é unha estrutura en arco monumental rematada por unha pirámide alta e estreita, esta estrutura estaba na espiña. |[[Ficheiro:Pyramide de Vienne (Isère).jpg|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Vienna] [http://www.circusmaximus.us/vienne.html The Circus | Vienne] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Augusta_Treverorum" |[[Augusta Treverorum]] |[[Tréveris]] |{{Hs|Ger-a}}[[Alemaña]] |{{coord|49.751175|6.648531|type:landmark_region:DE|name=Augusta Treverorum (Trier) Roman circus}} |{{Hs|450}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización,<ref> [Augusta Treverorum] [https://maps.google.com/?ll=49.750911,6.647877&spn=0.004173,0.009624&om=1&t=k&z=17 satellite photo] desde [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus]. </ref><ref> [Augusta Treverorum] [http://www.wikimapia.org/#lat=49.7511747&lon=6.648531&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Augusta Treverorum Roman circus]. </ref> plano da cidade romana<ref> [Augusta Treverorum] [http://www.landesmuseum-trier.de/de/home/archaeologische-denkmalpflege/denkmaeler/trier.html Archäologie in Trier] (in German) from [http://www.uni-trier.de/ Universität Trier] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=7 Organisation] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 Fachbereiche und Fächer | Fachbereich III] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120302015727/http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 |date=2012-03-02 }} | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=1629 Klassische Archäologie | Was | Archäologie in Trier]. </ref> mostrando a localización do circo; lonxitude: c450 m.<ref> [Augusta Treverorum] [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus] en [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)]. </ref> |[[Ficheiro:Amphitheater Trier und Circus.jpg|center|150px]] |- id="row-Corinth" |[[Corinto antiga|Corinto]] (Colonia Iulia Flavia Augusta Corinthiensis) |[[Corinto]] |{{Hs|Gre-c}}[[Grecia]] |{{coord|37.909792|22.875938|type:landmark_region:GR|name=Corinth Roman circus (hypothesised and partially excavated location)}} (localización hipotetica e parcialmente escavada) |{{Hs|002(approximate_location)}} discusión sobre as probas dun circo,<ref> [Corinth] [https://web.archive.org/web/20181115184050/https://www.highbeam.com/doc/1G1-147059813.html A Roman Circus in Corinth] en [https://web.archive.org/web/20151112032511/https://www.highbeam.com/publications/hesperia-p1280 HighBeam Research – Publications – Academic journals – History journals – Hesperia], paper reference: David Gilman Romano, "A Roman Circus in Corinth," in Hesperia 74, 2005, pp. 585–611. </ref> plano que mostra a hipotética localización do circo<ref> [Corinth] [http://c84362.r62.cf2.rackcdn.com/assets/corinth/page/CCP_44BC11.jpg Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde[http://corinthcomputerproject.org/ Corinth Computer Project] | [http://corinthcomputerproject.org/greek-and-roman-corinth/44-bc/ Greek and Roman Corinth | 44 BC – Colonia Laus Iulia Corinthiensis] (Figure 11). </ref> e,<ref> [Corinth] [http://corinth.sas.upenn.edu/figure11.png Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde [http://corinth.sas.upenn.edu/index.html Corinth Computer Project] | [http://corinth.sas.upenn.edu/corinth.html Greek and Roman Corinth] | [http://corinth.sas.upenn.edu/44bc.html Colonia Laus Iulia Corinthiensis, 44 BC] (Figura 11). </ref> localización hipotetica e parcialmente escavada.<ref> [Corinth] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.9097918&lon=22.8759384&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corinth Roman circus] (lugar hipotético e parcialmente escavado). </ref> | |- id="row-Gortyn" |[[Gortina|Gortyn, Gortys ou Gortina]] |[[Agioi Deka]] (c1.5&nbsp;km) |{{Hs|Gre-g}}[[Grecia]] |{{coord|35.052057|N|24.951119|E|type:landmark_region:GR|name=Gortyn Roman circus}} |{{Hs|375}}citado en Chase,<ref name="Chase"/> plano arqueolóxico da cidade,<ref>[Gortyn] [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/foto1.html Map of Gortyn] ([http://www.romanaqueducts.info/aquasite/foto/gortyn70.jpg Gortina – Planta Archaeologica Dela Citta]) at [http://www.romanaqueducts.info/ romanaqueducts.info | Roman Aqueducts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120616060124/http://www.romanaqueducts.info/ |date=2012-06-16 }} | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/index.html AQUASITE: Information on 50 selected Roman aqueducts] | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/index.html Gortyn(a) (Greece / Crete)].</ref> longo visible da pista c375m;<ref name=Gortyn> [Gortyn] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.052057&lon=24.951119&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gortyn Roman circus]. </ref> largo visible da pista: c50m;<ref name=Gortyn/> Planta en forma de U claramente visible; espazo 30% terreos agrícolas abertos, 70% cubertos por hortas. |imaxes (non pode estar orientado ao norte)<ref> [Gortyn] [http://www.circusmaximus.us/gortyn.html The Circus | Circus of Gortyn] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Nicopolis" |[[Nicópolis]] |[[Préveza]] (c7km) |{{Hs|Gre-n}}[[Grecia]] |{{coord|39.023563|N|20.734805|E|type:landmark_region:GR|name=Nikopolis Roman circus}} |{{Hs|215}} denominado como estadio,<ref name=Nicopolis> [Nicopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.0234972&lon=20.734688&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nicopolis Roman circus]. </ref> moi pequeno para ser un circo; lonxitude da vía visible: c215m,<ref name=Nicopolis/> largo visible da pista c20m;<ref name=Nicopolis/> forma de planta en forma de U dobre cos dous extremos redondeados claramente visibles, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. | |- id="row-Thessalonica" |[[Tesalónica]] |[[Tesalónica]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|40.629669|22.950890|type:landmark_region:GR_scale:5000|name=Thessalonica Roman circus}} |{{Hs|525}}Citada enn Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Thessalonica | location<ref name=Thessalonica-Wiki> [Thessalonica] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.6296693&lon=22.9508901&z=15&l=9&m=b&v=8 Wikimapia location: Thessalonica Roman circus]. </ref> (o circo está marcado como 'Hipódromo Antigo'); mapa arqueolóxico do centro histórico da cidade,<ref name=Thessalonica-map> [Thessalonica] [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Thessaloniki_historical_center_el.svg archaeological map of walled historical centre of Thessalonica]. </ref> mostrando a localización do hipódromo/circo (en grego; hipódromo = Ιππόδρομος); lonxitude aproximada deducida de<ref name=Thessalonica-Wiki/> e<ref name=Thessalonica-map/> c525m. | |- id="row-Rhodes" |[[Rodas]] |[[Rodas, Rodas|Rodas]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|36.43919|28.211909|type:landmark_region:GR|name=Rhodes Roman circus}} ||{{Hs|000(location_unknown)}} | |- id="row-Caesarea_Maritima-coast" |[[Caesarea Marítima]] (costeiro) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c1}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8906|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) coastal Roman circus}} |{{Hs|290}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> referenciado como un hipódromo;<ref name=Caesarea> [Caesarea Maritima] [http://www.circusmaximus.us/caesarea.html The Circus | Caesarea] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> na costa, paralelo á costa; lonxitude da vía visible: c290m,<ref name=Caesarea-coastal> [Caesarea Maritima (coastal)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985691&lon=34.8906416&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (coastal)]. </ref> ancho da pista visible: c45m;<ref name=Caesarea-coastal/> Forma de planta en forma de U claramente visible, estrutura substancialmente completa, poucas estruturas modernas construídas dentro do espazo. |[[Ficheiro:Caesarea Palaestina.jpg|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Caesarea/> |- id="row-Caesarea_Maritima-inland" |[[Caesarea Marítima]] (no interior) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c2}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8986|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) inland Roman circus}} |{{Hs|410}}c1km no interior desde a costa,lonxitude da pista visible: c410m;<ref name=Caesarea-inland> [Caesarea Maritima (inland)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985827&lon=34.8986024&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (inland)]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Caesarea-inland/> forma substancialmente visible, aparentemente en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. |imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name="Caesarea"/> |- id="row-Aquileia" |[[Aquileia]] |[[Aquileia]] |{{Hs|Ita-a}}[[Italy]] |{{coord|45.775007|13.361778|type:landmark_region:IT|name=Aquileia (Aquileia) Roman circus}} |{{Hs|460}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Aquileia> [Aquileia] [http://www.circusmaximus.us/aquileia.html The Circus | Aquileia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> track length measured from location information: c460m;<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia>[Aquileia] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.7749318&lon=13.3618426&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aquileia Roman circus]. </ref> track width measured from location information: c80m.<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia/> |imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Aquileia/> |- id="row-Bovillae" |[[Bovillae]] |[[Marino, Lazio]] |{{Hs|Ita-b}}[[Italy]] |{{coord|41.757499|12.621679|type:landmark_region:IT_scale:500|name=Bovillae Roman circus}} |{{Hs|328}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> {{in lang|it}};<ref name=Bovillae-it> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/antica-bovillae.htm#Il_Circo_di_Bovillae_ L'antica Bovillae | Il Circo di Bovillae] {{in lang|it}} at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{in lang|it}}. </ref> information and photos in English;<ref> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/boville-english.htm English page | The Roman stadium of Boville] at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{in lang|it}}. </ref> (track?) length: 328.50m;<ref name=Bovillae-it/> (track?) width: 60m;<ref name=Bovillae-it/> location centred on the only visible remains – three stone arches<ref> [Bovillae] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.757499&lon=12.621679&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Bovillae Roman circus]. </ref> (part of the carceres). | |- id="row-Mediolanum" |[[Mediolanum]] |[[Milan]] |{{Hs|Ita-m1}}[[Italy]] |{{coord|45.463276|9.179936|type:landmark_region:IT|name=Mediolanum (Milan) Roman circus}} |{{Hs|460}}Cited in Chase;<ref name="Chase"/> location;<ref name=Mediolanum> [Mediolanum] [http://www.circusmaximus.us/milan.html The Circus | Milan] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.463276&lon=9.179936&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Mediolanum Roman circus]. </ref> track length: 460m;<ref name="Humphrey614"> [Mediolanum] J.H.Humphrey, ''Roman Circuses'', Londra 1986, p.614.</ref> track width: 67/68m;<ref name="Humphrey614"/> the principal visible remains are a tower at the north western corner of the circus;<ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.465193&lon=9.17892&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Milan Roman circus (tower at the north western corner)]. </ref> the main body of the circus lay SSE of this tower. |[[File:Basamento circo.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Mediolanum/> |- id="row-Roma-Flaminius" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Flaminius]] |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r1}}[[Italy]] |{{coord|41.892758|12.477422|scale:2000_region:IT|name=Circus Flaminius, Rome}} |{{Hs|380}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> it is not entirely clear whether this 'structure' was, in fact, a circus or stadium of the form of the others in this list; Wikimapia location;<ref> [Circus Flaminius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8926301&lon=12.4774218&z=17&l=9&m=b&show=/8706019/Circus-Flaminius Wikimapia location: Circus Flaminius, Rome]. </ref> estimates of size are: length 260–500 m,<ref> [Circus Flaminius] [[Circus Flaminius]]. </ref><ref name=Platner> [Circus Flaminius] [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Circus_Flaminius.html Circus Flaminius – Samuel Ball Platner, 1929], via [http://penelope.uchicago.edu/ http://penelope.uchicago.edu/] at the University of Chicago. </ref> width 100m.<ref name=Platner/> |[[File:Circus Flaminius Bartoli 1699.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Maxentius" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus of Maxentius]], a.k.a. Circus of Caracalla |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r2}}[[Italy]] |{{coord|41.854645|N|12.522411|E|type:landmark_region:IT|name=Circus of Maxentius, Rome}} |{{Hs|490}}Visible track length: c490m;<ref name=Maxentius> [Circus of Maxentius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8547308&lon=12.5224078&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Maxentius, Rome]. </ref> visible track width: c80m;<ref name=Maxentius/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; many parts of the structure are visible. |[[File:Roma Appia Antica - Circo di Massenzio Torri.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Circus of Maxentius] [http://www.circusmaximus.us/maxentius.html The Circus | Maxentius] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Maximus" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Maximus]] |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r3}}[[Italy]] |{{coord|41.886016|N|12.485404|E|type:landmark_region:IT|name=Circus_Maximus, Rome}} |{{Hs|621}}Track length: c621m;<ref name="WP_CMaximus"> [Circus Maximus] [[Circus Maximus#Republican era]]. </ref> track width: c150m;<ref name="WP_CMaximus"/> form substantially visible; U-shaped; the space is practically unoccupied by any modern structures; only a few parts of the structure are visible or remain. |[[File:CircusMaximusSO.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Nero" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus of Nero]], a.k.a. Circus of Caligula, or Vatican Circus |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r4}}[[Italy]] |{{coord|41.901638|12.455256|type:landmark_region:IT|name=Circus of Nero, Rome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location just to the south of [[St. Peter's Basilica]] well established, though exact position and orientation unknown; the only surviving remains are the [[Vatican Obelisk|obelisk]] which was brought from Egypt to adorn the spina in 37 AD;<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9015923&lon=12.4541241&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the spina obelisk until 1586)]. </ref> the obelisk was moved to its current location in [[Saint Peter's Square#The obelisk|Saint Peter's Square]] in 1586.<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9022451&lon=12.457273&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the obelisk since 1586)]. </ref> |[[File:Plan of Circus Neronis and St. Peters.gif|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Circus of Nero] [http://www.circusmaximus.us/vatican.html The Circus | Vatican Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Varianus" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Varianus]]; [[:it:Circo Variano]] {{in lang|it}} |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r5}}[[Italy]] |{{coord|41.887353|12.520474|type:landmark_region:IT_scale:2000|name=Circus Varianus, Rome}} |{{Hs|565}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Wikimapia location;<ref> [Circus Varianus] [http://wikimapia.org/#lat=41.8873527&lon=12.5204739&z=15&l=9&m=b&show=/10836307/Circo-Variano-Circus-Varianus Wikimapia location: Circus Varianus, Rome]. </ref> length: 565m;<ref name=Varianus> [Circus Varianus] [[:it:Circo Variano|Circo Variano]] at Italian Wikipedia. </ref> width: 125m.<ref name=Varianus/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Circus Varianus] [http://www.circusmaximus.us/varianus.html The Circus | Varianus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Gadara" |[[Gadara]] |[[Umm Qais]] |{{Hs|Jor-g1}}[[Jordan]] |{{coord|32.656914|35.666857|type:landmark_region:JO_scale:5000|name=Gadara Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a German language archaeological site map of Gadara<ref>[Gadara] [http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg Gadara (Umm Quais) Topographische Bestandkarte 2007 (archaeological site map)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130522190320/http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg |date=2013-05-22 }} from [http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all Research projects | geographical order | Gadara/Umm Qais (Jordanien)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120412211434/http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all |date=2012-04-12 }} at [http://www.dainst.org/en/ Deutsches Archäologisches Institut (DAI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210065630/http://www.dainst.org/en |date=2012-02-10 }}.</ref> indicates a location for what is described as a hippodrome.<ref> [Gadara] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.6569138&lon=35.6668568&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gadara hippodrome]. </ref> | |- id="row-Gerasa" |[[Gerasa]] |[[Jerash]] |{{Hs|Jor-g2}}[[Jordan]] |{{coord|32.273655|N|35.890730|E|type:landmark_region:JO|name=Gerasa Roman circus}} |{{Hs|245}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c245m;<ref name=Gerasa> [Gerasa] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.273655&lon=35.89073&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gerasa Roman circus]. </ref> visible track width: c50m;<ref name=Gerasa/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure still stands. |[[File:Hippodrome-Jerash.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Gerasa] [http://www.circusmaximus.us/gerasa.html The Circus | Gerasa] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Berytus" |[[Berytus|Colonia Iulia Augusta Felix Berytus]]<br /><br />[[Beirut Hippodrome]] |[[Beirut]] |{{Hs|Leb-b}}[[Lebanon]] |{{coord|33.897911|35.499584|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Colonia Iulia Augusta Felix Berytus (Beirut) Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is of the archaeological site of the Beirut Hippodrome as given on Wikimapia;<ref> [Berytus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.8978839&lon=35.4995728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Colonia Iulia Augusta Felix Berytus Roman hippodrome]. </ref> this may, or may not, be the same structure as the circus. | |- id="row-Tyrus" |[[Tyre Hippodrome]] |[[Tyre, Lebanon|Tyre]] |{{Hs|Leb-t}}[[Lebanon]] |{{coord|33.268313|35.209776|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Tyre Roman circus}} |{{Hs|435}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c435m;<ref name=Tyrus> [Tyrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.268313&lon=35.209776&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Tyrus Roman circus]. </ref> visible track width: c80m;<ref name=Tyrus/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure is still visible. |[[File:Al-Bass Arch Site Hippodrome.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Tyrus] [http://www.circusmaximus.us/tyre.html The Circus | Tyre] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Cyrene" |[[Cyrene, Libya|Cyrene]] |[[Shahhat]] |{{Hs|Lib-c}}[[Libya]] |{{coord|32.822221|N|21.864104|E|type:landmark_region:LY|name=Cyrene Roman circus}} |{{Hs|300}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c300m?;<ref name=Cyrene> [Cyrene] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.8227686&lon=21.864177&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cyrene Roman circus]. </ref><ref name=Cyrene-max> [Cyrene] [http://www.circusmaximus.us/cyrene.html The Circus | Circus at Cyrene] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> visible track width: c45m;<ref name=Cyrene/><ref name=Cyrene-max/> form reasonably visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible; sometimes referred to as a hippodrome. |images (may not be oriented to north)<ref name=Cyrene-max/> |- id="row-Leptis" |[[Leptis Magna]] |[[Khoms, Libya|Khoms OR Al Khums]] (c3km) |{{Hs|Lib-l}}[[Libya]] |{{coord|32.633056|N|14.310547|E|type:landmark_region:LY|name=Leptis Magna Roman circus}} |{{Hs|445}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> located both on and parallel to the sea shore; visible track length: c445m;<ref name=Leptis> [Leptis Magna] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.633056&lon=14.310547&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Leptis Magna Roman circus]. </ref> visible track width: c75m;<ref name=Leptis/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; some of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Leptis Magna] [http://www.circusmaximus.us/leptis.html The Circus | Leptis Magna] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Aeminium" |[[Aeminium]] |[[Coimbra]] |{{Hs|Por-a}}[[Portugal]] |{{coord|40.209016|-8.425387|type:city_region:PT_scale:2000|name=Aeminium (Coimbra) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}believed to have existed, but unconfirmed; archaeological information about the Roman town;<ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/Small%20site/ContentDetail.aspx?id=606 Aeminium] at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ Museu Nacional de Machado de Castro] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903062348/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ |date=2011-09-03 }} | [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/default.aspx English Version]. </ref><ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 Aeminium] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120121081105/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 |date=January 21, 2012 }} (in Portuguese), at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/Default.aspx Museu Nacional de Machado de Castro | Mini-Sítios]. </ref> reference to a suggested location for the circus (Praça do Comércio); suggested location.<ref> [Aeminium] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.2089913&lon=-8.4294534&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: suggested location for Aeminium Roman circus]. </ref> | |- id="row-Balsa" |[[Balsa (Roman town)|Balsa]] |[[Tavira Municipality|Tavira]] |{{Hs|Por-b}}[[Portugal]] |{{coord|37.090488|-7.685301|type:landmark_region:PT_scale:2000|name=Balsa (Tavira) Roman circus}} |{{Hs|375}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is approximately that indicated conjecturally, though with considerable certainty, at;<ref name=Balsa> [Balsa] [http://arkeotavira.com/balsa/flash/balsa-topog.swf O Urbanismo de Balsa Romana] (from 8:50; dimensions given at 9:11) at [http://www.arkeotavira.com/ Campo Arqueológico de Tavira]. </ref> that site states "the topographic marks of [the circus] permit a reasonably rigorous survey"; length: c375m;<ref name=Balsa/> width: c80m.<ref name=Balsa/> | |- id="row-Mirobriga" |[[Miróbriga]] |[[Santiago do Cacém]] (c2km) |{{Hs|Por-m}}[[Portugal]] |{{coord|38.002318|N|8.683770|W|type:landmark_region:PT|name=Mirobriga Roman circus}} |{{Hs|330}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> visible track length: c330m;<ref name=Mirobriga> [Miróbriga] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.002318&lon=-8.68377&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Miróbriga Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Mirobriga/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Miróbriga] [http://www.circusmaximus.us/mirobriga.html The Circus | Circus of Mirobriga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Olissipona" |[[Olisipo|Olissipona]] |[[Lisbon]] |{{Hs|Por-o}}[[Portugal]] |{{coord|38.713788|N|9.139192|W|type:landmark_region:PT|name=Olissipona (Lisbon) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}in what is today the '[[Rossio]]'; an account (in Portuguese) of excavations which uncovered a section of the spina of the circus can be found at.<ref> [Olissipona] [https://independent.academia.edu/VitorRafaelSousa/Papers/499441/A_Cronologia_do_Circo_de_Olisipo_a_Terra_Sigillata A Cronologia do Circo de Olisipo] by IPPAR (now [http://www.igespar.pt/en/ IGESPAR]); published as: Revista Portuguesa de Arqueologia. volume 5. número 2. 2002, pp 245–275, "A Cronologia do Circo de Olisipo: a Terra Sigillata", Eurico Sepúlveda and others. </ref> | |- id="row-Sirmium" |[[Sirmium]] |[[Sremska Mitrovica]] |{{Hs|Ser-s}}[[Serbia]] |{{coord|44.967364|19.612151|type:landmark_region:RS_scale:2000|name=Sirmium (Sremska Mitrovica) Roman circus (approx)}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is a close approximation based on information at;<ref name=Sirmium> [Sirmium] [http://www.carskapalata.rs/images/plan.jpg archaeological plan of Roman Sirmium] from [http://www.carskapalata.rs/imperialpalace.html Sirmium Palatium Imperiale] at Carska Palata Sirmium. </ref> length: c450m;<ref name=Sirmium-wiki> [Sirmium] [[Sirmium#Archeological findings]]. </ref> width: c150m;<ref name=Sirmium-wiki/> the structure lies buried some 2–4 m under the current town centre, just to the north of the partially excavated palace; only very small sections have been excavated.<ref name=Sirmium/> | |- id="row-Calagurris" |[[Calagurris]] |[[Calahorra]] |{{Hs|Spa-c1}}[[Spain]] |{{coord|42.304811|N|1.963025|W|type:landmark_region:ES|name=Calagurris (Calahorra) Roman circus}} |{{Hs|325}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the circus lies under the pedestrian thoroughfare 'Paseo Del Mercadal';<ref> [Calagurris] [http://www.ayto-calahorra.es/portal/p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp?seccion=s_fdes_d4_v1.jsp&contenido=133&tipo=6&nivel=1400&layout=p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp&codResi=1&language=es&codMenu=39&codMenuPN=75&codMenuSN=12 Cidade | Turismo | Monumentos | Arqueología Romana] at [http://www.ayto-calahorra.es/ Ayuntamiento de Calahorra] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030531225937/http://www.ayto-calahorra.es/ |date=2003-05-31 }}. </ref> length c300-350m.<ref> [Calagurris] [http://www.wikimapia.org/#lat=42.304811&lon=-1.963025&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Calagurris Roman circus]. </ref> | |- id="row-Caparra" |[[:es:Cáparra|Cáparra]] |[[Capera]] |{{Hs|Spa-c2}}[[Spain]] |{{coord|40.166847|-6.101135|type:city_region:ES|name=Cáparra (Capera) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location, from Wikimapia<ref> [Cáparra] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.166847&lon=-6.101135&z=12&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cáparra Roman circus]. </ref> and Spanish Wikipedia<ref> [Cáparra] [[:es:Cáparra|Cáparra]] at Spanish Wikipedia. </ref> is of the ruins of the Roman city only; there is no indication of the location of the circus. | |- id="row-Corduba" |Corduba |[[Córdoba, Spain|Córdoba]] |{{Hs|Spa-c3}}[[Spain]] |{{coord|37.885079|-4.772803|type:landmark_region:ES|name=Corduba (Córdoba) Roman circus}} |{{Hs|370}}location from Wikimapia and others;<ref name=Corduba> [Corduba] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8850788&lon=-4.7728032&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corduba Roman circus]. </ref><ref name=artenCorduba> [Corduba] [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html Cordoba Roman circus] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830151806/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html |date=2012-08-30 }} at [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html Artencordoba.com | Roman Córdoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120128170147/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html |date=2012-01-28 }} (see also: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html plan of Roman Cordoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120826223855/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html |date=2012-08-26 }}; and: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/img/PLANS/PLAN_CIRCUS_LOCATION.jpg detailed location map of the circus]{{dead link|date=February 2018|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}). </ref> length: c370m;<ref name=Corduba/><ref name=artenCorduba/> entirely buried under the existing city centre; virtually no remains visible. | |- id="row-Emerita Augusta" |[[Emerita Augusta]]<br /><br />[[Circus Maximus (Mérida)]] |[[Mérida (Spain)|Mérida]] |{{Hs|Spa-e}}[[Spain]] |{{coord|38.920037|-6.332116|type:landmark_region:ES|name=Emerita Augusta (Mérida) Roman circus}} |{{Hs|400}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c400m;<ref name=Merida> [Emerita Augusta] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.9200372&lon=-6.3321161&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Emerita Augusta Roman circus]. </ref> visible track width: c85m;<ref name=Merida/> form clearly visible; U-shaped but without the distinctive slanted 'flat' carceres end seen in many other circuses; instead the 'flat' end is slightly rounded; the space is unoccupied by any modern structures; much of the structure is still visible. |[[File:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Emerita Augusta] [http://www.circusmaximus.us/merida.html The Circus | Emerita Augusta ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Italica" |[[Italica]] |[[Santiponce]] |{{Hs|Spa-s1}}[[Spain]] |{{coord|37.43856|-6.039444|type:city_region:ES|name=Italica (Santiponce) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> very approximate location;<ref> [Italica] [https://archive.today/20130201140104/http://www.roman-sites.com/spain/italica/italica.htm Roman sites by list | Spain | Italica] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies under the centre of the existing old town of Santiponce; nothing is visible; note that the very large amphitheatre at Italica is sometimes referred to as a circus. | |- id="row-Saguntum" |[[Saguntum]] |[[Sagunto]] |{{Hs|Spa-s2}}[[Spain]] |{{coord|39.681644|-0.276675|type:landmark_region:ES|name=Saguntum (Sagunto) Roman circus}} |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location of the circus has been confirmed by the excavation, and preservation, of a gate to the circus;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6816444&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus]. </ref><ref> [Saguntum] [https://archive.today/20130201112406/http://www.roman-sites.com/spain/sagunto/sagunto.htm Roman sites by list | Spain | Sagunto] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies buried under the existing town; only the gate is visible;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6810788&lon=-0.2755728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus (excavated gate)]. </ref> length: c350m;<ref name=Saguntum> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6821893&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9&show=/11959728/es/Planta-del-circo-romano-de-Sagunto Wikimapia location: Saguntum Roman circus] (information, including dimensions, in Spanish). </ref> width: c73m.<ref name=Saguntum/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Saguntum] [http://www.circusmaximus.us/segunto.html The Circus | Segunto] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Tarraco" |[[Tarraco]] |[[Tarragona]] |{{Hs|Spa-t1}}[[Spain]] |{{coord|41.116963|1.255832|type:landmark_region:ES|name=Tarraco (Tarragona) Roman circus}} |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> most of the circus lies buried under the existing town; a substantial part of the curved eastern end, and part of the south-western side, are visible; track length: c290m;<ref name=Tarraco> [Tarraco] [http://www.spanisharts.com/arquitectura/imagenes/roma/i_tarragona_circo.html Roman Art | Public Spectacles architecture | Circus of Tarraco in Tarragona | Roman Circus of Tarraco, at Tarragona] at [http://www.spanisharts.com/ SpanishArts.com]. </ref> track width: c75m.<ref name=Tarraco/> |[[File:Roman circus of Tarraco 01.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Tarraco] [http://www.circusmaximus.us/tarragona.html The Circus | Tarragona] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Toletum" |[[Toletum]] |[[Toledo, Spain|Toledo]] |{{Hs|Spa-t2}}[[Spain]] |{{coord|39.863689|N|4.029978|W|type:landmark_region:ES|name=Toletum (Toledo) Roman circus}} |{{Hs|430}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> between a third and a half of the circus, including the round end, is partially visible; the remainder of the circus, has either been obliterated, or lies under modern constructions; suggested length: c430m;<ref name=Toletum> [Toletum] [http://www.circusmaximus.us/toledo.html The Circus | Toledo ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8631408&lon=-4.0305877&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Toletum Roman circus]. </ref> visible width: c75m.<ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8644193&lon=-4.029032&z=19&l=9&m=b Wikimapia location: Toletum Roman circus (curved end)]. </ref> |[[File:Circo Romano Toledo 2.JPG|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Toletum/> |- id="row-Zafra" | |[[Zafra]] |{{Hs|Spa-z}}[[Spain]] |{{coord|38.423701|-6.416107|type:city_region:ES_scale:20000|name=Zafra town (not the circus; historic nucleus of town)}} (not the circus; historic nucleus of town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> there appears to be significant uncertainty about the status, and even name, of Zafra in the Roman era;<ref name=Zafra> [Zafra] [[Zafra#Roman era]] (article accessed: 2012-03-01). </ref> the town appears to have no significant Roman remains other than those of some 20 Roman villas in the surrounding area;<ref name=Zafra/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Trajana_Bostra" |[[Nova Trajana Bostra]] |[[Bosra|Bosra Eski Sham OR Busra Eski Şam OR Busra ash-Sham]] |{{Hs|Syr-b}}[[Syria]] |{{coord|32.5149|N|36.4799|E|type:landmark_region:SY|name=Nova Trajana Bostra (Bosra Eski Sham or Busra Eski Şam or Busra ash-Sham) Roman circus}} |{{Hs|430}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> French maps of Roman Bosra showing the location of the circus (or hippodrome);<ref> [Bostra] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100873 Plan de l'Ancienne Ville de Bosra montrant l'emplacement de tous les monuments connus. B&W, 37 x 25 cm, scale by approximation ~ 1:6,100. Shows in red the boundaries of the site] at [https://whc.unesco.org/en/list/22/documents/ UNESCO | Ancient City of Bosra]. </ref><ref> [Bostra] [https://archive.today/20130129094004/http://www.mouhassan.com/bosra/images/map.JPG Plan de Bosra] (circus identified as a hippodrome) from [https://archive.today/20130129073443/http://www.mouhassan.com/bosra/pages/plan-of-city.htm In-Depth History | Plan of the City | Plan of the City] at [https://archive.today/20130129121156/http://www.mouhassan.com/bosra/en.htm Bosracity.com | English]. </ref> visible track length: c430m;<ref name=Bosra> [Bostra] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.514774&lon=36.4799953&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nova Trajana Bostra Roman circus]. </ref> visible track width: c110m;<ref name=Bosra/> form clearly visible; U-shaped; the space is virtually unoccupied by any modern structures; much of the structure still stands. |images (may not be oriented to north)<ref> [Bostra] [http://www.circusmaximus.us/bostra.html The Circus | Bostra] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Mare" |[[Laodicea ad Mare]] |[[Latakia]] |{{Hs|Syr-l}}[[Syria]] |{{coord|35.519688|35.775046|type:city_region:SY|name=Laodicea ad Mare (Latakia) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (not the circus; historic nucleus of the town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Abthugni" |[[Abthugni]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map> [Abthugni]+[Commodum (as: Mun. Aur. Comm.)] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/B0000018/B18-F-p343.TIF map] from [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Libri/b0000018.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Bibliografie | B0000018 | Pflaum H. G., Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique]; The full article and map can be found from: [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/author/auteur_antaf_61 Pflaum H. G., "Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique" - in Antiquités africaines, 4, 1970. pp. 75-118.] (the full map is on the last page; a high resolution version of the complete map may be obtained by using the scaling facilities of the site to enlarge the map, and then saving the resulting image). </ref><ref> [Abthugni] [http://press.princeton.edu/titles/6773.html Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Edited by Richard J. A. Talbert], Map 32 Carthago; textual directory to map available from: [http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP | BATL032_.PDF] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130507083500/http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP |date=2013-05-07 }} (reference to Abthugni and Henchir-es-Souar on directory page 494 (PDF page 2)). </ref> |[[Henchir Souar]] OR [[Henchir Esch Schorr]] OR [[Henchir es Souar]] |{{Hs|Tun-a}}[[Tunisia]] |{{coord|36.197695|10.008889|type:landmark_region:TN_scale:5000|name= Abthugni (Henchir Souar) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}}<ref name=Souar> [Abthugni] [http://geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-1030629&fid=6142&c=tunisia Hennchir Kasbat es Souar: Tunisia], SOURCE: National Geospatial-Intelligence Agency, Bethesda, MD, USA. </ref> (not the circus; nucleus of the Roman town). |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> coordinates of place;<ref name=Souar/> location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215> [Abthugni (as: 'Ruins' at ref: NJ 32-15/510322)]+[Commodum (as: 'Henchir Boucha (ruins)' at ref: NJ 32-15/498358)] on map: [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/txu-oclc-224045187-nj32-15.jpg NJ 32-15 Tunis, Tunisia] from [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/ Perry–Castañeda Library Map Collection | Tunisia Maps | Algeria, Morocco and Tunisia, Joint Operations Graphic 1:250,000]. </ref> (ref: NJ&nbsp;32-15/510322); references to Henchir Souar;<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/toponimi%20-Tunisia/DECRETS/ZAGHOUAN.htm ZAGHOUAN] (search for 'A00030'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Siti complessi e monumenti] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/MONUMENT/DECRETS/gouvernorats.htm Gestion du patrimoine culturel de la Tunisie - Liste des monuments et décrets par gouvernorat] (search for 'Zaghouan'). </ref><ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/B0001014/1912-03-13b.jpg Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330), page 2] (search for 'Henchir Souar'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Decreti di protezione] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/LISTDECR.htm Liste Decrets] (search for '14, Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)') | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/1912_13mars.html Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)]. </ref> aerial photograph of place<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00030_82TU208-250n42.jpg aerial photograph] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Fonti documentarie | Foto aeree ] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES] (search for 'Henchir Souar, A00030'). </ref> confirms coordinates reference; topographic features on aerial photograph match with;<ref> [Abthugni] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.1981486&lon=10.0078797&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Henchir Souar]. </ref> no online circus-specific information found. | |- id="row-Carthago" |[[Carthago]]<br /><br />[[Circus of Carthage]] |[[Carthage]] |{{Hs|Tun-c1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.850222|10.315239|type:landmark_region:TN|name=Carthago (Carthage) Roman circus}}<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|500}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Carthago-max> [Carthago] [http://www.circusmaximus.us/carthage.html The Circus | Carthage Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> length: c500m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago> [Carthago] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.850222&lon=10.315239&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Carthago Roman circus]. </ref> width: c90m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago/> U-shaped; very little remains visible; partly occupied by modern constructions. |[[File:Tunis Carthage Cirque 2.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Carthago-max/> |- id="row-Aurelium Commodum" |Commodum OR [[Municipium Aurelium Commodum]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map/><ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113/> |[[Henchir Bou Cha]] or Henchir Fraxine |{{Hs|Tun-c2}}[[Tunisia]] |{{coord|36.532221|9.884513|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Aurelium Commodum (Henchir Bou Cha) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> archaeological document of Tunisian government<ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113> [Commodum] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/pdf/Fr/028BirMcherguaFr.pdf site no. 028.113, Henchir Fraxine/Henchir Bou Cha (anc. Municipium Aurelium Commodum)] (doc page: 98; PDF page: 99)(gives UTM coordinates: 358,900N; 498,350E = approx: 36 deg 32' N, 9 deg 53' E) from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | Bir Mcherga 028] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/028_fr.htm Cahier BIR MCHERGA 028]. {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}; location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215/> (ref: NJ&nbsp;32-15/498358); no online circus-specific information found. | |- id="row-Hadrumetum" |[[Hadrumetum]] OR Colonia Concordia Ulpia Trajana Augusta Frugifera Hadrumetina |[[Sousse]] |{{Hs|Tun-h}}[[Tunisia]] |{{coord|35.829783|10.624434|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Hadrumentum (Sousse) Roman circus (probable location)}} (probable location) |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> probable location<ref> [Hadrumetum] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.8297832&lon=10.6244338&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Sousse Roman circus (probable location)]. </ref> based on information in 1903 documents<ref name=Sousse-INP-Sousse_Archaeological_Bulletin> [Hadrumetum] [http://www.inp.rnrt.tn/periodiques/bultin_archeo_sousse.pdf Sousse Archaeological Bulletin] (especially PDF pages: 16, 17, 19, 204, 239, 410) "SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DE SOUSSE, Assemblée générale du 29 Février 1903, Extraits des procès-verbaux des réunions." etc., from [http://www.inp.rnrt.tn/ ''Institut National du Patrimoine Tunisie'' / National Heritage Institute (INP) | Digital Library | Sousse Archaeological Bulletin] (near bottom of page). {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}, reinforced by an undated aerial photograph;<ref name=Sousse-DocArtis-air-photo> [Hadrumetum] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00219_88TU829-250n23.jpg aerial photograph of Sousse] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Fonti documentarie | Foto aeree] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES | Sousse ville. | A00219]. </ref> visible length (as measured on Wikimapia based on cross-reference with aerial photograph): c350m or greater. | |- id="row-Thugga" |[[Thugga]] OR Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga<ref> [Thugga] [[Dougga#Dougga's "liberty"]]. </ref> |[[Dougga]] |{{Hs|Tun-t1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.4265|N|9.2161|E|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga (Dougga) Roman circus (approximate location)}} (approximate location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> approximate location,<ref> [Thugga] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.4265&lon=9.2161&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thugga Roman circus] (approximate location). </ref> on the north western edge of town, suggested (though not explicitly identified) on plan,<ref> [Thugga] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100870 Délimitation du site culturel de Dougga. A3. Scale by calculation ~ 1: 6,250. Shows boundaries and buffer zone of the World Heritage property] from [https://whc.unesco.org/en/list/794/multiple=1&unique_number=938 UNESCO – Culture – World Heritage Centre – The List – World Heritage List – Dougga / Thugga – Maps]. </ref> and plan;<ref> [Thugga] [https://dainst.academia.edu/PhilippvonRummel/Papers/690683/THE_GERMAN-TUNISIAN_PROJECT_AT_DOUGGA_FIRST_RESULTS_OF_THE_EXCAVATIONS_SOUTH_OF_THE_MAISON_DU_TRIFOLIUM THE GERMAN-TUNISIAN PROJECT AT DOUGGA FIRST RESULTS OF THE EXCAVATIONS SOUTH OF THE MAISON DU TRIFOLIUM] (page 47). </ref> various lengths are referenced: c175m,<ref> [Thugga] [http://www.planetware.com/tourist-attractions-/dougga-tun-sl-dg.htm PlanetWare.com > Africa and the Middle East > Tunisia > Tunisia Tourist Attractions > Dougga Tourist Attractions | Circus]. </ref> 393m;<ref> [Thugga] [[Dougga#Circus]]. </ref> the site is open agricultural land with no subsequent occupation. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thugga] [http://www.circusmaximus.us/dougga.html The Circus | Dougga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Thysdrus" |[[Thysdrus]] |[[El Djem]] |{{Hs|Tun-t2}}[[Tunisia]] |{{coord|35.301944|N|10.693480|E|type:landmark_region:TN|name=Thysdrus (El Djem) Roman circus}} |{{Hs|500}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c500m;<ref name=Thysdrus> [Thysdrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.301944&lon=10.69348&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thysdrus Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Thysdrus/> form lightly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thysdrus] [http://www.circusmaximus.us/eldjem.html The Circus | El Djem] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Utica" |[[Utica, Tunisia|Utica]] |near [[Zana, Tunisia|Zana]] |{{Hs|Tun-u}}[[Tunisia]] |{{coord|37.051230|N|10.063141|E|type:landmark_region:TN|name=Utica Roman circus (probable location)}} (probable location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Tunisian archaeological site number: 007.157 (Utique; Henchir Bechateur; UTIKA);<ref> [Utica] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/ipamed_007_fr.htm Cahier Ghar el Melh (NO-SO)] from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | 007 Ghar el Melh]. </ref> reference to circus;<ref> [Utica] [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects/utica-tunisia Utica, Tunisia] at [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects British School at Rome – Accademia Britannica di Archeologia, Storia e Belle Arti – Research – Archaeology – Geophysics – Geophysics Projects] (search for 'Utica, Tunisia'). </ref> uncorroborated location;<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0510586&lon=10.0606656&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (uncorroborated). </ref> more probable location<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0512213&lon=10.0634336&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (probable). </ref> as indicated by the maps in<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final> [Utica] [https://www.scribd.com/doc/49542246/Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final 'Survey and Excavation at Utica 2010'] by Nabil Kallala, Elizabeth Fentress, Josephine Quinn, Andrew Wilson (maps on pages 11 and 12). </ref> confirms the given location; approximate length measured from the maps in:<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final/> 280-300m. | |- id="row-Antioch" |[[Antioch]]<br /><br />[[Circus of Antioch]] |[[Antakya]] |{{Hs|Tur-a1}}[[Turkey]] |{{coord|36.225754|36.171885|type:landmark_region:TR_scale:2000|name=Antioch (Antakya) Roman circus}} |{{Hs|490}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location (from 1930s aerial photograph);<ref name=Antioch-max> [Antioch] [http://www.circusmaximus.us/antioch.html The Circus | Antioch] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> map<ref> [Antioch] map [http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg Ancient City of Antioch] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20051230011733/http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg |date=December 30, 2005 }} from a past exhibition at the [http://www.clevelandart.org/ Cleveland Museum of Art]. </ref> of ancient Antioch<ref> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2069532&lon=36.1746311&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: ancient city of Antioch]. </ref> showing the circus as a hippodrome; length: c490m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2258145&lon=36.1718738&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antioch Roman hippodrome]. </ref> width: c90m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch/> very little visible today; is more visible in a 1930s aerial photograph;<ref name=Antioch-max/> lightly over-built by modern structures and occupations. |images (may not be oriented to north)<ref name=Antioch-max/> |- id="row-Aphrodisias" |[[Aphrodisias]] |[[Aphrodisias]] |{{Hs|Tur-a2}}[[Turkey]] |{{coord|37.712543|28.721985|type:landmark_region:TR|name=Aphrodisias Roman stadium or hippodrome}} |{{Hs|220}}Double-U-shaped; very substantially preserved; significantly smaller than other circuses; may be considered a stadium or hippodrome rather than a circus; visible track length: c220m;<ref name=Aphrodisias> [Aphrodisias] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.7125432&lon=28.7219846&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aphrodisias Roman circus/hippodrome/stadium]. </ref> visible track width: 35m.<ref name=Aphrodisias/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Aphrodisias] [http://www.circusmaximus.us/Aphrodisia.html The Circus | Aphrodisia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Byzantium" |[[Byzantium]]<br /><br />[[Hippodrome of Constantinople]] |[[Istanbul]] |{{Hs|Tur-b}}[[Turkey]] |{{coord|41.006548|N|28.975961|E|type:landmark_region:TR|name=Byzantium}} |{{Hs|450}}Built under [[Septimius Severus]]; estimated length: c450m;<ref name=Byzantium-dims> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#History and use]]. </ref> estimated width: c130m;<ref name=Byzantium-dims/> other than some monuments from the spina, virtually none of the structure is visible today; it is believed much of the structure may lie buried some 2m below the current surface.<ref name=Byzantium-today> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#The Hippodrome today]]. </ref> |[[File:Hippodrome of Constantinople 1.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Byzantium] [http://www.circusmaximus.us/constantin.html The Circus | Constantinople] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Lycus" |[[Laodicea on the Lycus]] |[[Denizli]] (c6km) |{{Hs|Tur-l}}[[Turkey]] |{{coord|37.831074|N|29.104478|E|type:landmark_region:TR|name=Laodicea Roman stadium}} |{{Hs|250}}referred to as a stadium; double U-shaped and small; visible track length: c250m;<ref name=Laodicea_Lycus> [Laodicea on the Lycus] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8313251&lon=29.1045174&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Laodicea on the Lycus Roman stadium or circus]. </ref> visible track width: c40m;<ref name=Laodicea_Lycus/> form clearly visible; no visible spina; unoccupied by any subsequent construction. | |- id="row-Nicomedia" |[[Nicomedia]] |[[İzmit]] |{{Hs|Tur-n}}[[Turkey]] |{{coord|40.766754|29.920744|type:city_region:TR_scale:10000|name=Nicomedia (İzmit) Roman town (not the circus; historic nucleus of İzmit)}} (not the circus; historic nucleus of İzmit) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> general information on the archaeological remains of Nicomedia;<ref> [Nicomedia] [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0006%3Aalphabetic+letter%3DN%3Aentry+group%3D2%3Aentry%3Dnicomedia The Princeton Encyclopedia of Classical Sites | NICOMEDIA NW Turkey] at [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collections Perseus Digital Library | Collections/Texts] | [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman Perseus Collection | Greek and Roman Materials] (search for 'The Princeton Encyclopedia of Classical Sites'). </ref><ref> [Nicomedia] [https://www.facebook.com/41kocaeli41?v=info KocaeLi] - information on historical remains at Izmit (ancient Nicomedia). </ref> Kocaeli municipal history,<ref> [Nicomedia] [http://www.kocaeli.bel.tr/Content.aspx?ContentID=20158&CategoryID=318 Kocaeli Metropolitan Municipality | History of Kocaeli]. </ref> including a 19th-century map showing the location of the historic nucleus of the city (through history Kocaeli has been named successively: Olbia, Astakos, Nicomedia, Iznikmid, and Izmid or Izmit); no online circus-specific information found. | |- |} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat|Ancient Roman circuses}} * Roland Auget: ''Crueldad y civilización: los juegos romanos'' (''Cruauté et civilisation: les jeux romains'', 1995). ** [https://web.archive.org/web/20140621132909/http://germanicus.com.ar/Los_juegos_romanos/index.htm Texto español]. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espectáculos]] [[Categoría:Roma antiga]] [[Categoría:Arquitectura da Roma antiga]] [[Categoría:Tipos de edificios e estruturas]] [[Categoría:Circo]] q1dgc7c2op20hamu7k0ef8mfpbirtpk 6166381 6166380 2022-08-24T17:36:10Z Fendetestas 45576 /* Lista de circos romanos */ wikitext text/x-wiki {{non galego|data=agosto de 2022}} {{Outros homónimos|Circo (homónimos)}} [[Ficheiro:Circuspainting.jpg|miniatura|300px|''[[Carreira de carros]]'' por [[Albert Kuhn]] ([[1913]]).]] O '''circo''' é o lugar onde os [[Imperio romano|romanos]] realizaban [[espectáculo]]s, con [[bancadas|chanzos]] para os espectadores<ref>{{DRAG|circo}}</ref>. Foi unha das instalaciones máis importantes das cidades romanas. Xunto co [[Teatro romano|teatro]] e mailo [[anfiteatro]], forma a tríade de grandes instalacións destinadas a divertir o pobo. Inspirado nos [[hipódromo]]s e [[estadio]]s gregos, porén de medidas moito maiores ca estes, o circo romano estaba destinado a carreiras, espectáculos, e representacións, que conmemoraban os acontecementos do Imperio. O circo romano é un recinto moi alongado con remates circulares nos extremos, tendo globalmente unha forma [[oval]]. No centro, arrodeada de bancadas xeralmente en pedra, estaba a [[arena]] (en latín ''hārēna''), moi alongada e partida en dous pola [[espiña (arquitectura)|espiña]] (en latín ''spina''), un valado baixo e illado coroado de [[obelisco]]s, [[estatua]]s e outros enfeites semellantes. A espiña formaba sobre a arena dúas vías por onde corrían as [[biga]]s e [[cuadriga]]s. En cada un dos extremos da espiña había un [[piar]] cónico denominado ''meta'' (en latín ''meta''). Os contadores de voltas adoitaban ser ovos de pedra ou estatuetas de [[golfiño]]s. == Circos romanos en Italia == === Estadio de [[Domiciano]] === {{AP|Estadio de Domiciano }} Construído en [[Roma]], máis ca un circo é un estadio moi semellante aos gregos. Na actualidade o monumento quedou baixo o subsolo da actual [[Praza Navona]]. Poden ollarse restos baixo un dos edificios lindeiros daquela. == Circos romanos en Hispania == === Circo romano de Sagunt === === Circo romano de Mérida === {{AP|Circo romano de Mérida}} [[Ficheiro:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|miniatura|O [[Circo romano de Mérida]].]] O circo romano de Augusta Emerita tiña uns 440&nbsp;[[metro|m]] de lonxitude e 115&nbsp;m de largura, era o maior dos edificios dedicados a espectáculos da cidade e, xunto co anfiteatro, era o que gozaba dos favores dun público máis dado a emocións lúdicas fortes que a cultas obras teatrais. Por mor das súas grandes dimensións atopábase fóra do recinto amurallado, par da estrada que ligaba Emerita con Corduba ([[Córdoba, España|Córdoba]]) e Toletum ([[Toledo]]). Na actualidade existe un centro de interpretación xunto ao monumento e este é totalmente visitábel. Tiña unha capacidade duns 30.000 espectadores distribuídos nunhas [[bancadas]] coa xa clásica división en tres caveas, marcada polas diferentes procedencias sociais dos seus ocupantes. Data das primeiras décadas do [[século I]] d. C. O recinto posúe unha arena central onde se efectuaban as competicións. En medio desta, encóntrase a ''spina'' dunha lonxitude de 223&nbsp;m e unha largura de 8,5&nbsp;m que no seu día estivo decorada con [[monólito]]s e outros motivos. Un dos espectáculos favoritos eran as corridas de bigas (dous cabalos e un carro) e cuadrigas (catro cabalos e un carro). Os condutores dos carros, chamados de [[auriga]]s, eran personaxes moi populares; algúns ficaron inmortalizados en pinturas e mosaicos. === Circo romano de Tarraco === {{AP|Circo romano de Tarraco}} Construído a finais do [[séculoo I]] d. C., seguramente en tempos do emperador [[Domiciano]], tiña capacidade para 25.000 persoas e se mantivo activo até o [[século V]]. O circo orixinal tiña aproximadamente 117&nbsp;m de largo por 340&nbsp;m de longo; a arena ou pista tiña 74&nbsp;m de largo. Consérvanse restos dos chanzos en dúas bancadas; téñese identificado tamén unha das bancadas reservadas ás autoridades da cidade e a provincia Tarraconense. Atopáronse dúas lousas sepulcrais de aurigas do circo, as dúas escritas en verso. Na actualidade é parcialmente visitábel xa que parte ficou inmersa na estrutura urbana de Tarragona. === Circo romano de Calahorra === O circo romano de [[Calahorra]] está "fosilizado" no ''Paseo del Mercadal''. Ao final do mesmo atópanse algúns restos, poucos, do que foi o circo; un muro romano de [[cachotaría]] e un desaugadoiro. Preto, nos xardíns de Era Alta encontramos un resto de condución da auga do circo romano. === Circo romano de Toledo === Construído no [[século I]], o circo de [[Toledo]] tiña unha capacidade para aproximadamente 13.000 espectadores. Deixouse de utilizar cando se perdeu a cidade canda a dominación islámica e mudéxar, cando pasou a ser unha [[necrópole]] (entre os séculos IX e XV). === Circo romano de [[Segóbriga]] === De características semellantes ás do Circo romano de Toledo, non se posúe moita información, pois actualmente se encontra en estado de escavación e/ou posta en valor. Seica quedou inacabado.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/419653/circo/segobriga/inacabado/ As escavacións determinan que o circo romano de Segóbriga non chegou a se rematar]</ref> === Circo romano de [[Alhambra, Cidade Real]] === Descubriuse e escavouse na execución dunha estrada a dita vila. Hoxe en día está soterrado baixo o trazado da estrada N-430 sen que haxa expectativas dunha futura recuperación.<ref>[http://www.turismocastillalamancha.com/arte-cultura/museos/ciudad-real/museo-arqueologico-de-alhambra/ Museo Arqueolóxico de Alhambra]</ref> ==Lista de circos romanos== {{GeoGroupTemplate|section=Lista de circos romanos}} Salvo que se indique o contrario, as coordenadas da seguinte lista son dun punto que se atopa dentro do espazo dun circo. Para os restantes circos (aqueles dos que se descoñece a localización detallada) o punto é para unha localización dentro do espazo do núcleo histórico da vila asociada, ou para unha localización dentro do xacemento arqueolóxico asociado. Estes puntos probablemente estean a menos de 1,5 quilómetros do lugar do circo, xa que un circo estivo case sempre a esta distancia da súa cidade asociada. {| class="wikitable sortable" |- valign=top !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome romano)<br />Ligazón a un artigo de circo detallado !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome actual) !width="10%" valign="middle"|País !width="12%" valign="middle"|Coordenadas !width="40%" valign="middle"|Notas<br />Referencias<br />(ordena segundo a lonxitude e a precisión da localización) <!-- Modelos utilizados para ordenar: {{Hs|000(location_unknown)}} {{Hs|001(hypothesised_location)}} {{Hs|002(approximate_location)}} {{Hs|xxx}} (best length) --> !width="4%" valign="middle"|Imaxes |- id="row-Auzia" |[[Auzia]]<ref name=Auzia> [Auzia] [http://forum.e-dz.com/topic/4094-names-of-cities-in-algerie-in-ad-138-roman-times-and-names-now/ Names of cities in Algerie in (A.D. 138) Roman times and names now] from [http://forum.e-dz.com/ E-DZ Community | Education & Learning] | [http://forum.e-dz.com/forum/4-algerian-history-culture-art-law-politics/ Algerian History, Culture, Art, Law, Politics] (order by start date; start date: 21 Dec 2008). </ref> |[[Sour El-Ghozlane]] (= pre-independencia [[Aumale, Alxeria|Aumale]])<ref name=Auzia/> |{{Hs|Alg-a}}[[Alxeria]] |{{coord|36.14799|3.690924|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Auzia (Sour El-Ghozlane) (non so circo; núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"> John H. Humphrey: ''Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing''. University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1986, {{ISBN|0-520-04921-7}}. </ref> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Claudia_Caesarea" |[[Colonia Claudia Caesarea]] |[[Cherchell]] |{{Hs|Alg-c}}[[Alxeria]] |{{coord|36.601412|2.184702|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Colonia Claudia Caesarea (Cherchell) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada;<ref name=Cherchel> [Cherchell] [http://www.circusmaximus.us/cherchel.html The Circus | Cherchel] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> nin a forma nin ningunha estrutura orixinal son visibles. |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Cherchel/> |- id="row-Saldae" |[[Saldae]] |[[Béjaïa]] |{{Hs|Alg-s1}}[[Alxeria]] |{{coord|36.755068|5.083765|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Saldae (Béjaïa) (non do circo, núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Sitifis" |[[Setifis]] |[[Sétif]] |{{Hs|Alg-s2}}[[Alxeria]] |{{coord|36.197105|5.405214|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Sitifis Colonia (Sétif) Roman circus}} |{{Hs|450}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada confirmada por fotografías aéreas antigas (o 90 % do circo esta edificado agora);<ref name=Setif> [Setif] [http://www.circusmaximus.us/setif.html The Circus| Circo en Setif] en [http://www.circusmaximus.us/circusmaximus.us]. </ref> só queda visible o extremo sur, curvo, en forma de U; lonxitude aproximada (anteriormente visible) da vía: c450m;<ref name=Setif/> ancho aproximado (antes visible) da vía: c70m.<ref name=Setif/> |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Setif/> |- id="row-Philippopolis (Tracia)" |[[Philippopolis (Tracia)]]<br /><br />[[Estadio romano de Plovdiv]] |[[Plovdiv]] |{{Hs|Bul-p}}[[Bulgaria]] |{{coord|42.147477|N|24.748068|E|type:landmark_region:BG|name=Trimontium (Plovdiv) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Neste momento só é visible unha pequena parte ben conservada do extremo norte; c95% da estrutura está soterrada baixo a actual rúa principal; lonxitude da pista c250m;<ref name=Plovdiv> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/?p=102&l=2 The ancient stadium of Philippopolis Track]. </ref> track width c32m;<ref name=Plovdiv/> o pequeno tamaño da estrutura suxire que, de feito, é máis correcto consideralo un estadio; esta é a vista tomada polo sitio principal na estrutura <ref> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/ O antigo estadio de Philippopolis]. </ref> |[[Ficheiro:Miniature of the Ancient Stadium.jpg|center|150px]] |- id="row-Alexandria" |[[Alexandría]] |[[Alexandría]] |{{Hs|Egy-a1}}[[Exipto]] |{{coord|31.182489|29.896417|type:city_region:EG_scale:50000|name=Cidade romana de Alexandria (núcleo aproximado da cidade; centrada no Piar de Pompeio)}} (non do circo, núcleo aproximado da cidade romana; centrado no Pilar de Pompeio) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Antinopolis" |[[Antinoópolis]] |[[Mallawi]] (c10km) |{{Hs|Egy-a2}}[[Exipto]] |{{coord|27.810092|30.885503|type:landmark_region:EG|name=Antinopolis Roman circus}} |{{Hs|325}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude da pista visible: 300–350 m,<ref name=Antinopolis> [Antinopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=27.810092&lon=30.885503&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antinopolis]. </ref> ancho de vía visible: c45m,<ref name=Antinopolis/> en forma de U; os cárceres están c50 m máis aló dos extremos da bancada ascendente no extremo aberto suroeste, claramente visible e sen obstáculos. | |- id="row-Oxyrhynchus" |[[Oxyrhynchus]] |[[Beni Mazar]] (c15km) |{{Hs|Egy-o}}[[Exipto]] |{{coord|28.535969|30.655336|type:landmark_region:EG|name=Oxyrhynchus (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana)}} (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Camulodunum" |[[Camulodunum]] |[[Colchester]] |{{Hs|Eng-c}}[[Inglaterra]] |{{coord|51.883604|0.898175|type:landmark_region:GB_scale:10000|name=Camulodunum (Colchester) Roman circus}} |{{Hs|450}}location information;<ref>[Camulodunum] [http://www.camulos.com/circus/circus1.htm THE ROMAN CIRCUS VICTRICENSIS IN COLCHESTER] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130207123328/http://www.camulos.com/circus/circus1.htm |date=2013-02-07 }}.</ref> Información arqueolóxica,<ref> [Camulodunum] [http://www.thecolchesterarchaeologist.co.uk/ Colchester Archaeological Trust]. </ref> información arqueolóxica oficial,<ref name=Camulodunum> [Camulodunum] [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/uep/custom_pages/monument_detail.asp?content_page_id=68&previous_page_id=48&monument_id=1038871 Roman Circus 200 m south of Abbey House], EHER/SMR Number 46327 at [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/ Unlocking Essex's Past website] from [http://www.essex.gov.uk/Activities/Heritage/Pages/Heritage.aspx Heritage Conservation at Essex County Council]. </ref> longo: c450m;<ref name=Camulodunum/> largo: c75m.<ref name=Camulodunum/> | |- id="row-Arelate" |[[Arelate]]<br />(Colonia Iulia Paterna Arelatensium Sextanorum) |[[Arles]] |{{Hs|Fra-a}}[[Francia]] |{{coord|43.6734|N|4.61855|E|type:landmark_region:FR|name=Arelate (Arles) Roman circus}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> official archaeological information;<ref> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 Cirque romain] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081126130321/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 |date=2008-11-26 }} {{in lang|fr}}, en [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> c40% do extremo suroeste curvo é mínimamente visible; a estrutura restante sitúase ao nordeste baixo un cruzamento de estradas e vivendas; lonxitude: c450m,<ref name=Arelate> [Arelate] [http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles Cirque romain d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502060013/http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles |date=2012-05-02 }} at [http://www.arlestourisme.com/home.html Arles Office de Tourisme | Visit | Places to visit] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120312013911/http://www.arlestourisme.com/home.html |date=2012-03-12 }}. </ref><ref name=Arelate-arch-desc> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 Cirque romain | Description] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185843/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 |date=2012-02-29 }} {{in lang|fr}}, at [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> largo c101m,<ref name=Arelate/><ref name=Arelate-arch-desc/> largo de pista visible: c80m.<ref> [Arelate] [http://www.wikimapia.org/#lat=43.6734&lon=4.61855&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Arelate]. </ref> |[[Ficheiro:Arles, cirque romain5.JPG|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Arelate] [http://www.circusmaximus.us/arles.html The Circus | Arles] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Lugdunum" |[[Lugdunum]] |[[Lyon]] |{{Hs|Fra-l}}[[Francia]] |{{coord|45.757314|4.815188|type:landmark_region:FR_scale:4000|name=Lugdunum (Lyon) Roman circus (approximate hypothesised location)}} (approximate hypothesised location<ref name=Lugdunum> [Lugdunum] [[:fr:Cirque antique de Lyon|Cirque antique de Lyon]] e [[:fr:Cirque antique de Lyon#Hypoth.C3.A8ses de localisation|Cirque antique de Lyon#Hypothèses de localisation]] {{in lang|fr}}. </ref>) |{{Hs|001(hypothesised_location)}}citado en Chase;<ref name="Chase">Raymond G. Chase: Ancient Hellenistic and Roman amphitheatres, stadiums, and theatres: the way they look now. P. E. Randall, Portsmouth 2002, {{ISBN|1-931807-08-6}}</ref> localización hipotética.<ref name=Lugdunum/> | |- id="row-Mediolanum_Santonum" |[[Mediolanum Santonum]] |[[Saintes, Charente-Maritime|Saintes]] |{{Hs|Fra-m}}[[Francia]] |{{coord|45.7464|-0.6333|type:city_region:FR|name=Mediolanum Santonum (Saintes) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Vienna" |[[Vienne, Isère|Vienna]] |[[Vienne, Isère|Vienne]] |{{Hs|Fra-v}}[[Francia]] |{{coord|45.516492|N|4.868196|E|type:landmark_region:FR|name=Vienna (Vienne) Roman circus}} (posiblemente moi aproximado, a imaxe de satélite nesta localización está moi distorsionada) |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a única característica que queda é unha estrutura en arco monumental rematada por unha pirámide alta e estreita, esta estrutura estaba na espiña. |[[Ficheiro:Pyramide de Vienne (Isère).jpg|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Vienna] [http://www.circusmaximus.us/vienne.html The Circus | Vienne] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Augusta_Treverorum" |[[Augusta Treverorum]] |[[Tréveris]] |{{Hs|Ger-a}}[[Alemaña]] |{{coord|49.751175|6.648531|type:landmark_region:DE|name=Augusta Treverorum (Trier) Roman circus}} |{{Hs|450}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización,<ref> [Augusta Treverorum] [https://maps.google.com/?ll=49.750911,6.647877&spn=0.004173,0.009624&om=1&t=k&z=17 satellite photo] desde [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus]. </ref><ref> [Augusta Treverorum] [http://www.wikimapia.org/#lat=49.7511747&lon=6.648531&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Augusta Treverorum Roman circus]. </ref> plano da cidade romana<ref> [Augusta Treverorum] [http://www.landesmuseum-trier.de/de/home/archaeologische-denkmalpflege/denkmaeler/trier.html Archäologie in Trier] (in German) from [http://www.uni-trier.de/ Universität Trier] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=7 Organisation] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 Fachbereiche und Fächer | Fachbereich III] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120302015727/http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 |date=2012-03-02 }} | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=1629 Klassische Archäologie | Was | Archäologie in Trier]. </ref> mostrando a localización do circo; lonxitude: c450 m.<ref> [Augusta Treverorum] [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus] en [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)]. </ref> |[[Ficheiro:Amphitheater Trier und Circus.jpg|center|150px]] |- id="row-Corinth" |[[Corinto antiga|Corinto]] (Colonia Iulia Flavia Augusta Corinthiensis) |[[Corinto]] |{{Hs|Gre-c}}[[Grecia]] |{{coord|37.909792|22.875938|type:landmark_region:GR|name=Corinth Roman circus (hypothesised and partially excavated location)}} (localización hipotetica e parcialmente escavada) |{{Hs|002(approximate_location)}} discusión sobre as probas dun circo,<ref> [Corinth] [https://web.archive.org/web/20181115184050/https://www.highbeam.com/doc/1G1-147059813.html A Roman Circus in Corinth] en [https://web.archive.org/web/20151112032511/https://www.highbeam.com/publications/hesperia-p1280 HighBeam Research – Publications – Academic journals – History journals – Hesperia], paper reference: David Gilman Romano, "A Roman Circus in Corinth," in Hesperia 74, 2005, pp. 585–611. </ref> plano que mostra a hipotética localización do circo<ref> [Corinth] [http://c84362.r62.cf2.rackcdn.com/assets/corinth/page/CCP_44BC11.jpg Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde[http://corinthcomputerproject.org/ Corinth Computer Project] | [http://corinthcomputerproject.org/greek-and-roman-corinth/44-bc/ Greek and Roman Corinth | 44 BC – Colonia Laus Iulia Corinthiensis] (Figure 11). </ref> e,<ref> [Corinth] [http://corinth.sas.upenn.edu/figure11.png Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde [http://corinth.sas.upenn.edu/index.html Corinth Computer Project] | [http://corinth.sas.upenn.edu/corinth.html Greek and Roman Corinth] | [http://corinth.sas.upenn.edu/44bc.html Colonia Laus Iulia Corinthiensis, 44 BC] (Figura 11). </ref> localización hipotetica e parcialmente escavada.<ref> [Corinth] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.9097918&lon=22.8759384&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corinth Roman circus] (lugar hipotético e parcialmente escavado). </ref> | |- id="row-Gortyn" |[[Gortina|Gortyn, Gortys ou Gortina]] |[[Agioi Deka]] (c1.5&nbsp;km) |{{Hs|Gre-g}}[[Grecia]] |{{coord|35.052057|N|24.951119|E|type:landmark_region:GR|name=Gortyn Roman circus}} |{{Hs|375}}citado en Chase,<ref name="Chase"/> plano arqueolóxico da cidade,<ref>[Gortyn] [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/foto1.html Map of Gortyn] ([http://www.romanaqueducts.info/aquasite/foto/gortyn70.jpg Gortina – Planta Archaeologica Dela Citta]) at [http://www.romanaqueducts.info/ romanaqueducts.info | Roman Aqueducts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120616060124/http://www.romanaqueducts.info/ |date=2012-06-16 }} | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/index.html AQUASITE: Information on 50 selected Roman aqueducts] | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/index.html Gortyn(a) (Greece / Crete)].</ref> longo visible da pista c375m;<ref name=Gortyn> [Gortyn] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.052057&lon=24.951119&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gortyn Roman circus]. </ref> largo visible da pista: c50m;<ref name=Gortyn/> Planta en forma de U claramente visible; espazo 30% terreos agrícolas abertos, 70% cubertos por hortas. |imaxes (non pode estar orientado ao norte)<ref> [Gortyn] [http://www.circusmaximus.us/gortyn.html The Circus | Circus of Gortyn] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Nicopolis" |[[Nicópolis]] |[[Préveza]] (c7km) |{{Hs|Gre-n}}[[Grecia]] |{{coord|39.023563|N|20.734805|E|type:landmark_region:GR|name=Nikopolis Roman circus}} |{{Hs|215}} denominado como estadio,<ref name=Nicopolis> [Nicopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.0234972&lon=20.734688&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nicopolis Roman circus]. </ref> moi pequeno para ser un circo; lonxitude da vía visible: c215m,<ref name=Nicopolis/> largo visible da pista c20m;<ref name=Nicopolis/> forma de planta en forma de U dobre cos dous extremos redondeados claramente visibles, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. | |- id="row-Thessalonica" |[[Tesalónica]] |[[Tesalónica]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|40.629669|22.950890|type:landmark_region:GR_scale:5000|name=Thessalonica Roman circus}} |{{Hs|525}}Citada enn Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Thessalonica | location<ref name=Thessalonica-Wiki> [Thessalonica] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.6296693&lon=22.9508901&z=15&l=9&m=b&v=8 Wikimapia location: Thessalonica Roman circus]. </ref> (o circo está marcado como 'Hipódromo Antigo'); mapa arqueolóxico do centro histórico da cidade,<ref name=Thessalonica-map> [Thessalonica] [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Thessaloniki_historical_center_el.svg archaeological map of walled historical centre of Thessalonica]. </ref> mostrando a localización do hipódromo/circo (en grego; hipódromo = Ιππόδρομος); lonxitude aproximada deducida de<ref name=Thessalonica-Wiki/> e<ref name=Thessalonica-map/> c525m. | |- id="row-Rhodes" |[[Rodas]] |[[Rodas, Rodas|Rodas]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|36.43919|28.211909|type:landmark_region:GR|name=Rhodes Roman circus}} ||{{Hs|000(location_unknown)}} | |- id="row-Caesarea_Maritima-coast" |[[Caesarea Marítima]] (costeiro) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c1}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8906|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) coastal Roman circus}} |{{Hs|290}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> referenciado como un hipódromo;<ref name=Caesarea> [Caesarea Maritima] [http://www.circusmaximus.us/caesarea.html The Circus | Caesarea] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> na costa, paralelo á costa; lonxitude da vía visible: c290m,<ref name=Caesarea-coastal> [Caesarea Maritima (coastal)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985691&lon=34.8906416&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (coastal)]. </ref> ancho da pista visible: c45m;<ref name=Caesarea-coastal/> Forma de planta en forma de U claramente visible, estrutura substancialmente completa, poucas estruturas modernas construídas dentro do espazo. |[[Ficheiro:Caesarea Palaestina.jpg|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Caesarea/> |- id="row-Caesarea_Maritima-inland" |[[Caesarea Marítima]] (no interior) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c2}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8986|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) inland Roman circus}} |{{Hs|410}}c1km no interior desde a costa,lonxitude da pista visible: c410m;<ref name=Caesarea-inland> [Caesarea Maritima (inland)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985827&lon=34.8986024&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (inland)]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Caesarea-inland/> forma substancialmente visible, aparentemente en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. |imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name="Caesarea"/> |- id="row-Aquileia" |[[Aquileia]] |[[Aquileia]] |{{Hs|Ita-a}}[[Italia]] |{{coord|45.775007|13.361778|type:landmark_region:IT|name=Aquileia (Aquileia) Roman circus}} |{{Hs|460}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Aquileia> [Aquileia] [http://www.circusmaximus.us/aquileia.html The Circus | Aquileia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> lonxitude da pista medida a partir da información de localización: c460m,<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia>[Aquileia] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.7749318&lon=13.3618426&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aquileia Roman circus]. </ref> ancho de vía medido a partir da información de localización: c80m.<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia/> |imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Aquileia/> |- id="row-Bovillae" |[[Bovillae]] |[[Marino, Lazio]] |{{Hs|Ita-b}}[[Italy]] |{{coord|41.757499|12.621679|type:landmark_region:IT_scale:500|name=Bovillae Roman circus}} |{{Hs|328}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> {{in lang|it}};<ref name=Bovillae-it> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/antica-bovillae.htm#Il_Circo_di_Bovillae_ L'antica Bovillae | Il Circo di Bovillae] {{in lang|it}} at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{in lang|it}}. </ref> information and photos in English;<ref> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/boville-english.htm English page | The Roman stadium of Boville] at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{in lang|it}}. </ref> (track?) length: 328.50m;<ref name=Bovillae-it/> (track?) width: 60m;<ref name=Bovillae-it/> location centred on the only visible remains – three stone arches<ref> [Bovillae] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.757499&lon=12.621679&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Bovillae Roman circus]. </ref> (part of the carceres). | |- id="row-Mediolanum" |[[Mediolanum]] |[[Milan]] |{{Hs|Ita-m1}}[[Italy]] |{{coord|45.463276|9.179936|type:landmark_region:IT|name=Mediolanum (Milan) Roman circus}} |{{Hs|460}}Cited in Chase;<ref name="Chase"/> location;<ref name=Mediolanum> [Mediolanum] [http://www.circusmaximus.us/milan.html The Circus | Milan] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.463276&lon=9.179936&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Mediolanum Roman circus]. </ref> track length: 460m;<ref name="Humphrey614"> [Mediolanum] J.H.Humphrey, ''Roman Circuses'', Londra 1986, p.614.</ref> track width: 67/68m;<ref name="Humphrey614"/> the principal visible remains are a tower at the north western corner of the circus;<ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.465193&lon=9.17892&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Milan Roman circus (tower at the north western corner)]. </ref> the main body of the circus lay SSE of this tower. |[[File:Basamento circo.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Mediolanum/> |- id="row-Roma-Flaminius" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Flaminius]] |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r1}}[[Italy]] |{{coord|41.892758|12.477422|scale:2000_region:IT|name=Circus Flaminius, Rome}} |{{Hs|380}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> it is not entirely clear whether this 'structure' was, in fact, a circus or stadium of the form of the others in this list; Wikimapia location;<ref> [Circus Flaminius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8926301&lon=12.4774218&z=17&l=9&m=b&show=/8706019/Circus-Flaminius Wikimapia location: Circus Flaminius, Rome]. </ref> estimates of size are: length 260–500 m,<ref> [Circus Flaminius] [[Circus Flaminius]]. </ref><ref name=Platner> [Circus Flaminius] [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Circus_Flaminius.html Circus Flaminius – Samuel Ball Platner, 1929], via [http://penelope.uchicago.edu/ http://penelope.uchicago.edu/] at the University of Chicago. </ref> width 100m.<ref name=Platner/> |[[File:Circus Flaminius Bartoli 1699.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Maxentius" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus of Maxentius]], a.k.a. Circus of Caracalla |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r2}}[[Italy]] |{{coord|41.854645|N|12.522411|E|type:landmark_region:IT|name=Circus of Maxentius, Rome}} |{{Hs|490}}Visible track length: c490m;<ref name=Maxentius> [Circus of Maxentius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8547308&lon=12.5224078&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Maxentius, Rome]. </ref> visible track width: c80m;<ref name=Maxentius/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; many parts of the structure are visible. |[[File:Roma Appia Antica - Circo di Massenzio Torri.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Circus of Maxentius] [http://www.circusmaximus.us/maxentius.html The Circus | Maxentius] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Maximus" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Maximus]] |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r3}}[[Italy]] |{{coord|41.886016|N|12.485404|E|type:landmark_region:IT|name=Circus_Maximus, Rome}} |{{Hs|621}}Track length: c621m;<ref name="WP_CMaximus"> [Circus Maximus] [[Circus Maximus#Republican era]]. </ref> track width: c150m;<ref name="WP_CMaximus"/> form substantially visible; U-shaped; the space is practically unoccupied by any modern structures; only a few parts of the structure are visible or remain. |[[File:CircusMaximusSO.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Nero" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus of Nero]], a.k.a. Circus of Caligula, or Vatican Circus |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r4}}[[Italy]] |{{coord|41.901638|12.455256|type:landmark_region:IT|name=Circus of Nero, Rome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location just to the south of [[St. Peter's Basilica]] well established, though exact position and orientation unknown; the only surviving remains are the [[Vatican Obelisk|obelisk]] which was brought from Egypt to adorn the spina in 37 AD;<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9015923&lon=12.4541241&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the spina obelisk until 1586)]. </ref> the obelisk was moved to its current location in [[Saint Peter's Square#The obelisk|Saint Peter's Square]] in 1586.<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9022451&lon=12.457273&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the obelisk since 1586)]. </ref> |[[File:Plan of Circus Neronis and St. Peters.gif|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Circus of Nero] [http://www.circusmaximus.us/vatican.html The Circus | Vatican Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Varianus" |[[Rome|Roma]]<br /><br />[[Circus Varianus]]; [[:it:Circo Variano]] {{in lang|it}} |[[Rome]] |{{Hs|Ita-r5}}[[Italy]] |{{coord|41.887353|12.520474|type:landmark_region:IT_scale:2000|name=Circus Varianus, Rome}} |{{Hs|565}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Wikimapia location;<ref> [Circus Varianus] [http://wikimapia.org/#lat=41.8873527&lon=12.5204739&z=15&l=9&m=b&show=/10836307/Circo-Variano-Circus-Varianus Wikimapia location: Circus Varianus, Rome]. </ref> length: 565m;<ref name=Varianus> [Circus Varianus] [[:it:Circo Variano|Circo Variano]] at Italian Wikipedia. </ref> width: 125m.<ref name=Varianus/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Circus Varianus] [http://www.circusmaximus.us/varianus.html The Circus | Varianus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Gadara" |[[Gadara]] |[[Umm Qais]] |{{Hs|Jor-g1}}[[Jordan]] |{{coord|32.656914|35.666857|type:landmark_region:JO_scale:5000|name=Gadara Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a German language archaeological site map of Gadara<ref>[Gadara] [http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg Gadara (Umm Quais) Topographische Bestandkarte 2007 (archaeological site map)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130522190320/http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg |date=2013-05-22 }} from [http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all Research projects | geographical order | Gadara/Umm Qais (Jordanien)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120412211434/http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all |date=2012-04-12 }} at [http://www.dainst.org/en/ Deutsches Archäologisches Institut (DAI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210065630/http://www.dainst.org/en |date=2012-02-10 }}.</ref> indicates a location for what is described as a hippodrome.<ref> [Gadara] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.6569138&lon=35.6668568&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gadara hippodrome]. </ref> | |- id="row-Gerasa" |[[Gerasa]] |[[Jerash]] |{{Hs|Jor-g2}}[[Jordan]] |{{coord|32.273655|N|35.890730|E|type:landmark_region:JO|name=Gerasa Roman circus}} |{{Hs|245}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c245m;<ref name=Gerasa> [Gerasa] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.273655&lon=35.89073&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gerasa Roman circus]. </ref> visible track width: c50m;<ref name=Gerasa/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure still stands. |[[File:Hippodrome-Jerash.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Gerasa] [http://www.circusmaximus.us/gerasa.html The Circus | Gerasa] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Berytus" |[[Berytus|Colonia Iulia Augusta Felix Berytus]]<br /><br />[[Beirut Hippodrome]] |[[Beirut]] |{{Hs|Leb-b}}[[Lebanon]] |{{coord|33.897911|35.499584|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Colonia Iulia Augusta Felix Berytus (Beirut) Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is of the archaeological site of the Beirut Hippodrome as given on Wikimapia;<ref> [Berytus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.8978839&lon=35.4995728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Colonia Iulia Augusta Felix Berytus Roman hippodrome]. </ref> this may, or may not, be the same structure as the circus. | |- id="row-Tyrus" |[[Tyre Hippodrome]] |[[Tyre, Lebanon|Tyre]] |{{Hs|Leb-t}}[[Lebanon]] |{{coord|33.268313|35.209776|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Tyre Roman circus}} |{{Hs|435}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c435m;<ref name=Tyrus> [Tyrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.268313&lon=35.209776&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Tyrus Roman circus]. </ref> visible track width: c80m;<ref name=Tyrus/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure is still visible. |[[File:Al-Bass Arch Site Hippodrome.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Tyrus] [http://www.circusmaximus.us/tyre.html The Circus | Tyre] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Cyrene" |[[Cyrene, Libya|Cyrene]] |[[Shahhat]] |{{Hs|Lib-c}}[[Libya]] |{{coord|32.822221|N|21.864104|E|type:landmark_region:LY|name=Cyrene Roman circus}} |{{Hs|300}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c300m?;<ref name=Cyrene> [Cyrene] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.8227686&lon=21.864177&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cyrene Roman circus]. </ref><ref name=Cyrene-max> [Cyrene] [http://www.circusmaximus.us/cyrene.html The Circus | Circus at Cyrene] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> visible track width: c45m;<ref name=Cyrene/><ref name=Cyrene-max/> form reasonably visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible; sometimes referred to as a hippodrome. |images (may not be oriented to north)<ref name=Cyrene-max/> |- id="row-Leptis" |[[Leptis Magna]] |[[Khoms, Libya|Khoms OR Al Khums]] (c3km) |{{Hs|Lib-l}}[[Libya]] |{{coord|32.633056|N|14.310547|E|type:landmark_region:LY|name=Leptis Magna Roman circus}} |{{Hs|445}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> located both on and parallel to the sea shore; visible track length: c445m;<ref name=Leptis> [Leptis Magna] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.633056&lon=14.310547&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Leptis Magna Roman circus]. </ref> visible track width: c75m;<ref name=Leptis/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; some of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Leptis Magna] [http://www.circusmaximus.us/leptis.html The Circus | Leptis Magna] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Aeminium" |[[Aeminium]] |[[Coimbra]] |{{Hs|Por-a}}[[Portugal]] |{{coord|40.209016|-8.425387|type:city_region:PT_scale:2000|name=Aeminium (Coimbra) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}believed to have existed, but unconfirmed; archaeological information about the Roman town;<ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/Small%20site/ContentDetail.aspx?id=606 Aeminium] at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ Museu Nacional de Machado de Castro] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903062348/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ |date=2011-09-03 }} | [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/default.aspx English Version]. </ref><ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 Aeminium] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120121081105/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 |date=January 21, 2012 }} (in Portuguese), at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/Default.aspx Museu Nacional de Machado de Castro | Mini-Sítios]. </ref> reference to a suggested location for the circus (Praça do Comércio); suggested location.<ref> [Aeminium] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.2089913&lon=-8.4294534&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: suggested location for Aeminium Roman circus]. </ref> | |- id="row-Balsa" |[[Balsa (Roman town)|Balsa]] |[[Tavira Municipality|Tavira]] |{{Hs|Por-b}}[[Portugal]] |{{coord|37.090488|-7.685301|type:landmark_region:PT_scale:2000|name=Balsa (Tavira) Roman circus}} |{{Hs|375}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is approximately that indicated conjecturally, though with considerable certainty, at;<ref name=Balsa> [Balsa] [http://arkeotavira.com/balsa/flash/balsa-topog.swf O Urbanismo de Balsa Romana] (from 8:50; dimensions given at 9:11) at [http://www.arkeotavira.com/ Campo Arqueológico de Tavira]. </ref> that site states "the topographic marks of [the circus] permit a reasonably rigorous survey"; length: c375m;<ref name=Balsa/> width: c80m.<ref name=Balsa/> | |- id="row-Mirobriga" |[[Miróbriga]] |[[Santiago do Cacém]] (c2km) |{{Hs|Por-m}}[[Portugal]] |{{coord|38.002318|N|8.683770|W|type:landmark_region:PT|name=Mirobriga Roman circus}} |{{Hs|330}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> visible track length: c330m;<ref name=Mirobriga> [Miróbriga] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.002318&lon=-8.68377&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Miróbriga Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Mirobriga/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Miróbriga] [http://www.circusmaximus.us/mirobriga.html The Circus | Circus of Mirobriga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Olissipona" |[[Olisipo|Olissipona]] |[[Lisbon]] |{{Hs|Por-o}}[[Portugal]] |{{coord|38.713788|N|9.139192|W|type:landmark_region:PT|name=Olissipona (Lisbon) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}in what is today the '[[Rossio]]'; an account (in Portuguese) of excavations which uncovered a section of the spina of the circus can be found at.<ref> [Olissipona] [https://independent.academia.edu/VitorRafaelSousa/Papers/499441/A_Cronologia_do_Circo_de_Olisipo_a_Terra_Sigillata A Cronologia do Circo de Olisipo] by IPPAR (now [http://www.igespar.pt/en/ IGESPAR]); published as: Revista Portuguesa de Arqueologia. volume 5. número 2. 2002, pp 245–275, "A Cronologia do Circo de Olisipo: a Terra Sigillata", Eurico Sepúlveda and others. </ref> | |- id="row-Sirmium" |[[Sirmium]] |[[Sremska Mitrovica]] |{{Hs|Ser-s}}[[Serbia]] |{{coord|44.967364|19.612151|type:landmark_region:RS_scale:2000|name=Sirmium (Sremska Mitrovica) Roman circus (approx)}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is a close approximation based on information at;<ref name=Sirmium> [Sirmium] [http://www.carskapalata.rs/images/plan.jpg archaeological plan of Roman Sirmium] from [http://www.carskapalata.rs/imperialpalace.html Sirmium Palatium Imperiale] at Carska Palata Sirmium. </ref> length: c450m;<ref name=Sirmium-wiki> [Sirmium] [[Sirmium#Archeological findings]]. </ref> width: c150m;<ref name=Sirmium-wiki/> the structure lies buried some 2–4 m under the current town centre, just to the north of the partially excavated palace; only very small sections have been excavated.<ref name=Sirmium/> | |- id="row-Calagurris" |[[Calagurris]] |[[Calahorra]] |{{Hs|Spa-c1}}[[Spain]] |{{coord|42.304811|N|1.963025|W|type:landmark_region:ES|name=Calagurris (Calahorra) Roman circus}} |{{Hs|325}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the circus lies under the pedestrian thoroughfare 'Paseo Del Mercadal';<ref> [Calagurris] [http://www.ayto-calahorra.es/portal/p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp?seccion=s_fdes_d4_v1.jsp&contenido=133&tipo=6&nivel=1400&layout=p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp&codResi=1&language=es&codMenu=39&codMenuPN=75&codMenuSN=12 Cidade | Turismo | Monumentos | Arqueología Romana] at [http://www.ayto-calahorra.es/ Ayuntamiento de Calahorra] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030531225937/http://www.ayto-calahorra.es/ |date=2003-05-31 }}. </ref> length c300-350m.<ref> [Calagurris] [http://www.wikimapia.org/#lat=42.304811&lon=-1.963025&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Calagurris Roman circus]. </ref> | |- id="row-Caparra" |[[:es:Cáparra|Cáparra]] |[[Capera]] |{{Hs|Spa-c2}}[[Spain]] |{{coord|40.166847|-6.101135|type:city_region:ES|name=Cáparra (Capera) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location, from Wikimapia<ref> [Cáparra] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.166847&lon=-6.101135&z=12&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cáparra Roman circus]. </ref> and Spanish Wikipedia<ref> [Cáparra] [[:es:Cáparra|Cáparra]] at Spanish Wikipedia. </ref> is of the ruins of the Roman city only; there is no indication of the location of the circus. | |- id="row-Corduba" |Corduba |[[Córdoba, Spain|Córdoba]] |{{Hs|Spa-c3}}[[Spain]] |{{coord|37.885079|-4.772803|type:landmark_region:ES|name=Corduba (Córdoba) Roman circus}} |{{Hs|370}}location from Wikimapia and others;<ref name=Corduba> [Corduba] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8850788&lon=-4.7728032&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corduba Roman circus]. </ref><ref name=artenCorduba> [Corduba] [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html Cordoba Roman circus] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830151806/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html |date=2012-08-30 }} at [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html Artencordoba.com | Roman Córdoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120128170147/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html |date=2012-01-28 }} (see also: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html plan of Roman Cordoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120826223855/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html |date=2012-08-26 }}; and: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/img/PLANS/PLAN_CIRCUS_LOCATION.jpg detailed location map of the circus]{{dead link|date=February 2018|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}). </ref> length: c370m;<ref name=Corduba/><ref name=artenCorduba/> entirely buried under the existing city centre; virtually no remains visible. | |- id="row-Emerita Augusta" |[[Emerita Augusta]]<br /><br />[[Circus Maximus (Mérida)]] |[[Mérida (Spain)|Mérida]] |{{Hs|Spa-e}}[[Spain]] |{{coord|38.920037|-6.332116|type:landmark_region:ES|name=Emerita Augusta (Mérida) Roman circus}} |{{Hs|400}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c400m;<ref name=Merida> [Emerita Augusta] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.9200372&lon=-6.3321161&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Emerita Augusta Roman circus]. </ref> visible track width: c85m;<ref name=Merida/> form clearly visible; U-shaped but without the distinctive slanted 'flat' carceres end seen in many other circuses; instead the 'flat' end is slightly rounded; the space is unoccupied by any modern structures; much of the structure is still visible. |[[File:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Emerita Augusta] [http://www.circusmaximus.us/merida.html The Circus | Emerita Augusta ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Italica" |[[Italica]] |[[Santiponce]] |{{Hs|Spa-s1}}[[Spain]] |{{coord|37.43856|-6.039444|type:city_region:ES|name=Italica (Santiponce) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> very approximate location;<ref> [Italica] [https://archive.today/20130201140104/http://www.roman-sites.com/spain/italica/italica.htm Roman sites by list | Spain | Italica] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies under the centre of the existing old town of Santiponce; nothing is visible; note that the very large amphitheatre at Italica is sometimes referred to as a circus. | |- id="row-Saguntum" |[[Saguntum]] |[[Sagunto]] |{{Hs|Spa-s2}}[[Spain]] |{{coord|39.681644|-0.276675|type:landmark_region:ES|name=Saguntum (Sagunto) Roman circus}} |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location of the circus has been confirmed by the excavation, and preservation, of a gate to the circus;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6816444&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus]. </ref><ref> [Saguntum] [https://archive.today/20130201112406/http://www.roman-sites.com/spain/sagunto/sagunto.htm Roman sites by list | Spain | Sagunto] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies buried under the existing town; only the gate is visible;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6810788&lon=-0.2755728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus (excavated gate)]. </ref> length: c350m;<ref name=Saguntum> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6821893&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9&show=/11959728/es/Planta-del-circo-romano-de-Sagunto Wikimapia location: Saguntum Roman circus] (information, including dimensions, in Spanish). </ref> width: c73m.<ref name=Saguntum/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Saguntum] [http://www.circusmaximus.us/segunto.html The Circus | Segunto] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Tarraco" |[[Tarraco]] |[[Tarragona]] |{{Hs|Spa-t1}}[[Spain]] |{{coord|41.116963|1.255832|type:landmark_region:ES|name=Tarraco (Tarragona) Roman circus}} |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> most of the circus lies buried under the existing town; a substantial part of the curved eastern end, and part of the south-western side, are visible; track length: c290m;<ref name=Tarraco> [Tarraco] [http://www.spanisharts.com/arquitectura/imagenes/roma/i_tarragona_circo.html Roman Art | Public Spectacles architecture | Circus of Tarraco in Tarragona | Roman Circus of Tarraco, at Tarragona] at [http://www.spanisharts.com/ SpanishArts.com]. </ref> track width: c75m.<ref name=Tarraco/> |[[File:Roman circus of Tarraco 01.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Tarraco] [http://www.circusmaximus.us/tarragona.html The Circus | Tarragona] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Toletum" |[[Toletum]] |[[Toledo, Spain|Toledo]] |{{Hs|Spa-t2}}[[Spain]] |{{coord|39.863689|N|4.029978|W|type:landmark_region:ES|name=Toletum (Toledo) Roman circus}} |{{Hs|430}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> between a third and a half of the circus, including the round end, is partially visible; the remainder of the circus, has either been obliterated, or lies under modern constructions; suggested length: c430m;<ref name=Toletum> [Toletum] [http://www.circusmaximus.us/toledo.html The Circus | Toledo ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8631408&lon=-4.0305877&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Toletum Roman circus]. </ref> visible width: c75m.<ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8644193&lon=-4.029032&z=19&l=9&m=b Wikimapia location: Toletum Roman circus (curved end)]. </ref> |[[File:Circo Romano Toledo 2.JPG|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Toletum/> |- id="row-Zafra" | |[[Zafra]] |{{Hs|Spa-z}}[[Spain]] |{{coord|38.423701|-6.416107|type:city_region:ES_scale:20000|name=Zafra town (not the circus; historic nucleus of town)}} (not the circus; historic nucleus of town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> there appears to be significant uncertainty about the status, and even name, of Zafra in the Roman era;<ref name=Zafra> [Zafra] [[Zafra#Roman era]] (article accessed: 2012-03-01). </ref> the town appears to have no significant Roman remains other than those of some 20 Roman villas in the surrounding area;<ref name=Zafra/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Trajana_Bostra" |[[Nova Trajana Bostra]] |[[Bosra|Bosra Eski Sham OR Busra Eski Şam OR Busra ash-Sham]] |{{Hs|Syr-b}}[[Syria]] |{{coord|32.5149|N|36.4799|E|type:landmark_region:SY|name=Nova Trajana Bostra (Bosra Eski Sham or Busra Eski Şam or Busra ash-Sham) Roman circus}} |{{Hs|430}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> French maps of Roman Bosra showing the location of the circus (or hippodrome);<ref> [Bostra] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100873 Plan de l'Ancienne Ville de Bosra montrant l'emplacement de tous les monuments connus. B&W, 37 x 25 cm, scale by approximation ~ 1:6,100. Shows in red the boundaries of the site] at [https://whc.unesco.org/en/list/22/documents/ UNESCO | Ancient City of Bosra]. </ref><ref> [Bostra] [https://archive.today/20130129094004/http://www.mouhassan.com/bosra/images/map.JPG Plan de Bosra] (circus identified as a hippodrome) from [https://archive.today/20130129073443/http://www.mouhassan.com/bosra/pages/plan-of-city.htm In-Depth History | Plan of the City | Plan of the City] at [https://archive.today/20130129121156/http://www.mouhassan.com/bosra/en.htm Bosracity.com | English]. </ref> visible track length: c430m;<ref name=Bosra> [Bostra] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.514774&lon=36.4799953&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nova Trajana Bostra Roman circus]. </ref> visible track width: c110m;<ref name=Bosra/> form clearly visible; U-shaped; the space is virtually unoccupied by any modern structures; much of the structure still stands. |images (may not be oriented to north)<ref> [Bostra] [http://www.circusmaximus.us/bostra.html The Circus | Bostra] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Mare" |[[Laodicea ad Mare]] |[[Latakia]] |{{Hs|Syr-l}}[[Syria]] |{{coord|35.519688|35.775046|type:city_region:SY|name=Laodicea ad Mare (Latakia) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (not the circus; historic nucleus of the town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Abthugni" |[[Abthugni]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map> [Abthugni]+[Commodum (as: Mun. Aur. Comm.)] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/B0000018/B18-F-p343.TIF map] from [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Libri/b0000018.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Bibliografie | B0000018 | Pflaum H. G., Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique]; The full article and map can be found from: [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/author/auteur_antaf_61 Pflaum H. G., "Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique" - in Antiquités africaines, 4, 1970. pp. 75-118.] (the full map is on the last page; a high resolution version of the complete map may be obtained by using the scaling facilities of the site to enlarge the map, and then saving the resulting image). </ref><ref> [Abthugni] [http://press.princeton.edu/titles/6773.html Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Edited by Richard J. A. Talbert], Map 32 Carthago; textual directory to map available from: [http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP | BATL032_.PDF] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130507083500/http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP |date=2013-05-07 }} (reference to Abthugni and Henchir-es-Souar on directory page 494 (PDF page 2)). </ref> |[[Henchir Souar]] OR [[Henchir Esch Schorr]] OR [[Henchir es Souar]] |{{Hs|Tun-a}}[[Tunisia]] |{{coord|36.197695|10.008889|type:landmark_region:TN_scale:5000|name= Abthugni (Henchir Souar) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}}<ref name=Souar> [Abthugni] [http://geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-1030629&fid=6142&c=tunisia Hennchir Kasbat es Souar: Tunisia], SOURCE: National Geospatial-Intelligence Agency, Bethesda, MD, USA. </ref> (not the circus; nucleus of the Roman town). |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> coordinates of place;<ref name=Souar/> location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215> [Abthugni (as: 'Ruins' at ref: NJ 32-15/510322)]+[Commodum (as: 'Henchir Boucha (ruins)' at ref: NJ 32-15/498358)] on map: [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/txu-oclc-224045187-nj32-15.jpg NJ 32-15 Tunis, Tunisia] from [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/ Perry–Castañeda Library Map Collection | Tunisia Maps | Algeria, Morocco and Tunisia, Joint Operations Graphic 1:250,000]. </ref> (ref: NJ&nbsp;32-15/510322); references to Henchir Souar;<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/toponimi%20-Tunisia/DECRETS/ZAGHOUAN.htm ZAGHOUAN] (search for 'A00030'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Siti complessi e monumenti] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/MONUMENT/DECRETS/gouvernorats.htm Gestion du patrimoine culturel de la Tunisie - Liste des monuments et décrets par gouvernorat] (search for 'Zaghouan'). </ref><ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/B0001014/1912-03-13b.jpg Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330), page 2] (search for 'Henchir Souar'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Decreti di protezione] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/LISTDECR.htm Liste Decrets] (search for '14, Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)') | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/1912_13mars.html Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)]. </ref> aerial photograph of place<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00030_82TU208-250n42.jpg aerial photograph] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Fonti documentarie | Foto aeree ] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES] (search for 'Henchir Souar, A00030'). </ref> confirms coordinates reference; topographic features on aerial photograph match with;<ref> [Abthugni] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.1981486&lon=10.0078797&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Henchir Souar]. </ref> no online circus-specific information found. | |- id="row-Carthago" |[[Carthago]]<br /><br />[[Circus of Carthage]] |[[Carthage]] |{{Hs|Tun-c1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.850222|10.315239|type:landmark_region:TN|name=Carthago (Carthage) Roman circus}}<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|500}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Carthago-max> [Carthago] [http://www.circusmaximus.us/carthage.html The Circus | Carthage Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> length: c500m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago> [Carthago] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.850222&lon=10.315239&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Carthago Roman circus]. </ref> width: c90m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago/> U-shaped; very little remains visible; partly occupied by modern constructions. |[[File:Tunis Carthage Cirque 2.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Carthago-max/> |- id="row-Aurelium Commodum" |Commodum OR [[Municipium Aurelium Commodum]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map/><ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113/> |[[Henchir Bou Cha]] or Henchir Fraxine |{{Hs|Tun-c2}}[[Tunisia]] |{{coord|36.532221|9.884513|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Aurelium Commodum (Henchir Bou Cha) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> archaeological document of Tunisian government<ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113> [Commodum] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/pdf/Fr/028BirMcherguaFr.pdf site no. 028.113, Henchir Fraxine/Henchir Bou Cha (anc. Municipium Aurelium Commodum)] (doc page: 98; PDF page: 99)(gives UTM coordinates: 358,900N; 498,350E = approx: 36 deg 32' N, 9 deg 53' E) from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | Bir Mcherga 028] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/028_fr.htm Cahier BIR MCHERGA 028]. {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}; location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215/> (ref: NJ&nbsp;32-15/498358); no online circus-specific information found. | |- id="row-Hadrumetum" |[[Hadrumetum]] OR Colonia Concordia Ulpia Trajana Augusta Frugifera Hadrumetina |[[Sousse]] |{{Hs|Tun-h}}[[Tunisia]] |{{coord|35.829783|10.624434|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Hadrumentum (Sousse) Roman circus (probable location)}} (probable location) |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> probable location<ref> [Hadrumetum] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.8297832&lon=10.6244338&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Sousse Roman circus (probable location)]. </ref> based on information in 1903 documents<ref name=Sousse-INP-Sousse_Archaeological_Bulletin> [Hadrumetum] [http://www.inp.rnrt.tn/periodiques/bultin_archeo_sousse.pdf Sousse Archaeological Bulletin] (especially PDF pages: 16, 17, 19, 204, 239, 410) "SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DE SOUSSE, Assemblée générale du 29 Février 1903, Extraits des procès-verbaux des réunions." etc., from [http://www.inp.rnrt.tn/ ''Institut National du Patrimoine Tunisie'' / National Heritage Institute (INP) | Digital Library | Sousse Archaeological Bulletin] (near bottom of page). {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}, reinforced by an undated aerial photograph;<ref name=Sousse-DocArtis-air-photo> [Hadrumetum] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00219_88TU829-250n23.jpg aerial photograph of Sousse] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Fonti documentarie | Foto aeree] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES | Sousse ville. | A00219]. </ref> visible length (as measured on Wikimapia based on cross-reference with aerial photograph): c350m or greater. | |- id="row-Thugga" |[[Thugga]] OR Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga<ref> [Thugga] [[Dougga#Dougga's "liberty"]]. </ref> |[[Dougga]] |{{Hs|Tun-t1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.4265|N|9.2161|E|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga (Dougga) Roman circus (approximate location)}} (approximate location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> approximate location,<ref> [Thugga] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.4265&lon=9.2161&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thugga Roman circus] (approximate location). </ref> on the north western edge of town, suggested (though not explicitly identified) on plan,<ref> [Thugga] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100870 Délimitation du site culturel de Dougga. A3. Scale by calculation ~ 1: 6,250. Shows boundaries and buffer zone of the World Heritage property] from [https://whc.unesco.org/en/list/794/multiple=1&unique_number=938 UNESCO – Culture – World Heritage Centre – The List – World Heritage List – Dougga / Thugga – Maps]. </ref> and plan;<ref> [Thugga] [https://dainst.academia.edu/PhilippvonRummel/Papers/690683/THE_GERMAN-TUNISIAN_PROJECT_AT_DOUGGA_FIRST_RESULTS_OF_THE_EXCAVATIONS_SOUTH_OF_THE_MAISON_DU_TRIFOLIUM THE GERMAN-TUNISIAN PROJECT AT DOUGGA FIRST RESULTS OF THE EXCAVATIONS SOUTH OF THE MAISON DU TRIFOLIUM] (page 47). </ref> various lengths are referenced: c175m,<ref> [Thugga] [http://www.planetware.com/tourist-attractions-/dougga-tun-sl-dg.htm PlanetWare.com > Africa and the Middle East > Tunisia > Tunisia Tourist Attractions > Dougga Tourist Attractions | Circus]. </ref> 393m;<ref> [Thugga] [[Dougga#Circus]]. </ref> the site is open agricultural land with no subsequent occupation. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thugga] [http://www.circusmaximus.us/dougga.html The Circus | Dougga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Thysdrus" |[[Thysdrus]] |[[El Djem]] |{{Hs|Tun-t2}}[[Tunisia]] |{{coord|35.301944|N|10.693480|E|type:landmark_region:TN|name=Thysdrus (El Djem) Roman circus}} |{{Hs|500}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c500m;<ref name=Thysdrus> [Thysdrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.301944&lon=10.69348&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thysdrus Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Thysdrus/> form lightly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thysdrus] [http://www.circusmaximus.us/eldjem.html The Circus | El Djem] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Utica" |[[Utica, Tunisia|Utica]] |near [[Zana, Tunisia|Zana]] |{{Hs|Tun-u}}[[Tunisia]] |{{coord|37.051230|N|10.063141|E|type:landmark_region:TN|name=Utica Roman circus (probable location)}} (probable location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Tunisian archaeological site number: 007.157 (Utique; Henchir Bechateur; UTIKA);<ref> [Utica] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/ipamed_007_fr.htm Cahier Ghar el Melh (NO-SO)] from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | 007 Ghar el Melh]. </ref> reference to circus;<ref> [Utica] [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects/utica-tunisia Utica, Tunisia] at [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects British School at Rome – Accademia Britannica di Archeologia, Storia e Belle Arti – Research – Archaeology – Geophysics – Geophysics Projects] (search for 'Utica, Tunisia'). </ref> uncorroborated location;<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0510586&lon=10.0606656&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (uncorroborated). </ref> more probable location<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0512213&lon=10.0634336&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (probable). </ref> as indicated by the maps in<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final> [Utica] [https://www.scribd.com/doc/49542246/Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final 'Survey and Excavation at Utica 2010'] by Nabil Kallala, Elizabeth Fentress, Josephine Quinn, Andrew Wilson (maps on pages 11 and 12). </ref> confirms the given location; approximate length measured from the maps in:<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final/> 280-300m. | |- id="row-Antioch" |[[Antioch]]<br /><br />[[Circus of Antioch]] |[[Antakya]] |{{Hs|Tur-a1}}[[Turkey]] |{{coord|36.225754|36.171885|type:landmark_region:TR_scale:2000|name=Antioch (Antakya) Roman circus}} |{{Hs|490}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location (from 1930s aerial photograph);<ref name=Antioch-max> [Antioch] [http://www.circusmaximus.us/antioch.html The Circus | Antioch] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> map<ref> [Antioch] map [http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg Ancient City of Antioch] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20051230011733/http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg |date=December 30, 2005 }} from a past exhibition at the [http://www.clevelandart.org/ Cleveland Museum of Art]. </ref> of ancient Antioch<ref> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2069532&lon=36.1746311&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: ancient city of Antioch]. </ref> showing the circus as a hippodrome; length: c490m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2258145&lon=36.1718738&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antioch Roman hippodrome]. </ref> width: c90m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch/> very little visible today; is more visible in a 1930s aerial photograph;<ref name=Antioch-max/> lightly over-built by modern structures and occupations. |images (may not be oriented to north)<ref name=Antioch-max/> |- id="row-Aphrodisias" |[[Aphrodisias]] |[[Aphrodisias]] |{{Hs|Tur-a2}}[[Turkey]] |{{coord|37.712543|28.721985|type:landmark_region:TR|name=Aphrodisias Roman stadium or hippodrome}} |{{Hs|220}}Double-U-shaped; very substantially preserved; significantly smaller than other circuses; may be considered a stadium or hippodrome rather than a circus; visible track length: c220m;<ref name=Aphrodisias> [Aphrodisias] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.7125432&lon=28.7219846&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aphrodisias Roman circus/hippodrome/stadium]. </ref> visible track width: 35m.<ref name=Aphrodisias/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Aphrodisias] [http://www.circusmaximus.us/Aphrodisia.html The Circus | Aphrodisia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Byzantium" |[[Byzantium]]<br /><br />[[Hippodrome of Constantinople]] |[[Istanbul]] |{{Hs|Tur-b}}[[Turkey]] |{{coord|41.006548|N|28.975961|E|type:landmark_region:TR|name=Byzantium}} |{{Hs|450}}Built under [[Septimius Severus]]; estimated length: c450m;<ref name=Byzantium-dims> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#History and use]]. </ref> estimated width: c130m;<ref name=Byzantium-dims/> other than some monuments from the spina, virtually none of the structure is visible today; it is believed much of the structure may lie buried some 2m below the current surface.<ref name=Byzantium-today> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#The Hippodrome today]]. </ref> |[[File:Hippodrome of Constantinople 1.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Byzantium] [http://www.circusmaximus.us/constantin.html The Circus | Constantinople] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Lycus" |[[Laodicea on the Lycus]] |[[Denizli]] (c6km) |{{Hs|Tur-l}}[[Turkey]] |{{coord|37.831074|N|29.104478|E|type:landmark_region:TR|name=Laodicea Roman stadium}} |{{Hs|250}}referred to as a stadium; double U-shaped and small; visible track length: c250m;<ref name=Laodicea_Lycus> [Laodicea on the Lycus] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8313251&lon=29.1045174&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Laodicea on the Lycus Roman stadium or circus]. </ref> visible track width: c40m;<ref name=Laodicea_Lycus/> form clearly visible; no visible spina; unoccupied by any subsequent construction. | |- id="row-Nicomedia" |[[Nicomedia]] |[[İzmit]] |{{Hs|Tur-n}}[[Turkey]] |{{coord|40.766754|29.920744|type:city_region:TR_scale:10000|name=Nicomedia (İzmit) Roman town (not the circus; historic nucleus of İzmit)}} (not the circus; historic nucleus of İzmit) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> general information on the archaeological remains of Nicomedia;<ref> [Nicomedia] [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0006%3Aalphabetic+letter%3DN%3Aentry+group%3D2%3Aentry%3Dnicomedia The Princeton Encyclopedia of Classical Sites | NICOMEDIA NW Turkey] at [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collections Perseus Digital Library | Collections/Texts] | [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman Perseus Collection | Greek and Roman Materials] (search for 'The Princeton Encyclopedia of Classical Sites'). </ref><ref> [Nicomedia] [https://www.facebook.com/41kocaeli41?v=info KocaeLi] - information on historical remains at Izmit (ancient Nicomedia). </ref> Kocaeli municipal history,<ref> [Nicomedia] [http://www.kocaeli.bel.tr/Content.aspx?ContentID=20158&CategoryID=318 Kocaeli Metropolitan Municipality | History of Kocaeli]. </ref> including a 19th-century map showing the location of the historic nucleus of the city (through history Kocaeli has been named successively: Olbia, Astakos, Nicomedia, Iznikmid, and Izmid or Izmit); no online circus-specific information found. | |- |} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat|Ancient Roman circuses}} * Roland Auget: ''Crueldad y civilización: los juegos romanos'' (''Cruauté et civilisation: les jeux romains'', 1995). ** [https://web.archive.org/web/20140621132909/http://germanicus.com.ar/Los_juegos_romanos/index.htm Texto español]. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espectáculos]] [[Categoría:Roma antiga]] [[Categoría:Arquitectura da Roma antiga]] [[Categoría:Tipos de edificios e estruturas]] [[Categoría:Circo]] ljxcspigx75016kmd73uugxzs59y7e6 6166470 6166381 2022-08-24T21:21:13Z Fendetestas 45576 /* Lista de circos romanos */ wikitext text/x-wiki {{non galego|data=agosto de 2022}} {{Outros homónimos|Circo (homónimos)}} [[Ficheiro:Circuspainting.jpg|miniatura|300px|''[[Carreira de carros]]'' por [[Albert Kuhn]] ([[1913]]).]] O '''circo''' é o lugar onde os [[Imperio romano|romanos]] realizaban [[espectáculo]]s, con [[bancadas|chanzos]] para os espectadores<ref>{{DRAG|circo}}</ref>. Foi unha das instalaciones máis importantes das cidades romanas. Xunto co [[Teatro romano|teatro]] e mailo [[anfiteatro]], forma a tríade de grandes instalacións destinadas a divertir o pobo. Inspirado nos [[hipódromo]]s e [[estadio]]s gregos, porén de medidas moito maiores ca estes, o circo romano estaba destinado a carreiras, espectáculos, e representacións, que conmemoraban os acontecementos do Imperio. O circo romano é un recinto moi alongado con remates circulares nos extremos, tendo globalmente unha forma [[oval]]. No centro, arrodeada de bancadas xeralmente en pedra, estaba a [[arena]] (en latín ''hārēna''), moi alongada e partida en dous pola [[espiña (arquitectura)|espiña]] (en latín ''spina''), un valado baixo e illado coroado de [[obelisco]]s, [[estatua]]s e outros enfeites semellantes. A espiña formaba sobre a arena dúas vías por onde corrían as [[biga]]s e [[cuadriga]]s. En cada un dos extremos da espiña había un [[piar]] cónico denominado ''meta'' (en latín ''meta''). Os contadores de voltas adoitaban ser ovos de pedra ou estatuetas de [[golfiño]]s. == Circos romanos en Italia == === Estadio de [[Domiciano]] === {{AP|Estadio de Domiciano }} Construído en [[Roma]], máis ca un circo é un estadio moi semellante aos gregos. Na actualidade o monumento quedou baixo o subsolo da actual [[Praza Navona]]. Poden ollarse restos baixo un dos edificios lindeiros daquela. == Circos romanos en Hispania == === Circo romano de Sagunt === === Circo romano de Mérida === {{AP|Circo romano de Mérida}} [[Ficheiro:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|miniatura|O [[Circo romano de Mérida]].]] O circo romano de Augusta Emerita tiña uns 440&nbsp;[[metro|m]] de lonxitude e 115&nbsp;m de largura, era o maior dos edificios dedicados a espectáculos da cidade e, xunto co anfiteatro, era o que gozaba dos favores dun público máis dado a emocións lúdicas fortes que a cultas obras teatrais. Por mor das súas grandes dimensións atopábase fóra do recinto amurallado, par da estrada que ligaba Emerita con Corduba ([[Córdoba, España|Córdoba]]) e Toletum ([[Toledo]]). Na actualidade existe un centro de interpretación xunto ao monumento e este é totalmente visitábel. Tiña unha capacidade duns 30.000 espectadores distribuídos nunhas [[bancadas]] coa xa clásica división en tres caveas, marcada polas diferentes procedencias sociais dos seus ocupantes. Data das primeiras décadas do [[século I]] d. C. O recinto posúe unha arena central onde se efectuaban as competicións. En medio desta, encóntrase a ''spina'' dunha lonxitude de 223&nbsp;m e unha largura de 8,5&nbsp;m que no seu día estivo decorada con [[monólito]]s e outros motivos. Un dos espectáculos favoritos eran as corridas de bigas (dous cabalos e un carro) e cuadrigas (catro cabalos e un carro). Os condutores dos carros, chamados de [[auriga]]s, eran personaxes moi populares; algúns ficaron inmortalizados en pinturas e mosaicos. === Circo romano de Tarraco === {{AP|Circo romano de Tarraco}} Construído a finais do [[séculoo I]] d. C., seguramente en tempos do emperador [[Domiciano]], tiña capacidade para 25.000 persoas e se mantivo activo até o [[século V]]. O circo orixinal tiña aproximadamente 117&nbsp;m de largo por 340&nbsp;m de longo; a arena ou pista tiña 74&nbsp;m de largo. Consérvanse restos dos chanzos en dúas bancadas; téñese identificado tamén unha das bancadas reservadas ás autoridades da cidade e a provincia Tarraconense. Atopáronse dúas lousas sepulcrais de aurigas do circo, as dúas escritas en verso. Na actualidade é parcialmente visitábel xa que parte ficou inmersa na estrutura urbana de Tarragona. === Circo romano de Calahorra === O circo romano de [[Calahorra]] está "fosilizado" no ''Paseo del Mercadal''. Ao final do mesmo atópanse algúns restos, poucos, do que foi o circo; un muro romano de [[cachotaría]] e un desaugadoiro. Preto, nos xardíns de Era Alta encontramos un resto de condución da auga do circo romano. === Circo romano de Toledo === Construído no [[século I]], o circo de [[Toledo]] tiña unha capacidade para aproximadamente 13.000 espectadores. Deixouse de utilizar cando se perdeu a cidade canda a dominación islámica e mudéxar, cando pasou a ser unha [[necrópole]] (entre os séculos IX e XV). === Circo romano de [[Segóbriga]] === De características semellantes ás do Circo romano de Toledo, non se posúe moita información, pois actualmente se encontra en estado de escavación e/ou posta en valor. Seica quedou inacabado.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/419653/circo/segobriga/inacabado/ As escavacións determinan que o circo romano de Segóbriga non chegou a se rematar]</ref> === Circo romano de [[Alhambra, Cidade Real]] === Descubriuse e escavouse na execución dunha estrada a dita vila. Hoxe en día está soterrado baixo o trazado da estrada N-430 sen que haxa expectativas dunha futura recuperación.<ref>[http://www.turismocastillalamancha.com/arte-cultura/museos/ciudad-real/museo-arqueologico-de-alhambra/ Museo Arqueolóxico de Alhambra]</ref> ==Lista de circos romanos== {{GeoGroupTemplate|section=Lista de circos romanos}} Salvo que se indique o contrario, as coordenadas da seguinte lista son dun punto que se atopa dentro do espazo dun circo. Para os restantes circos (aqueles dos que se descoñece a localización detallada) o punto é para unha localización dentro do espazo do núcleo histórico da vila asociada, ou para unha localización dentro do xacemento arqueolóxico asociado. Estes puntos probablemente estean a menos de 1,5 quilómetros do lugar do circo, xa que un circo estivo case sempre a esta distancia da súa cidade asociada. {| class="wikitable sortable" |- valign=top !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome romano)<br />Ligazón a un artigo de circo detallado !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome actual) !width="10%" valign="middle"|País !width="12%" valign="middle"|Coordenadas !width="40%" valign="middle"|Notas<br />Referencias<br />(ordena segundo a lonxitude e a precisión da localización) <!-- Modelos utilizados para ordenar: {{Hs|000(location_unknown)}} {{Hs|001(hypothesised_location)}} {{Hs|002(approximate_location)}} {{Hs|xxx}} (best length) --> !width="4%" valign="middle"|Imaxes |- id="row-Auzia" |[[Auzia]]<ref name=Auzia> [Auzia] [http://forum.e-dz.com/topic/4094-names-of-cities-in-algerie-in-ad-138-roman-times-and-names-now/ Names of cities in Algerie in (A.D. 138) Roman times and names now] from [http://forum.e-dz.com/ E-DZ Community | Education & Learning] | [http://forum.e-dz.com/forum/4-algerian-history-culture-art-law-politics/ Algerian History, Culture, Art, Law, Politics] (order by start date; start date: 21 Dec 2008). </ref> |[[Sour El-Ghozlane]] (= pre-independencia [[Aumale, Alxeria|Aumale]])<ref name=Auzia/> |{{Hs|Alg-a}}[[Alxeria]] |{{coord|36.14799|3.690924|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Auzia (Sour El-Ghozlane) (non so circo; núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"> John H. Humphrey: ''Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing''. University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1986, {{ISBN|0-520-04921-7}}. </ref> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Claudia_Caesarea" |[[Colonia Claudia Caesarea]] |[[Cherchell]] |{{Hs|Alg-c}}[[Alxeria]] |{{coord|36.601412|2.184702|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Colonia Claudia Caesarea (Cherchell) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada;<ref name=Cherchel> [Cherchell] [http://www.circusmaximus.us/cherchel.html The Circus | Cherchel] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> nin a forma nin ningunha estrutura orixinal son visibles. |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Cherchel/> |- id="row-Saldae" |[[Saldae]] |[[Béjaïa]] |{{Hs|Alg-s1}}[[Alxeria]] |{{coord|36.755068|5.083765|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Saldae (Béjaïa) (non do circo, núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Sitifis" |[[Setifis]] |[[Sétif]] |{{Hs|Alg-s2}}[[Alxeria]] |{{coord|36.197105|5.405214|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Sitifis Colonia (Sétif) Roman circus}} |{{Hs|450}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada confirmada por fotografías aéreas antigas (o 90 % do circo esta edificado agora);<ref name=Setif> [Setif] [http://www.circusmaximus.us/setif.html The Circus| Circo en Setif] en [http://www.circusmaximus.us/circusmaximus.us]. </ref> só queda visible o extremo sur, curvo, en forma de U; lonxitude aproximada (anteriormente visible) da vía: c450m;<ref name=Setif/> ancho aproximado (antes visible) da vía: c70m.<ref name=Setif/> |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Setif/> |- id="row-Philippopolis (Tracia)" |[[Philippopolis (Tracia)]]<br /><br />[[Estadio romano de Plovdiv]] |[[Plovdiv]] |{{Hs|Bul-p}}[[Bulgaria]] |{{coord|42.147477|N|24.748068|E|type:landmark_region:BG|name=Trimontium (Plovdiv) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Neste momento só é visible unha pequena parte ben conservada do extremo norte; c95% da estrutura está soterrada baixo a actual rúa principal; lonxitude da pista c250m;<ref name=Plovdiv> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/?p=102&l=2 The ancient stadium of Philippopolis Track]. </ref> track width c32m;<ref name=Plovdiv/> o pequeno tamaño da estrutura suxire que, de feito, é máis correcto consideralo un estadio; esta é a vista tomada polo sitio principal na estrutura <ref> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/ O antigo estadio de Philippopolis]. </ref> |[[Ficheiro:Miniature of the Ancient Stadium.jpg|center|150px]] |- id="row-Alexandria" |[[Alexandría]] |[[Alexandría]] |{{Hs|Egy-a1}}[[Exipto]] |{{coord|31.182489|29.896417|type:city_region:EG_scale:50000|name=Cidade romana de Alexandria (núcleo aproximado da cidade; centrada no Piar de Pompeio)}} (non do circo, núcleo aproximado da cidade romana; centrado no Pilar de Pompeio) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Antinopolis" |[[Antinoópolis]] |[[Mallawi]] (c10km) |{{Hs|Egy-a2}}[[Exipto]] |{{coord|27.810092|30.885503|type:landmark_region:EG|name=Antinopolis Roman circus}} |{{Hs|325}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude da pista visible: 300–350 m,<ref name=Antinopolis> [Antinopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=27.810092&lon=30.885503&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antinopolis]. </ref> ancho de vía visible: c45m,<ref name=Antinopolis/> en forma de U; os cárceres están c50 m máis aló dos extremos da bancada ascendente no extremo aberto suroeste, claramente visible e sen obstáculos. | |- id="row-Oxyrhynchus" |[[Oxyrhynchus]] |[[Beni Mazar]] (c15km) |{{Hs|Egy-o}}[[Exipto]] |{{coord|28.535969|30.655336|type:landmark_region:EG|name=Oxyrhynchus (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana)}} (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Camulodunum" |[[Camulodunum]] |[[Colchester]] |{{Hs|Eng-c}}[[Inglaterra]] |{{coord|51.883604|0.898175|type:landmark_region:GB_scale:10000|name=Camulodunum (Colchester) Roman circus}} |{{Hs|450}}location information;<ref>[Camulodunum] [http://www.camulos.com/circus/circus1.htm THE ROMAN CIRCUS VICTRICENSIS IN COLCHESTER] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130207123328/http://www.camulos.com/circus/circus1.htm |date=2013-02-07 }}.</ref> Información arqueolóxica,<ref> [Camulodunum] [http://www.thecolchesterarchaeologist.co.uk/ Colchester Archaeological Trust]. </ref> información arqueolóxica oficial,<ref name=Camulodunum> [Camulodunum] [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/uep/custom_pages/monument_detail.asp?content_page_id=68&previous_page_id=48&monument_id=1038871 Roman Circus 200 m south of Abbey House], EHER/SMR Number 46327 at [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/ Unlocking Essex's Past website] from [http://www.essex.gov.uk/Activities/Heritage/Pages/Heritage.aspx Heritage Conservation at Essex County Council]. </ref> longo: c450m;<ref name=Camulodunum/> largo: c75m.<ref name=Camulodunum/> | |- id="row-Arelate" |[[Arelate]]<br />(Colonia Iulia Paterna Arelatensium Sextanorum) |[[Arles]] |{{Hs|Fra-a}}[[Francia]] |{{coord|43.6734|N|4.61855|E|type:landmark_region:FR|name=Arelate (Arles) Roman circus}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> official archaeological information;<ref> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 Cirque romain] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081126130321/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 |date=2008-11-26 }} {{in lang|fr}}, en [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> c40% do extremo suroeste curvo é mínimamente visible; a estrutura restante sitúase ao nordeste baixo un cruzamento de estradas e vivendas; lonxitude: c450m,<ref name=Arelate> [Arelate] [http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles Cirque romain d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502060013/http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles |date=2012-05-02 }} at [http://www.arlestourisme.com/home.html Arles Office de Tourisme | Visit | Places to visit] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120312013911/http://www.arlestourisme.com/home.html |date=2012-03-12 }}. </ref><ref name=Arelate-arch-desc> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 Cirque romain | Description] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185843/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 |date=2012-02-29 }} {{in lang|fr}}, at [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> largo c101m,<ref name=Arelate/><ref name=Arelate-arch-desc/> largo de pista visible: c80m.<ref> [Arelate] [http://www.wikimapia.org/#lat=43.6734&lon=4.61855&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Arelate]. </ref> |[[Ficheiro:Arles, cirque romain5.JPG|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Arelate] [http://www.circusmaximus.us/arles.html The Circus | Arles] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Lugdunum" |[[Lugdunum]] |[[Lyon]] |{{Hs|Fra-l}}[[Francia]] |{{coord|45.757314|4.815188|type:landmark_region:FR_scale:4000|name=Lugdunum (Lyon) Roman circus (approximate hypothesised location)}} (approximate hypothesised location<ref name=Lugdunum> [Lugdunum] [[:fr:Cirque antique de Lyon|Cirque antique de Lyon]] e [[:fr:Cirque antique de Lyon#Hypoth.C3.A8ses de localisation|Cirque antique de Lyon#Hypothèses de localisation]] {{in lang|fr}}. </ref>) |{{Hs|001(hypothesised_location)}}citado en Chase;<ref name="Chase">Raymond G. Chase: Ancient Hellenistic and Roman amphitheatres, stadiums, and theatres: the way they look now. P. E. Randall, Portsmouth 2002, {{ISBN|1-931807-08-6}}</ref> localización hipotética.<ref name=Lugdunum/> | |- id="row-Mediolanum_Santonum" |[[Mediolanum Santonum]] |[[Saintes, Charente-Maritime|Saintes]] |{{Hs|Fra-m}}[[Francia]] |{{coord|45.7464|-0.6333|type:city_region:FR|name=Mediolanum Santonum (Saintes) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Vienna" |[[Vienne, Isère|Vienna]] |[[Vienne, Isère|Vienne]] |{{Hs|Fra-v}}[[Francia]] |{{coord|45.516492|N|4.868196|E|type:landmark_region:FR|name=Vienna (Vienne) Roman circus}} (posiblemente moi aproximado, a imaxe de satélite nesta localización está moi distorsionada) |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a única característica que queda é unha estrutura en arco monumental rematada por unha pirámide alta e estreita, esta estrutura estaba na espiña. |[[Ficheiro:Pyramide de Vienne (Isère).jpg|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Vienna] [http://www.circusmaximus.us/vienne.html The Circus | Vienne] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Augusta_Treverorum" |[[Augusta Treverorum]] |[[Tréveris]] |{{Hs|Ger-a}}[[Alemaña]] |{{coord|49.751175|6.648531|type:landmark_region:DE|name=Augusta Treverorum (Trier) Roman circus}} |{{Hs|450}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización,<ref> [Augusta Treverorum] [https://maps.google.com/?ll=49.750911,6.647877&spn=0.004173,0.009624&om=1&t=k&z=17 satellite photo] desde [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus]. </ref><ref> [Augusta Treverorum] [http://www.wikimapia.org/#lat=49.7511747&lon=6.648531&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Augusta Treverorum Roman circus]. </ref> plano da cidade romana<ref> [Augusta Treverorum] [http://www.landesmuseum-trier.de/de/home/archaeologische-denkmalpflege/denkmaeler/trier.html Archäologie in Trier] (in German) from [http://www.uni-trier.de/ Universität Trier] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=7 Organisation] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 Fachbereiche und Fächer | Fachbereich III] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120302015727/http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 |date=2012-03-02 }} | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=1629 Klassische Archäologie | Was | Archäologie in Trier]. </ref> mostrando a localización do circo; lonxitude: c450 m.<ref> [Augusta Treverorum] [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus] en [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)]. </ref> |[[Ficheiro:Amphitheater Trier und Circus.jpg|center|150px]] |- id="row-Corinth" |[[Corinto antiga|Corinto]] (Colonia Iulia Flavia Augusta Corinthiensis) |[[Corinto]] |{{Hs|Gre-c}}[[Grecia]] |{{coord|37.909792|22.875938|type:landmark_region:GR|name=Corinth Roman circus (hypothesised and partially excavated location)}} (localización hipotetica e parcialmente escavada) |{{Hs|002(approximate_location)}} discusión sobre as probas dun circo,<ref> [Corinth] [https://web.archive.org/web/20181115184050/https://www.highbeam.com/doc/1G1-147059813.html A Roman Circus in Corinth] en [https://web.archive.org/web/20151112032511/https://www.highbeam.com/publications/hesperia-p1280 HighBeam Research – Publications – Academic journals – History journals – Hesperia], paper reference: David Gilman Romano, "A Roman Circus in Corinth," in Hesperia 74, 2005, pp. 585–611. </ref> plano que mostra a hipotética localización do circo<ref> [Corinth] [http://c84362.r62.cf2.rackcdn.com/assets/corinth/page/CCP_44BC11.jpg Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde[http://corinthcomputerproject.org/ Corinth Computer Project] | [http://corinthcomputerproject.org/greek-and-roman-corinth/44-bc/ Greek and Roman Corinth | 44 BC – Colonia Laus Iulia Corinthiensis] (Figure 11). </ref> e,<ref> [Corinth] [http://corinth.sas.upenn.edu/figure11.png Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde [http://corinth.sas.upenn.edu/index.html Corinth Computer Project] | [http://corinth.sas.upenn.edu/corinth.html Greek and Roman Corinth] | [http://corinth.sas.upenn.edu/44bc.html Colonia Laus Iulia Corinthiensis, 44 BC] (Figura 11). </ref> localización hipotetica e parcialmente escavada.<ref> [Corinth] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.9097918&lon=22.8759384&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corinth Roman circus] (lugar hipotético e parcialmente escavado). </ref> | |- id="row-Gortyn" |[[Gortina|Gortyn, Gortys ou Gortina]] |[[Agioi Deka]] (c1.5&nbsp;km) |{{Hs|Gre-g}}[[Grecia]] |{{coord|35.052057|N|24.951119|E|type:landmark_region:GR|name=Gortyn Roman circus}} |{{Hs|375}}citado en Chase,<ref name="Chase"/> plano arqueolóxico da cidade,<ref>[Gortyn] [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/foto1.html Map of Gortyn] ([http://www.romanaqueducts.info/aquasite/foto/gortyn70.jpg Gortina – Planta Archaeologica Dela Citta]) at [http://www.romanaqueducts.info/ romanaqueducts.info | Roman Aqueducts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120616060124/http://www.romanaqueducts.info/ |date=2012-06-16 }} | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/index.html AQUASITE: Information on 50 selected Roman aqueducts] | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/index.html Gortyn(a) (Greece / Crete)].</ref> longo visible da pista c375m;<ref name=Gortyn> [Gortyn] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.052057&lon=24.951119&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gortyn Roman circus]. </ref> largo visible da pista: c50m;<ref name=Gortyn/> Planta en forma de U claramente visible; espazo 30% terreos agrícolas abertos, 70% cubertos por hortas. |imaxes (non pode estar orientado ao norte)<ref> [Gortyn] [http://www.circusmaximus.us/gortyn.html The Circus | Circus of Gortyn] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Nicopolis" |[[Nicópolis]] |[[Préveza]] (c7km) |{{Hs|Gre-n}}[[Grecia]] |{{coord|39.023563|N|20.734805|E|type:landmark_region:GR|name=Nikopolis Roman circus}} |{{Hs|215}} denominado como estadio,<ref name=Nicopolis> [Nicopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.0234972&lon=20.734688&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nicopolis Roman circus]. </ref> moi pequeno para ser un circo; lonxitude da vía visible: c215m,<ref name=Nicopolis/> largo visible da pista c20m;<ref name=Nicopolis/> forma de planta en forma de U dobre cos dous extremos redondeados claramente visibles, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. | |- id="row-Thessalonica" |[[Tesalónica]] |[[Tesalónica]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|40.629669|22.950890|type:landmark_region:GR_scale:5000|name=Thessalonica Roman circus}} |{{Hs|525}}Citada enn Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Thessalonica | location<ref name=Thessalonica-Wiki> [Thessalonica] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.6296693&lon=22.9508901&z=15&l=9&m=b&v=8 Wikimapia location: Thessalonica Roman circus]. </ref> (o circo está marcado como 'Hipódromo Antigo'); mapa arqueolóxico do centro histórico da cidade,<ref name=Thessalonica-map> [Thessalonica] [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Thessaloniki_historical_center_el.svg archaeological map of walled historical centre of Thessalonica]. </ref> mostrando a localización do hipódromo/circo (en grego; hipódromo = Ιππόδρομος); lonxitude aproximada deducida de<ref name=Thessalonica-Wiki/> e<ref name=Thessalonica-map/> c525m. | |- id="row-Rhodes" |[[Rodas]] |[[Rodas, Rodas|Rodas]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|36.43919|28.211909|type:landmark_region:GR|name=Rhodes Roman circus}} ||{{Hs|000(location_unknown)}} | |- id="row-Caesarea_Maritima-coast" |[[Caesarea Marítima]] (costeiro) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c1}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8906|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) coastal Roman circus}} |{{Hs|290}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> referenciado como un hipódromo;<ref name=Caesarea> [Caesarea Maritima] [http://www.circusmaximus.us/caesarea.html The Circus | Caesarea] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> na costa, paralelo á costa; lonxitude da vía visible: c290m,<ref name=Caesarea-coastal> [Caesarea Maritima (coastal)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985691&lon=34.8906416&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (coastal)]. </ref> ancho da pista visible: c45m;<ref name=Caesarea-coastal/> Forma de planta en forma de U claramente visible, estrutura substancialmente completa, poucas estruturas modernas construídas dentro do espazo. |[[Ficheiro:Caesarea Palaestina.jpg|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Caesarea/> |- id="row-Caesarea_Maritima-inland" |[[Caesarea Marítima]] (no interior) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c2}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8986|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) inland Roman circus}} |{{Hs|410}}c1km no interior desde a costa,lonxitude da pista visible: c410m;<ref name=Caesarea-inland> [Caesarea Maritima (inland)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985827&lon=34.8986024&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (inland)]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Caesarea-inland/> forma substancialmente visible, aparentemente en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name="Caesarea"/> |- id="row-Aquileia" |[[Aquileia]] |[[Aquileia]] |{{Hs|Ita-a}}[[Italia]] |{{coord|45.775007|13.361778|type:landmark_region:IT|name=Aquileia (Aquileia) Roman circus}} |{{Hs|460}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Aquileia> [Aquileia] [http://www.circusmaximus.us/aquileia.html The Circus | Aquileia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> lonxitude da pista medida a partir da información de localización: c460m,<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia>[Aquileia] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.7749318&lon=13.3618426&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aquileia Roman circus]. </ref> ancho de vía medido a partir da información de localización: c80m.<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia/> |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name=Aquileia/> |- id="row-Bovillae" |[[Bovillae]] |[[Marino, Lazio]] |{{Hs|Ita-b}}[[Italia]] |{{coord|41.757499|12.621679|type:landmark_region:IT_scale:500|name=Bovillae Roman circus}} |{{Hs|328}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> {{it}};<ref name=Bovillae-it> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/antica-bovillae.htm#Il_Circo_di_Bovillae_ L'antica Bovillae | Il Circo di Bovillae] {{it}} en [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{it}}. </ref> información e fotos en Inglés,<ref> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/boville-english.htm English page | The Roman stadium of Boville] at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{it}}. </ref> (pista?) lonxitude: 328.50m,<ref name=Bovillae-it/> (track?) width: 60m;<ref name=Bovillae-it/> localización centrada nos únicos restos visibles: tres arcos de pedra<ref> [Bovillae] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.757499&lon=12.621679&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Bovillae Roman circus]. </ref> (parte das celas). | |- id="row-Mediolanum" |[[Mediolanum]] |[[Milán]] |{{Hs|Ita-m1}}[[Italia]] |{{coord|45.463276|9.179936|type:landmark_region:IT|name=Mediolanum (Milan) Roman circus}} |{{Hs|460}}Citado por Chase;<ref name="Chase"/> localización,<ref name=Mediolanum> [Mediolanum] [http://www.circusmaximus.us/milan.html The Circus | Milan] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.463276&lon=9.179936&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Mediolanum Roman circus]. </ref> lonxitude da pista: 460 m,<ref name="Humphrey614"> [Mediolanum] J.H.Humphrey, ''Roman Circuses'', Londra 1986, p.614.</ref> ancho da pista: 67/68m,<ref name="Humphrey614"/> os principais restos visibles son unha torre na esquina noroeste do circo,<ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.465193&lon=9.17892&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Milan Roman circus (tower at the north western corner)]. </ref> o corpo principal do circo xacía SSE desta torre. |[[Ficheiro:Basamento circo.jpg|center|150px]] imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name=Mediolanum/> |- id="row-Roma-Flaminius" |[[Roma]]<br /><br />[[Circus Flaminius]] |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r1}}[[Italia]] |{{coord|41.892758|12.477422|scale:2000_region:IT|name=Circus Flaminius, Rome}} |{{Hs|380}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non está do todo claro se esta «estrutura» era, en realidade, un circo ou un estadio da forma dos demais desta lista, localización de Wikimapia,<ref> [Circus Flaminius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8926301&lon=12.4774218&z=17&l=9&m=b&show=/8706019/Circus-Flaminius Wikimapia location: Circus Flaminius, Rome]. </ref> as estimacións do tamaño son: lonxitude 260–500 m,<ref> [Circus Flaminius] [[Circus Flaminius]]. </ref><ref name=Platner> [Circus Flaminius] [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Circus_Flaminius.html Circus Flaminius – Samuel Ball Platner, 1929], via [http://penelope.uchicago.edu/ http://penelope.uchicago.edu/] at the University of Chicago. </ref> ancho 100m.<ref name=Platner/> |[[Ficheiro:Circus Flaminius Bartoli 1699.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Maxentius" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo de Maxentius]], a.k.a. Circo de Caracalla |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r2}}[[Italia]] |{{coord|41.854645|N|12.522411|E|type:landmark_region:IT|name=Circus of Maxentius, Rome}} |{{Hs|490}}Lonxitude da pista visible: c490m,<ref name=Maxentius> [Circus of Maxentius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8547308&lon=12.5224078&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Maxentius, Rome]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Maxentius/> forma claramente visible, en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna, moitas partes da estrutura son visibles. |[[Ficheiro:Roma Appia Antica - Circo di Massenzio Torri.JPG|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus of Maxentius] [http://www.circusmaximus.us/maxentius.html The Circus | Maxentius] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Maximus" |[[Roma]]<br /><br />[[Circus Maximus]] |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r3}}[[Italia]] |{{coord|41.886016|N|12.485404|E|type:landmark_region:IT|name=Circus_Maximus, Rome}} |{{Hs|621}}Lonxitude da pista: c621m,<ref name="WP_CMaximus"> [Circus Maximus] [[Circus Maximus#Época republicana]]. </ref> ancho da pista: c150m,<ref name="WP_CMaximus"/> forma substancialmente visible; en forma de U, o espazo non está practicamente ocupado por ningunha estrutura moderna, só son visibles ou permanecen algunhas partes da estrutura. |[[Ficheiro:CircusMaximusSO.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Nero" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo de Nerón]], a.k.a. Circo de Calígula, ou Circo Vaticano |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r4}}[[Italia]] |{{coord|41.901638|12.455256|type:landmark_region:IT|name=Circus of Nero, Rome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización xusto ao sur da [[Basílica de San Pedro]] ben establecida, aínda que a posición exacta e a orientación son descoñecidas, os únicos restos que se conservan son o [[Obelisco Vaticano|obelisco]] que foi traído de Exipto para adornar a espina no ano 37 d.C.,<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9015923&lon=12.4541241&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the spina obelisk until 1586)]. </ref> o obelisco trasladouse á súa localización actual na [[Praza de San Pedro#O obelisco|Praza de San Pedro]] en 1586.<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9022451&lon=12.457273&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the obelisk since 1586)]. </ref> |[[Ficheiro:Plan of Circus Neronis and St. Peters.gif|center|150px]] imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus of Nero] [http://www.circusmaximus.us/vatican.html The Circus | Vatican Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Varianus" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo Varianus]]; [[:it:Circo Variano]] {{it}} |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r5}}[[Italia]] |{{coord|41.887353|12.520474|type:landmark_region:IT_scale:2000|name=Circus Varianus, Rome}} |{{Hs|565}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización Wikimapia,<ref> [Circus Varianus] [http://wikimapia.org/#lat=41.8873527&lon=12.5204739&z=15&l=9&m=b&show=/10836307/Circo-Variano-Circus-Varianus Wikimapia location: Circus Varianus, Rome]. </ref> lonxitude: 565m;<ref name=Varianus> [Circus Varianus] [[:it:Circo Variano|Circo Variano]] at Italian Wikipedia. </ref> ancho: 125m.<ref name=Varianus/> |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus Varianus] [http://www.circusmaximus.us/varianus.html The Circus | Varianus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Gadara" |[[Gadara]] |[[Umm Qais]] |{{Hs|Jor-g1}}[[Xordania]] |{{coord|32.656914|35.666857|type:landmark_region:JO_scale:5000|name=Gadara Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> un mapa arqueolóxico de Gadara en lingua alemá<ref>[Gadara] [http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg Gadara (Umm Quais) Topographische Bestandkarte 2007 (archaeological site map)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130522190320/http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg |date=2013-05-22 }} desde [http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all Research projects | geographical order | Gadara/Umm Qais (Jordanien)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120412211434/http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all |date=2012-04-12 }} en [http://www.dainst.org/en/ Deutsches Archäologisches Institut (DAI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210065630/http://www.dainst.org/en |date=2012-02-10 }}.</ref> indica unha localización para o que se describe como un hipódromo.<ref> [Gadara] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.6569138&lon=35.6668568&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gadara hippodrome]. </ref> | |- id="row-Gerasa" |[[Gerasa]] |[[Jerash]] |{{Hs|Jor-g2}}[[Xordania]] |{{coord|32.273655|N|35.890730|E|type:landmark_region:JO|name=Gerasa Roman circus}} |{{Hs|245}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c245m;<ref name=Gerasa> [Gerasa] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.273655&lon=35.89073&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gerasa Roman circus]. </ref> visible track width: c50m;<ref name=Gerasa/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure still stands. |[[File:Hippodrome-Jerash.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Gerasa] [http://www.circusmaximus.us/gerasa.html The Circus | Gerasa] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Berytus" |[[Berytus|Colonia Iulia Augusta Felix Berytus]]<br /><br />[[Beirut Hippodrome]] |[[Beirut]] |{{Hs|Leb-b}}[[Lebanon]] |{{coord|33.897911|35.499584|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Colonia Iulia Augusta Felix Berytus (Beirut) Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is of the archaeological site of the Beirut Hippodrome as given on Wikimapia;<ref> [Berytus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.8978839&lon=35.4995728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Colonia Iulia Augusta Felix Berytus Roman hippodrome]. </ref> this may, or may not, be the same structure as the circus. | |- id="row-Tyrus" |[[Tyre Hippodrome]] |[[Tyre, Lebanon|Tyre]] |{{Hs|Leb-t}}[[Lebanon]] |{{coord|33.268313|35.209776|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Tyre Roman circus}} |{{Hs|435}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c435m;<ref name=Tyrus> [Tyrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.268313&lon=35.209776&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Tyrus Roman circus]. </ref> visible track width: c80m;<ref name=Tyrus/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; a great deal of the structure is still visible. |[[File:Al-Bass Arch Site Hippodrome.JPG|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Tyrus] [http://www.circusmaximus.us/tyre.html The Circus | Tyre] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Cyrene" |[[Cyrene, Libya|Cyrene]] |[[Shahhat]] |{{Hs|Lib-c}}[[Libya]] |{{coord|32.822221|N|21.864104|E|type:landmark_region:LY|name=Cyrene Roman circus}} |{{Hs|300}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c300m?;<ref name=Cyrene> [Cyrene] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.8227686&lon=21.864177&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cyrene Roman circus]. </ref><ref name=Cyrene-max> [Cyrene] [http://www.circusmaximus.us/cyrene.html The Circus | Circus at Cyrene] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> visible track width: c45m;<ref name=Cyrene/><ref name=Cyrene-max/> form reasonably visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible; sometimes referred to as a hippodrome. |images (may not be oriented to north)<ref name=Cyrene-max/> |- id="row-Leptis" |[[Leptis Magna]] |[[Khoms, Libya|Khoms OR Al Khums]] (c3km) |{{Hs|Lib-l}}[[Libya]] |{{coord|32.633056|N|14.310547|E|type:landmark_region:LY|name=Leptis Magna Roman circus}} |{{Hs|445}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> located both on and parallel to the sea shore; visible track length: c445m;<ref name=Leptis> [Leptis Magna] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.633056&lon=14.310547&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Leptis Magna Roman circus]. </ref> visible track width: c75m;<ref name=Leptis/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; some of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Leptis Magna] [http://www.circusmaximus.us/leptis.html The Circus | Leptis Magna] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Aeminium" |[[Aeminium]] |[[Coimbra]] |{{Hs|Por-a}}[[Portugal]] |{{coord|40.209016|-8.425387|type:city_region:PT_scale:2000|name=Aeminium (Coimbra) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}believed to have existed, but unconfirmed; archaeological information about the Roman town;<ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/Small%20site/ContentDetail.aspx?id=606 Aeminium] at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ Museu Nacional de Machado de Castro] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903062348/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ |date=2011-09-03 }} | [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/default.aspx English Version]. </ref><ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 Aeminium] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120121081105/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 |date=January 21, 2012 }} (in Portuguese), at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/Default.aspx Museu Nacional de Machado de Castro | Mini-Sítios]. </ref> reference to a suggested location for the circus (Praça do Comércio); suggested location.<ref> [Aeminium] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.2089913&lon=-8.4294534&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: suggested location for Aeminium Roman circus]. </ref> | |- id="row-Balsa" |[[Balsa (Roman town)|Balsa]] |[[Tavira Municipality|Tavira]] |{{Hs|Por-b}}[[Portugal]] |{{coord|37.090488|-7.685301|type:landmark_region:PT_scale:2000|name=Balsa (Tavira) Roman circus}} |{{Hs|375}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is approximately that indicated conjecturally, though with considerable certainty, at;<ref name=Balsa> [Balsa] [http://arkeotavira.com/balsa/flash/balsa-topog.swf O Urbanismo de Balsa Romana] (from 8:50; dimensions given at 9:11) at [http://www.arkeotavira.com/ Campo Arqueológico de Tavira]. </ref> that site states "the topographic marks of [the circus] permit a reasonably rigorous survey"; length: c375m;<ref name=Balsa/> width: c80m.<ref name=Balsa/> | |- id="row-Mirobriga" |[[Miróbriga]] |[[Santiago do Cacém]] (c2km) |{{Hs|Por-m}}[[Portugal]] |{{coord|38.002318|N|8.683770|W|type:landmark_region:PT|name=Mirobriga Roman circus}} |{{Hs|330}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> visible track length: c330m;<ref name=Mirobriga> [Miróbriga] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.002318&lon=-8.68377&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Miróbriga Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Mirobriga/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Miróbriga] [http://www.circusmaximus.us/mirobriga.html The Circus | Circus of Mirobriga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Olissipona" |[[Olisipo|Olissipona]] |[[Lisbon]] |{{Hs|Por-o}}[[Portugal]] |{{coord|38.713788|N|9.139192|W|type:landmark_region:PT|name=Olissipona (Lisbon) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}in what is today the '[[Rossio]]'; an account (in Portuguese) of excavations which uncovered a section of the spina of the circus can be found at.<ref> [Olissipona] [https://independent.academia.edu/VitorRafaelSousa/Papers/499441/A_Cronologia_do_Circo_de_Olisipo_a_Terra_Sigillata A Cronologia do Circo de Olisipo] by IPPAR (now [http://www.igespar.pt/en/ IGESPAR]); published as: Revista Portuguesa de Arqueologia. volume 5. número 2. 2002, pp 245–275, "A Cronologia do Circo de Olisipo: a Terra Sigillata", Eurico Sepúlveda and others. </ref> | |- id="row-Sirmium" |[[Sirmium]] |[[Sremska Mitrovica]] |{{Hs|Ser-s}}[[Serbia]] |{{coord|44.967364|19.612151|type:landmark_region:RS_scale:2000|name=Sirmium (Sremska Mitrovica) Roman circus (approx)}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is a close approximation based on information at;<ref name=Sirmium> [Sirmium] [http://www.carskapalata.rs/images/plan.jpg archaeological plan of Roman Sirmium] from [http://www.carskapalata.rs/imperialpalace.html Sirmium Palatium Imperiale] at Carska Palata Sirmium. </ref> length: c450m;<ref name=Sirmium-wiki> [Sirmium] [[Sirmium#Archeological findings]]. </ref> width: c150m;<ref name=Sirmium-wiki/> the structure lies buried some 2–4 m under the current town centre, just to the north of the partially excavated palace; only very small sections have been excavated.<ref name=Sirmium/> | |- id="row-Calagurris" |[[Calagurris]] |[[Calahorra]] |{{Hs|Spa-c1}}[[Spain]] |{{coord|42.304811|N|1.963025|W|type:landmark_region:ES|name=Calagurris (Calahorra) Roman circus}} |{{Hs|325}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the circus lies under the pedestrian thoroughfare 'Paseo Del Mercadal';<ref> [Calagurris] [http://www.ayto-calahorra.es/portal/p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp?seccion=s_fdes_d4_v1.jsp&contenido=133&tipo=6&nivel=1400&layout=p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp&codResi=1&language=es&codMenu=39&codMenuPN=75&codMenuSN=12 Cidade | Turismo | Monumentos | Arqueología Romana] at [http://www.ayto-calahorra.es/ Ayuntamiento de Calahorra] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030531225937/http://www.ayto-calahorra.es/ |date=2003-05-31 }}. </ref> length c300-350m.<ref> [Calagurris] [http://www.wikimapia.org/#lat=42.304811&lon=-1.963025&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Calagurris Roman circus]. </ref> | |- id="row-Caparra" |[[:es:Cáparra|Cáparra]] |[[Capera]] |{{Hs|Spa-c2}}[[Spain]] |{{coord|40.166847|-6.101135|type:city_region:ES|name=Cáparra (Capera) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location, from Wikimapia<ref> [Cáparra] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.166847&lon=-6.101135&z=12&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cáparra Roman circus]. </ref> and Spanish Wikipedia<ref> [Cáparra] [[:es:Cáparra|Cáparra]] at Spanish Wikipedia. </ref> is of the ruins of the Roman city only; there is no indication of the location of the circus. | |- id="row-Corduba" |Corduba |[[Córdoba, Spain|Córdoba]] |{{Hs|Spa-c3}}[[Spain]] |{{coord|37.885079|-4.772803|type:landmark_region:ES|name=Corduba (Córdoba) Roman circus}} |{{Hs|370}}location from Wikimapia and others;<ref name=Corduba> [Corduba] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8850788&lon=-4.7728032&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corduba Roman circus]. </ref><ref name=artenCorduba> [Corduba] [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html Cordoba Roman circus] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830151806/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html |date=2012-08-30 }} at [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html Artencordoba.com | Roman Córdoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120128170147/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html |date=2012-01-28 }} (see also: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html plan of Roman Cordoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120826223855/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html |date=2012-08-26 }}; and: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/img/PLANS/PLAN_CIRCUS_LOCATION.jpg detailed location map of the circus]{{dead link|date=February 2018|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}). </ref> length: c370m;<ref name=Corduba/><ref name=artenCorduba/> entirely buried under the existing city centre; virtually no remains visible. | |- id="row-Emerita Augusta" |[[Emerita Augusta]]<br /><br />[[Circus Maximus (Mérida)]] |[[Mérida (Spain)|Mérida]] |{{Hs|Spa-e}}[[Spain]] |{{coord|38.920037|-6.332116|type:landmark_region:ES|name=Emerita Augusta (Mérida) Roman circus}} |{{Hs|400}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c400m;<ref name=Merida> [Emerita Augusta] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.9200372&lon=-6.3321161&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Emerita Augusta Roman circus]. </ref> visible track width: c85m;<ref name=Merida/> form clearly visible; U-shaped but without the distinctive slanted 'flat' carceres end seen in many other circuses; instead the 'flat' end is slightly rounded; the space is unoccupied by any modern structures; much of the structure is still visible. |[[File:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Emerita Augusta] [http://www.circusmaximus.us/merida.html The Circus | Emerita Augusta ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Italica" |[[Italica]] |[[Santiponce]] |{{Hs|Spa-s1}}[[Spain]] |{{coord|37.43856|-6.039444|type:city_region:ES|name=Italica (Santiponce) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> very approximate location;<ref> [Italica] [https://archive.today/20130201140104/http://www.roman-sites.com/spain/italica/italica.htm Roman sites by list | Spain | Italica] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies under the centre of the existing old town of Santiponce; nothing is visible; note that the very large amphitheatre at Italica is sometimes referred to as a circus. | |- id="row-Saguntum" |[[Saguntum]] |[[Sagunto]] |{{Hs|Spa-s2}}[[Spain]] |{{coord|39.681644|-0.276675|type:landmark_region:ES|name=Saguntum (Sagunto) Roman circus}} |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location of the circus has been confirmed by the excavation, and preservation, of a gate to the circus;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6816444&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus]. </ref><ref> [Saguntum] [https://archive.today/20130201112406/http://www.roman-sites.com/spain/sagunto/sagunto.htm Roman sites by list | Spain | Sagunto] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies buried under the existing town; only the gate is visible;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6810788&lon=-0.2755728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus (excavated gate)]. </ref> length: c350m;<ref name=Saguntum> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6821893&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9&show=/11959728/es/Planta-del-circo-romano-de-Sagunto Wikimapia location: Saguntum Roman circus] (information, including dimensions, in Spanish). </ref> width: c73m.<ref name=Saguntum/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Saguntum] [http://www.circusmaximus.us/segunto.html The Circus | Segunto] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Tarraco" |[[Tarraco]] |[[Tarragona]] |{{Hs|Spa-t1}}[[Spain]] |{{coord|41.116963|1.255832|type:landmark_region:ES|name=Tarraco (Tarragona) Roman circus}} |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> most of the circus lies buried under the existing town; a substantial part of the curved eastern end, and part of the south-western side, are visible; track length: c290m;<ref name=Tarraco> [Tarraco] [http://www.spanisharts.com/arquitectura/imagenes/roma/i_tarragona_circo.html Roman Art | Public Spectacles architecture | Circus of Tarraco in Tarragona | Roman Circus of Tarraco, at Tarragona] at [http://www.spanisharts.com/ SpanishArts.com]. </ref> track width: c75m.<ref name=Tarraco/> |[[File:Roman circus of Tarraco 01.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Tarraco] [http://www.circusmaximus.us/tarragona.html The Circus | Tarragona] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Toletum" |[[Toletum]] |[[Toledo, Spain|Toledo]] |{{Hs|Spa-t2}}[[Spain]] |{{coord|39.863689|N|4.029978|W|type:landmark_region:ES|name=Toletum (Toledo) Roman circus}} |{{Hs|430}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> between a third and a half of the circus, including the round end, is partially visible; the remainder of the circus, has either been obliterated, or lies under modern constructions; suggested length: c430m;<ref name=Toletum> [Toletum] [http://www.circusmaximus.us/toledo.html The Circus | Toledo ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8631408&lon=-4.0305877&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Toletum Roman circus]. </ref> visible width: c75m.<ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8644193&lon=-4.029032&z=19&l=9&m=b Wikimapia location: Toletum Roman circus (curved end)]. </ref> |[[File:Circo Romano Toledo 2.JPG|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Toletum/> |- id="row-Zafra" | |[[Zafra]] |{{Hs|Spa-z}}[[Spain]] |{{coord|38.423701|-6.416107|type:city_region:ES_scale:20000|name=Zafra town (not the circus; historic nucleus of town)}} (not the circus; historic nucleus of town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> there appears to be significant uncertainty about the status, and even name, of Zafra in the Roman era;<ref name=Zafra> [Zafra] [[Zafra#Roman era]] (article accessed: 2012-03-01). </ref> the town appears to have no significant Roman remains other than those of some 20 Roman villas in the surrounding area;<ref name=Zafra/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Trajana_Bostra" |[[Nova Trajana Bostra]] |[[Bosra|Bosra Eski Sham OR Busra Eski Şam OR Busra ash-Sham]] |{{Hs|Syr-b}}[[Syria]] |{{coord|32.5149|N|36.4799|E|type:landmark_region:SY|name=Nova Trajana Bostra (Bosra Eski Sham or Busra Eski Şam or Busra ash-Sham) Roman circus}} |{{Hs|430}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> French maps of Roman Bosra showing the location of the circus (or hippodrome);<ref> [Bostra] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100873 Plan de l'Ancienne Ville de Bosra montrant l'emplacement de tous les monuments connus. B&W, 37 x 25 cm, scale by approximation ~ 1:6,100. Shows in red the boundaries of the site] at [https://whc.unesco.org/en/list/22/documents/ UNESCO | Ancient City of Bosra]. </ref><ref> [Bostra] [https://archive.today/20130129094004/http://www.mouhassan.com/bosra/images/map.JPG Plan de Bosra] (circus identified as a hippodrome) from [https://archive.today/20130129073443/http://www.mouhassan.com/bosra/pages/plan-of-city.htm In-Depth History | Plan of the City | Plan of the City] at [https://archive.today/20130129121156/http://www.mouhassan.com/bosra/en.htm Bosracity.com | English]. </ref> visible track length: c430m;<ref name=Bosra> [Bostra] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.514774&lon=36.4799953&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nova Trajana Bostra Roman circus]. </ref> visible track width: c110m;<ref name=Bosra/> form clearly visible; U-shaped; the space is virtually unoccupied by any modern structures; much of the structure still stands. |images (may not be oriented to north)<ref> [Bostra] [http://www.circusmaximus.us/bostra.html The Circus | Bostra] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Mare" |[[Laodicea ad Mare]] |[[Latakia]] |{{Hs|Syr-l}}[[Syria]] |{{coord|35.519688|35.775046|type:city_region:SY|name=Laodicea ad Mare (Latakia) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (not the circus; historic nucleus of the town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Abthugni" |[[Abthugni]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map> [Abthugni]+[Commodum (as: Mun. Aur. Comm.)] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/B0000018/B18-F-p343.TIF map] from [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Libri/b0000018.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Bibliografie | B0000018 | Pflaum H. G., Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique]; The full article and map can be found from: [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/author/auteur_antaf_61 Pflaum H. G., "Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique" - in Antiquités africaines, 4, 1970. pp. 75-118.] (the full map is on the last page; a high resolution version of the complete map may be obtained by using the scaling facilities of the site to enlarge the map, and then saving the resulting image). </ref><ref> [Abthugni] [http://press.princeton.edu/titles/6773.html Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Edited by Richard J. A. Talbert], Map 32 Carthago; textual directory to map available from: [http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP | BATL032_.PDF] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130507083500/http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP |date=2013-05-07 }} (reference to Abthugni and Henchir-es-Souar on directory page 494 (PDF page 2)). </ref> |[[Henchir Souar]] OR [[Henchir Esch Schorr]] OR [[Henchir es Souar]] |{{Hs|Tun-a}}[[Tunisia]] |{{coord|36.197695|10.008889|type:landmark_region:TN_scale:5000|name= Abthugni (Henchir Souar) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}}<ref name=Souar> [Abthugni] [http://geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-1030629&fid=6142&c=tunisia Hennchir Kasbat es Souar: Tunisia], SOURCE: National Geospatial-Intelligence Agency, Bethesda, MD, USA. </ref> (not the circus; nucleus of the Roman town). |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> coordinates of place;<ref name=Souar/> location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215> [Abthugni (as: 'Ruins' at ref: NJ 32-15/510322)]+[Commodum (as: 'Henchir Boucha (ruins)' at ref: NJ 32-15/498358)] on map: [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/txu-oclc-224045187-nj32-15.jpg NJ 32-15 Tunis, Tunisia] from [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/ Perry–Castañeda Library Map Collection | Tunisia Maps | Algeria, Morocco and Tunisia, Joint Operations Graphic 1:250,000]. </ref> (ref: NJ&nbsp;32-15/510322); references to Henchir Souar;<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/toponimi%20-Tunisia/DECRETS/ZAGHOUAN.htm ZAGHOUAN] (search for 'A00030'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Siti complessi e monumenti] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/MONUMENT/DECRETS/gouvernorats.htm Gestion du patrimoine culturel de la Tunisie - Liste des monuments et décrets par gouvernorat] (search for 'Zaghouan'). </ref><ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/B0001014/1912-03-13b.jpg Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330), page 2] (search for 'Henchir Souar'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Decreti di protezione] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/LISTDECR.htm Liste Decrets] (search for '14, Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)') | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/1912_13mars.html Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)]. </ref> aerial photograph of place<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00030_82TU208-250n42.jpg aerial photograph] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Fonti documentarie | Foto aeree ] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES] (search for 'Henchir Souar, A00030'). </ref> confirms coordinates reference; topographic features on aerial photograph match with;<ref> [Abthugni] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.1981486&lon=10.0078797&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Henchir Souar]. </ref> no online circus-specific information found. | |- id="row-Carthago" |[[Carthago]]<br /><br />[[Circus of Carthage]] |[[Carthage]] |{{Hs|Tun-c1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.850222|10.315239|type:landmark_region:TN|name=Carthago (Carthage) Roman circus}}<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|500}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Carthago-max> [Carthago] [http://www.circusmaximus.us/carthage.html The Circus | Carthage Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> length: c500m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago> [Carthago] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.850222&lon=10.315239&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Carthago Roman circus]. </ref> width: c90m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago/> U-shaped; very little remains visible; partly occupied by modern constructions. |[[File:Tunis Carthage Cirque 2.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Carthago-max/> |- id="row-Aurelium Commodum" |Commodum OR [[Municipium Aurelium Commodum]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map/><ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113/> |[[Henchir Bou Cha]] or Henchir Fraxine |{{Hs|Tun-c2}}[[Tunisia]] |{{coord|36.532221|9.884513|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Aurelium Commodum (Henchir Bou Cha) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> archaeological document of Tunisian government<ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113> [Commodum] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/pdf/Fr/028BirMcherguaFr.pdf site no. 028.113, Henchir Fraxine/Henchir Bou Cha (anc. Municipium Aurelium Commodum)] (doc page: 98; PDF page: 99)(gives UTM coordinates: 358,900N; 498,350E = approx: 36 deg 32' N, 9 deg 53' E) from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | Bir Mcherga 028] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/028_fr.htm Cahier BIR MCHERGA 028]. {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}; location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215/> (ref: NJ&nbsp;32-15/498358); no online circus-specific information found. | |- id="row-Hadrumetum" |[[Hadrumetum]] OR Colonia Concordia Ulpia Trajana Augusta Frugifera Hadrumetina |[[Sousse]] |{{Hs|Tun-h}}[[Tunisia]] |{{coord|35.829783|10.624434|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Hadrumentum (Sousse) Roman circus (probable location)}} (probable location) |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> probable location<ref> [Hadrumetum] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.8297832&lon=10.6244338&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Sousse Roman circus (probable location)]. </ref> based on information in 1903 documents<ref name=Sousse-INP-Sousse_Archaeological_Bulletin> [Hadrumetum] [http://www.inp.rnrt.tn/periodiques/bultin_archeo_sousse.pdf Sousse Archaeological Bulletin] (especially PDF pages: 16, 17, 19, 204, 239, 410) "SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DE SOUSSE, Assemblée générale du 29 Février 1903, Extraits des procès-verbaux des réunions." etc., from [http://www.inp.rnrt.tn/ ''Institut National du Patrimoine Tunisie'' / National Heritage Institute (INP) | Digital Library | Sousse Archaeological Bulletin] (near bottom of page). {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}, reinforced by an undated aerial photograph;<ref name=Sousse-DocArtis-air-photo> [Hadrumetum] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00219_88TU829-250n23.jpg aerial photograph of Sousse] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Fonti documentarie | Foto aeree] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES | Sousse ville. | A00219]. </ref> visible length (as measured on Wikimapia based on cross-reference with aerial photograph): c350m or greater. | |- id="row-Thugga" |[[Thugga]] OR Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga<ref> [Thugga] [[Dougga#Dougga's "liberty"]]. </ref> |[[Dougga]] |{{Hs|Tun-t1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.4265|N|9.2161|E|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga (Dougga) Roman circus (approximate location)}} (approximate location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> approximate location,<ref> [Thugga] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.4265&lon=9.2161&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thugga Roman circus] (approximate location). </ref> on the north western edge of town, suggested (though not explicitly identified) on plan,<ref> [Thugga] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100870 Délimitation du site culturel de Dougga. A3. Scale by calculation ~ 1: 6,250. Shows boundaries and buffer zone of the World Heritage property] from [https://whc.unesco.org/en/list/794/multiple=1&unique_number=938 UNESCO – Culture – World Heritage Centre – The List – World Heritage List – Dougga / Thugga – Maps]. </ref> and plan;<ref> [Thugga] [https://dainst.academia.edu/PhilippvonRummel/Papers/690683/THE_GERMAN-TUNISIAN_PROJECT_AT_DOUGGA_FIRST_RESULTS_OF_THE_EXCAVATIONS_SOUTH_OF_THE_MAISON_DU_TRIFOLIUM THE GERMAN-TUNISIAN PROJECT AT DOUGGA FIRST RESULTS OF THE EXCAVATIONS SOUTH OF THE MAISON DU TRIFOLIUM] (page 47). </ref> various lengths are referenced: c175m,<ref> [Thugga] [http://www.planetware.com/tourist-attractions-/dougga-tun-sl-dg.htm PlanetWare.com > Africa and the Middle East > Tunisia > Tunisia Tourist Attractions > Dougga Tourist Attractions | Circus]. </ref> 393m;<ref> [Thugga] [[Dougga#Circus]]. </ref> the site is open agricultural land with no subsequent occupation. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thugga] [http://www.circusmaximus.us/dougga.html The Circus | Dougga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Thysdrus" |[[Thysdrus]] |[[El Djem]] |{{Hs|Tun-t2}}[[Tunisia]] |{{coord|35.301944|N|10.693480|E|type:landmark_region:TN|name=Thysdrus (El Djem) Roman circus}} |{{Hs|500}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c500m;<ref name=Thysdrus> [Thysdrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.301944&lon=10.69348&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thysdrus Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Thysdrus/> form lightly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thysdrus] [http://www.circusmaximus.us/eldjem.html The Circus | El Djem] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Utica" |[[Utica, Tunisia|Utica]] |near [[Zana, Tunisia|Zana]] |{{Hs|Tun-u}}[[Tunisia]] |{{coord|37.051230|N|10.063141|E|type:landmark_region:TN|name=Utica Roman circus (probable location)}} (probable location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Tunisian archaeological site number: 007.157 (Utique; Henchir Bechateur; UTIKA);<ref> [Utica] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/ipamed_007_fr.htm Cahier Ghar el Melh (NO-SO)] from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | 007 Ghar el Melh]. </ref> reference to circus;<ref> [Utica] [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects/utica-tunisia Utica, Tunisia] at [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects British School at Rome – Accademia Britannica di Archeologia, Storia e Belle Arti – Research – Archaeology – Geophysics – Geophysics Projects] (search for 'Utica, Tunisia'). </ref> uncorroborated location;<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0510586&lon=10.0606656&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (uncorroborated). </ref> more probable location<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0512213&lon=10.0634336&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (probable). </ref> as indicated by the maps in<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final> [Utica] [https://www.scribd.com/doc/49542246/Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final 'Survey and Excavation at Utica 2010'] by Nabil Kallala, Elizabeth Fentress, Josephine Quinn, Andrew Wilson (maps on pages 11 and 12). </ref> confirms the given location; approximate length measured from the maps in:<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final/> 280-300m. | |- id="row-Antioch" |[[Antioch]]<br /><br />[[Circus of Antioch]] |[[Antakya]] |{{Hs|Tur-a1}}[[Turkey]] |{{coord|36.225754|36.171885|type:landmark_region:TR_scale:2000|name=Antioch (Antakya) Roman circus}} |{{Hs|490}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location (from 1930s aerial photograph);<ref name=Antioch-max> [Antioch] [http://www.circusmaximus.us/antioch.html The Circus | Antioch] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> map<ref> [Antioch] map [http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg Ancient City of Antioch] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20051230011733/http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg |date=December 30, 2005 }} from a past exhibition at the [http://www.clevelandart.org/ Cleveland Museum of Art]. </ref> of ancient Antioch<ref> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2069532&lon=36.1746311&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: ancient city of Antioch]. </ref> showing the circus as a hippodrome; length: c490m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2258145&lon=36.1718738&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antioch Roman hippodrome]. </ref> width: c90m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch/> very little visible today; is more visible in a 1930s aerial photograph;<ref name=Antioch-max/> lightly over-built by modern structures and occupations. |images (may not be oriented to north)<ref name=Antioch-max/> |- id="row-Aphrodisias" |[[Aphrodisias]] |[[Aphrodisias]] |{{Hs|Tur-a2}}[[Turkey]] |{{coord|37.712543|28.721985|type:landmark_region:TR|name=Aphrodisias Roman stadium or hippodrome}} |{{Hs|220}}Double-U-shaped; very substantially preserved; significantly smaller than other circuses; may be considered a stadium or hippodrome rather than a circus; visible track length: c220m;<ref name=Aphrodisias> [Aphrodisias] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.7125432&lon=28.7219846&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aphrodisias Roman circus/hippodrome/stadium]. </ref> visible track width: 35m.<ref name=Aphrodisias/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Aphrodisias] [http://www.circusmaximus.us/Aphrodisia.html The Circus | Aphrodisia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Byzantium" |[[Byzantium]]<br /><br />[[Hippodrome of Constantinople]] |[[Istanbul]] |{{Hs|Tur-b}}[[Turkey]] |{{coord|41.006548|N|28.975961|E|type:landmark_region:TR|name=Byzantium}} |{{Hs|450}}Built under [[Septimius Severus]]; estimated length: c450m;<ref name=Byzantium-dims> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#History and use]]. </ref> estimated width: c130m;<ref name=Byzantium-dims/> other than some monuments from the spina, virtually none of the structure is visible today; it is believed much of the structure may lie buried some 2m below the current surface.<ref name=Byzantium-today> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#The Hippodrome today]]. </ref> |[[File:Hippodrome of Constantinople 1.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Byzantium] [http://www.circusmaximus.us/constantin.html The Circus | Constantinople] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Lycus" |[[Laodicea on the Lycus]] |[[Denizli]] (c6km) |{{Hs|Tur-l}}[[Turkey]] |{{coord|37.831074|N|29.104478|E|type:landmark_region:TR|name=Laodicea Roman stadium}} |{{Hs|250}}referred to as a stadium; double U-shaped and small; visible track length: c250m;<ref name=Laodicea_Lycus> [Laodicea on the Lycus] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8313251&lon=29.1045174&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Laodicea on the Lycus Roman stadium or circus]. </ref> visible track width: c40m;<ref name=Laodicea_Lycus/> form clearly visible; no visible spina; unoccupied by any subsequent construction. | |- id="row-Nicomedia" |[[Nicomedia]] |[[İzmit]] |{{Hs|Tur-n}}[[Turkey]] |{{coord|40.766754|29.920744|type:city_region:TR_scale:10000|name=Nicomedia (İzmit) Roman town (not the circus; historic nucleus of İzmit)}} (not the circus; historic nucleus of İzmit) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> general information on the archaeological remains of Nicomedia;<ref> [Nicomedia] [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0006%3Aalphabetic+letter%3DN%3Aentry+group%3D2%3Aentry%3Dnicomedia The Princeton Encyclopedia of Classical Sites | NICOMEDIA NW Turkey] at [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collections Perseus Digital Library | Collections/Texts] | [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman Perseus Collection | Greek and Roman Materials] (search for 'The Princeton Encyclopedia of Classical Sites'). </ref><ref> [Nicomedia] [https://www.facebook.com/41kocaeli41?v=info KocaeLi] - information on historical remains at Izmit (ancient Nicomedia). </ref> Kocaeli municipal history,<ref> [Nicomedia] [http://www.kocaeli.bel.tr/Content.aspx?ContentID=20158&CategoryID=318 Kocaeli Metropolitan Municipality | History of Kocaeli]. </ref> including a 19th-century map showing the location of the historic nucleus of the city (through history Kocaeli has been named successively: Olbia, Astakos, Nicomedia, Iznikmid, and Izmid or Izmit); no online circus-specific information found. | |- |} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat|Ancient Roman circuses}} * Roland Auget: ''Crueldad y civilización: los juegos romanos'' (''Cruauté et civilisation: les jeux romains'', 1995). ** [https://web.archive.org/web/20140621132909/http://germanicus.com.ar/Los_juegos_romanos/index.htm Texto español]. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espectáculos]] [[Categoría:Roma antiga]] [[Categoría:Arquitectura da Roma antiga]] [[Categoría:Tipos de edificios e estruturas]] [[Categoría:Circo]] gcgrmbvoxuf0j992enzg53mog61v2b7 6166473 6166470 2022-08-24T21:51:24Z Fendetestas 45576 /* Lista de circos romanos */ wikitext text/x-wiki {{non galego|data=agosto de 2022}} {{Outros homónimos|Circo (homónimos)}} [[Ficheiro:Circuspainting.jpg|miniatura|300px|''[[Carreira de carros]]'' por [[Albert Kuhn]] ([[1913]]).]] O '''circo''' é o lugar onde os [[Imperio romano|romanos]] realizaban [[espectáculo]]s, con [[bancadas|chanzos]] para os espectadores<ref>{{DRAG|circo}}</ref>. Foi unha das instalaciones máis importantes das cidades romanas. Xunto co [[Teatro romano|teatro]] e mailo [[anfiteatro]], forma a tríade de grandes instalacións destinadas a divertir o pobo. Inspirado nos [[hipódromo]]s e [[estadio]]s gregos, porén de medidas moito maiores ca estes, o circo romano estaba destinado a carreiras, espectáculos, e representacións, que conmemoraban os acontecementos do Imperio. O circo romano é un recinto moi alongado con remates circulares nos extremos, tendo globalmente unha forma [[oval]]. No centro, arrodeada de bancadas xeralmente en pedra, estaba a [[arena]] (en latín ''hārēna''), moi alongada e partida en dous pola [[espiña (arquitectura)|espiña]] (en latín ''spina''), un valado baixo e illado coroado de [[obelisco]]s, [[estatua]]s e outros enfeites semellantes. A espiña formaba sobre a arena dúas vías por onde corrían as [[biga]]s e [[cuadriga]]s. En cada un dos extremos da espiña había un [[piar]] cónico denominado ''meta'' (en latín ''meta''). Os contadores de voltas adoitaban ser ovos de pedra ou estatuetas de [[golfiño]]s. == Circos romanos en Italia == === Estadio de [[Domiciano]] === {{AP|Estadio de Domiciano }} Construído en [[Roma]], máis ca un circo é un estadio moi semellante aos gregos. Na actualidade o monumento quedou baixo o subsolo da actual [[Praza Navona]]. Poden ollarse restos baixo un dos edificios lindeiros daquela. == Circos romanos en Hispania == === Circo romano de Sagunt === === Circo romano de Mérida === {{AP|Circo romano de Mérida}} [[Ficheiro:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|miniatura|O [[Circo romano de Mérida]].]] O circo romano de Augusta Emerita tiña uns 440&nbsp;[[metro|m]] de lonxitude e 115&nbsp;m de largura, era o maior dos edificios dedicados a espectáculos da cidade e, xunto co anfiteatro, era o que gozaba dos favores dun público máis dado a emocións lúdicas fortes que a cultas obras teatrais. Por mor das súas grandes dimensións atopábase fóra do recinto amurallado, par da estrada que ligaba Emerita con Corduba ([[Córdoba, España|Córdoba]]) e Toletum ([[Toledo]]). Na actualidade existe un centro de interpretación xunto ao monumento e este é totalmente visitábel. Tiña unha capacidade duns 30.000 espectadores distribuídos nunhas [[bancadas]] coa xa clásica división en tres caveas, marcada polas diferentes procedencias sociais dos seus ocupantes. Data das primeiras décadas do [[século I]] d. C. O recinto posúe unha arena central onde se efectuaban as competicións. En medio desta, encóntrase a ''spina'' dunha lonxitude de 223&nbsp;m e unha largura de 8,5&nbsp;m que no seu día estivo decorada con [[monólito]]s e outros motivos. Un dos espectáculos favoritos eran as corridas de bigas (dous cabalos e un carro) e cuadrigas (catro cabalos e un carro). Os condutores dos carros, chamados de [[auriga]]s, eran personaxes moi populares; algúns ficaron inmortalizados en pinturas e mosaicos. === Circo romano de Tarraco === {{AP|Circo romano de Tarraco}} Construído a finais do [[séculoo I]] d. C., seguramente en tempos do emperador [[Domiciano]], tiña capacidade para 25.000 persoas e se mantivo activo até o [[século V]]. O circo orixinal tiña aproximadamente 117&nbsp;m de largo por 340&nbsp;m de longo; a arena ou pista tiña 74&nbsp;m de largo. Consérvanse restos dos chanzos en dúas bancadas; téñese identificado tamén unha das bancadas reservadas ás autoridades da cidade e a provincia Tarraconense. Atopáronse dúas lousas sepulcrais de aurigas do circo, as dúas escritas en verso. Na actualidade é parcialmente visitábel xa que parte ficou inmersa na estrutura urbana de Tarragona. === Circo romano de Calahorra === O circo romano de [[Calahorra]] está "fosilizado" no ''Paseo del Mercadal''. Ao final do mesmo atópanse algúns restos, poucos, do que foi o circo; un muro romano de [[cachotaría]] e un desaugadoiro. Preto, nos xardíns de Era Alta encontramos un resto de condución da auga do circo romano. === Circo romano de Toledo === Construído no [[século I]], o circo de [[Toledo]] tiña unha capacidade para aproximadamente 13.000 espectadores. Deixouse de utilizar cando se perdeu a cidade canda a dominación islámica e mudéxar, cando pasou a ser unha [[necrópole]] (entre os séculos IX e XV). === Circo romano de [[Segóbriga]] === De características semellantes ás do Circo romano de Toledo, non se posúe moita información, pois actualmente se encontra en estado de escavación e/ou posta en valor. Seica quedou inacabado.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/419653/circo/segobriga/inacabado/ As escavacións determinan que o circo romano de Segóbriga non chegou a se rematar]</ref> === Circo romano de [[Alhambra, Cidade Real]] === Descubriuse e escavouse na execución dunha estrada a dita vila. Hoxe en día está soterrado baixo o trazado da estrada N-430 sen que haxa expectativas dunha futura recuperación.<ref>[http://www.turismocastillalamancha.com/arte-cultura/museos/ciudad-real/museo-arqueologico-de-alhambra/ Museo Arqueolóxico de Alhambra]</ref> ==Lista de circos romanos== {{GeoGroupTemplate|section=Lista de circos romanos}} Salvo que se indique o contrario, as coordenadas da seguinte lista son dun punto que se atopa dentro do espazo dun circo. Para os restantes circos (aqueles dos que se descoñece a localización detallada) o punto é para unha localización dentro do espazo do núcleo histórico da vila asociada, ou para unha localización dentro do xacemento arqueolóxico asociado. Estes puntos probablemente estean a menos de 1,5 quilómetros do lugar do circo, xa que un circo estivo case sempre a esta distancia da súa cidade asociada. {| class="wikitable sortable" |- valign=top !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome romano)<br />Ligazón a un artigo de circo detallado !width="18%" valign="middle"|Cidade<br />(Nome actual) !width="10%" valign="middle"|País !width="12%" valign="middle"|Coordenadas !width="40%" valign="middle"|Notas<br />Referencias<br />(ordena segundo a lonxitude e a precisión da localización) <!-- Modelos utilizados para ordenar: {{Hs|000(location_unknown)}} {{Hs|001(hypothesised_location)}} {{Hs|002(approximate_location)}} {{Hs|xxx}} (best length) --> !width="4%" valign="middle"|Imaxes |- id="row-Auzia" |[[Auzia]]<ref name=Auzia> [Auzia] [http://forum.e-dz.com/topic/4094-names-of-cities-in-algerie-in-ad-138-roman-times-and-names-now/ Names of cities in Algerie in (A.D. 138) Roman times and names now] from [http://forum.e-dz.com/ E-DZ Community | Education & Learning] | [http://forum.e-dz.com/forum/4-algerian-history-culture-art-law-politics/ Algerian History, Culture, Art, Law, Politics] (order by start date; start date: 21 Dec 2008). </ref> |[[Sour El-Ghozlane]] (= pre-independencia [[Aumale, Alxeria|Aumale]])<ref name=Auzia/> |{{Hs|Alg-a}}[[Alxeria]] |{{coord|36.14799|3.690924|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Auzia (Sour El-Ghozlane) (non so circo; núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"> John H. Humphrey: ''Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing''. University of California Press, Berkeley and Los Angeles 1986, {{ISBN|0-520-04921-7}}. </ref> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Claudia_Caesarea" |[[Colonia Claudia Caesarea]] |[[Cherchell]] |{{Hs|Alg-c}}[[Alxeria]] |{{coord|36.601412|2.184702|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Colonia Claudia Caesarea (Cherchell) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada;<ref name=Cherchel> [Cherchell] [http://www.circusmaximus.us/cherchel.html The Circus | Cherchel] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> nin a forma nin ningunha estrutura orixinal son visibles. |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Cherchel/> |- id="row-Saldae" |[[Saldae]] |[[Béjaïa]] |{{Hs|Alg-s1}}[[Alxeria]] |{{coord|36.755068|5.083765|type:city_region:DZ_scale:10000|name=Saldae (Béjaïa) (non do circo, núcleo histórico da cidade actual)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade actual) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Sitifis" |[[Setifis]] |[[Sétif]] |{{Hs|Alg-s2}}[[Alxeria]] |{{coord|36.197105|5.405214|type:landmark_region:DZ_scale:4000|name=Sitifis Colonia (Sétif) Roman circus}} |{{Hs|450}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización aproximada confirmada por fotografías aéreas antigas (o 90 % do circo esta edificado agora);<ref name=Setif> [Setif] [http://www.circusmaximus.us/setif.html The Circus| Circo en Setif] en [http://www.circusmaximus.us/circusmaximus.us]. </ref> só queda visible o extremo sur, curvo, en forma de U; lonxitude aproximada (anteriormente visible) da vía: c450m;<ref name=Setif/> ancho aproximado (antes visible) da vía: c70m.<ref name=Setif/> |imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref name=Setif/> |- id="row-Philippopolis (Tracia)" |[[Philippopolis (Tracia)]]<br /><br />[[Estadio romano de Plovdiv]] |[[Plovdiv]] |{{Hs|Bul-p}}[[Bulgaria]] |{{coord|42.147477|N|24.748068|E|type:landmark_region:BG|name=Trimontium (Plovdiv) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Neste momento só é visible unha pequena parte ben conservada do extremo norte; c95% da estrutura está soterrada baixo a actual rúa principal; lonxitude da pista c250m;<ref name=Plovdiv> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/?p=102&l=2 The ancient stadium of Philippopolis Track]. </ref> track width c32m;<ref name=Plovdiv/> o pequeno tamaño da estrutura suxire que, de feito, é máis correcto consideralo un estadio; esta é a vista tomada polo sitio principal na estrutura <ref> [Trimontium] [http://ancient-stadium-plovdiv.eu/ O antigo estadio de Philippopolis]. </ref> |[[Ficheiro:Miniature of the Ancient Stadium.jpg|center|150px]] |- id="row-Alexandria" |[[Alexandría]] |[[Alexandría]] |{{Hs|Egy-a1}}[[Exipto]] |{{coord|31.182489|29.896417|type:city_region:EG_scale:50000|name=Cidade romana de Alexandria (núcleo aproximado da cidade; centrada no Piar de Pompeio)}} (non do circo, núcleo aproximado da cidade romana; centrado no Pilar de Pompeio) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Antinopolis" |[[Antinoópolis]] |[[Mallawi]] (c10km) |{{Hs|Egy-a2}}[[Exipto]] |{{coord|27.810092|30.885503|type:landmark_region:EG|name=Antinopolis Roman circus}} |{{Hs|325}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude da pista visible: 300–350 m,<ref name=Antinopolis> [Antinopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=27.810092&lon=30.885503&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antinopolis]. </ref> ancho de vía visible: c45m,<ref name=Antinopolis/> en forma de U; os cárceres están c50 m máis aló dos extremos da bancada ascendente no extremo aberto suroeste, claramente visible e sen obstáculos. | |- id="row-Oxyrhynchus" |[[Oxyrhynchus]] |[[Beni Mazar]] (c15km) |{{Hs|Egy-o}}[[Exipto]] |{{coord|28.535969|30.655336|type:landmark_region:EG|name=Oxyrhynchus (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana)}} (non do circo, xacemento arqueolóxico da cidade romana) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Camulodunum" |[[Camulodunum]] |[[Colchester]] |{{Hs|Eng-c}}[[Inglaterra]] |{{coord|51.883604|0.898175|type:landmark_region:GB_scale:10000|name=Camulodunum (Colchester) Roman circus}} |{{Hs|450}}location information;<ref>[Camulodunum] [http://www.camulos.com/circus/circus1.htm THE ROMAN CIRCUS VICTRICENSIS IN COLCHESTER] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130207123328/http://www.camulos.com/circus/circus1.htm |date=2013-02-07 }}.</ref> Información arqueolóxica,<ref> [Camulodunum] [http://www.thecolchesterarchaeologist.co.uk/ Colchester Archaeological Trust]. </ref> información arqueolóxica oficial,<ref name=Camulodunum> [Camulodunum] [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/uep/custom_pages/monument_detail.asp?content_page_id=68&previous_page_id=48&monument_id=1038871 Roman Circus 200 m south of Abbey House], EHER/SMR Number 46327 at [http://unlockingessex.essexcc.gov.uk/ Unlocking Essex's Past website] from [http://www.essex.gov.uk/Activities/Heritage/Pages/Heritage.aspx Heritage Conservation at Essex County Council]. </ref> longo: c450m;<ref name=Camulodunum/> largo: c75m.<ref name=Camulodunum/> | |- id="row-Arelate" |[[Arelate]]<br />(Colonia Iulia Paterna Arelatensium Sextanorum) |[[Arles]] |{{Hs|Fra-a}}[[Francia]] |{{coord|43.6734|N|4.61855|E|type:landmark_region:FR|name=Arelate (Arles) Roman circus}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> official archaeological information;<ref> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 Cirque romain] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081126130321/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice&id=43 |date=2008-11-26 }} {{in lang|fr}}, en [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> c40% do extremo suroeste curvo é mínimamente visible; a estrutura restante sitúase ao nordeste baixo un cruzamento de estradas e vivendas; lonxitude: c450m,<ref name=Arelate> [Arelate] [http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles Cirque romain d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502060013/http://www.arles-tourisme.com/en_GB/Ville_visite.aspx?Code=52fcd882-123a-4782-b4ca-85d5c6a42d11&Page=1&Ville=Arles |date=2012-05-02 }} at [http://www.arlestourisme.com/home.html Arles Office de Tourisme | Visit | Places to visit] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120312013911/http://www.arlestourisme.com/home.html |date=2012-03-12 }}. </ref><ref name=Arelate-arch-desc> [Arelate] [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 Cirque romain | Description] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185843/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=edifice_descriptif&id=43 |date=2012-02-29 }} {{in lang|fr}}, at [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home Patrimoine de la Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207085540/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=home |date=2012-02-07 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 Ville d'Arles] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204232504/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=ville&id=1 |date=2012-02-04 }} | [http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 Barriol / Plan-du-Bourg] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120229185744/http://www.patrimoine.ville-arles.fr/arles/ville.cfm?action=quartier&id=29 |date=2012-02-29 }}. </ref> largo c101m,<ref name=Arelate/><ref name=Arelate-arch-desc/> largo de pista visible: c80m.<ref> [Arelate] [http://www.wikimapia.org/#lat=43.6734&lon=4.61855&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Arelate]. </ref> |[[Ficheiro:Arles, cirque romain5.JPG|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Arelate] [http://www.circusmaximus.us/arles.html The Circus | Arles] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Lugdunum" |[[Lugdunum]] |[[Lyon]] |{{Hs|Fra-l}}[[Francia]] |{{coord|45.757314|4.815188|type:landmark_region:FR_scale:4000|name=Lugdunum (Lyon) Roman circus (approximate hypothesised location)}} (approximate hypothesised location<ref name=Lugdunum> [Lugdunum] [[:fr:Cirque antique de Lyon|Cirque antique de Lyon]] e [[:fr:Cirque antique de Lyon#Hypoth.C3.A8ses de localisation|Cirque antique de Lyon#Hypothèses de localisation]] {{in lang|fr}}. </ref>) |{{Hs|001(hypothesised_location)}}citado en Chase;<ref name="Chase">Raymond G. Chase: Ancient Hellenistic and Roman amphitheatres, stadiums, and theatres: the way they look now. P. E. Randall, Portsmouth 2002, {{ISBN|1-931807-08-6}}</ref> localización hipotética.<ref name=Lugdunum/> | |- id="row-Mediolanum_Santonum" |[[Mediolanum Santonum]] |[[Saintes, Charente-Maritime|Saintes]] |{{Hs|Fra-m}}[[Francia]] |{{coord|45.7464|-0.6333|type:city_region:FR|name=Mediolanum Santonum (Saintes) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (non do circo, núcleo histórico da cidade) |{{Hs|000(location_unknown)}}citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non se atopou información específica sobre o circo en liña. | |- id="row-Vienna" |[[Vienne, Isère|Vienna]] |[[Vienne, Isère|Vienne]] |{{Hs|Fra-v}}[[Francia]] |{{coord|45.516492|N|4.868196|E|type:landmark_region:FR|name=Vienna (Vienne) Roman circus}} (posiblemente moi aproximado, a imaxe de satélite nesta localización está moi distorsionada) |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a única característica que queda é unha estrutura en arco monumental rematada por unha pirámide alta e estreita, esta estrutura estaba na espiña. |[[Ficheiro:Pyramide de Vienne (Isère).jpg|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte)<ref> [Vienna] [http://www.circusmaximus.us/vienne.html The Circus | Vienne] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Augusta_Treverorum" |[[Augusta Treverorum]] |[[Tréveris]] |{{Hs|Ger-a}}[[Alemaña]] |{{coord|49.751175|6.648531|type:landmark_region:DE|name=Augusta Treverorum (Trier) Roman circus}} |{{Hs|450}}Citado en Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización,<ref> [Augusta Treverorum] [https://maps.google.com/?ll=49.750911,6.647877&spn=0.004173,0.009624&om=1&t=k&z=17 satellite photo] desde [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus]. </ref><ref> [Augusta Treverorum] [http://www.wikimapia.org/#lat=49.7511747&lon=6.648531&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Augusta Treverorum Roman circus]. </ref> plano da cidade romana<ref> [Augusta Treverorum] [http://www.landesmuseum-trier.de/de/home/archaeologische-denkmalpflege/denkmaeler/trier.html Archäologie in Trier] (in German) from [http://www.uni-trier.de/ Universität Trier] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=7 Organisation] | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 Fachbereiche und Fächer | Fachbereich III] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120302015727/http://www.uni-trier.de/index.php?id=36 |date=2012-03-02 }} | [http://www.uni-trier.de/index.php?id=1629 Klassische Archäologie | Was | Archäologie in Trier]. </ref> mostrando a localización do circo; lonxitude: c450 m.<ref> [Augusta Treverorum] [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier-circus.html Trier: Circus] en [https://www.livius.org/ LIVIUS Articles on Ancient History] | [https://www.livius.org/germinf.html Germania Inferior | Topography] | [https://www.livius.org/to-ts/trier/trier.html Augusta Treverorum (Trier)]. </ref> |[[Ficheiro:Amphitheater Trier und Circus.jpg|center|150px]] |- id="row-Corinth" |[[Corinto antiga|Corinto]] (Colonia Iulia Flavia Augusta Corinthiensis) |[[Corinto]] |{{Hs|Gre-c}}[[Grecia]] |{{coord|37.909792|22.875938|type:landmark_region:GR|name=Corinth Roman circus (hypothesised and partially excavated location)}} (localización hipotetica e parcialmente escavada) |{{Hs|002(approximate_location)}} discusión sobre as probas dun circo,<ref> [Corinth] [https://web.archive.org/web/20181115184050/https://www.highbeam.com/doc/1G1-147059813.html A Roman Circus in Corinth] en [https://web.archive.org/web/20151112032511/https://www.highbeam.com/publications/hesperia-p1280 HighBeam Research – Publications – Academic journals – History journals – Hesperia], paper reference: David Gilman Romano, "A Roman Circus in Corinth," in Hesperia 74, 2005, pp. 585–611. </ref> plano que mostra a hipotética localización do circo<ref> [Corinth] [http://c84362.r62.cf2.rackcdn.com/assets/corinth/page/CCP_44BC11.jpg Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde[http://corinthcomputerproject.org/ Corinth Computer Project] | [http://corinthcomputerproject.org/greek-and-roman-corinth/44-bc/ Greek and Roman Corinth | 44 BC – Colonia Laus Iulia Corinthiensis] (Figure 11). </ref> e,<ref> [Corinth] [http://corinth.sas.upenn.edu/figure11.png Figura 11. Corinto Romano, ca. 50 d.C., e unha parte do terreo dividida entre os longos muros que ilustran as calzadas norte-sur.] desde [http://corinth.sas.upenn.edu/index.html Corinth Computer Project] | [http://corinth.sas.upenn.edu/corinth.html Greek and Roman Corinth] | [http://corinth.sas.upenn.edu/44bc.html Colonia Laus Iulia Corinthiensis, 44 BC] (Figura 11). </ref> localización hipotetica e parcialmente escavada.<ref> [Corinth] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.9097918&lon=22.8759384&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corinth Roman circus] (lugar hipotético e parcialmente escavado). </ref> | |- id="row-Gortyn" |[[Gortina|Gortyn, Gortys ou Gortina]] |[[Agioi Deka]] (c1.5&nbsp;km) |{{Hs|Gre-g}}[[Grecia]] |{{coord|35.052057|N|24.951119|E|type:landmark_region:GR|name=Gortyn Roman circus}} |{{Hs|375}}citado en Chase,<ref name="Chase"/> plano arqueolóxico da cidade,<ref>[Gortyn] [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/foto1.html Map of Gortyn] ([http://www.romanaqueducts.info/aquasite/foto/gortyn70.jpg Gortina – Planta Archaeologica Dela Citta]) at [http://www.romanaqueducts.info/ romanaqueducts.info | Roman Aqueducts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120616060124/http://www.romanaqueducts.info/ |date=2012-06-16 }} | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/index.html AQUASITE: Information on 50 selected Roman aqueducts] | [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/gortyn/index.html Gortyn(a) (Greece / Crete)].</ref> longo visible da pista c375m;<ref name=Gortyn> [Gortyn] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.052057&lon=24.951119&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gortyn Roman circus]. </ref> largo visible da pista: c50m;<ref name=Gortyn/> Planta en forma de U claramente visible; espazo 30% terreos agrícolas abertos, 70% cubertos por hortas. |imaxes (non pode estar orientado ao norte)<ref> [Gortyn] [http://www.circusmaximus.us/gortyn.html The Circus | Circus of Gortyn] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Nicopolis" |[[Nicópolis]] |[[Préveza]] (c7km) |{{Hs|Gre-n}}[[Grecia]] |{{coord|39.023563|N|20.734805|E|type:landmark_region:GR|name=Nikopolis Roman circus}} |{{Hs|215}} denominado como estadio,<ref name=Nicopolis> [Nicopolis] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.0234972&lon=20.734688&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nicopolis Roman circus]. </ref> moi pequeno para ser un circo; lonxitude da vía visible: c215m,<ref name=Nicopolis/> largo visible da pista c20m;<ref name=Nicopolis/> forma de planta en forma de U dobre cos dous extremos redondeados claramente visibles, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. | |- id="row-Thessalonica" |[[Tesalónica]] |[[Tesalónica]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|40.629669|22.950890|type:landmark_region:GR_scale:5000|name=Thessalonica Roman circus}} |{{Hs|525}}Citada enn Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Thessalonica | location<ref name=Thessalonica-Wiki> [Thessalonica] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.6296693&lon=22.9508901&z=15&l=9&m=b&v=8 Wikimapia location: Thessalonica Roman circus]. </ref> (o circo está marcado como 'Hipódromo Antigo'); mapa arqueolóxico do centro histórico da cidade,<ref name=Thessalonica-map> [Thessalonica] [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Thessaloniki_historical_center_el.svg archaeological map of walled historical centre of Thessalonica]. </ref> mostrando a localización do hipódromo/circo (en grego; hipódromo = Ιππόδρομος); lonxitude aproximada deducida de<ref name=Thessalonica-Wiki/> e<ref name=Thessalonica-map/> c525m. | |- id="row-Rhodes" |[[Rodas]] |[[Rodas, Rodas|Rodas]] |{{Hs|Gre-t}}[[Grecia]] |{{coord|36.43919|28.211909|type:landmark_region:GR|name=Rhodes Roman circus}} ||{{Hs|000(location_unknown)}} | |- id="row-Caesarea_Maritima-coast" |[[Caesarea Marítima]] (costeiro) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c1}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8906|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) coastal Roman circus}} |{{Hs|290}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> referenciado como un hipódromo;<ref name=Caesarea> [Caesarea Maritima] [http://www.circusmaximus.us/caesarea.html The Circus | Caesarea] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> na costa, paralelo á costa; lonxitude da vía visible: c290m,<ref name=Caesarea-coastal> [Caesarea Maritima (coastal)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985691&lon=34.8906416&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (coastal)]. </ref> ancho da pista visible: c45m;<ref name=Caesarea-coastal/> Forma de planta en forma de U claramente visible, estrutura substancialmente completa, poucas estruturas modernas construídas dentro do espazo. |[[Ficheiro:Caesarea Palaestina.jpg|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientadas cara ao norte)<ref name=Caesarea/> |- id="row-Caesarea_Maritima-inland" |[[Caesarea Marítima]] (no interior) |[[Caesarea]] |{{Hs|Isr-c2}}[[Israel]] |{{coord|32.4986|N|34.8986|E|type:landmark_region:IL|name=Caesarea Maritima (Caesarea) inland Roman circus}} |{{Hs|410}}c1km no interior desde a costa,lonxitude da pista visible: c410m;<ref name=Caesarea-inland> [Caesarea Maritima (inland)] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.4985827&lon=34.8986024&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Caesarea Maritima Roman circus (inland)]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Caesarea-inland/> forma substancialmente visible, aparentemente en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna. |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name="Caesarea"/> |- id="row-Aquileia" |[[Aquileia]] |[[Aquileia]] |{{Hs|Ita-a}}[[Italia]] |{{coord|45.775007|13.361778|type:landmark_region:IT|name=Aquileia (Aquileia) Roman circus}} |{{Hs|460}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Aquileia> [Aquileia] [http://www.circusmaximus.us/aquileia.html The Circus | Aquileia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> lonxitude da pista medida a partir da información de localización: c460m,<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia>[Aquileia] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.7749318&lon=13.3618426&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aquileia Roman circus]. </ref> ancho de vía medido a partir da información de localización: c80m.<ref name=Aquileia/><ref name=Aquileia-wikimapia/> |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name=Aquileia/> |- id="row-Bovillae" |[[Bovillae]] |[[Marino, Lazio]] |{{Hs|Ita-b}}[[Italia]] |{{coord|41.757499|12.621679|type:landmark_region:IT_scale:500|name=Bovillae Roman circus}} |{{Hs|328}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> {{it}};<ref name=Bovillae-it> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/antica-bovillae.htm#Il_Circo_di_Bovillae_ L'antica Bovillae | Il Circo di Bovillae] {{it}} en [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{it}}. </ref> información e fotos en Inglés,<ref> [Bovillae] [http://www.parcodibovillae.org/boville-english.htm English page | The Roman stadium of Boville] at [http://www.parcodibovillae.org/ parcodibovillae.org | PROTEZIONE DELL'AREA DELL'ANTICA BOVILLAE] {{it}}. </ref> (pista?) lonxitude: 328.50m,<ref name=Bovillae-it/> (track?) width: 60m;<ref name=Bovillae-it/> localización centrada nos únicos restos visibles: tres arcos de pedra<ref> [Bovillae] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.757499&lon=12.621679&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Bovillae Roman circus]. </ref> (parte das celas). | |- id="row-Mediolanum" |[[Mediolanum]] |[[Milán]] |{{Hs|Ita-m1}}[[Italia]] |{{coord|45.463276|9.179936|type:landmark_region:IT|name=Mediolanum (Milan) Roman circus}} |{{Hs|460}}Citado por Chase;<ref name="Chase"/> localización,<ref name=Mediolanum> [Mediolanum] [http://www.circusmaximus.us/milan.html The Circus | Milan] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.463276&lon=9.179936&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Mediolanum Roman circus]. </ref> lonxitude da pista: 460 m,<ref name="Humphrey614"> [Mediolanum] J.H.Humphrey, ''Roman Circuses'', Londra 1986, p.614.</ref> ancho da pista: 67/68m,<ref name="Humphrey614"/> os principais restos visibles son unha torre na esquina noroeste do circo,<ref> [Mediolanum] [http://www.wikimapia.org/#lat=45.465193&lon=9.17892&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Milan Roman circus (tower at the north western corner)]. </ref> o corpo principal do circo xacía SSE desta torre. |[[Ficheiro:Basamento circo.jpg|center|150px]] imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref name=Mediolanum/> |- id="row-Roma-Flaminius" |[[Roma]]<br /><br />[[Circus Flaminius]] |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r1}}[[Italia]] |{{coord|41.892758|12.477422|scale:2000_region:IT|name=Circus Flaminius, Rome}} |{{Hs|380}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> non está do todo claro se esta «estrutura» era, en realidade, un circo ou un estadio da forma dos demais desta lista, localización de Wikimapia,<ref> [Circus Flaminius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8926301&lon=12.4774218&z=17&l=9&m=b&show=/8706019/Circus-Flaminius Wikimapia location: Circus Flaminius, Rome]. </ref> as estimacións do tamaño son: lonxitude 260–500 m,<ref> [Circus Flaminius] [[Circus Flaminius]]. </ref><ref name=Platner> [Circus Flaminius] [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Circus_Flaminius.html Circus Flaminius – Samuel Ball Platner, 1929], via [http://penelope.uchicago.edu/ http://penelope.uchicago.edu/] at the University of Chicago. </ref> ancho 100m.<ref name=Platner/> |[[Ficheiro:Circus Flaminius Bartoli 1699.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Maxentius" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo de Maxentius]], a.k.a. Circo de Caracalla |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r2}}[[Italia]] |{{coord|41.854645|N|12.522411|E|type:landmark_region:IT|name=Circus of Maxentius, Rome}} |{{Hs|490}}Lonxitude da pista visible: c490m,<ref name=Maxentius> [Circus of Maxentius] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.8547308&lon=12.5224078&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Maxentius, Rome]. </ref> ancho de pista visible: c80m,<ref name=Maxentius/> forma claramente visible, en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna, moitas partes da estrutura son visibles. |[[Ficheiro:Roma Appia Antica - Circo di Massenzio Torri.JPG|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus of Maxentius] [http://www.circusmaximus.us/maxentius.html The Circus | Maxentius] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Maximus" |[[Roma]]<br /><br />[[Circus Maximus]] |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r3}}[[Italia]] |{{coord|41.886016|N|12.485404|E|type:landmark_region:IT|name=Circus_Maximus, Rome}} |{{Hs|621}}Lonxitude da pista: c621m,<ref name="WP_CMaximus"> [Circus Maximus] [[Circus Maximus#Época republicana]]. </ref> ancho da pista: c150m,<ref name="WP_CMaximus"/> forma substancialmente visible; en forma de U, o espazo non está practicamente ocupado por ningunha estrutura moderna, só son visibles ou permanecen algunhas partes da estrutura. |[[Ficheiro:CircusMaximusSO.jpg|center|150px]] |- id="row-Roma-Nero" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo de Nerón]], a.k.a. Circo de Calígula, ou Circo Vaticano |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r4}}[[Italia]] |{{coord|41.901638|12.455256|type:landmark_region:IT|name=Circus of Nero, Rome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización xusto ao sur da [[Basílica de San Pedro]] ben establecida, aínda que a posición exacta e a orientación son descoñecidas, os únicos restos que se conservan son o [[Obelisco Vaticano|obelisco]] que foi traído de Exipto para adornar a espina no ano 37 d.C.,<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9015923&lon=12.4541241&z=19&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the spina obelisk until 1586)]. </ref> o obelisco trasladouse á súa localización actual na [[Praza de San Pedro#O obelisco|Praza de San Pedro]] en 1586.<ref> [Circus of Nero] [http://www.wikimapia.org/#lat=41.9022451&lon=12.457273&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Circus of Nero (location of the obelisk since 1586)]. </ref> |[[Ficheiro:Plan of Circus Neronis and St. Peters.gif|center|150px]] imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus of Nero] [http://www.circusmaximus.us/vatican.html The Circus | Vatican Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Roma-Varianus" |[[Roma]]<br /><br />[[Circo Varianus]]; [[:it:Circo Variano]] {{it}} |[[Roma]] |{{Hs|Ita-r5}}[[Italia]] |{{coord|41.887353|12.520474|type:landmark_region:IT_scale:2000|name=Circus Varianus, Rome}} |{{Hs|565}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> localización Wikimapia,<ref> [Circus Varianus] [http://wikimapia.org/#lat=41.8873527&lon=12.5204739&z=15&l=9&m=b&show=/10836307/Circo-Variano-Circus-Varianus Wikimapia location: Circus Varianus, Rome]. </ref> lonxitude: 565m;<ref name=Varianus> [Circus Varianus] [[:it:Circo Variano|Circo Variano]] at Italian Wikipedia. </ref> ancho: 125m.<ref name=Varianus/> |imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Circus Varianus] [http://www.circusmaximus.us/varianus.html The Circus | Varianus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Gadara" |[[Gadara]] |[[Umm Qais]] |{{Hs|Jor-g1}}[[Xordania]] |{{coord|32.656914|35.666857|type:landmark_region:JO_scale:5000|name=Gadara Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}Citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> un mapa arqueolóxico de Gadara en lingua alemá<ref>[Gadara] [http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg Gadara (Umm Quais) Topographische Bestandkarte 2007 (archaeological site map)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130522190320/http://www.dainst.org/sites/default/files/media/abteilungen/orient/projects/gadara04.jpg |date=2013-05-22 }} desde [http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all Research projects | geographical order | Gadara/Umm Qais (Jordanien)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120412211434/http://www.dainst.org/en/project/gadara?ft=all |date=2012-04-12 }} en [http://www.dainst.org/en/ Deutsches Archäologisches Institut (DAI)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120210065630/http://www.dainst.org/en |date=2012-02-10 }}.</ref> indica unha localización para o que se describe como un hipódromo.<ref> [Gadara] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.6569138&lon=35.6668568&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gadara hippodrome]. </ref> | |- id="row-Gerasa" |[[Gerasa]] |[[Jerash]] |{{Hs|Jor-g2}}[[Xordania]] |{{coord|32.273655|N|35.890730|E|type:landmark_region:JO|name=Gerasa Roman circus}} |{{Hs|245}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude visible da pista: c245m;<ref name=Gerasa> [Gerasa] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.273655&lon=35.89073&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Gerasa Roman circus]. </ref> ancho visible da pista: c50m;<ref name=Gerasa/> forma claramente visible en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna, gran parte da estrutura aínda permanece en pé. |[[Ficheiro:Hippodrome-Jerash.JPG|center|150px]] máis imaxes (non pode estar orientado cara ao norte)<ref> [Gerasa] [http://www.circusmaximus.us/gerasa.html The Circus | Gerasa] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Berytus" |[[Berytus|Colonia Iulia Augusta Felix Berytus]]<br /><br />[[Hipódromo de Beirut]] |[[Beirut]] |{{Hs|Leb-b}}[[Líbano]] |{{coord|33.897911|35.499584|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Colonia Iulia Augusta Felix Berytus (Beirut) Roman hippodrome}} |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> a localización é do sitio arqueolóxico do hipódromo de Beirut tal como se indica en Wikimapia,<ref> [Berytus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.8978839&lon=35.4995728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Colonia Iulia Augusta Felix Berytus Roman hippodrome]. </ref> esta pode ser, ou non, a mesma estrutura que o circo. | |- id="row-Tyrus" |[[Hipódromo de Tiro]] |[[Tiro]] |{{Hs|Leb-t}}[[Líbano]] |{{coord|33.268313|35.209776|type:landmark_region:LB_scale:2000|name=Tyre Roman circus}} |{{Hs|435}}citado por Humphrey;<ref name="Humphrey"/> lonxitude da pista visible:c435m;<ref name=Tyrus> [Tyrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=33.268313&lon=35.209776&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Tyrus Roman circus]. </ref> ancho visible da pista: c80m;<ref name=Tyrus/> forma claramente visible en forma de U, o espazo non está ocupado por ningunha estrutura moderna; gran parte da estrutura aínda é visible. |[[Ficheiro:Al-Bass Arch Site Hippodrome.JPG|center|150px]] máis imaxes (non poden estar orientadas cara ao norte).<ref> [Tyrus] [http://www.circusmaximus.us/tyre.html The Circus | Tyre] en [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Cyrene" |[[Cyrene, Libya|Cyrene]] |[[Shahhat]] |{{Hs|Lib-c}}[[Libya]] |{{coord|32.822221|N|21.864104|E|type:landmark_region:LY|name=Cyrene Roman circus}} |{{Hs|300}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c300m?;<ref name=Cyrene> [Cyrene] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.8227686&lon=21.864177&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cyrene Roman circus]. </ref><ref name=Cyrene-max> [Cyrene] [http://www.circusmaximus.us/cyrene.html The Circus | Circus at Cyrene] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> visible track width: c45m;<ref name=Cyrene/><ref name=Cyrene-max/> form reasonably visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible; sometimes referred to as a hippodrome. |images (may not be oriented to north)<ref name=Cyrene-max/> |- id="row-Leptis" |[[Leptis Magna]] |[[Khoms, Libya|Khoms OR Al Khums]] (c3km) |{{Hs|Lib-l}}[[Libya]] |{{coord|32.633056|N|14.310547|E|type:landmark_region:LY|name=Leptis Magna Roman circus}} |{{Hs|445}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> located both on and parallel to the sea shore; visible track length: c445m;<ref name=Leptis> [Leptis Magna] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.633056&lon=14.310547&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Leptis Magna Roman circus]. </ref> visible track width: c75m;<ref name=Leptis/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; some of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Leptis Magna] [http://www.circusmaximus.us/leptis.html The Circus | Leptis Magna] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Aeminium" |[[Aeminium]] |[[Coimbra]] |{{Hs|Por-a}}[[Portugal]] |{{coord|40.209016|-8.425387|type:city_region:PT_scale:2000|name=Aeminium (Coimbra) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}believed to have existed, but unconfirmed; archaeological information about the Roman town;<ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/Small%20site/ContentDetail.aspx?id=606 Aeminium] at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ Museu Nacional de Machado de Castro] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903062348/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/ |date=2011-09-03 }} | [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/en-GB/default.aspx English Version]. </ref><ref> [Aeminium] [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 Aeminium] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120121081105/http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/minisitios/ContentDetail.aspx?id=632 |date=January 21, 2012 }} (in Portuguese), at [http://mnmachadodecastro.imc-ip.pt/pt-PT/Default.aspx Museu Nacional de Machado de Castro | Mini-Sítios]. </ref> reference to a suggested location for the circus (Praça do Comércio); suggested location.<ref> [Aeminium] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.2089913&lon=-8.4294534&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: suggested location for Aeminium Roman circus]. </ref> | |- id="row-Balsa" |[[Balsa (Roman town)|Balsa]] |[[Tavira Municipality|Tavira]] |{{Hs|Por-b}}[[Portugal]] |{{coord|37.090488|-7.685301|type:landmark_region:PT_scale:2000|name=Balsa (Tavira) Roman circus}} |{{Hs|375}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is approximately that indicated conjecturally, though with considerable certainty, at;<ref name=Balsa> [Balsa] [http://arkeotavira.com/balsa/flash/balsa-topog.swf O Urbanismo de Balsa Romana] (from 8:50; dimensions given at 9:11) at [http://www.arkeotavira.com/ Campo Arqueológico de Tavira]. </ref> that site states "the topographic marks of [the circus] permit a reasonably rigorous survey"; length: c375m;<ref name=Balsa/> width: c80m.<ref name=Balsa/> | |- id="row-Mirobriga" |[[Miróbriga]] |[[Santiago do Cacém]] (c2km) |{{Hs|Por-m}}[[Portugal]] |{{coord|38.002318|N|8.683770|W|type:landmark_region:PT|name=Mirobriga Roman circus}} |{{Hs|330}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> visible track length: c330m;<ref name=Mirobriga> [Miróbriga] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.002318&lon=-8.68377&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Miróbriga Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Mirobriga/> form clearly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Miróbriga] [http://www.circusmaximus.us/mirobriga.html The Circus | Circus of Mirobriga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Olissipona" |[[Olisipo|Olissipona]] |[[Lisbon]] |{{Hs|Por-o}}[[Portugal]] |{{coord|38.713788|N|9.139192|W|type:landmark_region:PT|name=Olissipona (Lisbon) Roman circus}} |{{Hs|002(approximate_location)}}in what is today the '[[Rossio]]'; an account (in Portuguese) of excavations which uncovered a section of the spina of the circus can be found at.<ref> [Olissipona] [https://independent.academia.edu/VitorRafaelSousa/Papers/499441/A_Cronologia_do_Circo_de_Olisipo_a_Terra_Sigillata A Cronologia do Circo de Olisipo] by IPPAR (now [http://www.igespar.pt/en/ IGESPAR]); published as: Revista Portuguesa de Arqueologia. volume 5. número 2. 2002, pp 245–275, "A Cronologia do Circo de Olisipo: a Terra Sigillata", Eurico Sepúlveda and others. </ref> | |- id="row-Sirmium" |[[Sirmium]] |[[Sremska Mitrovica]] |{{Hs|Ser-s}}[[Serbia]] |{{coord|44.967364|19.612151|type:landmark_region:RS_scale:2000|name=Sirmium (Sremska Mitrovica) Roman circus (approx)}} |{{Hs|450}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location is a close approximation based on information at;<ref name=Sirmium> [Sirmium] [http://www.carskapalata.rs/images/plan.jpg archaeological plan of Roman Sirmium] from [http://www.carskapalata.rs/imperialpalace.html Sirmium Palatium Imperiale] at Carska Palata Sirmium. </ref> length: c450m;<ref name=Sirmium-wiki> [Sirmium] [[Sirmium#Archeological findings]]. </ref> width: c150m;<ref name=Sirmium-wiki/> the structure lies buried some 2–4 m under the current town centre, just to the north of the partially excavated palace; only very small sections have been excavated.<ref name=Sirmium/> | |- id="row-Calagurris" |[[Calagurris]] |[[Calahorra]] |{{Hs|Spa-c1}}[[Spain]] |{{coord|42.304811|N|1.963025|W|type:landmark_region:ES|name=Calagurris (Calahorra) Roman circus}} |{{Hs|325}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the circus lies under the pedestrian thoroughfare 'Paseo Del Mercadal';<ref> [Calagurris] [http://www.ayto-calahorra.es/portal/p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp?seccion=s_fdes_d4_v1.jsp&contenido=133&tipo=6&nivel=1400&layout=p_49_final_Estructura_menu_accesos.jsp&codResi=1&language=es&codMenu=39&codMenuPN=75&codMenuSN=12 Cidade | Turismo | Monumentos | Arqueología Romana] at [http://www.ayto-calahorra.es/ Ayuntamiento de Calahorra] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030531225937/http://www.ayto-calahorra.es/ |date=2003-05-31 }}. </ref> length c300-350m.<ref> [Calagurris] [http://www.wikimapia.org/#lat=42.304811&lon=-1.963025&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Calagurris Roman circus]. </ref> | |- id="row-Caparra" |[[:es:Cáparra|Cáparra]] |[[Capera]] |{{Hs|Spa-c2}}[[Spain]] |{{coord|40.166847|-6.101135|type:city_region:ES|name=Cáparra (Capera) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location, from Wikimapia<ref> [Cáparra] [http://www.wikimapia.org/#lat=40.166847&lon=-6.101135&z=12&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Cáparra Roman circus]. </ref> and Spanish Wikipedia<ref> [Cáparra] [[:es:Cáparra|Cáparra]] at Spanish Wikipedia. </ref> is of the ruins of the Roman city only; there is no indication of the location of the circus. | |- id="row-Corduba" |Corduba |[[Córdoba, Spain|Córdoba]] |{{Hs|Spa-c3}}[[Spain]] |{{coord|37.885079|-4.772803|type:landmark_region:ES|name=Corduba (Córdoba) Roman circus}} |{{Hs|370}}location from Wikimapia and others;<ref name=Corduba> [Corduba] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8850788&lon=-4.7728032&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Corduba Roman circus]. </ref><ref name=artenCorduba> [Corduba] [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html Cordoba Roman circus] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830151806/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Circus.html |date=2012-08-30 }} at [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html Artencordoba.com | Roman Córdoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120128170147/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Index-Roman-Cordoba.html |date=2012-01-28 }} (see also: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html plan of Roman Cordoba] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120826223855/http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/Roman-Cordoba-Monuments.html |date=2012-08-26 }}; and: [http://www.artencordoba.co.uk/ROMAN-CORDOBA/img/PLANS/PLAN_CIRCUS_LOCATION.jpg detailed location map of the circus]{{dead link|date=February 2018|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}). </ref> length: c370m;<ref name=Corduba/><ref name=artenCorduba/> entirely buried under the existing city centre; virtually no remains visible. | |- id="row-Emerita Augusta" |[[Emerita Augusta]]<br /><br />[[Circus Maximus (Mérida)]] |[[Mérida (Spain)|Mérida]] |{{Hs|Spa-e}}[[Spain]] |{{coord|38.920037|-6.332116|type:landmark_region:ES|name=Emerita Augusta (Mérida) Roman circus}} |{{Hs|400}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c400m;<ref name=Merida> [Emerita Augusta] [http://www.wikimapia.org/#lat=38.9200372&lon=-6.3321161&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Emerita Augusta Roman circus]. </ref> visible track width: c85m;<ref name=Merida/> form clearly visible; U-shaped but without the distinctive slanted 'flat' carceres end seen in many other circuses; instead the 'flat' end is slightly rounded; the space is unoccupied by any modern structures; much of the structure is still visible. |[[File:VR Merida 03-Circo Romano.jpg|center|150px]] further images (may not be oriented to north)<ref> [Emerita Augusta] [http://www.circusmaximus.us/merida.html The Circus | Emerita Augusta ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Italica" |[[Italica]] |[[Santiponce]] |{{Hs|Spa-s1}}[[Spain]] |{{coord|37.43856|-6.039444|type:city_region:ES|name=Italica (Santiponce) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> very approximate location;<ref> [Italica] [https://archive.today/20130201140104/http://www.roman-sites.com/spain/italica/italica.htm Roman sites by list | Spain | Italica] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies under the centre of the existing old town of Santiponce; nothing is visible; note that the very large amphitheatre at Italica is sometimes referred to as a circus. | |- id="row-Saguntum" |[[Saguntum]] |[[Sagunto]] |{{Hs|Spa-s2}}[[Spain]] |{{coord|39.681644|-0.276675|type:landmark_region:ES|name=Saguntum (Sagunto) Roman circus}} |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> the location of the circus has been confirmed by the excavation, and preservation, of a gate to the circus;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6816444&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus]. </ref><ref> [Saguntum] [https://archive.today/20130201112406/http://www.roman-sites.com/spain/sagunto/sagunto.htm Roman sites by list | Spain | Sagunto] at [http://www.roman-sites.com Imperium Roman sites]. </ref> the circus lies buried under the existing town; only the gate is visible;<ref> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6810788&lon=-0.2755728&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Saguntum Roman circus (excavated gate)]. </ref> length: c350m;<ref name=Saguntum> [Saguntum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.6821893&lon=-0.2766752&z=15&l=9&m=s&v=9&show=/11959728/es/Planta-del-circo-romano-de-Sagunto Wikimapia location: Saguntum Roman circus] (information, including dimensions, in Spanish). </ref> width: c73m.<ref name=Saguntum/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Saguntum] [http://www.circusmaximus.us/segunto.html The Circus | Segunto] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Tarraco" |[[Tarraco]] |[[Tarragona]] |{{Hs|Spa-t1}}[[Spain]] |{{coord|41.116963|1.255832|type:landmark_region:ES|name=Tarraco (Tarragona) Roman circus}} |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> most of the circus lies buried under the existing town; a substantial part of the curved eastern end, and part of the south-western side, are visible; track length: c290m;<ref name=Tarraco> [Tarraco] [http://www.spanisharts.com/arquitectura/imagenes/roma/i_tarragona_circo.html Roman Art | Public Spectacles architecture | Circus of Tarraco in Tarragona | Roman Circus of Tarraco, at Tarragona] at [http://www.spanisharts.com/ SpanishArts.com]. </ref> track width: c75m.<ref name=Tarraco/> |[[File:Roman circus of Tarraco 01.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Tarraco] [http://www.circusmaximus.us/tarragona.html The Circus | Tarragona] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Toletum" |[[Toletum]] |[[Toledo, Spain|Toledo]] |{{Hs|Spa-t2}}[[Spain]] |{{coord|39.863689|N|4.029978|W|type:landmark_region:ES|name=Toletum (Toledo) Roman circus}} |{{Hs|430}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> between a third and a half of the circus, including the round end, is partially visible; the remainder of the circus, has either been obliterated, or lies under modern constructions; suggested length: c430m;<ref name=Toletum> [Toletum] [http://www.circusmaximus.us/toledo.html The Circus | Toledo ] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref><ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8631408&lon=-4.0305877&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Toletum Roman circus]. </ref> visible width: c75m.<ref> [Toletum] [http://www.wikimapia.org/#lat=39.8644193&lon=-4.029032&z=19&l=9&m=b Wikimapia location: Toletum Roman circus (curved end)]. </ref> |[[File:Circo Romano Toledo 2.JPG|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Toletum/> |- id="row-Zafra" | |[[Zafra]] |{{Hs|Spa-z}}[[Spain]] |{{coord|38.423701|-6.416107|type:city_region:ES_scale:20000|name=Zafra town (not the circus; historic nucleus of town)}} (not the circus; historic nucleus of town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> there appears to be significant uncertainty about the status, and even name, of Zafra in the Roman era;<ref name=Zafra> [Zafra] [[Zafra#Roman era]] (article accessed: 2012-03-01). </ref> the town appears to have no significant Roman remains other than those of some 20 Roman villas in the surrounding area;<ref name=Zafra/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Trajana_Bostra" |[[Nova Trajana Bostra]] |[[Bosra|Bosra Eski Sham OR Busra Eski Şam OR Busra ash-Sham]] |{{Hs|Syr-b}}[[Syria]] |{{coord|32.5149|N|36.4799|E|type:landmark_region:SY|name=Nova Trajana Bostra (Bosra Eski Sham or Busra Eski Şam or Busra ash-Sham) Roman circus}} |{{Hs|430}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> French maps of Roman Bosra showing the location of the circus (or hippodrome);<ref> [Bostra] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100873 Plan de l'Ancienne Ville de Bosra montrant l'emplacement de tous les monuments connus. B&W, 37 x 25 cm, scale by approximation ~ 1:6,100. Shows in red the boundaries of the site] at [https://whc.unesco.org/en/list/22/documents/ UNESCO | Ancient City of Bosra]. </ref><ref> [Bostra] [https://archive.today/20130129094004/http://www.mouhassan.com/bosra/images/map.JPG Plan de Bosra] (circus identified as a hippodrome) from [https://archive.today/20130129073443/http://www.mouhassan.com/bosra/pages/plan-of-city.htm In-Depth History | Plan of the City | Plan of the City] at [https://archive.today/20130129121156/http://www.mouhassan.com/bosra/en.htm Bosracity.com | English]. </ref> visible track length: c430m;<ref name=Bosra> [Bostra] [http://www.wikimapia.org/#lat=32.514774&lon=36.4799953&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Nova Trajana Bostra Roman circus]. </ref> visible track width: c110m;<ref name=Bosra/> form clearly visible; U-shaped; the space is virtually unoccupied by any modern structures; much of the structure still stands. |images (may not be oriented to north)<ref> [Bostra] [http://www.circusmaximus.us/bostra.html The Circus | Bostra] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Mare" |[[Laodicea ad Mare]] |[[Latakia]] |{{Hs|Syr-l}}[[Syria]] |{{coord|35.519688|35.775046|type:city_region:SY|name=Laodicea ad Mare (Latakia) Roman town (not the circus; historic nucleus of the town)}} (not the circus; historic nucleus of the town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> no online circus-specific information found. | |- id="row-Abthugni" |[[Abthugni]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map> [Abthugni]+[Commodum (as: Mun. Aur. Comm.)] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/B0000018/B18-F-p343.TIF map] from [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Libri/b0000018.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Bibliografie | B0000018 | Pflaum H. G., Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique]; The full article and map can be found from: [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/author/auteur_antaf_61 Pflaum H. G., "Romanisation de l'ancien territoire de la Carthage punique" - in Antiquités africaines, 4, 1970. pp. 75-118.] (the full map is on the last page; a high resolution version of the complete map may be obtained by using the scaling facilities of the site to enlarge the map, and then saving the resulting image). </ref><ref> [Abthugni] [http://press.princeton.edu/titles/6773.html Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Edited by Richard J. A. Talbert], Map 32 Carthago; textual directory to map available from: [http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP | BATL032_.PDF] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130507083500/http://press.princeton.edu/B_ATLAS.ZIP |date=2013-05-07 }} (reference to Abthugni and Henchir-es-Souar on directory page 494 (PDF page 2)). </ref> |[[Henchir Souar]] OR [[Henchir Esch Schorr]] OR [[Henchir es Souar]] |{{Hs|Tun-a}}[[Tunisia]] |{{coord|36.197695|10.008889|type:landmark_region:TN_scale:5000|name= Abthugni (Henchir Souar) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}}<ref name=Souar> [Abthugni] [http://geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-1030629&fid=6142&c=tunisia Hennchir Kasbat es Souar: Tunisia], SOURCE: National Geospatial-Intelligence Agency, Bethesda, MD, USA. </ref> (not the circus; nucleus of the Roman town). |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> coordinates of place;<ref name=Souar/> location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215> [Abthugni (as: 'Ruins' at ref: NJ 32-15/510322)]+[Commodum (as: 'Henchir Boucha (ruins)' at ref: NJ 32-15/498358)] on map: [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/txu-oclc-224045187-nj32-15.jpg NJ 32-15 Tunis, Tunisia] from [http://www.lib.utexas.edu/maps/jog/algeria_tunisia/ Perry–Castañeda Library Map Collection | Tunisia Maps | Algeria, Morocco and Tunisia, Joint Operations Graphic 1:250,000]. </ref> (ref: NJ&nbsp;32-15/510322); references to Henchir Souar;<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/toponimi%20-Tunisia/DECRETS/ZAGHOUAN.htm ZAGHOUAN] (search for 'A00030'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Siti complessi e monumenti] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/MONUMENT/DECRETS/gouvernorats.htm Gestion du patrimoine culturel de la Tunisie - Liste des monuments et décrets par gouvernorat] (search for 'Zaghouan'). </ref><ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/B0001014/1912-03-13b.jpg Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330), page 2] (search for 'Henchir Souar'), from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Patrimonio archeologico e storico | Decreti di protezione] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/LISTDECR.htm Liste Decrets] (search for '14, Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)') | [http://www.docartis.com/Tunisia_Decreti/DECRETS/Pagine/1912_13mars.html Décret du 13 mars 1912 (24 rabia-el-aoual 1330)]. </ref> aerial photograph of place<ref> [Abthugni] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00030_82TU208-250n42.jpg aerial photograph] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm Docartis | Tunisia | Fonti documentarie | Foto aeree ] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES] (search for 'Henchir Souar, A00030'). </ref> confirms coordinates reference; topographic features on aerial photograph match with;<ref> [Abthugni] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.1981486&lon=10.0078797&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Henchir Souar]. </ref> no online circus-specific information found. | |- id="row-Carthago" |[[Carthago]]<br /><br />[[Circus of Carthage]] |[[Carthage]] |{{Hs|Tun-c1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.850222|10.315239|type:landmark_region:TN|name=Carthago (Carthage) Roman circus}}<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|500}}Cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location;<ref name=Carthago-max> [Carthago] [http://www.circusmaximus.us/carthage.html The Circus | Carthage Circus] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> length: c500m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago> [Carthago] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.850222&lon=10.315239&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Carthago Roman circus]. </ref> width: c90m;<ref name=Carthago-max/><ref name=Carthago/> U-shaped; very little remains visible; partly occupied by modern constructions. |[[File:Tunis Carthage Cirque 2.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref name=Carthago-max/> |- id="row-Aurelium Commodum" |Commodum OR [[Municipium Aurelium Commodum]]<ref name=Abthugni&Commodum-Docartis-map/><ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113/> |[[Henchir Bou Cha]] or Henchir Fraxine |{{Hs|Tun-c2}}[[Tunisia]] |{{coord|36.532221|9.884513|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Aurelium Commodum (Henchir Bou Cha) Roman town (not the circus; nucleus of the Roman town)}} (not the circus; nucleus of the Roman town) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> archaeological document of Tunisian government<ref name=Henchir_Bou_Cha-028BirMcherguaFr-028.113> [Commodum] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/pdf/Fr/028BirMcherguaFr.pdf site no. 028.113, Henchir Fraxine/Henchir Bou Cha (anc. Municipium Aurelium Commodum)] (doc page: 98; PDF page: 99)(gives UTM coordinates: 358,900N; 498,350E = approx: 36 deg 32' N, 9 deg 53' E) from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | Bir Mcherga 028] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/028_fr.htm Cahier BIR MCHERGA 028]. {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}; location of place on topographic map<ref name=Tunisia-NJ3215/> (ref: NJ&nbsp;32-15/498358); no online circus-specific information found. | |- id="row-Hadrumetum" |[[Hadrumetum]] OR Colonia Concordia Ulpia Trajana Augusta Frugifera Hadrumetina |[[Sousse]] |{{Hs|Tun-h}}[[Tunisia]] |{{coord|35.829783|10.624434|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Hadrumentum (Sousse) Roman circus (probable location)}} (probable location) |{{Hs|350}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> probable location<ref> [Hadrumetum] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.8297832&lon=10.6244338&z=16&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Sousse Roman circus (probable location)]. </ref> based on information in 1903 documents<ref name=Sousse-INP-Sousse_Archaeological_Bulletin> [Hadrumetum] [http://www.inp.rnrt.tn/periodiques/bultin_archeo_sousse.pdf Sousse Archaeological Bulletin] (especially PDF pages: 16, 17, 19, 204, 239, 410) "SOCIÉTÉ ARCHÉOLOGIQUE DE SOUSSE, Assemblée générale du 29 Février 1903, Extraits des procès-verbaux des réunions." etc., from [http://www.inp.rnrt.tn/ ''Institut National du Patrimoine Tunisie'' / National Heritage Institute (INP) | Digital Library | Sousse Archaeological Bulletin] (near bottom of page). {{in lang|fr}} </ref> {{in lang|fr}}, reinforced by an undated aerial photograph;<ref name=Sousse-DocArtis-air-photo> [Hadrumetum] [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/Immagine/foto_aeree/A00219_88TU829-250n23.jpg aerial photograph of Sousse] from [http://www.docartis.com/pagina2/toponimi_tunisia.htm DocArtis | Progetti | TUNISIA: Projet de gestion du patrimoine culturel | Fonti documentarie | Foto aeree] | [http://www.docartis.com/Tunisia_Fonti_documentarie/foto_aeree.htm PHOTOS AERIENNES | Sousse ville. | A00219]. </ref> visible length (as measured on Wikimapia based on cross-reference with aerial photograph): c350m or greater. | |- id="row-Thugga" |[[Thugga]] OR Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga<ref> [Thugga] [[Dougga#Dougga's "liberty"]]. </ref> |[[Dougga]] |{{Hs|Tun-t1}}[[Tunisia]] |{{coord|36.4265|N|9.2161|E|type:landmark_region:TN_scale:5000|name=Municipium Septimium Aurelium Liberum Thugga (Dougga) Roman circus (approximate location)}} (approximate location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|002(approximate_location)}}cited in Chase;<ref name="Chase"/> approximate location,<ref> [Thugga] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.4265&lon=9.2161&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thugga Roman circus] (approximate location). </ref> on the north western edge of town, suggested (though not explicitly identified) on plan,<ref> [Thugga] [https://whc.unesco.org/download.cfm?id_document=100870 Délimitation du site culturel de Dougga. A3. Scale by calculation ~ 1: 6,250. Shows boundaries and buffer zone of the World Heritage property] from [https://whc.unesco.org/en/list/794/multiple=1&unique_number=938 UNESCO – Culture – World Heritage Centre – The List – World Heritage List – Dougga / Thugga – Maps]. </ref> and plan;<ref> [Thugga] [https://dainst.academia.edu/PhilippvonRummel/Papers/690683/THE_GERMAN-TUNISIAN_PROJECT_AT_DOUGGA_FIRST_RESULTS_OF_THE_EXCAVATIONS_SOUTH_OF_THE_MAISON_DU_TRIFOLIUM THE GERMAN-TUNISIAN PROJECT AT DOUGGA FIRST RESULTS OF THE EXCAVATIONS SOUTH OF THE MAISON DU TRIFOLIUM] (page 47). </ref> various lengths are referenced: c175m,<ref> [Thugga] [http://www.planetware.com/tourist-attractions-/dougga-tun-sl-dg.htm PlanetWare.com > Africa and the Middle East > Tunisia > Tunisia Tourist Attractions > Dougga Tourist Attractions | Circus]. </ref> 393m;<ref> [Thugga] [[Dougga#Circus]]. </ref> the site is open agricultural land with no subsequent occupation. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thugga] [http://www.circusmaximus.us/dougga.html The Circus | Dougga] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Thysdrus" |[[Thysdrus]] |[[El Djem]] |{{Hs|Tun-t2}}[[Tunisia]] |{{coord|35.301944|N|10.693480|E|type:landmark_region:TN|name=Thysdrus (El Djem) Roman circus}} |{{Hs|500}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> visible track length: c500m;<ref name=Thysdrus> [Thysdrus] [http://www.wikimapia.org/#lat=35.301944&lon=10.69348&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Thysdrus Roman circus]. </ref> visible track width: c70m;<ref name=Thysdrus/> form lightly visible; U-shaped; the space is unoccupied by any modern structures; little of the structure is still visible. |images (may not be oriented to north)<ref> [Thysdrus] [http://www.circusmaximus.us/eldjem.html The Circus | El Djem] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Utica" |[[Utica, Tunisia|Utica]] |near [[Zana, Tunisia|Zana]] |{{Hs|Tun-u}}[[Tunisia]] |{{coord|37.051230|N|10.063141|E|type:landmark_region:TN|name=Utica Roman circus (probable location)}} (probable location)<!-- Unconfirmed from Google Earth list --> |{{Hs|290}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> Tunisian archaeological site number: 007.157 (Utique; Henchir Bechateur; UTIKA);<ref> [Utica] [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/ipamed_007_fr.htm Cahier Ghar el Melh (NO-SO)] from [http://www.inp.rnrt.tn/ Institut National du Patrimoine Tunisie | Archaeological Map] | [http://www.inp.rnrt.tn/Carte_archeo/html/index_fr.htm Carte National des Sites Arqueologiques e des Monuments Historiques | 007 Ghar el Melh]. </ref> reference to circus;<ref> [Utica] [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects/utica-tunisia Utica, Tunisia] at [http://www.bsr.ac.uk/research/archaeology/geophysics-2/projects British School at Rome – Accademia Britannica di Archeologia, Storia e Belle Arti – Research – Archaeology – Geophysics – Geophysics Projects] (search for 'Utica, Tunisia'). </ref> uncorroborated location;<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0510586&lon=10.0606656&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (uncorroborated). </ref> more probable location<ref> [Utica] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.0512213&lon=10.0634336&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Utica Roman circus] (probable). </ref> as indicated by the maps in<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final> [Utica] [https://www.scribd.com/doc/49542246/Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final 'Survey and Excavation at Utica 2010'] by Nabil Kallala, Elizabeth Fentress, Josephine Quinn, Andrew Wilson (maps on pages 11 and 12). </ref> confirms the given location; approximate length measured from the maps in:<ref name=Survey-and-Excavation-at-Utica-2010-Report-Final/> 280-300m. | |- id="row-Antioch" |[[Antioch]]<br /><br />[[Circus of Antioch]] |[[Antakya]] |{{Hs|Tur-a1}}[[Turkey]] |{{coord|36.225754|36.171885|type:landmark_region:TR_scale:2000|name=Antioch (Antakya) Roman circus}} |{{Hs|490}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> location (from 1930s aerial photograph);<ref name=Antioch-max> [Antioch] [http://www.circusmaximus.us/antioch.html The Circus | Antioch] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> map<ref> [Antioch] map [http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg Ancient City of Antioch] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20051230011733/http://www.clevelandart.org/exhibcef/antiochexhib/illusmag/City_Map.jpg |date=December 30, 2005 }} from a past exhibition at the [http://www.clevelandart.org/ Cleveland Museum of Art]. </ref> of ancient Antioch<ref> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2069532&lon=36.1746311&z=14&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: ancient city of Antioch]. </ref> showing the circus as a hippodrome; length: c490m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch> [Antioch] [http://www.wikimapia.org/#lat=36.2258145&lon=36.1718738&z=17&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Antioch Roman hippodrome]. </ref> width: c90m;<ref name=Antioch-max/><ref name=Antioch/> very little visible today; is more visible in a 1930s aerial photograph;<ref name=Antioch-max/> lightly over-built by modern structures and occupations. |images (may not be oriented to north)<ref name=Antioch-max/> |- id="row-Aphrodisias" |[[Aphrodisias]] |[[Aphrodisias]] |{{Hs|Tur-a2}}[[Turkey]] |{{coord|37.712543|28.721985|type:landmark_region:TR|name=Aphrodisias Roman stadium or hippodrome}} |{{Hs|220}}Double-U-shaped; very substantially preserved; significantly smaller than other circuses; may be considered a stadium or hippodrome rather than a circus; visible track length: c220m;<ref name=Aphrodisias> [Aphrodisias] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.7125432&lon=28.7219846&z=18&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Aphrodisias Roman circus/hippodrome/stadium]. </ref> visible track width: 35m.<ref name=Aphrodisias/> |images (may not be oriented to north)<ref> [Aphrodisias] [http://www.circusmaximus.us/Aphrodisia.html The Circus | Aphrodisia] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Byzantium" |[[Byzantium]]<br /><br />[[Hippodrome of Constantinople]] |[[Istanbul]] |{{Hs|Tur-b}}[[Turkey]] |{{coord|41.006548|N|28.975961|E|type:landmark_region:TR|name=Byzantium}} |{{Hs|450}}Built under [[Septimius Severus]]; estimated length: c450m;<ref name=Byzantium-dims> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#History and use]]. </ref> estimated width: c130m;<ref name=Byzantium-dims/> other than some monuments from the spina, virtually none of the structure is visible today; it is believed much of the structure may lie buried some 2m below the current surface.<ref name=Byzantium-today> [Byzantium] [[Hippodrome of Constantinople#The Hippodrome today]]. </ref> |[[File:Hippodrome of Constantinople 1.jpg|center|150px]]images (may not be oriented to north)<ref> [Byzantium] [http://www.circusmaximus.us/constantin.html The Circus | Constantinople] at [http://www.circusmaximus.us/ circusmaximus.us]. </ref> |- id="row-Laodicea_Lycus" |[[Laodicea on the Lycus]] |[[Denizli]] (c6km) |{{Hs|Tur-l}}[[Turkey]] |{{coord|37.831074|N|29.104478|E|type:landmark_region:TR|name=Laodicea Roman stadium}} |{{Hs|250}}referred to as a stadium; double U-shaped and small; visible track length: c250m;<ref name=Laodicea_Lycus> [Laodicea on the Lycus] [http://www.wikimapia.org/#lat=37.8313251&lon=29.1045174&z=15&l=9&m=s&v=9 Wikimapia location: Laodicea on the Lycus Roman stadium or circus]. </ref> visible track width: c40m;<ref name=Laodicea_Lycus/> form clearly visible; no visible spina; unoccupied by any subsequent construction. | |- id="row-Nicomedia" |[[Nicomedia]] |[[İzmit]] |{{Hs|Tur-n}}[[Turkey]] |{{coord|40.766754|29.920744|type:city_region:TR_scale:10000|name=Nicomedia (İzmit) Roman town (not the circus; historic nucleus of İzmit)}} (not the circus; historic nucleus of İzmit) |{{Hs|000(location_unknown)}}cited in Humphrey;<ref name="Humphrey"/> general information on the archaeological remains of Nicomedia;<ref> [Nicomedia] [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0006%3Aalphabetic+letter%3DN%3Aentry+group%3D2%3Aentry%3Dnicomedia The Princeton Encyclopedia of Classical Sites | NICOMEDIA NW Turkey] at [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collections Perseus Digital Library | Collections/Texts] | [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman Perseus Collection | Greek and Roman Materials] (search for 'The Princeton Encyclopedia of Classical Sites'). </ref><ref> [Nicomedia] [https://www.facebook.com/41kocaeli41?v=info KocaeLi] - information on historical remains at Izmit (ancient Nicomedia). </ref> Kocaeli municipal history,<ref> [Nicomedia] [http://www.kocaeli.bel.tr/Content.aspx?ContentID=20158&CategoryID=318 Kocaeli Metropolitan Municipality | History of Kocaeli]. </ref> including a 19th-century map showing the location of the historic nucleus of the city (through history Kocaeli has been named successively: Olbia, Astakos, Nicomedia, Iznikmid, and Izmid or Izmit); no online circus-specific information found. | |- |} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat|Ancient Roman circuses}} * Roland Auget: ''Crueldad y civilización: los juegos romanos'' (''Cruauté et civilisation: les jeux romains'', 1995). ** [https://web.archive.org/web/20140621132909/http://germanicus.com.ar/Los_juegos_romanos/index.htm Texto español]. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espectáculos]] [[Categoría:Roma antiga]] [[Categoría:Arquitectura da Roma antiga]] [[Categoría:Tipos de edificios e estruturas]] [[Categoría:Circo]] oz1wzjtdvsm4t814oe5pbo651kksei7 0 341823 6166416 5810197 2022-08-24T19:09:55Z HacheDous=0 55340 *zanxar: resolver, rematar, solucionar, .... wikitext text/x-wiki {{Tempada de club de fútbol | club = Deportivo da Coruña | tempada = 2016–17 | presidente = [[Constantino Fernández Pico|Constantino Fernández]] | adestrador = [[Gaizka Garitano]]<br/><small>(ata o 26 de febreiro)</small><br/>[[Pepe Mel]]<br/><small>(desde o 28 de febreiro) | estadio = [[Estadio de Riazor|Riazor]] | liga = [[Primeira división española|Primeira División]] | liga resultado = 16.º | copa1 = [[Copa do Rei de fútbol 2016/17|Copa do Rei]] | copa1 resultado = 1/8 de final | goleador liga = [[Florin Andone]] (12 goles) |pattern_la1=_rcdeportivo1617h|pattern_b1=_rcdeportivo1617h|pattern_ra1=_rcdeportivo1617h|pattern_sh1=_rcdeportivo1617h|pattern_so1=_rcdeportivo1617h| |leftarm1=FFFFFF|body1=FFFFFF|rightarm1=FFFFFF|shorts1=FFFFFF|socks1=0000FF |pattern_la2=_rcdeportivo1617a|pattern_b2=_rcdeportivo1617a|pattern_ra2=_rcdeportivo1617a|pattern_sh2=_rcdeportivo1617a|pattern_so2=_rcdeportivo1617a| |leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFF|shorts2=FFFFFF|socks2=FFFFFF |pattern_la3=_rcdeportivo1617t|pattern_b3=_rcdeportivo1617t|pattern_ra3=_rcdeportivo1617t|pattern_sh3=_rcdeportivo1617t|pattern_so3=_rcdeportivo1617t| |leftarm3=FFFFF|body3=FFFFF|rightarm3=FFFFF|shorts3=FFFFF|socks3=000000 | tempada ant = [[Tempada 2015/16 do Deportivo da Coruña|2015–16]] | tempada pos = [[Tempada 2017/18 do Deportivo da Coruña|2017–18]] }} Durante a tempada '''2016–17''' o [[Deportivo da Coruña]] competiu na [[Primeira división española|Primeira División]] (afrontando a súa 45.ª campaña na máxima categoría), logrando o 16.º posto na clasificación logo de 8 vitorias, 12 empates e 18 derrotas. Tamén competiu na [[Copa do Rei de fútbol|Copa do Rei]], alcanzando os oitavos de final, onde caeu eliminado fronte o [[Deportivo Alavés]]. O equipo foi adestrado inicialmente por [[Gaizka Garitano]] e posteriormente por [[Pepe Mel]]. O máximo goleador en liga foi [[Florin Andone]], que anotou 12 goles. == Resumo da tempada == === Maio === O 27 de maio o club anunciou a súa primeira incorporación, o atacante turco [[Emre Çolak]], procedente do [[Galatasaray|Galatasaray SK]], firmando por tres temporadas.<ref>{{Cita novas|title=Emré Çolak, novo xogador do Deportivo 2016-2017 |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32701 |publisher=Deportivo da Coruña |date=27 de maio de 2016}}</ref> O xogador chegou libre.<ref>{{Cita novas|title=Emre Çolak llega libre al Deportivo procedente del Galatasaray |url=http://www.laopinioncoruna.es/deportivo/2016/05/27/emre-colak-llega-libre-deportivo/1073828.html |publisher=''La Opinión de A Coruña'' |date=27 de maio de 2016}} {{es}}</ref> === Xuño === O 10 de xuño o club anunciou a súa segunda fichaxe, co retorno do mediocampista portugués [[Bruno Gama]], cun contrato por dúas campañas.<ref>{{Cita novas|title=Bruno Gama, nuevo jugador del Deportivo para las dos próximas temporadas |url=http://www.canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32751&mid=14 |publisher=Deportivo da Coruña |date=10 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> O xogador chegou libre.<ref>{{Cita novas|title=El Deportivo cierra el traspaso de Bruno Gama |url=http://elprogreso.galiciae.com/noticia/556495/el-deportivo-cierra-el-traspaso-de-bruno-gama |publisher=''El Progreso'' |date=10 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> Minutos máis tarde anunciou a [[Gaizka Garitano]] como novo adestrador do equipo, cun contrato por unha tempada.<ref>{{Cita novas|title=Gaizka Garitano, nuevo entrenador del Real Club Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32750&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=10 de xuño de 2016}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Gaizka Garitano: "Todos tenemos que demostrar día a día nuestra valía" |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/06/10/575b1078e2704e7e4a8b45e3.html |publisher=''Marca'' |date=10 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> O 21 de xuño anunciouse a incorporación do dianteiro berciano [[Borja Valle]], procedente do [[Real Oviedo]], cun contrato por tres temporadas.<ref>{{Cita novas|title=Borja Valle, nuevo jugador del Deportivo |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/06/21/57698bf0ca4741720b8b45aa.html |publisher=''Marca'' |date=21 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> O 28 de xuño o club anunciou a cesión do centrocampista eumés [[Juan Domínguez]] ao [[RCD Mallorca]], de [[Segunda división española|Segunda División]], durante unha tempada.<ref>{{Cita novas|title=Juan Domínguez jugará la próxima temporada cedido en el Mallorca |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32804&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=28 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> O 30 de xuño anunciouse a fichaxe do meta polaco [[Przemysław Tytoń]], procedente do [[VfB Stuttgart]], cun contrato por 3 tempadas.<ref>{{Cita novas|title=Przemysław Tytoń, nuevo portero del RC Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32812 |publisher=Deportivo da Coruña |date=30 de xuño de 2016}} {{es}}</ref> === Xullo === O 3 de xullo anunciouse a contratación do meta galego [[Rubén Iván Martínez Andrade|Rubén Martínez]], procedente do [[Levante UD]], cun contrato por dúas tempadas.<ref>{{Cita novas|title=El Dépor ficha a Rubén Martínez |url=http://www.mundodeportivo.com/otros-deportes/20160703/402938535177/el-depor-concluye-el-fichaje-del-portero-ruben-martinez-por-dos-temporadas.html |publisher=''El Mundo Deportivo'' |date=3 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 5 de xullo compareceu en rolda de prensa o meta [[Fabricio Agosto Ramírez|Fabricio Agosto]] para anunciar a súa despedida, logo de firmar polo [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] turco.<ref>{{Cita novas|title=Fabricio deja el Depor entre lágrimas por la Champions |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/05/577b900ce2704ecb308b4634.html |publisher=''Marca'' |date=5 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 6 de xullo o club anunciou a saída do defensa coruñés [[Roberto Suárez Pier|Róber Pier]], cedido por unha campaña ao [[Levante UD]], en [[Segunda división española|Segunda División]].<ref>{{Cita novas|title=Róber jugará cedido en el Levante una temporada |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32843 |publisher=Deportivo da Coruña |date=6 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 9 de xullo anunciouse a incorporación do defensa valenciano [[Raúl Albentosa]], procedente do [[Derby County FC]], cun contrato por catro temporadas.<ref>{{Cita novas|title=Albentosa ficha por el Deportivo |url=http://www.sport.es/es/noticias/liga-bbva/albentosa-ficha-por-deportivo-5257907 |publisher=''Sport'' |date=9 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 12 de xullo o club anunciou a incorporación de [[Juanfran Moreno]], cunha nova cesión por parte do [[Watford FC]], esta vez con opción de compra.<ref>{{Cita novas|title=Juanfran regresa al Deportivo cedido por el Watford |url=http://www.sport.es/es/noticias/mercado-de-fichajes/juanfran-regresa-deportivo-cedido-por-watford-5264127 |publisher=''Sport'' |date=12 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 14 de xullo anunciáronse dúas incorporacións para o equipo filial, o defensa catalán [[Arnau Campeny]] e o dianteiro madrileño [[Borja Galán]].<ref>{{Cita novas|title=Arnau Campeny y Borja Galán apuntalan la zaga y la delantera fabrilista |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32896 |publisher=Deportivo da Coruña |date=14 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 15 de xullo o club anunciou a ampliación do contrato de [[Pablo Insua]] até 2020, e a súa cesión de novo ao [[CD Leganés]], onde militou a campaña anterior.<ref>{{Cita novas|title=Pablo Insua renueva con el Deportivo hasta 2020 y jugará cedido en el Leganés |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32900 |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> Horas máis tarde anunciouse a rescisión do contrato de dous xogadores do filial, o centrocampista [[Samuel Piette]] e o gardameta [[Javi Ortega]].<ref>{{Cita novas|title=Sam Piette y el meta Javi Ortega rescinden su contrato con el Fabril |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32901 |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 16 de xullo o Deportivo disputou o primeiro partido da pretempada, vencendo ante o [[SD Negreira]], de [[Terceira división española|Terceira División]] (1–10), con motivo do Memorial García Calvo.<ref>{{Cita novas|title=El Dépor arranca con buena puntería en Negreira los amistosos de verano |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32912 |publisher=Deportivo da Coruña |date=16 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 18 de xullo pasou recoñecemento a oitava incorporación do Deportivo, o mediocampista brasileiro [[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme dos Santos]], en calidade de cedido con opción de compra por unha tempada procedente do [[Udinese Calcio]].<ref>{{Cita novas|title=Guilherme: ''estoy cumpliendo un sueño de venir a la Liga española y a un gran equipo'' |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32920 |publisher=Deportivo da Coruña |date=18 de xullo de 2016}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Guilherme dos Santos pasa el reconocimiento y ya es nuevo jugador del Deportivo |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/18/578cceade5fdea1b558b45c7.html |publisher=''Marca'' |date=18 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 19 de xullo o club anunciou a incorporación do defensa madrileño [[Nacho Monsalve]] para o filial branquiazul, procedente do [[Atlético de Madrid]].<ref>{{Cita novas|title=Nacho Monsalve refuerza la zaga del Fabril |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32926&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=19 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 21 de xullo o club anunciou a rescisión do contrato do dianteiro burelés [[Luis Fernández Teijeiro|Luis Fernández]], cedido a campaña anterior no [[SD Huesca]], que se incorpora á disciplina do [[AD Alcorcón]].<ref>{{Cita novas|title=El RC Deportivo y Luis Fernández llegan a un acuerdo para finalizar su vinculación contractual |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32940&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=21 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 22 de xullo anunciouse a incorporación do mediocampista valenciano [[Carles Gil]], cedido por unha campaña polo [[Aston Villa F.C.]]<ref>{{Cita novas|title=Carles Gil, nuevo jugador del Deportivo para la próxima temporada |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=1&ver=1&nid=32951 |publisher=Deportivo da Coruña |date=22 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 26 de xullo o club anunciou a incorporación do dianteiro romanés [[Florin Andone]], procedente do [[Córdoba CF]], cun contrato por cinco tempadas e un custo próximo aos 4.000.000 de euros.<ref>{{Cita novas|title=Florin Andone nuevo jugador del Deportivo para las próximas cinco temporadas |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32973&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=26 de xullo de 2016}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Florin Andone supera el reconocimiento médico y firma 5 años de contrato |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/26/57974b18ca474109148b45a2.html |publisher=''Marca'' |date=26 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> Horas máis tarde anunciouse a saída do centrocampista [[Javier Fernández Abruñedo|Bicho]], que marcha cedido por unha campaña ao [[Racing de Ferrol]], de [[Segunda División B]].<ref>{{Cita novas|title=Bicho jugará la próxima temporada cedido en el Racing de Ferrol |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32974&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=26 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> O 28 de xullo o club anunciou un novo amigable para o 23 de agosto fronte ao [[SD Compostela]], de [[Terceira división española|Terceira División]], con motivo do memorial Antonio Bermúdez.<ref>{{Cita novas|title=El Dépor visitará a la SD Compostela el día 23 para disputar el memorial Antonio Bermúdez |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32987&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=28 de xullo de 2016}} {{es}}</ref> === Agosto === O 3 de agosto o club anunciou que conta con 20.436 abonados.<ref>{{Cita novas|title=Superados los 20.000 socios. Mañana último día con asientos reservados para los que no han renovado |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33027&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=3 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> Un día despois a cifra situábase en 21.767 socios.<ref>{{Cita novas|title=21.767 socios xa forman parte da nosa historia. A piques de esgotarse a grada de peñas |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33037&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=4 de agosto de 2016}}</ref> O 6 de agosto, e tras varios días xa na cidade, finalmente o club oficializou a incorporación do mediocampista colombiano [[Marlos Moreno]], que firmou por unha campaña, cedido polo [[Manchester City F.C.]]<ref>{{Cita novas|title=Marlos Moreno, nuevo jugador del Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33032&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=6 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> O 12 de agosto o club anunciou a cesión do dianteiro catalán [[Oriol Riera]] durante unha tempada ao [[CA Osasuna]].<ref>{{Cita novas|title=Oriol Riera jugará esta temporada cedido en Osasuna |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33096&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=12 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> Un día despois anunciouse a saída do defensa cántabro [[Saúl García]], cedido por unha tempada ao [[Girona FC]] de [[Segunda división española|Segunda División]].<ref>{{Cita novas|title=Saúl García, cedido al Girona FC |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33065&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=13 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> O 16 de agosto o Deportivo lamentou o pasamento do dianteiro arxentino [[Jorge Larraz]], dianteiro do club coruñés nos anos 60.<ref>{{Cita novas|title=Fallece el exdeportivista Larraz |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33118&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=16 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> O 25 de agosto anunciouse unha nova edición do Memorial Moncho Rivera, organizado polo Victoria CF coruñés e de carácter benéfico, que enfrontará un combinado de xugadores do ''Súper Dépor'' cun combinado do ''Euro Celta'', o 16 de setembro, no estadio de Riazor.<ref>{{Cita novas|title=El SuperDépor volverá a juntarse para disputar el Memorial Moncho Rivera |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33175&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=25 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> O 29 de agosto o club anunciou que superou os 25.000 socios.<ref>{{Cita novas|title=Xa somos máis de 25.000 socios! Ti es a nosa historia |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33202&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=29 de agosto de 2016}}</ref> O 30 de agosto anunciouse a venda do dianteiro [[Lucas Pérez]] ao [[Arsenal F.C.]] nunha operación próxima aos 20 millóns de [[euro]]s. O club agradeceu ao xogador a súa "decidida aposta polo Dépor e a súa entrega en cada minuto sobre o campo defendendo a camiseta branquiazul".<ref>{{Cita novas|title=Lucas Pérez ficha por el Arsenal |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33193&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=30 de agosto de 2016}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=El Depor valora la venta de Lucas Pérez como una "importante operación" |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/08/30/57c5a43c268e3ecd498b4603.html |publisher=''Marca'' |date=30 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> O 31 de agosto, derradeiro día do mercado de fichaxes, anunciouse a incorporación do dianteiro [[José Luis Sanmartín Mato|Joselu Mato]], cedido por unha tempada polo [[Stoke City F.C.]]<ref>{{Cita novas|title=Joselu Mato, nuevo jugador del Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33218&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=31 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> === Setembro === O 11 de setembro, no encontro correspondente á terceira xornada contra o [[Athletic Club]] en Riazor, [[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] debutou como branquiazul e sufriu unha escordadura de xeonllo logo dunha dura entrada do xogador [[Raúl García Escudero|Raúl García]], que o manterá de baixa entre 6 e 8 semanas.<ref>{{Cita novas|title=Joselu sufre un esguince de rodilla: entre seis y ocho semanas de baja |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/09/12/57d68e35ca4741d9138b45f7.html |publisher=''Marca'' |date=11 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> O 15 de setembro o club anunciou a incorporación do dianteiro neerlandés [[Ryan Babel]], como consecuencia da lesión de [[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]], cun contrato até o 31 de decembro de 2016.<ref>{{Cita novas|title=Ryan Babel: ''es un sueño hecho realidad jugar en la Liga española'' |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33316&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> Minutos máis tarde o Deportivo lamentaba o pasamento do ex xogador [[Gento II]], dianteiro do equipo coruñés na década de 1960.<ref>{{Cita novas|title=Falleció Gento II, jugador del Dépor en el histórico ascenso de 1962 |url=http://www.canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33317&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> === Outubro === O 3 de outubro, aproveitando o parón ligueiro, o club iniciou a substitución do céspede de Riazor, que tiña máis de 20 anos. As obras durarán dúas ou tres semanas, cambiarase igualmente o sistema de rego e o terreo de xogo descenderá uns 30 centímetros, igualándose ca pista de atletismo. O custo desta operación non trascendeu.<ref>{{Cita novas|title=Riazor descenderá 30 centímetros |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2016/10/04/riazor-descendera-30-centimetros/0003_201610G4P42991.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=4 de outubro de 2016}} {{es}}</ref><ref>{{Cita novas|title=El lunes comenzarán las actuaciones para la sustitución completa del césped del estadio de Riazor |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33429&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=30 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> Unha das razóns pola que se acomete esta mellora é a nova normativa de [[Liga de Fútbol Profesional|La Liga]], que obriga aos clubs a manter uns determinados estándares de calidade para as retransmisións.<ref>{{Cita novas|title=Comienzan las obras de sustitución del césped y del sistema de riego de Riazor |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2016/10/03/comienzan-obras-sustitucion-cesped-sistema-riego/00031475503578726468341.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=3 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> Estas obras remataron o 26 de outubro, cun custo total de 218.984,42 euros.<ref>{{Cita novas|title=Concluyen las obras de cambio del sistema de riego y césped del Estadio de Riazor |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33634&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=29 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> O 27 de outubro o club anunciou a firma dun acordo co Concello de [[Arteixo]] para o uso das instalacións do [[Campo Municipal Ponte dos Brozos|campo Ponte dos Brozos]] polo equipo feminino.<ref>{{Cita novas|title=Dépor y Concello de Arteixo firman el convenio para el uso de Ponte dos Brozos del equipo femenino |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33625&mid=14 |publisher=Deportivo da Coruña |date=27 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> O 29 de outubro anunciouse a convocatoria a Xunta Xeral Ordinaria e Extraordinaria de Accionistas do club, que se desenvolverá en primeira ou segunda convocatoria os días 30 de novembro e 1 de decembro, respectivamente.<ref>{{Cita novas|title=Convocatoria Junta General Ordinaria y Extraordinaria de Accionistas del RC Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33633&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=29 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> Horas máis tarde o Consello de Administración do club publicou un comunicado cargando con contundencia contra a Comisión Antiviolencia e o seu presidente, días despois de que nos medios se anunciasen unhas supostas sancións ao club pola exhibición de pancartas da peña [[Riazor Blues]].<ref>{{Cita novas|title=Comunicado del RC Deportivo sobre propuesta de sanciones de la Comisión Estatal contra la violencia |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33640 |publisher=Deportivo da Coruña |date=29 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> O 31 de outubro deuse a coñecer o acordo de patrocinio coa empresa de xogos de azar Luckia Gaming Group, que patrocinará ao Deportivo durante esta campaña e unha máis.<ref>{{Cita novas|title=Luckia, nuevo patrocinador del Real Club Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33660&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=31 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> === Novembro === O 2 de novembro o club anunciou a inscrición no Rexistro Mercantil da cuarta fase da ampliación de capital, na cal calquera persoa ou entidade pode converterse en accionista, cun capital máximo de 90.150 euros. Igualmente, anunciouse que na terceira fase acudiron á ampliación 37 accionistas, que subscribiron un total de 13.883,10 euros.<ref>{{Cita novas|title=Inscrita en el Registro Mercantil la cuarta fase de la ampliación de capital |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33678&mid=14 |publisher=Deportivo da Coruña |date=2 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> O 8 de novembro anunciouse que José González-Dans Vázquez, responsable da área económica do club, desempeñará tamén funcións de coordinación referentes a soporte e negocio, así como as empresas participadas.<ref>{{Cita novas|title=José González-Dans, nuevo director corporativo del RC Deportivo |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33726&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=8 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> O 26 de novembro o club decidiu afastar do traballo en grupo ao xogador do filial [[Óscar García Quintela|Óscar Pinchi]], logo dunhas declaracións no xornal ''[[DxT Campeón]]'' sobre a política de traballo da canteira.<ref>{{Cita novas|title=El Deportivo aparta a Pinchi del trabajo de grupo |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2016/11/27/deportivo-aparta-pinchi-trabajo-grupo/00031480245892317622341.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=27 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> Días despois o propio xogador desculpouse a través das redes sociais, o que deu remate á polémica.<ref>{{Cita novas|title=Pinchi pide perdón en Twitter |url=http://futbol.as.com/futbol/2016/11/29/primera/1480412570_100067.html |publisher=''As'' |date=29 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> === Decembro === O 1 de decembro celebrouse, en segunda convocatoria, a Asemblea Xeral de Accionistas onde se aprobaron as contas do club para a tempada 2015–16. Presentáronse uns beneficios netos de 6,98 millóns de euros e a débeda sitúase en 95 millóns, sensiblemente menor que en exercicios anteriores. Na xunta tamén se criticou a xestión da canteira e anunciouse a creación da Fundación Real Club Deportivo.<ref>{{Cita novas|title=El Dépor aprueba las cuentas anuales |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/12/01/5840958eca474189678b45ad.html |publisher=''Marca'' |date=1 de decembro de 2016}} {{es}}</ref> O 12 de decembro o club anunciou o pasamento, o día anterior, do ex xogador [[Manuel Bermúdez Arias|Manuel Bermúdez "Polo"]], dianteiro do club coruñés nos anos 1950.<ref>{{Cita novas|title=Falece Polo, extremo dereito do Dépor entre 1955 e 1959 |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/falece-polo-extremo-dereito-do-depor-entre-1955-e-1959 |publisher=Deportivo da Coruña |date=12 de decembro de 2016}}</ref> O 21 de decembro deuse a coñecer que o Xulgado de Instrución número 20 de Madrid arquivaba a causa que investigaba a morte de Francisco Javier Romero "Jimmy" en 2014, alegando que non se pode identificar os autores da morte do seareiro coruñés.<ref>{{Cita novas|title=Archivado sin culpables el 'caso Jimmy' |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/12/21/585a8eae468aebc8758b456e.html |publisher=''Marca'' |date=21 de decembro de 2016 {{es}}}}</ref> Esa mesma tarde, o club emitiu un contundente comunicado amosando "a súa profunda sorpresa, absoluta decepción e total indignación ante o arquivo da causa". Ademais, o club interpreta que "en pouco máis de dous anos pasouse dunha posición tallante por parte de todas as autoridades competentes para tratar de solucionar o caso á desidia e impunidade polo sucedido en Madrid", e denunciando tamén "o desequilibrio existente entre a impunidade ante un asasinato e a persecución sistemática mediante propostas de sancións que están a recibir os seguidores e o propio Deportivo cando o Club e os seus afeccionados foron exemplares durante todo este proceso".<ref>{{Cita novas|title=Comunicado do Real Club Deportivo |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/comunicado-do-real-club-deportivo-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=21 de decembro de 2016}}</ref><ref>{{Cita novas|title=El Depor muestra su profunda sorpresa, absoluta decepción y total indignación |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/12/21/585ade3c22601d2c328b457f.html |publisher=''Marca'' |date=21 de decembro de 2016 {{es}}}}</ref> Ese mesmo día anunciouse a ampliación de contrato de [[Sidnei Rechel da Silva|Sidnei Rechel]], que será xogador branquiazul até 2020.<ref>{{Cita novas|title=O Real Club Deportivo amplía o contrato de Sidnei ata 2020 |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-real-club-deportivoamplia-ocontrato-de-sidneiata-2020 |publisher=Deportivo da Coruña |date=21 de decembro de 2016}}</ref> Tras rematar o partido de Copa do Rei ante o [[Real Betis]] que rematou en vitoria (3–1), que certificou o pase do Deportivo a oitavos de final, o neerlandés [[Ryan Babel]] anunciou que non renovaría o seu contrato co club, que remataba o 31 de decembro, despedíndose así do equipo coruñés anotando un gol.<ref>{{Cita novas|title=Babel anuncia que no continuará en el Deportivo |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/12/21/585aea70e2704ed24e8b45b6.html |publisher=''Marca'' |date=21 de decembro de 2016 {{es}}}}</ref> === Xaneiro === O 13 de xaneiro o club anunciou a primeira incorporación do mercado invernal, o mediocampista neerlandés [[Ola John]], cedido polo [[SL Benfica]] até o remate da actual temporada con opción de compra.<ref>{{Cita novas|title=Ola John, novo xogador do Deportivo |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/ola-john-novo-xogador-do-deportivo |publisher=Deportivo da Coruña |date=13 de xaneiro de 2017}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Ola John: "Estou contento de estar aquí, nun gran club, cunha gran historia" |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/ola-john-estou-contento-de-estar-aqui-nun-gran-club-cunha-gran-historia |publisher=Deportivo da Coruña |date=13 de xaneiro de 2017}}</ref> O 17 de xaneiro anunciouse a incorporación do mediocampista francés [[Gaël Kakuta]], cedido até o remate da tempada polo [[Hebei China Fortune F.C.]] chinés.<ref>{{Cita novas|title=Kakuta: "El Deportivo juega un fútbol que me gusta, juega bien el balón" |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2017/01/17/587e1b0a46163f762b8b4653.html |publisher=''Marca'' |date=17 de xaneiro de 2017 {{es}}}}</ref> O 18 de xaneiro o club anunciou que as xogadoras do equipo feminino [[Raquel Béjar]] e [[Teresa Abelleira]] firmaran contrato profesional coa entidade, sendo así o Deportivo o primeiro club galego en facelo.<ref>{{Cita novas|title=Raquel e Tere, primeiras xogadoras profesionais do RC Deportivo |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/raquel-e-tere-convertense-nas-primeiras-xogadoras-profesionais-do-rc-deportivo |publisher=Deportivo da Coruña |date=18 de xaneiro de 2017}}</ref> Horas máis tarde anunciábase a saída do atacante [[Borja Valle]], que marcha cedido ao [[Elche CF]] de [[Segunda división española|Segunda División]], até o remate da actual campaña.<ref>{{Cita novas|title=Acordo para que Borja Valle xogue cedido no Elche |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/acordo-para-que-borja-valle-xogue-cedido-no-elche |publisher=Deportivo da Coruña |date=18 de xaneiro de 2017}}</ref> O 20 de xaneiro o club lamentou o pasamento de [[Carlos Alberto Silva]], adestrador branquiazul nas tempadas 1996–97 e 1997–98, finado aos 77 anos.<ref>{{Cita novas|title=Carlos Alberto Silva, adestrador deportivista en 1997, falece en Brasil |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/carlos-alberto-silva-adestrador-deportivista-en-1997-falece-en-brasil |publisher=Deportivo da Coruña |date=20 de xaneiro de 2017}}</ref> O 24 de xaneiro anunciouse a incorporación do meta belga [[Davy Roef]], cedido polo [[RSC Anderlecht]] até o final da tempada, converténdose no primeiro xogador desa nacionalidade en vestir a camisola do Deportivo.<ref>{{Cita novas|title=Davy Roef, novo xogador do Deportivo |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/davy-roef-novo-xogador-do-deportivo |publisher=Deportivo da Coruña |date=24 de xaneiro de 2017}}</ref> De igual modo, o club anunciou a saída do meta [[Rubén Iván Martínez Andrade|Rubén Martínez]] cara a este club belga, [[RSC Anderlecht]], tamén até o remate da actual campaña.<ref>{{Cita novas|title=Rubén, cedido ao Anderlecht ata final de temporada |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/ruben-cedido-ao-anderlecht-ata-final-de-temporada |publisher=Deportivo da Coruña |date=24 de xaneiro de 2017}}</ref> O 29 de xaneiro o club anunciou que alcanzara a cifra de 25.000 accionistas, a escasos días do peche da campaña de ampliación de capital, iniciada en 2015.<ref>{{Cita novas|title=O Real Club Deportivo alcanza os 25.000 accionistas |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-real-club-deportivo-alcanza-os-25-000-accionistas |publisher=Deportivo da Coruña |date=29 de xaneiro de 2017}}</ref> O 31 de xaneiro o club anunciou a fichaxe do centrocampista arxentino [[Federico Cartabia]], logo de rescindir o seu contrato co [[Valencia CF]], firmando un contrato por cinco tempadas. Anunciouse igualmente a súa saída ao [[SC Braga]], cedido até o remate da campaña.<ref>{{Cita novas|title=Fede Cartabia, novo xogador do Deportivo, cedido ao Sporting Braga |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/fede-cartabia-novo-xogador-do-deportivo |publisher=Deportivo da Coruña |date=31 de xaneiro de 2017}}</ref><ref>{{Cita novas|title=Fede Cartabia jugará en el Dépor a partir de junio |url=http://www.marca.com/futbol/deportivo/2017/01/31/5890b100268e3e054a8b4592.html |publisher=''Marca'' |date=31 de xaneiro de 2017}}</ref> === Febreiro === O 2 de febreiro o club fixo oficial un cambio na firma deportiva que equipará o Deportivo a partir da seguinte campaña, sustituíndo a [[Lotto Sport Italia]] pola tamén italiana [[Macron (empresa)|Macron]], que vestirá os 15 equipos do club até o 2021.<ref>{{Cita novas|title=Macron, patrocinador técnico do Real Club Deportivo 2017-2021 |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/macron-patrocinador-tecnico-do-real-club-deportivo-2017-2021 |publisher=Deportivo da Coruña |date=2 de febreiro de 2017}}</ref> O novo patrocinador técnico aportará unha cantidade próxima ao medio millón de euros por tempada.<ref>{{Cita novas|title=El Dépor anuncia un acuerdo con Macron hasta 2021 |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2017/02/02/depor-anuncia-acuerdo-macron-2021/00031486059612826274868.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=2 de febreiro de 2017}} {{es}}</ref> O 3 de febreiro, logo da entrada dun forte temporal que provocou diversos estragos nas cubertas do [[Estadio de Riazor]] que poñían en risco a seguridade dos afeccionados, decidiuse adiar o partido que se debía disputar fronte o [[Real Betis]] esa mesma tarde.<ref>{{Cita novas|title=Suspendido el Deportivo-Betis por los destrozos del temporal en las cubiertas de Riazor |url=http://www.rcdeportivo.es/noticia/suspendido-el-deportivo-betis-por-los-destrozos-del-temporal-en-las-cubiertas-de-riazor |publisher=Deportivo da Coruña |date=3 de febreiro de 2017}} {{es}}</ref> Días máis tarde a Liga dispuxo o 8 de marzo como a nova data para xogar o partido.<ref>{{Cita novas|title=El Deportivo-Betis se jugará el miércoles 8 de marzo |url=http://futbol.as.com/futbol/2017/02/15/primera/1487187235_130417.html |publisher=''As'' |date=15 de febreiro de 2017}} {{es}}</ref> O 26 de febreiro o club anunciou a rescisión do contrato do adestrador [[Gaizka Garitano]], logo dunha avultada derrota fronte o [[CD Leganés]] (4–0) e sete xornadas sen coñecer a vitoria.<ref>{{Cita novas|title=O Real Club Deportivo rescinde o contrato de Gaizka Garitano |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/20170226194521 |publisher=Deportivo da Coruña |date=26 de febreiro de 2017}}</ref> Dous días despois anunciouse que o seu substituto á fronte do banquiño era [[Pepe Mel]] até o remate da tempada, con opción a ampliación.<ref>{{Cita novas|title=Pepe Mel, novo adestrador do RC Deportivo |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/pepe-mel-novo-adestrador-do-rc-deportivo |publisher=Deportivo da Coruña |date=28 de febreiro de 2017}}</ref> === Marzo === O 15 de marzo o club emitiu un comunicado explicando que a Sala do Civil do [[Tribunal Supremo de España|Tribunal Supremo]] fallara en contra do club no litixio aberto coa [[Axencia Estatal de Administración Tributaria|Axencia Tributaria]] sobre a clasificación definitiva da débeda. Así, o Tribunal Supremo entende os 21,7 millóns de euros clasificados inicialmente como subordinados e ordinarios, son finalmente débeda privilexiada, e polo tanto, o Deportivo verase obrigado a abonalos, sen quita do 33%, dentro dos prazos establecidos no Convenio Singular asinado en marzo de 2014 coa propia Axencia Tributaria. O club entende que esta situación complicará o escenario económico nas próximas temporadas, afectando directamente á competitividade do equipo na [[Primeira división española de fútbol|Liga]] e do propio club dentro da industria do fútbol.<ref>{{Cita novas|title=O Tribunal Supremo falla en contra do RC Deportivo na clasificación da débeda coa AEAT |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-tribunal-supremo-falla-en-contra-do-rc-deportivo-na-clasificacion-da-debeda-coa-aeat |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de marzo de 2017}}</ref> A entidade deberá afrontar todo ese pago en pouco máis de cinco anos, estando obrigado a incrementar en 3,5 millóns de euros os pagos anuais que viña desembolsando a Facenda. Por esta decisión, deberá aboar á Axencia Tributaria unha cantidade próxima aos 10 millóns de euros cada ano só para ir liquidando débeda.<ref>{{Cita novas|title=El Supremo considera la deuda del Deportivo con Hacienda de 21,8 millones de euros como privilegiada |url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2017/03/15/supremo-considera-deuda-deportivo-218-millones-euros-privilegiada/00031489582644994331880.htm |publisher=''La Voz de Galicia'' |date=15 de marzo de 2017 {{es}}}}</ref> O 17 de marzo o club anunciou a paralización do proxecto de museo, que tiña anunciado na xunta xeral de accionistas e que estaría situado nos baixos de Riazor, como primeira medida logo do coñecemento do fallo da setenza do Tribunal Supremo uns días antes. Igualmente anunciaron que, ademais desta, estanse a tomar e esbozar as primeiras medidas para reducir investimentos previstos para os próximos anos.<ref>{{Cita novas|title=O RC Deportivo paraliza o proxecto de Museo como primeira medida de continxencia |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-rc-deportivo-paraliza-o-proxecto-de-museo-como-primeira-medida-de-continxencia |publisher=Deportivo da Coruña |date=17 de marzo de 2017}}</ref> === Maio === O 3 de maio o club anunciou que abonara á [[Agencia Estatal de Administración Tributaria|Axencia Tributaria]] un total de 5.467.299,14 euros, en cumprimento do convenio singular subscrito entre o Deportivo e a AEAT para o pago de débeda cualificada como privilexiada. Desde a firma do convenio, a débeda reducida ascende a 35.933.163,30 euros.<ref>{{Cita novas|title=O RC Deportivo reduce débeda coa Axencia Tributaria por máis de 5 millóns de euros |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-rc-deportivo-reduce-debeda-coa-axencia-tributaria-por-mais-de-5-millons-de-euros |publisher=Deportivo da Coruña |date=3 de maio de 2017}}</ref> O 19 de maio o club anunciou que quedaba pechada formalmente a ampliación de capital aprobada en 2014, acadándose un capital social total de 10.292.425,50 euros, repartidos en 171.255 accións de 60,10 euros cada unha. Así, o club conta cun total 25.333 accionistas, 2.479 máis que os que tiña antes do inicio do proceso.<ref>{{Cita novas|title=O RC Deportivo pecha formalmente a ampliación de capital |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-rc-deportivo-pecha-formalmente-a-ampliacion-de-capital |publisher=Deportivo da Coruña |date=19 de maio de 2017}}</ref> O 28 de maio o equipo filial logrou o ascenso a [[Segunda División B]] logo de superar na promoción ao [[Club Polideportivo Cacereño|CP Cacereño]], voltando así á categoría de bronce 6 temporadas despois do último descenso.<ref>{{Cita novas|title=O Fabril ascende a Segunda B ao grande |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-fabril-ascende-a-segunda-b-ao-grande |publisher=Deportivo da Coruña |date=28 de maio de 2017}}</ref> == Material deportivo == O equipamento do Deportivo foi proporcionado por [[Lotto Sport Italia|Lotto]] e os patrocinadores foron [[Estrella Galicia (cervexa)|Estrella Galicia]], [[Abanca]] e Luckia. == Persoal == === Corpo técnico === {| class="wikitable" style="text-align: left;" |- ! Cargo ! Nome |- | Adestrador | [[Pepe Mel]] |- | 2.º adestrador | [[Roberto Ríos]] |- | Prep. físico | David Gómez |} === Consello de administración === {| class="wikitable" style="text-align: left;" |- ! Cargo ! Nome |- | Presidente | [[Constantino Fernández Pico|Constantino Fernández]] |- | Área institucional | Daniel Ramos |- | Área deportiva | Fernando Vidal |- | Área económica | Enrique Calvete |- | Área comercial | Juan José Jaén |- | Área social | Martín Pita |} *<small>Última actualización: 28 de febreiro de 2017</small> *<small>Fonte: [http://www.rcdeportivo.es/gl/osnosos/cadro/rc-deportivo/3 Corpo técnico], [http://www.rcdeportivo.es/rcdeportivo/datos-generales/consejo-de-administracion-1 Consello de administración]</small> == Mercado de fichaxes == === Altas === {| class="wikitable" |- !Data !Pos. !Nome !Procedencia !Prezo |- |27 de maio de 2016 |MED |{{TURb}} [[Emre Çolak]] |{{TURb}} [[Galatasaray Spor Kulübü|Galatasaray]] |Libre |- |10 de xuño de 2016 |MED |{{PORb}} [[Bruno Gama]] |{{UKRb}} [[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro]] |Libre |- |21 de xuño de 2016 |DIA |{{ESPb}} [[Borja Valle]] |{{ESPb}} [[Real Oviedo|Oviedo]] |Libre |- |30 de xuño de 2016 |POR |{{POLb}} [[Przemysław Tytoń]] |{{DEUb}} [[VfB Stuttgart]] |Libre |- |3 de xullo de 2016 |POR |{{GALb}} [[Rubén Iván Martínez Andrade|Rubén Martínez]] |{{ESPb}} [[Levante UD|Levante]] |Libre |- |9 de xullo de 2016 |DEF |{{ESPb}} [[Raúl Albentosa]] |{{ENGb}} [[Derby County FC|Derby County]] |Libre |- |12 de xullo de 2016 |DEF |{{ESPb}} [[Juanfran Moreno]] |{{ENGb}} [[Watford FC|Watford]] |Cesión |- |18 de xullo de 2016 |MED |{{BRAb}} [[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme dos Santos]] |{{ITAb}} [[Udinese Calcio|Udinese]] |Cesión |- |22 de xullo de 2016 |MED |{{ESPb}} [[Carles Gil]] |{{ENGb}} [[Aston Villa]] |Cesión |- |26 de xullo de 2016 |DIA |{{ROUb}} [[Florin Andone]] |{{ESPb}} [[Córdoba CF|Córdoba]] |4.000.000 € |- |6 de agosto de 2016 |MED |{{COLb}} [[Marlos Moreno]] |{{ENGb}} [[Manchester City]] |Cesión |- |31 de agosto de 2016 |DIA |{{GALb}} [[José Luis Sanmartín Mato|Joselu Mato]] |{{ENGb}} [[Stoke City F.C.|Stoke City]] |Cesión |- |15 de setembro de 2016 |DIA |{{NEDb}} [[Ryan Babel]] |{{AREb}} [[Al Ain FC|Al Ain]] |Libre |- |13 de xaneiro de 2017 |MED |{{NEDb}} [[Ola John]] |{{ENGb}} [[Wolverhampton Wanderers F.C.|Wolverhampton Wanderers]] |Cesión |- |17 de xaneiro de 2017 |MED |{{FRAb}} [[Gaël Kakuta]] |{{CHNb}} [[Hebei China Fortune F.C.|Hebei China Fortune]] |Cesión |- |24 de xaneiro de 2017 |POR |{{BELb}} [[Davy Roef]] |{{BELb}} [[RSC Anderlecht|Anderlecht]] |Cesión |- |31 de xaneiro de 2017 |MED |{{ARXb}} [[Federico Cartabia]] |{{ESPb}} [[Valencia CF|Valencia]] |Libre |} === Baixas === {| class="wikitable" |- !Data !Pos. !Nome !Destino !Prezo |- |28 de xuño de 2016 |MED |{{GALb}} [[Juan Domínguez]] |{{ESPb}} [[RCD Mallorca|Mallorca]] |Cesión |- |5 de xullo de 2016 |POR |{{ESPb}} [[Fabricio Agosto Ramírez|Fabricio Agosto]] |{{TURb}} [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] |Libre |- |6 de xullo de 2016 |DEF |{{GALb}} [[Roberto Suárez Pier|Róber Pier]] |{{ESPb}} [[Levante UD|Levante]] |Cesión |- |21 de xullo de 2016 |DIA |{{GALb}} [[Luis Fernández Teijeiro|Luis Fernández]] |{{ESPb}} [[Agrupación Deportiva Alcorcón|Alcorcón]] |Libre |- |26 de xullo de 2016 |MED |{{GALb}} [[Javier Fernández Abruñedo|Bicho]] |{{GALb}} [[Racing de Ferrol]] |Cesión |- |12 de agosto de 2016 |DIA |{{ESPb}} [[Oriol Riera]] |{{ESPb}} [[CA Osasuna|Osasuna]] |Cesión |- |13 de agosto de 2016 |DEF |{{ESPb}} [[Saúl García]] |{{ESPb}} [[Girona FC|Girona]] |Cesión |- |30 de agosto de 2016 |DIA |{{GALb}} [[Lucas Pérez]] |{{ENGb}} [[Arsenal F.C.|Arsenal]] |20.000.000 € |- |31 de decembro de 2016 |DIA |{{NEDb}} [[Ryan Babel]] |{{TURb}} [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] |Libre |- |18 de xaneiro de 2017 |DIA |{{ESPb}} [[Borja Valle]] |{{ESPb}} [[Elche CF|Elche]] |Cesión |- |24 de xaneiro de 2017 |POR |{{GALb}} [[Rubén Iván Martínez Andrade|Rubén Martínez]] |{{BELb}} [[RSC Anderlecht|Anderlecht]] |Cesión |- |31 de xaneiro de 2017 |MED |{{ARXb}} [[Federico Cartabia]] |{{PORb}} [[SC Braga|Braga]] |Cesión |} == Xogadores == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !rowspan="2" valign="center"|No. !rowspan="2" valign="center"|Pos. !rowspan="2" valign="center"|Nac. !rowspan="2" valign="center"|Nome !colspan="2" width="85"|Liga !colspan="2" width="85"|Copa !colspan="2" width="85"|Total !colspan="3" width="85"|Disciplina |- !Apps !Goles !Apps !Goles !Apps !Goles ![[Ficheiro:Yellow card.svg|13px]] ![[Ficheiro:Yellow-red card.svg|17px]] ![[Ficheiro:Red card.svg|13px]] |- |1||POR||{{ARGb|ARX}}||align="left"|[[Germán Lux]] |25||0||0||0||'''25'''||'''0'''||5|| || |- |2||DEF||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Juanfran Moreno]] |34||0||4||0||'''38'''||'''0'''||3||1|| |- |3||DEF||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Fernando Navarro]] |25||0||1||0||'''26'''||'''0'''||6|| || |- |4||MED||{{GALb|GAL}}||align="left"|[[Álex Bergantiños]] |8||1||1||0||'''9'''||'''1'''||3|| || |- |5||MED||{{GALb|ESP}}||align="left"|[[Pedro Mosquera]] |23||3||4||0||'''27'''||'''3'''||7|| || |- |6||DEF||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Raúl Albentosa]] |27||1||2||0||'''28'''||'''1'''||10|| ||1 |- |7||DIA||{{GALb|GAL}}||align="left"|[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu Mato]] |20||5||4||1||'''24'''||'''6'''||9|| || |- |8||MED||{{TURb|TUR}}||align="left"|[[Emre Çolak]] |33||3||3||0||'''36'''||'''3'''||5|| || |- |9||MED||{{COLb|COL}}||align="left"|[[Marlos Moreno]] |19||0||4||0||'''23'''||'''0'''|| || || |- |10||DIA||{{ROUb|ROU}}||align="left"|[[Florin Andone]] |37||12||2||0||'''39'''||'''12'''||6|| || |- |11||MED||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Carles Gil]] |23||1||1||0||'''24'''||'''1'''||5|| || |- |12||DEF||{{BRAb|BRA}}||align="left"|[[Sidnei Rechel da Silva|Sidnei Rechel]] |29||1||3||0||'''32'''||'''1'''||2|| || |- |13||POR||{{POLb|POL}}||align="left"|[[Przemysław Tytoń]] |13||0||0||0||'''13'''||'''0'''||1|| || |- |14||DEF||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Alejandro Arribas]] |23||0||3||2||'''26'''||'''2'''||6|| || |- |15||DEF||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Laureano Sanabria|Laure Sanabria]] |7||0||0||0||'''7'''||'''0'''|| || ||1 |- |16||DEF||{{PORb|POR}}||align="left"|[[Luisinho|Luisinho Correia]] |26||0||4||1||'''30'''||'''1'''||8|| || |- |19||MED||{{FRAb|FRA}}||align="left"|[[Fayçal Fajr]] |24||0||1||0||'''25'''||'''0'''||3||1|| |- |20||MED||{{BRAb|BRA}}||align="left"|[[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme dos Santos]] |30||2||4||0||'''34'''||'''2'''||6|| || |- |21||MED||{{PORb|POR}}||align="left"|[[Bruno Gama]] |22||0||3||1||'''25'''||'''1'''||4|| || |- |22||MED||{{CRIb|CSR}}||align="left"|[[Celso Borges]] |34||6||3||0||'''37'''||'''6'''||6|| || |- |23||MED||{{FRAb|FRA}}||align="left"|[[Gaël Kakuta]] |10||2||0||0||'''10'''||'''2'''|| || || |- |24||MED||{{NEDb|NED}}||align="left"|[[Ola John]] |11||0||0||0||'''11'''||'''0'''||1|| || |- |25||POR||{{BELb|BEL}}||align="left"|[[Davy Roef]] |1||0||0||0||'''1'''||'''0'''|| || || |- |28||MED||{{GALb|GAL}}||align="left"|[[Óscar García Quintela|Óscar Pinchi]] |1||0||2||0||'''3'''||'''0'''|| || || |- |30||MED||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Eduardo Expósito|Edu Expósito]] |1||0||0||0||'''1'''||'''0'''|| || || |} === Deixaron o equipo === {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !rowspan="2" valign="center"|No. !rowspan="2" valign="center"|Pos. !rowspan="2" valign="center"|Nac. !rowspan="2" valign="center"|Nome !colspan="2" width="85"|Liga !colspan="2" width="85"|Copa !colspan="2" width="85"|Total !colspan="3" width="85"|Disciplina |- !Apps !Goles !Apps !Goles !Apps !Goles ![[Ficheiro:Yellow card.svg|13px]] ![[Ficheiro:Yellow-red card.svg|17px]] ![[Ficheiro:Red card.svg|13px]] |- |7||DIA||{{GALb|GAL}}||align="left"|[[Lucas Pérez]] |1||1||0||0||'''1'''||'''1'''|| || || |- |23||DIA||{{NEDb|NED}}||align="left"|[[Ryan Babel]] |11||4||1||1||'''12'''||'''5'''||3|| || |- |17||MED||{{ESPb|ESP}}||align="left"|[[Borja Valle]] |7||0||2||0||'''9'''||'''0'''|| || || |- |25||POR||{{GALb|GAL}}||align="left"|[[Rubén Iván Martínez Andrade|Rubén Martínez]] |0||0||4||0||'''4'''||'''0'''|| || || |} == Clasificación == {{Fb cl header}} {{Fb cl2 team|p=1 |t=[[Real Madrid]] '''(C)''' |w=29|d=6|l=3|gf=106|ga=41|bc=#BBF3BB}} |rowspan=3 |Clasificación para a [[Liga de Campións da UEFA 2017-18|fase de grupos da UEFA Champions League]] {{Fb cl2 team|p=2 |t=[[FC Barcelona|Barcelona]] |w=28|d=6|l=4|gf=116|ga=37|bc=#BBF3BB}} {{Fb cl2 team|p=3 |t=[[Atlético de Madrid]] |w=23|d=9|l=6|gf=70|ga=27|bc=#BBF3BB}} {{Fb cl2 team|p=4 |t=[[Sevilla FC|Sevilla]] |w=21|d=9|l=8|gf=69|ga=49|bc=#CCF9CC}} |rowspan=1 |Clasificación para a [[Liga de Campións da UEFA 2017-18|rolda previa da UEFA Champions League]] {{Fb cl2 team|p=5 |t=[[Villarreal CF|Villarreal]] |w=19|d=10|l=9|gf=56|ga=33|bc=#BBF3FF}} |rowspan=2 |Clasificación para a [[UEFA Europa League 2017-18|fase de grupos da UEFA Europa League]] {{Fb cl2 team|p=6 |t=[[Real Sociedad]] |w=19|d=7|l=12|gf=59|ga=53|bc=#BBF3FF}} {{Fb cl2 team|p=7 |t=[[Athletic Club]] |w=19|d=6|l=13|gf=53|ga=43|bc=#CCF9FF}} |rowspan=1 |Clasificación para a [[UEFA Europa League 2017-18|rolda previa da UEFA Europa League]] {{Fb cl2 team|p=8 |t=[[RCD Espanyol|Espanyol]] |w=15|d=11|l=12|gf=49|ga=50}} |rowspan=10 | {{Fb cl2 team|p=9 |t=[[Deportivo Alavés|Alavés]] |w=14|d=13|l=11|gf=41|ga=43}} {{Fb cl2 team|p=10|t=[[SD Eibar|Eibar]] |w=15|d=9|l=14|gf=56|ga=51}} {{Fb cl2 team|p=11|t=[[Málaga CF|Málaga]] |w=12|d=10|l=16|gf=49|ga=55}} {{Fb cl2 team|p=12|t=[[Valencia CF|Valencia]] |w=13|d=7|l=18|gf=56|ga=65}} {{Fb cl2 team|p=13|t=[[Celta de Vigo]] |w=13|d=6|l=19|gf=53|ga=69}} {{Fb cl2 team|p=14|t=[[UD Las Palmas|Las Palmas]] |w=10|d=9|l=19|gf=53|ga=74}} {{Fb cl2 team|p=15|t=[[Real Betis]] |w=10|d=9|l=19|gf=41|ga=64}} {{Fb cl2 team|p=16|t='''[[Deportivo da Coruña]]''' |w=8|d=12|l=18|gf=43|ga=61}} {{Fb cl2 team|p=17|t=[[CD Leganés|Leganés]] |w=8|d=11|l=19|gf=36|ga=55}} {{Fb cl2 team|p=18|t=[[Sporting de Gijón]] '''(D)''' |w=7|d=10|l=21|gf=42|ga=72|bc=#FFBBBB}} |rowspan=3 |Descenso a [[Segunda división española 2017/18|Segunda División]] {{Fb cl2 team|p=19|t=[[CA Osasuna|Osasuna]] '''(D)''' |w=4|d=10|l=24|gf=40|ga=94|bc=#FFBBBB}} {{Fb cl2 team|p=20|t=[[Granada CF|Granada]] '''(D)''' |w=4|d=8|l=26|gf=30|ga=82|bc=#FFBBBB}} |} == Partidos == {{legend2|#CCFFCC|Vitoria|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#FFFFCC|Empate|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#FFCCCC|Derrota|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#CCCCCC|Aprazado|border=1px solid #AAAAAA}} === Pretempada e amigables === {{football box collapsible |data = 16 de xullo de 2016 |hora = 20:00 [[CEST]] |rolda = Amigable |equipo1 = [[SD Negreira|Negreira]] |resultado = 1 – 10 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/16/578a9b13e5fdead6468b463d.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = Fernando {{gol|3}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{gol|11}}<br/>[[Luis Fernández Teijeiro|Luis]] {{gol|17}} {{gol|45}}<br/>[[Lucas Pérez|Lucas P.]] {{gol|49}} {{gol|57}} {{gol|89}}<br/>[[Oriol Riera|Riera]] {{gol|54}} {{gol|76}} {{gol|80}}<br/>[[Bruno Gama|B. Gama]] {{gol|86}} |estadio = [[Campo Municipal de Fútbol Jesús García Calvo|Jesús García Calvo]] |localización = [[Negreira]], [[Galicia]] |asistencia = |árbitro = [[Julio José Martínez Barral]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 21 de xullo de 2016 |hora = 17:30 [[UTC|UTC–3]] |rolda = LaLiga World |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 0 – 2 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32946&mid=12 Informe] |equipo2 = [[Celta de Vigo]] |goles1 = |goles2 = [[Iago Aspas|Aspas]] {{gol|68}}<br/>[[Nemanja Radoja|Radoja]] {{gol|89}} |estadio = [[Estadio Gran Parque Central|Gran Parque Central]] |localización = [[Montevideo]], [[Uruguai]] |asistencia = |árbitro = [[Daniel Fedorczuk]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 24 de xullo de 2016 |hora = |rolda = LaLiga World |equipo1 = [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |resultado = 2 – 2 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=32965&mid=8 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = |estadio = [[Estadio Campeón del Siglo|Campeón del Siglo]] |localización = [[Montevideo]], [[Uruguai]] |asistencia = |árbitro = |result = D |stack = yes |penalties1 = {{plainlist| * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{penmiss}} |stack = yes }} |penaltyscore = 7–8 |penalties2 = {{plainlist| * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} }} }} {{football box collapsible |data = 29 de xullo de 2016 |hora = 20:30 [[CEST]] |rolda = [[Trofeo Concepción Arenal|C. Arenal]] |equipo1 = [[Racing de Ferrol]] |resultado = 0 – 2 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/29/579bc87222601da16b8b4692.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = [[Carles Gil|Gil]] {{gol|17}}<br/>[[Oriol Riera|Riera]] {{gol|33}} |estadio = [[Estadio Municipal da Malata|A Malata]] |localización = [[Ferrol]], [[Galicia]] |asistencia = |árbitro = [[José Luis Corral García]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 30 de xullo de 2016 |hora = 19:00 [[CEST]] |rolda = [[Trofeo Emma Cuervo|E. Cuervo]] |equipo1 = [[Real Oviedo|Oviedo]] |resultado = 0 – 2 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/07/30/579d1297e2704e73328b4595.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = [[Borja Valle|B. Valle]] {{gol|55}}<br/>[[Fernando Navarro|Navarro]] {{gol|80}} |estadio = [[Estadio Municipal Pepe Barrera|Pepe Barrera]] |localización = [[Ribadeo]], [[Galicia]] |asistencia = |árbitro = [[Pablo Brea Peón]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 3 de agosto de 2016 |hora = |rolda = Amigable |equipo1 = [[Verín CF|Verín]] |resultado = 0 – 3 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33028 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = [[Nacho Monsalve|Monsalve]] {{gol|7}}<br/>[[Oriol Riera|Riera]] {{gol|11}}<br/>[[Celso Borges|Borges]] {{gol|45}} |estadio = [[Campo José Argiz|José Argiz]] |localización = [[Verín]], [[Galicia]] |asistencia = |árbitro = |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 3 de agosto de 2016 |hora = |rolda = Amigable |equipo1 = [[Grupo Desportivo de Chaves|Chaves]] |resultado = 1 – 0 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33028 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Bruno Braga|Braga]] {{gol|18}} |goles2 = |estadio = [[Campo José Argiz|José Argiz]] |localización = [[Verín]], [[Galicia]] |asistencia = |árbitro = |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 6 de agosto de 2016 |hora = |rolda = Amigable |equipo1 = [[Clube Desportivo Feirense|Feirense]] |resultado = 0 – 1 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33048 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = [[Lucas Pérez|Lucas]] {{gol|56}} |estadio = [[Estádio Marcolino de Castro|Marcolino de Castro]] |localización = [[Santa Maria da Feira]], [[Portugal]] |asistencia = |árbitro = |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 9 de agosto de 2016 |hora = 20:30 [[CEST]] |rolda = [[Trofeo Teresa Herrera 2016|T. Herrera]] |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 0 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/08/09/57aa47b6ca4741f91d8b464a.html Informe] |equipo2 = [[Villarreal CF|Villarreal]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|8}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{gol|90+2}} |goles2 = |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]], [[Galicia]] |asistencia = 18.829 |árbitro = [[Ignacio Iglesias Villanueva]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 13 de agosto de 2016 |hora = |rolda = Amigable |equipo1 = [[Sporting de Gijón]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://www.marca.com/futbol/segunda-division/2016/08/13/57af9269468aeb630c8b4697.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Duje Čop|Čop]] {{gol|18}} |goles2 = [[Bruno Gama|B. Gama]] {{gol|81}} |estadio = [[Estadio El Molinón|El Molinón]] |localización = [[Xixón]], [[España]] |asistencia = 13.500 |árbitro = [[José Luis González González]] |result = D |stack = yes |penalties1 = {{plainlist| * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{pengoal}} |stack = yes }} |penaltyscore = 4–2 |penalties2 = {{plainlist| * {{pengoal}} * {{pengoal}} * {{penmiss}} * {{penmiss}} }} }} {{football box collapsible |data = 23 de agosto de 2016 |hora = 20:30 [[CEST]] |rolda = Amigable |equipo1 = [[SD Compostela|Compostela]] |resultado = 1 – 5 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/08/23/57bcb838468aeb4a508b468e.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Rubén Martínez Castro|Rubén]] {{gol|10}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{gol|33}}<br/>[[Borja Domingo|B. Domingo]] {{gol|46}} {{gol|58}} {{gol|70}}<br/>[[Hugo Díaz Rodríguez|H. Díaz]] {{gol|50}} |estadio = [[Estadio Multiusos de San Lázaro|San Lázaro]] |localización = [[Santiago de Compostela]], [[Galicia]] |asistencia = 600 |árbitro = [[Óscar Martínez Santos]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 2 de setembro de 2016 |hora = 18:00 WEST ([[UTC]]+1) |rolda = Amigable |equipo1 = [[Sporting Clube de Braga|Braga]] |resultado = 1 – 0 |informe = [http://www.marca.com/futbol/deportivo/2016/09/02/57c9d46b22601df8568b45b0.html Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Pedro Santos|P. Santos]] {{gol|15}} |goles2 = |estadio = [[Centro de Estágios de Melgaço|Centro de Estágios]] |localización = [[Melgaço]], [[Portugal]] |asistencia = |árbitro = Fábio Nunes |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 16 de setembro de 2016 |hora = 20:00 [[CEST]] |rolda = Amigable |equipo1 = Súper Dépor |resultado = 5 – 2 |informe = [http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33326 Informe] |equipo2 = Euro Celta |goles1 = [[Walter Pandiani|Pandiani]] {{gol|1}} {{gol|43}}<br/>[[Diego Tristán|Tristán]] {{gol|18}}<br/>[[Carlos Marchena|Marchena]] {{gol|53}}<br/>[[Juan Francisco García García|Juanfran]] {{gol|89|p.p.}} |goles2 = [[Mario Bermejo|Bermejo]] {{gol|50}} {{gol|52}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]], [[Galicia]] |asistencia = 10.000 |árbitro = [[Raúl García de Loza]] |result = W |stack = yes }} === Primeira División === {{Artigo principal|Primeira división española 2016/17}} {{football box collapsible |data = 19 de agosto de 2016 |hora = 22:00 [[CEST]] |rolda = 1 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=35473 Informe] |equipo2 = [[SD Eibar|Eibar]] |goles1 = [[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|60}}<br/>[[Bruno Gama|B. Gama]] {{yel|63}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{gol|68}}<br/>[[Lucas Pérez|Lucas]] {{gol|87|pen.}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|89}} |goles2 = [[Iván Ramis|Ramis]] {{gol|55}}<br/>[[Dani García|D. García]] {{yel|67}}<br/>[[David Juncà|Juncà]] {{yel|86}}<br/>[[Enrique García Martínez|Kike]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 22.471<ref>{{Cita novas|title=Mosquera y Lucas le dan la vuelta al partido ante el Eibar (2-1) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33138&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=20 de agosto de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Mario Melero López]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 26 de agosto de 2016 |hora = 20:45 [[CEST]] |rolda = 2 |equipo1 = [[Real Betis|Betis]] |resultado = 0 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=35645 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = |goles2 = [[Juanfran Moreno|Juanfran]] {{yel|65}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Benito Villamarín|Benito Villamarín]] |localización = [[Sevilla]] |asistencia = |árbitro = [[Carlos Clos Gómez]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 11 de setembro de 2016 |hora = 20:30 [[CEST]] |rolda = 3 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 0 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36161 Informe] |equipo2 = [[Athletic Club]] |goles1 = [[Celso Borges|Borges]] {{yel|69}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|89}} |goles2 = [[Raúl García Escudero|R. García]] {{yel|19}} {{gol|41}}<br/>[[Mikel San José|S. José]] {{yel|68}}<br/>[[Beñat Etxebarria|Beñat]] {{yel|71}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 23.317<ref>{{Cita novas|title=El Athletic inflige al Dépor su primera derrota del curso (0-1) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33284&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=11 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Xavier Estrada Fernández]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 19 de setembro de 2016 |hora = 20:45 [[CEST]] |rolda = 4 |equipo1 = [[Deportivo Alavés|Alavés]] |resultado = 0 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36331 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Alexis Ruano|Alexis]] {{yel|7}}<br/>[[Deyverson Silva|Deyverson]] {{yel|67}}<br/>[[Raúl García Carnero|R. García]] {{yel|78}} |goles2 = [[Bruno Gama|B. Gama]] {{yel|23}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|66}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|74}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{yel|87}} |estadio = [[Estadio de Mendizorrotza|Mendizorrotza]] |localización = [[Vitoria|Vitoria-Gasteiz]] |asistencia = |árbitro = [[Juan Martínez Munuera]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 22 de setembro de 2016 |hora = 20:00 [[CEST]] |rolda = 5 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 1 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36381 Informe] |equipo2 = [[CD Leganés|Leganés]] |goles1 = [[Celso Borges|Borges]] {{gol|30}} |goles2 = [[Luciano da Rocha Neves|Luciano]] {{yel|16}} {{gol|54}}<br/>[[Rubén Pérez del Mármol|Rubén P.]] {{yel|58}}<br/>[[Gabriel Appelt Pires|Gabriel]] {{gol|61}}<br/>[[Víctor Díaz Miguel|V. Díaz]] {{yel|85}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 19.467<ref>{{Cita novas|title=El Dépor cae víctima de la puntería del Leganés (1-2) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33367&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=22 de setembro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Alberto Undiano Mallenco]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 25 de setembro de 2016 |hora = 16:15 [[CEST]] |rolda = 6 |equipo1 = [[Atlético de Madrid]] |resultado = 1 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36512 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Lucas Hernández|Lucas]] {{yel|42}}<br/>[[Antoine Griezmann|Griezmann]] {{gol|70}} |goles2 = [[Fayçal Fajr|Fajr]] {{expulsado|2|38|44}}<br/>[[Emre Çolak|Çolak]] {{yel|56}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{yel|84}} |estadio = [[Estadio Vicente Calderón|Vicente Calderón]] |localización = [[Madrid]] |asistencia = |árbitro = [[Jesús Gil Manzano]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 1 de outubro de 2016 |hora = 20:45 [[CEST]] |rolda = 7 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36663 Informe] |equipo2 = [[Sporting de Gijón]] |goles1 = [[Celso Borges|Borges]] {{gol|34}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{gol|89}} |goles2 = [[Sergio Álvarez Díaz|S. Álvarez]] {{yel|42}} {{gol|65}}<br/>[[Moi Gómez|M. Gómez]] {{yel|53}}<br/>[[Jorge Meré|J. Meré]] {{yel|58}}<br/>[[Isma López|Isma L.]] {{yel|84}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 24.957<ref>{{Cita novas|title=Babel lleva al marcador en el último suspiro la superioridad del Dépor (2-1) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33441&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=1 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Ricardo de Burgos Bengoetxea]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 15 de outubro de 2016 |hora = 16:15 [[CEST]] |rolda = 8 |equipo1 = [[FC Barcelona|Barcelona]] |resultado = 4 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=36968 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Rafa Alcântara|Rafinha]] {{gol|20}} {{gol|35}}<br/>[[Luis Alberto Suárez|L. Suárez]] {{gol|42}}<br/>[[Lionel Messi|Messi]] {{gol|57}} {{yel|89}} |goles2 = [[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|51}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{yel|59}}<br/>[[Laureano Sanabria|Laure]] {{expulsado|0|64}} |estadio = [[Camp Nou]] |localización = [[Barcelona]] |asistencia = |árbitro = [[José María Sánchez Martínez]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 23 de outubro de 2016 |hora = 12:00 [[CEST]] |rolda = 9 |equipo1 = [[Celta de Vigo]] |resultado = [[Derbi entre Celta e Deportivo|4 – 1]] |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=37167 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Facundo Roncaglia|Roncaglia]] {{gol|31}}<br/>[[Hugo Mallo|H. Mallo]] {{yel|40}}<br/>[[Iago Aspas|Aspas]] {{gol|60}} {{gol|83}}<br/>[[Pablo Hernández|P. Hernández]] {{yel|67}}<br/>[[Fabián Orellana|Orellana]] {{yel|70}} {{gol|77}} |goles2 = [[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|30}} {{gol|37}}<br/>[[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|55}}<br/>[[Sidnei Rechel da Silva|Sidnei]] {{yel|58}}<br/>[[Germán Lux|Lux]] {{yel|58}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|74}} |estadio = [[Estadio Municipal de Balaídos|Balaídos]] |localización = [[Vigo]] |asistencia = |árbitro = [[Alfonso J. Álvarez Izquierdo]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 31 de outubro de 2016 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 10 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=37395 Informe] |equipo2 = [[Valencia CF|Valencia]] |goles1 = [[Emre Çolak|Çolak]] {{gol|45}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|59}} |goles2 = [[Nani]] {{yel|34}}<br/>[[Eliaquim Mangala|Mangala]] {{yel|53}}<br/>[[Rodrigo Moreno Machado|Rodrigo]] {{gol|55}}<br/>[[Ezequiel Garay|Garay]] {{yel|63}}<br/>[[Enzo Pérez|Enzo P.]] {{yel|65}}<br/>[[Martín Montoya|Montoya]] {{yel|90}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 23.602<ref>{{Cita novas|title=Dépor y Valencia empatan a intensidad y goles en Riazor (1-1) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33663&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=31 de outubro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[José Luis González González]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 5 de novembro de 2016 |hora = 13:00 [[CET]] |rolda = 11 |equipo1 = [[Granada CF|Granada]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=37569 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Matthieu Saunier|Saunier]] {{yel|22}}<br/>[[David Lombán|Lombán]] {{gol|80}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{yel|38}}<br/>[[Luisinho]] {{yel|59}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{gol|64}} |estadio = [[Estadio Nuevo Los Cármenes|Nuevo Los Cármenes]] |localización = [[Granada]] |asistencia = |árbitro = [[Alberto Undiano Mallenco]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 19 de novembro de 2016 |hora = 13:00 [[CET]] |rolda = 12 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 3 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=37863 Informe] |equipo2 = [[Sevilla FC|Sevilla]] |goles1 = [[Ryan Babel|Babel]] {{gol|1}} {{yel|89}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{gol|42}}<br/>[[Przemysław Tytoń|Tytoń]] {{yel|56}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|83}} |goles2 = [[Steven N'Zonzi|N'Zonzi]] {{gol|44}}<br/>[[Nicolás Pareja|N. Pareja]] {{yel|76}}<br/>[[Luciano Vietto|Vietto]] {{yel|82}}<br/>[[Vitolo Machín|Vitolo]] {{gol|87}}<br/>[[Gabriel Mercado|Mercado]] {{gol|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 21.277<ref>{{Cita novas|title=Un penalti no pitado y el tiempo añadido se llevan los tres puntos de Riazor (2-3) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33791&mid=8 |publisher=Deportivo da Coruña |date=19 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Antonio Miguel Mateu Lahoz]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 26 de novembro de 2016 |hora = 13:00 [[CET]] |rolda = 13 |equipo1 = [[Málaga CF|Málaga]] |resultado = 4 – 3 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38026 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Michael Santos|M. Santos]] {{gol|21}} {{gol|55}}<br/>[[Sandro Ramírez|Sandro]] {{gol|39}}<br/>[[Juanpi]] {{yel|76}}<br/>[[Ignacio Camacho|I. Camacho]] {{yel|78}}<br/>[[Javier Ontiveros|Ontiveros]] {{gol|89}} {{yel|89}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{gol|3}} {{gol|81}}<br/>[[Luisinho]] {{yel|10}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{gol|71}} |estadio = [[Estadio La Rosaleda|La Rosaleda]] |localización = [[Málaga]] |asistencia = 12.679<ref>{{Cita novas|title=Un golazo deja al Dépor sin nada tras merecer algo, o todo, en La Rosaleda (4-3) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33839&mid=12 |publisher=Deportivo da Coruña |date=26 de novembro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[Iñaki Vicandi Garrido]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 5 de decembro de 2016 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 14 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 5 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38328 Informe] |equipo2 = [[Real Sociedad]] |goles1 = [[Sidnei Rechel da Silva|Sidnei]] {{gol|12}}<br/>[[Iñigo Martínez|I. Martínez]] {{gol|28|p.p.}} {{yel|61}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{gol|42}} {{gol|76}}<br/>[[Emre Çolak|Çolak]] {{yel|62}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{gol|63}} |goles2 = [[Yuri Berchiche|Berchiche]] {{gol|56}} {{yel|65}}<br/>[[Esteban Granero|Granero]] {{yel|64}}<br/>[[Juanmi Jiménez|Juanmi]] {{yel|85}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 20.683<ref>{{Cita novas|title=El Dépor arrolla a la Real Sociedad (5-1) |url=http://canaldeportivo.com/servlet/es.iris.servlets.Noticias?accion=4&ver=1&nid=33909&mid=14 |publisher=Deportivo da Coruña |date=5 de decembro de 2016}} {{es}}</ref> |árbitro = [[José Luis Munuera Montero]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 10 de decembro de 2016 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 15 |equipo1 = [[Real Madrid]] |resultado = 3 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38424 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Álvaro Morata|Morata]] {{gol|50}} {{yel|70}}<br/>[[Mariano Díaz Mejía|Mariano]] {{gol|83}}<br/>[[Keylor Navas|Navas]] {{yel|85}}<br/>[[Sergio Ramos|S. Ramos]] {{yel|85}} {{gol|89}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{yel|24}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{yel|44}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|58}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{gol|62}} {{gol|65}}<br/>[[Sidnei Rechel da Silva|Sidnei]] {{yel|85}} |estadio = [[Estadio Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]] |localización = [[Madrid]] |asistencia = |árbitro = [[Santiago Jaime Latre]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 18 de decembro de 2016 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 16 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38653 Informe] |equipo2 = [[Club Atlético Osasuna|Osasuna]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|7}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{gol|42}}<br/>[[Juanfran Moreno|Juanfran]] {{yel|66}} |goles2 = [[Miguel de las Cuevas|De las Cuevas]] {{yel|52}}<br/>Márquez {{yel|73}}<br/>[[Carlos Clerc|Clerc]] {{yel|79}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 22.966<ref>{{Cita novas|title=Un solvente Dépor non dá opcións a Osasuna (2-0) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/20161218210601 |publisher=Deportivo da Coruña |date=18 de decembro de 2016}}</ref> |árbitro = [[José María Sánchez Martínez]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 6 de xaneiro de 2017 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 17 |equipo1 = [[RCD Espanyol|Espanyol]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38830 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Salva Sevilla|Salva S.]] {{yel|26}}<br/>[[Gerard Moreno Balagueró|G. Moreno]] {{gol|62}} |goles2 = [[Juanfran Moreno|Juanfran]] {{expulsado|2|16|89}}<br/>[[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|23}}<br/>[[Celso Borges|Borges]] {{gol|58}} |estadio = [[RCDE Stadium]] |localización = [[Cornellà de Llobregat|Cornellà]]-[[El Prat de Llobregat|El Prat]] ([[Provincia de Barcelona|Barcelona]]) |asistencia = |árbitro = [[Ricardo de Burgos Bengoetxea]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 15 de xaneiro de 2017 |hora = 16:15 [[CET]] |rolda = 18 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 0 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=39046 Informe] |equipo2 = [[Villarreal CF|Villarreal]] |goles1 = |goles2 = [[Manu Trigueros|M. Trigueros]] {{yel|78}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 19.917<ref>{{Cita novas|title=Combate nulo entre Dépor e Villarreal (0-0) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/combate-nulo-entre-depor-e-villarreal-0-0 |publisher=Deportivo da Coruña |date=14 de xaneiro de 2017}}</ref> |árbitro = [[Daniel Ocon Arraiz]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 20 de xaneiro de 2017 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 19 |equipo1 = [[UD Las Palmas|Las Palmas]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=39213 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Mateo García|M. García]] {{gol|13}}<br/>[[Aythami Artiles|Aythami]] {{expulsado|2|72|76}} |goles2 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|69}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio de Gran Canaria|Gran Canaria]] |localización = [[As Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]] |asistencia = |árbitro = [[David José Fernández Borbalán]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 28 de xaneiro de 2017 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 20 |equipo1 = [[SD Eibar|Eibar]] |resultado = 3 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=39424 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Adrián González Morales|Adrián G.]] {{gol|4}}<br/>[[Sergi Enrich|Enrich]] {{gol|15}}<br/>[[Florian Lejeune|Lejeune]] {{gol|71}} |goles2 = [[Emre Çolak|Çolak]] {{gol|18}}<br/>[[Celso Borges|Borges]] {{yel|29}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{yel|51}} |estadio = [[Estadio Municipal de Ipurua|Ipurua]] |localización = [[Éibar|Eibar]] ([[Guipúscoa]]) |asistencia = |árbitro = [[Juan Martínez Munuera]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 3 de febreiro de 2017 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 21 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = |informe = |equipo2 = [[Real Betis|Betis]] |goles1 = |goles2 = |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = |árbitro = |result = P |stack = yes |note= Adiado ao 8 de marzo debido a estragos no estadio provocados por un temporal. }} {{football box collapsible |data = 11 de febreiro de 2017 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 22 |equipo1 = [[Athletic Club]] |resultado = 2 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=39746 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Mikel San José|San José]] {{yel|62}}<br/>[[Iker Muniain|Muniain]] {{gol|71}}<br/>[[Aritz Aduriz|Aduriz]] {{gol|89}} |goles2 = [[Emre Çolak|Çolak]] {{gol|42}}<br/>[[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|58}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|88}} |estadio = [[Estadio de San Mamés (2013)|San Mamés]] |localización = [[Bilbao]] |asistencia = |árbitro = [[Mario Melero López]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 18 de febreiro de 2017 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 23 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 0 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=39916 Informe] |equipo2 = [[Deportivo Alavés|Alavés]] |goles1 = [[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|32}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|66}}<br/>[[Bruno Gama|B. Gama]] {{yel|79}}<br/>[[Germán Lux|Lux]] {{yel|86}} |goles2 = [[Marcos Llorente|Marcos]] {{yel|41}}<br/>[[Deyverson]] {{yel|50}}<br/>[[Manu García Sánchez|M. García]] {{gol|67}}<br/>[[Rubén Sobrino|Sobrino]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = |árbitro = [[Santiago Jaime Latre]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 25 de febreiro de 2017 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 24 |equipo1 = [[CD Leganés|Leganés]] |resultado = 4 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40081 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Alexander Szymanowski|Alexander]] {{gol|19}}<br/>[[Martín Mantovani|Mantovani]] {{gol|30}}<br/>[[Erik Morán|Morán]] {{yel|65}}<br/>[[Miguel Ángel Guerrero|Guerrero]] {{yel|69}}<br/>[[Unai López|U. López]] {{gol|81}}<br/>[[Alberto Bueno|Bueno]] {{gol|88}} |goles2 = [[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{expulsado|0|62}}<br/>[[Germán Lux|Lux]] {{yel|62}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{yel|69}}<br/>[[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|75}}<br/>[[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|77}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|87}} |estadio = [[Estadio Municipal de Butarque|Butarque]] |localización = [[Leganés]] ([[Comunidade de Madrid|Madrid]]) |asistencia = |árbitro = [[José Luis Munuera Montero]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 2 de marzo de 2017 |hora = 20:45 [[CET]] |rolda = 25 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40184 Informe] |equipo2 = [[Atlético de Madrid]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|13}} {{yel|14}}<br/>[[Luisinho]] {{yel|44}}<br/>[[Álex Bergantiños|Bergantiños]] {{yel|88}} |goles2 = [[Antoine Griezmann|Griezmann]] {{gol|68}}<br/>[[Diego Godín|Godín]] {{yel|74}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 20.138<ref>{{Cita novas|title=O Dépor tutea ao Atlético na estrea de Pepe Mel (1-1) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-tutea-ao-atletico-na-estrea-de-pepe-mel-1-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=2 de marzo de 2017}}</ref> |árbitro = [[Carlos Clos Gómez]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 5 de marzo de 2017 |hora = 12:45 [[CET]] |rolda = 26 |equipo1 = [[Sporting de Gijón]] |resultado = 0 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40281 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Douglas Pereira|Douglas]] {{yel|42}}<br/>[[Jorge Meré|J. Meré]] {{yel|70}}<br/>[[Mikel Vesga|Vesga]] {{yel|72}}<br/>[[Roberto Canella|Canella]] {{yel|88}} |goles2 = [[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{gol|44}} {{yel|58}}<br/>[[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|44}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|52}}<br/>[[Luisinho]] {{yel|88}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal El Molinón|El Molinón]] |localización = [[Xixón]] ([[Asturias]]) |asistencia = |árbitro = [[Antonio Miguel Mateu Lahoz]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 8 de marzo de 2017 |hora = 18:45 [[CET]] |rolda = 21 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40352 Informe] |equipo2 = [[Real Betis|Betis]] |goles1 = [[Carles Gil|Gil]] {{yel|20}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{yel|33}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|86}}<br/>[[Celso Borges|Borges]] {{gol|89|pen.}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|89}} |goles2 = [[Ryan Donk|Donk]] {{yel|35}}<br/>[[Rubén Pardo Gutiérrez|R. Pardo]] {{yel|40}}<br/>[[Dani Ceballos|Ceballos]] {{yel|51}}<br/>[[Cristiano Piccini|Piccini]] {{gol|70}}<br/>[[Antonio Adán|Adán]] {{yel|87}}<br/>[[Germán Pezzella|Pezzella]] {{yel|88}}<br/>[[Aïssa Mandi|Mandi]] {{yel|88}}<br/>[[Alejandro Martínez Sánchez|Á. Martínez]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 21.589<ref>{{Cita novas|title=O Dépor de Mel suma e segue grazas a un penalti na prolongación (1-1) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-de-mel-suma-e-segue-grazas-a-un-penalti-na-prolongacion-1-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=8 de marzo de 2017}}</ref> |árbitro = [[Alfonso J. Álvarez Izquierdo]] |result = D |stack = yes |note= Adiado en febreiro debido a despefectos no estadio provocados por un temporal. }} {{football box collapsible |data = 12 de marzo de 2017 |hora = 16:15 [[CET]] |rolda = 27 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40477 Informe] |equipo2 = [[FC Barcelona|Barcelona]] |goles1 = [[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|13}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|35}} {{gol|39}}<br/>[[Álex Bergantiños|Bergantiños]] {{gol|73}} |goles2 = [[Luis Alberto Suárez|L. Suárez]] {{gol|46}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 28.473<ref>{{Cita novas|title=O Dépor pon aos seus pés ao líder de LaLiga (2-1) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-pon-aos-seus-pes-ao-lider-de-laliga-2-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=12 de marzo de 2017}}</ref> |árbitro = [[David José Fernández Borbalán]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 19 de marzo de 2017 |hora = 18:30 [[CET]] |rolda = 28 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = [[Derbi entre Celta e Deportivo|0 – 1]] |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40673 Informe] |equipo2 = [[Celta de Vigo]] |goles1 = [[Luisinho]] {{yel|55}}<br/>[[Germán Lux|Lux]] {{yel|74}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|80}}<br/>[[Emre Çolak|Çolak]] {{yel|89}} |goles2 = [[Gustavo Cabral|Cabral]] {{yel|14}}<br/>[[Hugo Mallo|H. Mallo]] {{yel|64}}<br/>[[Iago Aspas|Aspas]] {{gol|74}}<br/>[[Pedro Pablo Hernández|P. Hernández]] {{yel|83}}<br/>[[Pione Sisto|Sisto]] {{yel|86}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 30.809<ref>{{Cita novas|title=O Dépor pon aos seus pés ao líder de LaLiga (2-1) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-ve-cortada-a-sua-boa-xeira-en-onosoderbi-0-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=19 de marzo de 2017}}</ref> |árbitro = [[Juan Martínez Munuera]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 2 de abril de 2017 |hora = 18:30 [[CEST]] |rolda = 29 |equipo1 = [[Valencia CF|Valencia]] |resultado = 3 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40951 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Martín Montoya|Montoya]] {{yel|7}}<br/>[[Ezequiel Garay|Garay]] {{gol|9}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{gol|28|p.p.}}<br/>[[Aymen Abdennour|Abdennour]] {{yel|50}}<br/>[[Enzo Pérez|E. Pérez]] {{yel|55}}<br/>[[João Cancelo|Cancelo]] {{gol|89}} |goles2 = [[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|16}} |estadio = [[Estadio de Mestalla|Mestalla]] |localización = [[Valencia]] |asistencia = |árbitro = [[Ricardo de Burgos Bengoetxea]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 5 de abril de 2017 |hora = 20:30 [[CEST]] |rolda = 30 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 0 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=40989 Informe] |equipo2 = [[Granada CF|Granada]] |goles1 = [[Ola John|O. John]] {{yel|89}} |goles2 = [[Héctor Hernández Ortega|H. Hernández]] {{yel|44}}<br/>[[Pervis Estupiñán|Pervis]] {{yel|75}}<br/>[[Andreas Pereira|A. Pereira]] {{yel|76}}<br/>[[Isaac Cuenca|Cuenca]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 19.302<ref>{{Cita novas|title=O Dépor volve deixarse a tranquilidade nos once metros (0-0) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-volve-deixarse-a-tranquilidade-nos-once-metros-0-0 |publisher=Deportivo da Coruña |date=5 de abril de 2017}}</ref> |árbitro = [[Carlos del Cerro Grande]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 8 de abril de 2017 |hora = 18:30 [[CEST]] |rolda = 31 |equipo1 = [[Sevilla FC|Sevilla]] |resultado = 4 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=41153 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Stevan Jovetić|Jovetić]] {{gol|1}}<br/>[[Pablo Sarabia|Sarabia]] {{gol|9}}<br/>[[Sergio Escudero Palomo|Escudero]] {{yel|27}}<br/>[[Joaquín Correa|Correa]] {{gol|32}}<br/>[[Matías Kranevitter|Kranevitter]] {{yel|44}}<br/>[[Stevan Jovetić|Jovetić]] {{yel|67}}<br/>[[Wissam Ben Yedder|B. Yedder]] {{gol|88}} |goles2 = [[Gaël Kakuta|Kakuta]] {{gol|4}} {{gol|24}}<br/>[[Luís Carlos Correia Pinto|Luisinho]] {{yel|26}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|60}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|87}} |estadio = [[Estadio Ramón Sánchez Pizjuán|Ramón Sánchez Pizjuán]] |localización = [[Sevilla]] |asistencia = |árbitro = [[Santiago Jaime Latre]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 15 de abril de 2017 |hora = 13:00 [[CEST]] |rolda = 32 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=41431 Informe] |equipo2 = [[Málaga CF|Málaga]] |goles1 = [[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|21}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{gol|47}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{gol|66}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|71}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{yel|89}} |goles2 = [[José Luis García del Pozo|Recio]] {{yel|22}}<br/>[[Luis Hernández Rodríguez|Luis H.]] {{yel|23}}<br/>[[Sergio Gontán Gallardo|Keko]] {{yel|73}}<br/>[[Ignacio Camacho|Camacho]] {{yel|84}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 20.300<ref>{{Cita novas|title=Joselu e Mosquera poñen a salvación a tiro de pedra (2-0) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/joselu-e-mosquera-pon-a-salvacion-a-tiro-de-pedra-2-0 |publisher=Deportivo da Coruña |date=15 de abril de 2017}}</ref> |árbitro = [[Alberto Undiano Mallenco]] |result = W |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 23 de abril de 2017 |hora = 12:00 [[CEST]] |rolda = 33 |equipo1 = [[Real Sociedad]] |resultado = 1 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=41700 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Willian José|W. José]] {{gol|27}}<br/>[[Raúl Rodríguez Navas|R. Navas]] {{yel|44}} |goles2 = [[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|43}}<br/>[[Fayçal Fajr|Fajr]] {{yel|49}}<br/>[[Álex Bergantiños|Bergantiños]] {{yel|70}} |estadio = [[Estadio Municipal de Anoeta|Anoeta]] |localización = [[Donostia]] |asistencia = |árbitro = [[Daniel Ocon Arraiz]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 26 de abril de 2017 |hora = 21:30 [[CEST]] |rolda = 34 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 6 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=41844 Informe] |equipo2 = [[Real Madrid]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|34}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|66}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{gol|83}} {{yel|88}}<br/>[[Emre Çolak|Çolak]] {{yel|89}} |goles2 = [[Álvaro Morata|Morata]] {{gol|1}}<br/>[[James Rodríguez|James]] {{gol|13}} {{gol|66}}<br/>[[Lucas Vázquez|Lucas V.]] {{gol|44}}<br/>[[Isco]] {{yel|68}} {{gol|77}}<br/>[[Casemiro]] {{gol|87}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 26.788<ref>{{Cita novas|title=Ante o Madrid, acabou mal o que mal empezou (2-6) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/ante-o-madrid-acabou-mal-o-que-mal-empezou-2-6 |publisher=Deportivo da Coruña |date=26 de abril de 2017}}</ref> |árbitro = [[José María Sánchez Martínez]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 30 de abril de 2017 |hora = 12:00 [[CEST]] |rolda = 35 |equipo1 = [[CA Osasuna|Osasuna]] |resultado = 2 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=41954 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Jhon Steven Mondragón|Steven]] {{gol|4}}<br/>[[Aitor Buñuel|Buñuel]] {{yel|13}}<br/>[[Oier Sanjurjo|Oier]] {{yel|17}}<br/>[[Juanfran Moreno|Juanfran]] {{gol|78|p.p.}} |goles2 = [[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|2}} {{gol|18}} {{gol|70}}<br/>[[Raúl Albentosa|Albentosa]] {{yel|75}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio El Sadar|El Sadar]] |localización = [[Pamplona]] |asistencia = |árbitro = [[Alejandro José Hernández Hernández]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 7 de maio de 2017 |hora = 18:30 [[CEST]] |rolda = 36 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 1 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=42205 Informe] |equipo2 = [[RCD Espanyol|Espanyol]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|47}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{yel|60}} |goles2 = [[Léo Baptistão|Baptistão]] {{gol|14}}<br/>[[Gerard Moreno Balagueró|Gerard]] {{gol|29}}<br/>[[Pablo Piatti|Piatti]] {{yel|77}}<br/>[[Víctor Sánchez Mata|V. Sánchez]] {{yel|80}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 22.803<ref>{{Cita novas|title=O Dépor deixa escapar outra oportunidade de pechar a permanencia (1-2) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/o-depor-deixa-escapar-outra-oportunidade-de-pechar-a-permanencia-1-2 |publisher=Deportivo da Coruña |date=7 de maio de 2017}}</ref> |árbitro = [[Antonio Miguel Mateu Lahoz]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 13 de maio de 2017 |hora = 20:00 [[CEST]] |rolda = 37 |equipo1 = [[Villarreal CF|Villarreal]] |resultado = 0 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=42445 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Manu Trigueros|M. Trigueros]] {{yel|42}}<br/>[[Roberto Soldado|Soldado]] {{yel|44}} |goles2 = [[Germán Lux|Lux]] {{yel|44}}<br/>[[Florin Andone|Andone]] {{yel|52}}<br/>[[Fayçal Fajr|Fajr]] {{yel|65}}<br/>[[Celso Borges|Borges]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio de la Cerámica]] |localización = [[Vila-real]] ([[Provincia de Castelló|Castelló]]) |asistencia = |árbitro = [[Jesús Gil Manzano]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 20 de maio de 2017 |hora = 17:00 [[CEST]] |rolda = 38 |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 3 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=42534 Informe] |equipo2 = [[UD Las Palmas|Las Palmas]] |goles1 = [[Florin Andone|Andone]] {{gol|4}} {{gol|28}}<br/>[[Fernando Navarro|Navarro]] {{yel|25}}<br/>[[Carles Gil|Gil]] {{gol|40}} {{yel|43}}<br/>[[Pedro Mosquera|Mosquera]] {{yel|47}}<br/>[[Emre Çolak|Çolak]] {{yel|53}} |goles2 = [[Roque Mesa|R. Mesa]] {{yel|38}}<br/>[[Hernán Santana|Hernán]] {{expulsado|2|51|79}}<br/>[[Jerónimo Figueroa|Momo]] {{yel|53}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 21.764<ref>{{Cita novas|title=Goleada en 45 minutos para despedir a temporada (3-0) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/goleada-en-45-minutos-para-despedir-a-temporada-3-0 |publisher=Deportivo da Coruña |date=20 de maio de 2017}}</ref> |árbitro = [[Mario Melero López]] |result = W |stack = yes }} === Copa do Rei === {{Artigo principal|Copa do Rei de fútbol 2016/17}} ==== 1/16 de final ==== {{football box collapsible |data = 29 de novembro de 2016 |hora = 22:00 [[CET]] |rolda = Ida |equipo1 = [[Real Betis Balompié|Betis]] |resultado = 1 – 0 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38146 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Antonio Sanabria|Sanabria]] {{gol|18}}<br/>[[Jonas Martin|J. Martin]] {{yel|35}}<br/>[[Darko Brašanac|Brašanac]] {{yel|85}} |goles2 = [[Álex Bergantiños|Bergantiños]] {{yel|72}}<br/>[[Luisinho]] {{yel|78}} |estadio = [[Estadio Benito Villamarín|Benito Villamarín]] |localización = [[Sevilla]] |asistencia = |árbitro = [[Ricardo de Burgos Bengoetxea]] |result = L |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 21 de decembro de 2016 |hora = 21:00 [[CET]] |rolda = Volta |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 3 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38715 Informe] |equipo2 = [[Real Betis Balompié|Betis]] |goles1 = [[Alejandro Arribas|Arribas]] {{gol|11}}<br/>[[Luís Carlos Correia Pinto|Luisinho]] {{gol|53}}<br/>[[Ryan Babel|Babel]] {{gol|59}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{yel|79}} |goles2 = [[Bruno González Cabrera|Bruno]] {{yel|57}}<br/>[[Cristiano Piccini|Piccini]] {{gol|66}} {{yel|76}}<br/>[[Dani Ceballos|Ceballos]] {{yel|77}}<br/>[[Jonas Martin|J. Martín]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 17.270<ref>{{Cita novas|title=Los octavos de final esperan al Dépor (3-1) |url=http://www.rcdeportivo.es/noticia/los-octavos-de-final-esperan-al-depor-3-1 |publisher=Deportivo da Coruña |date=21 de decembro de 2016 {{es}}}}</ref> |árbitro = [[José Luis González González]] |result = W |stack = yes }} ==== 1/8 de final ==== {{football box collapsible |data = 3 de xaneiro de 2017 |hora = 21:15 [[CET]] |rolda = Ida |equipo1 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |resultado = 2 – 2 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38747 Informe] |equipo2 = [[Deportivo Alavés|Alavés]] |goles1 = [[Luís Carlos Correia Pinto|Luisinho]] {{yel|72}}<br/>[[Bruno Gama|B. Gama]] {{gol|74}} {{yel|87}}<br/>[[José Luis Sanmartín Mato|Joselu]] {{gol|89}} {{yel|89}} |goles2 = [[Christian Santos|C. Santos]] {{gol|3}}<br/>[[Édgar Méndez|Édgar]] {{gol|45}} {{yel|54}}<br/>[[Nenad Krstičić|Krstičić]] {{yel|64}} |estadio = [[Estadio Municipal de Riazor|Riazor]] |localización = [[A Coruña]] |asistencia = 17.963<ref>{{Cita novas|title=Bruno Gama e Joselu manteñen vivo o soño copeiro (2-2) |url=http://www.rcdeportivo.es/gl/noticia/bruno-gama-e-joselu-mantenen-vivo-o-sono-copeiro-2-2 |publisher=Deportivo da Coruña |date=3 de xaneiro de 2017}}</ref> |árbitro = [[Alejandro José Hernández Hernández]] |result = D |stack = yes }} {{football box collapsible |data = 11 de xaneiro de 2017 |hora = 19:00 [[CET]] |rolda = Volta |equipo1 = [[Deportivo Alavés|Alavés]] |resultado = 1 – 1 |informe = [http://actas.rfef.es/actas/RFEF_CmpPartido?cod_primaria=1000144&CodActa=38937 Informe] |equipo2 = [[Deportivo da Coruña|Deportivo]] |goles1 = [[Aleksandar Pantić|Pantić]] {{yel|28}}<br/>[[Daniel Alejandro Torres|D. Torres]] {{yel|36}}<br/>[[Theo Hernández|T. Hernández]] {{expulsado|2|40|47}}<br/>[[Édgar Méndez|Édgar]] {{gol|44}} {{yel|81}}<br/>[[Víctor Laguardia|Laguardia]] {{yel|89}} |goles2 = [[Celso Borges|Borges]] {{yel|16}}<br/>[[Alejandro Arribas|Arribas]] {{gol|62}}<br/>[[Guilherme dos Santos Torres|Guilherme]] {{yel|89}} |estadio = [[Estadio de Mendizorrotza|Mendizorrotza]] |localización = [[Vitoria|Vitoria-Gasteiz]] |asistencia = |árbitro = [[Xavier Estrada Fernández]] |result = D |stack = yes }} == Notas == {{Listaref|30em}} {{Tempadas do Deportivo da Coruña}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Tempadas do Deportivo da Coruña|2016]] [[Categoría:Fútbol en 2016]] [[Categoría:Fútbol en 2017]] giicvieaa80vjx367d5sosbvhu2g8m6 0 363696 6166288 5042102 2022-08-24T14:04:02Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Nine-Dragons1.jpg|miniatura|350px|Detalle dos ''[[Nove dragóns]]'' de [[Chen Rong (pintor)|Chen Rong]], 1244, [[Dinastía Song]].]] {{Contén texto chinés}} Os '''dragóns chineses''' (en {{lang-zh|龍}}) son criaturas lendarias da [[mitoloxía chinesa|mitoloxía]] e o folclore chinés. Os dragóns teñen moitas formas animais como tartarugas, peixe, mais son máis comunmente representados como [[cobra]]s con catro patas. Os dragóns chineses tradicionalmente simbolizan fortes poderes, particularmente control sobre a auga, a pluviosidade, os tifóns e as inundacións. O dragón é tamén un símbolo de poder, forza, e boa sorte para persoas que son dese signo. Con isto, o [[Emperador da China]] normalmente utilizou o dragón como símbolo do seu poder imperial e da súa forza.<ref>{{cita libro |apelido=Ingersoll |nome=Ernest |ano=2013 |título=The Illustrated Book of Dragons and Dragon Lore |localización=Chiang Mai |editor=Cognoscenti Books |isbn= |display-authors=etal}}</ref> Na linguaxe diaria chinesa, as persoas excelentes e excepcionais son comparadas cos dragóns, mentres que as persoas incapaces e sen logros compáranse con outras criaturas desprezadas, coma os vermes. Un gran número de [[proverbio]]s teñen referencias ós dragóns, como "Agardando que o fillo se converta nun dragón" (en {{lang-zh|望子成龙}}). == Notas == {{Listaref}} {{Portal|China}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cultura da China]] [[Categoría:Mitoloxía chinesa]] [[Categoría:Mitoloxía de Asia Oriental]] [[Categoría:Dragóns]] [[Categoría:Símbolos da China]] 1cg0k636qb6idyfa9aotjpoec3l0r5s 10 372374 6166358 4237150 2022-08-24T16:00:58Z CommonsDelinker 1410 Substitución automática de "[[commons:File:Flag_of_Karnataka.svg|Flag_of_Karnataka.svg]]" por "[[commons:File:Flag_of_the_Kannada_people.svg|Flag_of_the_Kannada_people.svg]]" segundo o ordenou [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Motivo: [[:c wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|country showdata</noinclude>}}} | alias = Karnataka | flag alias = Flag of the Kannada people.svg | size = {{{size|}}} | name = {{{name|}}} }} l7vfxd4byko5rp86onjra5k4i6se1vz 14 381811 6166330 4353573 2022-08-24T14:26:23Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo Principal|Linguas de Europa}} {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura de Europa]] [[Categoría:Linguas por continente|Europa]] 9zjw1fd3emvoay9o4mm0l8v8da45yjh 14 383955 6166273 4397446 2022-08-24T13:49:45Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{ORDENAR:Maias}} [[Categoría:Pobos indíxenas de América Central|Maias]] [[Categoría:Pobos indíxenas de México]] [[Categoría:Pobos indíxenas de Belize]] [[Categoría:Pobos indíxenas de Guatemala]] [[Categoría:Pobos indíxenas de Honduras]] [[Categoría:Pobos indíxenas do Salvador]] sd1tr33gf9kzi9mpqy0ovnyq7t8l5wp 14 384289 6166272 4401478 2022-08-24T13:49:34Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Artigo Principal}} {{Commonscat}} {{ORDENAR:Mixteco}} [[Categoría:Pobos indíxenas de México]] 3617r95ba95nmkhld68mqzo8gqv2lcu 0 384771 6166291 6166217 2022-08-24T14:05:30Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ ampl. 7 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeira versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existan referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúen as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella habelo con respecto aos denominados<ref>{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7, 84-09-09665-X|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas e se sumaron despois ou é que en realidade naceron xuntos. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5, 2-88375-013-0|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes e mais a súa orde no Tarot de Marsella as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 2y39nqyda0orvk0phi3m5c5uqd6ax4d 6166296 6166291 2022-08-24T14:08:06Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref>{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7, 84-09-09665-X|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5, 2-88375-013-0|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes e mais a súa orde no Tarot de Marsella as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] r1nd4c8tccsummup6petw1dgx6ixj6z 6166306 6166296 2022-08-24T14:17:39Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref>{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7, 84-09-09665-X|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5, 2-88375-013-0|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no Tarot de Marsella as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo -o cal non significa que haxa outras anteriores, ou noutros lugares-, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 6zsfecfu9lmm7rat1kg0mdm6rjlycsp 6166333 6166306 2022-08-24T14:27:46Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7, 84-09-09665-X|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5, 2-88375-013-0|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés teñen tamén orixe italiana. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] fi3tcix43i8k0ddaom1kzv1uln9ccs5 6166343 6166333 2022-08-24T14:34:15Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés teñen tamén orixe italiana. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 57dpwcinoprc71u75aee1fog9maswus 6166344 6166343 2022-08-24T14:34:44Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ corr. wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], e [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] a1b055j2ryp84b9gtob3l29rqrct5oy 6166345 6166344 2022-08-24T14:44:01Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 74eu5mc6ugbx0qoxu9u0hu9fe74kcnd 6166346 6166345 2022-08-24T14:46:41Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota/Paxe, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] dsn5bgrm4qgwq5635uzadvk5rlpyuge 6166349 6166346 2022-08-24T15:10:45Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ Ampl. 8 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. No Tarot de Marsella os 78 naipes distribúense do seguinte xeito: 56 están relacionados coas barallas convencionais europeas en series de catro paus ou temas con dezaseis elementos cada un (dez cartas numeradas ás que se suman catro representacións de figuras vinculadas á aristocracia: sota ou paxe, cabalo, rei e raíña); as outras 22 inclúen unha carta sen numerar (co nome Le Mat ou O Tolo) e unha serie numerada ao xeito romano, mais non o convencional: Le Bateleur ou O Mago (I); La Papesse ou A Papisa (II); L'Impératrice ou A Emperatriz (III); L'Empereur ou O Emperador (IIII); Le Pape ou O Papa (V); L'Amoureux ou Os Amantes (VI); Le Chariot ou O Carro (VII); La Justice ou A Xustiza (VIII); L'Ermite ou O Ermitán (VIIII); La Roue de Fortune ou A Roda da Fortuna (X); La Force ou A Forza (XI); Le Pendu ou O Colgado (XII); unha lámina sen nome cunha representación da Morte (XIII); Tempérance ou A Temperanza (XIIII); Le Diable ou O Demo (XV); La Maison Dieu ou A Torre (XVI); L'Étoile ou A Estrela (XVII); La Lune ou A Lúa (XVIII); Le Soleil ou O Sol (XVIIII); Le Jugement ou O Xuízo (XX); Le Monde ou O Mundo (XXI). Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == O Tarot na Idade Contemporánea == Os usos lúdicos do Tarot pasaron a ser anecdóticos fronte ao establecemento das súas 78 cartas como elemento fundamental doutras actividades. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] fm9axumvu95ojguyc80v0j625h7pym5 6166350 6166349 2022-08-24T15:12:26Z Cordal 5447 /* O Tarot na Idade Contemporánea */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. No Tarot de Marsella os 78 naipes distribúense do seguinte xeito: 56 están relacionados coas barallas convencionais europeas en series de catro paus ou temas con dezaseis elementos cada un (dez cartas numeradas ás que se suman catro representacións de figuras vinculadas á aristocracia: sota ou paxe, cabalo, rei e raíña); as outras 22 inclúen unha carta sen numerar (co nome Le Mat ou O Tolo) e unha serie numerada ao xeito romano, mais non o convencional: Le Bateleur ou O Mago (I); La Papesse ou A Papisa (II); L'Impératrice ou A Emperatriz (III); L'Empereur ou O Emperador (IIII); Le Pape ou O Papa (V); L'Amoureux ou Os Amantes (VI); Le Chariot ou O Carro (VII); La Justice ou A Xustiza (VIII); L'Ermite ou O Ermitán (VIIII); La Roue de Fortune ou A Roda da Fortuna (X); La Force ou A Forza (XI); Le Pendu ou O Colgado (XII); unha lámina sen nome cunha representación da Morte (XIII); Tempérance ou A Temperanza (XIIII); Le Diable ou O Demo (XV); La Maison Dieu ou A Torre (XVI); L'Étoile ou A Estrela (XVII); La Lune ou A Lúa (XVIII); Le Soleil ou O Sol (XVIIII); Le Jugement ou O Xuízo (XX); Le Monde ou O Mundo (XXI). Convencionalmente o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == O Tarot na Idade Contemporánea == Os usos lúdicos do Tarot pasaron a ser anecdóticos fronte ao establecemento das súas 78 cartas como elemento fundamental doutras actividades relacionadas coa adiviñación, mais tamén coas doutrinas esotéricas, coa indagación místico-simbólica ou coa meditación. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] jm0xb259zy9e5j6r1flur24mxjgw6e0 6166351 6166350 2022-08-24T15:24:15Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. No Tarot de Marsella os 78 naipes distribúense do seguinte xeito: 56 están relacionados coas barallas convencionais europeas en series de catro paus ou temas con dezaseis elementos cada un (dez cartas numeradas ás que se suman catro representacións de figuras vinculadas á aristocracia: sota ou paxe, cabalo, rei e raíña); as outras 22 inclúen unha carta sen numerar (co nome Le Mat ou O Tolo) e unha serie numerada ao xeito romano, mais non o convencional: Le Bateleur ou O Mago (I); La Papesse ou A Papisa (II); L'Impératrice ou A Emperatriz (III); L'Empereur ou O Emperador (IIII); Le Pape ou O Papa (V); L'Amoureux ou Os Amantes (VI); Le Chariot ou O Carro (VII); La Justice ou A Xustiza (VIII); L'Ermite ou O Ermitán (VIIII); La Roue de Fortune ou A Roda da Fortuna (X); La Force ou A Forza (XI); Le Pendu ou O Colgado (XII); unha lámina sen nome cunha representación da Morte (XIII); Tempérance ou A Temperanza (XIIII); Le Diable ou O Demo (XV); La Maison Dieu ou A Torre (XVI); L'Étoile ou A Estrela (XVII); La Lune ou A Lúa (XVIII); Le Soleil ou O Sol (XVIIII); Le Jugement ou O Xuízo (XX); Le Monde ou O Mundo (XXI). En canto ao seu uso recreativo, o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == O Tarot na Idade Contemporánea == Os usos lúdicos do Tarot pasaron a ser a anécdota fronte ao establecemento das súas 78 cartas como elemento fundamental doutras actividades relacionadas coa adiviñación, mais tamén coas [[Esoterismo|doutrinas esotéricas]], coa indagación místico-simbólica ou coa [[meditación]]. Xunto ao [[Tarot de Marsella]], no mundo anglosaxón foise impoñendo progresivamente o uso da baralla denominada [[Tarot Rider-Waite]], que contén significativos cambios na imaxinística e mesmo na orde dos [[arcanos maiores]]. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] nsavogihy7hu1gwe3215b0e3exkmvb9 6166352 6166351 2022-08-24T15:32:05Z Cordal 5447 /* Historia e descrición */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Xogos da mesma familia con distintos nomes son tamén xogados noutros países de Europa central — na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], [[Suíza]], [[Austria]], [[Hungría]] e no norte da [[Italia]]. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. No Tarot de Marsella os 78 naipes distribúense do seguinte xeito: 56 están relacionados coas barallas convencionais europeas en series de catro paus (ouros, copas, espadas e bastos) con dezaseis elementos cada un (dez cartas numeradas ás que se suman catro representacións de figuras vinculadas á aristocracia: sota ou paxe, cabalo, rei e raíña). As outras 22 inclúen unha carta sen numerar (co nome ''Le Mat'' ou O Tolo) e unha serie numerada ao xeito romano, mais non o convencional: ''Le Bateleur'' ou O Mago (I); ''La Papesse'' ou A Papisa (II); ''L'Impératrice'' ou A Emperatriz (III); ''L'Empereur'' ou O Emperador (IIII); ''Le Pape'' ou O Papa (V); ''L'Amoureux'' ou Os Amantes (VI); ''Le Chariot'' ou O Carro (VII); ''La Justice'' ou A Xustiza (VIII); ''L'Ermite'' ou O Ermitán (VIIII); ''La Roue de Fortune'' ou A Roda da Fortuna (X); ''La Force'' ou A Forza (XI); ''Le Pendu'' ou O Colgado (XII); unha lámina sen nome cunha representación da Morte (XIII); ''Tempérance'' ou A Temperanza (XIIII); ''Le Diable'' ou O Demo (XV); ''La Maison Dieu'' ou A Torre (XVI); ''L'Étoile'' ou A Estrela (XVII); ''La Lune'' ou A Lúa (XVIII); ''Le Soleil'' ou O Sol (XVIIII); ''Le Jugement'' ou O Xuízo (XX); ''Le Monde'' ou O Mundo (XXI). En canto ao seu uso recreativo, o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == O Tarot na Idade Contemporánea == Os usos lúdicos do Tarot pasaron a ser a anécdota fronte ao establecemento das súas 78 cartas como elemento fundamental doutras actividades relacionadas coa adiviñación, mais tamén coas [[Esoterismo|doutrinas esotéricas]], coa indagación místico-simbólica ou coa [[meditación]]. Xunto ao [[Tarot de Marsella]], no mundo anglosaxón foise impoñendo progresivamente o uso da baralla denominada [[Tarot Rider-Waite]], que contén significativos cambios na imaxinística e mesmo na orde dos [[arcanos maiores]]. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 2bi60gi6gtx82dpvsn6vklf6d1ckcwi 6166373 6166352 2022-08-24T16:54:14Z 5.159.128.219 Corr. wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] O '''tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> é un xogo de cartas xogado en [[Francia]] e noutros países francófonos, composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais do xogo.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e dende finais do século XIX integran o cerne do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]]. == Orixes e controversia == Dáse en 1299 a primeira mención coñecida en Europa<ref>{{Cita libro|título=La Grande Encyclopédie du tarot|apelidos=Kaplan|nome=Stuart. R.|editorial=Tchou|ano=1978|ISBN=978-2710701422}}</ref> aos xogos de cartas, concretamente no manuscrito italiano ''Trattato del governo dell famiglia'', escrito por Pipozzo di Sandro. Nel alúdese, como ocorrerá noutras referencias do século [[Século XIV|XIV]]<ref name=":0">{{Cita libro|título=Historia del Tarot - Orígenes - Iconografía - Simbolismo|apelidos=Nadolny|nome=Isabelle|editorial=Ediciones Obelisco|ano=2020|ISBN=978-84-9111-587-8}}</ref>, a un uso das cartas (chamadas tamén ''naips'', ''naibi'', ''chartae'', ''karten'' nos seus respectivos dominios culturais) relacionado con apostas en ambientos populares ou marxinais. Probablemente as cartas chegan a Francia na segunda metade dese século; en 1376<ref name=":0" /> a cidade de [[Florencia]] prohibe un xogo recén chegado que se chama ''naibbe'' e un ano despois, preto de [[Basilea]], un frade dominico chamado Johannes escribe<ref name=":0" /> o ''Tractatus de moribus e de disciplina humanae conversacionis'' no que se refire a un ''ludus cartarum'' e achega detalles sobre a súa composición (catro reis, dous mariscais, dez cartas de puntos cos mesmos paus...). É a descrición máis antiga que se coñece do que posteriormente se coñecerá coma [[arcanos menores]]<ref name=":2">{{Cita libro|título=Tarot : origenes, sistemas de lectura, interpretación|url=https://www.worldcat.org/oclc/76882033|editorial=Taschen|data=1999|lugar=Köln|ISBN=3-8228-6786-1|OCLC=76882033|nome=Kathleen|apelidos=McCormack}}</ref> do xogo moderno e contemporáneo ao que se engadirán as láminas dos tarots renacentistas. En canto aos xogos de cartas en xeral, a hipótese máis estendida é que proceden de [[Oriente]]; cítase como proba<ref name=":0" /> o conxunto de cartas iluminadas do Exipto [[mameluco]] do s. XV, conservadas no Museo Topkapi de [[Istambul]]. O xogo componse de catro secuencias moi similares ás das barallas do centro e sur de Europa. Non semellaría aventurado que mazos similares chegasen a través dos mamelucos a Europa, antes de seren expulsados polos [[Imperio Otomán|otománs]]. Por súa vez, a orixe remota deses naipes puido ser chinesa, a través de [[Persia]]. Desde tempos moi antigos usábanse na [[Imperio da China|China]] pequenas follas ou tarxetas feitas en papel e en marfil mencionadas xa desde o s. [[Século X|X]]., aínda que sen relación aparente coas barallas descritas arriba. Deféndese tamén a hipótese dunha creación puramente europea, que explicaría por exemplo a [[etimoloxía]] da palabra árabe ''naibi'' a partir do [[Flamengo occidental|flamengo]] ''knaep'', "papel". Mais cumpriría distinguir os mazos de cartas para xogo documentados en Europa desde a [[época medieval]] -que incluían puntualmente<ref>{{Cita web|título=Il Matto - The Fool|url=https://tarotwheel.net/history/the%20individual%20trump%20cards/il%20matto%20-%20the%20fool.html|páxina-web=Tarotwheel.net|data-acceso=2022-08-23}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|título=Early Tarot 1420-1475|url=https://tarot-heritage.com/history-4/early-tarot-1420-1475/|páxina-web=Tarot Heritage|data=2011-07-24|data-acceso=2022-08-23|lingua=en}}</ref> algunhas imaxes das que acabarán constituíndose en canon<ref>{{Cita web|título=1 - Origen -- Tarot de Marsella Camoin|url=https://es.camoin.com/tarot/ArteDelTarot-Jodorowsky-p1.html|páxina-web=es.camoin.com|data-acceso=2022-08-23}}</ref> dos tarots contemporáneos- do que se considera o núcleo significativo do Tarot, as láminas enigmáticas que semellan compoñer un conxunto sapiencial de imaxes. Estas aparecen, con pequenas variantes e ata onde se sabe na altura, na Francia e na Italia de finais do século [[Século XV|XV]]<ref>{{Cita web|título=Aby Warburg (jun 13, 1866 – oct 26, 1929) (Timeline)|url=https://time.graphics/period/1673840|páxina-web=time.graphics|data-acceso=2022-08-23}}</ref> e inicios do [[Século XVI|XVI]]. Cando o Tarot, xa nas versións que se popularizan a partir do [[Século XVIII|XVIII]], se converte en [[xogo de mesa]] e en artefacto supostamente [[Adiviñación|adiviñatorio]], as especulacións fantásticas<ref name=":1">{{Cita libro|título=TAROT. LA BIBLIOTECA DE ESOTERISMO.|url=https://www.worldcat.org/oclc/1252412256|editorial=TASCHEN|data=2020|lugar=[S.l.]|ISBN=3-8365-8456-5|OCLC=1252412256}}</ref> sobre a súa verdadeira orixe proliferan sobre todo en [[Francia]] e no [[Reino Unido]]: legado en clave da tradición exipcia, suma sincrética de saberes ocultos<ref name=":4">{{Cita libro|título=Los códigos secretos del Tarot|apelidos=Camoin|nome=Philippe|editorial=Conver|ano=2018|ISBN=978-99957-69-01-7}}</ref> de diversas correntes ([[gnosticismo]], [[cábala]] hebrea, [[alquimia]], [[catarismo]]...), pervivencia de cultos procedentes da [[India]]<ref name=":1" /> a través do [[pobo xitano]] etc. Moitos manuais do século XXI que reproducen sen contrastar obras anteriores repiten tamén lendas<ref name=":2" /> coma a do Tarot encargado por [[Carlos VI de Francia]], que agachan invencións<ref name=":5">{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> e inexactitudes históricas. Paralelamente, outros autores aseguran<ref name=":4" /> que cómpre distinguir a verdade histórica contrastable (que os primeiros tarots proceden de Italia e están datados a mediados do século XV) dun estudo profundo das láminas que deron lugar, por exemplo, ao [[Tarot de Marsella]]. Segundo estes, determinados símbolos só poden explicarse no contexto máxico-relixioso dunha época moi temperá, poucos anos despois da morte de [[Cristo]]; outros<ref>{{Cita web|título=El tarot, 'un lenguaje sagrado'|url=https://www.clarin.com/buena-vida/espiritualidad/tarot-lenguaje-sagrado_0_SkXe6OkhvQe.html|páxina-web=Clarín|data=2012-09-20|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=Clarín.com}}</ref>, a partir da mesma suposición, sitúan no comezo do segundo milenio a creación das cartas. == Historia e descrición == [[Ficheiro:Viscontisforzatarot.jpg|miniatura|285x285px|Tarot de Visconti Sforza]] [[Ficheiro:Playingtrumps.gif|miniatura|240x240px|Unha versión artística-contemporánea das cartas de Tarot.]] Referencias principais da actualidade no estudo<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /> das fontes do Tarot establecen que as primeiras versións coñecidas -do que despois se chamarán [[arcanos maiores]]- se localizan en [[Milán]] (ano 1440 ou 1441) e en [[Ferrara]] (ano 1465 ou 1470) aínda que existen referencias directas polo menos dúas décadas antes<ref name=":3" /><ref name=":0" /> e continúan as investigacións<ref>{{Cita web|título=El Tarot de Carlos VI - 78 Puertas - El Tarot que nunca existió|url=https://78puertas.com/el-tarot-de-carlos-vi/|páxina-web=78 Puertas|data=2021-01-28|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|apelidos=78puertas}}</ref> para un consenso científico sobre as diversas coleccións de cartas. Semella haber acordo con respecto aos denominados<ref name=":6">{{Cita libro|título=Arquetipo, mito, arte y tarot|apelidos=Amaro|nome=Antoni|editorial=Jose J. de Olañeta|ano=2020}}</ref><ref>{{Cita libro|edición=Primera edición: marzo 2019|título=El tarot de Mantegna y la sabiduría arcana del Renacimiento|url=https://www.worldcat.org/oclc/1163603696|data=2019|lugar=Madrid|ISBN=978-84-09-09665-7|OCLC=1163603696|nome=Pedro|apelidos=Ortega}}</ref><ref>{{Cita web|título=The Visconti-Sforza Tarot, c.1460|url=https://www.wopc.co.uk/italy/visconti|páxina-web=The World of Playing Cards|data-acceso=2022-08-24}}</ref> [[Tarot Visconti-Sforza|Tarots Visconti-Sforza]] e Tarocchi de Mantegna. Non é posible afirmar rigorosamente que o Tarot ou os tarots tivesen unha orixe independente das barallas -e se sumaron despois- ou é que en realidade naceron como partes diferentes dunha mesma estrutura. A palabra Tarot, de uso hoxe universal (rexístrase tamén a forma aportuguesada ''Tarô''), é de etimoloxía<ref>{{Cita web|título=tarot {{!}} Etymology, origin and meaning of tarot by etymonline|url=https://www.etymonline.com/word/tarot|páxina-web=www.etymonline.com|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web|título=LE TAROT Associazione culturale|url=http://www.letarot.it/page.aspx?id=220&lng=eng|páxina-web=www.letarot.it|data-acceso=2022-08-24}}</ref> escura. Desbotada unha orixe culta clásica<ref>{{Cita libro|título=Le tarot révélé : une histoire du tarot d'après les documents|url=https://www.worldcat.org/oclc/899363484|editorial=Musée suisse du jeu|data=cop. 2013|lugar=La Tour-de-Peilz|ISBN=978-2-88375-013-5|OCLC=899363484|nome=Thierry, ...|apelidos=Depaulis}}</ref> ou outras máis antigas e exóticas propostas xa desde o XVIII<ref name=":0" />, aparecen en 1505 os primeiros antecedentes directos, o termo italiano ''Tarocchi'' e o provenzal ''Taraux''<ref name=":4" /><ref name=":0" />. Xogos da mesma familia con distintos nomes -coma o chamado Tarot de Besançon<ref>{{Cita web|título=Search Results for “besançon”|url=https://tarot-heritage.com/?s=besan%C3%A7on|páxina-web=Tarot Heritage|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>- irán aparecendo en Francia, xa no último cuarto do XV<ref name=":0" />, e en séculos sucesivos noutros países de Europa central -na rexión do [[Selva Negra]] no sur da [[Alemaña]], na [[Suíza]], [[Austria]], [[Piemonte]]<ref name=":0" /> ou [[Hungría]]-. Dende o século XVIII as cartas pasaron a ser usadas para a previsión do futuro e pouco a pouco se revelaron<ref name=":6" /> como un dos cernes do [[esoterismo]] moderno xuntamente coa [[cábala]], a [[astroloxía]] e a [[alquimia]] [[Idade Media|medieval]], pero foron as imaxes, moitos dos nomes das figuras das cartas<ref name=":0" /> e mais a súa orde no [[Tarot de Marsella]] as que remataron establecéndose como modelo para practicamente todos os tarots populares contemporáneos. A primeira versión coñecida dese mazo, con substanciais innovacións que han perdurar no tempo (coma a imaxe do Sol e os dous xemelgos) será publicada polo parisino Jean Noblet en 1650, pero recentes investigacións tiraron á luz na [[Universidade Yale|Universidade de Yale]] a chamada ''folla de Cary''<ref>{{Cita web|título=Cary Collection of Playing Cards - Yale University Library|url=https://collections.library.yale.edu/catalog/11032228|páxina-web=collections.library.yale.edu|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref>, na que queda fóra de toda dúbida o feito de que as imaxes do tarot marsellés, cuxas edicións primitivas<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref name=":4" /> datan do inicio do XVIII, teñen orixe tamén no Renacemento italiano. No Tarot de Marsella os 78 naipes distribúense do seguinte xeito: 56 están relacionados coas barallas convencionais europeas en series de catro paus (ouros, copas, espadas e bastos) con dezaseis elementos cada un (dez cartas numeradas ás que se suman catro representacións de figuras vinculadas á aristocracia: sota ou paxe, cabalo, rei e raíña). As outras 22 inclúen unha carta sen numerar (co nome ''Le Mat'' ou O Tolo) e unha serie numerada ao xeito romano, mais non o convencional: ''Le Bateleur'' ou O Mago (I); ''La Papesse'' ou A Papisa (II); ''L'Impératrice'' ou A Emperatriz (III); ''L'Empereur'' ou O Emperador (IIII); ''Le Pape'' ou O Papa (V); ''L'Amoureux'' ou Os Amantes (VI); ''Le Chariot'' ou O Carro (VII); ''La Justice'' ou A Xustiza (VIII); ''L'Ermite'' ou O Ermitán (VIIII); ''La Roue de Fortune'' ou A Roda da Fortuna (X); ''La Force'' ou A Forza (XI); ''Le Pendu'' ou O Colgado (XII); unha lámina sen nome cunha representación da Morte (XIII); ''Tempérance'' ou A Temperanza (XIIII); ''Le Diable'' ou O Demo (XV); ''La Maison Dieu'' ou A Torre (XVI); ''L'Étoile'' ou A Estrela (XVII); ''La Lune'' ou A Lúa (XVIII); ''Le Soleil'' ou O Sol (XVIIII); ''Le Jugement'' ou O Xuízo (XX); ''Le Monde'' ou O Mundo (XXI). En canto ao seu uso recreativo, o '''Tarot'''<ref>{{DRAG|tarot}}</ref> actual é un xogo composto por unha baralla de 78 cartas. A Federación Francesa de Tarot publicou as regras oficiais.<ref>{{cita web | url=http://www.fftarot.fr/ | título=Fédération Française de Tarot |dataacceso=22 de xaneiro de 2009 | formato=HTML |obra= |publicado= |páxinas= |lingua=francés }}</ref> No xogo dáse caracteristicamente un conxunto composto por vinte e un trunfos, unha carta sen número (que evolucionará ao Joker na baralla francesa) e catro paus de naipes (ouros, copas, espadas e bastos / diamantes, corazóns, picas e trevos na baralla francesa) con catorce cartas cada un, dez delas numeradas e catro figuras (Sota, Cabalo, Rei, Raíña). Dependendo do xogo, o Joker pode actuar como un trunfo ou pode xogarse para evitar o seguinte.<ref name="DummettGame"> {{Cita libro |url=https://books.google.co.uk/books?id=qqm1AAAAIAAJ |título=The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City |isbn=9780715610145 |autor1=Dummett |nome1=Michael A. E |apelido2=Mann |nome2=Sylvia |ano=1980}}</ref> == O Tarot na Idade Contemporánea == Os usos lúdicos do Tarot pasaron a ser a anécdota fronte ao establecemento das súas 78 cartas como elemento fundamental doutras actividades relacionadas coa adiviñación, mais tamén coas [[Esoterismo|doutrinas esotéricas]], coa indagación místico-simbólica ou coa [[meditación]]. Xunto ao [[Tarot de Marsella]], no mundo anglosaxón foise impoñendo progresivamente o uso da baralla denominada [[Tarot Rider-Waite]], que contén significativos cambios na imaxinística e mesmo na orde dos [[arcanos maiores]]. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Huson, Paul, ''Mystical Origins of the Tarot'', Destiny Books, 2004, ISBN 0892811900. * Nichols, Sallie, ''[https://books.google.com/books?id=43vymTMJKrsC&printsec=frontcover Jung and Tarot: an Archetypal Journey]'', York Beach : Weiser, 1980 * Douglas Alfred ''The Tarot'' Penguin Books 1972 * [[Robert Mazlo]], ''A la recherche du Tarot perdu. Les tablettes d'Hermès'', Ramuel Ed., 1998, ISBN 2910401863. * Nancy Garen, ''Tarot Made Easy''., Fireside; Published by Simon & Schuster 1989 ISBN 0671670875 * Jane Lyle, ''The Renaissance Tarot''., Fireside: Published by Simon & Schuster, 1998 ISBN 9780684854908 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Esoterismo]] 2f0jtrkubo9ym9v9cv2me3va1jchcdm 0 386875 6166419 5991379 2022-08-24T19:34:25Z HacheDous=0 55340 polo contexto parece que está presente cando; polo que testemuñar non semella acaído: dar testemuño, dar mostras de, declarar en calidade de testemuña wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Videoxogo |nome = ''Arabian Nights'' |ficheiro = |ancho = 250px |pé = |desenvolvedor = [[Krisalis Software]] |distribuidora = Krisalis Software |deseñador = [[Simeon Pashley]] <br /> [[Darren Hebden]] |artista = [[Darren Hebden]] |director = |produtor = |compositor = Matt Furniss |versión = |motor = |resolución = |lanzamento = [[1993]]<ref>[http://www.gamefaqs.com/amiga/927570-arabian-nights/data ''Arabian Nights'' release information] at [[GameFAQs]]</ref> |serie = |anterior = |posterior = |xénero = Plataformas |modo = 1 xogador |clasificación = |plataforma = [[Amiga]] <br /> [[Amiga CD32]] |formato = |requisitos = |entradas = |licenza = |web = }} '''''Arabian Nights''''' é un videoxogo de plataformas de 1994 estreado para [[Amiga|Commodore Amiga]] que foi altamente valorado pola crítica. O xogo foi orixinalmente estreado en dous discos flexíbeis e despois foi dispoñíbel en [[Compact Disc|CD]] para a estrea en Amiga CD32. O xogador controla o heroe do xogo, Sinbad Jnr, un xardineiro pobre que presencia o secuestro da princesa por un [[dragón]]. Despois de que Sinbad Jnr tente salvala, acaba caendo ó chan e queda incosciente. Pouco despois esperta nunha prisión acusado de [[bruxaría]] e de capturar a muller que tentou para salvar. == Notas == {{Listaref}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Videoxogos de 1993]] [[Categoría:Videoxogos de Amiga]] [[Categoría:Videoxogos exclusivos de Amiga‎]] [[Categoría:Videoxogos de plataformas]] [[Categoría:Videoxogos de lóxica]] [[Categoría:Videoxogos desenvolvidos no Reino Unido]] maqwed5lvl0flg4woawx73gph8rm57j 0 411201 6166490 5842270 2022-08-24T23:04:18Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Coord|42.8760186|N|8.5537343|W|display=title}} [[Ficheiro:Faculty of History of the USC, Santiago de Compostela, Galicia.jpg|miniatura|Edificio da antiga Universidade de Santiago, que albergou durante dous séculos a Facultade de Ciencias.<br />Actualmente o edificio está ocupado pola [[Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela|Facultade de Xeografía e Historia]].]] A '''Facultade de Química da Universidade de Santiago de Compostela''' é un edificio situado no Campus Sur (ou Campus Vida) da [[Universidade de Santiago de Compostela]]. Deseñada en [[1930]] polo [[arquitecto]] [[Jenaro de la Fuente Álvarez|Jenaro de la Fuente]],<ref>[http://www.usc.es/fotofqm/es/nuestra-universidad Nuestra Universidad] [[USC]]. Facultad de Química.</ref>, foi residencia estudantil até que en [[1962]] pasou a ser a Facultade de Ciencias. Está situada ao pé da [[Alameda de Santiago de Compostela]], na Avenida das Ciencias, s/n.<ref>[http://www.usc.es/gl/centros/quimica [[USC]]. Facultade de Química. Enderezo].</ref>. Até 1962 os estudos de Ciencias impartíanse na actual [[Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela]], no antigo edificio da Universidade. A sección de Químicas estaba no terceiro andar, e os [[laboratorio]]s no faiado. == Historia == {{AP|Universidade de Santiago de Compostela#Historia}} {{VT|Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela}} [[Ficheiro:Santiago GDFL o campus 26.jpg|miniatura|Panorámica do Campus Sur da [[Universidade de Santiago de Compostela]], onde está situada actualmente a Facultade de Química (á esquerda, fóra da imaxe).]] Tras a expulsión dos xesuítas en [[1767]] o rei [[Carlos III de España|Carlos III]] concédelle á Universidade de Santiago os terreos e edificios que esta orde relixiosa posuía en Santiago, comezando en [[1769]] a construción do novo edificio da Universidade, que foi inaugurado en [[1805]]. Coa chegada do [[século XX]] rexístrase un aumento no número de alumnos, así como da oferta académica, coa conseguinte dotación de infraestruturas. Remátase en [[1901]] a ampliación do edificio central da Universidade, e constrúense os edificios da Facultade de Medicina (que, xunto coa de Farmacia, ocupaba o [[Pazo de Fonseca]]) co apoio de [[Eugenio Montero Ríos]], a Facultade de Veterinaria (actual sede do [[Parlamento de Galicia]]) e o Colexio de Xordomudos (actual sede administrativa da [[Xunta de Galicia]], en [[San Caetano, Santiago de Compostela|San Caetano]]).<ref name=HU>[http://www.usc.es/gl/info_xeral/historia/index.html [[USC]]. Historia da USC].</ref> O edificio da Universidade central, rematado polas estatuas dos catro benfeitores e, enriba de todo, a escultura de [[Minerva]] e as [[Ciencia]]s, grupo escultórico tallado polo [[Noia|noiés]] [[Xosé Ferreiro]] (1738-1830), que se retirou para ser instalado, en [[1962]], no novo edificio da Facultade de Ciencias no Campus Sur,<ref>[http://memoriasdecompostela.blogspot.com.es/2012/12/grupo-escultorico-de-minerva-y-los.html Grupo escultórico de Minerva y los geniecillos de las Ciencias] en Memorias de Compostela.</ref> daquela coñecido como A Residencia. Durante a primeira metade do [[século XX]] o edificio da Universidade acollía a Facultade de Dereito (na planta baixa), a de Filosofía e Letras (sección de Historia) na primeira planta (onde está tamén o Paraninfo) e a de Ciencias (sección de Químicas) na terceira (e cuxos [[laboratorio]]s estaban no faiado). Na segunda metade dese século, coas novas construcións no Campus Sur, o antigo edificio central converteuse na actual [[Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela|Facultade de Xeografía e Historia]]. ==== O Museo de Historia Natural ==== Ademais, a Facultade albergaba o '''[[Museo de Historial Natural "Luís Iglesias"]]'''. Este museo ten a súa orixe no século XIX cando, no curso [[1840]]-[[1841]], se crea a "Cátedra de Historia Natural" e, asociado a ela, o "Gabinete de Historia Natural", que tiña como principal finalidade a docencia práctica. O seu primeiro director, [[Antonio Casares Rodríguez]], foi quen iniciou o desenvolvemento deste Gabinete, coa recompilación de material existente na Universidade, a creación dun [[herba]]rio e a recepción de exemplares de [[mineral|minerais]] doados por profesores e particulares. Diversas compras e doazóns, de coleccións e de exemplares diversos, foron arrequecendo o patrimonio del Gabinete durante a segunda metade do século XIX, especialmente até [[1880]]. Nas dúas últimas décadas deste século, debido ao abandono por parte das autoridades universitarias e políticas, o Gabinete tivo unha época de decadencia, con notábeis perdas do seu patrimonio. A principios do século XX iniciáronse novas melloras e, no ano [[1906]] o Gabinete pasou á categoría de Museo de Historia Natural. Este Museo chegou a ocupar dúas plantas do antigo edificio da Universidade. No ano [[1961]] foi trasladado á antiga Facultade de Ciencias, hoxe Facultade de Química, facéndose cargo del o [[catedrático de universidade|catedrático de Bioloxía e Xeoloxía]] [[Luís Iglesias Iglesias|Luís Iglesias]],<ref name=MHN>[http://www.usc.es/es/servizos/museohn/historia.html [[USC]]. Museo de Historia Natural "Luis Iglesias"].</ref> na honra do cal o Museo leva hoxe o seu nome. Actualmente está situado no parque de [[Vista Alegre, Santiago de Compostela|Vista Alegre]].<ref>[http://www.santiagoturismo.com/museos/museo-de-historia-natural-1 Museo de Historia Natural de la Universidad de Santiago].</ref> Este Museo constitúe o conxunto de patrimonio [[historia|histórico]]-[[científico]] máis importante de [[Galicia]], xa que, entre as coleccións que alberga, destacan as resultantes dos traballos de investigación dos máis importantes [[naturalista]]s e [[científico]]s galegos dos séculos XIX, XX e da actualidade.<ref name=MHN/> == Titulacións impartidas == Na actualidade, na Facultade de Química impártense as seguintes titulacións:<ref>[http://www.usc.es/gl/centros/quimica USC. Facultade de Química. Estudos].</ref> * Dobre Grao en Física e en Química * Dobre Grao en Química e en Bioloxía * Grao en Química * Máster Universitario en Química Orgánica * Máster Universitario en Investigación Química e Química Industrial * Máster Universitario en Química Teórica e Modelización Computacional * Máster Universitario en Química na Fronteira coa Bioloxía e a Ciencia de Materiais == Equipo decanal == O actual equipo de goberno está formado por:<ref>[http://www.usc.es/gl/centros/quimica/goberno.html USC. Facultade de Química. Equipo de Goberno].</ref> * Decana: [[Pilar Bermejo Barrera|Mª del Pilar Bermejo Barrera]] * Vicedecano: Pedro Rodríguez Dafonte * Secretario: Jesús Sanmartín Matalobos == Departamentos == Imparten docencia na Facultade docentes dos seguintes Departamentos da [[USC]]:<ref>[http://www.usc.es/gl/centros/quimica/departamentos.html USC. Facultade de Química, Departamentos].</ref> {{Div col|cols=2}} * Bioloxía Funcional * Bioquímica e Bioloxía Molecular * Botánica * Ciencias Forenses, Anatomía Patolóxica, Xinecoloxía e Obstetricia e Pediatría * Departamento externo vinculado ás titulacións * Economía Aplicada * Edafoloxía e Química Agrícola * Enxeñaría Química * Estatística, Análise Matemática e Optimización * Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica * Física Aplicada * Física de Partículas * Fisioloxía * Matemática Aplicada * Microbioloxía e Parasitoloxía * Organización de Empresas e Comercialización * Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina * Química Analítica, Nutrición e Bromatoloxía * Química Física * Química Inorgánica * Química Orgánica * Zooloxía, Xenética e Antropoloxía Física {{Fin div col}} == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |título= Historia de la Universidad de Santiago de Compostela (2 tomos) |url=http://books.google.es/books?id=oPvmy7NTurEC&pg=PA306&lpg=PA306&dq=s%C3%A1nchez+ferragudo&source=bl&ots=O8ro1iNFO4&sig=JkMET6QLZK_SbFeikuIvPJcBzjg&hl=es&sa=X&ei=OMZeU4isJMqo0QWB4YGgAw&ved=0CFsQ6AEwCw#v=onepage&q&f=false |nome-editor= Xosé Ramón |apelidos-editor=Barreiro Fernández |ligazón-editor=Xosé Ramón Barreiro Fernández |autor2= |ano= 2003 |editorial= USC |localización= Santiago de Compostela |isbn= 84-8121-681-X |ref=Barreiro |lingua=castelán}} * {{Cita libro |título=Historia de la Universidad de Santiago de Compostela (3 tomos) |editorial=[[Instituto Padre Sarmiento de Estudos Galegos]] ([[Consejo Superior de Investigaciones Científicas]]) |ano=1946 |localización=Santiago de Compostela |nome=Salvador |apelidos=Cabeza de León |ligazón-autor=Salvador Cabeza de León |nome-editor=Enrique |apelidos-editor=Fernández-Villamil Alegre |ligazón-editor=Enrique Fernández-Villamil Alegre |lingua=castelán |ref=Cabeza}} * {{Cita libro |título= Gallaecia Fulget: cinco séculos de historia universitaria. Catálogo da exposición do V Centenario da Universidade de Santiago de Compostela |url=http://books.google.es/books?id=A_e90mnTYugC&pg=PA94&dq=gallaecia+fulget&hl=es&sa=X&ei=0-JnU9nUBOeN0AWSWQ&ved=0CD0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false |nome= |apelidos= |ligazónautor= |autor2= |ano= 1995 |editor= [[Universidade de Santiago de Compostela]] (USC) |localización= Santiago de Compostela |isbn= 84-8121-304-7 |ref=Gallaecia}} * {{Cita libro |título= El Patrimonio histórico de la Universidad de Santiago de Compostela |url=http://books.google.es/books?id=Bk55tzwzXlkC&pg=PA94&dq=el+patrimonio+hist%C3%B3rico+de+la+universidad+de+santiago+de+compostela&hl=es&sa=X&ei=zeRnU476Esqw0QWAiYC4Bg&ved=0CD0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false |nome-editor= María Dolores |apelidos-editor= Vila Jato |ligazón-editor=María Dolores Vila Jato |ligazónautor= |autor2= |ano= 1996 |editorial= USC |localización= Santiago de Compostela |isbn= 84-8121-438-8 |ref=Vila |lingua=castelán}} === Outros artigos === * [[Universidade de Santiago de Compostela]] === Ligazóns externas === * [http://memoriasdecompostela.blogspot.com.es/2012/12/grupo-escultorico-de-minerva-y-los.html Grupo escultórico de Minerva y los geniecillos de las Ciencias] no blog "Memorias de Compostela". (Neste blog pódense ver dúas fotos da fachada da Facultade de Química). * [http://www.usc.es/gl Web da USC] * [http://www.usc.es/campusvidaci/ Web de Campus Vida, Campus de Excelencia Internacional da Universidade de Santiago de Compostela] {{Control de autoridades}} {{Artigos sobre Santiago de Compostela}} [[Categoría:Universidade de Santiago de Compostela]] [[Categoría:Arquitectura civil en Santiago de Compostela]] [[Categoría:Química en Galicia]] g90njv7eoxuon279rnf60xgqaztyq5w 1 424581 6166613 5067697 2022-08-25T10:53:09Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Visitas}} == Ligazóns externas modificadas (agosto 2018) == Ola compañeiros editores, Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Lagoa de Iguaque]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=4860942 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios: *Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20150924064540/http://www.parquesnacionales.gov.co/PNN/portel/libreria/pdf/EjecutivoPMSFFIguaque2008.pdf á ligazón http://www.parquesnacionales.gov.co/PNN/portel/libreria/pdf/EjecutivoPMSFFIguaque2008.pdf Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot. Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:monospace">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])</span> 25 de agosto de 2018 ás 23:29 (UTC) == Ligazóns externas modificadas (febreiro 2019) == Ola compañeiros editores, Acabo de modificar 1 ligazóns externas en [[Lagoa de Iguaque]]. Por favor tomádevos un momento para revisar [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=5067696 a miña edición]. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|este FAQ]] para máis información. Fixen os seguintes cambios: *Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20171204222945/http://www.hotelvilladeleyva.net/2013/hoteles/planes-turisticos-en-villa-de-leyva-4/ á ligazón http://www.hotelvilladeleyva.net/2013/hoteles/planes-turisticos-en-villa-de-leyva-4/ Por favor revisade o FAQ para máis información sobre como corrixir erros do bot. Saúdos.—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:monospace">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Informar de erros]])</span> 18 de febreiro de 2019 ás 21:43 (UTC) gpc0vgxx4sjgqe70z8q575db8pj28pc 0 446148 6166503 6166009 2022-08-25T00:17:13Z Jembot 33958 Bot: Actualizando datos wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Www.wikipedia.org screenshot 2018.png|miniatura|Pantalla do portal de Wikipedia amosando as diferentes linguas clasificadas por número de artigos.|367x367px]] [[Wikipedia]] é unha enciclopedia en liña baseada nun [[wiki]] [[Multilingüismo|multilingüe]] e de [[contido libre]] editado e mantido por unha comunidade de editores, a cal comezou o 15 de xaneiro de 2001 coa [[Wikipedia en inglés|versión en lingua inglesa]]. Pouco despois, creáronse edicións en linguas diferentes do inglés: as edicións en [[Wikipedia en alemán|alemán]] e o [[Wikipedia en catalán|catalán]] foron creadas o 16 de marzo,<ref>{{Cite mailing list|url=https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-March/000048.html|title=Alternative language wikipedias |date=16 de marzo de 2001 |mailing-list=Wikipedia-L|last=Wales|first=Jimmy|access-date=21 de decembro de 2020 |archive-date=20 de xuño de 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140620120728/http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-March/000048.html|urlmorta=non}}</ref> a edición en [[Wikipedia en francés|francés]] o 23 de marzo,<ref>{{Cite web|last=Noisette|first=Thierry|date=24 de setembro de 2010 |title=Wikipédia en français dépasse le million d'articles|trans-title=French Wikipedia exceeds one million articles|url=https://www.zdnet.fr/blogs/l-esprit-libre/wikipedia-en-francais-depasse-le-million-d-articles-39754828.htm|urlmorta=non|archive-url=https://web.archive.org/web/20161107220853/http://www.zdnet.fr/actualites/wikipedia-en-francais-depasse-le-million-d-articles-39754828.htm|archive-date=7 de novembro de 2016|access-date=21 de decembro de 2020 |website=[[ZDNet]] France|publisher=[[Red Ventures]]|language=fr|quote=Wikipédia, l'encyclopédie collaborative libre, fêtera ses dix ans en janvier 2011, et a débuté le 23 mars 2001 en version française, mais dès ce jeudi 23 septembre, à neuf ans et demi exactement, la Wikipédia francophone a enregistré officiellement le cap du million d'articles.}}</ref> e a [[Wikipedia en sueco|sueca]] creouse o 23 de maio.<ref>{{Cite web|title=History of HomePage|url=http://sv.wikipedia.com/wiki.cgi?action=history&id=HomePage|urlmorta=si|archive-url=https://web.archive.org/web/20010608192645/http://sv.wikipedia.com/wiki.cgi?action=history&id=HomePage|archive-date=8 de outubro de 2001 |access-date=21 de decembro de 2020 |website=[[Wikipedia en sueco]]}}</ref> == Táboa == Esta é unha táboa con todas as '''[[Wikipedia]]s''', presentables en orde decrecente de páxinas de contido ou outros ordenamentos.<ref name="pdc">As páxinas de contido son as páxinas pertencentes ós [[Axuda:Espazo de nomes|espazos de nomes]] que cada comunidade considera que constitúen a propia enciclopedia —a máis do principal ou de artigos, nalgunhas edicións engádense outros complementarios, como os anexos da Wikipedia en español—, e que a máis non son redireccións e conteñen ao menos unha ligazón interna.</ref> Os datos actualízanse de xeito automático a diario. {| class="wikitable sortable col2izq col3izq col4izq" style="text-align:right;" |- style="font-size: 85%" ! !! Lingua !! lingua (local) !! {{abreviatura|Cód.|Código segundo ISO 639-1}}<ref>A dirección ([[Localizador uniforme de recursos|URL]]) de cada Wikipedia ten a estrutura <code>http(s)://'''xx'''.wikipedia.org/wiki/</code>, onde '''xx''' é a identificación da lingua desa Wikipedia, segundo o código de letras da norma [[ISO 639]]-1. Para as linguas que non teñen representación nese código, úsase un de tres letras, de [[ISO 639]]-2. En casos excepcionais non cubertos polo ISO, adóptase un código propio.</ref> ! {{abreviatura|P. de cont.|Páxinas de contido}}<ref name="pdc" /> !! Páxinas !! Edicións !! {{abreviatura|Admins.|Administradores}} !! Usuarios !! {{abreviatura|U. activos|Usuarios activos}}<ref>Considéranse activos ós usuarios que realizaron algunha acción no proxecto nos últimos 30 días.</ref> !! Ficheiros !! {{abreviatura|Prof.|Profundidade}}<ref>A profundidade é unha estima da actividade nunha Wikipedia que amosa con que frecuencia se poñen ó día as páxinas de contido. Profundidades meirandes que 200 ou menores que 10 poden descartarse por irrelevantes. <center><math>Profundidade=\frac{Edici\acute{o}ns}{P\acute{a}xinas}\cdot \left( \frac{P\acute{a}xinas - Artigos}{Artigos} \right)^{2}</math></center></ref> |- | <span id="en">1</span> | [[Lingua inglesa|Inglés]] | English | [[:en:|en]] | [[:en:Special:Statistics|6&nbsp;543&nbsp;961]] | [[:en:Special:Statistics|56&nbsp;403&nbsp;852]] | [[:en:Special:Statistics|1&nbsp;101&nbsp;771&nbsp;342]] | [[:en:Special:ListUsers/sysop|1032]] | [[:en:Special:ListUsers|44&nbsp;058&nbsp;305]] | [[:en:Special:ActiveUsers|114&nbsp;504]] | [[:en:Special:ListFiles|893&nbsp;871]] | 1133 |- | <span id="ceb">2</span> | [[Lingua cebuana|Cebuano]] | Sinugboanong | [[:ceb:|ceb]] | [[:ceb:Special:Statistics|6&nbsp;125&nbsp;825]] | [[:ceb:Special:Statistics|11&nbsp;232&nbsp;213]] | [[:ceb:Special:Statistics|34&nbsp;883&nbsp;044]] | [[:ceb:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:ceb:Special:ListUsers|93&nbsp;616]] | [[:ceb:Special:ActiveUsers|184]] | [[:ceb:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | <span id="de">3</span> | [[Lingua alemá|Alemán]] | Deutsch | [[:de:|de]] | [[:de:Special:Statistics|2&nbsp;718&nbsp;408]] | [[:de:Special:Statistics|7&nbsp;506&nbsp;574]] | [[:de:Special:Statistics|224&nbsp;109&nbsp;542]] | [[:de:Special:ListUsers/sysop|190]] | [[:de:Special:ListUsers|3&nbsp;981&nbsp;452]] | [[:de:Special:ActiveUsers|16&nbsp;819]] | [[:de:Special:ListFiles|129&nbsp;016]] | 92 |- | <span id="sv">4</span> | [[Lingua sueca|Sueco]] | Svenska | [[:sv:|sv]] | [[:sv:Special:Statistics|2&nbsp;552&nbsp;391]] | [[:sv:Special:Statistics|6&nbsp;121&nbsp;572]] | [[:sv:Special:Statistics|51&nbsp;015&nbsp;188]] | [[:sv:Special:ListUsers/sysop|66]] | [[:sv:Special:ListUsers|832&nbsp;574]] | [[:sv:Special:ActiveUsers|1932]] | [[:sv:Special:ListFiles|0]] | 16 |- | <span id="fr">5</span> | [[Lingua francesa|Francés]] | Français | [[:fr:|fr]] | [[:fr:Special:Statistics|2&nbsp;448&nbsp;827]] | [[:fr:Special:Statistics|12&nbsp;159&nbsp;642]] | [[:fr:Special:Statistics|195&nbsp;925&nbsp;217]] | [[:fr:Special:ListUsers/sysop|159]] | [[:fr:Special:ListUsers|4&nbsp;450&nbsp;084]] | [[:fr:Special:ActiveUsers|16&nbsp;366]] | [[:fr:Special:ListFiles|68&nbsp;486]] | 253 |- | <span id="nl">6</span> | [[Lingua neerlandesa|Neerlandés]] | Nederlands | [[:nl:|nl]] | [[:nl:Special:Statistics|2&nbsp;099&nbsp;107]] | [[:nl:Special:Statistics|4&nbsp;468&nbsp;501]] | [[:nl:Special:Statistics|62&nbsp;503&nbsp;750]] | [[:nl:Special:ListUsers/sysop|36]] | [[:nl:Special:ListUsers|1&nbsp;225&nbsp;764]] | [[:nl:Special:ActiveUsers|3481]] | [[:nl:Special:ListFiles|20]] | 17 |- | <span id="ru">7</span> | [[Lingua rusa|Ruso]] | Русский | [[:ru:|ru]] | [[:ru:Special:Statistics|1&nbsp;847&nbsp;964]] | [[:ru:Special:Statistics|7&nbsp;416&nbsp;153]] | [[:ru:Special:Statistics|124&nbsp;765&nbsp;512]] | [[:ru:Special:ListUsers/sysop|76]] | [[:ru:Special:ListUsers|3&nbsp;235&nbsp;151]] | [[:ru:Special:ActiveUsers|10&nbsp;572]] | [[:ru:Special:ListFiles|238&nbsp;023]] | 152 |- | <span id="es">8</span> | [[Lingua castelá|Castelán]] | Español | [[:es:|es]] | [[:es:Special:Statistics|1&nbsp;797&nbsp;202]] | [[:es:Special:Statistics|7&nbsp;714&nbsp;867]] | [[:es:Special:Statistics|145&nbsp;107&nbsp;040]] | [[:es:Special:ListUsers/sysop|63]] | [[:es:Special:ListUsers|6&nbsp;621&nbsp;966]] | [[:es:Special:ActiveUsers|13&nbsp;260]] | [[:es:Special:ListFiles|0]] | 203 |- | <span id="it">9</span> | [[Lingua italiana|Italiano]] | Italiano | [[:it:|it]] | [[:it:Special:Statistics|1&nbsp;768&nbsp;820]] | [[:it:Special:Statistics|7&nbsp;498&nbsp;717]] | [[:it:Special:Statistics|128&nbsp;680&nbsp;349]] | [[:it:Special:ListUsers/sysop|122]] | [[:it:Special:ListUsers|2&nbsp;286&nbsp;023]] | [[:it:Special:ActiveUsers|7359]] | [[:it:Special:ListFiles|138&nbsp;806]] | 180 |- | <span id="arz">10</span> | [[Árabe exipcio]] | مصرى (Maṣrī) | [[:arz:|arz]] | [[:arz:Special:Statistics|1&nbsp;596&nbsp;851]] | [[:arz:Special:Statistics|2&nbsp;010&nbsp;973]] | [[:arz:Special:Statistics|7&nbsp;343&nbsp;270]] | [[:arz:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:arz:Special:ListUsers|189&nbsp;218]] | [[:arz:Special:ActiveUsers|190]] | [[:arz:Special:ListFiles|1476]] | 0 |- | <span id="pl">11</span> | [[Lingua polaca|Polaco]] | Polski | [[:pl:|pl]] | [[:pl:Special:Statistics|1&nbsp;533&nbsp;467]] | [[:pl:Special:Statistics|3&nbsp;560&nbsp;213]] | [[:pl:Special:Statistics|67&nbsp;692&nbsp;016]] | [[:pl:Special:ListUsers/sysop|101]] | [[:pl:Special:ListUsers|1&nbsp;187&nbsp;772]] | [[:pl:Special:ActiveUsers|4043]] | [[:pl:Special:ListFiles|261]] | 33 |- | <span id="ja">12</span> | [[Lingua xaponesa|Xaponés]] | 日本語 | [[:ja:|ja]] | [[:ja:Special:Statistics|1&nbsp;339&nbsp;112]] | [[:ja:Special:Statistics|3&nbsp;957&nbsp;471]] | [[:ja:Special:Statistics|90&nbsp;933&nbsp;270]] | [[:ja:Special:ListUsers/sysop|41]] | [[:ja:Special:ListUsers|1&nbsp;970&nbsp;791]] | [[:ja:Special:ActiveUsers|14&nbsp;998]] | [[:ja:Special:ListFiles|30&nbsp;156]] | 87 |- | <span id="zh">13</span> | [[Lingua chinesa|Chinés]] | 中文 | [[:zh:|zh]] | [[:zh:Special:Statistics|1&nbsp;299&nbsp;019]] | [[:zh:Special:Statistics|7&nbsp;127&nbsp;908]] | [[:zh:Special:Statistics|73&nbsp;048&nbsp;452]] | [[:zh:Special:ListUsers/sysop|66]] | [[:zh:Special:ListUsers|3&nbsp;254&nbsp;822]] | [[:zh:Special:ActiveUsers|8617]] | [[:zh:Special:ListFiles|60&nbsp;832]] | 206 |- | <span id="vi">14</span> | [[Lingua_vietnamita|Vietnamita]] | Tiếng Việt | [[:vi:|vi]] | [[:vi:Special:Statistics|1&nbsp;275&nbsp;480]] | [[:vi:Special:Statistics|19&nbsp;377&nbsp;537]] | [[:vi:Special:Statistics|68&nbsp;981&nbsp;431]] | [[:vi:Special:ListUsers/sysop|20]] | [[:vi:Special:ListUsers|877&nbsp;936]] | [[:vi:Special:ActiveUsers|2170]] | [[:vi:Special:ListFiles|24&nbsp;560]] | 717 |- | <span id="war">15</span> | [[Lingua waray-waray|Waray-waray]] | Winaray | [[:war:|war]] | [[:war:Special:Statistics|1&nbsp;265&nbsp;933]] | [[:war:Special:Statistics|2&nbsp;881&nbsp;777]] | [[:war:Special:Statistics|6&nbsp;287&nbsp;613]] | [[:war:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:war:Special:ListUsers|52&nbsp;975]] | [[:war:Special:ActiveUsers|74]] | [[:war:Special:ListFiles|42]] | 3 |- | <span id="uk">16</span> | [[Lingua ucraína|Ucraíno]] | Українська | [[:uk:|uk]] | [[:uk:Special:Statistics|1&nbsp;189&nbsp;491]] | [[:uk:Special:Statistics|4&nbsp;128&nbsp;144]] | [[:uk:Special:Statistics|36&nbsp;854&nbsp;482]] | [[:uk:Special:ListUsers/sysop|45]] | [[:uk:Special:ListUsers|640&nbsp;228]] | [[:uk:Special:ActiveUsers|3066]] | [[:uk:Special:ListFiles|110&nbsp;543]] | 54 |- | <span id="ar">17</span> | [[Lingua árabe|Árabe]] | العربية | [[:ar:|ar]] | [[:ar:Special:Statistics|1&nbsp;183&nbsp;808]] | [[:ar:Special:Statistics|7&nbsp;815&nbsp;356]] | [[:ar:Special:Statistics|58&nbsp;972&nbsp;214]] | [[:ar:Special:ListUsers/sysop|26]] | [[:ar:Special:ListUsers|2&nbsp;293&nbsp;287]] | [[:ar:Special:ActiveUsers|4820]] | [[:ar:Special:ListFiles|50&nbsp;023]] | 236 |- | <span id="pt">18</span> | [[Lingua portuguesa|Portugués]] | Português | [[:pt:|pt]] | [[:pt:Special:Statistics|1&nbsp;094&nbsp;415]] | [[:pt:Special:Statistics|5&nbsp;405&nbsp;199]] | [[:pt:Special:Statistics|64&nbsp;092&nbsp;026]] | [[:pt:Special:ListUsers/sysop|56]] | [[:pt:Special:ListUsers|2&nbsp;795&nbsp;875]] | [[:pt:Special:ActiveUsers|8381]] | [[:pt:Special:ListFiles|58&nbsp;358]] | 183 |- | <span id="fa">19</span> | [[Lingua persa|Persa]] | فارسی | [[:fa:|fa]] | [[:fa:Special:Statistics|924&nbsp;434]] | [[:fa:Special:Statistics|5&nbsp;344&nbsp;827]] | [[:fa:Special:Statistics|35&nbsp;344&nbsp;393]] | [[:fa:Special:ListUsers/sysop|34]] | [[:fa:Special:ListUsers|1&nbsp;144&nbsp;377]] | [[:fa:Special:ActiveUsers|5221]] | [[:fa:Special:ListFiles|81&nbsp;881]] | 151 |- | <span id="ca">20</span> | [[Lingua catalá|Catalán]] | Català | [[:ca:|ca]] | [[:ca:Special:Statistics|709&nbsp;047]] | [[:ca:Special:Statistics|1&nbsp;766&nbsp;917]] | [[:ca:Special:Statistics|30&nbsp;529&nbsp;567]] | [[:ca:Special:ListUsers/sysop|30]] | [[:ca:Special:ListUsers|426&nbsp;669]] | [[:ca:Special:ActiveUsers|968]] | [[:ca:Special:ListFiles|15&nbsp;597]] | 38 |- | <span id="sr">21</span> | [[Lingua serbia|Serbio]] | Српски / Srpski | [[:sr:|sr]] | [[:sr:Special:Statistics|661&nbsp;894]] | [[:sr:Special:Statistics|3&nbsp;986&nbsp;823]] | [[:sr:Special:Statistics|25&nbsp;141&nbsp;677]] | [[:sr:Special:ListUsers/sysop|19]] | [[:sr:Special:ListUsers|310&nbsp;963]] | [[:sr:Special:ActiveUsers|703]] | [[:sr:Special:ListFiles|36&nbsp;459]] | 159 |- | <span id="id">22</span> | [[Lingua indonesia|Indonesio]] | Bahasa Indonesia | [[:id:|id]] | [[:id:Special:Statistics|627&nbsp;205]] | [[:id:Special:Statistics|3&nbsp;297&nbsp;549]] | [[:id:Special:Statistics|21&nbsp;544&nbsp;137]] | [[:id:Special:ListUsers/sysop|44]] | [[:id:Special:ListUsers|1&nbsp;347&nbsp;679]] | [[:id:Special:ActiveUsers|3169]] | [[:id:Special:ListFiles|47&nbsp;540]] | 118 |- | <span id="ko">23</span> | [[Lingua coreana|Coreano]] | 한국어 | [[:ko:|ko]] | [[:ko:Special:Statistics|602&nbsp;190]] | [[:ko:Special:Statistics|2&nbsp;737&nbsp;534]] | [[:ko:Special:Statistics|33&nbsp;135&nbsp;966]] | [[:ko:Special:ListUsers/sysop|27]] | [[:ko:Special:ListUsers|749&nbsp;877]] | [[:ko:Special:ActiveUsers|1648]] | [[:ko:Special:ListFiles|12&nbsp;713]] | 152 |- | <span id="no">24</span> | [[Lingua norueguesa|Noruegués]] | Norsk (Bokmål) | [[:no:|no]] | [[:no:Special:Statistics|596&nbsp;566]] | [[:no:Special:Statistics|1&nbsp;700&nbsp;023]] | [[:no:Special:Statistics|22&nbsp;856&nbsp;664]] | [[:no:Special:ListUsers/sysop|44]] | [[:no:Special:ListUsers|559&nbsp;685]] | [[:no:Special:ActiveUsers|1042]] | [[:no:Special:ListFiles|4]] | 45 |- | <span id="fi">25</span> | [[Lingua finesa|Finés]] | Suomi | [[:fi:|fi]] | [[:fi:Special:Statistics|537&nbsp;580]] | [[:fi:Special:Statistics|1&nbsp;411&nbsp;243]] | [[:fi:Special:Statistics|20&nbsp;691&nbsp;491]] | [[:fi:Special:ListUsers/sysop|31]] | [[:fi:Special:ListUsers|521&nbsp;252]] | [[:fi:Special:ActiveUsers|1611]] | [[:fi:Special:ListFiles|70&nbsp;400]] | 38 |- | <span id="tr">26</span> | [[Lingua turca|Turco]] | Türkçe | [[:tr:|tr]] | [[:tr:Special:Statistics|512&nbsp;776]] | [[:tr:Special:Statistics|2&nbsp;387&nbsp;353]] | [[:tr:Special:Statistics|28&nbsp;337&nbsp;167]] | [[:tr:Special:ListUsers/sysop|23]] | [[:tr:Special:ListUsers|1&nbsp;421&nbsp;438]] | [[:tr:Special:ActiveUsers|2896]] | [[:tr:Special:ListFiles|37&nbsp;573]] | 158 |- | <span id="hu">27</span> | [[Lingua húngara|Húngaro]] | Magyar | [[:hu:|hu]] | [[:hu:Special:Statistics|510&nbsp;695]] | [[:hu:Special:Statistics|1&nbsp;449&nbsp;771]] | [[:hu:Special:Statistics|25&nbsp;148&nbsp;215]] | [[:hu:Special:ListUsers/sysop|24]] | [[:hu:Special:ListUsers|510&nbsp;909]] | [[:hu:Special:ActiveUsers|1525]] | [[:hu:Special:ListFiles|8438]] | 58 |- | <span id="cs">28</span> | [[Lingua checa|Checo]] | Čeština | [[:cs:|cs]] | [[:cs:Special:Statistics|508&nbsp;924]] | [[:cs:Special:Statistics|1&nbsp;405&nbsp;154]] | [[:cs:Special:Statistics|21&nbsp;581&nbsp;658]] | [[:cs:Special:ListUsers/sysop|33]] | [[:cs:Special:ListUsers|587&nbsp;079]] | [[:cs:Special:ActiveUsers|2058]] | [[:cs:Special:ListFiles|1]] | 47 |- | <span id="ce">29</span> | [[Lingua chechena|Checheno]] | Нохчийн | [[:ce:|ce]] | [[:ce:Special:Statistics|481&nbsp;614]] | [[:ce:Special:Statistics|908&nbsp;403]] | [[:ce:Special:Statistics|8&nbsp;688&nbsp;354]] | [[:ce:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ce:Special:ListUsers|30&nbsp;813]] | [[:ce:Special:ActiveUsers|53]] | [[:ce:Special:ListFiles|315]] | 7 |- | <span id="sh">30</span> | [[Lingua serbocroata|Serbocroata]] | Srpskohrvatski | [[:sh:|sh]] | [[:sh:Special:Statistics|456&nbsp;892]] | [[:sh:Special:Statistics|4&nbsp;644&nbsp;333]] | [[:sh:Special:Statistics|41&nbsp;242&nbsp;631]] | [[:sh:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:sh:Special:ListUsers|176&nbsp;522]] | [[:sh:Special:ActiveUsers|158]] | [[:sh:Special:ListFiles|10&nbsp;241]] | 745 |- | <span id="ro">31</span> | [[Lingua romanesa|Romanés]] | Română | [[:ro:|ro]] | [[:ro:Special:Statistics|432&nbsp;979]] | [[:ro:Special:Statistics|2&nbsp;622&nbsp;513]] | [[:ro:Special:Statistics|15&nbsp;018&nbsp;971]] | [[:ro:Special:ListUsers/sysop|17]] | [[:ro:Special:ListUsers|592&nbsp;299]] | [[:ro:Special:ActiveUsers|856]] | [[:ro:Special:ListFiles|116&nbsp;492]] | 146 |- | <span id="zh-min-nan">32</span> | [[Lingua min nam|Min nam]] | Bân-lâm-gú | [[:zh-min-nan:|zh-min-nan]] | [[:zh-min-nan:Special:Statistics|431&nbsp;660]] | [[:zh-min-nan:Special:Statistics|1&nbsp;063&nbsp;264]] | [[:zh-min-nan:Special:Statistics|3&nbsp;134&nbsp;962]] | [[:zh-min-nan:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:zh-min-nan:Special:ListUsers|54&nbsp;045]] | [[:zh-min-nan:Special:ActiveUsers|82]] | [[:zh-min-nan:Special:ListFiles|362]] | 6 |- | <span id="tt">33</span> | [[Lingua tártara|Tártaro]] | Tatarça (Татарча) | [[:tt:|tt]] | [[:tt:Special:Statistics|417&nbsp;582]] | [[:tt:Special:Statistics|564&nbsp;997]] | [[:tt:Special:Statistics|3&nbsp;527&nbsp;509]] | [[:tt:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:tt:Special:ListUsers|43&nbsp;229]] | [[:tt:Special:ActiveUsers|77]] | [[:tt:Special:ListFiles|6108]] | 0 |- | <span id="eu">34</span> | [[Lingua éuscara|Éuscaro]] | Euskara | [[:eu:|eu]] | [[:eu:Special:Statistics|397&nbsp;635]] | [[:eu:Special:Statistics|826&nbsp;303]] | [[:eu:Special:Statistics|9&nbsp;004&nbsp;993]] | [[:eu:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:eu:Special:ListUsers|138&nbsp;849]] | [[:eu:Special:ActiveUsers|246]] | [[:eu:Special:ListFiles|0]] | 12 |- | <span id="ms">35</span> | [[Lingua malaia|Malaio]] | Bahasa Melayu | [[:ms:|ms]] | [[:ms:Special:Statistics|360&nbsp;054]] | [[:ms:Special:Statistics|1&nbsp;042&nbsp;224]] | [[:ms:Special:Statistics|5&nbsp;637&nbsp;572]] | [[:ms:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:ms:Special:ListUsers|298&nbsp;936]] | [[:ms:Special:ActiveUsers|528]] | [[:ms:Special:ListFiles|19&nbsp;611]] | 19 |- | <span id="eo">36</span> | [[Esperanto]] | Esperanto | [[:eo:|eo]] | [[:eo:Special:Statistics|323&nbsp;360]] | [[:eo:Special:Statistics|718&nbsp;494]] | [[:eo:Special:Statistics|7&nbsp;679&nbsp;878]] | [[:eo:Special:ListUsers/sysop|16]] | [[:eo:Special:ListUsers|199&nbsp;765]] | [[:eo:Special:ActiveUsers|302]] | [[:eo:Special:ListFiles|11&nbsp;245]] | 15 |- | <span id="he">37</span> | [[Lingua hebrea|Hebreo]] | עברית | [[:he:|he]] | [[:he:Special:Statistics|321&nbsp;056]] | [[:he:Special:Statistics|1&nbsp;342&nbsp;343]] | [[:he:Special:Statistics|34&nbsp;477&nbsp;703]] | [[:he:Special:ListUsers/sysop|32]] | [[:he:Special:ListUsers|998&nbsp;506]] | [[:he:Special:ActiveUsers|3159]] | [[:he:Special:ListFiles|74&nbsp;006]] | 259 |- | <span id="hy">38</span> | [[Lingua armenia|Armenio]] | Հայերեն | [[:hy:|hy]] | [[:hy:Special:Statistics|293&nbsp;143]] | [[:hy:Special:Statistics|989&nbsp;039]] | [[:hy:Special:Statistics|8&nbsp;485&nbsp;261]] | [[:hy:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:hy:Special:ListUsers|124&nbsp;120]] | [[:hy:Special:ActiveUsers|410]] | [[:hy:Special:ListFiles|11&nbsp;356]] | 48 |- | <span id="da">39</span> | [[Lingua dinamarquesa|Dinamarqués]] | Dansk | [[:da:|da]] | [[:da:Special:Statistics|283&nbsp;979]] | [[:da:Special:Statistics|908&nbsp;415]] | [[:da:Special:Statistics|11&nbsp;202&nbsp;797]] | [[:da:Special:ListUsers/sysop|25]] | [[:da:Special:ListUsers|436&nbsp;101]] | [[:da:Special:ActiveUsers|777]] | [[:da:Special:ListFiles|0]] | 59 |- | <span id="bg">40</span> | [[Lingua búlgara|Búlgaro]] | Български | [[:bg:|bg]] | [[:bg:Special:Statistics|283&nbsp;844]] | [[:bg:Special:Statistics|632&nbsp;379]] | [[:bg:Special:Statistics|11&nbsp;476&nbsp;498]] | [[:bg:Special:ListUsers/sysop|25]] | [[:bg:Special:ListUsers|311&nbsp;930]] | [[:bg:Special:ActiveUsers|713]] | [[:bg:Special:ListFiles|549]] | 27 |- | <span id="azb">41</span> | [[Azarí do sur]] | تۆرکجه | [[:azb:|azb]] | [[:azb:Special:Statistics|242&nbsp;277]] | [[:azb:Special:Statistics|571&nbsp;959]] | [[:azb:Special:Statistics|1&nbsp;524&nbsp;040]] | [[:azb:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:azb:Special:ListUsers|38&nbsp;085]] | [[:azb:Special:ActiveUsers|111]] | [[:azb:Special:ListFiles|246]] | 4 |- | <span id="sk">42</span> | [[Lingua eslovaca|Eslovaco]] | Slovenčina | [[:sk:|sk]] | [[:sk:Special:Statistics|241&nbsp;761]] | [[:sk:Special:Statistics|549&nbsp;555]] | [[:sk:Special:Statistics|7&nbsp;405&nbsp;143]] | [[:sk:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:sk:Special:ListUsers|222&nbsp;016]] | [[:sk:Special:ActiveUsers|528]] | [[:sk:Special:ListFiles|0]] | 21 |- | <span id="kk">43</span> | [[Lingua casaca|Casaco]] | Қазақша | [[:kk:|kk]] | [[:kk:Special:Statistics|232&nbsp;096]] | [[:kk:Special:Statistics|588&nbsp;209]] | [[:kk:Special:Statistics|3&nbsp;060&nbsp;255]] | [[:kk:Special:ListUsers/sysop|16]] | [[:kk:Special:ListUsers|121&nbsp;096]] | [[:kk:Special:ActiveUsers|203]] | [[:kk:Special:ListFiles|10&nbsp;544]] | 12 |- | <span id="et">44</span> | [[Lingua estoniana|Estoniano]] | Eesti | [[:et:|et]] | [[:et:Special:Statistics|229&nbsp;841]] | [[:et:Special:Statistics|542&nbsp;735]] | [[:et:Special:Statistics|6&nbsp;174&nbsp;522]] | [[:et:Special:ListUsers/sysop|33]] | [[:et:Special:ListUsers|168&nbsp;562]] | [[:et:Special:ActiveUsers|420]] | [[:et:Special:ListFiles|756]] | 21 |- | <span id="min">45</span> | [[Lingua minangkabau|Minangkabau]] | Minangkabau | [[:min:|min]] | [[:min:Special:Statistics|225&nbsp;615]] | [[:min:Special:Statistics|385&nbsp;478]] | [[:min:Special:Statistics|2&nbsp;444&nbsp;557]] | [[:min:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:min:Special:ListUsers|16&nbsp;159]] | [[:min:Special:ActiveUsers|44]] | [[:min:Special:ListFiles|177]] | 3 |- | <span id="be">46</span> | [[Lingua belarusa|Belaruso]] | Беларуская | [[:be:|be]] | [[:be:Special:Statistics|221&nbsp;643]] | [[:be:Special:Statistics|647&nbsp;588]] | [[:be:Special:Statistics|4&nbsp;185&nbsp;075]] | [[:be:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:be:Special:ListUsers|121&nbsp;068]] | [[:be:Special:ActiveUsers|278]] | [[:be:Special:ListFiles|3249]] | 23 |- | <span id="simple">47</span> | [[Inglés simple]] | Simple English | [[:simple:|simple]] | [[:simple:Special:Statistics|217&nbsp;538]] | [[:simple:Special:Statistics|705&nbsp;156]] | [[:simple:Special:Statistics|8&nbsp;386&nbsp;753]] | [[:simple:Special:ListUsers/sysop|17]] | [[:simple:Special:ListUsers|1&nbsp;226&nbsp;292]] | [[:simple:Special:ActiveUsers|985]] | [[:simple:Special:ListFiles|36]] | 59 |- | <span id="hr">48</span> | [[Lingua croata|Croata]] | Hrvatski | [[:hr:|hr]] | [[:hr:Special:Statistics|213&nbsp;184]] | [[:hr:Special:Statistics|446&nbsp;045]] | [[:hr:Special:Statistics|6&nbsp;434&nbsp;875]] | [[:hr:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:hr:Special:ListUsers|278&nbsp;321]] | [[:hr:Special:ActiveUsers|474]] | [[:hr:Special:ListFiles|20&nbsp;994]] | 17 |- | <span id="el">49</span> | [[Lingua grega|Grego]] | Ελληνικά | [[:el:|el]] | [[:el:Special:Statistics|212&nbsp;792]] | [[:el:Special:Statistics|630&nbsp;829]] | [[:el:Special:Statistics|9&nbsp;617&nbsp;446]] | [[:el:Special:ListUsers/sysop|22]] | [[:el:Special:ListUsers|369&nbsp;919]] | [[:el:Special:ActiveUsers|1040]] | [[:el:Special:ListFiles|18&nbsp;499]] | 58 |- | <span id="lt">50</span> | [[Lingua lituana|Lituano]] | Lietuvių | [[:lt:|lt]] | [[:lt:Special:Statistics|203&nbsp;976]] | [[:lt:Special:Statistics|500&nbsp;393]] | [[:lt:Special:Statistics|6&nbsp;658&nbsp;783]] | [[:lt:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:lt:Special:ListUsers|166&nbsp;735]] | [[:lt:Special:ActiveUsers|313]] | [[:lt:Special:ListFiles|23&nbsp;851]] | 28 |- | <span id="gl">51</span> | [[Lingua galega|Galego]] | Galego | [[:gl:|gl]] | [[:gl:Special:Statistics|188&nbsp;315]] | [[:gl:Special:Statistics|472&nbsp;898]] | [[:gl:Special:Statistics|6&nbsp;157&nbsp;065]] | [[:gl:Special:ListUsers/sysop|8]] | [[:gl:Special:ListUsers|128&nbsp;506]] | [[:gl:Special:ActiveUsers|244]] | [[:gl:Special:ListFiles|350]] | 29 |- | <span id="az">52</span> | [[Lingua azarí|Azarí]] | Azərbaycan | [[:az:|az]] | [[:az:Special:Statistics|186&nbsp;334]] | [[:az:Special:Statistics|511&nbsp;823]] | [[:az:Special:Statistics|6&nbsp;578&nbsp;904]] | [[:az:Special:ListUsers/sysop|17]] | [[:az:Special:ListUsers|252&nbsp;295]] | [[:az:Special:ActiveUsers|641]] | [[:az:Special:ListFiles|23&nbsp;672]] | 39 |- | <span id="sl">53</span> | [[Lingua eslovena|Esloveno]] | Slovenščina | [[:sl:|sl]] | [[:sl:Special:Statistics|177&nbsp;480]] | [[:sl:Special:Statistics|440&nbsp;018]] | [[:sl:Special:Statistics|5&nbsp;734&nbsp;618]] | [[:sl:Special:ListUsers/sysop|22]] | [[:sl:Special:ListUsers|213&nbsp;885]] | [[:sl:Special:ActiveUsers|311]] | [[:sl:Special:ListFiles|8317]] | 28 |- | <span id="ur">54</span> | [[Lingua urdú|Urdú]] | اردو | [[:ur:|ur]] | [[:ur:Special:Statistics|175&nbsp;707]] | [[:ur:Special:Statistics|997&nbsp;203]] | [[:ur:Special:Statistics|5&nbsp;120&nbsp;980]] | [[:ur:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:ur:Special:ListUsers|150&nbsp;002]] | [[:ur:Special:ActiveUsers|308]] | [[:ur:Special:ListFiles|12&nbsp;598]] | 112 |- | <span id="uz">55</span> | [[Lingua uzbeka|Uzbeko]] | O‘zbek | [[:uz:|uz]] | [[:uz:Special:Statistics|170&nbsp;020]] | [[:uz:Special:Statistics|694&nbsp;150]] | [[:uz:Special:Statistics|2&nbsp;802&nbsp;006]] | [[:uz:Special:ListUsers/sysop|20]] | [[:uz:Special:ListUsers|77&nbsp;283]] | [[:uz:Special:ActiveUsers|619]] | [[:uz:Special:ListFiles|2092]] | 38 |- | <span id="nn">56</span> | [[Nynorsk|Noruegués (Nynorsk)]] | Nynorsk | [[:nn:|nn]] | [[:nn:Special:Statistics|162&nbsp;671]] | [[:nn:Special:Statistics|372&nbsp;467]] | [[:nn:Special:Statistics|3&nbsp;390&nbsp;935]] | [[:nn:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:nn:Special:ListUsers|121&nbsp;963]] | [[:nn:Special:ActiveUsers|129]] | [[:nn:Special:ListFiles|16]] | 15 |- | <span id="ka">57</span> | [[Lingua xeorxiana|Xeorxiano]] | ქართული | [[:ka:|ka]] | [[:ka:Special:Statistics|162&nbsp;535]] | [[:ka:Special:Statistics|460&nbsp;205]] | [[:ka:Special:Statistics|4&nbsp;398&nbsp;724]] | [[:ka:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:ka:Special:ListUsers|143&nbsp;323]] | [[:ka:Special:ActiveUsers|251]] | [[:ka:Special:ListFiles|14&nbsp;839]] | 32 |- | <span id="hi">58</span> | [[Lingua hindi|Hindi]] | हिन्दी | [[:hi:|hi]] | [[:hi:Special:Statistics|152&nbsp;369]] | [[:hi:Special:Statistics|1&nbsp;191&nbsp;752]] | [[:hi:Special:Statistics|5&nbsp;612&nbsp;103]] | [[:hi:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:hi:Special:ListUsers|710&nbsp;923]] | [[:hi:Special:ActiveUsers|1189]] | [[:hi:Special:ListFiles|3601]] | 219 |- | <span id="th">59</span> | [[Lingua tailandesa|Tailandés]] | ไทย | [[:th:|th]] | [[:th:Special:Statistics|149&nbsp;600]] | [[:th:Special:Statistics|975&nbsp;092]] | [[:th:Special:Statistics|10&nbsp;241&nbsp;840]] | [[:th:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:th:Special:ListUsers|430&nbsp;395]] | [[:th:Special:ActiveUsers|975]] | [[:th:Special:ListFiles|27&nbsp;290]] | 319 |- | <span id="ta">60</span> | [[Lingua támil|Támil]] | தமிழ் | [[:ta:|ta]] | [[:ta:Special:Statistics|148&nbsp;275]] | [[:ta:Special:Statistics|466&nbsp;513]] | [[:ta:Special:Statistics|3&nbsp;490&nbsp;113]] | [[:ta:Special:ListUsers/sysop|31]] | [[:ta:Special:ListUsers|208&nbsp;026]] | [[:ta:Special:ActiveUsers|341]] | [[:ta:Special:ListFiles|7723]] | 34 |- | <span id="la">61</span> | [[Lingua latina|Latín]] | Latina | [[:la:|la]] | [[:la:Special:Statistics|137&nbsp;125]] | [[:la:Special:Statistics|275&nbsp;832]] | [[:la:Special:Statistics|3&nbsp;690&nbsp;368]] | [[:la:Special:ListUsers/sysop|21]] | [[:la:Special:ListUsers|158&nbsp;393]] | [[:la:Special:ActiveUsers|135]] | [[:la:Special:ListFiles|0]] | 13 |- | <span id="cy">62</span> | [[Lingua galesa|Galés]] | Cymraeg | [[:cy:|cy]] | [[:cy:Special:Statistics|135&nbsp;087]] | [[:cy:Special:Statistics|275&nbsp;314]] | [[:cy:Special:Statistics|11&nbsp;099&nbsp;249]] | [[:cy:Special:ListUsers/sysop|16]] | [[:cy:Special:ListUsers|73&nbsp;852]] | [[:cy:Special:ActiveUsers|113]] | [[:cy:Special:ListFiles|11&nbsp;273]] | 43 |- | <span id="mk">63</span> | [[Lingua macedonia|Macedonio]] | Македонски | [[:mk:|mk]] | [[:mk:Special:Statistics|130&nbsp;074]] | [[:mk:Special:Statistics|524&nbsp;572]] | [[:mk:Special:Statistics|4&nbsp;792&nbsp;715]] | [[:mk:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:mk:Special:ListUsers|103&nbsp;469]] | [[:mk:Special:ActiveUsers|217]] | [[:mk:Special:ListFiles|8681]] | 84 |- | <span id="ast">64</span> | [[Lingua asturiana|Asturiano]] | Asturianu | [[:ast:|ast]] | [[:ast:Special:Statistics|129&nbsp;991]] | [[:ast:Special:Statistics|228&nbsp;702]] | [[:ast:Special:Statistics|3&nbsp;707&nbsp;680]] | [[:ast:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:ast:Special:ListUsers|107&nbsp;012]] | [[:ast:Special:ActiveUsers|107]] | [[:ast:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | <span id="bn">65</span> | [[Lingua bengalí|Bengalí]] | বাংলা | [[:bn:|bn]] | [[:bn:Special:Statistics|126&nbsp;693]] | [[:bn:Special:Statistics|990&nbsp;986]] | [[:bn:Special:Statistics|6&nbsp;050&nbsp;537]] | [[:bn:Special:ListUsers/sysop|13]] | [[:bn:Special:ListUsers|385&nbsp;770]] | [[:bn:Special:ActiveUsers|1125]] | [[:bn:Special:ListFiles|15&nbsp;372]] | 284 |- | <span id="zh-yue">66</span> | [[Lingua cantonesa|Cantonés]] | 粵語 | [[:zh-yue:|zh-yue]] | [[:zh-yue:Special:Statistics|126&nbsp;536]] | [[:zh-yue:Special:Statistics|285&nbsp;206]] | [[:zh-yue:Special:Statistics|1&nbsp;865&nbsp;268]] | [[:zh-yue:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:zh-yue:Special:ListUsers|244&nbsp;106]] | [[:zh-yue:Special:ActiveUsers|284]] | [[:zh-yue:Special:ListFiles|2629]] | 10 |- | <span id="lv">67</span> | [[Lingua letoa|Letón]] | Latviešu | [[:lv:|lv]] | [[:lv:Special:Statistics|115&nbsp;302]] | [[:lv:Special:Statistics|468&nbsp;063]] | [[:lv:Special:Statistics|3&nbsp;667&nbsp;559]] | [[:lv:Special:ListUsers/sysop|13]] | [[:lv:Special:ListUsers|108&nbsp;149]] | [[:lv:Special:ActiveUsers|279]] | [[:lv:Special:ListFiles|25&nbsp;562]] | 73 |- | <span id="tg">68</span> | [[Lingua taxica|Taxico]] | Тоҷикӣ | [[:tg:|tg]] | [[:tg:Special:Statistics|107&nbsp;762]] | [[:tg:Special:Statistics|262&nbsp;897]] | [[:tg:Special:Statistics|1&nbsp;309&nbsp;371]] | [[:tg:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:tg:Special:ListUsers|36&nbsp;193]] | [[:tg:Special:ActiveUsers|58]] | [[:tg:Special:ListFiles|485]] | 10 |- | <span id="af">69</span> | [[Lingua afrikaans|Afrikaans]] | Afrikaans | [[:af:|af]] | [[:af:Special:Statistics|104&nbsp;551]] | [[:af:Special:Statistics|373&nbsp;131]] | [[:af:Special:Statistics|2&nbsp;516&nbsp;574]] | [[:af:Special:ListUsers/sysop|16]] | [[:af:Special:ListUsers|152&nbsp;540]] | [[:af:Special:ActiveUsers|194]] | [[:af:Special:ListFiles|9616]] | 44 |- | <span id="my">70</span> | [[Lingua birmana|Birmano]] | မ္ရန္‌မာစာ | [[:my:|my]] | [[:my:Special:Statistics|103&nbsp;678]] | [[:my:Special:Statistics|217&nbsp;208]] | [[:my:Special:Statistics|755&nbsp;688]] | [[:my:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:my:Special:ListUsers|103&nbsp;394]] | [[:my:Special:ActiveUsers|137]] | [[:my:Special:ListFiles|2977]] | 4 |- | <span id="mg">71</span> | [[Lingua malgaxe|Malgaxe]] | Malagasy | [[:mg:|mg]] | [[:mg:Special:Statistics|94&nbsp;877]] | [[:mg:Special:Statistics|245&nbsp;149]] | [[:mg:Special:Statistics|1&nbsp;046&nbsp;168]] | [[:mg:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mg:Special:ListUsers|28&nbsp;883]] | [[:mg:Special:ActiveUsers|47]] | [[:mg:Special:ListFiles|3]] | 10 |- | <span id="bs">72</span> | [[Lingua bosníaca|Bosníaco]] | Bosanski | [[:bs:|bs]] | [[:bs:Special:Statistics|90&nbsp;377]] | [[:bs:Special:Statistics|367&nbsp;809]] | [[:bs:Special:Statistics|3&nbsp;416&nbsp;191]] | [[:bs:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:bs:Special:ListUsers|144&nbsp;756]] | [[:bs:Special:ActiveUsers|182]] | [[:bs:Special:ListFiles|5463]] | 87 |- | <span id="oc">73</span> | [[Lingua occitana|Occitano]] | Occitan | [[:oc:|oc]] | [[:oc:Special:Statistics|89&nbsp;850]] | [[:oc:Special:Statistics|159&nbsp;414]] | [[:oc:Special:Statistics|2&nbsp;321&nbsp;577]] | [[:oc:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:oc:Special:ListUsers|48&nbsp;491]] | [[:oc:Special:ActiveUsers|94]] | [[:oc:Special:ListFiles|925]] | 8 |- | <span id="sq">74</span> | [[Lingua albanesa|Albanés]] | Shqip | [[:sq:|sq]] | [[:sq:Special:Statistics|86&nbsp;127]] | [[:sq:Special:Statistics|263&nbsp;457]] | [[:sq:Special:Statistics|2&nbsp;465&nbsp;584]] | [[:sq:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:sq:Special:ListUsers|144&nbsp;044]] | [[:sq:Special:ActiveUsers|217]] | [[:sq:Special:ListFiles|4732]] | 39 |- | <span id="mr">75</span> | [[Lingua marathi|Marathi]] | मराठी | [[:mr:|mr]] | [[:mr:Special:Statistics|86&nbsp;033]] | [[:mr:Special:Statistics|285&nbsp;723]] | [[:mr:Special:Statistics|2&nbsp;145&nbsp;985]] | [[:mr:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:mr:Special:ListUsers|146&nbsp;019]] | [[:mr:Special:ActiveUsers|151]] | [[:mr:Special:ListFiles|19&nbsp;140]] | 40 |- | <span id="nds">76</span> | [[Lingua baixo saxoa|Baixo saxón]] | Plattdüütsch | [[:nds:|nds]] | [[:nds:Special:Statistics|83&nbsp;917]] | [[:nds:Special:Statistics|162&nbsp;406]] | [[:nds:Special:Statistics|990&nbsp;236]] | [[:nds:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:nds:Special:ListUsers|49&nbsp;061]] | [[:nds:Special:ActiveUsers|40]] | [[:nds:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | <span id="ky">77</span> | [[Lingua kirguiz|Kirguiz]] | Кыргызча (Kyrgyzça) | [[:ky:|ky]] | [[:ky:Special:Statistics|81&nbsp;595]] | [[:ky:Special:Statistics|111&nbsp;399]] | [[:ky:Special:Statistics|425&nbsp;077]] | [[:ky:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ky:Special:ListUsers|33&nbsp;266]] | [[:ky:Special:ActiveUsers|84]] | [[:ky:Special:ListFiles|2688]] | 0 |- | <span id="ml">78</span> | [[Lingua malayalam|Malayalam]] | മലയാളം | [[:ml:|ml]] | [[:ml:Special:Statistics|79&nbsp;103]] | [[:ml:Special:Statistics|488&nbsp;937]] | [[:ml:Special:Statistics|3&nbsp;710&nbsp;690]] | [[:ml:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:ml:Special:ListUsers|163&nbsp;501]] | [[:ml:Special:ActiveUsers|258]] | [[:ml:Special:ListFiles|6967]] | 203 |- | <span id="be-tarask">79</span> | [[Lingua belarusa|Belaruso (Taraškievica)]] | Беларуская (тарашкевіца) | [[:be-tarask:|be-tarask]] | [[:be-tarask:Special:Statistics|78&nbsp;910]] | [[:be-tarask:Special:Statistics|226&nbsp;723]] | [[:be-tarask:Special:Statistics|2&nbsp;327&nbsp;106]] | [[:be-tarask:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:be-tarask:Special:ListUsers|76&nbsp;345]] | [[:be-tarask:Special:ActiveUsers|128]] | [[:be-tarask:Special:ListFiles|1892]] | 36 |- | <span id="te">80</span> | [[Lingua telugu|Telugu]] | తెలుగు | [[:te:|te]] | [[:te:Special:Statistics|78&nbsp;053]] | [[:te:Special:Statistics|306&nbsp;287]] | [[:te:Special:Statistics|3&nbsp;616&nbsp;510]] | [[:te:Special:ListUsers/sysop|13]] | [[:te:Special:ListUsers|114&nbsp;725]] | [[:te:Special:ActiveUsers|184]] | [[:te:Special:ListFiles|12&nbsp;676]] | 100 |- | <span id="sw">81</span> | [[Lingua suahili|Suahili]] | Kiswahili | [[:sw:|sw]] | [[:sw:Special:Statistics|74&nbsp;576]] | [[:sw:Special:Statistics|150&nbsp;836]] | [[:sw:Special:Statistics|1&nbsp;240&nbsp;959]] | [[:sw:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:sw:Special:ListUsers|55&nbsp;270]] | [[:sw:Special:ActiveUsers|198]] | [[:sw:Special:ListFiles|2270]] | 8 |- | <span id="br">82</span> | [[Lingua bretoa|Bretón]] | Brezhoneg | [[:br:|br]] | [[:br:Special:Statistics|72&nbsp;736]] | [[:br:Special:Statistics|142&nbsp;339]] | [[:br:Special:Statistics|2&nbsp;004&nbsp;664]] | [[:br:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:br:Special:ListUsers|70&nbsp;289]] | [[:br:Special:ActiveUsers|92]] | [[:br:Special:ListFiles|5405]] | 12 |- | <span id="new">83</span> | [[Lingua newari|Nepal bhasa]] | नेपाल भाषा | [[:new:|new]] | [[:new:Special:Statistics|72&nbsp;352]] | [[:new:Special:Statistics|196&nbsp;959]] | [[:new:Special:Statistics|848&nbsp;789]] | [[:new:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:new:Special:ListUsers|25&nbsp;090]] | [[:new:Special:ActiveUsers|19]] | [[:new:Special:ListFiles|0]] | 12 |- | <span id="jv">84</span> | [[Lingua xavanesa|Xavanés]] | Basa Jawa | [[:jv:|jv]] | [[:jv:Special:Statistics|70&nbsp;636]] | [[:jv:Special:Statistics|178&nbsp;796]] | [[:jv:Special:Statistics|1&nbsp;594&nbsp;279]] | [[:jv:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:jv:Special:ListUsers|54&nbsp;067]] | [[:jv:Special:ActiveUsers|93]] | [[:jv:Special:ListFiles|5430]] | 20 |- | <span id="vec">85</span> | [[Lingua véneta|Véneto]] | Vèneto | [[:vec:|vec]] | [[:vec:Special:Statistics|68&nbsp;991]] | [[:vec:Special:Statistics|140&nbsp;388]] | [[:vec:Special:Statistics|1&nbsp;100&nbsp;887]] | [[:vec:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:vec:Special:ListUsers|32&nbsp;132]] | [[:vec:Special:ActiveUsers|36]] | [[:vec:Special:ListFiles|724]] | 8 |- | <span id="ht">86</span> | [[Crioulo haitiano|Haitiano]] | Krèyol ayisyen | [[:ht:|ht]] | [[:ht:Special:Statistics|67&nbsp;911]] | [[:ht:Special:Statistics|82&nbsp;084]] | [[:ht:Special:Statistics|803&nbsp;934]] | [[:ht:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ht:Special:ListUsers|28&nbsp;579]] | [[:ht:Special:ActiveUsers|43]] | [[:ht:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="pms">87</span> | [[Lingua piemontesa|Piemontés]] | Piemontèis | [[:pms:|pms]] | [[:pms:Special:Statistics|66&nbsp;375]] | [[:pms:Special:Statistics|101&nbsp;500]] | [[:pms:Special:Statistics|855&nbsp;428]] | [[:pms:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:pms:Special:ListUsers|25&nbsp;347]] | [[:pms:Special:ActiveUsers|40]] | [[:pms:Special:ListFiles|2069]] | 2 |- | <span id="pnb">88</span> | [[Lingua punjabi|Punjabi occidental]] | شاہ مکھی پنجابی | [[:pnb:|pnb]] | [[:pnb:Special:Statistics|65&nbsp;836]] | [[:pnb:Special:Statistics|113&nbsp;862]] | [[:pnb:Special:Statistics|606&nbsp;517]] | [[:pnb:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:pnb:Special:ListUsers|32&nbsp;539]] | [[:pnb:Special:ActiveUsers|53]] | [[:pnb:Special:ListFiles|225]] | 2 |- | <span id="su">89</span> | [[Lingua sundanesa|Sundanés]] | Basa Sunda | [[:su:|su]] | [[:su:Special:Statistics|61&nbsp;282]] | [[:su:Special:Statistics|97&nbsp;413]] | [[:su:Special:Statistics|629&nbsp;405]] | [[:su:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:su:Special:ListUsers|28&nbsp;433]] | [[:su:Special:ActiveUsers|41]] | [[:su:Special:ListFiles|545]] | 2 |- | <span id="lb">90</span> | [[Lingua luxemburguesa|Luxemburgués]] | Lëtzebuergesch | [[:lb:|lb]] | [[:lb:Special:Statistics|61&nbsp;042]] | [[:lb:Special:Statistics|131&nbsp;533]] | [[:lb:Special:Statistics|2&nbsp;392&nbsp;008]] | [[:lb:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:lb:Special:ListUsers|55&nbsp;243]] | [[:lb:Special:ActiveUsers|62]] | [[:lb:Special:ListFiles|2376]] | 24 |- | <span id="ba">91</span> | [[Lingua baskir|Bashkir]] | Башҡорт | [[:ba:|ba]] | [[:ba:Special:Statistics|60&nbsp;424]] | [[:ba:Special:Statistics|170&nbsp;053]] | [[:ba:Special:Statistics|1&nbsp;151&nbsp;089]] | [[:ba:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ba:Special:ListUsers|35&nbsp;515]] | [[:ba:Special:ActiveUsers|71]] | [[:ba:Special:ListFiles|1457]] | 22 |- | <span id="lld">92</span> | [[Lingua ladina|Ladino]] | Ladin | [[:lld:|lld]] | [[:lld:Special:Statistics|59&nbsp;948]] | [[:lld:Special:Statistics|63&nbsp;781]] | [[:lld:Special:Statistics|98&nbsp;690]] | [[:lld:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:lld:Special:ListUsers|2269]] | [[:lld:Special:ActiveUsers|10]] | [[:lld:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="ga">93</span> | [[Lingua irlandesa|Irlándes]] | Gaeilge | [[:ga:|ga]] | [[:ga:Special:Statistics|57&nbsp;428]] | [[:ga:Special:Statistics|96&nbsp;312]] | [[:ga:Special:Statistics|1&nbsp;086&nbsp;235]] | [[:ga:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ga:Special:ListUsers|52&nbsp;659]] | [[:ga:Special:ActiveUsers|93]] | [[:ga:Special:ListFiles|1123]] | 5 |- | <span id="szl">94</span> | [[Lingua silesiana|Silesiano]] | Ślůnski | [[:szl:|szl]] | [[:szl:Special:Statistics|55&nbsp;866]] | [[:szl:Special:Statistics|69&nbsp;163]] | [[:szl:Special:Statistics|347&nbsp;741]] | [[:szl:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:szl:Special:ListUsers|21&nbsp;824]] | [[:szl:Special:ActiveUsers|42]] | [[:szl:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="lmo">95</span> | [[Lingua lombarda|Lombardo]] | Lumbaart | [[:lmo:|lmo]] | [[:lmo:Special:Statistics|54&nbsp;968]] | [[:lmo:Special:Statistics|123&nbsp;945]] | [[:lmo:Special:Statistics|1&nbsp;126&nbsp;946]] | [[:lmo:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:lmo:Special:ListUsers|37&nbsp;820]] | [[:lmo:Special:ActiveUsers|43]] | [[:lmo:Special:ListFiles|4437]] | 14 |- | <span id="is">96</span> | [[Lingua islandesa|Islandés]] | Íslenska | [[:is:|is]] | [[:is:Special:Statistics|54&nbsp;785]] | [[:is:Special:Statistics|141&nbsp;702]] | [[:is:Special:Statistics|1&nbsp;761&nbsp;169]] | [[:is:Special:ListUsers/sysop|19]] | [[:is:Special:ListUsers|86&nbsp;898]] | [[:is:Special:ActiveUsers|124]] | [[:is:Special:ListFiles|3218]] | 31 |- | <span id="ku">97</span> | [[Lingua kurda|Kurdo]] | Kurdî / كوردی | [[:ku:|ku]] | [[:ku:Special:Statistics|53&nbsp;956]] | [[:ku:Special:Statistics|109&nbsp;261]] | [[:ku:Special:Statistics|1&nbsp;094&nbsp;526]] | [[:ku:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ku:Special:ListUsers|51&nbsp;946]] | [[:ku:Special:ActiveUsers|86]] | [[:ku:Special:ListFiles|565]] | 10 |- | <span id="cv">98</span> | [[Lingua chuvaxa|Chuvaxo]] | Чăваш | [[:cv:|cv]] | [[:cv:Special:Statistics|49&nbsp;668]] | [[:cv:Special:Statistics|97&nbsp;887]] | [[:cv:Special:Statistics|750&nbsp;101]] | [[:cv:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cv:Special:ListUsers|31&nbsp;275]] | [[:cv:Special:ActiveUsers|49]] | [[:cv:Special:ListFiles|537]] | 7 |- | <span id="fy">99</span> | [[Lingua frisoa occidental|Frisón occidental]] | Frysk | [[:fy:|fy]] | [[:fy:Special:Statistics|49&nbsp;368]] | [[:fy:Special:Statistics|150&nbsp;579]] | [[:fy:Special:Statistics|1&nbsp;087&nbsp;875]] | [[:fy:Special:ListUsers/sysop|8]] | [[:fy:Special:ListUsers|43&nbsp;557]] | [[:fy:Special:ActiveUsers|65]] | [[:fy:Special:ListFiles|7604]] | 30 |- | <span id="tl">100</span> | [[Lingua tagala|Tagalo]] | Tagalog | [[:tl:|tl]] | [[:tl:Special:Statistics|43&nbsp;160]] | [[:tl:Special:Statistics|234&nbsp;235]] | [[:tl:Special:Statistics|1&nbsp;959&nbsp;508]] | [[:tl:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:tl:Special:ListUsers|123&nbsp;686]] | [[:tl:Special:ActiveUsers|132]] | [[:tl:Special:ListFiles|1897]] | 163 |- | <span id="ckb">101</span> | [[Lingua kurda central|Kurdo central]] | کوردی | [[:ckb:|ckb]] | [[:ckb:Special:Statistics|42&nbsp;652]] | [[:ckb:Special:Statistics|185&nbsp;626]] | [[:ckb:Special:Statistics|973&nbsp;554]] | [[:ckb:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ckb:Special:ListUsers|51&nbsp;544]] | [[:ckb:Special:ActiveUsers|174]] | [[:ckb:Special:ListFiles|1602]] | 58 |- | <span id="wuu">102</span> | [[Lingua wu|Wu]] | 吴语 | [[:wuu:|wuu]] | [[:wuu:Special:Statistics|42&nbsp;556]] | [[:wuu:Special:Statistics|55&nbsp;383]] | [[:wuu:Special:Statistics|294&nbsp;474]] | [[:wuu:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:wuu:Special:ListUsers|78&nbsp;874]] | [[:wuu:Special:ActiveUsers|40]] | [[:wuu:Special:ListFiles|135]] | 0 |- | <span id="an">103</span> | [[Lingua aragonesa|Aragonés]] | Aragonés | [[:an:|an]] | [[:an:Special:Statistics|42&nbsp;209]] | [[:an:Special:Statistics|128&nbsp;506]] | [[:an:Special:Statistics|1&nbsp;838&nbsp;434]] | [[:an:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:an:Special:ListUsers|68&nbsp;522]] | [[:an:Special:ActiveUsers|73]] | [[:an:Special:ListFiles|1499]] | 59 |- | <span id="vo">104</span> | [[Volapük]] | Volapük | [[:vo:|vo]] | [[:vo:Special:Statistics|40&nbsp;795]] | [[:vo:Special:Statistics|171&nbsp;382]] | [[:vo:Special:Statistics|3&nbsp;270&nbsp;847]] | [[:vo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:vo:Special:ListUsers|32&nbsp;415]] | [[:vo:Special:ActiveUsers|29]] | [[:vo:Special:ListFiles|0]] | 195 |- | <span id="sco">105</span> | [[Lingua scots|Scots]] | Scots | [[:sco:|sco]] | [[:sco:Special:Statistics|40&nbsp;558]] | [[:sco:Special:Statistics|146&nbsp;770]] | [[:sco:Special:Statistics|862&nbsp;492]] | [[:sco:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sco:Special:ListUsers|95&nbsp;718]] | [[:sco:Special:ActiveUsers|90]] | [[:sco:Special:ListFiles|690]] | 40 |- | <span id="diq">106</span> | [[Lingua zazaki|Zazaki]] | Zazaki | [[:diq:|diq]] | [[:diq:Special:Statistics|40&nbsp;163]] | [[:diq:Special:Statistics|60&nbsp;561]] | [[:diq:Special:Statistics|487&nbsp;379]] | [[:diq:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:diq:Special:ListUsers|25&nbsp;020]] | [[:diq:Special:ActiveUsers|34]] | [[:diq:Special:ListFiles|209]] | 2 |- | <span id="pa">107</span> | [[Lingua punjabi|Punjabí]] | ਪੰਜਾਬੀ | [[:pa:|pa]] | [[:pa:Special:Statistics|38&nbsp;508]] | [[:pa:Special:Statistics|134&nbsp;559]] | [[:pa:Special:Statistics|610&nbsp;003]] | [[:pa:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:pa:Special:ListUsers|42&nbsp;438]] | [[:pa:Special:ActiveUsers|105]] | [[:pa:Special:ListFiles|1581]] | 28 |- | <span id="io">108</span> | [[Ido]] | Ido | [[:io:|io]] | [[:io:Special:Statistics|33&nbsp;512]] | [[:io:Special:Statistics|49&nbsp;369]] | [[:io:Special:Statistics|993&nbsp;720]] | [[:io:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:io:Special:ListUsers|33&nbsp;714]] | [[:io:Special:ActiveUsers|42]] | [[:io:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | <span id="ne">109</span> | [[Lingua nepalesa|Nepalés]] | नेपाली | [[:ne:|ne]] | [[:ne:Special:Statistics|32&nbsp;326]] | [[:ne:Special:Statistics|103&nbsp;717]] | [[:ne:Special:Statistics|1&nbsp;069&nbsp;552]] | [[:ne:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:ne:Special:ListUsers|58&nbsp;818]] | [[:ne:Special:ActiveUsers|102]] | [[:ne:Special:ListFiles|1258]] | 50 |- | <span id="yo">110</span> | [[Lingua yoruba|Yoruba]] | Yorùbá | [[:yo:|yo]] | [[:yo:Special:Statistics|31&nbsp;634]] | [[:yo:Special:Statistics|56&nbsp;064]] | [[:yo:Special:Statistics|553&nbsp;597]] | [[:yo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:yo:Special:ListUsers|24&nbsp;992]] | [[:yo:Special:ActiveUsers|68]] | [[:yo:Special:ListFiles|168]] | 5 |- | <span id="gu">111</span> | [[Lingua gujarati|Gujaratí]] | ગુજરાતી | [[:gu:|gu]] | [[:gu:Special:Statistics|29&nbsp;976]] | [[:gu:Special:Statistics|117&nbsp;919]] | [[:gu:Special:Statistics|826&nbsp;122]] | [[:gu:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gu:Special:ListUsers|69&nbsp;302]] | [[:gu:Special:ActiveUsers|86]] | [[:gu:Special:ListFiles|0]] | 60 |- | <span id="als">112</span> | [[Alemánico]] | Alemannisch | [[:als:|als]] | [[:als:Special:Statistics|29&nbsp;037]] | [[:als:Special:Statistics|69&nbsp;754]] | [[:als:Special:Statistics|1&nbsp;014&nbsp;874]] | [[:als:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:als:Special:ListUsers|92&nbsp;712]] | [[:als:Special:ActiveUsers|69]] | [[:als:Special:ListFiles|571]] | 28 |- | <span id="kn">113</span> | [[Lingua kanaresa|Kanarés]] | ಕನ್ನಡ | [[:kn:|kn]] | [[:kn:Special:Statistics|28&nbsp;537]] | [[:kn:Special:Statistics|130&nbsp;601]] | [[:kn:Special:Statistics|1&nbsp;111&nbsp;574]] | [[:kn:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:kn:Special:ListUsers|76&nbsp;361]] | [[:kn:Special:ActiveUsers|162]] | [[:kn:Special:ListFiles|2600]] | 108 |- | <span id="bar">114</span> | [[Lingua bávara|Bávaro]] | Boarisch | [[:bar:|bar]] | [[:bar:Special:Statistics|27&nbsp;040]] | [[:bar:Special:Statistics|109&nbsp;266]] | [[:bar:Special:Statistics|831&nbsp;010]] | [[:bar:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:bar:Special:ListUsers|63&nbsp;605]] | [[:bar:Special:ActiveUsers|51]] | [[:bar:Special:ListFiles|1320]] | 70 |- | <span id="scn">115</span> | [[Lingua siciliana|Siciliano]] | Sicilianu | [[:scn:|scn]] | [[:scn:Special:Statistics|26&nbsp;214]] | [[:scn:Special:Statistics|55&nbsp;699]] | [[:scn:Special:Statistics|732&nbsp;879]] | [[:scn:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:scn:Special:ListUsers|41&nbsp;415]] | [[:scn:Special:ActiveUsers|37]] | [[:scn:Special:ListFiles|1407]] | 16 |- | <span id="bpy">116</span> | [[Lingua bishnupriya manipuri|Bishnupriya Manipuri]] | ইমার ঠার/বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী | [[:bpy:|bpy]] | [[:bpy:Special:Statistics|25&nbsp;086]] | [[:bpy:Special:Statistics|62&nbsp;807]] | [[:bpy:Special:Statistics|886&nbsp;484]] | [[:bpy:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:bpy:Special:ListUsers|23&nbsp;545]] | [[:bpy:Special:ActiveUsers|19]] | [[:bpy:Special:ListFiles|45]] | 31 |- | <span id="avk">117</span> | [[Kotava]] | Kotava | [[:avk:|avk]] | [[:avk:Special:Statistics|24&nbsp;137]] | [[:avk:Special:Statistics|29&nbsp;324]] | [[:avk:Special:Statistics|114&nbsp;755]] | [[:avk:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:avk:Special:ListUsers|3127]] | [[:avk:Special:ActiveUsers|28]] | [[:avk:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="ia">118</span> | [[Interlingua (lingua artificial)|Interlingua]] | Interlingua | [[:ia:|ia]] | [[:ia:Special:Statistics|23&nbsp;821]] | [[:ia:Special:Statistics|37&nbsp;787]] | [[:ia:Special:Statistics|642&nbsp;162]] | [[:ia:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:ia:Special:ListUsers|44&nbsp;840]] | [[:ia:Special:ActiveUsers|37]] | [[:ia:Special:ListFiles|4]] | 5 |- | <span id="qu">119</span> | [[Linguas quechuas|Quechua]] | Runa Simi | [[:qu:|qu]] | [[:qu:Special:Statistics|23&nbsp;067]] | [[:qu:Special:Statistics|55&nbsp;979]] | [[:qu:Special:Statistics|650&nbsp;106]] | [[:qu:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:qu:Special:ListUsers|27&nbsp;271]] | [[:qu:Special:ActiveUsers|37]] | [[:qu:Special:ListFiles|0]] | 23 |- | <span id="mn">120</span> | [[Lingua mongol|Mongol]] | Монгол | [[:mn:|mn]] | [[:mn:Special:Statistics|21&nbsp;403]] | [[:mn:Special:Statistics|98&nbsp;093]] | [[:mn:Special:Statistics|707&nbsp;992]] | [[:mn:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mn:Special:ListUsers|78&nbsp;164]] | [[:mn:Special:ActiveUsers|97]] | [[:mn:Special:ListFiles|1475]] | 92 |- | <span id="nv">121</span> | [[Lingua navajo|Navajo]] | Diné bizaad | [[:nv:|nv]] | [[:nv:Special:Statistics|20&nbsp;506]] | [[:nv:Special:Statistics|34&nbsp;667]] | [[:nv:Special:Statistics|296&nbsp;014]] | [[:nv:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:nv:Special:ListUsers|15&nbsp;187]] | [[:nv:Special:ActiveUsers|16]] | [[:nv:Special:ListFiles|709]] | 4 |- | <span id="crh">122</span> | [[Lingua tártara de Crimea|Tártaro de Crimea]] | Qırımtatarca | [[:crh:|crh]] | [[:crh:Special:Statistics|19&nbsp;908]] | [[:crh:Special:Statistics|39&nbsp;882]] | [[:crh:Special:Statistics|177&nbsp;814]] | [[:crh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:crh:Special:ListUsers|17&nbsp;914]] | [[:crh:Special:ActiveUsers|37]] | [[:crh:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | <span id="xmf">123</span> | [[Lingua mingreliana|Mingreliano]] | მარგალურ ნინა (Margalur nina) | [[:xmf:|xmf]] | [[:xmf:Special:Statistics|19&nbsp;646]] | [[:xmf:Special:Statistics|36&nbsp;539]] | [[:xmf:Special:Statistics|186&nbsp;628]] | [[:xmf:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:xmf:Special:ListUsers|17&nbsp;134]] | [[:xmf:Special:ActiveUsers|22]] | [[:xmf:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | <span id="si">124</span> | [[Lingua cingalesa|Cingalés]] | සිංහල | [[:si:|si]] | [[:si:Special:Statistics|18&nbsp;047]] | [[:si:Special:Statistics|80&nbsp;257]] | [[:si:Special:Statistics|511&nbsp;578]] | [[:si:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:si:Special:ListUsers|58&nbsp;516]] | [[:si:Special:ActiveUsers|85]] | [[:si:Special:ListFiles|3115]] | 75 |- | <span id="ha">125</span> | [[Lingua hausa|Hausa]] | هَوُسَ | [[:ha:|ha]] | [[:ha:Special:Statistics|17&nbsp;982]] | [[:ha:Special:Statistics|31&nbsp;677]] | [[:ha:Special:Statistics|168&nbsp;085]] | [[:ha:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ha:Special:ListUsers|18&nbsp;571]] | [[:ha:Special:ActiveUsers|121]] | [[:ha:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | <span id="bat-smg">126</span> | [[Samoxiciano]] | Žemaitėška | [[:bat-smg:|bat-smg]] | [[:bat-smg:Special:Statistics|17&nbsp;085]] | [[:bat-smg:Special:Statistics|29&nbsp;094]] | [[:bat-smg:Special:Statistics|355&nbsp;517]] | [[:bat-smg:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:bat-smg:Special:ListUsers|24&nbsp;204]] | [[:bat-smg:Special:ActiveUsers|26]] | [[:bat-smg:Special:ListFiles|109]] | 6 |- | <span id="os">127</span> | [[Lingua oseta|Oseto]] | Иронау | [[:os:|os]] | [[:os:Special:Statistics|16&nbsp;238]] | [[:os:Special:Statistics|59&nbsp;907]] | [[:os:Special:Statistics|524&nbsp;786]] | [[:os:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:os:Special:ListUsers|22&nbsp;647]] | [[:os:Special:ActiveUsers|35]] | [[:os:Special:ListFiles|164]] | 63 |- | <span id="frr">128</span> | [[Lingua frisoa setentrional|Frisón setentrional]] | Frasch | [[:frr:|frr]] | [[:frr:Special:Statistics|16&nbsp;139]] | [[:frr:Special:Statistics|41&nbsp;334]] | [[:frr:Special:Statistics|231&nbsp;691]] | [[:frr:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:frr:Special:ListUsers|18&nbsp;049]] | [[:frr:Special:ActiveUsers|24]] | [[:frr:Special:ListFiles|1323]] | 13 |- | <span id="or">129</span> | [[Lingua oriya|Oriya]] | ଓଡ଼ିଆ | [[:or:|or]] | [[:or:Special:Statistics|15&nbsp;919]] | [[:or:Special:Statistics|71&nbsp;841]] | [[:or:Special:Statistics|462&nbsp;094]] | [[:or:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:or:Special:ListUsers|31&nbsp;164]] | [[:or:Special:ActiveUsers|57]] | [[:or:Special:ListFiles|125]] | 79 |- | <span id="gd">130</span> | [[Lingua escocesa|Escocés]] | Gàidhlig | [[:gd:|gd]] | [[:gd:Special:Statistics|15&nbsp;909]] | [[:gd:Special:Statistics|32&nbsp;211]] | [[:gd:Special:Statistics|566&nbsp;985]] | [[:gd:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:gd:Special:ListUsers|25&nbsp;661]] | [[:gd:Special:ActiveUsers|36]] | [[:gd:Special:ListFiles|347]] | 18 |- | <span id="ps">131</span> | [[Lingua paxta|Paxto]] | پښتو | [[:ps:|ps]] | [[:ps:Special:Statistics|15&nbsp;621]] | [[:ps:Special:Statistics|54&nbsp;687]] | [[:ps:Special:Statistics|284&nbsp;310]] | [[:ps:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ps:Special:ListUsers|27&nbsp;909]] | [[:ps:Special:ActiveUsers|48]] | [[:ps:Special:ListFiles|1733]] | 32 |- | <span id="cdo">132</span> | [[Lingua min dong|Min oriental]] | Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ | [[:cdo:|cdo]] | [[:cdo:Special:Statistics|15&nbsp;555]] | [[:cdo:Special:Statistics|31&nbsp;368]] | [[:cdo:Special:Statistics|89&nbsp;813]] | [[:cdo:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:cdo:Special:ListUsers|19&nbsp;015]] | [[:cdo:Special:ActiveUsers|19]] | [[:cdo:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | <span id="bug">133</span> | [[Lingua bugi|Bugi]] | Basa Ugi | [[:bug:|bug]] | [[:bug:Special:Statistics|15&nbsp;411]] | [[:bug:Special:Statistics|19&nbsp;629]] | [[:bug:Special:Statistics|200&nbsp;769]] | [[:bug:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bug:Special:ListUsers|12&nbsp;294]] | [[:bug:Special:ActiveUsers|15]] | [[:bug:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="yi">134</span> | [[Lingua yiddish|Yiddish]] | ייִדיש | [[:yi:|yi]] | [[:yi:Special:Statistics|15&nbsp;393]] | [[:yi:Special:Statistics|44&nbsp;225]] | [[:yi:Special:Statistics|579&nbsp;345]] | [[:yi:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:yi:Special:ListUsers|45&nbsp;554]] | [[:yi:Special:ActiveUsers|46]] | [[:yi:Special:ListFiles|1062]] | 45 |- | <span id="ban">135</span> | [[Lingua balinesa|Balinés]] | Bhāṣa Bali | [[:ban:|ban]] | [[:ban:Special:Statistics|15&nbsp;373]] | [[:ban:Special:Statistics|30&nbsp;906]] | [[:ban:Special:Statistics|122&nbsp;922]] | [[:ban:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ban:Special:ListUsers|5430]] | [[:ban:Special:ActiveUsers|35]] | [[:ban:Special:ListFiles|113]] | 4 |- | <span id="ilo">136</span> | [[Lingua ilocana|Ilocano]] | Ilokano | [[:ilo:|ilo]] | [[:ilo:Special:Statistics|15&nbsp;362]] | [[:ilo:Special:Statistics|70&nbsp;157]] | [[:ilo:Special:Statistics|391&nbsp;878]] | [[:ilo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ilo:Special:ListUsers|16&nbsp;219]] | [[:ilo:Special:ActiveUsers|21]] | [[:ilo:Special:ListFiles|0]] | 71 |- | <span id="sd">137</span> | [[Lingua sindhi|Sindhi]] | سنڌي، سندھی ، सिन्ध | [[:sd:|sd]] | [[:sd:Special:Statistics|15&nbsp;251]] | [[:sd:Special:Statistics|56&nbsp;248]] | [[:sd:Special:Statistics|240&nbsp;282]] | [[:sd:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sd:Special:ListUsers|15&nbsp;815]] | [[:sd:Special:ActiveUsers|30]] | [[:sd:Special:ListFiles|145]] | 30 |- | <span id="am">138</span> | [[Lingua amhárica|Amhárico]] | አማርኛ | [[:am:|am]] | [[:am:Special:Statistics|15&nbsp;050]] | [[:am:Special:Statistics|45&nbsp;958]] | [[:am:Special:Statistics|371&nbsp;743]] | [[:am:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:am:Special:ListUsers|39&nbsp;361]] | [[:am:Special:ActiveUsers|53]] | [[:am:Special:ListFiles|1766]] | 34 |- | <span id="nap">139</span> | [[Lingua napolitana|Napolitano]] | Nnapulitano | [[:nap:|nap]] | [[:nap:Special:Statistics|14&nbsp;731]] | [[:nap:Special:Statistics|23&nbsp;715]] | [[:nap:Special:Statistics|664&nbsp;702]] | [[:nap:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nap:Special:ListUsers|27&nbsp;780]] | [[:nap:Special:ActiveUsers|24]] | [[:nap:Special:ListFiles|281]] | 10 |- | <span id="sah">140</span> | [[Lingua iacut|Iacut]] | Саха тыла | [[:sah:|sah]] | [[:sah:Special:Statistics|14&nbsp;322]] | [[:sah:Special:Statistics|47&nbsp;764]] | [[:sah:Special:Statistics|382&nbsp;039]] | [[:sah:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:sah:Special:ListUsers|22&nbsp;256]] | [[:sah:Special:ActiveUsers|33]] | [[:sah:Special:ListFiles|1765]] | 43 |- | <span id="hsb">141</span> | [[Alto sorabo]] | Hornjoserbsce | [[:hsb:|hsb]] | [[:hsb:Special:Statistics|13&nbsp;831]] | [[:hsb:Special:Statistics|35&nbsp;390]] | [[:hsb:Special:Statistics|377&nbsp;440]] | [[:hsb:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:hsb:Special:ListUsers|23&nbsp;107]] | [[:hsb:Special:ActiveUsers|33]] | [[:hsb:Special:ListFiles|133]] | 25 |- | <span id="fo">142</span> | [[Lingua feroesa|Feroés]] | Føroyskt | [[:fo:|fo]] | [[:fo:Special:Statistics|13&nbsp;782]] | [[:fo:Special:Statistics|40&nbsp;267]] | [[:fo:Special:Statistics|368&nbsp;825]] | [[:fo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:fo:Special:ListUsers|26&nbsp;981]] | [[:fo:Special:ActiveUsers|33]] | [[:fo:Special:ListFiles|0]] | 33 |- | <span id="map-bms">143</span> | [[Banyumasan]] | Basa Banyumasan | [[:map-bms:|map-bms]] | [[:map-bms:Special:Statistics|13&nbsp;752]] | [[:map-bms:Special:Statistics|30&nbsp;207]] | [[:map-bms:Special:Statistics|213&nbsp;243]] | [[:map-bms:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:map-bms:Special:ListUsers|14&nbsp;961]] | [[:map-bms:Special:ActiveUsers|19]] | [[:map-bms:Special:ListFiles|462]] | 10 |- | <span id="li">144</span> | [[Lingua limburguesa|Limburgués]] | Limburgs | [[:li:|li]] | [[:li:Special:Statistics|13&nbsp;730]] | [[:li:Special:Statistics|65&nbsp;596]] | [[:li:Special:Statistics|454&nbsp;429]] | [[:li:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:li:Special:ListUsers|26&nbsp;581]] | [[:li:Special:ActiveUsers|28]] | [[:li:Special:ListFiles|623]] | 98 |- | <span id="mai">145</span> | [[Lingua maithili|Maithili]] | मैथिली | [[:mai:|mai]] | [[:mai:Special:Statistics|13&nbsp;724]] | [[:mai:Special:Statistics|39&nbsp;333]] | [[:mai:Special:Statistics|229&nbsp;620]] | [[:mai:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:mai:Special:ListUsers|11&nbsp;812]] | [[:mai:Special:ActiveUsers|23]] | [[:mai:Special:ListFiles|115]] | 20 |- | <span id="mzn">146</span> | [[Lingua mazanderani|Mazanderani]] | مَزِروني | [[:mzn:|mzn]] | [[:mzn:Special:Statistics|13&nbsp;445]] | [[:mzn:Special:Statistics|30&nbsp;429]] | [[:mzn:Special:Statistics|165&nbsp;831]] | [[:mzn:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mzn:Special:ListUsers|30&nbsp;319]] | [[:mzn:Special:ActiveUsers|28]] | [[:mzn:Special:ListFiles|263]] | 8 |- | <span id="gor">147</span> | [[Lingua gorontalo|Gorontalo]] | Bahasa Hulontalo | [[:gor:|gor]] | [[:gor:Special:Statistics|13&nbsp;305]] | [[:gor:Special:Statistics|20&nbsp;830]] | [[:gor:Special:Statistics|50&nbsp;783]] | [[:gor:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:gor:Special:ListUsers|4067]] | [[:gor:Special:ActiveUsers|18]] | [[:gor:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="eml">148</span> | [[Lingua emiliano-romañola|Emiliano-romañolo]] | Emiliàn e rumagnòl | [[:eml:|eml]] | [[:eml:Special:Statistics|13&nbsp;011]] | [[:eml:Special:Statistics|35&nbsp;067]] | [[:eml:Special:Statistics|152&nbsp;425]] | [[:eml:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:eml:Special:ListUsers|23&nbsp;419]] | [[:eml:Special:ActiveUsers|24]] | [[:eml:Special:ListFiles|2742]] | 12 |- | <span id="ace">149</span> | [[Lingua achinesa|Aceh]] | Bahsa Acèh | [[:ace:|ace]] | [[:ace:Special:Statistics|12&nbsp;548]] | [[:ace:Special:Statistics|26&nbsp;483]] | [[:ace:Special:Statistics|137&nbsp;367]] | [[:ace:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ace:Special:ListUsers|24&nbsp;211]] | [[:ace:Special:ActiveUsers|28]] | [[:ace:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | <span id="bcl">150</span> | [[Lingua bikol central|Bikol central]] | Bikol | [[:bcl:|bcl]] | [[:bcl:Special:Statistics|12&nbsp;280]] | [[:bcl:Special:Statistics|33&nbsp;003]] | [[:bcl:Special:Statistics|233&nbsp;623]] | [[:bcl:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:bcl:Special:ListUsers|19&nbsp;774]] | [[:bcl:Special:ActiveUsers|33]] | [[:bcl:Special:ListFiles|865]] | 20 |- | <span id="sa">151</span> | [[Lingua sánscrita|Sánscrito]] | संस्कृतम् | [[:sa:|sa]] | [[:sa:Special:Statistics|11&nbsp;777]] | [[:sa:Special:Statistics|70&nbsp;274]] | [[:sa:Special:Statistics|469&nbsp;685]] | [[:sa:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sa:Special:ListUsers|35&nbsp;488]] | [[:sa:Special:ActiveUsers|77]] | [[:sa:Special:ListFiles|445]] | 164 |- | <span id="shn">152</span> | [[Lingua shan|Shan]] | လိၵ်ႈတႆး | [[:shn:|shn]] | [[:shn:Special:Statistics|11&nbsp;647]] | [[:shn:Special:Statistics|27&nbsp;160]] | [[:shn:Special:Statistics|55&nbsp;145]] | [[:shn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:shn:Special:ListUsers|3303]] | [[:shn:Special:ActiveUsers|10]] | [[:shn:Special:ListFiles|60]] | 3 |- | <span id="wa">153</span> | [[Lingua valoa|Valón]] | Walon | [[:wa:|wa]] | [[:wa:Special:Statistics|11&nbsp;574]] | [[:wa:Special:Statistics|27&nbsp;284]] | [[:wa:Special:Statistics|388&nbsp;916]] | [[:wa:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:wa:Special:ListUsers|22&nbsp;314]] | [[:wa:Special:ActiveUsers|26]] | [[:wa:Special:ListFiles|615]] | 26 |- | <span id="zh-classical">154</span> | [[Chinés clásico]] | 古文 / 文言文 | [[:zh-classical:|zh-classical]] | [[:zh-classical:Special:Statistics|11&nbsp;465]] | [[:zh-classical:Special:Statistics|97&nbsp;104]] | [[:zh-classical:Special:Statistics|380&nbsp;338]] | [[:zh-classical:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:zh-classical:Special:ListUsers|94&nbsp;709]] | [[:zh-classical:Special:ActiveUsers|47]] | [[:zh-classical:Special:ListFiles|0]] | 218 |- | <span id="ie">155</span> | [[Lingua occidental|Occidental]] | Interlingue | [[:ie:|ie]] | [[:ie:Special:Statistics|11&nbsp;370]] | [[:ie:Special:Statistics|15&nbsp;176]] | [[:ie:Special:Statistics|151&nbsp;385]] | [[:ie:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ie:Special:ListUsers|16&nbsp;960]] | [[:ie:Special:ActiveUsers|33]] | [[:ie:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | <span id="lij">156</span> | [[Lingua lígur (románica)|Lígur]] | Lìgure | [[:lij:|lij]] | [[:lij:Special:Statistics|11&nbsp;022]] | [[:lij:Special:Statistics|26&nbsp;605]] | [[:lij:Special:Statistics|231&nbsp;875]] | [[:lij:Special:ListUsers/sysop|8]] | [[:lij:Special:ListUsers|14&nbsp;533]] | [[:lij:Special:ActiveUsers|27]] | [[:lij:Special:ListFiles|7]] | 17 |- | <span id="as">157</span> | [[Lingua assamesa|Assamés]] | অসমীয়া | [[:as:|as]] | [[:as:Special:Statistics|10&nbsp;659]] | [[:as:Special:Statistics|73&nbsp;344]] | [[:as:Special:Statistics|331&nbsp;172]] | [[:as:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:as:Special:ListUsers|34&nbsp;725]] | [[:as:Special:ActiveUsers|91]] | [[:as:Special:ListFiles|1705]] | 156 |- | <span id="zu">158</span> | [[Lingua zulú|Zulú]] | isiZulu | [[:zu:|zu]] | [[:zu:Special:Statistics|10&nbsp;581]] | [[:zu:Special:Statistics|23&nbsp;982]] | [[:zu:Special:Statistics|96&nbsp;748]] | [[:zu:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:zu:Special:ListUsers|17&nbsp;646]] | [[:zu:Special:ActiveUsers|46]] | [[:zu:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | <span id="mhr">159</span> | [[Lingua mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] | Олык Марий (Olyk Marij) | [[:mhr:|mhr]] | [[:mhr:Special:Statistics|10&nbsp;440]] | [[:mhr:Special:Statistics|27&nbsp;290]] | [[:mhr:Special:Statistics|185&nbsp;005]] | [[:mhr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mhr:Special:ListUsers|13&nbsp;139]] | [[:mhr:Special:ActiveUsers|24]] | [[:mhr:Special:ListFiles|0]] | 17 |- | <span id="mrj">160</span> | [[Lingua mari das montañas|Mari das montañas]] | Кырык Мары (Kyryk Mary) | [[:mrj:|mrj]] | [[:mrj:Special:Statistics|10&nbsp;426]] | [[:mrj:Special:Statistics|18&nbsp;676]] | [[:mrj:Special:Statistics|100&nbsp;533]] | [[:mrj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mrj:Special:ListUsers|9976]] | [[:mrj:Special:ActiveUsers|13]] | [[:mrj:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | <span id="hif">161</span> | [[Hindi de Fidxi]] | Fiji Hindi | [[:hif:|hif]] | [[:hif:Special:Statistics|10&nbsp;270]] | [[:hif:Special:Statistics|42&nbsp;268]] | [[:hif:Special:Statistics|272&nbsp;312]] | [[:hif:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:hif:Special:ListUsers|29&nbsp;653]] | [[:hif:Special:ActiveUsers|29]] | [[:hif:Special:ListFiles|192]] | 62 |- | <span id="hyw">162</span> | [[Armenio occidental]] | արեւմտահայերէն | [[:hyw:|hyw]] | [[:hyw:Special:Statistics|10&nbsp;256]] | [[:hyw:Special:Statistics|21&nbsp;585]] | [[:hyw:Special:Statistics|195&nbsp;253]] | [[:hyw:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:hyw:Special:ListUsers|7382]] | [[:hyw:Special:ActiveUsers|36]] | [[:hyw:Special:ListFiles|0]] | 11 |- | <span id="mni">163</span> | [[Lingua meithei|Meithei]] | ꯃꯤꯇꯩꯂꯣꯟ | [[:mni:|mni]] | [[:mni:Special:Statistics|10&nbsp;103]] | [[:mni:Special:Statistics|16&nbsp;223]] | [[:mni:Special:Statistics|48&nbsp;842]] | [[:mni:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mni:Special:ListUsers|2238]] | [[:mni:Special:ActiveUsers|18]] | [[:mni:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | <span id="ig">164</span> | [[Lingua ibo|Ibo]] | Igbo | [[:ig:|ig]] | [[:ig:Special:Statistics|9726]] | [[:ig:Special:Statistics|15&nbsp;361]] | [[:ig:Special:Statistics|94&nbsp;727]] | [[:ig:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:ig:Special:ListUsers|13&nbsp;910]] | [[:ig:Special:ActiveUsers|100]] | [[:ig:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | <span id="km">165</span> | [[Lingua khmer|Khmer]] | ភាសាខ្មែរ | [[:km:|km]] | [[:km:Special:Statistics|9538]] | [[:km:Special:Statistics|33&nbsp;450]] | [[:km:Special:Statistics|282&nbsp;403]] | [[:km:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:km:Special:ListUsers|36&nbsp;407]] | [[:km:Special:ActiveUsers|56]] | [[:km:Special:ListFiles|1101]] | 53 |- | <span id="hak">166</span> | [[Lingua hakka|Hakka]] | Hak-kâ-fa / 客家話 | [[:hak:|hak]] | [[:hak:Special:Statistics|9445]] | [[:hak:Special:Statistics|18&nbsp;266]] | [[:hak:Special:Statistics|122&nbsp;395]] | [[:hak:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:hak:Special:ListUsers|30&nbsp;447]] | [[:hak:Special:ActiveUsers|22]] | [[:hak:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | <span id="roa-tara">167</span> | [[Tarentino]] | Tarandíne | [[:roa-tara:|roa-tara]] | [[:roa-tara:Special:Statistics|9306]] | [[:roa-tara:Special:Statistics|17&nbsp;647]] | [[:roa-tara:Special:Statistics|140&nbsp;179]] | [[:roa-tara:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:roa-tara:Special:ListUsers|10&nbsp;838]] | [[:roa-tara:Special:ActiveUsers|10]] | [[:roa-tara:Special:ListFiles|288]] | 6 |- | <span id="pam">168</span> | [[Lingua kapampangan|Kapampangan]] | Kapampangan | [[:pam:|pam]] | [[:pam:Special:Statistics|8835]] | [[:pam:Special:Statistics|21&nbsp;410]] | [[:pam:Special:Statistics|295&nbsp;778]] | [[:pam:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:pam:Special:ListUsers|19&nbsp;435]] | [[:pam:Special:ActiveUsers|25]] | [[:pam:Special:ListFiles|403]] | 27 |- | <span id="sn">169</span> | [[Lingua shona|Shona]] | chiShona | [[:sn:|sn]] | [[:sn:Special:Statistics|8538]] | [[:sn:Special:Statistics|16&nbsp;852]] | [[:sn:Special:Statistics|97&nbsp;725]] | [[:sn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:sn:Special:ListUsers|15&nbsp;525]] | [[:sn:Special:ActiveUsers|22]] | [[:sn:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | <span id="nso">170</span> | [[Lingua sotho do norte|Sotho do norte]] | Sesotho sa leboa | [[:nso:|nso]] | [[:nso:Special:Statistics|8524]] | [[:nso:Special:Statistics|10&nbsp;767]] | [[:nso:Special:Statistics|49&nbsp;810]] | [[:nso:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nso:Special:ListUsers|5869]] | [[:nso:Special:ActiveUsers|14]] | [[:nso:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="so">171</span> | [[Lingua somalí|Somalí]] | Soomaali | [[:so:|so]] | [[:so:Special:Statistics|8460]] | [[:so:Special:Statistics|25&nbsp;780]] | [[:so:Special:Statistics|239&nbsp;917]] | [[:so:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:so:Special:ListUsers|32&nbsp;311]] | [[:so:Special:ActiveUsers|58]] | [[:so:Special:ListFiles|0]] | 39 |- | <span id="rue">172</span> | [[Lingua rutena|Ruteno]] | Русинська (Rusins'ka) | [[:rue:|rue]] | [[:rue:Special:Statistics|8389]] | [[:rue:Special:Statistics|17&nbsp;655]] | [[:rue:Special:Statistics|131&nbsp;288]] | [[:rue:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rue:Special:ListUsers|25&nbsp;453]] | [[:rue:Special:ActiveUsers|32]] | [[:rue:Special:ListFiles|87]] | 9 |- | <span id="bh">173</span> | [[Linguas bihari|Bihari]] | भोजपुरी | [[:bh:|bh]] | [[:bh:Special:Statistics|8011]] | [[:bh:Special:Statistics|69&nbsp;146]] | [[:bh:Special:Statistics|723&nbsp;487]] | [[:bh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bh:Special:ListUsers|29&nbsp;770]] | [[:bh:Special:ActiveUsers|36]] | [[:bh:Special:ListFiles|53]] | 609 |- | <span id="se">174</span> | [[Lingua saami setentrional|Saami setentrional]] | Sámegiella | [[:se:|se]] | [[:se:Special:Statistics|7803]] | [[:se:Special:Statistics|20&nbsp;856]] | [[:se:Special:Statistics|300&nbsp;697]] | [[:se:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:se:Special:ListUsers|26&nbsp;346]] | [[:se:Special:ActiveUsers|26]] | [[:se:Special:ListFiles|0]] | 40 |- | <span id="myv">175</span> | [[Lingua erzya|Erzya]] | Эрзянь (Erzjanj Kelj) | [[:myv:|myv]] | [[:myv:Special:Statistics|7710]] | [[:myv:Special:Statistics|26&nbsp;209]] | [[:myv:Special:Statistics|139&nbsp;744]] | [[:myv:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:myv:Special:ListUsers|11&nbsp;823]] | [[:myv:Special:ActiveUsers|30]] | [[:myv:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | <span id="vls">176</span> | [[Flamengo occidental]] | West-Vlams | [[:vls:|vls]] | [[:vls:Special:Statistics|7640]] | [[:vls:Special:Statistics|21&nbsp;225]] | [[:vls:Special:Statistics|308&nbsp;862]] | [[:vls:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:vls:Special:ListUsers|24&nbsp;682]] | [[:vls:Special:ActiveUsers|22]] | [[:vls:Special:ListFiles|480]] | 46 |- | <span id="nds-nl">177</span> | [[Baixo saxón neerlandés]] | Nedersaksisch | [[:nds-nl:|nds-nl]] | [[:nds-nl:Special:Statistics|7596]] | [[:nds-nl:Special:Statistics|20&nbsp;404]] | [[:nds-nl:Special:Statistics|320&nbsp;837]] | [[:nds-nl:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:nds-nl:Special:ListUsers|25&nbsp;922]] | [[:nds-nl:Special:ActiveUsers|13]] | [[:nds-nl:Special:ListFiles|571]] | 44 |- | <span id="mi">178</span> | [[Lingua maorí|Maorí]] | Māori | [[:mi:|mi]] | [[:mi:Special:Statistics|7428]] | [[:mi:Special:Statistics|13&nbsp;464]] | [[:mi:Special:Statistics|153&nbsp;431]] | [[:mi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:mi:Special:ListUsers|16&nbsp;697]] | [[:mi:Special:ActiveUsers|27]] | [[:mi:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | <span id="sat">179</span> | [[Lingua santali|Santali]] | Santhali | [[:sat:|sat]] | [[:sat:Special:Statistics|7425]] | [[:sat:Special:Statistics|17&nbsp;311]] | [[:sat:Special:Statistics|99&nbsp;402]] | [[:sat:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:sat:Special:ListUsers|5492]] | [[:sat:Special:ActiveUsers|48]] | [[:sat:Special:ListFiles|0]] | 10 |- | <span id="sc">180</span> | [[Lingua sarda|Sardo]] | Sardu | [[:sc:|sc]] | [[:sc:Special:Statistics|7333]] | [[:sc:Special:Statistics|16&nbsp;395]] | [[:sc:Special:Statistics|177&nbsp;562]] | [[:sc:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sc:Special:ListUsers|21&nbsp;984]] | [[:sc:Special:ActiveUsers|19]] | [[:sc:Special:ListFiles|150]] | 16 |- | <span id="nah">181</span> | [[Lingua náhuatl|Náhuatl]] | Nāhuatl | [[:nah:|nah]] | [[:nah:Special:Statistics|7241]] | [[:nah:Special:Statistics|19&nbsp;503]] | [[:nah:Special:Statistics|502&nbsp;486]] | [[:nah:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nah:Special:ListUsers|20&nbsp;752]] | [[:nah:Special:ActiveUsers|23]] | [[:nah:Special:ListFiles|170]] | 73 |- | <span id="vep">182</span> | [[Lingua vepsia|Vepsio]] | Vepsän kel' | [[:vep:|vep]] | [[:vep:Special:Statistics|6697]] | [[:vep:Special:Statistics|31&nbsp;127]] | [[:vep:Special:Statistics|151&nbsp;721]] | [[:vep:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:vep:Special:ListUsers|14&nbsp;496]] | [[:vep:Special:ActiveUsers|25]] | [[:vep:Special:ListFiles|0]] | 64 |- | <span id="gan">183</span> | [[Lingua gan|Gan]] | 贛語 | [[:gan:|gan]] | [[:gan:Special:Statistics|6490]] | [[:gan:Special:Statistics|33&nbsp;494]] | [[:gan:Special:Statistics|394&nbsp;922]] | [[:gan:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gan:Special:ListUsers|38&nbsp;674]] | [[:gan:Special:ActiveUsers|21]] | [[:gan:Special:ListFiles|57]] | 204 |- | <span id="kab">184</span> | [[Lingua cabila|Cabilo]] | Taqbaylit | [[:kab:|kab]] | [[:kab:Special:Statistics|6441]] | [[:kab:Special:Statistics|15&nbsp;909]] | [[:kab:Special:Statistics|105&nbsp;959]] | [[:kab:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kab:Special:ListUsers|12&nbsp;063]] | [[:kab:Special:ActiveUsers|17]] | [[:kab:Special:ListFiles|0]] | 14 |- | <span id="glk">185</span> | [[Lingua gilaki|Gilaki]] | گیلکی | [[:glk:|glk]] | [[:glk:Special:Statistics|6438]] | [[:glk:Special:Statistics|13&nbsp;897]] | [[:glk:Special:Statistics|62&nbsp;387]] | [[:glk:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:glk:Special:ListUsers|14&nbsp;323]] | [[:glk:Special:ActiveUsers|17]] | [[:glk:Special:ListFiles|807]] | 6 |- | <span id="tk">186</span> | [[Lingua turcomá|Turcomán]] | تركمن / Туркмен | [[:tk:|tk]] | [[:tk:Special:Statistics|6401]] | [[:tk:Special:Statistics|15&nbsp;819]] | [[:tk:Special:Statistics|230&nbsp;702]] | [[:tk:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tk:Special:ListUsers|24&nbsp;849]] | [[:tk:Special:ActiveUsers|41]] | [[:tk:Special:ListFiles|319]] | 31 |- | <span id="fiu-vro">187</span> | [[Lingua võro|Võro]] | Võro | [[:fiu-vro:|fiu-vro]] | [[:fiu-vro:Special:Statistics|6301]] | [[:fiu-vro:Special:Statistics|12&nbsp;161]] | [[:fiu-vro:Special:Statistics|176&nbsp;952]] | [[:fiu-vro:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:fiu-vro:Special:ListUsers|13&nbsp;232]] | [[:fiu-vro:Special:ActiveUsers|22]] | [[:fiu-vro:Special:ListFiles|196]] | 12 |- | <span id="co">188</span> | [[Lingua corsa|Corso]] | Corsu | [[:co:|co]] | [[:co:Special:Statistics|6205]] | [[:co:Special:Statistics|14&nbsp;797]] | [[:co:Special:Statistics|379&nbsp;568]] | [[:co:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:co:Special:ListUsers|19&nbsp;922]] | [[:co:Special:ActiveUsers|27]] | [[:co:Special:ListFiles|0]] | 49 |- | <span id="bo">189</span> | [[Lingua tibetana|Tibetano]] | བོད་སྐད | [[:bo:|bo]] | [[:bo:Special:Statistics|6012]] | [[:bo:Special:Statistics|17&nbsp;566]] | [[:bo:Special:Statistics|139&nbsp;892]] | [[:bo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bo:Special:ListUsers|26&nbsp;540]] | [[:bo:Special:ActiveUsers|15]] | [[:bo:Special:ListFiles|0]] | 29 |- | <span id="ab">190</span> | [[Lingua abkhaza|Abkhazo]] | Аҧсуа | [[:ab:|ab]] | [[:ab:Special:Statistics|5991]] | [[:ab:Special:Statistics|20&nbsp;393]] | [[:ab:Special:Statistics|118&nbsp;454]] | [[:ab:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ab:Special:ListUsers|17&nbsp;794]] | [[:ab:Special:ActiveUsers|22]] | [[:ab:Special:ListFiles|9]] | 33 |- | <span id="gv">191</span> | [[Lingua manx|Manx]] | Gaelg | [[:gv:|gv]] | [[:gv:Special:Statistics|5757]] | [[:gv:Special:Statistics|20&nbsp;880]] | [[:gv:Special:Statistics|309&nbsp;403]] | [[:gv:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gv:Special:ListUsers|18&nbsp;101]] | [[:gv:Special:ActiveUsers|18]] | [[:gv:Special:ListFiles|185]] | 102 |- | <span id="ary">192</span> | [[Árabe marroquí]] | اللهجة المغربية | [[:ary:|ary]] | [[:ary:Special:Statistics|5744]] | [[:ary:Special:Statistics|43&nbsp;716]] | [[:ary:Special:Statistics|189&nbsp;623]] | [[:ary:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ary:Special:ListUsers|6418]] | [[:ary:Special:ActiveUsers|31]] | [[:ary:Special:ListFiles|42]] | 189 |- | <span id="frp">193</span> | [[Lingua francoprovenzal|Francoprovenzal]] | Arpitan | [[:frp:|frp]] | [[:frp:Special:Statistics|5611]] | [[:frp:Special:Statistics|15&nbsp;522]] | [[:frp:Special:Statistics|214&nbsp;952]] | [[:frp:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:frp:Special:ListUsers|14&nbsp;756]] | [[:frp:Special:ActiveUsers|20]] | [[:frp:Special:ListFiles|0]] | 43 |- | <span id="kw">194</span> | [[Lingua córnica|Córnico]] | Kernewek/Karnuack | [[:kw:|kw]] | [[:kw:Special:Statistics|5519]] | [[:kw:Special:Statistics|11&nbsp;765]] | [[:kw:Special:Statistics|199&nbsp;506]] | [[:kw:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kw:Special:ListUsers|13&nbsp;764]] | [[:kw:Special:ActiveUsers|23]] | [[:kw:Special:ListFiles|6]] | 21 |- | <span id="kv">195</span> | [[Lingua komi|Komi]] | Коми | [[:kv:|kv]] | [[:kv:Special:Statistics|5480]] | [[:kv:Special:Statistics|16&nbsp;726]] | [[:kv:Special:Statistics|139&nbsp;807]] | [[:kv:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kv:Special:ListUsers|13&nbsp;266]] | [[:kv:Special:ActiveUsers|19]] | [[:kv:Special:ListFiles|0]] | 35 |- | <span id="csb">196</span> | [[Lingua caxubia|Caxubio]] | Kaszëbsczi | [[:csb:|csb]] | [[:csb:Special:Statistics|5434]] | [[:csb:Special:Statistics|8727]] | [[:csb:Special:Statistics|186&nbsp;000]] | [[:csb:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:csb:Special:ListUsers|15&nbsp;473]] | [[:csb:Special:ActiveUsers|21]] | [[:csb:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | <span id="pcd">197</span> | [[Lingua picarda|Picardo]] | Picard | [[:pcd:|pcd]] | [[:pcd:Special:Statistics|5417]] | [[:pcd:Special:Statistics|10&nbsp;547]] | [[:pcd:Special:Statistics|68&nbsp;818]] | [[:pcd:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:pcd:Special:ListUsers|15&nbsp;854]] | [[:pcd:Special:ActiveUsers|27]] | [[:pcd:Special:ListFiles|49]] | 5 |- | <span id="ug">198</span> | [[Lingua uigur|Uigur]] | Oyghurque | [[:ug:|ug]] | [[:ug:Special:Statistics|5364]] | [[:ug:Special:Statistics|14&nbsp;984]] | [[:ug:Special:Statistics|153&nbsp;995]] | [[:ug:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ug:Special:ListUsers|19&nbsp;855]] | [[:ug:Special:ActiveUsers|29]] | [[:ug:Special:ListFiles|282]] | 33 |- | <span id="udm">199</span> | [[Lingua udmurta|Udmurto]] | Удмурт кыл | [[:udm:|udm]] | [[:udm:Special:Statistics|5271]] | [[:udm:Special:Statistics|17&nbsp;273]] | [[:udm:Special:Statistics|120&nbsp;971]] | [[:udm:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:udm:Special:ListUsers|13&nbsp;831]] | [[:udm:Special:ActiveUsers|18]] | [[:udm:Special:ListFiles|9]] | 36 |- | <span id="skr">200</span> | [[Lingua saraiki|Saraiki]] | سرائیکی | [[:skr:|skr]] | [[:skr:Special:Statistics|5260]] | [[:skr:Special:Statistics|5797]] | [[:skr:Special:Statistics|26&nbsp;962]] | [[:skr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:skr:Special:ListUsers|1324]] | [[:skr:Special:ActiveUsers|7]] | [[:skr:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="tum">201</span> | [[Lingua tumbuka|Tumbuka]] | chiTumbuka | [[:tum:|tum]] | [[:tum:Special:Statistics|5200]] | [[:tum:Special:Statistics|7334]] | [[:tum:Special:Statistics|31&nbsp;851]] | [[:tum:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tum:Special:ListUsers|7197]] | [[:tum:Special:ActiveUsers|21]] | [[:tum:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="zea">202</span> | [[Lingua zelandesa|Zelandés]] | Zeêuws | [[:zea:|zea]] | [[:zea:Special:Statistics|5135]] | [[:zea:Special:Statistics|9789]] | [[:zea:Special:Statistics|120&nbsp;845]] | [[:zea:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:zea:Special:ListUsers|12&nbsp;089]] | [[:zea:Special:ActiveUsers|17]] | [[:zea:Special:ListFiles|1]] | 10 |- | <span id="ay">203</span> | [[Lingua aimará|Aimará]] | Aymar aru | [[:ay:|ay]] | [[:ay:Special:Statistics|5028]] | [[:ay:Special:Statistics|8631]] | [[:ay:Special:Statistics|95&nbsp;604]] | [[:ay:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ay:Special:ListUsers|15&nbsp;372]] | [[:ay:Special:ActiveUsers|23]] | [[:ay:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | <span id="gn">204</span> | [[Lingua guaraní|Guaraní]] | Avañe'ẽ | [[:gn:|gn]] | [[:gn:Special:Statistics|4917]] | [[:gn:Special:Statistics|11&nbsp;370]] | [[:gn:Special:Statistics|121&nbsp;244]] | [[:gn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:gn:Special:ListUsers|16&nbsp;508]] | [[:gn:Special:ActiveUsers|25]] | [[:gn:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | <span id="nrm">205</span> | [[Lingua normanda|Normando]] | Nouormand/Normaund | [[:nrm:|nrm]] | [[:nrm:Special:Statistics|4833]] | [[:nrm:Special:Statistics|10&nbsp;372]] | [[:nrm:Special:Statistics|219&nbsp;257]] | [[:nrm:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:nrm:Special:ListUsers|12&nbsp;380]] | [[:nrm:Special:ActiveUsers|13]] | [[:nrm:Special:ListFiles|0]] | 27 |- | <span id="mt">206</span> | [[Lingua maltesa|Maltés]] | Malti | [[:mt:|mt]] | [[:mt:Special:Statistics|4823]] | [[:mt:Special:Statistics|19&nbsp;226]] | [[:mt:Special:Statistics|278&nbsp;917]] | [[:mt:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:mt:Special:ListUsers|20&nbsp;233]] | [[:mt:Special:ActiveUsers|33]] | [[:mt:Special:ListFiles|1145]] | 129 |- | <span id="bjn">207</span> | [[Lingua banjar|Banjarí]] | Bahasa Banjar | [[:bjn:|bjn]] | [[:bjn:Special:Statistics|4629]] | [[:bjn:Special:Statistics|22&nbsp;492]] | [[:bjn:Special:Statistics|77&nbsp;215]] | [[:bjn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bjn:Special:ListUsers|12&nbsp;828]] | [[:bjn:Special:ActiveUsers|18]] | [[:bjn:Special:ListFiles|1]] | 51 |- | <span id="smn">208</span> | [[Lingua saami de Inari|Saami de Inari]] | Anarâškielâ | [[:smn:|smn]] | [[:smn:Special:Statistics|4531]] | [[:smn:Special:Statistics|14&nbsp;318]] | [[:smn:Special:Statistics|67&nbsp;567]] | [[:smn:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:smn:Special:ListUsers|2325]] | [[:smn:Special:ActiveUsers|18]] | [[:smn:Special:ListFiles|0]] | 22 |- | <span id="lez">209</span> | [[Lingua lezguia|Lezguio]] | Лезги чІал (Lezgi č’al) | [[:lez:|lez]] | [[:lez:Special:Statistics|4306]] | [[:lez:Special:Statistics|13&nbsp;060]] | [[:lez:Special:Statistics|86&nbsp;705]] | [[:lez:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:lez:Special:ListUsers|9823]] | [[:lez:Special:ActiveUsers|17]] | [[:lez:Special:ListFiles|10]] | 27 |- | <span id="lfn">210</span> | [[Lingua Franca Nova]] | Lingua Franca Nova | [[:lfn:|lfn]] | [[:lfn:Special:Statistics|4177]] | [[:lfn:Special:Statistics|6672]] | [[:lfn:Special:Statistics|38&nbsp;040]] | [[:lfn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lfn:Special:ListUsers|9267]] | [[:lfn:Special:ActiveUsers|22]] | [[:lfn:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | <span id="stq">211</span> | [[Lingua frisoa oriental|Frisón oriental]] | Seeltersk | [[:stq:|stq]] | [[:stq:Special:Statistics|4066]] | [[:stq:Special:Statistics|10&nbsp;692]] | [[:stq:Special:Statistics|121&nbsp;164]] | [[:stq:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:stq:Special:ListUsers|12&nbsp;559]] | [[:stq:Special:ActiveUsers|15]] | [[:stq:Special:ListFiles|429]] | 30 |- | <span id="lo">212</span> | [[Lingua laosiana|Laosiano]] | ລາວ | [[:lo:|lo]] | [[:lo:Special:Statistics|4033]] | [[:lo:Special:Statistics|12&nbsp;316]] | [[:lo:Special:Statistics|94&nbsp;986]] | [[:lo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lo:Special:ListUsers|15&nbsp;475]] | [[:lo:Special:ActiveUsers|29]] | [[:lo:Special:ListFiles|0]] | 32 |- | <span id="olo">213</span> | [[Lingua carelia|Carelio]] | Livvinкarjala | [[:olo:|olo]] | [[:olo:Special:Statistics|3898]] | [[:olo:Special:Statistics|10&nbsp;682]] | [[:olo:Special:Statistics|32&nbsp;226]] | [[:olo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:olo:Special:ListUsers|6029]] | [[:olo:Special:ActiveUsers|15]] | [[:olo:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | <span id="mwl">214</span> | [[Lingua mirandesa|Mirandés]] | Mirandés | [[:mwl:|mwl]] | [[:mwl:Special:Statistics|3881]] | [[:mwl:Special:Statistics|10&nbsp;212]] | [[:mwl:Special:Statistics|98&nbsp;692]] | [[:mwl:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mwl:Special:ListUsers|12&nbsp;234]] | [[:mwl:Special:ActiveUsers|22]] | [[:mwl:Special:ListFiles|0]] | 25 |- | <span id="fur">215</span> | [[Lingua friulana|Friulano]] | Furlan | [[:fur:|fur]] | [[:fur:Special:Statistics|3760]] | [[:fur:Special:Statistics|8592]] | [[:fur:Special:Statistics|170&nbsp;394]] | [[:fur:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:fur:Special:ListUsers|13&nbsp;244]] | [[:fur:Special:ActiveUsers|22]] | [[:fur:Special:ListFiles|318]] | 32 |- | <span id="rm">216</span> | [[Lingua romanche|Romanche]] | Rumantsch | [[:rm:|rm]] | [[:rm:Special:Statistics|3755]] | [[:rm:Special:Statistics|9598]] | [[:rm:Special:Statistics|163&nbsp;068]] | [[:rm:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:rm:Special:ListUsers|18&nbsp;591]] | [[:rm:Special:ActiveUsers|19]] | [[:rm:Special:ListFiles|51]] | 41 |- | <span id="ang">217</span> | [[Lingua anglosaxoa|Anglosaxón]] | Englisc | [[:ang:|ang]] | [[:ang:Special:Statistics|3697]] | [[:ang:Special:Statistics|16&nbsp;575]] | [[:ang:Special:Statistics|205&nbsp;768]] | [[:ang:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ang:Special:ListUsers|117&nbsp;936]] | [[:ang:Special:ActiveUsers|36]] | [[:ang:Special:ListFiles|300]] | 150 |- | <span id="lad">218</span> | [[Lingua xudeoespañola|Xudeoespañol]] | Dzhudezmo | [[:lad:|lad]] | [[:lad:Special:Statistics|3603]] | [[:lad:Special:Statistics|12&nbsp;943]] | [[:lad:Special:Statistics|208&nbsp;887]] | [[:lad:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:lad:Special:ListUsers|19&nbsp;682]] | [[:lad:Special:ActiveUsers|25]] | [[:lad:Special:ListFiles|23]] | 108 |- | <span id="gom">219</span> | [[Lingua konkani|Konkani]] | कोंकणी | [[:gom:|gom]] | [[:gom:Special:Statistics|3552]] | [[:gom:Special:Statistics|9047]] | [[:gom:Special:Statistics|206&nbsp;401]] | [[:gom:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gom:Special:ListUsers|8658]] | [[:gom:Special:ActiveUsers|13]] | [[:gom:Special:ListFiles|0]] | 54 |- | <span id="koi">220</span> | [[Lingua komi permiano|Komi permiano]] | Перем Коми (Perem Komi) | [[:koi:|koi]] | [[:koi:Special:Statistics|3442]] | [[:koi:Special:Statistics|11&nbsp;017]] | [[:koi:Special:Statistics|59&nbsp;765]] | [[:koi:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:koi:Special:ListUsers|7907]] | [[:koi:Special:ActiveUsers|12]] | [[:koi:Special:ListFiles|0]] | 26 |- | <span id="ext">221</span> | [[Lingua estremeña|Estremeño]] | Estremeñu | [[:ext:|ext]] | [[:ext:Special:Statistics|3376]] | [[:ext:Special:Statistics|7565]] | [[:ext:Special:Statistics|116&nbsp;055]] | [[:ext:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ext:Special:ListUsers|16&nbsp;073]] | [[:ext:Special:ActiveUsers|15]] | [[:ext:Special:ListFiles|0]] | 23 |- | <span id="tyv">222</span> | [[Lingua tuva|Tuva]] | Тыва дыл | [[:tyv:|tyv]] | [[:tyv:Special:Statistics|3364]] | [[:tyv:Special:Statistics|11&nbsp;229]] | [[:tyv:Special:Statistics|43&nbsp;478]] | [[:tyv:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tyv:Special:ListUsers|8107]] | [[:tyv:Special:ActiveUsers|12]] | [[:tyv:Special:ListFiles|0]] | 21 |- | <span id="dsb">223</span> | [[Baixo sorabo]] | Dolnoserbski (dolnoserbšćina) | [[:dsb:|dsb]] | [[:dsb:Special:Statistics|3325]] | [[:dsb:Special:Statistics|11&nbsp;200]] | [[:dsb:Special:Statistics|142&nbsp;785]] | [[:dsb:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:dsb:Special:ListUsers|17&nbsp;259]] | [[:dsb:Special:ActiveUsers|20]] | [[:dsb:Special:ListFiles|0]] | 71 |- | <span id="rw">224</span> | [[Lingua ruanda|Kinyarwanda]] | Kinyarwanda | [[:rw:|rw]] | [[:rw:Special:Statistics|3316]] | [[:rw:Special:Statistics|9349]] | [[:rw:Special:Statistics|86&nbsp;050]] | [[:rw:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rw:Special:ListUsers|11&nbsp;210]] | [[:rw:Special:ActiveUsers|30]] | [[:rw:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | <span id="dty">225</span> | [[Lingua doteli|Doteli]] | डोटेली | [[:dty:|dty]] | [[:dty:Special:Statistics|3307]] | [[:dty:Special:Statistics|19&nbsp;223]] | [[:dty:Special:Statistics|237&nbsp;454]] | [[:dty:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:dty:Special:ListUsers|5529]] | [[:dty:Special:ActiveUsers|14]] | [[:dty:Special:ListFiles|3]] | 286 |- | <span id="ln">226</span> | [[Lingua lingala|Lingala]] | Lingala | [[:ln:|ln]] | [[:ln:Special:Statistics|3281]] | [[:ln:Special:Statistics|8584]] | [[:ln:Special:Statistics|121&nbsp;855]] | [[:ln:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ln:Special:ListUsers|11&nbsp;830]] | [[:ln:Special:ActiveUsers|30]] | [[:ln:Special:ListFiles|32]] | 37 |- | <span id="av">227</span> | [[Lingua ávara|Avaro]] | Авар | [[:av:|av]] | [[:av:Special:Statistics|3134]] | [[:av:Special:Statistics|14&nbsp;747]] | [[:av:Special:Statistics|83&nbsp;266]] | [[:av:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:av:Special:ListUsers|13&nbsp;370]] | [[:av:Special:ActiveUsers|25]] | [[:av:Special:ListFiles|0]] | 77 |- | <span id="cbk-zam">228</span> | [[Chavacano]] | Chavacano | [[:cbk-zam:|cbk-zam]] | [[:cbk-zam:Special:Statistics|3129]] | [[:cbk-zam:Special:Statistics|8234]] | [[:cbk-zam:Special:Statistics|110&nbsp;085]] | [[:cbk-zam:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cbk-zam:Special:ListUsers|13&nbsp;531]] | [[:cbk-zam:Special:ActiveUsers|17]] | [[:cbk-zam:Special:ListFiles|0]] | 35 |- | <span id="dv">229</span> | [[Lingua maldivana|Maldiviano]] | ދިވެހިބަސް | [[:dv:|dv]] | [[:dv:Special:Statistics|3019]] | [[:dv:Special:Statistics|11&nbsp;203]] | [[:dv:Special:Statistics|129&nbsp;999]] | [[:dv:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:dv:Special:ListUsers|23&nbsp;382]] | [[:dv:Special:ActiveUsers|16]] | [[:dv:Special:ListFiles|932]] | 85 |- | <span id="ksh">230</span> | [[Fráncico ripuario]] | Ripoarisch | [[:ksh:|ksh]] | [[:ksh:Special:Statistics|2916]] | [[:ksh:Special:Statistics|10&nbsp;543]] | [[:ksh:Special:Statistics|1&nbsp;606&nbsp;850]] | [[:ksh:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ksh:Special:ListUsers|21&nbsp;385]] | [[:ksh:Special:ActiveUsers|15]] | [[:ksh:Special:ListFiles|0]] | 1042 |- | <span id="gag">231</span> | [[Lingua gagauza|Gagauzo]] | Gagauz | [[:gag:|gag]] | [[:gag:Special:Statistics|2794]] | [[:gag:Special:Statistics|6579]] | [[:gag:Special:Statistics|67&nbsp;768]] | [[:gag:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gag:Special:ListUsers|12&nbsp;710]] | [[:gag:Special:ActiveUsers|17]] | [[:gag:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | <span id="bxr">232</span> | [[Lingua buriata|Buriato]] | Буряад | [[:bxr:|bxr]] | [[:bxr:Special:Statistics|2772]] | [[:bxr:Special:Statistics|11&nbsp;045]] | [[:bxr:Special:Statistics|69&nbsp;916]] | [[:bxr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bxr:Special:ListUsers|13&nbsp;863]] | [[:bxr:Special:ActiveUsers|19]] | [[:bxr:Special:ListFiles|9]] | 56 |- | <span id="pfl">233</span> | [[Alemán do Palatinado]] | Pfälzisch | [[:pfl:|pfl]] | [[:pfl:Special:Statistics|2740]] | [[:pfl:Special:Statistics|6916]] | [[:pfl:Special:Statistics|90&nbsp;003]] | [[:pfl:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:pfl:Special:ListUsers|10&nbsp;786]] | [[:pfl:Special:ActiveUsers|20]] | [[:pfl:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | <span id="pap">234</span> | [[Papiamento]] | Papiamentu | [[:pap:|pap]] | [[:pap:Special:Statistics|2711]] | [[:pap:Special:Statistics|6038]] | [[:pap:Special:Statistics|90&nbsp;615]] | [[:pap:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:pap:Special:ListUsers|13&nbsp;392]] | [[:pap:Special:ActiveUsers|16]] | [[:pap:Special:ListFiles|0]] | 22 |- | <span id="pag">235</span> | [[Lingua pangasinesa|Pangasinés]] | Pangasinan | [[:pag:|pag]] | [[:pag:Special:Statistics|2562]] | [[:pag:Special:Statistics|8799]] | [[:pag:Special:Statistics|73&nbsp;089]] | [[:pag:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pag:Special:ListUsers|7586]] | [[:pag:Special:ActiveUsers|13]] | [[:pag:Special:ListFiles|0]] | 49 |- | <span id="pi">236</span> | [[Lingua pali|Pali]] | पाऴि | [[:pi:|pi]] | [[:pi:Special:Statistics|2547]] | [[:pi:Special:Statistics|4637]] | [[:pi:Special:Statistics|101&nbsp;645]] | [[:pi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:pi:Special:ListUsers|6653]] | [[:pi:Special:ActiveUsers|11]] | [[:pi:Special:ListFiles|0]] | 14 |- | <span id="haw">237</span> | [[Lingua hawaiana|Hawaiano]] | Hawai'i | [[:haw:|haw]] | [[:haw:Special:Statistics|2457]] | [[:haw:Special:Statistics|5526]] | [[:haw:Special:Statistics|96&nbsp;462]] | [[:haw:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:haw:Special:ListUsers|15&nbsp;096]] | [[:haw:Special:ActiveUsers|15]] | [[:haw:Special:ListFiles|0]] | 27 |- | <span id="awa">238</span> | [[Lingua awadhi|Awadhi]] | अवधी | [[:awa:|awa]] | [[:awa:Special:Statistics|2436]] | [[:awa:Special:Statistics|5350]] | [[:awa:Special:Statistics|24&nbsp;112]] | [[:awa:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:awa:Special:ListUsers|1924]] | [[:awa:Special:ActiveUsers|13]] | [[:awa:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | <span id="tay">239</span> | [[Lingua atayal|Atayal]] | Tayal | [[:tay:|tay]] | [[:tay:Special:Statistics|2422]] | [[:tay:Special:Statistics|2832]] | [[:tay:Special:Statistics|54&nbsp;185]] | [[:tay:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:tay:Special:ListUsers|1114]] | [[:tay:Special:ActiveUsers|18]] | [[:tay:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | <span id="tw">240</span> | [[Lingua twi|Twi]] | Twi | [[:tw:|tw]] | [[:tw:Special:Statistics|2114]] | [[:tw:Special:Statistics|5078]] | [[:tw:Special:Statistics|93&nbsp;632]] | [[:tw:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tw:Special:ListUsers|13&nbsp;928]] | [[:tw:Special:ActiveUsers|40]] | [[:tw:Special:ListFiles|0]] | 36 |- | <span id="inh">241</span> | [[Lingua inguxa|Inguxo]] | ГӀалгӀай | [[:inh:|inh]] | [[:inh:Special:Statistics|2097]] | [[:inh:Special:Statistics|11&nbsp;786]] | [[:inh:Special:Statistics|54&nbsp;951]] | [[:inh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:inh:Special:ListUsers|3313]] | [[:inh:Special:ActiveUsers|12]] | [[:inh:Special:ListFiles|37]] | 99 |- | <span id="krc">242</span> | [[Lingua karachai-balkar|Karachai-balkar]] | къарачай-малкъар (qaraçay-malqar) | [[:krc:|krc]] | [[:krc:Special:Statistics|2057]] | [[:krc:Special:Statistics|14&nbsp;327]] | [[:krc:Special:Statistics|106&nbsp;212]] | [[:krc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:krc:Special:ListUsers|9689]] | [[:krc:Special:ActiveUsers|14]] | [[:krc:Special:ListFiles|0]] | 263 |- | <span id="dag">243</span> | [[Lingua dagbani|Dagbani]] | Dagbanli | [[:dag:|dag]] | [[:dag:Special:Statistics|2056]] | [[:dag:Special:Statistics|4483]] | [[:dag:Special:Statistics|44&nbsp;298]] | [[:dag:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:dag:Special:ListUsers|1833]] | [[:dag:Special:ActiveUsers|44]] | [[:dag:Special:ListFiles|0]] | 13 |- | <span id="xal">244</span> | [[Lingua calmuca|Calmuco]] | Kaлмук (Kalmuk) | [[:xal:|xal]] | [[:xal:Special:Statistics|2046]] | [[:xal:Special:Statistics|11&nbsp;870]] | [[:xal:Special:Statistics|85&nbsp;066]] | [[:xal:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:xal:Special:ListUsers|9280]] | [[:xal:Special:ActiveUsers|11]] | [[:xal:Special:ListFiles|0]] | 165 |- | <span id="szy">245</span> | [[Lingua sakizaya|Sakizaya]] | Sakizaya | [[:szy:|szy]] | [[:szy:Special:Statistics|2038]] | [[:szy:Special:Statistics|5360]] | [[:szy:Special:Statistics|128&nbsp;478]] | [[:szy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:szy:Special:ListUsers|2330]] | [[:szy:Special:ActiveUsers|10]] | [[:szy:Special:ListFiles|0]] | 63 |- | <span id="za">246</span> | [[Linguas zhuang|Zhuang]] | Cuengh | [[:za:|za]] | [[:za:Special:Statistics|2010]] | [[:za:Special:Statistics|4143]] | [[:za:Special:Statistics|39&nbsp;347]] | [[:za:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:za:Special:ListUsers|9762]] | [[:za:Special:ActiveUsers|9]] | [[:za:Special:ListFiles|0]] | 10 |- | <span id="mdf">247</span> | [[Lingua moksha|Moksha]] | Мокшень (Mokshanj Kälj) | [[:mdf:|mdf]] | [[:mdf:Special:Statistics|1969]] | [[:mdf:Special:Statistics|11&nbsp;824]] | [[:mdf:Special:Statistics|64&nbsp;739]] | [[:mdf:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mdf:Special:ListUsers|8544]] | [[:mdf:Special:ActiveUsers|16]] | [[:mdf:Special:ListFiles|0]] | 137 |- | <span id="kaa">248</span> | [[Lingua karakalpak|Karakalpak]] | Qaraqalpaqsha | [[:kaa:|kaa]] | [[:kaa:Special:Statistics|1946]] | [[:kaa:Special:Statistics|5131]] | [[:kaa:Special:Statistics|46&nbsp;099]] | [[:kaa:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kaa:Special:ListUsers|10&nbsp;272]] | [[:kaa:Special:ActiveUsers|28]] | [[:kaa:Special:ListFiles|3]] | 24 |- | <span id="pdc">249</span> | [[Alemán de Pensilvania]] | Deitsch | [[:pdc:|pdc]] | [[:pdc:Special:Statistics|1932]] | [[:pdc:Special:Statistics|5837]] | [[:pdc:Special:Statistics|105&nbsp;139]] | [[:pdc:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pdc:Special:ListUsers|30&nbsp;414]] | [[:pdc:Special:ActiveUsers|15]] | [[:pdc:Special:ListFiles|0]] | 73 |- | <span id="atj">250</span> | [[Lingua atikamekw|Atikamekw]] | Atikamekw | [[:atj:|atj]] | [[:atj:Special:Statistics|1912]] | [[:atj:Special:Statistics|3020]] | [[:atj:Special:Statistics|14&nbsp;725]] | [[:atj:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:atj:Special:ListUsers|3703]] | [[:atj:Special:ActiveUsers|11]] | [[:atj:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | <span id="to">251</span> | [[Lingua tongana|Tongano]] | faka Tonga | [[:to:|to]] | [[:to:Special:Statistics|1908]] | [[:to:Special:Statistics|5333]] | [[:to:Special:Statistics|41&nbsp;592]] | [[:to:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:to:Special:ListUsers|9246]] | [[:to:Special:ActiveUsers|12]] | [[:to:Special:ListFiles|12]] | 25 |- | <span id="arc">252</span> | [[Lingua aramea|Arameo]] | ܐܪܡܝܐ | [[:arc:|arc]] | [[:arc:Special:Statistics|1850]] | [[:arc:Special:Statistics|6425]] | [[:arc:Special:Statistics|95&nbsp;330]] | [[:arc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:arc:Special:ListUsers|18&nbsp;817]] | [[:arc:Special:ActiveUsers|12]] | [[:arc:Special:ListFiles|0]] | 90 |- | <span id="tcy">253</span> | [[Lingua tulu|Tulu]] | ತುಳು ಬಾಸೆ / tūlū | [[:tcy:|tcy]] | [[:tcy:Special:Statistics|1744]] | [[:tcy:Special:Statistics|8994]] | [[:tcy:Special:Statistics|102&nbsp;944]] | [[:tcy:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tcy:Special:ListUsers|4943]] | [[:tcy:Special:ActiveUsers|35]] | [[:tcy:Special:ListFiles|1]] | 197 |- | <span id="kbp">254</span> | [[Lingua kabye|Kabye]] | Kabɩyɛ | [[:kbp:|kbp]] | [[:kbp:Special:Statistics|1698]] | [[:kbp:Special:Statistics|3375]] | [[:kbp:Special:Statistics|16&nbsp;063]] | [[:kbp:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kbp:Special:ListUsers|3853]] | [[:kbp:Special:ActiveUsers|12]] | [[:kbp:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | <span id="jam">255</span> | [[Patois xamaicano]] | Patois | [[:jam:|jam]] | [[:jam:Special:Statistics|1685]] | [[:jam:Special:Statistics|3024]] | [[:jam:Special:Statistics|20&nbsp;760]] | [[:jam:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:jam:Special:ListUsers|7265]] | [[:jam:Special:ActiveUsers|7]] | [[:jam:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | <span id="na">256</span> | [[Lingua nauruana|Nauruano]] | dorerin Naoero | [[:na:|na]] | [[:na:Special:Statistics|1661]] | [[:na:Special:Statistics|4884]] | [[:na:Special:Statistics|89&nbsp;537]] | [[:na:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:na:Special:ListUsers|11&nbsp;494]] | [[:na:Special:ActiveUsers|10]] | [[:na:Special:ListFiles|4]] | 69 |- | <span id="wo">257</span> | [[Lingua wolof|Wolof]] | Wolof | [[:wo:|wo]] | [[:wo:Special:Statistics|1651]] | [[:wo:Special:Statistics|5373]] | [[:wo:Special:Statistics|104&nbsp;449]] | [[:wo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:wo:Special:ListUsers|13&nbsp;950]] | [[:wo:Special:ActiveUsers|15]] | [[:wo:Special:ListFiles|0]] | 98 |- | <span id="kbd">258</span> | [[Lingua kabardina|Kabardino]] | адыгэбзэ | [[:kbd:|kbd]] | [[:kbd:Special:Statistics|1595]] | [[:kbd:Special:Statistics|6742]] | [[:kbd:Special:Statistics|43&nbsp;686]] | [[:kbd:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kbd:Special:ListUsers|9153]] | [[:kbd:Special:ActiveUsers|8]] | [[:kbd:Special:ListFiles|0]] | 67 |- | <span id="nia">259</span> | [[:en:Nias language|Nías]] | Li Niha | [[:nia:|nia]] | [[:nia:Special:Statistics|1521]] | [[:nia:Special:Statistics|3613]] | [[:nia:Special:Statistics|17&nbsp;628]] | [[:nia:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nia:Special:ListUsers|1212]] | [[:nia:Special:ActiveUsers|17]] | [[:nia:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | <span id="nov">260</span> | [[Novial]] | Novial | [[:nov:|nov]] | [[:nov:Special:Statistics|1516]] | [[:nov:Special:Statistics|4408]] | [[:nov:Special:Statistics|177&nbsp;712]] | [[:nov:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nov:Special:ListUsers|10&nbsp;836]] | [[:nov:Special:ActiveUsers|12]] | [[:nov:Special:ListFiles|0]] | 146 |- | <span id="ki">261</span> | [[Lingua kikuyu|Kikuyu]] | Gĩkũyũ | [[:ki:|ki]] | [[:ki:Special:Statistics|1504]] | [[:ki:Special:Statistics|3075]] | [[:ki:Special:Statistics|20&nbsp;651]] | [[:ki:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ki:Special:ListUsers|7975]] | [[:ki:Special:ActiveUsers|18]] | [[:ki:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | <span id="tet">262</span> | [[Lingua tetum|Tetum]] | Tetun | [[:tet:|tet]] | [[:tet:Special:Statistics|1503]] | [[:tet:Special:Statistics|3910]] | [[:tet:Special:Statistics|66&nbsp;601]] | [[:tet:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tet:Special:ListUsers|8930]] | [[:tet:Special:ActiveUsers|13]] | [[:tet:Special:ListFiles|0]] | 43 |- | <span id="mnw">263</span> | [[Lingua mon|Mon]] | ဘာသာ မန် (pPʰesa mɑn) | [[:mnw:|mnw]] | [[:mnw:Special:Statistics|1423]] | [[:mnw:Special:Statistics|4721]] | [[:mnw:Special:Statistics|34&nbsp;358]] | [[:mnw:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:mnw:Special:ListUsers|2682]] | [[:mnw:Special:ActiveUsers|22]] | [[:mnw:Special:ListFiles|0]] | 39 |- | <span id="lg">264</span> | [[Lingua luganda|Luganda]] | Luganda | [[:lg:|lg]] | [[:lg:Special:Statistics|1419]] | [[:lg:Special:Statistics|4814]] | [[:lg:Special:Statistics|26&nbsp;749]] | [[:lg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lg:Special:ListUsers|7172]] | [[:lg:Special:ActiveUsers|14]] | [[:lg:Special:ListFiles|0]] | 31 |- | <span id="bi">265</span> | [[Bislama]] | Bislama | [[:bi:|bi]] | [[:bi:Special:Statistics|1395]] | [[:bi:Special:Statistics|3298]] | [[:bi:Special:Statistics|41&nbsp;828]] | [[:bi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bi:Special:ListUsers|12&nbsp;164]] | [[:bi:Special:ActiveUsers|14]] | [[:bi:Special:ListFiles|0]] | 23 |- | <span id="tpi">266</span> | [[Tok pisin]] | Tok Pisin | [[:tpi:|tpi]] | [[:tpi:Special:Statistics|1351]] | [[:tpi:Special:Statistics|5680]] | [[:tpi:Special:Statistics|86&nbsp;611]] | [[:tpi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tpi:Special:ListUsers|12&nbsp;392]] | [[:tpi:Special:ActiveUsers|10]] | [[:tpi:Special:ListFiles|0]] | 156 |- | <span id="nqo">267</span> | [[Lingua n'ko|N'ko]] | ߒߞߏ | [[:nqo:|nqo]] | [[:nqo:Special:Statistics|1320]] | [[:nqo:Special:Statistics|2645]] | [[:nqo:Special:Statistics|10&nbsp;060]] | [[:nqo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nqo:Special:ListUsers|2886]] | [[:nqo:Special:ActiveUsers|19]] | [[:nqo:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | <span id="jbo">268</span> | [[Lojban]] | Lojban | [[:jbo:|jbo]] | [[:jbo:Special:Statistics|1305]] | [[:jbo:Special:Statistics|5717]] | [[:jbo:Special:Statistics|111&nbsp;662]] | [[:jbo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:jbo:Special:ListUsers|15&nbsp;027]] | [[:jbo:Special:ActiveUsers|12]] | [[:jbo:Special:ListFiles|0]] | 223 |- | <span id="roa-rup">269</span> | [[Lingua arromanesa|Arromanés]] | Armãneashce | [[:roa-rup:|roa-rup]] | [[:roa-rup:Special:Statistics|1293]] | [[:roa-rup:Special:Statistics|4295]] | [[:roa-rup:Special:Statistics|205&nbsp;286]] | [[:roa-rup:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:roa-rup:Special:ListUsers|13&nbsp;017]] | [[:roa-rup:Special:ActiveUsers|15]] | [[:roa-rup:Special:ListFiles|0]] | 257 |- | <span id="fj">270</span> | [[Lingua fidxiana|Fidxiano]] | Na Vosa Vaka-Viti | [[:fj:|fj]] | [[:fj:Special:Statistics|1274]] | [[:fj:Special:Statistics|3631]] | [[:fj:Special:Statistics|35&nbsp;441]] | [[:fj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:fj:Special:ListUsers|8368]] | [[:fj:Special:ActiveUsers|9]] | [[:fj:Special:ListFiles|0]] | 33 |- | <span id="lbe">271</span> | [[Lingua_lak|Lak]] | Лакку | [[:lbe:|lbe]] | [[:lbe:Special:Statistics|1264]] | [[:lbe:Special:Statistics|14&nbsp;682]] | [[:lbe:Special:Statistics|50&nbsp;265]] | [[:lbe:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:lbe:Special:ListUsers|7812]] | [[:lbe:Special:ActiveUsers|10]] | [[:lbe:Special:ListFiles|0]] | 385 |- | <span id="kg">272</span> | [[Lingua congo|Congo]] | KiKongo | [[:kg:|kg]] | [[:kg:Special:Statistics|1255]] | [[:kg:Special:Statistics|2905]] | [[:kg:Special:Statistics|43&nbsp;791]] | [[:kg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kg:Special:ListUsers|9985]] | [[:kg:Special:ActiveUsers|10]] | [[:kg:Special:ListFiles|0]] | 26 |- | <span id="xh">273</span> | [[Lingua xosa|Xosa]] | isiXhosa | [[:xh:|xh]] | [[:xh:Special:Statistics|1240]] | [[:xh:Special:Statistics|3827]] | [[:xh:Special:Statistics|33&nbsp;896]] | [[:xh:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:xh:Special:ListUsers|11&nbsp;762]] | [[:xh:Special:ActiveUsers|36]] | [[:xh:Special:ListFiles|0]] | 38 |- | <span id="ty">274</span> | [[Lingua tahitiana|Tahitiano]] | Reo Mā`ohi | [[:ty:|ty]] | [[:ty:Special:Statistics|1217]] | [[:ty:Special:Statistics|2993]] | [[:ty:Special:Statistics|53&nbsp;071]] | [[:ty:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ty:Special:ListUsers|6869]] | [[:ty:Special:ActiveUsers|11]] | [[:ty:Special:ListFiles|0]] | 37 |- | <span id="ks">275</span> | [[Lingua caxemiresa|Caxemir]] | कश्मीरी / كشميري | [[:ks:|ks]] | [[:ks:Special:Statistics|1185]] | [[:ks:Special:Statistics|7850]] | [[:ks:Special:Statistics|62&nbsp;701]] | [[:ks:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ks:Special:ListUsers|9392]] | [[:ks:Special:ActiveUsers|26]] | [[:ks:Special:ListFiles|9]] | 252 |- | <span id="cu">276</span> | [[Antigo eslavo eclesiástico]] | ѩзъікъ словѣньскъіи | [[:cu:|cu]] | [[:cu:Special:Statistics|1167]] | [[:cu:Special:Statistics|5566]] | [[:cu:Special:Statistics|82&nbsp;633]] | [[:cu:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cu:Special:ListUsers|23&nbsp;090]] | [[:cu:Special:ActiveUsers|20]] | [[:cu:Special:ListFiles|0]] | 210 |- | <span id="shi">277</span> | [[Lingua shilha|Shilha]] | Taclḥit | [[:shi:|shi]] | [[:shi:Special:Statistics|1154]] | [[:shi:Special:Statistics|3843]] | [[:shi:Special:Statistics|33&nbsp;392]] | [[:shi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:shi:Special:ListUsers|1488]] | [[:shi:Special:ActiveUsers|8]] | [[:shi:Special:ListFiles|0]] | 47 |- | <span id="srn">278</span> | [[Sranan tongo]] | Sranantongo | [[:srn:|srn]] | [[:srn:Special:Statistics|1112]] | [[:srn:Special:Statistics|2729]] | [[:srn:Special:Statistics|39&nbsp;153]] | [[:srn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:srn:Special:ListUsers|7047]] | [[:srn:Special:ActiveUsers|7]] | [[:srn:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | <span id="trv">279</span> | [[Lingua seediq|Seediq]] | Kari Seediq | [[:trv:|trv]] | [[:trv:Special:Statistics|1110]] | [[:trv:Special:Statistics|2064]] | [[:trv:Special:Statistics|85&nbsp;821]] | [[:trv:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:trv:Special:ListUsers|1197]] | [[:trv:Special:ActiveUsers|17]] | [[:trv:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | <span id="om">280</span> | [[Lingua oromo|Oromo]] | Oromoo | [[:om:|om]] | [[:om:Special:Statistics|1094]] | [[:om:Special:Statistics|3740]] | [[:om:Special:Statistics|38&nbsp;039]] | [[:om:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:om:Special:ListUsers|9483]] | [[:om:Special:ActiveUsers|15]] | [[:om:Special:ListFiles|0]] | 59 |- | <span id="sm">281</span> | [[Lingua samoana|Samoano]] | Gagana Samoa | [[:sm:|sm]] | [[:sm:Special:Statistics|1065]] | [[:sm:Special:Statistics|3295]] | [[:sm:Special:Statistics|42&nbsp;639]] | [[:sm:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:sm:Special:ListUsers|9636]] | [[:sm:Special:ActiveUsers|15]] | [[:sm:Special:ListFiles|0]] | 56 |- | <span id="guw">282</span> | [[Lingua gun|Gun]] | Gungbe | [[:guw:|guw]] | [[:guw:Special:Statistics|1064]] | [[:guw:Special:Statistics|1789]] | [[:guw:Special:Statistics|29&nbsp;979]] | [[:guw:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:guw:Special:ListUsers|508]] | [[:guw:Special:ActiveUsers|20]] | [[:guw:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | <span id="gcr">283</span> | [[Crioulo da Güiana Francesa]] | Kriyòl gwiyannen | [[:gcr:|gcr]] | [[:gcr:Special:Statistics|1050]] | [[:gcr:Special:Statistics|2556]] | [[:gcr:Special:Statistics|16&nbsp;485]] | [[:gcr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gcr:Special:ListUsers|2195]] | [[:gcr:Special:ActiveUsers|13]] | [[:gcr:Special:ListFiles|0]] | 13 |- | <span id="alt">284</span> | [[Lingua altai|Altai]] | алтай тил | [[:alt:|alt]] | [[:alt:Special:Statistics|1045]] | [[:alt:Special:Statistics|3721]] | [[:alt:Special:Statistics|35&nbsp;980]] | [[:alt:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:alt:Special:ListUsers|1655]] | [[:alt:Special:ActiveUsers|12]] | [[:alt:Special:ListFiles|0]] | 63 |- | <span id="chr">285</span> | [[Lingua cherokee|Cherokee]] | ᏣᎳᎩ | [[:chr:|chr]] | [[:chr:Special:Statistics|1020]] | [[:chr:Special:Statistics|3895]] | [[:chr:Special:Statistics|46&nbsp;155]] | [[:chr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:chr:Special:ListUsers|21&nbsp;855]] | [[:chr:Special:ActiveUsers|14]] | [[:chr:Special:ListFiles|0]] | 94 |- | <span id="ltg">286</span> | [[Lingua latgaliá|Latgalio]] | Latgaļu | [[:ltg:|ltg]] | [[:ltg:Special:Statistics|1015]] | [[:ltg:Special:Statistics|3223]] | [[:ltg:Special:Statistics|35&nbsp;319]] | [[:ltg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ltg:Special:ListUsers|6699]] | [[:ltg:Special:ActiveUsers|12]] | [[:ltg:Special:ListFiles|0]] | 51 |- | <span id="ny">287</span> | [[Lingua chichewa|Chichewa]] | Chi-Chewa | [[:ny:|ny]] | [[:ny:Special:Statistics|919]] | [[:ny:Special:Statistics|4002]] | [[:ny:Special:Statistics|38&nbsp;046]] | [[:ny:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ny:Special:ListUsers|9388]] | [[:ny:Special:ActiveUsers|15]] | [[:ny:Special:ListFiles|0]] | 106 |- | <span id="pih">288</span> | [[Pitcairnés]] | Norfuk | [[:pih:|pih]] | [[:pih:Special:Statistics|891]] | [[:pih:Special:Statistics|3324]] | [[:pih:Special:Statistics|44&nbsp;152]] | [[:pih:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pih:Special:ListUsers|10&nbsp;496]] | [[:pih:Special:ActiveUsers|14]] | [[:pih:Special:ListFiles|0]] | 99 |- | <span id="got">289</span> | [[Lingua gótica|Gótico]] | 𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺 | [[:got:|got]] | [[:got:Special:Statistics|866]] | [[:got:Special:Statistics|3805]] | [[:got:Special:Statistics|46&nbsp;131]] | [[:got:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:got:Special:ListUsers|17&nbsp;737]] | [[:got:Special:ActiveUsers|11]] | [[:got:Special:ListFiles|0]] | 139 |- | <span id="mad">290</span> | [[:en:Madurese language|Madurés]] | Madhurâ | [[:mad:|mad]] | [[:mad:Special:Statistics|861]] | [[:mad:Special:Statistics|1629]] | [[:mad:Special:Statistics|8890]] | [[:mad:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:mad:Special:ListUsers|1575]] | [[:mad:Special:ActiveUsers|17]] | [[:mad:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | <span id="st">291</span> | [[Lingua sotho|Sotho]] | Sesotho | [[:st:|st]] | [[:st:Special:Statistics|843]] | [[:st:Special:Statistics|4255]] | [[:st:Special:Statistics|28&nbsp;447]] | [[:st:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:st:Special:ListUsers|9449]] | [[:st:Special:ActiveUsers|19]] | [[:st:Special:ListFiles|0]] | 109 |- | <span id="ami">292</span> | [[Lingua amis|Amis]] | Pangcah | [[:ami:|ami]] | [[:ami:Special:Statistics|839]] | [[:ami:Special:Statistics|1658]] | [[:ami:Special:Statistics|32&nbsp;216]] | [[:ami:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:ami:Special:ListUsers|944]] | [[:ami:Special:ActiveUsers|24]] | [[:ami:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | <span id="blk">293</span> | [[Lingua pa'o|Pa'o]] | Pa'O (ပအိုဝ်ႏ)) | [[:blk:|blk]] | [[:blk:Special:Statistics|823]] | [[:blk:Special:Statistics|3636]] | [[:blk:Special:Statistics|15&nbsp;965]] | [[:blk:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:blk:Special:ListUsers|236]] | [[:blk:Special:ActiveUsers|26]] | [[:blk:Special:ListFiles|0]] | 51 |- | <span id="tn">294</span> | [[Lingua tswana|Tswana]] | Setswana | [[:tn:|tn]] | [[:tn:Special:Statistics|777]] | [[:tn:Special:Statistics|3713]] | [[:tn:Special:Statistics|28&nbsp;231]] | [[:tn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tn:Special:ListUsers|9257]] | [[:tn:Special:ActiveUsers|21]] | [[:tn:Special:ListFiles|0]] | 108 |- | <span id="bm">295</span> | [[Lingua bambara|Bambara]] | Bamanankan | [[:bm:|bm]] | [[:bm:Special:Statistics|775]] | [[:bm:Special:Statistics|3145]] | [[:bm:Special:Statistics|40&nbsp;189]] | [[:bm:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bm:Special:ListUsers|9878]] | [[:bm:Special:ActiveUsers|9]] | [[:bm:Special:ListFiles|0]] | 119 |- | <span id="ve">296</span> | [[Lingua venda|Venda]] | Tshivenda | [[:ve:|ve]] | [[:ve:Special:Statistics|748]] | [[:ve:Special:Statistics|2235]] | [[:ve:Special:Statistics|19&nbsp;282]] | [[:ve:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ve:Special:ListUsers|7203]] | [[:ve:Special:ActiveUsers|14]] | [[:ve:Special:ListFiles|0]] | 34 |- | <span id="rmy">297</span> | [[Lingua romaní|Romaní]] | romani - रोमानी | [[:rmy:|rmy]] | [[:rmy:Special:Statistics|730]] | [[:rmy:Special:Statistics|2701]] | [[:rmy:Special:Statistics|50&nbsp;226]] | [[:rmy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rmy:Special:ListUsers|16&nbsp;407]] | [[:rmy:Special:ActiveUsers|12]] | [[:rmy:Special:ListFiles|0]] | 135 |- | <span id="ts">298</span> | [[Lingua tsonga|Tsonga]] | Xitsonga | [[:ts:|ts]] | [[:ts:Special:Statistics|720]] | [[:ts:Special:Statistics|3764]] | [[:ts:Special:Statistics|36&nbsp;667]] | [[:ts:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ts:Special:ListUsers|8842]] | [[:ts:Special:ActiveUsers|13]] | [[:ts:Special:ListFiles|0]] | 174 |- | <span id="chy">299</span> | [[Lingua cheyenne|Cheyenne]] | Tsetsêhestâhese | [[:chy:|chy]] | [[:chy:Special:Statistics|662]] | [[:chy:Special:Statistics|2258]] | [[:chy:Special:Statistics|24&nbsp;106]] | [[:chy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:chy:Special:ListUsers|10&nbsp;619]] | [[:chy:Special:ActiveUsers|9]] | [[:chy:Special:ListFiles|0]] | 62 |- | <span id="rn">300</span> | [[Lingua kirundi|Kirundi]] | Kirundi | [[:rn:|rn]] | [[:rn:Special:Statistics|620]] | [[:rn:Special:Statistics|2450]] | [[:rn:Special:Statistics|23&nbsp;097]] | [[:rn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rn:Special:ListUsers|8973]] | [[:rn:Special:ActiveUsers|9]] | [[:rn:Special:ListFiles|0]] | 82 |- | <span id="iu">301</span> | [[Lingua inuktitut|Inuktitut]] | ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ | [[:iu:|iu]] | [[:iu:Special:Statistics|593]] | [[:iu:Special:Statistics|3182]] | [[:iu:Special:Statistics|44&nbsp;499]] | [[:iu:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:iu:Special:ListUsers|17&nbsp;021]] | [[:iu:Special:ActiveUsers|12]] | [[:iu:Special:ListFiles|0]] | 266 |- | <span id="ak">302</span> | [[Lingua akan|Akan]] | Akana | [[:ak:|ak]] | [[:ak:Special:Statistics|590]] | [[:ak:Special:Statistics|2444]] | [[:ak:Special:Statistics|28&nbsp;912]] | [[:ak:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ak:Special:ListUsers|12&nbsp;513]] | [[:ak:Special:ActiveUsers|17]] | [[:ak:Special:ListFiles|0]] | 116 |- | <span id="ss">303</span> | [[Lingua swazi|Suazi]] | SiSwati | [[:ss:|ss]] | [[:ss:Special:Statistics|576]] | [[:ss:Special:Statistics|2415]] | [[:ss:Special:Statistics|38&nbsp;083]] | [[:ss:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ss:Special:ListUsers|7636]] | [[:ss:Special:ActiveUsers|11]] | [[:ss:Special:ListFiles|0]] | 160 |- | <span id="ch">304</span> | [[Lingua chamorra|Chamorro]] | Chamoru | [[:ch:|ch]] | [[:ch:Special:Statistics|543]] | [[:ch:Special:Statistics|2501]] | [[:ch:Special:Statistics|22&nbsp;842]] | [[:ch:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ch:Special:ListUsers|14&nbsp;421]] | [[:ch:Special:ActiveUsers|13]] | [[:ch:Special:ListFiles|0]] | 118 |- | <span id="ff">305</span> | [[Lingua fula|Fula]] | Fulfulde | [[:ff:|ff]] | [[:ff:Special:Statistics|540]] | [[:ff:Special:Statistics|2497]] | [[:ff:Special:Statistics|25&nbsp;072]] | [[:ff:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:ff:Special:ListUsers|7890]] | [[:ff:Special:ActiveUsers|39]] | [[:ff:Special:ListFiles|0]] | 131 |- | <span id="pnt">306</span> | [[Grego póntico|Póntico]] | Ποντιακά | [[:pnt:|pnt]] | [[:pnt:Special:Statistics|481]] | [[:pnt:Special:Statistics|2039]] | [[:pnt:Special:Statistics|35&nbsp;124]] | [[:pnt:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pnt:Special:ListUsers|9477]] | [[:pnt:Special:ActiveUsers|8]] | [[:pnt:Special:ListFiles|0]] | 180 |- | <span id="kcg">307</span> | [[Lingua tyap|Tyap]] | A̱lyem Tyap | [[:kcg:|kcg]] | [[:kcg:Special:Statistics|462]] | [[:kcg:Special:Statistics|2301]] | [[:kcg:Special:Statistics|16&nbsp;453]] | [[:kcg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kcg:Special:ListUsers|442]] | [[:kcg:Special:ActiveUsers|14]] | [[:kcg:Special:ListFiles|0]] | 113 |- | <span id="ady">308</span> | [[Lingua adiguea|Adigueo]] | адыгабзэ | [[:ady:|ady]] | [[:ady:Special:Statistics|451]] | [[:ady:Special:Statistics|3106]] | [[:ady:Special:Statistics|12&nbsp;087]] | [[:ady:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ady:Special:ListUsers|6003]] | [[:ady:Special:ActiveUsers|11]] | [[:ady:Special:ListFiles|0]] | 134 |- | <span id="ik">309</span> | [[Lingua inupiaq|Inupiak]] | Iñupiak | [[:ik:|ik]] | [[:ik:Special:Statistics|445]] | [[:ik:Special:Statistics|2616]] | [[:ik:Special:Statistics|37&nbsp;979]] | [[:ik:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ik:Special:ListUsers|7946]] | [[:ik:Special:ActiveUsers|12]] | [[:ik:Special:ListFiles|0]] | 345 |- | <span id="ee">310</span> | [[Lingua ewe|Ewe]] | Eʋegbe | [[:ee:|ee]] | [[:ee:Special:Statistics|438]] | [[:ee:Special:Statistics|3126]] | [[:ee:Special:Statistics|50&nbsp;061]] | [[:ee:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ee:Special:ListUsers|13&nbsp;273]] | [[:ee:Special:ActiveUsers|18]] | [[:ee:Special:ListFiles|0]] | 603 |- | <span id="sg">311</span> | [[Lingua sango|Sango]] | Sängö | [[:sg:|sg]] | [[:sg:Special:Statistics|311]] | [[:sg:Special:Statistics|1983]] | [[:sg:Special:Statistics|20&nbsp;553]] | [[:sg:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:sg:Special:ListUsers|5983]] | [[:sg:Special:ActiveUsers|13]] | [[:sg:Special:ListFiles|0]] | 299 |- | <span id="din">312</span> | [[Lingua dinka|Dinka]] | Thuɔŋjäŋ | [[:din:|din]] | [[:din:Special:Statistics|306]] | [[:din:Special:Statistics|1086]] | [[:din:Special:Statistics|8040]] | [[:din:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:din:Special:ListUsers|5692]] | [[:din:Special:ActiveUsers|20]] | [[:din:Special:ListFiles|0]] | 48 |- | <span id="pwn">313</span> | [[Lingua paiwan|Paiwan]] | Pinayuanan | [[:pwn:|pwn]] | [[:pwn:Special:Statistics|278]] | [[:pwn:Special:Statistics|431]] | [[:pwn:Special:Statistics|11&nbsp;023]] | [[:pwn:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:pwn:Special:ListUsers|849]] | [[:pwn:Special:ActiveUsers|14]] | [[:pwn:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | <span id="kl">314</span> | [[Lingua groenlandesa|Groenlandés]] | Kalaallisut | [[:kl:|kl]] | [[:kl:Special:Statistics|244]] | [[:kl:Special:Statistics|2262]] | [[:kl:Special:Statistics|74&nbsp;481]] | [[:kl:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kl:Special:ListUsers|12&nbsp;305]] | [[:kl:Special:ActiveUsers|17]] | [[:kl:Special:ListFiles|0]] | 2252 |- | <span id="pcm">315</span> | [[Pidgin nixeriano]] | Naija | [[:pcm:|pcm]] | [[:pcm:Special:Statistics|243]] | [[:pcm:Special:Statistics|718]] | [[:pcm:Special:Statistics|12&nbsp;191]] | [[:pcm:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:pcm:Special:ListUsers|182]] | [[:pcm:Special:ActiveUsers|17]] | [[:pcm:Special:ListFiles|0]] | 64 |- | <span id="ti">316</span> | [[Lingua tigriña|Tigriña]] | ትግርኛ | [[:ti:|ti]] | [[:ti:Special:Statistics|234]] | [[:ti:Special:Statistics|2731]] | [[:ti:Special:Statistics|23&nbsp;840]] | [[:ti:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ti:Special:ListUsers|8475]] | [[:ti:Special:ActiveUsers|13]] | [[:ti:Special:ListFiles|0]] | 994 |- | <span id="dz">317</span> | [[Lingua dzongkha|Dzongkha]] | ཇོང་ཁ | [[:dz:|dz]] | [[:dz:Special:Statistics|227]] | [[:dz:Special:Statistics|2281]] | [[:dz:Special:Statistics|29&nbsp;400]] | [[:dz:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:dz:Special:ListUsers|9226]] | [[:dz:Special:ActiveUsers|16]] | [[:dz:Special:ListFiles|0]] | 1055 |- | <span id="cr">318</span> | [[Lingua cree|Cree]] | Nehiyaw | [[:cr:|cr]] | [[:cr:Special:Statistics|158]] | [[:cr:Special:Statistics|2161]] | [[:cr:Special:Statistics|37&nbsp;452]] | [[:cr:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cr:Special:ListUsers|16&nbsp;766]] | [[:cr:Special:ActiveUsers|22]] | [[:cr:Special:ListFiles|0]] | 2785 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="ng">319</span> | [[Lingua ndonga|Ndonga]] | Ndonga | [[:ng:|ng]]<ref name="incubator">Este proxecto atópase cerrado, e unha copia foi importada pola [[incubator:Incubator:Wikis#Wikipedia|incubadora de proxectos Wikimedia]] á espera da súa posible reactivación.</ref> | [[:ng:Special:Statistics|8]] | [[:ng:Special:Statistics|443]] | [[:ng:Special:Statistics|5923]] | [[:ng:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ng:Special:ListUsers|2385]] | [[:ng:Special:ActiveUsers|0]] | [[:ng:Special:ListFiles|0]] | 39&nbsp;530 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="cho">320</span> | [[Lingua choctaw|Choctaw]] | Choctaw | [[:cho:|cho]]<ref name="incubator" /> | [[:cho:Special:Statistics|6]] | [[:cho:Special:Statistics|201]] | [[:cho:Special:Statistics|4220]] | [[:cho:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:cho:Special:ListUsers|1809]] | [[:cho:Special:ActiveUsers|0]] | [[:cho:Special:ListFiles|0]] | 22&nbsp;175 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="mh">321</span> | [[Lingua marshalesa|Marshalés]] | Kajin M̧ajeļ (Ebon) | [[:mh:|mh]]<ref name="incubator" /> | [[:mh:Special:Statistics|4]] | [[:mh:Special:Statistics|206]] | [[:mh:Special:Statistics|4212]] | [[:mh:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mh:Special:ListUsers|2140]] | [[:mh:Special:ActiveUsers|0]] | [[:mh:Special:ListFiles|0]] | 52&nbsp;143 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="kj">322</span> | [[Lingua kwanyama|Kuanyama]] | Kuanyama | [[:kj:|kj]]<ref name="incubator" /> | [[:kj:Special:Statistics|4]] | [[:kj:Special:Statistics|114]] | [[:kj:Special:Statistics|3548]] | [[:kj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kj:Special:ListUsers|1377]] | [[:kj:Special:ActiveUsers|0]] | [[:kj:Special:ListFiles|0]] | 23&nbsp;536 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="ii">323</span> | [[Lingua nuosu|Yi]] | ꆇꉙ | [[:ii:|ii]]<ref name="incubator" /> | [[:ii:Special:Statistics|3]] | [[:ii:Special:Statistics|189]] | [[:ii:Special:Statistics|11&nbsp;653]] | [[:ii:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ii:Special:ListUsers|2031]] | [[:ii:Special:ActiveUsers|0]] | [[:ii:Special:ListFiles|0]] | 237&nbsp;005 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="ho">324</span> | [[Hiri motu]] | Hiri motu | [[:ho:|ho]]<ref name="incubator" /> | [[:ho:Special:Statistics|3]] | [[:ho:Special:Statistics|129]] | [[:ho:Special:Statistics|3786]] | [[:ho:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ho:Special:ListUsers|1575]] | [[:ho:Special:ActiveUsers|0]] | [[:ho:Special:ListFiles|0]] | 51&nbsp;771 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="lrc">325</span> | [[Lingua luri|Luri]] | لۊری شومالی | [[:lrc:|lrc]]<ref name="incubator" /> | [[:lrc:Special:Statistics|1]] | [[:lrc:Special:Statistics|237]] | [[:lrc:Special:Statistics|140&nbsp;064]] | [[:lrc:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lrc:Special:ListUsers|5037]] | [[:lrc:Special:ActiveUsers|2]] | [[:lrc:Special:ListFiles|0]] | 32&nbsp;915&nbsp;630 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="mus">326</span> | [[Lingua muskogee|Muscogee]] | Mvskoke | [[:mus:|mus]]<ref name="incubator" /> | [[:mus:Special:Statistics|1]] | [[:mus:Special:Statistics|115]] | [[:mus:Special:Statistics|3603]] | [[:mus:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mus:Special:ListUsers|2348]] | [[:mus:Special:ActiveUsers|0]] | [[:mus:Special:ListFiles|0]] | 407&nbsp;170 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="aa">327</span> | [[Lingua afar|Afar]] | Qafara | [[:aa:|aa]]<ref name="incubator" /> | [[:aa:Special:Statistics|0]] | [[:aa:Special:Statistics|509]] | [[:aa:Special:Statistics|4685]] | [[:aa:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:aa:Special:ListUsers|4063]] | [[:aa:Special:ActiveUsers|0]] | [[:aa:Special:ListFiles|0]] | 0 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="hz">328</span> | [[Lingua herero|Herero]] | Otjiherero | [[:hz:|hz]]<ref name="incubator" /> | [[:hz:Special:Statistics|0]] | [[:hz:Special:Statistics|176]] | [[:hz:Special:Statistics|4483]] | [[:hz:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:hz:Special:ListUsers|3761]] | [[:hz:Special:ActiveUsers|1]] | [[:hz:Special:ListFiles|0]] | 0 |- style="background-color:#d0d0d0;" | <span id="kr">329</span> | [[Lingua canuri|Canuri]] | Kanuri | [[:kr:|kr]]<ref name="incubator" /> | [[:kr:Special:Statistics|0]] | [[:kr:Special:Statistics|162]] | [[:kr:Special:Statistics|4641]] | [[:kr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kr:Special:ListUsers|5464]] | [[:kr:Special:ActiveUsers|0]] | [[:kr:Special:ListFiles|0]] | 0 |- class="sortbottom" ! Total !! !! !! !! 59&nbsp;294&nbsp;574 !! 244&nbsp;861&nbsp;057 !! 3&nbsp;208&nbsp;716&nbsp;342 !! 3761<ref name="rep">Esta suma non corresponde co total de persoas, pois o mesmo usuario (con ou sen [[Axuda:Login unificado|conta global nos proxectos]]) cóntase tantas veces como apareza en distintas Wikipedias para esa estatística.</ref> !! 103&nbsp;522&nbsp;070<ref name="rep" /> !! 279&nbsp;774<ref name="rep" /> !! 2&nbsp;759&nbsp;309 !! 128 |} Fonte: [http://wikistats.wmflabs.org/display.php?t=wp Wikistats 2.0 - Wikipedias] == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outras páxinas === * [[Especial:Wikis da Wikimedia|Lista dos wikis da Wikimedia]] === Ligazóns externas === * [[m:List of Wikipedias/gl|Lista de Wikipedias]] en [[Meta-Wiki]] [[Categoría:Wikipedia| ]] [[Categoría:Listas]] 840fy417z54e3658vdioaxyb6q2gucf 0 450780 6166598 5225174 2022-08-25T10:47:35Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Equipo FIBA | nome = Yeşilgiresun Belediyespor | imaxe = Yeşilgiresun Belediye 20171210 (4).jpg | fundado = [[2006]] | desaparecido = [[2018]] | liga = [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] | cidade = {{TURb}} [[Giresun]], [[Turquía]] | pavillón = 19 Eylül Spor Salonu | capacidade = 3.500 | cores = {{color box|#036B36}} {{color box|#FFFFFE}} Verde, branco | historia = Yeşilgiresun Belediye <small>(2006-2015)</small> | presidente = {{TURb}} Kerim Aksu | adestrador = {{SRBb}} Mihailo Uvalin | sitio_web = [http://ygbspor.com/ ygbspor.com] }} O '''Yeşilgiresun Belediyespor''', antes coñecido como ''Yeşilgiresun Belediyes'', foi un equipo de [[baloncesto]] da cidade de [[Giresun]] ([[Turquía]]). Xogaba os seus partidos como local no 19 Eylül Spor Salonu, recinto con capacidade para 3&nbsp;500 espectadores. == Historia == O club foi fundado en [[2006]] polo Concello de Giresun. O equipo comezou a xogar na tempada 2006-2007 na Erkekler Bölgesel Basketbol Ligi. Entre [[2006]] e [[2012]], o equipo xogou entre a Erkekler Bölgesel Basketbol Ligi e a TB3L. Na tempada 2011-12 na TB3L, o equipo finalizou a tempada en terceiro lugar, perdendo a oportunidade de ascender. Con todo, o campión da tempada, o Söğüsten Seramik, retirouse da liga e o Yeşilgiresun foi convidado á TB2L pola Federación turca de baloncesto (TBF). Na tempada 2012-13, o equipo finalizou a liga regular en terceiro lugar. Nos play-offs, o equipo venceu ao [[Darüşşafaka S.K.]] en cuartos de final, mais perdeu contra o Trabzonspor Basketbol en semifinais, disipándose a oportunidade de ascender. Na tempada 2013-14, o equipo finalizou a liga regular en quinto lugar. Nos play-offs, o equipo venceu ao Akhisar Belediye en cuartos de final, mais caeu derrotado contra [[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka Doğuş]] en semifinais, perdendo de novo a oportunidade de ascender. Na tempada 2014-15, o equipo finalizou a liga regular en sexto lugar. Nos play-offs, o equipo derrotou ao BEST Balıkesir Basketbol Kulübü en cuartos de final e en semifinais venceu ao Sakarya BB, ascendendo desta maneira á [[Basketbol Süper Ligi|TBL]], máxima categoría de baloncesto do país. O equipo gañou na final ao Tüyap Büyükçekmece e proclamouse campión da [[[[Türkiye Basketbol Ligi|TBL]]. O club permaneceu durante tres temporadas na máxima categoría, mais ao final da 2017−2018 o equipo descende á [[Türkiye Basketbol Ligi]] após finalizaren no 15º lugar. Ao ano seguinte o club non se inscribe en ningunha competición. === Ano a ano === {| class="wikitable" style="font-size:85%" !Ano !Nivel !Liga !Pos. !Copa |- |style="background:#efefef;"|2011–12 | align="center"|3 | TB3L | bgcolor=#BBF3BB style="text-align:center;"| 3º | |- |style="background:#efefef;"|2012–13 | align="center"|2 | TB2L | style="text-align:center;"| 3º | |- |style="background:#efefef;"|2013–14 | align="center"|2 | TB2L | align="center"|3º | |- |style="background:#efefef;"|2014–15 | align="center"|2 | TB2L | align="center" bgcolor=#BBF3BB|1º | |- |style="background:#efefef;"|2015–16 | align="center"|1 | [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] | align="center"|12º | |- |style="background:#efefef;"|2016–17 | align="center"|1 | [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] | align="center"|11º | Cuartos de final |- |style="background:#efefef;"|2017–18 | align="center"|1 | [[Basketbol Süper Ligi|BSL]] | align="center" bgcolor=#fcc|15º | |- |} == Xogadores == === Destacados === {{Div col|colwidth=18em}} *{{flagicon|TUR}} [[Barış Güney]] *{{flagicon|TUR}} [[Bora Paçun]] *{{flagicon|TUR}} [[Emircan Koşut]] *{{flagicon|TUR}} [[İnanç Koç]] *{{flagicon|TUR}} [[Okben Ulubay]] *{{flagicon|TUR}} [[Yunus Çankaya]] *{{flagicon|USA}} [[Josh Heytvelt]] *{{flagicon|USA}} [[Mike Taylor]] *{{flagicon|USA}} [[Patrick Miller]] *{{flagicon|USA}} [[Ramel Bradley]] *{{flagicon|USA}} [[Anthony Gill]] *{{flagicon|USA}} [[Ricky Ledo]] *{{flagicon|AUT}} [[Rašid Mahalbašić]] *{{flagicon|SRB}} [[Tadija Dragićević]] {{fin div col}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20180314143038/http://ygbspor.com/ Sitio web oficial] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Yeşilgiresun Belediyespor}} [[Categoría:Equipos de baloncesto de Turquía]] 6l86w7b1731gthcigou2vqlyrcv95y9 14 457688 6166308 5084437 2022-08-24T14:18:16Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Relixións]] 8z96ijdnz0j7e6tuapwmuj130x9k2h2 4 465401 6166299 6163398 2022-08-24T14:10:47Z CommonsDelinker 1410 Eliminouse a referencia ó ficheiro "Raymond_Damadian.jpg" que foi borrado en [[commons:Portada galega|Commons]] por [[commons:User:Yann|Yann]]. Motivo: per [[:c:COM:SPEEDY|]] wikitext text/x-wiki '''[[:d:Wikidata:Database reports/Recent deaths|Persoas finadas recentemente]]''', <onlyinclude>{{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}</onlyinclude>. {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?dod ?stct ?slct { ?item wdt:P570 ?dod FILTER ( ?dod > "2021-03-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime) FILTER ( ?dod > (now()-"P32D"^^xsd:duration) && ?dod < now() ) ?item wdt:P31 wd:Q5 . OPTIONAL { ?item wikibase:statements ?stct } OPTIONAL { ?item wikibase:sitelinks ?slct } } ORDER BY DESC(?dod) ?item |columns=number:#,item:elemento,P18,label:nome,P569,P570,P106,P27,P19,P20 |thumb=128 |autolist=fallback |links=local }} {| class='wikitable sortable' style='width:100%' ! # ! elemento ! imaxe ! nome ! data de nacemento ! data de falecemento ! ocupación ! país de nacionalidade ! lugar de nacemento ! lugar de falecemento |- | style='text-align:right'| 1 | [[:d:Q1232803|Q1232803]] | [[Ficheiro:Painter Dmitri Vrubel in front of his Bruderkuss.jpg|center|128px]] | [[Dmitri Vrubel]] | 1960-07-14 | 2022-08-14 | ''[[:d:Q15095148|graffiti artist]]''<br/>[[artista]]<br/>[[pintor]] | [[Unión Soviética]]<br/>[[Rusia]]<br/>[[Alemaña]] | [[Moscova]] | [[Berlín]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[:d:Q5941618|Q5941618]] | | [[José Luis Pérez-Payá|José Luis Pérez-Payá Soler]] | 1928-03-02 | 2022-08-12 | ''[[:d:Q937857|futbolista]]'' | [[España]] | [[Alcoi]] | [[Madrid]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[:d:Q65321|Q65321]] | [[Ficheiro:Wolfgang Petersen - Poseidon Premiere.jpg|center|128px]] | [[Wolfgang Petersen]] | 1941-03-14 | 2022-08-12 | ''[[:d:Q2526255|director de cinema]]''<br/>''[[:d:Q3282637|produtor de cinema]]''<br/>[[guionista]] | [[Alemaña]] | [[Emden]] | ''[[:d:Q846426|Brentwood]]'' |- | style='text-align:right'| 4 | [[:d:Q234610|Q234610]] | [[Ficheiro:Anne Heche July 14, 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Anne Heche]] | 1969-05-25 | 2022-08-11 | [[Actor, actriz|actor]]<br/>''[[:d:Q10798782|actor de televisión]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor de cinema]]''<br/>''[[:d:Q2526255|director de cinema]]''<br/>[[guionista]]<br/>''[[:d:Q3282637|produtor de cinema]]''<br/>''[[:d:Q2259451|actor de teatro]]'' | [[Estados Unidos de América]] | ''[[:d:Q777153|Aurora]]'' | [[Os Ánxeles]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[:d:Q113541474|Q113541474]] | | [[Waldino Varela|Waldino Varela Martínez]] | 1930 | 2022-08-08 | ''[[:d:Q15627169|sindicalista]]''<br/>[[Político, política|político]] | [[España]] | [[Teis, Vigo|Teis]] | [[Vigo]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[:d:Q185165|Q185165]] | [[Ficheiro:Olivia Newton John op Schiphol, Bestanddeelnr 930-0131 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Olivia Newton-John]] | 1948-09-26 | 2022-08-08 | [[Cantautor, cantautora|cantautor]]<br/>''[[:d:Q177220|cantante]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor de cinema]]''<br/>''[[:d:Q55960555|artista discográfico]]'' | [[Australia]]<br/>[[Reino Unido]] | [[Cambridge]] | ''[[:d:Q2223280|Santa Ynez Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 7 | [[:d:Q374610|Q374610]] | [[Ficheiro:McCullough I.jpg|center|128px]] | [[David McCullough]] | 1933-07-07 | 2022-08-07 | ''[[:d:Q201788|historiador]]''<br/>''[[:d:Q864380|biógrafo]]''<br/>[[Escritor, escritora|escritor]]<br/>[[xornalista]] | [[Estados Unidos de América]] | [[Pittsburgh, Pensilvania]] | ''[[:d:Q2305817|Hingham]]'' |- | style='text-align:right'| 8 | [[:d:Q488043|Q488043]] | [[Ficheiro:1975 CPA 4445 Crop Filipchenko.jpg|center|128px]] | [[Anatoli Filipchenko]] | 1928-02-26 | 2022-08-07 | [[Piloto|aviador]]<br/>[[astronauta]]<br/>[[Escritor, escritora|escritor]] | [[Rusia]]<br/>[[Unión Soviética]] | ''[[:d:Q4153831|Davydovka]]'' | ''[[:d:Q335565|Zvyozdny gorodok]]''<br/>''[[:d:Q1697|Moscow Oblast]]'' |- | style='text-align:right'| 9 | [[:d:Q4063960|Q4063960]] | [[Ficheiro:Ana Luísa Amaral at Göteborg Book Fair 2013 01.JPG|center|128px]] | [[Ana Luísa Amaral]] | 1956-04-05 | 2022-08-05 | ''[[:d:Q333634|tradutor]]''<br/>''[[:d:Q49757|poeta]]''<br/>[[Escritor, escritora|escritor]]<br/>''[[:d:Q1622272|profesor universitario]]'' | [[Portugal]] | [[Lisboa]] | [[Leça da Palmeira]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[:d:Q732513|Q732513]] | [[Ficheiro:Josoares flickr.jpg|center|128px]] | [[Jô Soares]] | 1938-01-16 | 2022-08-05 | [[Actor, actriz|actor]]<br/>''[[:d:Q947873|presentador de televisión]]''<br/>[[xornalista]]<br/>[[Escritor, escritora|escritor]]<br/>''[[:d:Q6625963|novelista]]''<br/>[[Músico, música|músico]]<br/>[[Presentador, presentadora|presentador]]<br/>''[[:d:Q2526255|director de cinema]]'' | [[Brasil]] | [[Río de Xaneiro]] | [[São Paulo]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[:d:Q5657052|Q5657052]] | [[Ficheiro:Margarita Salas y Santiago Grisolía Doctores Honoris Causa UNED (19).jpg|center|128px]] | [[Santiago Grisolía]] | 1923-01-06 | 2022-08-04 | ''[[:d:Q1622272|profesor universitario]]''<br/>[[Médico, médica|médico]]<br/>''[[:d:Q3400985|académico]]''<br/>''[[:d:Q2919046|bioquímico]]''<br/>[[Biólogo, bióloga|biólogo]]<br/>[[Escritor, escritora|escritor]] | [[España]] | [[Valencia]] | [[Valencia]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[:d:Q106299311|Q106299311]] | | [[Jaime Agulló Blasco]] | 1931-07-17 | 2022-08-03 | ''[[:d:Q937857|futbolista]]'' | [[España]] | [[Elx]] | |- | style='text-align:right'| 13 | [[:d:Q983493|Q983493]] | | [[Raymond Damadian]] | 1936-03-16 | 2022-08-03 | [[Médico, médica|médico]]<br/>''[[:d:Q131524|emprendedor]]''<br/>[[Físico, física|físico]]<br/>''[[:d:Q205375|inventor]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofísico]]'' | [[Estados Unidos de América]] | [[Nova York]] | |- | style='text-align:right'| 14 | [[:d:Q113528242|Q113528242]] | | [[Andrés Picallo]] | 1931 | 2022-08 | ''[[:d:Q12713481|obreiro]]''<br/>''[[:d:Q3387717|director teatral]]''<br/>[[dramaturgo]] | | [[Sillobre, Fene|Sillobre]] | [[Sillobre, Fene|Sillobre]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[:d:Q3098612|Q3098612]] | | [[Gary Schroen]] | 1941-11-06 | 2022-08-01 | ''[[:d:Q9352089|espía]]'' | [[Estados Unidos de América]] | | |- | style='text-align:right'| 16 | [[:d:Q325975|Q325975]] | | [[Hugo Fernández]] | 1945-02-02 | 2022-08-01 | ''[[:d:Q937857|futbolista]]''<br/>''[[:d:Q628099|adestrador de fútbol]]'' | [[Uruguai]] | [[Montevideo]] | ''[[:d:Q125293|Puebla de Zaragoza]]'' |- | style='text-align:right'| 17 | [[:d:Q186316|Q186316]] | [[Ficheiro:Ayman al-Zawahiri portrait.JPG|center|128px]] | [[Ayman al-Zawahiri]] | 1951-06-19 | 2022-07-31 | [[cirurxián]]<br/>[[ulema]]<br/>''[[:d:Q1402561|líder militar]]'' | ''[[:d:Q124943|Kingdom of Egypt]]''<br/>''[[:d:Q3087763|Republic of Egypt (1953–1958)]]''<br/>[[República Árabe Unida]]<br/>[[Exipto]]<br/>[[apátrida]] | ''[[:d:Q589934|Maadi]]'' | [[Cabul]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[:d:Q215351|Q215351]] | [[Ficheiro:Ramos Pentagon.jpg|center|128px]] | [[Fidel Valdez Ramos]] | 1928-03-18 | 2022-07-31 | [[Político, política|político]]<br/>[[militar]] | [[Filipinas]] | ''[[:d:Q41978|Lingayen]]'' | ''[[:d:Q3265086|Makati Medical Center]]'' |- | style='text-align:right'| 19 | [[:d:Q242185|Q242185]] | [[Ficheiro:Bill russell dribbling (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bill Russell]] | 1934-02-12 | 2022-07-31 | ''[[:d:Q3665646|baloncestista]]''<br/>''[[:d:Q5137571|adestrador de baloncesto]]''<br/>[[Adestrador, adestradora|adestrador]]<br/>[[Actor, actriz|actor]]<br/>''[[:d:Q13382122|saltador de altura]]'' | [[Estados Unidos de América]] | ''[[:d:Q947115|Monroe]]'' | ''[[:d:Q954095|Mercer Island]]'' |- | style='text-align:right'| 20 | [[:d:Q254038|Q254038]] | [[Ficheiro:Nichelle Nichols by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | [[Nichelle Nichols]] | 1932-12-28 | 2022-07-30 | ''[[:d:Q10798782|actor de televisión]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor de cinema]]''<br/>[[Actor, actriz|actor]]<br/>''[[:d:Q177220|cantante]]''<br/>[[Actor de voz|actor de dobraxe]]<br/>''[[:d:Q2259451|actor de teatro]]''<br/>''[[:d:Q5716684|bailarín]]'' | [[Estados Unidos de América]] | ''[[:d:Q2361139|Robbins]]'' | ''[[:d:Q985526|Silver City]]'' |- | style='text-align:right'| 21 | [[:d:Q210898|Q210898]] | [[Ficheiro:James Lovelock, 2005 (cropped).jpg|center|128px]] | [[James Lovelock]] | 1919-07-26 | 2022-07-26 | [[Biólogo, bióloga|biólogo]]<br/>''[[:d:Q593644|químico]]''<br/>''[[:d:Q1622272|profesor universitario]]''<br/>''[[:d:Q24387326|mitógrafo]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ecoloxista]]''<br/>''[[:d:Q3578589|ecoloxista]]''<br/>''[[:d:Q18844224|escritor de ciencia ficción]]''<br/>''[[:d:Q2919046|bioquímico]]''<br/>''[[:d:Q846430|futurist]]''<br/>''[[:d:Q3015326|independent scientist]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiógrafo]]'' | [[Reino Unido]] | ''[[:d:Q19801|Letchworth Garden City]]'' | ''[[:d:Q306685|Abbotsbury]]'' |- | style='text-align:right'| 22 | [[:d:Q192556|Q192556]] | [[Ficheiro:Official portrait of Lord Trimble crop 2.jpg|center|128px]] | [[David Trimble]] | 1944-10-15 | 2022-07-25 | [[Político, política|político]]<br/>''[[:d:Q1622272|profesor universitario]]''<br/>[[Barrister]] | [[Reino Unido]] | [[Belfast]] | [[Belfast]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[:d:Q462444|Q462444]] | | [[Irina Ionesco]] | 1930-09-03 | 2022-07-25 | ''[[:d:Q33231|fotógrafo]]'' | [[Francia]] | ''[[:d:Q187153|XIV Distrito de París]]'' | ''[[:d:Q171689|12th arrondissement of Paris]]'' |- | style='text-align:right'| 24 | [[:d:Q44470|Q44470]] | [[Ficheiro:Uwe Seeler 1968 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Uwe Seeler]] | 1936-11-05 | 2022-07-21 | ''[[:d:Q937857|futbolista]]''<br/>''[[:d:Q43845|empresario]]'' | [[Alemaña]] | [[Hamburgo]] | ''[[:d:Q3928|Norderstedt]]'' |- | style='text-align:right'| 25 | [[:d:Q113164008|Q113164008]] | | [[Pedro Tomé|Pedro Tomé Alonso]] | 1932-04-30 | 2022-07-20 | ''[[:d:Q937857|futbolista]]'' | [[España]] | [[Teixeiro, Curtis, Curtis|Teixeiro]] | [[A Pobra do Caramiñal]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[:d:Q1395025|Q1395025]] | | [[Kamoya Kimeu]] | 1938 | 2022-07-20 | ''[[:d:Q4773904|antropólogo]]''<br/>''[[:d:Q1662561|paleontólogo]]''<br/>''[[:d:Q3621491|arqueólogo]]''<br/>''[[:d:Q17488316|prehistoriador]]''<br/>''[[:d:Q21272406|paleoantropólogo]]'' | [[Kenya]] | ''[[:d:Q473717|Makueni County]]'' | [[Nairobi]] |} {{Wikidata list end}} [[Categoría:Finados en 2020| ]] [[Categoría:Wikipedia:Listas con datos de Wikidata]] dv5nmxkyxkr7k6q90obbkbk3vwk7jjt 0 472159 6166596 5987017 2022-08-25T10:46:33Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Actor}} '''Fatoumata Diawara''' (en {{lang-bm|ߝߊ߫ߕߎߡߕߊ ߖߊ߯ߥߙߊ߫}}), nada no ano [[1982]] en [[Costa do Marfil]] de pais malianos, é unha [[cantante]] e [[actriz]] [[Malí|maliana]]. En decembro de 2018, Diawara formou parte dos nomeados finalistas do [[Premios Grammy]] ao mellor álbum de world music por ''Fenfo'' e á mellor gravación dance por ''Ultimatum'' do grupo [[Disclosure]], no que tamén participou.<ref>[https://www.grammy.com/grammys/awards/61st-annual-grammy-awards Winners and Nominees. 61st Annual GRAMMY Awards (2018)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181207153109/https://www.grammy.com/grammys/awards/61st-annual-grammy-awards |date=07 de decembro de 2018 }}, páxina oficial dos Premios Grammy (consultada o 23 de agosto de 2019).</ref> == Discografía == [[Ficheiro:Fatoumata Diawara at Wobeon Festival.JPG|miniatura|Fatoumata Diawara cantando no World Beat Music festival de [[Austin, Texas|Austin]], [[Texas]], no ano [[2013]].]] === Álbums === * 2011 : ''[[Fatou]]'' (World Circuit - Album) * 2015 : ''[[At Home - Live in Marciac]]'', Fatoumata Diawara & Roberto Fonseca (Jazz Village - Album) * 2018 : ''[[Fenfo (Something To Say)]]'' (Shanachie Records - Album) === Sinxelos === * 2011 : ''[[Kanou EP]]'' (World Circuit - Album) == Filmografía == * 1996: ''Taafe Fanga'' * 1999: ''[[Genesis (filme de 1999)|La Genèse]]'': Dina * 2002: ''[[Sia, le rêve du python]]'': Sia * 2008: ''[[Il va pleuvoir sur Conakry]]'': Siré * 2010: ''Encourage'' * 2010: ''Ni brune ni blonde'' * 2011: ''Les Contes de la Nuit'' (voz) * 2013: ''The Africa Express'': Ela mesma * 2014: ''[[Timbuktu (filme de 2014)|Timbuktu]]'' <ref>{{Cita web|url=http://www.festival-cannes.com/en/archives/ficheFilm/id/100009821/year/2014.html|título=TIMBUKTU - Festival de Cannes|website=Festival de Cannes|lingua=en|dataacceso= 23 de agosto de 2019}}</ref> * 2015: ''Morbayassa'': Bella * 2016: ''Mali Blues'': Ela mesma * 2019: ''Yao'' : Gloria == Teatro == * 1998: ''[[Antigone]]'' * 2002-2008: ''[[Royal de Luxe]]'' * 2007-2008: ''[[Kirikou et Karaba]]'': Karaba == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === *[http://fatoumatadiawara.com/en/ Páxina oficial] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Diawara, Fatoumata}} [[Categoría:Nados en 1982]] [[Categoría:Nados en Costa do Marfil]] [[Categoría:Música de Malí]] [[Categoría:Cantantes en lingua bambara]] [[Categoría:Actores de Malí]] iyv9i38f830ft98n4c6jzda8ortctht 0 480475 6166497 5299895 2022-08-25T00:02:34Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{homónimos|Soberano}} * '''[[Soberano (política)|Soberano]]''', adxectivo que remite á persoa que ostenta unha [[autoridade]] única e suprema sobre un [[pobo]], ou o pobo nas sociedades democráticas * '''[[Monarca|Soberano]],''' referente a un monarca de xeito figurado mesmo cando non ostenta a soberanía do [[Estado nación|Estado-nación]] * '''[[Soberano (moeda)|Soberano]]''', [[moeda]] de [[ouro]] do [[Reino Unido]] == Véxase tamén == * '''[[Soberanía]]''' * '''[[Soberanía alimentaria]]''' * '''[[Soberanía nacional]]''' * '''[[Soberanía popular]]''' 74v518w5cb1w635flt0ooopiikjr95o 0 487173 6166247 5408486 2022-08-24T12:59:28Z Xoio 22795 actualización wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus'' | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 260px | image_caption = ''[[Diplodus cervinus]]'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = '''Diplodus''' | genus_authority = [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz|Rafinesque]], [[1810]] | subdivision_ranks = [[Especies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' | type_species = '''Sparus annularis''' | type_species_authority = Linnaeus, 1758<br/>= <big>''[[Diplodus annularis]]''</big> <br/><small>(Linnaeus, 1758)</small> }} [[Ficheiro:Diplodus sargus cadenati.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus cadenati]]''<br/> (Para moitos autores ''Diplodus sargus cadenati'').]] [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|250px|[[Cardume]] de ''[[Diplodus cervinus]]''.]] '''''Diplodus''''' é un [[genus|xénero]] de [[peixes]] [[actinopterixios]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]].<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 21 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === O xénero foi descrito en [[1810]] polo [[naturalista]] [[estadounidense]] de orixe [[Francia|franco]]-[[Alemaña|xermana]]-[[italia]]na [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz]],<ref name=W/> na súa obra: ''Indice d'ittiologia siciliana; ossia, catalogo metodico dei nomi latini, italiani, e siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia disposti secondo un metodo naturale e seguito da un appendice che contiene la descrizione de alcuni nuovi pesci siciliani''. [[Messina]]: G. del Nobolo. === Etimoloxía === O [[nome científico]] ''Diplodus'' está formado pola unión dos elementos do [[latín científico]] ''dipl-'' e ''-odus''.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/Diplodus Diplodus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> O primeiro elemento deriva do [[grego antigo]] διπλόος ''diplóos'', "duplo", "duplicado", "dobrado",<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/dipl- dipl-] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> e, o segundo, tamén do grego antgigo ὀδούς ''odoús'', "dente".<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/-odus -odus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> Literalmente: "os de dentes duplicados", en referencia aos dous tipos de dentes que posúen estes peixes, incisivos e molares. === Sinónimos === Ademais de polo nome que lle impuxo Rafinesque, e que é o actualmenté válido, o xénero tamén se coñeceu polos seguintes [[sinónimo]]s:<ref name=W/> * ''Puntazzo'' <small>Bleeker, 1876</small> * ''Sargus'' <small>Cuvier, 1816</small> * ''Sargus'' <small>Klein, 1775</small> === Especies === Na actualidade (2020), segundo o [[World Register of Marine Species]], recoñécense as [[especies]]:<ref name=W/> {{Div col|cols=2}} * ''[[Diplodus annularis]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus argenteus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus ascensionis]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus bellottii]]'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''[[Diplodus bermudensis]]'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''[[Diplodus cadenati]]'' <small>de la Paz, Bauchot & Daget, 1974</small> * ''[[Diplodus capensis]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus caudimacula]]'' <small>(Poey, 1860)</small> * ''[[Diplodus cervinus]]'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''[[Diplodus fasciatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus helenae]]'' <small>(Sauvage, 1879)</small> * ''[[Diplodus holbrookii]]'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus kotschyi]]'' <small>(Steindachner, 1876)</small> * ''[[Diplodus levantinus]]'' <small>Fricke, Golani & Appelbaum-Golani, 2016</small> * ''[[Diplodus lineatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus noct]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> * ''[[Diplodus prayensis]]'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''[[Diplodus puntazzo]]'' <small>(Walbaum, 1792)</small> * ''[[Diplodus sargus]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus striatus]]'' <small>(Bliss, 1883)</small> * ''[[Diplodus vulgaris]]'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} Porén, o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]] só recoñece as seguintes:<ref>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=169191#null ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[ITIS]].</ref> {{Div col|cols=2}} * ''Diplodus annularis'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus argenteus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus bellottii'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''Diplodus bermudensis'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus fasciatus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus holbrookii'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''Diplodus noct'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus prayensis'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''Diplodus puntazzo'' <small>(Cetti, 1777)</small> * ''Diplodus sargus'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus vulgaris'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} == En Galicia == No [[litoral]] [[Galicia|galego]] están presentes as seguintes [[especies]]:{{sfn|Rodríguez Villanueva|Vázquez|1994|pp=152-159}} * ''[[Diplodus annularis]]'' * ''[[Diplodus cervinus]]'' * ''[[Diplodus sargus]]'' * ''[[Diplodus vulgaris]]'' === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de '''sargo bicudo''' (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery style="text-align:center;" mode="packed"> Diplodus annularis Minorca 1.jpg|''[[Diplodus annularis]]'' Diplodus bermudensis.jpg|''[[Diplodus bermudensis]]'' Diplodus capensis.jpg|''[[Diplodus capensis]]'' Diplodus cervinus cervinus.jpg|''[[Diplodus cervinus]] cervinus'' Spottail Pinfish fishing.jpg|''[[Diplodus holbrookii]]'' Sargus noct Ford 32.jpg|''[[Diplodus noct]]'' Diplodus puntazzo Guido Picchetti.jpg|''[[Diplodus puntazzo]]'' Diplodus sargus Minorca.jpg|''[[Diplodus sargus]]'' Diplodus vulgaris acqMilano.jpg|''[[Diplodus vulgaris]]'' </gallery> == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{wikispecies|Diplodus (Sparidae)}} === Bibliografía === * Rodríguez Villanueva, X. L. e Vázquez, Xavier (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneralidades, clasificación e orde perciformes''. [[Vigo]]: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 84-7507-784-6. * van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. ''et al''. (eds.) ''European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification''. Collection Patrimoines Naturels, 50. [[París]]: [[Museo Nacional de Historia Natural de Francia|Muséum national d'Histoire naturelle]]. ISBN 2-8565-3538-0, pp.&nbsp;357–374. === Outros artigos === * [[Perciformes]] * [[Espáridos]] === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus/classification/ ''Diplodus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/46579943 Spottail Porgies. ''Diplodus''] na [[EOL]]. * [https://www.biolib.cz/en/taxon/id98085/ ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] en BioLib. * [http://www.fishbase.org/nomenclature/SpeciesList.php?genus=Diplodus Lista das especies de ''Diplodus'' en [[FishBase]].] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] hr1im9fsa4o78kdvp1djzly0rj4pqxy 6166249 6166247 2022-08-24T13:04:00Z Xoio 22795 ampliación wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus'' | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 260px | image_caption = ''[[Diplodus cervinus]]'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = '''Diplodus''' | genus_authority = [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz|Rafinesque]], [[1810]] | subdivision_ranks = [[Especies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' | type_species = '''Sparus annularis''' | type_species_authority = Linnaeus, 1758<br/>= <big>''[[Diplodus annularis]]''</big> <br/><small>(Linnaeus, 1758)</small> }} [[Ficheiro:Diplodus sargus cadenati.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus cadenati]]''<br/> (Para moitos autores ''Diplodus sargus cadenati'').]] [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|250px|[[Cardume]] de ''[[Diplodus cervinus]]''.]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo Italy.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus puntazzo]]'' fotografado na [[illa de Elba]], [[Italia]].]] '''''Diplodus''''' é un [[genus|xénero]] de [[peixes]] [[actinopterixios]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]].<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 21 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === O xénero foi descrito en [[1810]] polo [[naturalista]] [[estadounidense]] de orixe [[Francia|franco]]-[[Alemaña|xermana]]-[[italia]]na [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz]],<ref name=W/> na súa obra: ''Indice d'ittiologia siciliana; ossia, catalogo metodico dei nomi latini, italiani, e siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia disposti secondo un metodo naturale e seguito da un appendice che contiene la descrizione de alcuni nuovi pesci siciliani''. [[Messina]]: G. del Nobolo. === Etimoloxía === O [[nome científico]] ''Diplodus'' está formado pola unión dos elementos do [[latín científico]] ''dipl-'' e ''-odus''.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/Diplodus Diplodus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> O primeiro elemento deriva do [[grego antigo]] διπλόος ''diplóos'', "duplo", "duplicado", "dobrado",<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/dipl- dipl-] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> e, o segundo, tamén do grego antgigo ὀδούς ''odoús'', "dente".<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/-odus -odus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> Literalmente: "os de dentes duplicados", en referencia aos dous tipos de dentes que posúen estes peixes, incisivos e molares. === Sinónimos === Ademais de polo nome que lle impuxo Rafinesque, e que é o actualmenté válido, o xénero tamén se coñeceu polos seguintes [[sinónimo]]s:<ref name=W/> * ''Puntazzo'' <small>Bleeker, 1876</small> * ''Sargus'' <small>Cuvier, 1816</small> * ''Sargus'' <small>Klein, 1775</small> === Especies === Na actualidade (2020), segundo o [[World Register of Marine Species]], recoñécense as [[especies]]:<ref name=W/> {{Div col|cols=2}} * ''[[Diplodus annularis]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus argenteus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus ascensionis]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus bellottii]]'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''[[Diplodus bermudensis]]'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''[[Diplodus cadenati]]'' <small>de la Paz, Bauchot & Daget, 1974</small> * ''[[Diplodus capensis]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus caudimacula]]'' <small>(Poey, 1860)</small> * ''[[Diplodus cervinus]]'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''[[Diplodus fasciatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus helenae]]'' <small>(Sauvage, 1879)</small> * ''[[Diplodus holbrookii]]'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus kotschyi]]'' <small>(Steindachner, 1876)</small> * ''[[Diplodus levantinus]]'' <small>Fricke, Golani & Appelbaum-Golani, 2016</small> * ''[[Diplodus lineatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus noct]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> * ''[[Diplodus prayensis]]'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''[[Diplodus puntazzo]]'' <small>(Walbaum, 1792)</small> * ''[[Diplodus sargus]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus striatus]]'' <small>(Bliss, 1883)</small> * ''[[Diplodus vulgaris]]'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} Porén, o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]] só recoñece as seguintes:<ref>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=169191#null ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[ITIS]].</ref> {{Div col|cols=2}} * ''Diplodus annularis'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus argenteus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus bellottii'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''Diplodus bermudensis'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus fasciatus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus holbrookii'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''Diplodus noct'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus prayensis'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''Diplodus puntazzo'' <small>(Cetti, 1777)</small> * ''Diplodus sargus'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus vulgaris'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} == En Galicia == No [[litoral]] [[Galicia|galego]] están presentes as seguintes [[especies]]:{{sfn|Rodríguez Villanueva|Vázquez|1994|pp=152-159}} * ''[[Diplodus annularis]]'' * ''[[Diplodus cervinus]]'' * ''[[Diplodus sargus]]'' * ''[[Diplodus vulgaris]]'' === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de '''sargo bicudo''' (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery style="text-align:center;" mode="packed"> Diplodus annularis Minorca 1.jpg|''[[Diplodus annularis]]'' Diplodus bermudensis.jpg|''[[Diplodus bermudensis]]'' Diplodus capensis.jpg|''[[Diplodus capensis]]'' Diplodus cervinus cervinus.jpg|''[[Diplodus cervinus]] cervinus'' Spottail Pinfish fishing.jpg|''[[Diplodus holbrookii]]'' Sargus noct Ford 32.jpg|''[[Diplodus noct]]'' Diplodus puntazzo Guido Picchetti.jpg|''[[Diplodus puntazzo]]'' Diplodus sargus Minorca.jpg|''[[Diplodus sargus]]'' Diplodus vulgaris acqMilano.jpg|''[[Diplodus vulgaris]]'' </gallery> == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{wikispecies|Diplodus (Sparidae)}} === Bibliografía === * Rodríguez Villanueva, X. L. e Vázquez, Xavier (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneralidades, clasificación e orde perciformes''. [[Vigo]]: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 84-7507-784-6. * van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. ''et al''. (eds.) ''European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification''. Collection Patrimoines Naturels, 50. [[París]]: [[Museo Nacional de Historia Natural de Francia|Muséum national d'Histoire naturelle]]. ISBN 2-8565-3538-0, pp.&nbsp;357–374. === Outros artigos === * [[Perciformes]] * [[Espáridos]] === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus/classification/ ''Diplodus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/46579943 Spottail Porgies. ''Diplodus''] na [[EOL]]. * [https://www.biolib.cz/en/taxon/id98085/ ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] en BioLib. * [http://www.fishbase.org/nomenclature/SpeciesList.php?genus=Diplodus Lista das especies de ''Diplodus'' en [[FishBase]].] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] l0vefz7ebr9c0kae8i58pqmwvmjrw8b 6166250 6166249 2022-08-24T13:04:25Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus'' | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 260px | image_caption = ''[[Diplodus cervinus]]'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = '''Diplodus''' | genus_authority = [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz|Rafinesque]], [[1810]] | subdivision_ranks = [[Especies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' | type_species = '''Sparus annularis''' | type_species_authority = Linnaeus, 1758<br/>= <big>''[[Diplodus annularis]]''</big> <br/><small>(Linnaeus, 1758)</small> }} [[Ficheiro:Diplodus sargus cadenati.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus cadenati]]''<br/> (Para moitos autores ''Diplodus sargus cadenati'').]] [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|250px|[[Cardume]] de ''[[Diplodus cervinus]]''.]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo Italy.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus puntazzo]]'' fotografado na [[illa de Elba]], [[Italia]].]] '''''Diplodus''''' é un [[genus|xénero]] de [[peixes]] [[actinopterixios]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]].<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 21 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === O xénero foi descrito en [[1810]] polo [[naturalista]] [[estadounidense]] de orixe [[Francia|franco]]-[[Alemaña|xermana]]-[[italia]]na [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz]],<ref name=W/> na súa obra: ''Indice d'ittiologia siciliana; ossia, catalogo metodico dei nomi latini, italiani, e siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia disposti secondo un metodo naturale e seguito da un appendice che contiene la descrizione de alcuni nuovi pesci siciliani''. [[Messina]]: G. del Nobolo. === Etimoloxía === O [[nome científico]] ''Diplodus'' está formado pola unión dos elementos do [[latín científico]] ''dipl-'' e ''-odus''.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/Diplodus Diplodus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> O primeiro elemento deriva do [[grego antigo]] διπλόος ''diplóos'', "duplo", "duplicado", "dobrado",<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/dipl- dipl-] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> e, o segundo, tamén do grego antgigo ὀδούς ''odoús'', "dente".<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/-odus -odus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> Literalmente: "os de dentes duplicados", en referencia aos dous tipos de dentes que posúen estes peixes, incisivos e molares. === Sinónimos === Ademais de polo nome que lle impuxo Rafinesque, e que é o actualmenté válido, o xénero tamén se coñeceu polos seguintes [[sinónimo]]s:<ref name=W/> * ''Puntazzo'' <small>Bleeker, 1876</small> * ''Sargus'' <small>Cuvier, 1816</small> * ''Sargus'' <small>Klein, 1775</small> === Especies === Na actualidade (2020), segundo o [[World Register of Marine Species]], recoñécense as [[especies]]:<ref name=W/> {{Div col|cols=2}} * ''[[Diplodus annularis]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus argenteus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus ascensionis]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus bellottii]]'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''[[Diplodus bermudensis]]'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''[[Diplodus cadenati]]'' <small>de la Paz, Bauchot & Daget, 1974</small> * ''[[Diplodus capensis]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus caudimacula]]'' <small>(Poey, 1860)</small> * ''[[Diplodus cervinus]]'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''[[Diplodus fasciatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus helenae]]'' <small>(Sauvage, 1879)</small> * ''[[Diplodus holbrookii]]'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus kotschyi]]'' <small>(Steindachner, 1876)</small> * ''[[Diplodus levantinus]]'' <small>Fricke, Golani & Appelbaum-Golani, 2016</small> * ''[[Diplodus lineatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus noct]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> * ''[[Diplodus prayensis]]'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''[[Diplodus puntazzo]]'' <small>(Walbaum, 1792)</small> * ''[[Diplodus sargus]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus striatus]]'' <small>(Bliss, 1883)</small> * ''[[Diplodus vulgaris]]'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} Porén, o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]] só recoñece as seguintes:<ref>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=169191#null ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[ITIS]].</ref> {{Div col|cols=2}} * ''Diplodus annularis'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus argenteus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus bellottii'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''Diplodus bermudensis'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus fasciatus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus holbrookii'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''Diplodus noct'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus prayensis'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''Diplodus puntazzo'' <small>(Cetti, 1777)</small> * ''Diplodus sargus'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus vulgaris'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} == En Galicia == No [[litoral]] [[Galicia|galego]] están presentes as seguintes [[especies]]:{{sfn|Rodríguez Villanueva|Vázquez|1994|pp=152-159}} * ''[[Diplodus annularis]]'' * ''[[Diplodus cervinus]]'' * ''[[Diplodus sargus]]'' * ''[[Diplodus vulgaris]]'' === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de '''sargo bicudo''' (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery style="text-align:center;" mode="packed"> Diplodus annularis Minorca 1.jpg|''[[Diplodus annularis]]'' Diplodus bermudensis.jpg|''[[Diplodus bermudensis]]'' Diplodus capensis.jpg|''[[Diplodus capensis]]'' Diplodus cervinus cervinus.jpg|''[[Diplodus cervinus]] cervinus'' Spottail Pinfish fishing.jpg|''[[Diplodus holbrookii]]'' Sargus noct Ford 32.jpg|''[[Diplodus noct]]'' Diplodus puntazzo Guido Picchetti.jpg|''[[Diplodus puntazzo]]'' Diplodus sargus Minorca.jpg|''[[Diplodus sargus]]'' Diplodus vulgaris acqMilano.jpg|''[[Diplodus vulgaris]]'' </gallery> == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{wikispecies|Diplodus (Sparidae)}} === Bibliografía === * Rodríguez Villanueva, X. L. e Vázquez, Xavier (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneralidades, clasificación e orde perciformes''. [[Vigo]]: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 84-7507-784-6. * van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. ''et al''. (eds.) ''European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification''. Collection Patrimoines Naturels, 50. [[París]]: [[Museo Nacional de Historia Natural de Francia|Muséum national d'Histoire naturelle]]. ISBN 2-8565-3538-0, pp.&nbsp;357–374. === Outros artigos === * [[Perciformes]] * [[Espáridos]] === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus/classification/ ''Diplodus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/46579943 Spottail Porgies. ''Diplodus''] na [[EOL]]. * [https://www.biolib.cz/en/taxon/id98085/ ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] en BioLib. * [http://www.fishbase.org/nomenclature/SpeciesList.php?genus=Diplodus Lista das especies de ''Diplodus'' en [[FishBase]].] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] 31e6h1int06rnvg4esna2lokvmp81qm 6166405 6166250 2022-08-24T18:41:03Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus'' | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 260px | image_caption = ''[[Diplodus cervinus]]'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = '''Diplodus''' | genus_authority = [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz|Rafinesque]], [[1810]] | subdivision_ranks = [[Especies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' | type_species = '''Sparus annularis''' | type_species_authority = Linnaeus, 1758<br/>= <big>''[[Diplodus annularis]]''</big> <br/><small>(Linnaeus, 1758)</small> }} [[Ficheiro:Diplodus sargus cadenati.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus cadenati]]''<br/> (Para moitos autores ''Diplodus sargus cadenati'').]] [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|250px|[[Cardume]] de ''[[Diplodus cervinus]]''.]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo Italy.jpg|miniatura|250px|''[[Diplodus puntazzo]]'' fotografado na [[illa de Elba]], [[Italia]].]] '''''Diplodus''''' é un [[genus|xénero]] de [[peixes]] [[actinopterixios]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]].<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 21 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === O xénero foi descrito en [[1810]] polo [[naturalista]] [[estadounidense]] de orixe [[Francia|franco]]-[[Alemaña|xermana]]-[[italia]]na [[Constantine Samuel Rafinesque-Schmaltz]],<ref name=W/> na súa obra: ''Indice d'ittiologia siciliana; ossia, catalogo metodico dei nomi latini, italiani, e siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia disposti secondo un metodo naturale e seguito da un appendice che contiene la descrizione de alcuni nuovi pesci siciliani''. [[Messina]]: G. del Nobolo. === Etimoloxía === O [[nome científico]] ''Diplodus'' está formado pola unión dos elementos do [[latín científico]] ''dipl-'' e ''-odus''.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/Diplodus Diplodus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> O primeiro elemento deriva do [[grego antigo]] διπλόος ''diplóos'', "duplo", "duplicado", "dobrado",<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/dipl- dipl-] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> e, o segundo, tamén do grego antgigo ὀδούς ''odoús'', "dente".<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/-odus -odus] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref> Literalmente: "os de dentes duplicados", en referencia aos dous tipos de dentes que posúen estes peixes, incisivos e molares. === Sinónimos === Ademais de polo nome que lle impuxo Rafinesque, e que é o actualmenté válido, o xénero tamén se coñeceu polos seguintes [[sinónimo]]s:<ref name=W/> * ''Puntazzo'' <small>Bleeker, 1876</small> * ''Sargus'' <small>Cuvier, 1816</small> * ''Sargus'' <small>Klein, 1775</small> === Especies === Na actualidade (2020), segundo o [[World Register of Marine Species]], recoñécense as [[especies]]:<ref name=W/> {{Div col|cols=2}} * ''[[Diplodus annularis]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus argenteus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus ascensionis]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus bellottii]]'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''[[Diplodus bermudensis]]'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''[[Diplodus cadenati]]'' <small>de la Paz, Bauchot & Daget, 1974</small> * ''[[Diplodus capensis]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus caudimacula]]'' <small>(Poey, 1860)</small> * ''[[Diplodus cervinus]]'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''[[Diplodus fasciatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus helenae]]'' <small>(Sauvage, 1879)</small> * ''[[Diplodus holbrookii]]'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''[[Diplodus kotschyi]]'' <small>(Steindachner, 1876)</small> * ''[[Diplodus levantinus]]'' <small>Fricke, Golani & Appelbaum-Golani, 2016</small> * ''[[Diplodus lineatus]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus noct]]'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> * ''[[Diplodus prayensis]]'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''[[Diplodus puntazzo]]'' <small>(Walbaum, 1792)</small> * ''[[Diplodus sargus]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''[[Diplodus striatus]]'' <small>(Bliss, 1883)</small> * ''[[Diplodus vulgaris]]'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} Porén, o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]] só recoñece as seguintes:<ref>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=169191#null ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[ITIS]].</ref> {{Div col|cols=2}} * ''Diplodus annularis'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus argenteus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus bellottii'' <small>(Steindachner, 1882)</small> * ''Diplodus bermudensis'' <small>Caldwell, 1965</small> * ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus fasciatus'' <small>(Valenciennes in Cuvier & Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus holbrookii'' <small>(Bean, 1878)</small> * ''Diplodus noct'' <small>(Valenciennes, 1830)</small> * ''Diplodus prayensis'' <small>Cadenat, 1964</small> * ''Diplodus puntazzo'' <small>(Cetti, 1777)</small> * ''Diplodus sargus'' <small>(Linnaeus, 1758)</small> * ''Diplodus vulgaris'' <small>(Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)</small> {{Fin div col}} == En Galicia == No [[litoral]] [[Galicia|galego]] están presentes as seguintes [[especies]]:{{sfn|Rodríguez Villanueva|Vázquez|1994|pp=152-159}} * ''[[Diplodus annularis]]'' * ''[[Diplodus cervinus]]'' * ''[[Diplodus sargus]]'' * ''[[Diplodus vulgaris]]'' === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de '''sargo bicudo''' (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Galería de imaxes == <gallery style="text-align:center;" mode="packed"> Diplodus annularis Minorca 1.jpg|''[[Diplodus annularis]]'' Diplodus bermudensis.jpg|''[[Diplodus bermudensis]]'' Diplodus capensis.jpg|''[[Diplodus capensis]]'' Diplodus cervinus cervinus.jpg|''[[Diplodus cervinus]] cervinus'' Spottail Pinfish fishing.jpg|''[[Diplodus holbrookii]]'' Sargus noct Ford 32.jpg|''[[Diplodus noct]]'' Diplodus puntazzo Guido Picchetti.jpg|''[[Diplodus puntazzo]]'' Diplodus sargus Minorca.jpg|''[[Diplodus sargus]]'' Diplodus vulgaris acqMilano.jpg|''[[Diplodus vulgaris]]'' </gallery> == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{wikispecies|Diplodus (Sparidae)}} === Bibliografía === * Rodríguez Villanueva, X. L. e Vázquez, Xavier (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneralidades, clasificación e orde perciformes''. [[Vigo]]: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 84-7507-784-6. * van der Land, J.; Costello, M. J.; Zavodnik, D.; Santos, R. S.; Porteiro, F. M.; Bailly, N.; Eschmeyer, W. N. & Froese, R. (2001): "Pisces", en: Costello, M. J. ''et al''. (eds.) ''European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification''. Collection Patrimoines Naturels, 50. [[París]]: [[Museo Nacional de Historia Natural de Francia|Muséum national d'Histoire naturelle]]. ISBN 2-8565-3538-0, pp.&nbsp;357–374. === Outros artigos === * [[Perciformes]] * [[Espáridos]] === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus/classification/ ''Diplodus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/46579943 Spottail Porgies. ''Diplodus''] na [[EOL]]. * [https://www.biolib.cz/en/taxon/id98085/ ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] en BioLib. * [http://www.fishbase.org/nomenclature/SpeciesList.php?genus=Diplodus Lista das especies de ''Diplodus'' en [[FishBase]].] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] iqlsq3y7i4in9lbcc6cyxus5f1hvdx4 0 487308 6166230 5815948 2022-08-24T12:09:58Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus cervinus''<br />Sargo acastañado | status = LC | status_ref = <ref name=U>Russell, B., Buxton, C. D., Carpenter, K. E. & Pollard, D. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/154708/718871 ''Diplodus cervinus''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2019-3. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 280px | image_caption = '''''Diplodus cervinus''''' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. cervinus''' | binomial = '''Diplodus cervinus''' | binomial_authority = ([[Richard Thomas Lowe|Lowe]], [[1838]]) | subdivision_ranks = [[Subespecies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|270px|[[Cardume]] de ''Diplodus cervinus''.]] '''''Diplodus cervinus''''', coñecido en [[Galicia|galego]] como '''sargo acastañado''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]],<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=127051 ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] no [[WoRMS]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref><ref name=FB>[https://www.fishbase.se/summary/Diplodus-cervinus.html ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] en [[FishBase]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref><ref name=I>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt#null ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] no [[ITIS]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> unha das 23 integradas actualmente (2020) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no WoRMS]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1838]] polo [[ictiólogo]] e [[malacólogo]] [[Inglaterra|inglés]], [[Richard Thomas Lowe]], especializado na [[flora]] e máis na [[fauna]] [[mar|mariña]] do [[arquipélago de Madeira]], baixo o nome de ''Charax cervinus''.<ref name=W/> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie foi coñecida polos [[sinónimo]]s seguintes:<ref name=W/> * ''Charax cervinus'' <small>Lowe, 1838</small> ([[protónimo]]) * ''Diplodus cervinus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus trifasciatus'' <small>(Rafinesque, 1810)</small> * ''Sargus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Sargus trifasciatus'' <small>(Rafinesque, 1810)</small> * ''Sparus trifasciatus'' <small>Rafinesque, 1810</small> === Nome galego === O [[ictiólogo]]s galegos propoñen para esta especie o nome de '''sargo acastañado'''.{{sfn|Rodríguez Solórzano, ''et. al''.|1983|p=120}}{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}}{{sfn|Lahuerta Mouriño|Vázquez Álvarez|2000|p=136}} === Subespecies === Tradicionalmente recoñecíanse dentro da especie as seguintes tres [[subespecies]]:<ref name=D/> * ''Diplodus cervinus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus cervinus hottentotus'' <small>(Smith, 1844)</small>, que habitaba no [[océano Índico]] * ''Diplodus cervinus omanensis'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small>, propia das [[Suráfrica|costas surafricanas]] e do [[mar de Arabia]] Pero segundo o [[World Register of Marine Species]] na actualidade (2020), non se recoñece ningunha, xa que:<ref name=W/> * ''Diplodus cervinus cervinus'' identifícase como ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus cervinus hottentotus'' está considerada como a especie ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''Diplodus cervinus omanensis'' recoñécese como a especie ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> Da mesma opinión é o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]], que non recoñece ningunha subespecie.<ref name=I/> == Características == [[Ficheiro:Monaco.Musée océanographique085.jpg|miniatura|270px|''Diplodus cervinus'' nun [[Acuario (recipiente)|acuario]] do Museo Oceanográfico de [[Mónaco]].]] O sargo acastañado ten un [[corpo]] de forma ovalada, comprimido lateralmente, e alto nos xuvenís, xa que nos adultos isto non é tan marcado por mor do grosor do [[rostro]] e dos [[beizo|labios]], e do avultamento da [[caluga]]. No adulto a [[cabeza]] presenta rostro groso, [[ollo]]s pequenos e [[boca]] terminal cun [[fociño]] acabado en punta, cuns labios grosos. O [[maxilar superior]] está armado con de 10 a 12 [[dente]]s incisivos estreitos, alongados e implantados oblicuamente; na [[mandíbula]] hai 8 incisivos, e en ambos os maxilares hai dúas series de dentes molariformes (en forma de moa).{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} A súa cor de fondo é prateada ou agrisada con bandas verticais escuras, as cinco primeiras percorren o corpo desde o [[Aleta|pedúnculo pedúnculo caudal]] até o nivel das [[Aleta|aletas pectorais]], e outra característica banda escura atravesa o espazo entre os [[ollo]]s. A [[Aleta|aleta caudal]] é alta, e de lonxitude igual á da cabeza; as [[Aleta|aletas pectorais]] son máis longas que as [[Aleta|pelvianas]], que alcanzan no seu extremo distal a orixe da [[Aleta|aleta anal]]. Todas as aletas son de cor moi escura. A [[liña lateral]], completa, aparece fortemente arqueada.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} É un peixe que pode alcanzar unha lonxitude máxima de 55 cm,{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}}{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=286}} pero a lonxitude media é de 35 cm.<ref name=BHM>Bauchot, M.-L., J.-C. Hureau & J. C. Miguel (1981): "Sparidae". En W. Fischer, G. Bianchi & W. B. Scott (eds.) FAO species identification sheets for fishery purposes. Eastern Central Atlantic. (Fishing Areas 34, 47 (in part). volume 4. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> O tamaño normal dos espécimes que se pescan vai dos 30 aos 35 cm.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Distribución e hábitat == ''Diplodus cervinus'' atópase no [[Atlántico|Atlántico oriental]], desde o [[golfo de Biscaia]] até [[Suráfrica]], e tamén no [[mar Mediterráneo]],<ref name=D/> aínda que neste mar é pouco común.{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=286}} A súa [[área de distribución]] abarca desde os 47° N até os 35° S, e desde os 19° O até os 36° L.<ref name=FB/> É un peixe de augas mariñas subtropicais, [[bentopeláxico]], que habita na [[plataforma continental]], en fondos rochosos de 30 a 80 m de profundidade,{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} [[Migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004)): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. [https://d-nb.info/970973322/04 Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. [[Bonn]], [[Alemaña]]: Federal Agency for Nature Conservation (Bundesamt für Naturschutz).</ref> pero tamén pode descender até os 300 m en fondos fangosos. Forma pequenos grupos de 4 o 5 individuos de diferentes tamaños.{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} Os xuvenís prefiren zonas pouco profundas e tranquilas con [[rocha]]s, e sobre praderías submarinas de ''[[Zostera]]'' sp.{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} Os adultos adoitan viviren en noiros rochosos, e entre restos de [[barco]]s [[naufraxio|naufragados]],{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} a profundidades de entre os 30 aos 80 m.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Bioloxía == Segundo a presión pesqueira que sofre na zona dos fondos mariños, o sargo acastañado ten un comportamento solitario ou [[Gregarismo|gregario]].<ref name=D>[http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=471 ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] den Doris.</ref> ''Diplodus cervinus'' é [[carnívoro]], e a súa [[dieta]] constitúena principalmente [[ser vivo|organismos]] [[invertebrados]] [[bentos|bentónicos]], como [[ourizo de mar|ourizos de mar]], [[vermes]] e [[moluscos]] [[bivalvos]].<ref name=D/> [[Reprodución|Reprodúcese]] nos meses de febreiro a abril.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Ammeazas == ''Diplodus cervinus'' e obxecto de sobrepesca no [[arquipélago Canario]].<ref>Pajuelo, J.; Lorenzo, J.; Domínguez, R.; Ramos, A. & Gregoire, M. (2003): "On the Population Ecology of the Zebra Seabream ''Diplodus cervinus cervinus'' (Lowe 1838) from the Coasts of the Canarian archipelago, North West Africa". ''Environmental Biology of fishes'' '''67''' (4): 407-416.</ref> Dado que esta especie ten un proceso vital relativamente lento e un longo tempo de xeración, creese que este impacto representa unha ameaza significativa para as poboacións locais.<ref name=U/> == Estado de conservación == Segundo os expertos da [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel global ''Diplodus cervinus'' abarca unha [[área de dispersión]] desde o [[mar Cantábrico]] até o [[arquipélago Canario]] e o de [[Cabo Verde]]. A especie, en [[Canarias]], é obxecto de [[pesca|sobrepesca]], polo aque é necsario controlala, xa que experimentou unha redución da súa abundancia até o 85 % do nivel de equilibrio, e co 58 % das capturas totais inferiores á lonxitude do peixe na madurez. Iniciativas de repoboación tiveron lugar en augas [[Portugal|portuguesas]] do [[arquipélago de Madeira]], pero é probábel que se precise unha xestión adicional para evitar que descenda a poboación. Pese a iso, a [[UICN]] cualifica a especie, a nivel global, como ''LC'' (pouco preocupante).<ref name=U/> A nivel [[Europa|europeo]], ''Diplodus cervinus'' pode ser abundante localmente nas augas europeas, e hai evidencias de que a distribución da especie no [[Mediterráneo]] occidental se expandiu nos últimos anos, posibelmente como consecuencia do [[cambio climático]]. Existen algunhas evidencias de descensos da poboación nalgúnhas zonas, polo que a UICN recomenda que a especie sexa controlada de cerca, cualificando, porén, o seu status como ''LC'' (pouco procupante). == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} === Bibliografía === * Bauchot, M. L. & Hureau, J. C. (1986): "Sparidae". En: P. J. P. Whitehead; M. L., Bauchot; J. C. Hureau; J. Nielsen & E. Tortonese (eds.), ''Fishes of the north-eastern Atlantic and the Mediterranean'', 2 vols. [[París]]: [[UNESCO]]. ISBN 92-3-002215-2 (vol. 1), ISBN 92-3-002308-6 (vol. 2), pp. 883-907. * Bauchot, M. L. & Smith, M. M. (1984): [http://www.fao.org/3/ad468e/ad468eMH.pdf "Sparidae"]. En: W. Fischer & G. Bianchi (eds.), ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Western Indian Ocean (Fishing Area 51)''. [[Roma]]: [[FAO]]. * Bauchot, M. L. & Pras, A. (1982): ''Guía de los peces de mar de España y de Europa''. [[Barcelona]]: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2820-683-6. * Bodington, P. (2000): "Enterprise experiences in the culture of new sparids". ''Cahiers Options Méditerranéennes'' '''47''' : 135–139. * De la Paz, R. M.; Bauchot, M. L. & Daget, J. (1973): "Les Diplodus (Perciformes, Sparidae) du groupe Sargus: systématique et phylogénie". ''Ichthyologia'' '''5''': 113–128. * Fischer, W.; Bauchot, M. L. & Schneider, M. (1987): ''Fiches FAO d'identification des espèces pour les besoins de la pêche. (Révision 1). Méditerranée et mer Noire. Zone de Pêche 37. Volume 2: Vertébrés''. ([http://www.fao.org/3/x0170f/x0170f77.pdf "Sparidae"]). Roma: FAO. * Lahuerta Mouriño, Fernando e Vázquez Álvarez, Francisco X. (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. [[Santiago de Compostela]]: [[Xunta de Galicia]]. ISBN 84-4532-913-8. * Miller, Peter J. & Loates, Michael J. (1999): ''Peces de España y Europa''. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2821-123-X. * Rodríguez Solórzano, Manuel; Sergio Devesa Regueiro e Laura Soutullo Garrido (1983): ''Guía dos peixes de Galicia''. [[Vigo]]: [[Editorial Galaxia]]. ISBN 84-7154-433-4. * Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneraluidades, clasificación e orde perciformes''. Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodus]]'' === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus_cervinus/classification/ ''Diplodus cervinus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/994779 Oman Porgy. ''Diplodus cervinus'' (Lowe 1838)] na [[EOL]]. * [https://sealifecollection.org/taxon/127051 Fotos de ''Diplodus cervinus'' na Sealife Collection]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190701093812/https://sealifecollection.org/taxon/127051 |date=01 de xullo de 2019 }}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes do océano Atlántico]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] [[Categoría:Especies descritas en 1838]] 9iypl02sro20b3lbs38sm8f1n09qi2i 6166231 6166230 2022-08-24T12:12:38Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus cervinus''<br />Sargo acastañado | status = LC | status_ref = <ref name=U>Russell, B., Buxton, C. D., Carpenter, K. E. & Pollard, D. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/154708/718871 ''Diplodus cervinus''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2019-3. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> | image = Diplodus cervinus (Lowe, 1838) 1.jpg | image_width = 280px | image_caption = '''''Diplodus cervinus''''' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. cervinus''' | binomial = '''Diplodus cervinus''' | binomial_authority = ([[Richard Thomas Lowe|Lowe]], [[1838]]) | subdivision_ranks = [[Subespecies]] | subdivision = :''Véxase o texto'' | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Diplodus cervinus.jpg|miniatura|270px|[[Cardume]] de ''Diplodus cervinus''.]] '''''Diplodus cervinus''''', coñecido en [[Galicia|galego]] como '''sargo acastañado''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]],<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=127051 ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] no [[WoRMS]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref><ref name=FB>[https://www.fishbase.se/summary/Diplodus-cervinus.html ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] en [[FishBase]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref><ref name=I>[https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt#null ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] no [[ITIS]]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> unha das 23 integradas actualmente (2020) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no WoRMS]. Consultada o 23 de xaneiro de 2020.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1838]] polo [[ictiólogo]] e [[malacólogo]] [[Inglaterra|inglés]], [[Richard Thomas Lowe]], especializado na [[flora]] e máis na [[fauna]] [[mar|mariña]] do [[arquipélago de Madeira]], baixo o nome de ''Charax cervinus''.<ref name=W/> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie foi coñecida polos [[sinónimo]]s seguintes:<ref name=W/> * ''Charax cervinus'' <small>Lowe, 1838</small> ([[protónimo]]) * ''Diplodus cervinus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus trifasciatus'' <small>(Rafinesque, 1810)</small> * ''Sargus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Sargus trifasciatus'' <small>(Rafinesque, 1810)</small> * ''Sparus trifasciatus'' <small>Rafinesque, 1810</small> === Nome galego === O [[ictiólogo]]s galegos propoñen para esta especie o nome de '''sargo acastañado'''.{{sfn|Rodríguez Solórzano, ''et. al''.|1983|p=120}}{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}}{{sfn|Lahuerta Mouriño|Vázquez Álvarez|2000|p=136}} === Subespecies === Tradicionalmente recoñecíanse dentro da especie as seguintes tres [[subespecies]]:<ref name=D/> * ''Diplodus cervinus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus cervinus hottentotus'' <small>(Smith, 1844)</small>, que habitaba no [[océano Índico]] * ''Diplodus cervinus omanensis'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small>, propia das [[Suráfrica|costas surafricanas]] e do [[mar de Arabia]] Pero segundo o [[World Register of Marine Species]] na actualidade (2020), non se recoñece ningunha, xa que:<ref name=W/> * ''Diplodus cervinus cervinus'' identifícase como ''Diplodus cervinus'' <small>(Lowe, 1838)</small> * ''Diplodus cervinus hottentotus'' está considerada como a especie ''[[Diplodus hottentotus]]'' <small>(Smith, 1844)</small> * ''Diplodus cervinus omanensis'' recoñécese como a especie ''[[Diplodus omanensis]]'' <small>Bauchot & Bianchi, 1984</small> Da mesma opinión é o [[Sistema Integrado de Información Taxonómica]], que non recoñece ningunha subespecie.<ref name=I/> == Características == [[Ficheiro:Monaco.Musée océanographique085.jpg|miniatura|270px|''Diplodus cervinus'' nun [[Acuario (recipiente)|acuario]] do Museo Oceanográfico de [[Mónaco]].]] O sargo acastañado ten un [[corpo]] de forma ovalada, comprimido lateralmente, e alto nos xuvenís, xa que nos adultos isto non é tan marcado por mor do grosor do [[rostro]] e dos [[beizo|labios]], e do avultamento da [[caluga]]. No adulto a [[cabeza]] presenta rostro groso, [[ollo]]s pequenos e [[boca]] terminal cun [[fociño]] acabado en punta, cuns labios grosos. O [[maxilar superior]] está armado con de 10 a 12 [[dente]]s incisivos estreitos, alongados e implantados oblicuamente; na [[mandíbula]] hai 8 incisivos, e en ambos os maxilares hai dúas series de dentes molariformes (en forma de moa).{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} A súa cor de fondo é prateada ou agrisada con bandas verticais escuras, as cinco primeiras percorren o corpo desde o [[Aleta|pedúnculo pedúnculo caudal]] até o nivel das [[Aleta|aletas pectorais]], e outra característica banda escura atravesa o espazo entre os [[ollo]]s. A [[Aleta|aleta caudal]] é alta, e de lonxitude igual á da cabeza; as [[Aleta|aletas pectorais]] son máis longas que as [[Aleta|pelvianas]], que alcanzan no seu extremo distal a orixe da [[Aleta|aleta anal]]. Todas as aletas son de cor moi escura. A [[liña lateral]], completa, aparece fortemente arqueada.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} É un peixe que pode alcanzar unha lonxitude máxima de 55 cm,{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}}{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=286}} pero a lonxitude media é de 35 cm.<ref name=BHM>Bauchot, M.-L., J.-C. Hureau & J. C. Miguel (1981): "Sparidae". En W. Fischer, G. Bianchi & W. B. Scott (eds.) FAO species identification sheets for fishery purposes. Eastern Central Atlantic. (Fishing Areas 34, 47 (in part). volume 4. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> O tamaño normal dos espécimes que se pescan vai dos 30 aos 35 cm.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Distribución e hábitat == ''Diplodus cervinus'' atópase no [[Atlántico|Atlántico oriental]], desde o [[golfo de Biscaia]] até [[Suráfrica]], e tamén no [[mar Mediterráneo]],<ref name=D/> aínda que neste mar é pouco común.{{sfn|Bauchot, M. L.|Pras, A.|1982|p=286}} A súa [[área de distribución]] abarca desde os 47° N até os 35° S, e desde os 19° O até os 36° L.<ref name=FB/> É un peixe de augas mariñas subtropicais, [[bentopeláxico]], que habita na [[plataforma continental]], en fondos rochosos de 30 a 80 m de profundidade,{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} [[Migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004)): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. [https://d-nb.info/970973322/04 Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. [[Bonn]], [[Alemaña]]: Federal Agency for Nature Conservation (Bundesamt für Naturschutz).</ref> pero tamén pode descender até os 300 m en fondos fangosos. Forma pequenos grupos de 4 o 5 individuos de diferentes tamaños.{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} Os xuvenís prefiren zonas pouco profundas e tranquilas con [[rocha]]s, e sobre praderías submarinas de ''[[Zostera]]'' sp.{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} Os adultos adoitan viviren en noiros rochosos, e entre restos de [[barco]]s [[naufraxio|naufragados]],{{sfn|Bauchot, M. L.|Hureau, J. C.|1986|pp= 883-907}} a profundidades de entre os 30 aos 80 m.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Bioloxía == Segundo a presión pesqueira que sofre na zona dos fondos mariños, o sargo acastañado ten un comportamento solitario ou [[Gregarismo|gregario]].<ref name=D>[http://doris.ffessm.fr/fiche2.asp?fiche_numero=471 ''Diplodus cervinus'' (Lowe, 1838)] den Doris.</ref> ''Diplodus cervinus'' é [[carnívoro]], e a súa [[dieta]] constitúena principalmente [[ser vivo|organismos]] [[invertebrados]] [[bentos|bentónicos]], como [[ourizo de mar|ourizos de mar]], [[vermes]] e [[moluscos]] [[bivalvos]].<ref name=D/> [[Reprodución|Reprodúcese]] nos meses de febreiro a abril.{{sfn|Rodríguez Villanueva, ''et al''.|1994|p=154}} == Ammeazas == ''Diplodus cervinus'' e obxecto de sobrepesca no [[arquipélago Canario]].<ref>Pajuelo, J.; Lorenzo, J.; Domínguez, R.; Ramos, A. & Gregoire, M. (2003): "On the Population Ecology of the Zebra Seabream ''Diplodus cervinus cervinus'' (Lowe 1838) from the Coasts of the Canarian archipelago, North West Africa". ''Environmental Biology of fishes'' '''67''' (4): 407-416.</ref> Dado que esta especie ten un proceso vital relativamente lento e un longo tempo de xeración, creese que este impacto representa unha ameaza significativa para as poboacións locais.<ref name=U/> == Estado de conservación == Segundo os expertos da [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel global ''Diplodus cervinus'' abarca unha [[área de dispersión]] desde o [[mar Cantábrico]] até o [[arquipélago Canario]] e o de [[Cabo Verde]]. A especie, en [[Canarias]], é obxecto de [[pesca|sobrepesca]], polo aque é necsario controlala, xa que experimentou unha redución da súa abundancia até o 85 % do nivel de equilibrio, e co 58 % das capturas totais inferiores á lonxitude do peixe na madurez. Iniciativas de repoboación tiveron lugar en augas [[Portugal|portuguesas]] do [[arquipélago de Madeira]], pero é probábel que se precise unha xestión adicional para evitar que descenda a poboación. Pese a iso, a [[UICN]] cualifica a especie, a nivel global, como ''LC'' (pouco preocupante).<ref name=U/> A nivel [[Europa|europeo]], ''Diplodus cervinus'' pode ser abundante localmente nas augas europeas, e hai evidencias de que a distribución da especie no [[Mediterráneo]] occidental se expandiu nos últimos anos, posibelmente como consecuencia do [[cambio climático]]. Existen algunhas evidencias de descensos da poboación nalgúnhas zonas, polo que a UICN recomenda que a especie sexa controlada de cerca, cualificando, porén, o seu status como ''LC'' (pouco procupante). == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == {{commonscat}} === Bibliografía === * Bauchot, M. L. & Hureau, J. C. (1986): "Sparidae". En: P. J. P. Whitehead; M. L., Bauchot; J. C. Hureau; J. Nielsen & E. Tortonese (eds.), ''Fishes of the north-eastern Atlantic and the Mediterranean'', 2 vols. [[París]]: [[UNESCO]]. ISBN 92-3-002215-2 (vol. 1), ISBN 92-3-002308-6 (vol. 2), pp. 883-907. * Bauchot, M. L. & Smith, M. M. (1984): [http://www.fao.org/3/ad468e/ad468eMH.pdf "Sparidae"]. En: W. Fischer & G. Bianchi (eds.), ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Western Indian Ocean (Fishing Area 51)''. [[Roma]]: [[FAO]]. * Bauchot, M. L. & Pras, A. (1982): ''Guía de los peces de mar de España y de Europa''. [[Barcelona]]: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2820-683-6. * Bodington, P. (2000): "Enterprise experiences in the culture of new sparids". ''Cahiers Options Méditerranéennes'' '''47''' : 135–139. * De la Paz, R. M.; Bauchot, M. L. & Daget, J. (1973): "Les Diplodus (Perciformes, Sparidae) du groupe Sargus: systématique et phylogénie". ''Ichthyologia'' '''5''': 113–128. * Fischer, W.; Bauchot, M. L. & Schneider, M. (1987): ''Fiches FAO d'identification des espèces pour les besoins de la pêche. (Révision 1). Méditerranée et mer Noire. Zone de Pêche 37. Volume 2: Vertébrés''. ([http://www.fao.org/3/x0170f/x0170f77.pdf "Sparidae"]). Roma: FAO. * Lahuerta Mouriño, Fernando e Vázquez Álvarez, Francisco X. (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. [[Santiago de Compostela]]: [[Xunta de Galicia]]. ISBN 84-4532-913-8. * Miller, Peter J. & Loates, Michael J. (1999): ''Peces de España y Europa''. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-2821-123-X. * Rodríguez Solórzano, Manuel; Sergio Devesa Regueiro e Laura Soutullo Garrido (1983): ''Guía dos peixes de Galicia''. [[Vigo]]: [[Editorial Galaxia]]. ISBN 84-7154-433-4. * Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1994): ''Peixes do mar de Galicia (II). Peixes óseos: xeneraluidades, clasificación e orde perciformes''. Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]]. ISBN 978-84-7507-784-0. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodus]]'' === Ligazóns externas === * [https://animaldiversity.org/accounts/Diplodus_cervinus/classification/ ''Diplodus cervinus''] na [[ADW]]. * [https://eol.org/pages/994779 Oman Porgy. ''Diplodus cervinus'' (Lowe 1838)] na [[EOL]]. * [https://sealifecollection.org/taxon/127051 Fotos de ''Diplodus cervinus'' na Sealife Collection]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190701093812/https://sealifecollection.org/taxon/127051 |date=01 de xullo de 2019 }}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Peixes do océano Atlántico]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] [[Categoría:Especies descritas en 1838]] klmeleqq7l2fwmwxstd3qshjtaiunv7 0 519507 6166425 6041633 2022-08-24T19:41:38Z Gasparoff 111586 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:WW2 Holocaust Europe map-pt.svg|miniatura|upright=1.4|Campos de concentración e exterminio na Europa ocupada pola Alemaña e [[Potencias do Eixe|os seus aliados]].]] A '''[[Alemaña nazi]] mantivo [[campo de concentración|campos de concentración]]''' (en {{lang-de|Konzentrationslager}}, KZ ou KL) en todos os territorios que controlaba antes e durante a [[segunda guerra mundial]]. Os primeiros campos nazis erixíronse en [[Alemaña]] en marzo de 1933, inmediatamente despois de que [[Adolf Hitler]] fose chanceler e o seu [[Partido Nacionalsocialista Alemán dos Traballadores|partido nazi]] recibise o control da policía polo ministro do Interior do Reich, [[Wilhelm Frick]], e o ministro do Interior prusiano, [[Hermann Göring]].{{sfn|Evans|2003| pp=344–345}} Usados ​​para encarcerar e torturar opositores políticos e membros de [[sindicato]]s, os campos reunían inicialmente uns 45&nbsp;000 prisioneiros.{{sfn|Evans|2005|p=81}} As [[SS]] de [[Heinrich Himmler]] tomaron o control total da policía e dos campos de concentración en toda Alemaña entre 1934 e 1935.{{sfn|Evans|2005|p=85}} Himmler ampliou o papel dos campamentos para manter os chamados "elementos racialmente indesexables", como [[pobo xudeu|xudeus]], [[discapacidade|discapacitados]], [[homosexualidade|homosexuais]], criminais e [[pobo xitano|xitanos]].{{sfn|Evans|2005|pp=87–90}} O número de persoas nos campamentos, que baixou a 7500, aumentou de novo a 21&nbsp;000 ao comezo da [[segunda guerra mundial]]{{sfn|Evans|2005|p=90}} e alcanzou o seu máximo en 715&nbsp;000 en xaneiro de 1945.{{sfn|Evans|2008|p=367}} Os campos de concentración estiveron administrados desde 1934 pola [[Inspección do Campo de Concentración]] (CCI), que en 1942 se fusionou no [[SS-Wirtschafts-Verwaltungshauptamt]] e estivo custodiada polo [[SS-Totenkopfverbände]] (SS-TV). Os estudosos do [[Holocausto]] distinguen entre campos de concentración e [[campo de exterminio|campos de exterminio]], que foron establecidos pola Alemaña nazi para o asasinato masivo a escala industrial de xudeus nos guetos a través de [[cámara de gas|cámaras de gas]]. == Campos preguerra == [[Ficheiro:Bundesarchiv_Bild_183-R96361,_Dachau,_Konzentrationslager.jpg|miniatura|esquerda|O [[campo de concentración de Dachau]] creouse coa finalidade de deter opositores políticos.]] O uso da palabra "concentración" xurdiu da idea de confinar a xente nun lugar porque pertence a un grupo que se considera indesexable dalgún xeito. O vocábulo orixinouse en 1897, cando o xeneral [[Valeriano Weyler]] creou en [[Cuba]] "campos de reconcentración". No pasado, o goberno dos Estados Unidos usou campos de concentración contra os [[Pobos indíxenas dos Estados Unidos de América|nativos americanos]] e os británicos tamén os empregaron durante a [[Segunda Guerra Bóer]]. Entre 1904 e 1908, o exército imperial alemán [[Schutztruppe]] operou campos de concentración na [[África do Suroeste Alemá]] como parte do xenocidio dos [[herero]] e os [[namaquas]]. Cando os nazis chegaron ao poder en Alemaña, movéronse rapidamente para suprimir toda oposición real e potencial. O público en xeral quedou intimidado polo terror psicolóxico arbitrario empregado polos tribunais especiais (''[[Sondergerichte]]'').<ref name="resistance1">Peter Hoffmann "The History of the German Resistance, 1933–1945"p.xiii</ref> Especialmente durante os primeiros anos da súa existencia, cando estes tribunais "tiveron un forte efecto disuasorio" contra calquera forma de protesta política.<ref name="sondergerichte">Andrew Szanajda "The restoration of justice in postwar Hesse, 1945–1949" p.25</ref> O primeiro campamento en Alemaña, [[Campo de concentración de Dachau|Dachau]], foi fundado en marzo de 1933.<ref name="MNN">{{cita publicación periódica |título=Ein Konzentrationslager für politische Gefangene In der Nähe von Dachau |url=http://www.holocaust-history.org/dachau-gas-chambers/photo.cgi?02 |xornal=Münchner Neueste Nachrichten ("The Munich Latest News") |data=21 de marzo de 1933 |editorial=The Holocaust History Project |lingua=de |data-acceso=28 de febreiro de 2021 |url-morta=yes |dataarquivo=10 de maio de 2000 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20000510093525/http://www.holocaust-history.org/dachau-gas-chambers/photo.cgi?02 }}</ref> O anuncio de prensa dicía que "o primeiro campo de concentración debería abrirse en Dachau con aloxamento para 5000 persoas. Todos os [[comunismo|comunistas]] e, cando sexa necesario, o [[Reichsbanner]] e os [[socialdemocracia|socialdemócratas]] que poñan en perigo a seguridade do Estado deben concentrarse alí, xa que a longo prazo non é posible manter presos nos cárceres do goberno sen sobrecargalos".<ref name="MNN"/> Dachau foi o primeiro campo de concentración regular establecido polo goberno de coalición alemán do [[Partido Nacional Socialista dos Traballadores Alemáns]] (Partido Nazi) e do [[Partido Popular Nacionalista]] (disolto o 6 de xullo de 1933). [[Heinrich Himmler]], entón xefe de policía de [[Múnic]], describiu oficialmente o lugar como "o primeiro campo de concentración de [[preso político|presos políticos]]".<ref name="MNN"/> O 26 de xuño de 1933, Himmler nomeou a [[Theodor Eicke]] comandante de Dachau, que en 1934 tamén foi nomeado o primeiro inspector de campos de concentración (CCI). Ademais, os restantes campos xestionados polas [[Sturmabteilung|SA]] foron asumidos polas [[Schutzstaffel|SS]].{{sfn|McNab|2009|p=137}}{{sfn|Kershaw|2008|pp=308–314}}{{sfn|Evans|2005|pp=31–35, 39}} Dachau serviu como prototipo e modelo para os outros campos de concentración nazis. Case todas as comunidades de Alemaña tiñan membros que foron levados alí. Os xornais informaban continuamente sobre "a retirada de inimigos do Reich aos campos de concentración", facendo máis consciente á poboación en xeral da súa presenza. Había tintineos que advertían xa en 1935: "Querido Deus, déixame sen palabras, para que non veña a Dachau".<ref name="Janowitz 141–146">{{cita publicación periódica|título=German Reactions to Nazi Atrocities |nome=Morris |apelidos=Janowitz |xornal=The American Journal of Sociology |volume=52 |número= 2 |data=setembro de 1946 |páxinas=141–146 |editorial=The University of Chicago Press |doi=10.1086/219961 |jstor=2770938}}</ref> Na Alemaña de entreguerras, a cidade de [[Cottbus]] foi tamén o lugar dun [[campo de concentración]] para inmigrantes [[Pobo xudeu|xudeus]] non desexados da [[Europa Oriental]]. Alí naceu [[Paul Winzer]], oficial nazi que durante a [[guerra civil española]] foi xefe da [[Gestapo]] en España e Portugal e supervisou o [[Campos de concentración nazis|campo de concentración]] de [[Miranda de Ebro]],{{sfn|Gómez|2008|p=61}} que fora construído polos [[Bando nacional|sublevados]] a imaxe dos campos alemáns.{{sfn|Egido|2005|p=131}} Algúns autores sinalan a Winzer como un dos deseñadores da estrutura do campo,{{sfn|Egido|2005|p=131}} mentres que outros o sinalan como o deseñador de todo o sistema de [[campos de concentración franquistas]].{{sfn|Rodrigo|2008|p=228n}} Entre 1933 e a caída da Alemaña nazi en [[1945]], máis de 3,5 millóns de alemáns víronse obrigados a ir a campos de concentración e prisións por motivos políticos<ref name="socialistreviewindex">Henry Maitles [http://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj77/maitles.htm NEVER AGAIN!: A review of David Goldhagen, Hitlers Willing Executioners: Ordinary Germans and the Holocaust"], further referenced to G Almond, "The German Resistance Movement", Current History 10 (1946), pp409–527. It's actually about [[Daniel Goldhagen]].</ref><ref name="contending">David Clay, "Contending with Hitler: Varieties of German Resistance in the Third Reich", p.122 (1994) {{ISBN|0-521-41459-8}}</ref><ref name="dictatorial">Otis C. Mitchell, "Hitler's Nazi state: the years of dictatorial rule, 1934–1945" (1988), p.217</ref> e aproximadamente 77&nbsp;000 alemáns foron executados por tribunais tribunais especiais, tribunais marciais e o sistema de xustiza civil nazi. Moitos destes alemáns serviron no goberno, militar ou en posicións civís, o que lles permitiu subvertirse e conspirar contra os nazis.<ref name="resistance1" /> == Segunda guerra mundial == Despois de setembro de 1939, co estalido da [[segunda guerra mundial]], os campos de concentración convertéronse en lugares onde millóns de persoas comúns foron escravizadas como parte do esforzo de guerra nazi, a miúdo morrendo de fame, torturadas e, finalmente, asasinadas.<ref name="cnn.com-1">[http://www.cnn.com/2008/US/12/23/slave.camp.honor/index.html CNN – Army to honor soldiers enslaved by Nazis]</ref> Durante a guerra, estendéronse novos campos de concentración nazis para "indesexables" polo continente. Segundo as estatísticas do Ministerio de Xustiza alemán, crearonse preto de 1200 campamentos e subcampos na Europa ocupada pola Alemaña nazi,<ref name=bundesrecht>{{cita web|título=List of concentration camps and their outposts |editorial=[[Federal Ministry of Justice and Consumer Protection]] |lingua=de|url=http://www.gesetze-im-internet.de/begdv_6/anlage.html }}</ref> mentres que a [[Jewish Virtual Library]] estima que o número de campos nazis foi máis próximo aos 15&nbsp;000 ocupados en toda Europa e que moitos destes campamentos mantivéronse por un período de tempo limitado antes de ser pechados.<ref name=jewishvirtuallib1>[https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/cclist.html ''Concentration Camp Listing''] Sourced from Van Eck, Ludo ''Le livre des Camps.'' Belgium: Editions Kritak; and Gilbert, Martin ''Atlas of the Holocaust.'' New York: William Morrow 1993 {{ISBN|0-688-12364-3}}</ref><ref name=ListNaziMem>{{cita web|título=List of national socialist camps and detention sites 1933 - 1945 |website=Germany - A Memorial |nome=Bettina|apelidos=Sarnes|nome2=Holger|apelidos2=Sarnes |url=http://www.deutschland-ein-denkmal.de/ded/start}}</ref> Os campos creáronse preto de densos núcleos de poboación, a miúdo centrados en áreas con grandes comunidades xudías, intelectualidade polaca, comunistas ou xitanos. Dado que millóns de xudeus vivían en [[Polonia]] antes da guerra, a maioría dos campamentos estaban situados na zona do goberno xeral na Polonia ocupada, por motivos loxísticos. A situación tamén permitiu aos nazis eliminar rapidamente os xudeus alemáns da propia Alemaña. En 1940, o CCI quedou baixo o control do [[Verwaltung und Wirtschaftshauptamt Hauptamt]] (VuWHA, Oficina de Administración e Empresas), que foi creado baixo o mando de [[Oswald Pohl]].{{sfn|Weale|2012|p=115}} Posteriormente, en 1942, o CCR converteuse en Amt D (Oficina D) da oficina principal consolidada coñecida como SS-Wirtschafts-Verwaltungshauptamt (Departamento Económico e Administrativo das SS, WVHA) baixo Pohl.{{sfn|Weale|2012|p=115}} En 1942, as SS construíron unha rede de campos de exterminio para matar sistematicamente millóns de prisioneiros por gasificación. Os campos de exerminio (''Vernichtungslager'') e os campos da morte (''Todeslager'') eran campos cuxa función principal era o [[xenocidio]]. Os propios nazis distinguiron entre os campos de concentración dos campos de exterminio.<ref name="Kremer">{{Cita web |url=http://www.holocaust-history.org/auschwitz/19420901-kremer/ |título=Diary of Johann Paul Kremer |data-acceso=28 de febreiro de 2021 |data-arquivo=14 de maio de 2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20080514183659/http://www.holocaust-history.org/auschwitz/19420901-kremer/ |url-morta=yes }}</ref><ref name="interrogations">Overy, Richard. ''Interrogations'', p. 356–7. Penguin 2002. {{ISBN|978-0-14-028454-6}}</ref> == Liberación == [[Ficheiro:Ebensee concentration camp prisoners 1945.jpg|miniatura|Prisioneiros desnutridos do campo de Mauthausen, libertos o 5 de maio de 1945.]] Os campos foron liberados polas [[aliados da segunda guerra mundial|forzas aliadas]] entre 1944 e 1945. O primeiro gran campamento, [[Campo de concentración de Majdanek|Majdanek]], foi descuberto polo avance dos soviéticos o 23 de xullo de 1944. [[Auschwitz]] foi liberado, tamén polos soviéticos, o 27 de xaneiro de 1945; [[Buchenwald]] polos estadounidenses o 11 de abril; [[Bergen-Belsen]] polos británicos o 15 de abril; [[Campo de concentración de Dachau|Dachau]] polos americanos o 29 de abril; [[Campo de concentración de Ravensbrück|Ravensbrück]] polos soviéticos o mesmo día; [[Campo de concentración de Mauthausen-Gusen|Mauthausen]] tamén polos estadounidenses o 5 de maio; e [[Campo de concentración de Theresienstadt|Theresienstadt]] polos soviéticos o 8 de maio.<ref name="GluckWood144">{{cita libro|apelidos1=Stone|nome1=Dan G. |apelidos2=Wood|nome2=Angela |título=Holocaust: The events and their impact on real people, in conjunction with the USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education|ano=2007 |páxina=144 |isbn=0-7566-2535-1}}</ref> [[Campo de concentración de Treblinka|Treblinka]], [[Campo de concentración de Sobibór|Sobibór]] e [[Campo de concentración de Bełżec|Bełżec]] nunca foron liberados, senón que foron destruídos polos nazis en 1943. O coronel [[William W. Quinn]], do exército dos Estados Unidos, dixo de Dachau: "As nosas tropas atoparon visións, sons e manchas horríbeis alén do imaxinábel, crueldades tan enormes que son incomprensibles para a mente normal".<ref name="GluckWood146">''Holocaust: The events and their impact on real people'', DK Publishing in conjunction with the USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education, p. 146.</ref><ref name="hitchcock">[http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/camp/view/#lower Memory of the Camps].</ref> Na maioría dos campos descubertos polos soviéticos, case todos os prisioneiros xa foran retirados, con só uns poucos miles de persoas con vida; atopáronse 7000 prisioneiros en Auschwitz, incluíndo 180 nenos que foron sometidos a experimentos médicos.<ref name="GluckWood145">''Holocaust: The events and their impact on real people'', DK Publishing in conjunction with the USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education, p. 145.</ref> A 11.ª División Blindada británica descubriu preto de 60&nbsp;000 prisioneiros en Bergen-Belsen,<ref name="11th">[http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10006188 "The 11th Armoured Division (Great Britain)"], United States Holocaust Memorial Museum.</ref> 13&nbsp;000 cadáveres ao descuberto e outras 10&nbsp;000 persoas morreron de [[tifo]] ou [[desnutrición]] nas semanas seguintes.<ref name="BB">[http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10005224 "Bergen-Belsen"], United States Holocaust Memorial Museum.</ref> Os británicos obrigaron os restantes gardas das SS a recolleren os cadáveres e colocalos en fosas comúns.<ref name="Wiesel41">[[Elie Wiesel|Wiesel, Elie]]. ''After the Darkness: Reflections on the Holocaust'', Schocken Books, p. 41.</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Outros artigos === * [[Auschwitz]] * [[Auschwitz I]] * [[Auschwitz-Birkenau]] * [[Campo de concentración de Monowitz|Auschwitz III-Monowitz]] * [[Campos de concentración franquistas]] * [[Distintivo dos campos de concentración nazis|Distintivos dos campos de concentración nazis]] === Bibliografía === * {{cita libro|apelidos=Browning |nome=Christopher R. |ligazón-autor=Christopher Browning |ano=2004 |título=The Origins of the Final Solution : The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942 |url=https://archive.org/details/originsoffinalso00brow |serie=Serie "Comprehensive History of the Holocaust" |lugar=Lincoln |editorial=University of Nebraska Press |isbn=0-8032-1327-1 |ref=harv }} * {{cita libro|apelidos= Evans |nome= Richard J. |ligazón-autor= Richard J. Evans |título= [[The Coming of the Third Reich]] |ano= 2003 |editorial= Penguin Group | isbn = 978-0-14-303469-8 | ref = harv }} * {{cita libro|apelidos= Evans |nome= Richard J. |título= The Third Reich in Power |url= https://archive.org/details/thirdreichinpowe00evan |ano= 2005 |editorial= Penguin Group |lugar= Nova York | isbn = 978-0-14-303790-3 | ref = harv }} * {{cita libro|apelidos= Evans |nome= Richard J. |título= The Third Reich at War |url= https://archive.org/details/thirdreichatwar00evan_0 |ano= 2008 |editorial= Penguin Group |lugar= Nova York | isbn = 978-0-14-311671-4 | ref = harv }} * {{cita libro|apelidos= Kershaw |nome= Ian |título= Hitler: A Biography |url= https://archive.org/details/hitlerbiography0000kers |editorial= W. W. Norton & Company |ano= 2008 | isbn = 978-0-393-06757-6 | ref = harv }} * {{cita libro|apelidos= McNab |nome= Chris |título= The SS: 1923–1945 |editorial= Amber Books |localización= Londres |ano= 2009 | isbn = 978-1-906626-49-5 | ref = harv }} * {{cita libro|apelidos= Snyder |nome= Timothy |ligazón-autor= Timothy D. Snyder |título= Bloodlands: Europe between Hitler and Stalin |url= https://archive.org/details/bloodlandseurope0000snyd |ano= 2010 |editorial= Basic Books |lugar= Nova York | isbn = 978-0-465-00239-9 | ref = harv}} * {{cita libro|apelidos=Wachsmann |nome=Nikolaus |ligazón-autor=Nikolaus Wachsmann |ano=2015 |título=KL: A History of the Nazi Concentration Camps |editorial=Macmillan |isbn=978-142994372-7 |url=https://books.google.com/books/about/KL.html?id=QzKdBAAAQBAJ |ref=harv }} * {{cita libro|apelidos= Weale |nome= Adrian |título= Army of Evil: A History of the SS |url= https://archive.org/details/armyofevilhistor0000weal |ano= 2012 |editorial= Caliber Printing |lugar= Nova York | isbn = 978-0-451-23791-0 | ref = harv}} {{Barra portal|Segunda Guerra Mundial|Alemaña}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Campos de concentración nazis]] 3k6mn64r7h5029lku546o8pj51a4g8o 0 521991 6166304 6041782 2022-08-24T14:16:27Z Breogan2008 23204 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Fiesta de invierno 2017.jpg|miniatura|Romaría no [[Santuario da Nosa Señora do Corpiño|Corpiño]]]] A '''relixiosidade popular''' é un concepto das [[ciencias sociais]] no ámbito [[relixión|relixioso]], especialmente da [[antropoloxía da relixión]], da [[socioloxía da relixión|socioloxía]], a [[historia das relixións|historia]] e outras [[ciencias da relixión]]. Ás veces empréganse de xeito intercambiábel outras expresións, como [[piedade popular]], que de forma estrita non son totalmente equivalentes. Identifícase coa forma en que vive a relixión o pobo en oposición terminolóxica coa "relixiosidade oficial", que é a das [[elite]]s, os [[intelectual|intelectuais]] e a [[xerarquía eclesiástica]]. Algunhas das manifestacións da relixiosidade popular poden ser consideradas [[superstición]]s pola relixiosidade oficial. As diferenzas entre ambas as relixiosidades son esencialmente dúas:<ref>Dupront 1987, citado en Manuel Marzal, [http://www.blackwellreference.com/public/tocnode?id=g9781405124331_yr2012_chunk_g978140512433122_ss1-61 ''Popular religiosity''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140820184828/http://www.blackwellreference.com/public/tocnode?id=g9781405124331_yr2012_chunk_g978140512433122_ss1-61 |date=20 de agosto de 2014 }}, Blackwell Encyclopedia of Sociology, George Ritzer, 2007, ISBN 9781405124331</ref> * A oficial considera de máxima importancia a [[hierofanía]] fundacional (a manifestación do [[sagrado]]) mentres que a popular se centra nas [[rito|prácticas rituais]] e na forma de manter unha relación propiciatoria coas entidades sobrenaturais. * A oficial transmítese mediante mecanismos de [[socialización]] internos das [[institución relixiosa|institucións relixiosas]], como o recrutamento do [[clero]], os [[seminario]]s e outras institucións de [[ensino relixioso]] regrado, que chegan a todos os niveis ([[catequese]], escola dominical), mentres que a popular o fai no ámbito familiar e local mediante vivencias colectivas de todo tipo ([[tradicións populares]], [[festividades]], [[peregrinación]]s, [[romaría]]s, [[procesión]]s, [[ritos de paso]], elementos da vida cotiá como a [[gastronomía]] ou [[indumentaria]] etc.).<ref>{{Cita libro|apelidos=Bribiesca Sumano|nome=María Elena|título=La religiosidad popular en el valle de Toluca a través de los testamentos 1565-1623|url=https://www.adabi.org.mx/vufind/Record/adabi273096|data=2016|editorial=Adabi de México / Fundación Alfredo Harp Helú|isbn=978-607-416-318-6|lingua=es}}</ref> ==Cristianismo popular== O cristianismo popular definiuse, entre outros termos, como o "cristianismo praticado por pobos conquistados",<ref>Brown, Peter Robert Lamont (2003). ''[http://books.google.co.uk/books?id=-S9N1h_RS-IC&pg=PA341 The rise of Western Christendom].'' Wiley-Blackwell, 2003. ISBN 0-631-22138-7, p. 341. Consultado en xullo de 2009.</ref> o cristianismo vivido pola maioría das persoas que "superan as divisións entre ortodoxia e non-ortodoxia",<ref>Rock, Stella (2007). ''[http://books.google.co.uk/books?id=dNpcEtoAk4YC&pg=PA11 Popular religion in Russia].'' Routledge ISBN 0-415-31771-1, p. 11. Consultado en xullo de 2009.</ref> o cristianismo impactado polas supersticións populares<ref>Snape, Michael Francis (2003). [http://books.google.co.uk/books?id=Hl4EiL6CeVgC&pg=PA45 The Church of England in industrialising society]. Boydell Press, ISBN 1-84383-014-0, p. 45. Consultado en xullo de 2009</ref> e o cristianismo definido "en termos culturais sen referencia ás [[teoloxía]]s e á [[historia do cristianismo|historia]]".<ref>Corduan, Winfried (1998). ''[https://books.google.com/books?id=pZW6nwbyW5kC&pg=PA37&dq Neighboring faiths: a Christian introduction to world religions].'' InterVarsity Press, {{ISBN|0-8308-1524-4}}, p. 37. Consultado en xullo de 2009.</ref> == Islam popular == O islam popular é un "termo paraugas" usado para describir colectivamente formas do [[islam]] que incorporan crenzas e prácticas populares nativas.<ref>{{cita libro|last=Cook|first= Chris|title = Spirituality and Psychiatry|url=https://archive.org/details/spiritualitypsyc00cook| publisher= [[RCPsych]] Publications | year = 2009 | page = [https://archive.org/details/spiritualitypsyc00cook/page/242 242] | isbn = 978-1-904671-71-8}}</ref> O islam popular foi descrito como o islam dos "pobres urbanos, dos campesiños e das tribos",<ref>{{cita libro|last = Ridgeon | first = Lloyd | title =Major World Religions: From Their Origins To The Present |url = https://archive.org/details/majorworldreligi00ridg | publisher =[[Routledge]]|year=2003|page=[https://archive.org/details/majorworldreligi00ridg/page/280 280]|isbn = 978-0-415-29796-7}}</ref> en contraste co islam ortodoxo ou islam "alto"<ref>{{cita libro| author-link = Sinisa Malesevic | last= Malešević| first = Siniša | title = Ernest Gellner and Contemporary Social Thought|publisher = [[Cambridge University Press]]|year=2007|page=189|isbn = 978-0-521-70941-5}}</ref> O [[sufismo]] e conceptos sufís adoitan integrarse no islam popular. Identificáronse varias prácticas e crenzas co concepto de "islam popular". Inclúen as seguintes: * Crenza nos sistemas máxicos tradicionais e [[éxtase relixiosa|éxtases]] rituais.<ref>{{cita libro|last= Masud| first= Muhammad Khalid |title = Islam and Modernity: Key Issues and Debates|url= https://archive.org/details/islammodernityke00masu| publisher=[[Edinburgh University Press]]|year= 2009 | page = [https://archive.org/details/islammodernityke00masu/page/138 138] | isbn = 978-0-7486-3793-5|display-authors=etal}}</ref><ref>{{cita libro| last = Makris | first =JP |title= Islam in the Middle East: A Living Tradition |publisher=[[Wiley-Blackwell]]|year=2006|page=49|isbn = 978-1-4051-1603-9}}</ref> * Uso de [[santuario]]s e [[amuleto]]s.<ref>{{cita libro|last=Chelkowski|first=Peter J|title=Ideology and Power in the Middle East: Studies in Honor of George Lenczowski|publisher=[[Duke University Press]]|year=1988|page=[https://archive.org/details/ideologypowerinm0000unse/page/286 286]|isbn=978-0-8223-0781-5|display-authors=etal|url=https://archive.org/details/ideologypowerinm0000unse/page/286}}</ref> * Veneración de [[santo]]s ou [[jinn]], como no culto [[gnawa]].<ref>{{cita libro|last= Hinde| first = Robert | title= Why Gods Persist: A Scientific Approach to Religion | publisher =[[Routledge]]|year=2009|page=99|isbn = 978-0-415-49761-9}}</ref><ref>{{cita libro|last= Hefner| first = Robert W |title = Islam In an Era of Nation-States: Politics and Religious Renewal in Muslim Southeast Asia | publisher =[[University of Hawaii Press]]|year=1997|page=20|isbn = 978-0-8248-1957-6|display-authors=etal}}</ref> * Incorporación de crenzas de [[Animismo|animista]]s.<ref>{{cita libro| last =Khan|first=IK |title=Islam in Modern Asia|publisher= MD Publications |year=2006|page=281|isbn= 978-81-7533-094-8}}</ref> == Xudaísmo popular == Nun dos primeiros traballos académicos importantes sobre o tema, titulado ''Jewish Magic and Superstition: A Study in Folk Religion'', Joshua Trachtenberg ofreceu unha definición da relixión popular [[xudaísmo|xudía]] que consiste en ideas e prácticas que, aínda que non se ligaban coa aprobación de líderes relixiosos gozaban dunha ampla popularidade de tal xeito que debían incluírse no que el denominou o campo da relixión.<ref>''Jewish Magic and Superstition: A Study in Folk Religion'', Joshua Trachtenberg, 1939, Forgotten Books, Preface, páx. xxvii</ref> Isto incluía crenzas pouco ortodoxas sobre demos e anxos e prácticas máxicas. Estudos posteriores fixeron fincapé na importancia da destrución do [[templo de Xerusalén]] para os moitos costumes populares xudeus ligados ao [[loito]] e en particular á crenza na "hibbut ha-qever" (tortura da tumba), crenza en que os mortos son torturados na súa tumba durante tres días despois do enterro por demos ata que lembren os seus nomes. Esta idea comezou coa escatalóxica inicial [[aggadah]] e logo foi desenvolvida polos [[cábala|cabalistas]].<ref>''The Oxford Dictionary of the Jewish Religion'', Edited by Adele Berlin, Oxford University Press, 2011, páx. 344,</ref> Raphael Patai foi recoñecido como un dos primeiros en empregar a antropoloxía para estudar a relixión popular xudía.<ref>''Fields of Offerings: Studies in Honor of Raphael Patai'', Victor D. Sanua, páx. 28</ref> En particular chamou a atención sobre o importante papel do elemento divino feminino,<ref>''Fields of Offerings: Studies in Honor of Raphael Patai'', Victor D. Sanua, Fairleigh Dickinson Univ Press, 1983, páx. 27</ref> que viu na deusa [[Asherah]], a [[Shekhinah]], a [[Matronit]] e [[Lilith]].<ref>''Fields of Offerings: Studies in Honor of Raphael Patai'', Victor D. Sanua, Fairleigh Dickinson Univ Press, 1983, páx. 2</ref> O escritor Stephen Sharot afirmou que a relixión popular xudía en común con outras formas de relixión popular, está centrada na [[maxia apotropaica]], ou [[taumaturxia]], é dicir, úsase para axudar a protexer individuo de doenzas e desgrazas. Destaca que, aínda que o xudaísmo rabínico trataba do ritual xudeu ortodoxo e [[halakah]], os magos afirmaban usar rituais máxicos pouco ortodoxos para axudar as persoas na vida cotiá. Sinala o exemplo de que un tipo de mago relativamente profesionalizado foron os ''[[Baal Shem|ba'al shem]]'' de Polonia, que a partir do século XVI prosperou coa popularidade da práctica da cábala no século XVIII. Estes ''ba'al shem'' prometeron usar o seu coñecemento dos nomes de deus e dos anxos, xunto co [[exorcismo]], a [[quiromancia]] e a medicina con herbas para facer dano aos inimigos e obter o éxito en áreas da vida social como o matrimonio e o parto.<ref>''Comparative Perspectives on Judaisms and Jewish Identities'', By Stephen Sharot, Wayne State University Press, 2011, páx. 58</ref> [[Charles Liebman]] escribiu que a esencia da relixión popular dos xudeus estadounidenses son ​​os seus lazos sociais entre si, ilustrado polo descubrimento de que as prácticas relixiosas que impedirían a integración social, como unha interpretación estrita da dieta, as leis e o sábado, foran abandonadas, mentres que as prácticas que se seguían, como o [[Seder de Pessach]], os ritos sociais de paso e os grandes días de festa, son as que reforzaban a integración familiar e comunitaria xudía.<ref>''Comparative Perspectives on Judaisms and Jewish Identities'', Stephen Sharot, Wayne State University Press, 2011, páx. 152</ref> Liebman describiu os rituais e crenzas da relixión popular xudía contemporánea nas súas obras ''The Ambivalent American Jew'' (1973) e ''American Jewry: Identity and Affiliation''. == Hinduísmo popular == McDaniel (2007) clasifica o [[hinduísmo]] en seis tipos principais e numerosos tipos menores, co fin de comprender a expresión das emocións entre os hindús.<ref name=junemcdaniel6>June McDaniel "Hinduism", in John Corrigan, ''The Oxford Handbook of Religion and Emotion'', (2007) Oxford University Press, 544 pages, páx. 52–53 {{ISBN|0-19-517021-0}}</ref> Segundo McDaniel, un dos principais tipos e o máis antigo sen ser escrito é o hinduísmo popular, baseado en tradicións e cultos ás deidades.<ref name=junemcdaniel6/> O hinduísmo popular implica o culto a deidades que non se atopan nas escrituras hindús. Implica a adoración a [[Gramadevata]] (deidade da aldea), [[Kuldevta]] (deidade do fogar) e a deidades locais.<ref>{{Cita web|url=http://sociology.iresearchnet.com/sociology-of-religion/folk-hinduism/|title=Folk Hinduism|website=sociology.iresearchnet}}</ref> == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * Allen, Catherine. ''The Hold Life Has: Coca and Cultural Identity in an Andean Community.'' Washington: Smithsonian Institution Press, 1989; second edition, 2002 * Badone, Ellen, ed. ''Religious Orthodoxy and Popular Faith in European Society.'' Princeton: Princeton University Press, 1990 * Bastide, Roger. ''The African Religions of Brazil: Toward a Sociology of the Interpenetration of Civilizations.'' Trans. by Helen Sebba. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1978 * Blackburn, Stuart H. ''Death and Deification: Folk Cults in Hinduism'', History of Religions (1985) *{{cita libro|apelidos=Brandão|nome= Carlos Rodrigues|título= Os deuses do povo: um estudo sobre a religião popular |lugar=Uberlândia|editorial= EDUFU |ano=2007 |isbn=978-85-7078-108-6}} * Brintnal, Douglas. ''Revolt against the Dead: The Modernization of a Mayan Community in the Highlands of Guatemala''. Nova York: Gordon and Breach, 1979 * Christian, William A., Jr. ''Apparitions in Late Medieval and Renaissance Spain.'' Princeton: Princeton University Press, 1981 * Gellner, David N. ''Hinduism. None, one or many?'', Social Anthropology (2004), 12: 367-371 Cambridge University* Johnson, Paul Christopher. ''Secrets, Gossip, and Gods: The Transformation of Brazilian Candomblé.'' Oxford: Oxford University Press, 2002 * Gorshunova, Olga V. (2008). ''Svjashennye derevja Khodzhi Barora…'', ('' Sacred Trees of Khodzhi Baror: Phytolatry and the Cult of Female Deity in Central Asia'') in Etnoragraficheskoe Obozrenie, n° 1, pp.&nbsp;71–82. ISSN 0869-5415 {{ru}} * {{cita libro|apelidos= Nepstad |nome= Sharon Erickson |ano= 1996 |capítulo= Popular Religion, Protest, and Revolt: The Emergence of Political Insurgency in the Nicaraguan and Salvadoran Churches of the 1960s–80s |título= Disruptive Religion: The Force of Faith in Social Movement Activism |nome-editor= Christian|apelidos-editor=Smith |lugar= Nova York |editorial= Routledge |páxinas= 105–124 |isbn= 0-415-91405-1}} * {{cita libro|apelidos= Nash |nome= June |ano= 1996 |capítulo= Religious Rituals of Resistance and Class Consciousness in Bolivian Tin-Mining Communities |título= Disruptive Religion: The Force of Faith in Social Movement Activism |nome-editor=Christian |apelidos-editor= Smith |lugar= Nova York |editorial= Routledge |páxinas= 87–104 |isbn= 0-415-91405-1}} * [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00085006.2018.1446242 Kononenko, Natalie "Vernacular religion on the prairies: negotiating a place for the unquiet dead,"] Canadian Slavonic Papers 60, no. 1-2 (2018) * Nutini, Hugo. ''Ritual Kinship: Ideological and Structural Integration of the Compadrazgo System in Rural Tlaxcala.'' Princeton: Princeton University Press, 1984 * Nutini, Hugo. ''Todos Santos in Rural Tlaxcala: A Syncretic, Expressive, and Symbolic Analysis of the Cult of the Dead.'' Princeton: Princeton University Press, 1988 * Sinha, Vineeta. ''Problematizing Received Categories: Revisiting ‘Folk Hinduism’ and ‘Sanskritization’'', Current Sociology, Vol. 54, No. 1, 98-111 (2006) * Sinha, Vineeta. ''Persistence of ‘Folk Hinduism’ in Malaysia and Singapore'', Australian Religion Studies Review Vol. 18 No. 2 (Nov 2005):211-234 * Stuart H. Blackburn, ''Inside the Drama-House: Rama Stories and Shadow Puppets in South India'', UCP (1996), ch. 3: " Ambivalent Accommodations: Bhakti and Folk Hinduism" * Taylor, Lawrence J. ''Occasions of Faith: An Anthropology of Irish Catholics.'' Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1995 *{{cita libro|apelidos= Thomas |nome= Keith |título= Religion and the Decline of Magic. Studies in popular beliefs in sixteenth and seventeenth century England |url= https://archive.org/details/religiondeclineo0000thom_v2q8 |lugar= Londres|editorial= Weidenfeld and Nicholson |ano= 1971 |isbn= 0-297-00220-1}} === Ligazóns externas === * [http://www.asiasociety.org/countries-history/religions-philosophies/religion-philippines Folk Christianity in the Philippines] * [http://www.miaminewtimes.com/1997-06-05/news/myths-over-miami/ "Myths over Miami"]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131103080650/http://www.miaminewtimes.com/1997-06-05/news/myths-over-miami/ |date=03 de novembro de 2013 }}: an account of the folk religion of children living in homeless shelters in Miami, circa 1997 {{Control de autoridades}} [[Categoría:Paganismo]] [[Categoría:Relixión]] 701odlkpz7ocssj53lfugq7np8og5eq 0 525273 6166310 6010508 2022-08-24T14:18:46Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Futbolista |nome_xogador = José Pérez |imaxe = |pé = |nome_completo = José Pérez Figueiras |altura = |posición = [[Dianteiro]] |club_actual = |club_número = |youthyears1 = 1927–1931 |youthclubs1 = [[Club Atlético Platense|Platense]] |years1 = 1931–1936 |clubs1 = [[Club Atlético Platense|Platense]] |caps1 = 145 |goals1 = 27 |years2 = 1937 |clubs2 = [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo]] |caps2 = 27 |goals2 = 8 |years3 = 1938–1940 |clubs3 = [[Racing Club de France Football|Racing Club]] |caps3 = |goals3 = |years4 = 1940–1946 |clubs4 = [[Club Ferro Carril Oeste|Ferro Carril Oeste]] |caps4 = 90 |goals4 = 9 |years5 = 1947 |clubs5 = [[Club de Fútbol Bádminton Santiago|Bádminton]] |caps5 = |goals5 = |totalcaps = |totalgoals = |nationalyears1 = |nationalteam1 = |nationalcaps1 = |nationalgoals1 = |medaltemplates = |club-update = |nationalteam-update = |manageryears1 = 1945–1946 |managerclubs1 = [[Club Ferro Carril Oeste|Ferro Carril Oeste]] |manageryears2 = 1947–1948 |managerclubs2 = [[Club de Fútbol Bádminton Santiago|Bádminton]] |manageryears3 = 1949–1950 |managerclubs3 = [[Club de Deportes Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]] |manageryears4 = 1951 |managerclubs4 = [[Club Atlético Platense|Platense]] |manageryears5 = 1953–1954 |managerclubs5 = [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo]] |manageryears6 = 1955–1961 |managerclubs6 = [[Club de Deportes Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]] |manageryears7 = 1963–1967 |managerclubs7 = [[Club Deportivo O'Higgins|O'Higgins]] |manageryears8 = 1968 |managerclubs8 = [[Club de Deportes Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]] |manageryears9 = 1969–1973 |managerclubs9 = [[Club Deportivo Universidad Católica|Universidad Católica]] |manageryears10 = 1973 |managerclubs10 = [[Everton de Viña del Mar|Everton]] |manageryears11 = 1975–1977 |managerclubs11 = [[Club de Deportes Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]] }} '''José Pérez Figueiras''', alcumado '''''El Gallego''''', nado [[Buenos Aires]] o [[24 de xullo]] de [[1912]] e finado en [[Rancagua, Chile|Rancagua]] o [[8 de maio|8 de maio de]] [[1986]], foi un [[futbolista]] e [[adestrador]] [[Arxentina|arxentino]], de orixe [[Pobo galego|galega]]. Xogaba como [[dianteiro]] e desenvolveu case toda a súa carreira como futbolista entre o [[Club Atlético Platense|Platense]] e o [[Club Ferro Carril Oeste|Ferro Carril Oeste]]. Tivo tamén un breve paso polo fútbol francés, gañando a [[Copa de Francia de fútbol|Copa de Francia]] en [[1939]] co [[Racing Club de France Football|Racing de París]]. Os seus maiores logros conseguiunos como adestrador, sendo o técnico de máis éxito na historia de [[Club de Deportes Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]], ao conseguir dous títulos da [[Primeira División de Chile]] e dúas [[Copa Chile|Copas Chile]]. Tamén é considerado un dos grandes adestradores da historia de [[Club Deportivo O'Higgins|O 'Higgins]]. Caracterizábase por propoñer un xogo agresivo e feroz a diferenza do que outros adestradores propoñían neses anos en [[Chile]]. == Traxectoria == Naceu no barrio [[Buenos Aires|porteño]] de [[Villa Soldati, Buenos Aires|Villa Soldati]], sendo fillo de emigrantes galegos. Comezou a súa carreira como futbolista aos quince anos no [[Club Atlético Platense|Platense]], onde foi un destacado "ala". Xogou con este equipo en [[Primeira División da Arxentina|Primeira División]] ata [[1936]]. Na seguinte tempada pasou polo [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo de Almagro]] e en 1938 marchou a [[Francia]], onde fichou polo [[Racing Club de France Football|Racing Club]] de [[París]]. Co equipo parisiense quedou terceiro na [[Ligue 1|liga francesa]] e conquistou a [[Copa de Francia de fútbol|Copa de Francia]] de 1939, anotando un dos goles da final contra o [[Olympique Lillois]].<ref>{{Cita novas|data=15 de novembro de 2014|título=La historia de un gigante: José ''gallego'' Pérez|url=https://www.santiagowanderers.cl/articulo/santiago-wanderers-y-su-historia/15/2116/la-historia-de-un-gigante-jose-gallego-perez.html|data-acceso=9 de maio de 2021|lingua=es|data-arquivo=10 de maio de 2021|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210510144405/https://www.santiagowanderers.cl/articulo/santiago-wanderers-y-su-historia/15/2116/la-historia-de-un-gigante-jose-gallego-perez.html|url-morta=yes}}</ref> Co estalido da [[Segunda guerra mundial|Segunda Guerra Mundial]] decidiu regresar ao seu país, pero antes de saír foi detido polas autoridades francesas xunto á súa esposa, sospeitosos de seren espías. Foron liberados despois da intervención do cónsul arxentino e conseguiron volver a [[Buenos Aires]].<ref name=":1">{{Cita novas|data=15 de agosto de 2013|título=La historia íntima del técnico más exitoso de Wanderers|url=https://www.mercuriovalpo.cl/impresa/2013/08/15/full/14/|data-acceso=9 de maio de 2021|lingua=es|xornal=El Mercurio de Valparaíso|páxina=14}}</ref> De volta na capital arxentina xogou no [[Club Ferro Carril Oeste|Ferro Carril Oeste]] ata 1946. Ademais exerceu como adestrador das divisións inferiores do club, e en [[1945]] substituíu a [[Guillermo Stábile]] como adestrador do primeiro equipo, formando parte do primeiro descenso da historia do club en [[1946]]. En [[1947]] viaxou a [[Chile]], onde exerceu tamén como xogador-adestrador en [[Club de Fútbol Bádminton Santiago|Bádminton]], que naqueles anos acostumaba a ocupar as últimas posicións da táboa. Pérez conseguiu acabar a tempada na sétima posición, o que propiciou que o contratase [[Santiago Wanderers]]. Co equipo verde conseguiu o subcampionato en 1949, o primeiro na historia do club. En 1951 regresou á Arxentina, onde adestrou o Platense primeiro e o [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo de Almagro]] despois. En 1955 regresou a [[Valparaíso]], comezando a súa segunda etapa no Santiago Wanderers. Comezou a construír un equipo competitivo, no que destacaba a forza dos seus xogadores, que eran na súa maioría dos outeiros de [[Valparaíso]] e arredores. En [[1958]] o traballou deu os seus froitos e o equipo conquistou o seu primeiro título de liga. Neses anos sumou ademais dous subcampionatos de liga e dúas [[Copa Chile|Copas Chile]]. Despois de seis anos de éxito en Santiago Wanderers, decide cambiar de club e tomar as rendas do [[Club Deportivo O'Higgins|O'Higgins]] de [[Rancagua, Chile|Rancagua]], onde a pesar de ter grandes figuras como o internacional arxentino [[Federico Vairo]], acabou descendendo a [[Segunda División de Chile|Segunda División]]. Tras este fracaso, permaneceu no cargo e na seguinte campaña logrou o ascenso coroándose campión de Segunda a falta de catro xornadas.<ref name=":0">{{Cita novas|data=19 de abril de 2012|título=Fútbol Clásico VII: José Pérez|url=http://charlatecnica.cl/2012/04/futbol-clasico-jose-perez-2/|data-acceso=9 de maio de 2021|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130911102417/http://charlatecnica.cl/2012/04/futbol-clasico-jose-perez-2/|dataarquivo=11 de setembro de 2013|lingua=es|url-morta=yes}}</ref> Continuou no club ata 1967, manténdose no medio da táboa, e a continuación regresou a Santiago Wanderers.<ref>{{Cita web|url=http://www.elrancaguino.cl/rancaguino/noticias.php?cod=322|título=Pildoritas en los 57 años de O'Higgins: “¡Toque la bola, y se va!...”|data-acceso=9 de maio de 2021|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160304123709/http://www.elrancaguino.cl/rancaguino/noticias.php?cod=322|dataarquivo=04 de marzo de 2016|páxina-web=elrancaguino.cl|apelidos=Aretio|nome=Jorge|lingua=es|url-morta=yes}}</ref> No seu retorno a Valparaíso, atopou un equipo ben armado, ao que sumou a [[Mario Griguol]], [[Elvio Porcel de Peralta]] e [[Roberto Bonano]] como reforzos. Estes xogadores, xunto con outros como [[Reynaldo Hoffmann]], [[Juan Álvarez Rubiño|Juan Álvarez]] ou [[Vicente Cantatore]], formaron o denominado equipo dos "Panzers", que destacaba por xogar un fútbol feroz e agresivo a diferenza do que se xogaba en Chile neses anos.<ref name=":0" /> O equipo gañou o campionato dese ano, por diante de [[Club Deportivo Universidad Católica|Universidad Católica]] e [[Club de Fútbol Profesional de la Universidad de Chile|Universidad de Chile]]. Con todo, deixou o equipo por problemas coa directiva, e fichou polo Universidad Católica, onde substituíu a [[Fernando Riera]]. Co Universidad Católica chegou ás semifinais da [[Copa Libertadores]] de 1969, onde caeu contra o [[Club Estudiantes de La Plata|Estudiantes de La Plata]], pero despois diso non materializou boas tempadas. Posteriormente adestrou durante unha tempada ao [[Everton de Viña del Mar]] antes de volver de novo a Santiago Wanderers. Na súa cuarta etapa no club de Valparaíso non logrou reeditar os éxitos de campañas anteriores, poñendo punto e final á súa traxectoria en [[1977]], despois de descender a Segunda por primeira vez na historia do club verde. == Vida familiar == Tivo tres fillas coa súa esposa: Mirta, Leticia e Ana María.<ref name=":1" /> == Palmarés == === Como futbolista === '''Racing Club de París''' * '''[[Copa de Francia de fútbol|Copa de Francia]] (1):''' 1939. === Como adestrador === '''Santiago Wanderers''' * '''[[Primeira División de Chile|Primeira división de Chile]] (2):''' 1958 e 1968. * '''[[Copa Chile]] (2):''' 1959 e 1961. '''O'Higgins''' * '''[[Segunda división de Chile]] (1):''' 1964. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro|título=Los vagabundos de Valparaíso|apelidos=Beraud Zurita|nome=Jorge|capítulo=Los panzers del 68}} === Ligazóns externas === * [https://www.bdfa.com.ar/jugadores-JOSE-PEREZ-2286.html Datos do xogador] en BDFA.com.ar {{es}}. {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Perez Figueiras, Jose}} [[Categoría:Nados en 1912]] [[Categoría:Nados en Buenos Aires]] [[Categoría:Arxentinos de ascendencia galega]] [[Categoría:Xogadores do CA Platense]] [[Categoría:Xogadores do Racing Club de France]] [[Categoría:Xogadores do CA San Lorenzo de Almagro]] [[Categoría:Xogadores do Ferro Carril Oeste]] [[Categoría:Adestradores de fútbol da Arxentina]] [[Categoría:Adestradores do Ferro Carril Oeste]] [[Categoría:Adestradores do Club de Deportes Badminton]] [[Categoría:Adestradores do Santiago Wanderers]] [[Categoría:Adestradores do CA San Lorenzo de Almagro]] [[Categoría:Adestradores do Club Deportivo O'Higgins]] [[Categoría:Adestradores do Club Deportivo Universidad Católica]] [[Categoría:Adestradores do Everton de Viña del Mar]] dkvlgndzq8jedoca0j0maf4qy1k15zh 4 529428 6166226 6165538 2022-08-24T12:02:21Z Jembot 33958 Bot: Actualizando ranking wikitext text/x-wiki {{/begin|500}} |- | 1 || [[User:Miguelferig|Miguelferig]] || [[Special:Contributions/Miguelferig|{{formatnum:604}}]] |- | 2 || [[User:Breogan2008|Breogan2008]] || [[Special:Contributions/Breogan2008|{{formatnum:342}}]] |- | 3 || [[User:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] || [[Special:Contributions/HombreDHojalata|{{formatnum:294}}]] |- | 4 || [[User:Gasparoff|Gasparoff]] || [[Special:Contributions/Gasparoff|{{formatnum:187}}]] |- | 5 || [[User:Adorian|Adorian]] || [[Special:Contributions/Adorian|{{formatnum:158}}]] |- | 6 || [[User:Xanetas|Xanetas]] || [[Special:Contributions/Xanetas|{{formatnum:115}}]] |- | 7 || [[User:Beninho|Beninho]] || [[Special:Contributions/Beninho|{{formatnum:99}}]] |- | 8 || [[User:Xas|Xas]] || [[Special:Contributions/Xas|{{formatnum:85}}]] |- | 9 || [[User:Norrin strange|Norrin strange]] || [[Special:Contributions/Norrin strange|{{formatnum:84}}]] |- | 10 || [[User:MAGHOI|MAGHOI]] (Admin) || [[Special:Contributions/MAGHOI|{{formatnum:74}}]] |- | 11 || [[User:Chairego apc|Chairego apc]] (Admin) || [[Special:Contributions/Chairego apc|{{formatnum:73}}]] |- | 12 || [[User:Estevoaei|Estevoaei]] (Admin) || [[Special:Contributions/Estevoaei|{{formatnum:64}}]] |- | 13 || [[User:Tfeliz|Tfeliz]] || [[Special:Contributions/Tfeliz|{{formatnum:58}}]] |- | 14 || [[User:AntiaLou|AntiaLou]] || [[Special:Contributions/AntiaLou|{{formatnum:52}}]] |- | 15 || [[User:Xabier Cid|Xabier Cid]] (Admin) || [[Special:Contributions/Xabier Cid|{{formatnum:46}}]] |- | 16 || [[User:Xoio|Xoio]] || [[Special:Contributions/Xoio|{{formatnum:42}}]] |- | 17 || [[User:Fendetestas|Fendetestas]] || [[Special:Contributions/Fendetestas|{{formatnum:41}}]] |- | 18 || [[User:Piquito|Piquito]] || [[Special:Contributions/Piquito|{{formatnum:39}}]] |- | 19 || [[User:Xosema|Xosema]] || [[Special:Contributions/Xosema|{{formatnum:38}}]] |- | 20 || [[User:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] || [[Special:Contributions/Alfonso Márquez|{{formatnum:34}}]] |- | 21 || [[User:FleaRHCP|FleaRHCP]] || [[Special:Contributions/FleaRHCP|{{formatnum:30}}]] |- | 22 || [[User:Jglamela|Jglamela]] || [[Special:Contributions/Jglamela|{{formatnum:27}}]] |- | 23 || [[User:WiGali|WiGali]] || [[Special:Contributions/WiGali|{{formatnum:26}}]] |- | 24 || [[User:HacheDous=0|HacheDous=0]] || [[Special:Contributions/HacheDous=0|{{formatnum:26}}]] |- | 25 || [[User:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] || [[Special:Contributions/Ogalego.gal|{{formatnum:24}}]] |- | 26 || [[User:Fis-mulleres|Fis-mulleres]] || [[Special:Contributions/Fis-mulleres|{{formatnum:15}}]] |- | 27 || [[User:Cordal|Cordal]] || [[Special:Contributions/Cordal|{{formatnum:15}}]] |- | 28 || [[User:Penidos|Penidos]] || [[Special:Contributions/Penidos|{{formatnum:15}}]] |- | 29 || [[User:Cossue|Cossue]] || [[Special:Contributions/Cossue|{{formatnum:14}}]] |- | 30 || [[User:Moedagalega|Moedagalega]] || [[Special:Contributions/Moedagalega|{{formatnum:13}}]] |- | 31 || [[User:Lameiro|Lameiro]] || [[Special:Contributions/Lameiro|{{formatnum:12}}]] |- | 32 || [[User:Brathxa|Brathxa]] || [[Special:Contributions/Brathxa|{{formatnum:12}}]] |- | 33 || [[User:Moinante|Moinante]] || [[Special:Contributions/Moinante|{{formatnum:11}}]] |- | 34 || [[User:Jmanubarreiro|Jmanubarreiro]] || [[Special:Contributions/Jmanubarreiro|{{formatnum:9}}]] |- | 35 || [[User:One2|One2]] || [[Special:Contributions/One2|{{formatnum:9}}]] |- | 36 || [[User:Mark Gasoline|Mark Gasoline]] || [[Special:Contributions/Mark Gasoline|{{formatnum:8}}]] |- | 37 || [[User:Severo Boán Aspiazu|Severo Boán Aspiazu]] || [[Special:Contributions/Severo Boán Aspiazu|{{formatnum:7}}]] |- | 38 || [[User:Atobar|Atobar]] (Admin) || [[Special:Contributions/Atobar|{{formatnum:4}}]] |- | 39 || [[User:Zumalabe|Zumalabe]] || [[Special:Contributions/Zumalabe|{{formatnum:4}}]] |- | 40 || [[User:Túrelio|Túrelio]] || [[Special:Contributions/Túrelio|{{formatnum:4}}]] |- | 41 || [[User:Tm|Tm]] || [[Special:Contributions/Tm|{{formatnum:3}}]] |- | 42 || [[User:Varondán|Varondán]] || [[Special:Contributions/Varondán|{{formatnum:3}}]] |- | 43 || [[User:Praxidicae|Praxidicae]] || [[Special:Contributions/Praxidicae|{{formatnum:3}}]] |- | 44 || [[User:Loureiro33|Loureiro33]] || [[Special:Contributions/Loureiro33|{{formatnum:2}}]] |- | 45 || [[User:Usuarioeditor9|Usuarioeditor9]] || [[Special:Contributions/Usuarioeditor9|{{formatnum:2}}]] |- | 46 || [[User:Brightblueskies|Brightblueskies]] || [[Special:Contributions/Brightblueskies|{{formatnum:2}}]] |- | 47 || [[User:Mabema1|Mabema1]] || [[Special:Contributions/Mabema1|{{formatnum:2}}]] |- | 48 || [[User:Ogaiago|Ogaiago]] || [[Special:Contributions/Ogaiago|{{formatnum:2}}]] |- | 49 || [[User:1234qwer1234qwer4|1234qwer1234qwer4]] || [[Special:Contributions/1234qwer1234qwer4|{{formatnum:2}}]] |- | 50 || [[User:Kevinsamlie|Kevinsamlie]] || [[Special:Contributions/Kevinsamlie|{{formatnum:1}}]] |- | 51 || [[User:Innerstream|Innerstream]] || [[Special:Contributions/Innerstream|{{formatnum:1}}]] |- | 52 || [[User:Prestexoan|Prestexoan]] || [[Special:Contributions/Prestexoan|{{formatnum:1}}]] |- | 53 || [[User:Xabade|Xabade]] || [[Special:Contributions/Xabade|{{formatnum:1}}]] |- | 54 || [[User:Nurang14|Nurang14]] || [[Special:Contributions/Nurang14|{{formatnum:1}}]] |- | 55 || [[User:Aistoco|Aistoco]] || [[Special:Contributions/Aistoco|{{formatnum:1}}]] |- | 56 || [[User:Archaeodontosaurus|Archaeodontosaurus]] || [[Special:Contributions/Archaeodontosaurus|{{formatnum:1}}]] |- | 57 || [[User:Steel1943|Steel1943]] || [[Special:Contributions/Steel1943|{{formatnum:1}}]] |- | 58 || [[User:Greenman|Greenman]] || [[Special:Contributions/Greenman|{{formatnum:1}}]] |- | 59 || [[User:Galaeciaedición|Galaeciaedición]] || [[Special:Contributions/Galaeciaedición|{{formatnum:1}}]] |- | 60 || [[User:Malonsoex|Malonsoex]] || [[Special:Contributions/Malonsoex|{{formatnum:1}}]] |- | 61 || [[User:XorcWt|XorcWt]] || [[Special:Contributions/XorcWt|{{formatnum:1}}]] |- | 62 || [[User:Iria.cestmoi|Iria.cestmoi]] || [[Special:Contributions/Iria.cestmoi|{{formatnum:1}}]] |- | 63 || [[User:Songuer|Songuer]] || [[Special:Contributions/Songuer|{{formatnum:1}}]] |- | 64 || [[User:SaludCristal|SaludCristal]] || [[Special:Contributions/SaludCristal|{{formatnum:1}}]] |- | 65 || [[User:Menkaura|Menkaura]] || [[Special:Contributions/Menkaura|{{formatnum:1}}]] |- | 66 || [[User:Nancy DV0123|Nancy DV0123]] || [[Special:Contributions/Nancy DV0123|{{formatnum:1}}]] |- | 67 || [[User:Ælfgar|Ælfgar]] || [[Special:Contributions/Ælfgar|{{formatnum:1}}]] |- | 68 || [[User:MarcosEire|MarcosEire]] || [[Special:Contributions/MarcosEire|{{formatnum:1}}]] |- | 69 || [[User:Minorax|Minorax]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:1}}]] |- | 70 || [[User:Mike Rohsopht|Mike Rohsopht]] || [[Special:Contributions/Mike Rohsopht|{{formatnum:1}}]] |- | 71 || [[User:YoungstownToast|YoungstownToast]] || [[Special:Contributions/YoungstownToast|{{formatnum:1}}]] |- | 72 || [[User:Wikiguy 90|Wikiguy 90]] || [[Special:Contributions/Wikiguy 90|{{formatnum:1}}]] |- | 73 || [[User:Iloveread0102|Iloveread0102]] || [[Special:Contributions/Iloveread0102|{{formatnum:1}}]] |- | 74 || [[User:Cryptex|Cryptex]] || [[Special:Contributions/Cryptex|{{formatnum:1}}]] |- | 75 || [[User:Sailko|Sailko]] || [[Special:Contributions/Sailko|{{formatnum:1}}]] |- | 76 || [[User:Calq|Calq]] || [[Special:Contributions/Calq|{{formatnum:1}}]] {{/end}} oal5is7xda6ilbj09x1c25zacs7411e 10 536348 6166532 6166086 2022-08-25T07:27:44Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki <onlyinclude>{{#switch:{{{1}}} | en = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6543961 | NUMBEROFFILES | FILES = 893871 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 56403852 | NUMBEROFUSERS | USERS = 44058305 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 114504 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1032 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1101771342 | DEPTH | profundidad = 1133 | 0 }} | ceb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6125825 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11232213 | NUMBEROFUSERS | USERS = 93616 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 184 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 34883044 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | de = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2718408 | NUMBEROFFILES | FILES = 129016 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7506574 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3981452 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16819 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 190 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 224109542 | DEPTH | profundidad = 92 | 0 }} | sv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2552391 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6121572 | NUMBEROFUSERS | USERS = 832574 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1932 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 51015188 | DEPTH | profundidad = 16 | 0 }} | fr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2448827 | NUMBEROFFILES | FILES = 68486 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12159642 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4450084 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16366 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 159 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 195925217 | DEPTH | profundidad = 253 | 0 }} | nl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2099107 | NUMBEROFFILES | FILES = 20 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4468501 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1225764 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3481 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 36 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 62503750 | DEPTH | profundidad = 17 | 0 }} | ru = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1847964 | NUMBEROFFILES | FILES = 238023 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7416153 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3235151 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10572 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 76 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 124765512 | DEPTH | profundidad = 152 | 0 }} | es = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1797202 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7714867 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6621966 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13260 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 63 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 145107040 | DEPTH | profundidad = 203 | 0 }} | it = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1768820 | NUMBEROFFILES | FILES = 138806 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7498717 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2286023 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7359 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 122 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 128680349 | DEPTH | profundidad = 180 | 0 }} | arz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1596851 | NUMBEROFFILES | FILES = 1476 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2010973 | NUMBEROFUSERS | USERS = 189218 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 190 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7343270 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | pl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1533467 | NUMBEROFFILES | FILES = 261 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3560213 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1187772 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4043 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 101 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 67692016 | DEPTH | profundidad = 33 | 0 }} | ja = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1339112 | NUMBEROFFILES | FILES = 30156 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3957471 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1970791 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14998 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 41 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 90933270 | DEPTH | profundidad = 87 | 0 }} | zh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1299019 | NUMBEROFFILES | FILES = 60832 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7127908 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3254822 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8617 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 73048452 | DEPTH | profundidad = 206 | 0 }} | vi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1275480 | NUMBEROFFILES | FILES = 24560 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19377537 | NUMBEROFUSERS | USERS = 877936 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2170 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 20 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 68981431 | DEPTH | profundidad = 717 | 0 }} | war = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1265933 | NUMBEROFFILES | FILES = 42 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2881777 | NUMBEROFUSERS | USERS = 52975 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 74 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6287613 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | uk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1189491 | NUMBEROFFILES | FILES = 110543 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4128144 | NUMBEROFUSERS | USERS = 640228 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3066 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 45 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 36854482 | DEPTH | profundidad = 54 | 0 }} | ar = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1183808 | NUMBEROFFILES | FILES = 50023 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7815356 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2293287 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4820 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 26 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 58972214 | DEPTH | profundidad = 236 | 0 }} | pt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1094415 | NUMBEROFFILES | FILES = 58358 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5405199 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2795875 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8381 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 56 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 64092026 | DEPTH | profundidad = 183 | 0 }} | fa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 924434 | NUMBEROFFILES | FILES = 81881 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5344827 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1144377 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 5221 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 34 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35344393 | DEPTH | profundidad = 151 | 0 }} | ca = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 709047 | NUMBEROFFILES | FILES = 15597 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1766917 | NUMBEROFUSERS | USERS = 426669 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 968 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 30 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 30529567 | DEPTH | profundidad = 38 | 0 }} | sr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 661894 | NUMBEROFFILES | FILES = 36459 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3986823 | NUMBEROFUSERS | USERS = 310963 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 703 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 19 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25141677 | DEPTH | profundidad = 159 | 0 }} | id = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 627205 | NUMBEROFFILES | FILES = 47540 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3297549 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1347679 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3169 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 44 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 21544137 | DEPTH | profundidad = 118 | 0 }} | ko = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 602190 | NUMBEROFFILES | FILES = 12713 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2737534 | NUMBEROFUSERS | USERS = 749877 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1648 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 27 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33135966 | DEPTH | profundidad = 152 | 0 }} | no = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 596566 | NUMBEROFFILES | FILES = 4 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1700023 | NUMBEROFUSERS | USERS = 559685 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1042 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 44 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 22856664 | DEPTH | profundidad = 45 | 0 }} | fi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 537580 | NUMBEROFFILES | FILES = 70400 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1411243 | NUMBEROFUSERS | USERS = 521252 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1611 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 31 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20691491 | DEPTH | profundidad = 38 | 0 }} | tr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 512776 | NUMBEROFFILES | FILES = 37573 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2387353 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1421438 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2896 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 23 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28337167 | DEPTH | profundidad = 158 | 0 }} | hu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 510695 | NUMBEROFFILES | FILES = 8438 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1449771 | NUMBEROFUSERS | USERS = 510909 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1525 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 24 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25148215 | DEPTH | profundidad = 58 | 0 }} | cs = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 508924 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1405154 | NUMBEROFUSERS | USERS = 587079 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2058 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 33 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 21581658 | DEPTH | profundidad = 47 | 0 }} | ce = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 481614 | NUMBEROFFILES | FILES = 315 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 908403 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30813 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 53 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8688354 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | sh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 456892 | NUMBEROFFILES | FILES = 10241 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4644333 | NUMBEROFUSERS | USERS = 176522 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 158 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41242631 | DEPTH | profundidad = 745 | 0 }} | ro = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 432979 | NUMBEROFFILES | FILES = 116492 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2622513 | NUMBEROFUSERS | USERS = 592299 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 856 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 15018971 | DEPTH | profundidad = 146 | 0 }} | zh-min-nan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 431660 | NUMBEROFFILES | FILES = 362 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1063264 | NUMBEROFUSERS | USERS = 54045 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 82 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3134962 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | tt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 417582 | NUMBEROFFILES | FILES = 6108 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 564997 | NUMBEROFUSERS | USERS = 43229 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 77 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3527509 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | eu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 397635 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 826303 | NUMBEROFUSERS | USERS = 138849 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 246 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 9004993 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | ms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 360054 | NUMBEROFFILES | FILES = 19611 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1042224 | NUMBEROFUSERS | USERS = 298936 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 528 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5637572 | DEPTH | profundidad = 19 | 0 }} | eo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 323360 | NUMBEROFFILES | FILES = 11245 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 718494 | NUMBEROFUSERS | USERS = 199765 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 302 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7679878 | DEPTH | profundidad = 15 | 0 }} | he = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 321056 | NUMBEROFFILES | FILES = 74006 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1342343 | NUMBEROFUSERS | USERS = 998506 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3159 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 32 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 34477703 | DEPTH | profundidad = 259 | 0 }} | hy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 293143 | NUMBEROFFILES | FILES = 11356 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 989039 | NUMBEROFUSERS | USERS = 124120 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 410 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8485261 | DEPTH | profundidad = 48 | 0 }} | da = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283979 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 908415 | NUMBEROFUSERS | USERS = 436101 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 777 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11202797 | DEPTH | profundidad = 59 | 0 }} | bg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283844 | NUMBEROFFILES | FILES = 549 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 632379 | NUMBEROFUSERS | USERS = 311930 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 713 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11476498 | DEPTH | profundidad = 27 | 0 }} | azb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 242277 | NUMBEROFFILES | FILES = 246 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 571959 | NUMBEROFUSERS | USERS = 38085 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 111 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1524040 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | sk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 241761 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 549555 | NUMBEROFUSERS | USERS = 222016 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 528 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7405143 | DEPTH | profundidad = 21 | 0 }} | kk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 232096 | NUMBEROFFILES | FILES = 10544 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 588209 | NUMBEROFUSERS | USERS = 121096 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 203 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3060255 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | et = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 229841 | NUMBEROFFILES | FILES = 756 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 542735 | NUMBEROFUSERS | USERS = 168562 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 420 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 33 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6174522 | DEPTH | profundidad = 21 | 0 }} | min = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 225615 | NUMBEROFFILES | FILES = 177 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 385478 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16159 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2444557 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | be = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 221643 | NUMBEROFFILES | FILES = 3249 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 647588 | NUMBEROFUSERS | USERS = 121068 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 278 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4185075 | DEPTH | profundidad = 23 | 0 }} | simple = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 217538 | NUMBEROFFILES | FILES = 36 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 705156 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1226292 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 985 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8386753 | DEPTH | profundidad = 59 | 0 }} | hr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 213184 | NUMBEROFFILES | FILES = 20994 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 446045 | NUMBEROFUSERS | USERS = 278321 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 474 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6434875 | DEPTH | profundidad = 17 | 0 }} | el = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 212792 | NUMBEROFFILES | FILES = 18499 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 630829 | NUMBEROFUSERS | USERS = 369919 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1040 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 9617446 | DEPTH | profundidad = 58 | 0 }} | lt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 203976 | NUMBEROFFILES | FILES = 23851 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 500393 | NUMBEROFUSERS | USERS = 166735 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 313 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6658783 | DEPTH | profundidad = 28 | 0 }} | gl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 188315 | NUMBEROFFILES | FILES = 350 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 472898 | NUMBEROFUSERS | USERS = 128506 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 244 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6157065 | DEPTH | profundidad = 29 | 0 }} | az = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 186334 | NUMBEROFFILES | FILES = 23672 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 511823 | NUMBEROFUSERS | USERS = 252295 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 641 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6578904 | DEPTH | profundidad = 39 | 0 }} | sl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 177480 | NUMBEROFFILES | FILES = 8317 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 440018 | NUMBEROFUSERS | USERS = 213885 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 311 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5734618 | DEPTH | profundidad = 28 | 0 }} | ur = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 175707 | NUMBEROFFILES | FILES = 12598 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 997203 | NUMBEROFUSERS | USERS = 150002 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 308 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5120980 | DEPTH | profundidad = 112 | 0 }} | uz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 170020 | NUMBEROFFILES | FILES = 2092 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 694150 | NUMBEROFUSERS | USERS = 77283 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 619 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 20 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2802006 | DEPTH | profundidad = 38 | 0 }} | nn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 162671 | NUMBEROFFILES | FILES = 16 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 372467 | NUMBEROFUSERS | USERS = 121963 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 129 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3390935 | DEPTH | profundidad = 15 | 0 }} | ka = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 162535 | NUMBEROFFILES | FILES = 14839 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 460205 | NUMBEROFUSERS | USERS = 143323 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 251 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4398724 | DEPTH | profundidad = 32 | 0 }} | hi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 152369 | NUMBEROFFILES | FILES = 3601 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1191752 | NUMBEROFUSERS | USERS = 710923 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1189 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5612103 | DEPTH | profundidad = 219 | 0 }} | th = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 149600 | NUMBEROFFILES | FILES = 27290 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 975092 | NUMBEROFUSERS | USERS = 430395 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 975 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 10241840 | DEPTH | profundidad = 319 | 0 }} | ta = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 148275 | NUMBEROFFILES | FILES = 7723 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 466513 | NUMBEROFUSERS | USERS = 208026 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 341 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 31 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3490113 | DEPTH | profundidad = 34 | 0 }} | la = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 137125 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 275832 | NUMBEROFUSERS | USERS = 158393 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 135 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 21 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3690368 | DEPTH | profundidad = 13 | 0 }} | cy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 135087 | NUMBEROFFILES | FILES = 11273 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 275314 | NUMBEROFUSERS | USERS = 73852 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 113 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11099249 | DEPTH | profundidad = 43 | 0 }} | mk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 130074 | NUMBEROFFILES | FILES = 8681 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 524572 | NUMBEROFUSERS | USERS = 103469 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 217 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4792715 | DEPTH | profundidad = 84 | 0 }} | ast = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 129991 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 228702 | NUMBEROFUSERS | USERS = 107012 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 107 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3707680 | DEPTH | profundidad = 9 | 0 }} | bn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 126693 | NUMBEROFFILES | FILES = 15372 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 990986 | NUMBEROFUSERS | USERS = 385770 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1125 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6050537 | DEPTH | profundidad = 284 | 0 }} | zh-yue = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 126536 | NUMBEROFFILES | FILES = 2629 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 285206 | NUMBEROFUSERS | USERS = 244106 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 284 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1865268 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | lv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 115302 | NUMBEROFFILES | FILES = 25562 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 468063 | NUMBEROFUSERS | USERS = 108149 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 279 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3667559 | DEPTH | profundidad = 73 | 0 }} | tg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 107762 | NUMBEROFFILES | FILES = 485 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 262897 | NUMBEROFUSERS | USERS = 36193 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 58 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1309371 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | af = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 104551 | NUMBEROFFILES | FILES = 9616 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 373131 | NUMBEROFUSERS | USERS = 152540 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 194 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2516574 | DEPTH | profundidad = 44 | 0 }} | my = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 103678 | NUMBEROFFILES | FILES = 2977 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 217208 | NUMBEROFUSERS | USERS = 103394 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 137 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 755688 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | mg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 94877 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 245149 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28883 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 47 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1046168 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | bs = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 90377 | NUMBEROFFILES | FILES = 5463 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 367809 | NUMBEROFUSERS | USERS = 144756 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 182 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3416191 | DEPTH | profundidad = 87 | 0 }} | oc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 89850 | NUMBEROFFILES | FILES = 925 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 159414 | NUMBEROFUSERS | USERS = 48491 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 94 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2321577 | DEPTH | profundidad = 8 | 0 }} | sq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 86127 | NUMBEROFFILES | FILES = 4732 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 263457 | NUMBEROFUSERS | USERS = 144044 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 217 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2465584 | DEPTH | profundidad = 39 | 0 }} | mr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 86033 | NUMBEROFFILES | FILES = 19140 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 285723 | NUMBEROFUSERS | USERS = 146019 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 151 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2145985 | DEPTH | profundidad = 40 | 0 }} | nds = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 83917 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 162406 | NUMBEROFUSERS | USERS = 49061 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 990236 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | ky = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 81595 | NUMBEROFFILES | FILES = 2688 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 111399 | NUMBEROFUSERS | USERS = 33266 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 84 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 425077 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | ml = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 79103 | NUMBEROFFILES | FILES = 6967 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 488937 | NUMBEROFUSERS | USERS = 163501 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 258 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3710690 | DEPTH | profundidad = 203 | 0 }} | be-tarask = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78910 | NUMBEROFFILES | FILES = 1892 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 226723 | NUMBEROFUSERS | USERS = 76345 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 128 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2327106 | DEPTH | profundidad = 36 | 0 }} | te = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78053 | NUMBEROFFILES | FILES = 12676 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 306287 | NUMBEROFUSERS | USERS = 114725 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 184 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3616510 | DEPTH | profundidad = 100 | 0 }} | sw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 74576 | NUMBEROFFILES | FILES = 2270 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 150836 | NUMBEROFUSERS | USERS = 55270 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 198 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1240959 | DEPTH | profundidad = 8 | 0 }} | br = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72736 | NUMBEROFFILES | FILES = 5405 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 142339 | NUMBEROFUSERS | USERS = 70289 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 92 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2004664 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | new = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72352 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 196959 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25090 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 848789 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | jv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 70636 | NUMBEROFFILES | FILES = 5430 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 178796 | NUMBEROFUSERS | USERS = 54067 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 93 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1594279 | DEPTH | profundidad = 20 | 0 }} | vec = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 68991 | NUMBEROFFILES | FILES = 724 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 140388 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32132 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1100887 | DEPTH | profundidad = 8 | 0 }} | ht = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 67911 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 82084 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28579 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 803934 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | pms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 66375 | NUMBEROFFILES | FILES = 2069 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 101500 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25347 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 855428 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | pnb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 65836 | NUMBEROFFILES | FILES = 225 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 113862 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32539 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 53 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 606517 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | su = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 61282 | NUMBEROFFILES | FILES = 545 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97413 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28433 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 629405 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | lb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 61042 | NUMBEROFFILES | FILES = 2376 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 131533 | NUMBEROFUSERS | USERS = 55243 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 62 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2392008 | DEPTH | profundidad = 24 | 0 }} | ba = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 60424 | NUMBEROFFILES | FILES = 1457 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 170053 | NUMBEROFUSERS | USERS = 35515 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 71 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1151089 | DEPTH | profundidad = 22 | 0 }} | lld = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 59948 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 63781 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2269 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 98690 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | ga = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 57428 | NUMBEROFFILES | FILES = 1123 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 96312 | NUMBEROFUSERS | USERS = 52659 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 93 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1086235 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | szl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 55866 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 69163 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21824 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 42 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 347741 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | lmo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 54968 | NUMBEROFFILES | FILES = 4437 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 123945 | NUMBEROFUSERS | USERS = 37820 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1126946 | DEPTH | profundidad = 14 | 0 }} | is = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 54785 | NUMBEROFFILES | FILES = 3218 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 141702 | NUMBEROFUSERS | USERS = 86898 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 124 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 19 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1761169 | DEPTH | profundidad = 31 | 0 }} | ku = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 53956 | NUMBEROFFILES | FILES = 565 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 109261 | NUMBEROFUSERS | USERS = 51946 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1094526 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | cv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49668 | NUMBEROFFILES | FILES = 537 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97887 | NUMBEROFUSERS | USERS = 31275 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 49 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 750101 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | fy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49368 | NUMBEROFFILES | FILES = 7604 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 150579 | NUMBEROFUSERS | USERS = 43557 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 65 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1087875 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | tl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 43160 | NUMBEROFFILES | FILES = 1897 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 234235 | NUMBEROFUSERS | USERS = 123686 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 132 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1959508 | DEPTH | profundidad = 163 | 0 }} | ckb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42652 | NUMBEROFFILES | FILES = 1602 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 185626 | NUMBEROFUSERS | USERS = 51544 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 174 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 973554 | DEPTH | profundidad = 58 | 0 }} | wuu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42556 | NUMBEROFFILES | FILES = 135 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55383 | NUMBEROFUSERS | USERS = 78874 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 294474 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | an = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42209 | NUMBEROFFILES | FILES = 1499 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 128506 | NUMBEROFUSERS | USERS = 68522 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 73 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1838434 | DEPTH | profundidad = 59 | 0 }} | vo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40795 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 171382 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32415 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3270847 | DEPTH | profundidad = 195 | 0 }} | sco = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40558 | NUMBEROFFILES | FILES = 690 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 146770 | NUMBEROFUSERS | USERS = 95718 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 90 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 862492 | DEPTH | profundidad = 40 | 0 }} | diq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40163 | NUMBEROFFILES | FILES = 209 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 60561 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25020 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 487379 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | pa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 38508 | NUMBEROFFILES | FILES = 1581 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 134559 | NUMBEROFUSERS | USERS = 42438 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 105 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 610003 | DEPTH | profundidad = 28 | 0 }} | io = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 33512 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 49369 | NUMBEROFUSERS | USERS = 33714 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 42 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 993720 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | ne = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 32326 | NUMBEROFFILES | FILES = 1258 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 103717 | NUMBEROFUSERS | USERS = 58818 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 102 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1069552 | DEPTH | profundidad = 50 | 0 }} | yo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 31634 | NUMBEROFFILES | FILES = 168 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 56064 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24992 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 68 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 553597 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | gu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 29976 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 117919 | NUMBEROFUSERS | USERS = 69302 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 826122 | DEPTH | profundidad = 60 | 0 }} | als = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 29037 | NUMBEROFFILES | FILES = 571 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 69754 | NUMBEROFUSERS | USERS = 92712 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 69 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1014874 | DEPTH | profundidad = 28 | 0 }} | kn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 28537 | NUMBEROFFILES | FILES = 2600 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 130601 | NUMBEROFUSERS | USERS = 76361 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 162 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1111574 | DEPTH | profundidad = 108 | 0 }} | bar = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 27040 | NUMBEROFFILES | FILES = 1320 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 109266 | NUMBEROFUSERS | USERS = 63605 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 831010 | DEPTH | profundidad = 70 | 0 }} | scn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 26214 | NUMBEROFFILES | FILES = 1407 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55699 | NUMBEROFUSERS | USERS = 41415 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 732879 | DEPTH | profundidad = 16 | 0 }} | bpy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 25086 | NUMBEROFFILES | FILES = 45 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 62807 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23545 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 886484 | DEPTH | profundidad = 31 | 0 }} | avk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 24137 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 29324 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3127 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 114755 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | ia = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23821 | NUMBEROFFILES | FILES = 4 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 37787 | NUMBEROFUSERS | USERS = 44840 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 642162 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | qu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23067 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55979 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27271 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 650106 | DEPTH | profundidad = 23 | 0 }} | mn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 21403 | NUMBEROFFILES | FILES = 1475 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 98093 | NUMBEROFUSERS | USERS = 78164 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 97 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 707992 | DEPTH | profundidad = 92 | 0 }} | nv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 20506 | NUMBEROFFILES | FILES = 709 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 34667 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15187 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 296014 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | crh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19908 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 39882 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17914 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 177814 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | xmf = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19646 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 36539 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17134 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 186628 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | si = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 18047 | NUMBEROFFILES | FILES = 3115 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 80257 | NUMBEROFUSERS | USERS = 58516 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 85 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 511578 | DEPTH | profundidad = 75 | 0 }} | ha = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17982 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 31677 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18571 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 121 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 168085 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | bat-smg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17085 | NUMBEROFFILES | FILES = 109 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 29094 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24204 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 355517 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | os = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 16238 | NUMBEROFFILES | FILES = 164 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 59907 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22647 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 524786 | DEPTH | profundidad = 63 | 0 }} | frr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 16139 | NUMBEROFFILES | FILES = 1323 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 41334 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18049 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 231691 | DEPTH | profundidad = 13 | 0 }} | or = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15919 | NUMBEROFFILES | FILES = 125 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 71841 | NUMBEROFUSERS | USERS = 31164 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 57 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 462094 | DEPTH | profundidad = 79 | 0 }} | gd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15909 | NUMBEROFFILES | FILES = 347 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 32211 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25661 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 566985 | DEPTH | profundidad = 18 | 0 }} | ps = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15621 | NUMBEROFFILES | FILES = 1733 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 54687 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27909 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 48 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 284310 | DEPTH | profundidad = 32 | 0 }} | cdo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15555 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 31368 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19015 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89813 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | bug = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15411 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19629 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12294 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 200769 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | yi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15393 | NUMBEROFFILES | FILES = 1062 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 44225 | NUMBEROFUSERS | USERS = 45554 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 579345 | DEPTH | profundidad = 45 | 0 }} | ban = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15373 | NUMBEROFFILES | FILES = 113 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30906 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5430 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 122922 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | ilo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15362 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 70157 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16219 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 391878 | DEPTH | profundidad = 71 | 0 }} | sd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15251 | NUMBEROFFILES | FILES = 145 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 56248 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15815 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 240282 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | am = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15050 | NUMBEROFFILES | FILES = 1766 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 45958 | NUMBEROFUSERS | USERS = 39361 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 53 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 371743 | DEPTH | profundidad = 34 | 0 }} | nap = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14731 | NUMBEROFFILES | FILES = 281 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 23715 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27780 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 664702 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | sah = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14322 | NUMBEROFFILES | FILES = 1765 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 47764 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22256 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 382039 | DEPTH | profundidad = 43 | 0 }} | hsb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13831 | NUMBEROFFILES | FILES = 133 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 35390 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23107 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 377440 | DEPTH | profundidad = 25 | 0 }} | fo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13782 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 40267 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26981 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 368825 | DEPTH | profundidad = 33 | 0 }} | map-bms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13752 | NUMBEROFFILES | FILES = 462 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30207 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14961 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 213243 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | li = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13730 | NUMBEROFFILES | FILES = 623 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 65596 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26581 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 454429 | DEPTH | profundidad = 98 | 0 }} | mai = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13724 | NUMBEROFFILES | FILES = 115 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 39333 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11812 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 229620 | DEPTH | profundidad = 20 | 0 }} | mzn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13445 | NUMBEROFFILES | FILES = 263 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30429 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30319 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 165831 | DEPTH | profundidad = 8 | 0 }} | gor = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13305 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20830 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4067 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50783 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | eml = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13011 | NUMBEROFFILES | FILES = 2742 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 35067 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23419 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 152425 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | ace = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12548 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26483 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24211 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 137367 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | bcl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12280 | NUMBEROFFILES | FILES = 865 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 33003 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19774 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 233623 | DEPTH | profundidad = 20 | 0 }} | sa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11777 | NUMBEROFFILES | FILES = 445 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 70274 | NUMBEROFUSERS | USERS = 35488 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 77 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 469685 | DEPTH | profundidad = 164 | 0 }} | shn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11647 | NUMBEROFFILES | FILES = 60 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27160 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3303 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 55145 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | wa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11574 | NUMBEROFFILES | FILES = 615 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27284 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22314 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 388916 | DEPTH | profundidad = 26 | 0 }} | zh-classical = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11465 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97104 | NUMBEROFUSERS | USERS = 94709 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 47 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 380338 | DEPTH | profundidad = 218 | 0 }} | ie = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11370 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15176 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16960 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 151385 | DEPTH | profundidad = 1 | 0 }} | lij = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11022 | NUMBEROFFILES | FILES = 7 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26605 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14533 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 231875 | DEPTH | profundidad = 17 | 0 }} | as = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10659 | NUMBEROFFILES | FILES = 1705 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 73344 | NUMBEROFUSERS | USERS = 34725 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 91 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 331172 | DEPTH | profundidad = 156 | 0 }} | zu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10581 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 23982 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17646 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96748 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | mhr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10440 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27290 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13139 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 185005 | DEPTH | profundidad = 17 | 0 }} | mrj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10426 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 18676 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9976 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 100533 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | hif = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10270 | NUMBEROFFILES | FILES = 192 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 42268 | NUMBEROFUSERS | USERS = 29653 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 272312 | DEPTH | profundidad = 62 | 0 }} | hyw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10256 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21585 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7382 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 195253 | DEPTH | profundidad = 11 | 0 }} | mni = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10103 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16223 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2238 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 48842 | DEPTH | profundidad = 1 | 0 }} | ig = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9726 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15361 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13910 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 100 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 94727 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | km = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9538 | NUMBEROFFILES | FILES = 1101 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 33450 | NUMBEROFUSERS | USERS = 36407 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 56 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 282403 | DEPTH | profundidad = 53 | 0 }} | hak = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9445 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 18266 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30447 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 122395 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | roa-tara = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9306 | NUMBEROFFILES | FILES = 288 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17647 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10838 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 140179 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | pam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8835 | NUMBEROFFILES | FILES = 403 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21410 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19435 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 295778 | DEPTH | profundidad = 27 | 0 }} | sn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8538 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16852 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15525 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 97725 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | nso = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8524 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10767 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5869 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 49810 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | so = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8460 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 25780 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32311 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 58 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 239917 | DEPTH | profundidad = 39 | 0 }} | rue = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8389 | NUMBEROFFILES | FILES = 87 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17655 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25453 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 131288 | DEPTH | profundidad = 9 | 0 }} | bh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8011 | NUMBEROFFILES | FILES = 53 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 69146 | NUMBEROFUSERS | USERS = 29770 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 723487 | DEPTH | profundidad = 609 | 0 }} | se = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7803 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20856 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26346 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 300697 | DEPTH | profundidad = 40 | 0 }} | myv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7710 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26209 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11823 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 139744 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | vls = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7640 | NUMBEROFFILES | FILES = 480 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21225 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24682 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 308862 | DEPTH | profundidad = 46 | 0 }} | nds-nl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7596 | NUMBEROFFILES | FILES = 571 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20404 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25922 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 320837 | DEPTH | profundidad = 44 | 0 }} | mi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7428 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13464 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16697 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 153431 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | sat = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7425 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17311 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5492 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 48 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 99402 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | sc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7333 | NUMBEROFFILES | FILES = 150 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16395 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21984 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 177562 | DEPTH | profundidad = 16 | 0 }} | nah = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7241 | NUMBEROFFILES | FILES = 170 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19503 | NUMBEROFUSERS | USERS = 20752 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 502486 | DEPTH | profundidad = 73 | 0 }} | vep = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6697 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 31127 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14496 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 151721 | DEPTH | profundidad = 64 | 0 }} | gan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6490 | NUMBEROFFILES | FILES = 57 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 33494 | NUMBEROFUSERS | USERS = 38674 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 394922 | DEPTH | profundidad = 204 | 0 }} | kab = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6441 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15909 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12063 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 105959 | DEPTH | profundidad = 14 | 0 }} | glk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6438 | NUMBEROFFILES | FILES = 807 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13897 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14323 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 62387 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | tk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6401 | NUMBEROFFILES | FILES = 319 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15819 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24849 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 230702 | DEPTH | profundidad = 31 | 0 }} | fiu-vro = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6301 | NUMBEROFFILES | FILES = 196 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12161 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13232 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 176952 | DEPTH | profundidad = 12 | 0 }} | co = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6205 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14797 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19922 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 379568 | DEPTH | profundidad = 49 | 0 }} | bo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6012 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17566 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26540 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 139892 | DEPTH | profundidad = 29 | 0 }} | ab = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5991 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20393 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17794 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 118454 | DEPTH | profundidad = 33 | 0 }} | gv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5757 | NUMBEROFFILES | FILES = 185 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20880 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18101 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 309403 | DEPTH | profundidad = 102 | 0 }} | ary = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5744 | NUMBEROFFILES | FILES = 42 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 43716 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6418 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 189623 | DEPTH | profundidad = 189 | 0 }} | frp = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5611 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15522 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14756 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 214952 | DEPTH | profundidad = 43 | 0 }} | kw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5519 | NUMBEROFFILES | FILES = 6 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11765 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13764 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 199506 | DEPTH | profundidad = 21 | 0 }} | kv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5480 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16726 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13266 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 139807 | DEPTH | profundidad = 35 | 0 }} | csb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5434 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8727 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15473 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 186000 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | pcd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5417 | NUMBEROFFILES | FILES = 49 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10547 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15854 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 68818 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | ug = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5364 | NUMBEROFFILES | FILES = 282 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14984 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19855 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 153995 | DEPTH | profundidad = 33 | 0 }} | udm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5271 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17273 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13831 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 120971 | DEPTH | profundidad = 36 | 0 }} | skr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5260 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5797 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1324 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26962 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | tum = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5200 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7334 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7197 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 31851 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | zea = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5135 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9789 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12089 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 120845 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | ay = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5028 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8631 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15372 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 95604 | DEPTH | profundidad = 5 | 0 }} | gn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4917 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11370 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16508 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 121244 | DEPTH | profundidad = 18 | 0 }} | nrm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4833 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10372 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12380 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 219257 | DEPTH | profundidad = 27 | 0 }} | mt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4823 | NUMBEROFFILES | FILES = 1145 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19226 | NUMBEROFUSERS | USERS = 20233 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 278917 | DEPTH | profundidad = 129 | 0 }} | bjn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4629 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 22492 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12828 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 77215 | DEPTH | profundidad = 51 | 0 }} | smn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4531 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14318 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2325 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 67567 | DEPTH | profundidad = 22 | 0 }} | lez = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4306 | NUMBEROFFILES | FILES = 10 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13060 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9823 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 86705 | DEPTH | profundidad = 27 | 0 }} | lfn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4177 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6672 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9267 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 38040 | DEPTH | profundidad = 2 | 0 }} | stq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4066 | NUMBEROFFILES | FILES = 429 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10692 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12559 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 121164 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | lo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4033 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12316 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15475 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 94986 | DEPTH | profundidad = 32 | 0 }} | olo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3898 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10682 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6029 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 32226 | DEPTH | profundidad = 9 | 0 }} | mwl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3881 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10212 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12234 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 98692 | DEPTH | profundidad = 25 | 0 }} | fur = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3760 | NUMBEROFFILES | FILES = 318 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8592 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13244 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 170394 | DEPTH | profundidad = 32 | 0 }} | rm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3755 | NUMBEROFFILES | FILES = 51 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9598 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18591 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 163068 | DEPTH | profundidad = 41 | 0 }} | ang = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3697 | NUMBEROFFILES | FILES = 300 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16575 | NUMBEROFUSERS | USERS = 117936 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 205768 | DEPTH | profundidad = 150 | 0 }} | lad = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3603 | NUMBEROFFILES | FILES = 23 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12943 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19682 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 208887 | DEPTH | profundidad = 108 | 0 }} | gom = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3552 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9047 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8658 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 206401 | DEPTH | profundidad = 54 | 0 }} | koi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3442 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11017 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7907 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 59765 | DEPTH | profundidad = 26 | 0 }} | ext = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3376 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7565 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16073 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 116055 | DEPTH | profundidad = 23 | 0 }} | tyv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3364 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11229 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8107 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43478 | DEPTH | profundidad = 21 | 0 }} | dsb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3325 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11200 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17259 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 142785 | DEPTH | profundidad = 71 | 0 }} | rw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3316 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9349 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11210 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 86050 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | dty = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3307 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19223 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5529 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 237454 | DEPTH | profundidad = 286 | 0 }} | ln = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3281 | NUMBEROFFILES | FILES = 32 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8584 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11830 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 121855 | DEPTH | profundidad = 37 | 0 }} | av = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3134 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14747 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13370 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 83266 | DEPTH | profundidad = 77 | 0 }} | cbk-zam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3129 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8234 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13531 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 110085 | DEPTH | profundidad = 35 | 0 }} | dv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3019 | NUMBEROFFILES | FILES = 932 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11203 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23382 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 129999 | DEPTH | profundidad = 85 | 0 }} | ksh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2916 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10543 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21385 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1606850 | DEPTH | profundidad = 1042 | 0 }} | gag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2794 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6579 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12710 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 67768 | DEPTH | profundidad = 18 | 0 }} | bxr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2772 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11045 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13863 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 69916 | DEPTH | profundidad = 56 | 0 }} | pfl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2740 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6916 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10786 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 90003 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | pap = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2711 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6038 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13392 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 90615 | DEPTH | profundidad = 22 | 0 }} | pag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2562 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8799 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7586 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 73089 | DEPTH | profundidad = 49 | 0 }} | pi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2547 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4637 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6653 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 101645 | DEPTH | profundidad = 14 | 0 }} | haw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2457 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5526 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15096 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96462 | DEPTH | profundidad = 27 | 0 }} | awa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2436 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5350 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1924 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 24112 | DEPTH | profundidad = 6 | 0 }} | tay = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2422 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2832 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1114 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 54185 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | tw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2114 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5078 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13928 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 93632 | DEPTH | profundidad = 36 | 0 }} | inh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2097 | NUMBEROFFILES | FILES = 37 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11786 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3313 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 54951 | DEPTH | profundidad = 99 | 0 }} | krc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2057 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14327 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9689 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 106212 | DEPTH | profundidad = 263 | 0 }} | dag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2056 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4483 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1833 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 44298 | DEPTH | profundidad = 13 | 0 }} | xal = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2046 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11870 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9280 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 85066 | DEPTH | profundidad = 165 | 0 }} | szy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2038 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5360 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2330 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 128478 | DEPTH | profundidad = 63 | 0 }} | za = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2010 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4143 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9762 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 39347 | DEPTH | profundidad = 10 | 0 }} | mdf = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1969 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11824 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8544 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 64739 | DEPTH | profundidad = 137 | 0 }} | kaa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1946 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5131 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10272 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 46099 | DEPTH | profundidad = 24 | 0 }} | pdc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1932 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5837 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30414 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 105139 | DEPTH | profundidad = 73 | 0 }} | atj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1912 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3020 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3703 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 14725 | DEPTH | profundidad = 1 | 0 }} | to = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1908 | NUMBEROFFILES | FILES = 12 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5333 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9246 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41592 | DEPTH | profundidad = 25 | 0 }} | arc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1850 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6425 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18817 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 95330 | DEPTH | profundidad = 90 | 0 }} | tcy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1744 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8994 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4943 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 102944 | DEPTH | profundidad = 197 | 0 }} | kbp = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1698 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3375 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3853 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 16063 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | jam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1685 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3024 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7265 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20760 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | na = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1661 | NUMBEROFFILES | FILES = 4 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4884 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11494 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89537 | DEPTH | profundidad = 69 | 0 }} | wo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1651 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5373 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13950 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 104449 | DEPTH | profundidad = 98 | 0 }} | kbd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1595 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6742 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9153 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43686 | DEPTH | profundidad = 67 | 0 }} | nia = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1521 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3613 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1212 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 17628 | DEPTH | profundidad = 9 | 0 }} | nov = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1516 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4408 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10836 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 177712 | DEPTH | profundidad = 146 | 0 }} | ki = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1504 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3075 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7975 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20651 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | tet = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1503 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3910 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8930 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 66601 | DEPTH | profundidad = 43 | 0 }} | mnw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1423 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4721 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2682 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 34358 | DEPTH | profundidad = 39 | 0 }} | lg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1419 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4814 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7172 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26749 | DEPTH | profundidad = 31 | 0 }} | bi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1395 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3298 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12164 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41828 | DEPTH | profundidad = 23 | 0 }} | tpi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1351 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5680 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12392 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 86611 | DEPTH | profundidad = 156 | 0 }} | nqo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1320 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2645 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2886 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 10060 | DEPTH | profundidad = 3 | 0 }} | jbo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1305 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5717 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15027 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 111662 | DEPTH | profundidad = 223 | 0 }} | roa-rup = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1293 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4295 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13017 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 205286 | DEPTH | profundidad = 257 | 0 }} | fj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1274 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3631 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8368 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35441 | DEPTH | profundidad = 33 | 0 }} | lbe = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1264 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14682 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7812 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50265 | DEPTH | profundidad = 385 | 0 }} | kg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1255 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2905 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9985 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43791 | DEPTH | profundidad = 26 | 0 }} | xh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1240 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3827 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11762 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33896 | DEPTH | profundidad = 38 | 0 }} | ty = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1217 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2993 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6869 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 53071 | DEPTH | profundidad = 37 | 0 }} | ks = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1185 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7850 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9392 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 62701 | DEPTH | profundidad = 252 | 0 }} | cu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1167 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5566 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23090 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 82633 | DEPTH | profundidad = 210 | 0 }} | shi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1154 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3843 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1488 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33392 | DEPTH | profundidad = 47 | 0 }} | srn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1112 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2729 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7047 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 39153 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | trv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1110 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2064 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1197 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 85821 | DEPTH | profundidad = 30 | 0 }} | om = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1094 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3740 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9483 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 38039 | DEPTH | profundidad = 59 | 0 }} | sm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1065 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3295 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9636 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 42639 | DEPTH | profundidad = 56 | 0 }} | guw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1064 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1789 | NUMBEROFUSERS | USERS = 508 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 29979 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | gcr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1050 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2556 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2195 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 16485 | DEPTH | profundidad = 13 | 0 }} | alt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1045 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3721 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1655 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35980 | DEPTH | profundidad = 63 | 0 }} | chr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1020 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3895 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21855 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 46155 | DEPTH | profundidad = 94 | 0 }} | ltg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1015 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3223 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6699 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35319 | DEPTH | profundidad = 51 | 0 }} | ny = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 919 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4002 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9388 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 38046 | DEPTH | profundidad = 106 | 0 }} | pih = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 891 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3324 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10496 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 44152 | DEPTH | profundidad = 99 | 0 }} | got = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 866 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3805 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17737 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 46131 | DEPTH | profundidad = 139 | 0 }} | mad = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 861 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1629 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1575 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8890 | DEPTH | profundidad = 4 | 0 }} | st = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 843 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4255 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9449 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28447 | DEPTH | profundidad = 109 | 0 }} | ami = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 839 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1658 | NUMBEROFUSERS | USERS = 944 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 32216 | DEPTH | profundidad = 18 | 0 }} | blk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 823 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3636 | NUMBEROFUSERS | USERS = 236 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 15965 | DEPTH | profundidad = 51 | 0 }} | tn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 777 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3713 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9257 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28231 | DEPTH | profundidad = 108 | 0 }} | bm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 775 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3145 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9878 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 40189 | DEPTH | profundidad = 119 | 0 }} | ve = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 748 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2235 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7203 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 19282 | DEPTH | profundidad = 34 | 0 }} | rmy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 730 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2701 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16407 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50226 | DEPTH | profundidad = 135 | 0 }} | ts = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 720 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3764 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8842 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 36667 | DEPTH | profundidad = 174 | 0 }} | chy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 662 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2258 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10619 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 24106 | DEPTH | profundidad = 62 | 0 }} | rn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 620 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2450 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8973 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 23097 | DEPTH | profundidad = 82 | 0 }} | iu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 593 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3182 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17021 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 44499 | DEPTH | profundidad = 266 | 0 }} | ak = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 590 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2444 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12513 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28912 | DEPTH | profundidad = 116 | 0 }} | ss = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 576 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2415 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7636 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 38083 | DEPTH | profundidad = 160 | 0 }} | ch = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 543 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2501 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14421 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 22842 | DEPTH | profundidad = 118 | 0 }} | ff = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 540 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2497 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7890 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25072 | DEPTH | profundidad = 131 | 0 }} | pnt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 481 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2039 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9477 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35124 | DEPTH | profundidad = 180 | 0 }} | kcg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 462 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2301 | NUMBEROFUSERS | USERS = 442 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 16453 | DEPTH | profundidad = 113 | 0 }} | ady = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 451 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3106 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6003 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 12087 | DEPTH | profundidad = 134 | 0 }} | ik = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 445 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2616 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7946 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37979 | DEPTH | profundidad = 345 | 0 }} | ee = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 438 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3126 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13273 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50061 | DEPTH | profundidad = 603 | 0 }} | sg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 311 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1983 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5983 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20553 | DEPTH | profundidad = 299 | 0 }} | din = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 306 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1086 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5692 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8040 | DEPTH | profundidad = 48 | 0 }} | pwn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 278 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 431 | NUMBEROFUSERS | USERS = 849 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11023 | DEPTH | profundidad = 7 | 0 }} | kl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 244 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2262 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12305 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 74481 | DEPTH | profundidad = 2252 | 0 }} | pcm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 243 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 718 | NUMBEROFUSERS | USERS = 182 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 12191 | DEPTH | profundidad = 64 | 0 }} | ti = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 234 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2731 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8475 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 23840 | DEPTH | profundidad = 994 | 0 }} | dz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 227 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2281 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9226 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 29400 | DEPTH | profundidad = 1055 | 0 }} | cr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 158 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2161 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16766 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37452 | DEPTH | profundidad = 2785 | 0 }} | ng = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 443 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2385 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5923 | DEPTH | profundidad = 39530 | 0 }} | cho = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 201 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1809 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4220 | DEPTH | profundidad = 22175 | 0 }} | mh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 206 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2140 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4212 | DEPTH | profundidad = 52143 | 0 }} | kj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 114 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1377 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3548 | DEPTH | profundidad = 23536 | 0 }} | ii = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 189 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2031 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11653 | DEPTH | profundidad = 237005 | 0 }} | ho = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 129 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1575 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3786 | DEPTH | profundidad = 51771 | 0 }} | lrc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 237 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5037 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 140064 | DEPTH | profundidad = 32915630 | 0 }} | mus = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 115 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2348 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3603 | DEPTH | profundidad = 407170 | 0 }} | aa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 509 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4063 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4685 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | hz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 176 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3761 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4483 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | kr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 162 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5464 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4641 | DEPTH | profundidad = 0 | 0 }} | total = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 59294574 | NUMBEROFFILES | FILES = 2759309 | NUMBEROFPAGES | PAGES = 244861057 | NUMBEROFUSERS | USERS = 103522070 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 279774 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3761 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3208716342 | DEPTH | profundidad = 128 | 0 }} | 0 }}</onlyinclude> ospjqxtitxozv5a3n18h84hcnnt5srz 10 536385 6166533 6166087 2022-08-25T07:32:48Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Wikipedias | title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | bodyclass = hlist |group1 = + 6.000.000 |list1 = * [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]]) * [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]]) |group2 = + 5.000.000 |list2 = |group3 = + 3.000.000 |list3 = |group4 = + 2.000.000 |list4 = * [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]]) * [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]]) * [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]]) * [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]]) |group5 = + 1.000.000 |list5 = * [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]]) * [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]]) * [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]]) * [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]]) * [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]]) * [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]]) * [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]]) * [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]]) * [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]]) * [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]]) * [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]]) * [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]]) |group6 = + 500.000 |list6 = * [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]]) * [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]]) * [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]]) * [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]]) * [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]]) * [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]]) * [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]]) * [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]]) * [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]]) * [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]]) |group7 = + 200.000 |list7 = * [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]]) * [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]]) * [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]]) * [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]]) * [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]]) * [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]]) * [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]]) * [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]]) * [[Wikipedia en hebreo|Hebreo ]] ([[:he:]]) * [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]]) * [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]]) * [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]]) * [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]]) * [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]]) * [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]]) * [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]]) * [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]]) * [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]]) * [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]]) * [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]]) * [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]]) * [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]]) |group8 = + 100.000 |list8 = * [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]]) * [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]]) * [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]]) * [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]]) * [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]]) * [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]]) * [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]]) * [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]]) * [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]]) * [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]]) * [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]]) * [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]]) * [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]]) * [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]]) * [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]]) * [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]]) * [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]]) * [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]]) * [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]]) * [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]]) |group9 = + 50.000 |list9 = * [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]]) * [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]]) * [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]]) * [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]]) * [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]]) * [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]]) * [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]]) * [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]]) * [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]]) * [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]]) * [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]]) * [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]]) * [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]]) * [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]]) * [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]]) * [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]]) * [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]]) * [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]]) * [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]]) * [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]]) * [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]]) * [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]]) * [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]]) * [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]]) * [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]]) * [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]]) * [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]]) |group10 = + 10.000 |list10 = * [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]]) * [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]]) * [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]]) * [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]]) * [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]]) * [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]]) * [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]]) * [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]]) * [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]]) * [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]]) * [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]]) * [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]]) * [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]]) * [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]]) * [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]]) * [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]]) * [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]]) * [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]]) * [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]]) * [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]]) * [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]]) * [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]]) * [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]]) * [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]]) * [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]]) * [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]]) * [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]]) * [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]]) * [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]]) * [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]]) * [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]]) * [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]]) * [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]]) * [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]]) * [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]]) * [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]]) * [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]]) * [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]]) * [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]]) * [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]]) * [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]]) * [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]]) * [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]]) * [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]]) * [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]]) * [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]]) * [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]]) * [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]]) * [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]]) * [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]]) * [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]]) * [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]]) * [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]]) * [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]]) * [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]]) * [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]]) * [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]]) * [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:) * [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]]) * [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]]) * [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]]) * [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]]) * [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]]) * [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]]) * [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]]) * [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]]) |group11 = + 1.000 |list11 = * [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]]) * [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]]) * [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]]) * [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]]) * [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]]) * [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]]) * [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]]) * [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]]) * [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]]) * [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]]) * [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]]) * [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]]) * [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]]) * [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]]) * [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]]) * [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]]) * [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]]) * [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]]) * [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]]) * [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]]) * [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]]) * [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]]) * [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]]) * [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]]) * [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]]) * [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]]) * [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]]) * [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]]) * [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]]) * [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]]) * [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]]) * [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]]) * [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]]) * [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]]) * [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]]) * [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]]) * [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]]) * [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]]) * [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]]) * [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]]) * [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]]) * [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]]) * [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]]) * [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]]) * [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]]) * [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]]) * [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]]) * [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]]) * [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]]) * [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]]) * [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]]) * [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]]) * [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]]) * [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]]) * [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]]) * [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]]) * [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]]) * [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]]) * [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]]) * [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]]) * [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]]) * [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]]) * [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]]) * [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]]) * [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]]) * [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]]) * [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]]) * [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]]) * [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]]) * [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]]) * [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]]) * [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]]) * [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]]) * [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]]) * [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]]) * [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]]) * [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]]) * [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]]) * [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]]) * [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]]) * [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]]) * [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]]) * [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]]) * [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]]) * [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]]) * [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]]) * [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]]) * [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]]) * [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]]) * [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]]) * [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]]) * [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]]) * [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]]) * [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]]) * [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]]) * [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]]) * [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]]) * [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]]) * [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]]) * [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]]) * [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]]) * [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]]) * [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]]) * [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]]) * [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]]) * [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]]) * [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]]) * [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]]) * [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]]) * [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]]) * [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]]) * [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]]) * [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]]) * [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]]) * [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]]) * [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]]) * [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]]) * [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]]) * [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]]) * [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]]) * [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]]) * [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]]) * [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]]) |group12 = + 100 |list12 = * [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]]) * [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]]) * [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]]) * [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]]) * [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]]) * [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]]) * [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]]) * [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]]) * [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]]) * [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]]) * [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]]) * [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]]) * [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]]) * [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]]) * [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]]) * [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]]) * [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]]) * [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]]) * [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]]) * [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]]) * [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]]) * [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]]) * [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]]) * [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]] * [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]]) * [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]]) * [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]]) * [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]]) * [[Wikipedia en pidgin nixeriano|Pidgin nixeriano]] ([[:pcm:]]) * [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]]) * [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]]) * [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]]) |group13 = Pechadas |list13 = * [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]]) * [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]]) * [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]]) * [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]]) * [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]]) * [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]]) * [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]]) * [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]]) * [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]]) * [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]]) * [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]]) }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> 2qbz83v7e615qu9y3sr6skxff1ybhdm 6166534 6166533 2022-08-25T07:33:21Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Wikipedias | title = [[Lista de Wikipedias]] por número de artigos | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | bodyclass = hlist |group1 = + 6.000.000 |list1 = * [[Wikipedia en inglés|Inglés]] ([[:en:]]) * [[Wikipedia en cebuano|Cebuano]] ([[:ceb:]]) |group2 = + 5.000.000 |list2 = |group3 = + 3.000.000 |list3 = |group4 = + 2.000.000 |list4 = * [[Wikipedia en alemán|Alemán]] ([[:de:]]) * [[Wikipedia en sueco|Sueco]] ([[:sv:]]) * [[Wikipedia en francés|Francés]] ([[:fr:]]) * [[Wikipedia en neerlandés|Neerlandés]] ([[:nl:]]) |group5 = + 1.000.000 |list5 = * [[Wikipedia en ruso|Ruso]] ([[:ru:]]) * [[Wikipedia en castelán|Castelán]] ([[:es:]]) * [[Wikipedia en italiano|Italiano]] ([[:it:]]) * [[Wikipedia en árabe exipcio|Árabe exipcio]] ([[:arz:]]) * [[Wikipedia en polaco|Polaco]] ([[:pl:]]) * [[Wikipedia en xaponés|Xaponés]] ([[:ja:]]) * [[Wikipedia en chinés|Chinés]] ([[:zh:]]) * [[Wikipedia en vietnamita|Vietnamita]] ([[:vi:]]) * [[Wikipedia en waray-waray|Waray-waray]] ([[:war:]]) * [[Wikipedia en ucraíno|Ucraíno]] ([[:uk:]]) * [[Wikipedia en árabe|Árabe]] ([[:ar:]]) * [[Wikipedia en portugués|Portugués]] ([[:pt:]]) |group6 = + 500.000 |list6 = * [[Wikipedia en persa|Persa]] ([[:fa:]]) * [[Wikipedia en catalán|Catalán]] ([[:ca:]]) * [[Wikipedia en serbio|Serbio]] ([[:sr:]]) * [[Wikipedia en indonesio|Indonesio]] ([[:id:]]) * [[Wikipedia en coreano|Coreano]] ([[:ko:]]) * [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Bokmål)]] ([[:no:]]) * [[Wikipedia en finés|Finés]] ([[:fi:]]) * [[Wikipedia en turco|Turco]] ([[:tr:]]) * [[Wikipedia en húngaro|Húngaro]] ([[:hu:]]) * [[Wikipedia en checo|Checo]] ([[:cs:]]) |group7 = + 200.000 |list7 = * [[Wikipedia en checheno|Checheno]] ([[:ce:]]) * [[Wikipedia en serbocroata|Serbocroata]] ([[:sh:]]) * [[Wikipedia en romanés|Romanés]] ([[:ro:]]) * [[Wikipedia en min nam|Min nam]] ([[:zh-min-nan:]]) * [[Wikipedia en tártaro|Tártaro]] ([[:tt:]]) * [[Wikipedia en éuscaro|Éuscaro]] ([[:eu:]]) * [[Wikipedia en malaio|Malaio]] ([[:ms:]]) * [[Wikipedia en esperanto|Esperanto]] ([[:eo:]]) * [[Wikipedia en hebreo|Hebreo ]] ([[:he:]]) * [[Wikipedia en armenio|Armenio]] ([[:hy:]]) * [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]])* [[Wikipedia en dinamarqués|Dinamarqués]] ([[:da:]]) * [[Wikipedia en búlgaro|Búlgaro]] ([[:bg:]]) * [[Wikipedia en azarí|Azarí do sur]] ([[:azb:]]) * [[Wikipedia en eslovaco|Eslovaco]] ([[:sk:]]) * [[Wikipedia en casaco|Casaco]] ([[:kk:]]) * [[Wikipedia en estoniano|Estoniano]] ([[:et:]]) * [[Wikipedia en minangkabau|Minangkabau]] ([[:min:]]) * [[Wikipedia en belaruso|Belaruso]] ([[:be:]]) * [[Wikipedia en inglés simple|Inglés simple]] ([[:simple:]]) * [[Wikipedia en croata|Croata]] ([[:hr:]]) * [[Wikipedia en grego|Grego]] ([[:el:]]) * [[Wikipedia en lituano|Lituano]] ([[:lt:]]) |group8 = + 100.000 |list8 = * [[Galipedia|Galego]] ([[:gl:]]) * [[Wikipedia en azarí|Azarí do norte]] ([[:az:]]) * [[Wikipedia en esloveno|Esloveno]] ([[:sl:]]) * [[Wikipedia en urdú|Urdú]] ([[:ur:]]) * [[Wikipedia en uzbeko|Uzbeko]] ([[:uz:]]) * [[Wikipedia en noruegués|Noruegués (Nynorsk)]] ([[:nn:]]) * [[Wikipedia en xeorxiano|Xeorxiano]] ([[:ka:]]) * [[Wikipedia en hindi|Hindi]] ([[:hi:]]) * [[Wikipedia en tailandés|Tailandés]] ([[:th:]]) * [[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]]) * [[Wikipedia en latín|Latín]] ([[:la:]]) * [[Wikipedia en galés|Galés]] ([[:cy:]]) * [[Wikipedia en macedonio|Macedonio]] ([[:mk:]]) * [[Wikipedia en asturiano|Asturiano]] ([[:ast:]]) * [[Wikipedia en bengalí|Bengalí]] ([[:bn:]]) * [[Wikipedia en cantonés|Cantonés]] ([[:zh-yue:]]) * [[Wikipedia en letón|Letón]] ([[:lv:]]) * [[Wikipedia en taxico|Taxico]] ([[:tg:]]) * [[Wikipedia en afrikaans|Afrikaans]] ([[:af:]]) * [[Wikipedia en birmano|Birmano]] ([[:my:]]) |group9 = + 50.000 |list9 = * [[Wikipedia en malgaxe|Malgaxe]] ([[:mg:]]) * [[Wikipedia en bosníaco|Bosníaco]] ([[:bs:]]) * [[Wikipedia en occitano|Occitano]] ([[:oc:]]) * [[Wikipedia en albanés|Albanés]] ([[:sq:]]) * [[Wikipedia en marathi|Marathi]] ([[:mr:]]) * [[Wikipedia en baixo saxón|Baixo saxón]] ([[:nds:]]) * [[Wikipedia en kirguiz|Kirguiz]] ([[:ky:]]) * [[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]]) * [[Wikipedia en belaruso|Belaruso (Taraškievica)]] ([[:be-tarask:]]) * [[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]]) * [[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]]) * [[Wikipedia en bretón|Bretón]] ([[:br:]]) * [[Wikipedia en newari|Newari]] ([[:new:]]) * [[Wikipedia en xavanés|Xavanés]] ([[:jv:]]) * [[Wikipedia en véneto|Véneto]] ([[:vec:]]) * [[Wikipedia en crioulo haitiano|Crioulo haitiano]] ([[:ht:]]) * [[Wikipedia en piemontés|Piemontés]] ([[:pms:]]) * [[Wikipedia en punjabi occidental|Punjabi occidental]] ([[:pnb:]]) * [[Wikipedia en sundanés|Sundanés]] ([[:su:]]) * [[Wikipedia en luxemburgués|Luxemburgués]] ([[:lb:]]) * [[Wikipedia en baskir|Baskir]] ([[:ba:]]) * [[Wikipedia en ladino|Ladino]] ([[:lld:]]) * [[Wikipedia en irlandés|Irlandés]] ([[:ga:]]) * [[Wikipedia en silesiano|Silesiano]] ([[:szl:]]) * [[Wikipedia en lombardo|Lombardo]] ([[:lmo:]]) * [[Wikipedia en islandés|Islandés]] ([[:is:]]) * [[Wikipedia en kurdo|Kurdo]] ([[:ku:]]) |group10 = + 10.000 |list10 = * [[Wikipedia en chuvaxo|Chuvaxo]] ([[:cv:]]) * [[Wikipedia en frisón occidental|Frisón occidental]] ([[:fy:]]) * [[Wikipedia en tagalo|Tagalo]] ([[:tl:]]) * [[Wikipedia en kurdo central|Kurdo central]] ([[:ckb:]]) * [[Wikipedia en wu|Wu]] ([[:wuu:]]) * [[Wikipedia en aragonés|Aragonés]] ([[:an:]]) * [[Wikipedia en volapük|Volapük]] ([[:vo:]]) * [[Wikipedia en scots|Scots]] ([[:sco:]]) * [[Wikipedia en zazaki|Zazaki]] ([[:diq:]]) * [[Wikipedia en punjabi|Punjabi]] ([[:pa:]]) * [[Wikipedia en ido|Ido]] ([[:io:]]) * [[Wikipedia en nepalés|Nepalés]] ([[:ne:]]) * [[Wikipedia en yoruba|Yoruba]] ([[:yo:]]) * [[Wikipedia en gujarati|Gujarati]] ([[:gu:]]) * [[Wikipedia en alemánico|Alemánico]] ([[:als:]]) * [[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]]) * [[Wikipedia en bavarés|Bavarés]] ([[:bar:]]) * [[Wikipedia en siciliano|Siciliano]] ([[:scn:]]) * [[Wikipedia en bishnupriya manipuri|Bishnupriya manipuri]] ([[:bpy:]]) * [[Wikipedia en kotava|Kotava]] ([[:avk:]]) * [[Wikipedia en interlingua|Interlingua]] ([[:ia:]]) * [[Wikipedia en quechua|Quechua]] ([[:qu:]]) * [[Wikipedia en mongol|Mongol]] ([[:mn:]]) * [[Wikipedia en navajo|Navajo]] ([[:nv:]]) * [[Wikipedia en tártaro de Crimea|Tártaro de Crimea]] ([[:crh:]]) * [[Wikipedia en mingreliano|Mingreliano]] ([[:xmf:]]) * [[Wikipedia en cingalés|Cingalés]] ([[:si:]]) * [[Wikipedia en hausa|Hausa]] ([[:ha:]]) * [[Wikipedia en samoxiciano|Samoxiciano]] ([[:bat-smg:]]) * [[Wikipedia en oseto|Oseto]] ([[:os:]]) * [[Wikipedia en frisón setentrional|Frisón setentrional]] ([[:frr:]]) * [[Wikipedia en oriya|Oriya]] ([[:or:]]) * [[Wikipedia en escocés|Escocés]] ([[:gd:]]) * [[Wikipedia en paxto|Paxto]] ([[:ps:]]) * [[Wikipedia en min dong|Min dong]] ([[:cdo:]]) * [[Wikipedia en bugi|Bugi]] ([[:bug:]]) * [[Wikipedia en yiddish|Yiddish]] ([[:yi:]]) * [[Wikipedia en balinés|Balinés]] ([[:ban:]]) * [[Wikipedia en ilocano|Ilocano]] ([[:ilo:]]) * [[Wikipedia en sindhi|Sindhi]] ([[:sd:]]) * [[Wikipedia en amhárico|Amhárico]] ([[:am:]]) * [[Wikipedia en napolitano|Napolitano]] ([[:nap:]]) * [[Wikipedia en iacut|Iacut]] ([[:sah:]]) * [[Wikipedia en alto sorabo|Alto sorabo]] ([[:hsb:]]) * [[Wikipedia en feroés|Feroés]] ([[:fo:]]) * [[Wikipedia en banyumasan|Banyumasan]] ([[:map-bms:]]) * [[Wikipedia en limburgués|Limburgués]] ([[:li:]]) * [[Wikipedia en maithili|Maithili]] ([[:mai:]]) * [[Wikipedia en mazanderani|Mazanderani]] ([[:mzn:]]) * [[Wikipedia en gorontalo|Gorontalo]] ([[:gor:]]) * [[Wikipedia en emiliano-romañolo|Emiliano-romañolo]] ([[:eml:]]) * [[Wikipedia en aceh|Aceh]] ([[:ace:]]) * [[Wikipedia en bikol central|Bikol central]] ([[:bcl:]]) * [[Wikipedia en sánscrito|Sánscrito]] ([[:sa:]]) * [[Wikipedia en shan|Shan]] ([[:shn:]]) * [[Wikipedia en valón|Valón]] ([[:wa:]]) * [[Wikipedia en chinés clásico|Chinés clásico]] ([[:zh-classical:]]) * [[Wikipedia en interlingue|Interlingue]] ([[:ie]]:) * [[Wikipedia en lígur|Lígur]] ([[:lij:]]) * [[Wikipedia en assamés|Assamés]] ([[:as:]]) * [[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]]) * [[Wikipedia en mari das pradeiras|Mari das pradeiras]] ([[:mhr:]]) * [[Wikipedia en mari das montañas|Mari das montañas]] ([[:mrj:]]) * [[Wikipedia en hindi de Fidxi|Hindi de Fidxi]] ([[:hif:]]) * [[Wikipedia en armenio occidental|Armenio occidental]] ([[:hyw:]]) * [[Wikipedia en meitei|Meitei]] ([[:mni:]]) |group11 = + 1.000 |list11 = * [[Wikipedia en ibo|Ibo]] ([[:ig:]]) * [[Wikipedia en khmer|Khmer]] ([[:km:]]) * [[Wikipedia en hakka|Hakka]] ([[:hak:]]) * [[Wikipedia en tarentino|Tarentino]] ([[:roa-tara:]]) * [[Wikipedia en kapampangan|Kapampangan]] ([[:pam:]]) * [[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]]) * [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]]) * [[Wikipedia en somalí|Somalí]] ([[:so:]]) * [[Wikipedia en ruteno|Ruteno]] ([[:rue:]]) * [[Wikipedia en bhojpuri|Bhojpuri]] ([[:bh:]]) * [[Wikipedia en saami setentrional|Saami setentrional]] ([[:se:]]) * [[Wikipedia en erzya|Erzya]] ([[:myv:]]) * [[Wikipedia en flamengo occidental|Flamengo occidental]] ([[:vls:]]) * [[Wikipedia en baixo saxón neerlandés|Baixo saxón neerlandés]] ([[:nds-nl:]]) * [[Wikipedia en maorí|Maorí]] ([[:mi:]]) * [[Wikipedia en santali|Santali]] ([[:sat:]]) * [[Wikipedia en sardo|Sardo]] ([[:sc:]]) * [[Wikipedia en náhuatl|Náhuatl]] ([[:nah:]]) * [[Wikipedia en vepsio|Vepsio]] ([[:vep:]]) * [[Wikipedia en gan|Gan]] ([[:gan:]]) * [[Wikipedia en cabilo|Cabilo]] ([[:kab:]]) * [[Wikipedia en gilaki|Gilaki]] ([[:glk:]]) * [[Wikipedia en turcomán|Turcomán]] ([[:tk:]]) * [[Wikipedia en võro|Võro]] ([[:fiu-vro:]]) * [[Wikipedia en corso|Corso]] ([[:co:]]) * [[Wikipedia en tibetano|Tibetano]] ([[:bo:]]) * [[Wikipedia en abkhazo|Abkhazo]] ([[:ab:]]) * [[Wikipedia en manx|Manx]] ([[:gv:]]) * [[Wikipedia en árabe marroquí|Árabe marroquí]] ([[:ary:]]) * [[Wikipedia en francoprovenzal|Francoprovenzal]] ([[:frp:]]) * [[Wikipedia en córnico|Córnico]] ([[:kw:]]) * [[Wikipedia en komi|Komi]] ([[:kv:]]) * [[Wikipedia en caxubio|Caxubio]] ([[:csb:]]) * [[Wikipedia en picardo|Picardo]] ([[:pcd:]]) * [[Wikipedia en uigur|Uigur]] ([[:ug:]]) * [[Wikipedia en udmurto|Udmurto]] ([[:udm:]]) * [[Wikipedia en saraiki|Saraiki]] ([[:skr:]]) * [[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]]) * [[Wikipedia en zelandés|Zelandés]] ([[:zea:]]) * [[Wikipedia en aimará|Aimará]] ([[:ay:]]) * [[Wikipedia en guaraní|Guaraní]] ([[:gn:]]) * [[Wikipedia en normando|Normando]] ([[:nrm:]]) * [[Wikipedia en maltés|Maltés]] ([[:mt:]]) * [[Wikipedia en banjar|Banjar]] ([[:bjn:]]) * [[Wikipedia en saami de Inari|Saami de Inari]] ([[:smn:]]) * [[Wikipedia en lezguio|Lezguio]] ([[:lez:]]) * [[Wikipedia en lingua franca nova|Lingua franca nova]] ([[:lfn:]]) * [[Wikipedia en frisón oriental|Frisón oriental]] ([[:stq:]]) * [[Wikipedia en laosiano|Laosiano]] ([[:lo:]]) * [[Wikipedia en livvi|Livvi]] ([[:olo:]]) * [[Wikipedia en mirandés|Mirandés]] ([[:mwl:]]) * [[Wikipedia en friulano|Friulano]] ([[:fur:]]) * [[Wikipedia en romanche|Romanche]] ([[:rm:]]) * [[Wikipedia en anglosaxón|Anglosaxón]] ([[:ang:]]) * [[Wikipedia en xudeoespañol|Xudeoespañol]] ([[:lad:]]) * [[Wikipedia en konkani|Konkani]] ([[:gom:]]) * [[Wikipedia en komi permiano|Komi permiano]] ([[:koi:]]) * [[Wikipedia en estremeño|Estremeño]] ([[:ext:]]) * [[Wikipedia en tuva|Tuva]] ([[:tyv:]]) * [[Wikipedia en baixo sorabo|Baixo sorabo]] ([[:dsb:]]) * [[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]]) * [[Wikipedia en doteli|Doteli]] ([[:dty:]]) * [[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]]) * [[Wikipedia en ávaro|Ávaro]] ([[:av:]]) * [[Wikipedia en chavacano|Chavacano]] ([[:cbk-zam:]]) * [[Wikipedia en maldivano|Maldivano]] ([[:dv:]]) * [[Wikipedia en fráncico ripuario|Fráncico ripuario]] ([[:ksh:]]) * [[Wikipedia en gagauzo|Gagauzo]] ([[:gag:]]) * [[Wikipedia en buriato|Buriato]] ([[:bxr:]]) * [[Wikipedia en alemán do Palatinado|Alemán do Palatinado]] ([[:pfl:]]) * [[Wikipedia en papiamento|Papiamento]] ([[:pap:]]) * [[Wikipedia en pangasinés|Pangasinés]] ([[:pag:]]) * [[Wikipedia en pali|Pali]] ([[:pi:]]) * [[Wikipedia en hawaiano|Hawaiano]] ([[:haw:]]) * [[Wikipedia en awadhi|Awadhi]] ([[:awa:]]) * [[Wikipedia en atayal|Atayal]] ([[:tay:]]) * [[Wikipedia en twi|Twi]] ([[:tw:]]) * [[Wikipedia en inguxo|Inguxo]] ([[:inh:]]) * [[Wikipedia en karachai-balkar|Karachai-balkar]] ([[:krc:]]) * [[Wikipedia en dagbani|Dagbani]] ([[:dag:]]) * [[Wikipedia en calmuco|Calmuco]] ([[:xal:]]) * [[Wikipedia en sakizaya|Sakizaya]] ([[:szy:]]) * [[Wikipedia en zhuang|Zhuang]] ([[:za:]]) * [[Wikipedia en moksha|Moksha]] ([[:mdf:]]) * [[Wikipedia en karakalpak|Karakalpak]] ([[:kaa:]]) * [[Wikipedia en alemán de Pensilvania|Alemán de Pensilvania]] ([[:pdc:]]) * [[Wikipedia en atikamekw|Atikamekw]] ([[:atj:]]) * [[Wikipedia en tongano|Tongano]] ([[:to:]]) * [[Wikipedia en arameo|Arameo]] ([[:arc:]]) * [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]]) * [[Wikipedia en kabiye|Kabiye]] ([[:kbp:]]) * [[Wikipedia en patois xamaicano|Patois xamaicano]] ([[:jam:]]) * [[Wikipedia en nauruano|Nauruano]] ([[:na:]]) * [[Wikipedia en wolof|Wolof]] ([[:wo:]]) * [[Wikipedia en kabardino|Kabardino]] ([[:kbd:]]) * [[Wikipedia en nias|Nias]] ([[:nia:]]) * [[Wikipedia en novial|Novial]] ([[:nov:]]) * [[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]]) * [[Wikipedia en tetum|Tetum]] ([[:tet:]]) * [[Wikipedia en mon|Mon]] ([[:mnw:]]) * [[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]]) * [[Wikipedia en bislama|Bislama]] ([[:bi:]]) * [[Wikipedia en tok pisin|Tok pisin]] ([[:tpi:]]) * [[Wikipedia en n'ko|N'ko]] ([[:nqo:]]) * [[Wikipedia en lojban|Lojban]] ([[:jbo:]]) * [[Wikipedia en arromanés|Arromanés]] ([[:roa-rup:]]) * [[Wikipedia en fidxiano|Fidxiano]] ([[:fj:]]) * [[Wikipedia en lak|Lak]] ([[:lbe:]]) * [[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]]) * [[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]]) * [[Wikipedia en tahitiano|Tahitiano]] ([[:ty:]]) * [[Wikipedia en caxemirés|Caxemirés]] ([[:ks:]]) * [[Wikipedia en antigo eslavo eclesiástico|Antigo eslavo eclesiástico]] ([[:cu:]]) * [[Wikipedia en shilha|Shilha]] ([[:shi:]]) * [[Wikipedia en sranan tongo|Sranan tongo]] ([[:srn:]]) * [[Wikipedia en seediq|Seediq]] ([[:trv:]]) * [[Wikipedia en oromo|Oromo]] ([[:om:]]) * [[Wikipedia en samoano|Samoano]] ([[:tw:]]) * [[Wikipedia en gun|Gun]] ([[:guw:]]) * [[Wikipedia en crioulo da Güiana Francesa|Crioulo da Güiana Francesa]] ([[:gcr:]]) * [[Wikipedia en altai|Altai]] ([[:alt:]]) * [[Wikipedia en cherokee|Cherokee]] ([[:chr:]]) * [[Wikipedia en latgalián|Latgalián]] ([[:ltg:]]) |group12 = + 100 |list12 = * [[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]]) * [[Wikipedia en norfolk|Norfolk]] ([[:pih:]]) * [[Wikipedia en gótico|Gótico]] ([[:got:]]) * [[Wikipedia en madurés|Madurés]] ([[:mad:]]) * [[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]]) * [[Wikipedia en amis|Amis]] ([[:ami:]]) * [[Wikipedia en pa'o|Pa'o]] ([[:blk:]]) * [[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]]) * [[Wikipedia en bambara|Bambara]] ([[:bm:]]) * [[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]]) * [[Wikipedia en romaní|Romaní]] ([[:rmy:]]) * [[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]]) * [[Wikipedia en cheyenne|Cheyenne]] ([[:chy:]]) * [[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]]) * [[Wikipedia en inuktitut|Inuktitut]] ([[:iu:]]) * [[Wikipedia en akan|Akan]] ([[:ak:]]) * [[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]]) * [[Wikipedia en chamorro|Chamorro]] ([[:ch:]]) * [[Wikipedia en fula|Fula]] ([[:ff:]]) * [[Wikipedia en póntico|Póntico]] ([[:pnt:]]) * [[Wikipedia en tyap|Tyap]] ([[:kcg:]]) * [[Wikipedia en adigueo|Adigueo]] ([[:ady:]]) * [[Wikipedia en inupiaq|Inupiaq]] ([[:ik:]]) * [[Wikipedia en ewe|Ewe]] ([[:ee:]] * [[Wikipedia en sango|Sango]] ([[:sg:]]) * [[Wikipedia en dinka|Dinka]] ([[:din:]]) * [[Wikipedia en paiwan|Paiwan]] ([[:pwn:]]) * [[Wikipedia en groenlandés|Groenlandés]] ([[:kl:]]) * [[Wikipedia en pidgin nixeriano|Pidgin nixeriano]] ([[:pcm:]]) * [[Wikipedia en tigriña|Tigriña]] ([[:ti:]]) * [[Wikipedia en dzongkha|Dzongkha]] ([[:dz:]]) * [[Wikipedia en cree|Cree]] ([[:cr:]]) |group13 = Pechadas |list13 = * [[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]]) * [[Wikipedia en choctaw|Choctaw]] ([[:cho:]]) * [[Wikipedia en marshalés|Marshalés]] ([[:mh:]]) * [[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]]) * [[Wikipedia en nuosu|Nuosu]] ([[:ii:]]) * [[Wikipedia en hiri motu|Hiri motu]] ([[:ho:]]) * [[Wikipedia en luri|Luri]] ([[:lrc:]]) * [[Wikipedia en afar|Afar]] ([[:aa:]]) * [[Wikipedia en muskogee|Muskogee]] ([[:mus:]]) * [[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]]) * [[Wikipedia en kanuri|Kanuri]] ([[:kr:]]) }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> efveak8cxfryuc8kr44p98bsckdp1xw 14 536801 6166295 5888514 2022-08-24T14:07:45Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía|Eslava]] [[Categoría:Eslavos]] qxuvbisi3ak26o3luuqbd2jirmy702b 6166297 6166295 2022-08-24T14:08:53Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{ORDENAR:Eslava}} [[Categoría:Mitoloxía de Europa]] [[Categoría:Mitoloxía indoeuropea]] [[Categoría:Paganismo eslavo]] 0xbaly0pm0zlt7amhhpuqsp8v9va11j 10 538837 6166359 5901670 2022-08-24T16:02:42Z CommonsDelinker 1410 Substitución automática de "[[commons:File:Flag_of_Karnataka.svg|Flag_of_Karnataka.svg]]" por "[[commons:File:Flag_of_the_Kannada_people.svg|Flag_of_the_Kannada_people.svg]]" segundo o ordenou [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Motivo: [[:c wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Wikipedias en linguas dravídicas | title = Wikipedias en [[linguas dravídicas]] | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | bodyclass = hlist |group1 = |list1 = * [[Ficheiro:Tamil flag of World Tamil Confederation.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en támil|Támil]] ([[:ta:]]) * [[Ficheiro:Malayali flag.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en malayalam|Malayalam]] ([[:ml:]]) * [[Ficheiro:Flag of Telangana.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en telugu|Telugu]] ([[:te:]]) * [[Ficheiro:Flag of the Kannada people.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en kanarés|Kanarés]] ([[:kn:]]) * [[Wikipedia en tulu|Tulu]] ([[:tcy:]]) }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> cj2y06wdjkl3mfz2erk2hrcqas0zu55 10 538845 6166535 6154274 2022-08-25T07:34:05Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Wikipedias en linguas bantoides | title = Wikipedias en [[linguas bantoides]] | state = <includeonly>collapsed</includeonly> | bodyclass = hlist |group1 = |list1 = * [[Ficheiro:Flag of Afro-Shirazi party.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en suahili|Suahili]] ([[:sw:]]) * [[Ficheiro:Flag of KwaZulu (1985–1994).svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en zulú|Zulú]] ([[:zu:]]) * [[Ficheiro:Flag of Zimbabwe.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en shona|Shona]] ([[:sn:]]) * [[Wikipedia en sotho do norte|Sotho do norte]] ([[:nso:]]) * [[Ficheiro:Flag of Rwanda.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en ruanda|Ruanda]] ([[:rw:]]) * [[Ficheiro:Flag of Malawi.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en tumbuka|Tumbuka]] ([[:tum:]]) * [[Ficheiro:Flag of the Democratic Republic of the Congo.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en lingala|Lingala]] ([[:ln:]]) * [[Ficheiro:Kikuyu flag (Mt Kenya).svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en kikuyu|Kikuyu]] ([[:ki:]]) * [[Ficheiro:Flag of Buganda.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en luganda|Luganda]] ([[:lg:]]) * [[Ficheiro:Flag of Musikongo.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en congo|Congo]] ([[:kg:]]) * [[Ficheiro:Flag of Transkei.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en xosa|Xosa]] ([[:xh:]]) * [[Ficheiro:Flag of Lesotho.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en sotho|Sotho]] ([[:st:]]) * [[Ficheiro:Flag of Malawi.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en chichewa|Chichewa]] ([[:ny:]]) * [[Ficheiro:Flag of Botswana.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en tswana|Tswana]] ([[:tn:]]) * [[Ficheiro:Flag of Venda (1973–1994).svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en venda|Venda]] ([[:ve:]]) * [[Ficheiro:Flag of Gazankulu.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en tsonga|Tsonga]] ([[:ts:]]) * [[Ficheiro:Flag of Burundi.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en kirundi|Kirundi]] ([[:rn:]]) * [[Ficheiro:Flag of Eswatini.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en suazi|Suazi]] ([[:ss:]]) * [[Ficheiro:Flag of Ovamboland.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en ndonga|Ndonga]] ([[:ng:]]) * [[Ficheiro:Flag of Ovamboland.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en kwanyama|Kwanyama]] ([[:kj:]]) * [[Ficheiro:Flag of Hereroland.svg|20px]]&nbsp;[[Wikipedia en herero|Herero]] ([[:hz:]]) }}<noinclude>{{Uso de marcador}}</noinclude> 118vvuxdrqxz172myd3cy3ww1akipvu 0 544044 6166480 6162758 2022-08-24T22:18:19Z Piquito 19415 /* Etapa con Marjo Voutilainen (2022-) */ Engado foto do equipo no Ilves päivä wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Ilves Naiset.jpg|miniatura|250px|Xogadoras de Ilves Naiset na tempada 2021-22 no [[Tesoman jäähalli]].]] '''[[Ilves Naiset]]''' é un equipo feminino de [[hóckey sobre xeo]] fundado en [[1971]] na cidade de [[Tampere]], [[Finlandia]]. Inicialmente tivo que xogar contra equipos masculinos de categoría júnior ao ser o único equipo feminino da cidade, e debutou o contra un equipo feminino o [[5 de marzo]] de [[1978]] en [[Espoo]]. Xoga na máxima categoría do hóckey sobre xeo feminino de Finlandia, a [[Naisten Liiga]], dende a súa tempada inaugural, e conquistaron o seu primeiro campionato finlandés en [[1985]]. En total o equipo proclamouse campión de Finlandia 10 veces, sendo o segundo equipo máis laureado do hóckey sobre xeo finlandés por detrás de [[Kiekko-Espoo Naiset|Kiekko-Espoo]], que conta con cinco campionatos máis. Logo de empregar distintas pistas da cidade, na década de 1980 o equipo xogou na [[pista de xeo de Koulukatu]], e en [[1989]] trasladouse ao recentemente finalizado [[Tesoman jäähalli]] como pista para os seus partidos como local, onde xoga dende aquela. O [[Museo finlandés do hóckey sobre xeo]] introduciu a sete antigas xogadoras do equipo no seu [[Suomen Jääkiekkoleijonat|Salón da Fama]] (coñecido como ''Suomen Jääkiekkoleijonat'', en [[Lingua galega|galego]] ''Leóns do hóckey sobre xeo finlandés''), sendo [[Marianne Ihalainen]] unha das dúas primeiras mulleres homenaxeadas. O equipo retirou os números 10, 15 e 16 en honor a [[Anne Haanpää]], [[Johanna Koivula]], e a propia Ihalainen. Ademais, tres mulleres do equipo foron homenaxeadas polo no chamado "Ilves Hockey Legends". == Antecedentes: a fundación de Ilves == [[Ficheiro:Tampereen lyseo1.jpg|miniatura|O [[Tampereen lyseo]], onde naceu Ilves en [[1931]].]] Ilves foi fundado no instituto [[Tampereen Lyseo]] o [[10 de abril]] [[1931]] por [[Niilo Tammisalo]], que era profesor no centro, para que o alumnado puidera practicar deportes de pelota.<ref name=”esittely”>{{Cita web |url=https://ilvesry.fi/ilves-lukuina/ |título=Seuran esittely |editorial=Ilves ry |dataacceso=14 de xullo de 2021 |lingua=fi}}</ref> Tammisalo acabaría converténdose no primeiro presidente do club.<ref name=”esittely”/><ref>{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/ilves-ry/ |título=ILVES RY:N PERUSTAMISKOKOUS 10.4.1931 |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=14 de xullo de 2021 |lingua=fi}}</ref> Axiña o novo club comezou a práctica do [[hóckey sobre xeo]] en categoría masculina, disputando o seu primeiro partido no xeo do [[Näsijärvi]] o [[24 de xaneiro]] de [[1932]], e pouco despois o equipo debutou en competición oficial o [[6 de febreiro]] dese mesmo ano.<ref name="koti">{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/kotikentat/ |título=KOTIKENTÄT |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/kausitilastot/?1931-32 |título=Kausi 1931-32 |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Inicios == [[Ficheiro:Koulukadun kenttä 1.jpg|miniatura|esquerda|250px|Ilves debutou na primeira tempada da Naisten SM-sarja na [[pista de xeo de Koulukatu]] o 27 de novembro de 1982.]] Ilves comezou a desenvolver o hóckey sobre xeo feminino en [[1971]] co pulo do xogador [[Lasse Oksanen]].{{Harvnp|Wacklin|2006|p=111}} Durante as súas primeiras tempadas Ilves era o único equipo feminino de Tampere, polo que buscou opoñentes nos equipo júnior masculinos, e non foi ata o [[5 de marzo]] de [[1978]] cando xogou o seu primeiro partido fronte a outro equipo feminino, que se saldou coa vitoria de Ilves fronte ao [[Jäähonka]] en [[Espoo]] por 5-6.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=114}} O equipo comezou a adestrar e xogar na pista de [[Kaukajärvi]], mais trasladouse cando [[Esko Peltonen (adestrador de hóckey sobre xeo)|Esko Peltonen]] se converteu no adestrador do distrito de [[Vehmainen]]. Non foi ata a década de 1980 cando as mulleres de Ilves puideron trasladarse á [[pista de xeo de Koulukatu]], aínda que en numerosas ocasións os adestradores dos equipos júnior masculinos opuxéronse a darlles quendas no xeo.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=128}} Nesa época, no ano [[1980]], había xa tantas xogadoras que se puido formar un segundo equipo feminino, que foi chamado Ilves-Kiekko.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=119}} O equipo feminino puido empregar as distintas pistas de xeo da cidade ao longo da década, aínda que o [[Tesoman jäähalli]], que non se completou ata [[1989]], converteuse na pista permanente para o equipo.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=128}} Ilves participou nos campionatos femininos femininos non oficiais de 1978–1979 e 1981–1983. En [[1982]] foi un dos equipos fundadores da Naisten SM-sarja,{{refn|group=lower-alpha|Naisten SM-sarja era o nome que recibía nos seus inicios a máxima categoría do hóckey sobre xeo feminino en Finlandia, agora denominada Naisten Liiga.}} xogando o seu primeiro partido na [[pista de xeo de Koulukatu]] o 27 de novembro dese ano fronte ao equipo feminino de [[Porin Ässät Naiset|Porin Ässät]], ao que derrotou por 14–2.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=111}}{{Harvnp|Wacklin|2006|p=119}} No seu debut o equipo de Tampere finalizou a primeira fase da competicón na primeira posición do grupo A, no que contou todos os seus partidos por vitorias e conseguiu unha espectacular marca goleadora de 129 goles a favor fronte a 9 en contra nos oito partidos disputados. Finalmente conseguiu a medalla de prata como subcampión por detrás do [[HJK]] de [[Helsinqui]] logo de finalizar cun rexistro dunha vitoria e dous empates no grupo final, para un total de catro puntos, un menos que as da capital.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1982-1983 |título=SM-sarja (W) - 1982-1983 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Na segunda tempada da Naisten SM-sarja, Ilves quedou encadrado no grupo central xunto con [[Hämeenlinnan Tiikerit|Tiikerit]], Ässat e [[SaiPa Naiset|SaiPa]]. O equipo conseguiu novamente finalizar na primeira posición a primeira fase de competición sen perder ningún partido, anotando 46 goles e encaixando tan só seis nos seis encontros disputados. Na fase final Ilves concluiu na terceira posición. O equipo de Tampere tan só puido conseguir unha vitoria fronte a Tiikerit, e perdeu fronte a [[EVU]] de [[Vantaa]] e HJK, que revalidaría o título logo de gañar todos os encontros.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1983-1984 |título=SM-sarja (W) - 1983-1984 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=11 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> A dianteira [[Jaana Rautavuoma]] liderou o equipo en todas as facetas do xogo durante a tempada.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1982-1983?tab=stats#players |título=1982-1983 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=11 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> == Época dourada == En 1985, logo de colleitar unha medalla de bronce na tempada anterior,<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1983-1984 |título=SM-sarja (W) - 1983-1984 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Ilves Naiset conseguiu o seu primeiro campionato nacional, iniciando deste xeito unha racha de catro anos consecutivos alzándose como campioas.<ref>{{Cita web |url=http://www.eurohockey.com/league/976-naisten-liiga.html?season=1983 |título=Naisten Liiga. Champions |editorial=eurohockey.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> O equipo, liderado por [[Anne Haanpää]] (49 puntos, 38+11), comezou a competición no ''Keskilohko'' (Grupo Central), no que contou os seus oito partidos por vitorias cun rexistro de 161 goles a favor por tan só dous en contra. No grupo final, no que tamén participaron [[Helsingin Jääkiekkoklubi|HJK]], [[Etelä-Vantaan Urheilijat|EVU]] e o seu segundo equipo, Ilves-Kiekko, sumou cinco vitorias e unha derrota nos seus seis encontros para un total de 10 puntos fronte aos seis dos equipos de [[Vantaa]] e [[Helsinqui]], que gañaron as medallas de prata e bronce respectivamente, mentres que Ilves-Kiekko perdeu todos os seus encontros.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1984-1985 |título=SM-sarja (W) - 1984-1985 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1984-1985?tab=stats#players |título=1984-1985 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> Na rolda preliminar da tempada 1985-86 o equipo finalizou líder do Grupo Leste con oito vitorias noutros tantos partidos e cun espectacular rexistro de 161 goles a favor por tan só dous en contra, colleitando amplas vitorias como o 31-0 ou o 20-0 fronte a [[Ketterä Naiset|Ketterä]] e [[SaiPa Naiset|SaiPa]] respectivamente como local, ou a goleada 0-31 na casa de StU.<ref name="whockey">{{Cite web |url=http://www.whockey.com/country/finland/results.html |título=Finnish Women's Hockey League Results |editorial=whockey.com |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> No campionato finlandés, disputado nun único grupo, Ilves gañou os 14 partidos que disputou e proclamouse campión por segunda vez consecutiva. As xoogadoras de Ilves anotaron 93 goles e encaixaron tan só 14. O equipo estivo liderado novamente por Haanpää (25 puntos, 19+6), acompañada por [[Päivi Halonen]] (24, 10+14) e [[Marianne Ihalainen]] (22, 13+9). Pola súa banda, Ilves-Kiekko só puido sumar dúas vitorias e outros tantos empates nas 14 xornadas de competición e tivo que conseguir a permanencia no ''play-out''.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1985-1986 |título=SM-sarja (W) - 1985-1986 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1985-1986?tab=stats |título=1985-1986 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> O terceiro título do equipo non tardou en chegar, e na tempada 1986-87 conseguiu o terceiro entorchado consecutivo. O novo campionato nacional chegou logo dunha tempada de 14 partidos nas que Ilves tan só perdeu un encontro, na casa fronte a EVU por 1-2. Se ben o equipo realizou numerosas goleadas, especialmente nos dous partidos fronte a Ilves-Kiekko (17-3 e 0-15), as vitorias non foron tan avultadas como na tempada precedente e conseguiu un rexistro de 114 goles a favor e 25 en contra. O equipo estivo liderado por [[Marianne Ihalainen]] (39, 25+14), que foi a segunda máxima pontuadora da competición por detrás da xogadora de [[Vaasan Sport Naiset|Sport]] [[Sari Krooks]], nunha tempada na que seis xogadoras de Ilves estiveron entre as dez máximas pontuadoras da liga.<ref name="whockey"/> O cuarto campionato consecutivo chegou na tempada 1987-88. Ilves gañou de novo os 14 partidos que disputou, moitos deles con moita comodidade, ata en cinco partidos anotou 10 ou máis goles e en sete encontros gañou por cinco ou máis goles. O equipo estivo liderado por [[Anne Nurmi]] (34, 21+13) e [[Marianne Ihalainen]] (33, 20+13), que foron a segunda e terceira máximas pontuadoras da competición, novamente por detrás da xogadora de Sport Sari Krooks, e cinco xogadoras de Ilves estiveron entre as dez máximas pontuadoras da liga.<ref name="whockey"/> Entre o [[31 de decembro]] de [[1987]] e o [[3 de xaneiro]] de [[1988]] o equipo disputou un torneo internacional en [[Suíza]]. As xogadoras de Ilves iniciaron a competición no grupo A, encadradas co Assabeth Valley [[Estados Unidos|estadounidense]] e o Esslingen [[Alemaña|alemán]]. O equipo clasificouse como primeiro de grupo logo das vitorias fronte americanas (5-1) e germanas (12-1), avanzando así directamente ás semifinais, onde se enfrontaron ás [[Suecia|suecas]] do Nacka, ás que derrotaron por cinco goles a un. Con todo, as finlandesas caeron na final fronte ao [[Selección feminina de hóckey sobre xeo de Suíza|combinado suízo]] por seis goles a catro.<ref name="whockey"/> Logo de catro anos consecutivos alzándose como campión, o equipo de Tampere tivo que conformarse coa prata na tempada 1988-89.<ref name="ilvespalkinnot">{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/seuran-saavutukset/ |título=SEURAN SAAVUTUKSET |editorial=Ilves-Hockey Oy |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> A pesar de non perder ningún partido e ser o equipo máis goleador con 106 goles, logrando as vitorias máis avultadas (24-0 e 0-19 a [[Vaasan Sport Naiset|Sport]]), e o segundo menos goleado con 18 goles en contra, só superado por [[Etelä-Vantaan Urheilijat|EVU]] [[Vantaa]] (11 goles en contra),{{refn|group=lower-alpha|Ilves conseguiu manter a súa portería a 0 en cinco partidos.}} Ilves e EVU finalizaron cos mesmos puntos a liga (25), polo que o vencedor decidiuse nunha final entre ambos equipos. Logo de empatar no primeiro terzo da final (0-0), Ilves impúxose no segundo (3-1), mais a reacción do equipo de Vantaa no derradeiro período período levou o partido á prórroga, e finalmente na quenda de penaltis o ouro decidiuse a favor de EVU. Ese ano o equipo volveu estar liderado por Marianne Ihalainen, que conseguiu 30 puntos (19+11), os mesmos números que Anne Haanpää, sendo a segunda e terceira máximas pontuadoras da liga por detrás da xogadora de EVU Liisa Karikoski (33, 21+12); salientou tamén a figura de [[Tiia Reima]], que cos seus 20 goles foi a máxima goleadora do equipo.<ref name="whockey"/> [[Ficheiro:Interior Tesoma jäähalli 1.jpg|miniatura|250px|O [[Tesoman jäähalli]] converteuse na casa de Ilves Naiset logo da súa finalización en [[1989]]. Na imaxe o seu interior logo da remodelación de [[2017]].]] En agosto de [[1989]] inaugurouse o [[Tesoman jäähalli]], un pavillón con capacidade para 800 persoas,<ref>{{Cita novas |url=http://www.aamulehti.fi/urheilu/uudessa-hallissa-luistellaan-tesomalla-vuonna-2017/ |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160302094129/http://www.aamulehti.fi/urheilu/uudessa-hallissa-luistellaan-tesomalla-vuonna-2017/ |título=Uudessa hallissa luistellaan Tesomalla vuonna 2017 |nome=Jorma |apelidos=Huovinen |xornal=[[Aamulehti]] |data=1 de marzo de 2016 |dataarquivo=2 de marzo de 2016 |dataacceso=3 de agosto de 2020 |lingua=fi |url-morta=yes}}</ref> que pasou a converterse na casa de Ilves.<ref>{{Cita web |url=https://www.ilvesnaiset.com/tesoman-jaahalli/ |título=TESOMAN JÄÄHALLI |editorial=IlvesNaiset.fi |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na tempada 1989-90, na que participaron sete equipos que disputaron un total de 12 partidos de liga regular, introducíronse os ''play-offs'', consistentes en dúas roldas: semifinais e finais, coa disputa dun partido pola medalla de bronce entre os perdedores das semifinais. Ilves, liderado novamente por Ihalainen (máxima puntuadora, goleadora e asistente da liga regular) e Haanpää (seguna máxima puntuadora da liga regular), foi un ano máis o equipo máis goleador con 105 goles e protagonizando as maiores goleadas (16-0 e 0-14 fronte a [[Hämeenlinnan Tiikerit|Tiikerit]] de [[Hämeenlinna]], e 2-14 fronte a [[SaiPa Naiset|SaiPa]]), con todo, as derrotas fronte a [[Keravan Shakers|Shakers]] de [[Kerava]] na casa (2-3) e en Vantaa fronte a EVU (1-0) relegaron o equipo á segunda posición da liga regular cun punto menos que EVU. Nas semifinais Ilves eliminou de xeito cómodo a Shakers sen encaixar ningún gol (3-0 e 0-7), disputándose así o campionato fronte a EVU por segundo ano consecutivo. No primeiro partido, disputado en Vantaa, as linces impuxéronse de xeito cómodo (0-5), o que lles permitía proclamarse campioas no segundo partido, que se disputaría en Tampere. Finalmente o equipo de Tampere acabou impoñéndose tamén como local (4-1) e conseguiu o seu quinto título en oito anos, desquitándose así da derrota na tempada anterior fronte a EVU no partido decisivo. Nas series polo título salientaron especialmente as figuras de [[Marika Lehtimäki]], quen se converteu na máxima puntuadora do equipo (6, 1+5), e [[Tiia Reima]], que con cinco goles foi xunto con Ihalainen (4 goles) o referente do equipo de cara á portería.<ref name="whockey"/> Ese ano, con todo, produciuse o descenso por motivos económicos do que fora o segundo equipo feminino de Tampere, Ilves-Kiekko.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1989-1990 |título=SM-sarja (W) - 1989-1990 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=5 de abril de 2022 |lingua=en}}</ref> A tempada seguinte viu a chegada dun novo campionato, o sexto na historia do equipo e segundo de xeito consecutivo. Logo da disputa dos 12 partidos da liga regular Ilves finalizou na primeira posición da clasificación, contando todos os seus partidos por vitorias e sendo o equipo máis goleador (87 goles a favor) e o menos goleado (12 goles en contra), ademais rexistrou a maior goleada da tempada logo de gañar 14-0 na casa fronte a [[KalPa Naiset|KalPa]]. Logo de desfacersee nas semifinais das [[Ässät Naiset|Ässät]] de [[Pori]], Ilves enfrontouse nas finais a Shakers, segundo clasificado da liga regular, ao que derrotou en dous partidos (4-2 en Tampere e 3-4 en Kerava logo de finalizar o tempo regulamentario). Un ano mais Ihalainen liderou o equipo en puntos e goles, e foi a segunda máxima puntuadora da liga regular con 23 puntos (cinco menos que a xogadora de Shakrs [[Johanna Ikonen]], e a máxima puntuadora e goleadora (neste apartado empatada coa súa compañeira Tiia Reima) dos ''play-offs''. Seis das once máximas puntuadoras das series polo título eran xogadoras de Ilves, e sete xogadoras do equipo foron seleccionadas para xogar ese ano no combinado nacional.<ref name="whockey"/> Na tempada 2006-07 produciuse o debut do equipo nunha competición continental, a [[IIHF European Women's Champions Cup]]. Nesta terceira edición do campionato, disputada nun único grupo, o [[AIK IF (feminino)|AIK]] de [[Estocolmo]] proclamouse campión, mentres que as xogadoras do equipo de Tampere só puideron conseguir unha vitoria en catro encontros, finalizando na cuarta posición, só por diante das suízas do [[HC Lugano (feminino)|HC Lugano]], único equipo ao que conseguiron derrotar.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/ewcc-w/standings/2006-2007 |título=EWCC (W) - 2006-2007 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> == Décima liga e campioas europeas == Na primeira fase da tempada 2009-10 Ilves Naiset conseguiu finalizar na primeira posición da táboa logo de sumar 36 puntos (12 vitorias e tan só dúas derrotas). Con todo, na segunda fase perderían o liderato a mans de [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], que a malia a conseguir as mesmas vitorias que as de Tampere (24), conseguiu sumar máis puntos por perder menos encontros. Nas series polo título Ilves enfrontouse na final a [[Espoo Blues Naiset|Blues]], que finalizaran a segunda fase na terceira posición, e que viña de gañar o título de liga os tres anos anteriores. A vitoria fronte o equipo de Espoo supuxo o seu último campionato nacional ata o momento.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2009-2010 |título=SM-sarja (W) - 2009-2010 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Na tempada seguinte, Ilves presentou un equipo con moitos cambios e no que se esperaba que as xogadoras novas tomaran protagonismo nun equipo sen moitos efectivos, mais de gran calidade en palabras do seu adestrador [[Samuli Marjeta]]. O equipo iniciou a competición con dous partidos na fin de semana inaugural fronte a Blues e [[LoKV]] de [[Lohja]].<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5404-ilveksen-päävalmentaja-marjeta-unelmista-pelataan |título=Ilveksen päävalmentaja Marjeta: Unelmista pelataan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=10 de setembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> No partido inaugural as xogadoras de Marjeta caeron 5-6 en Tesoma fronte o equipo de Espoo, que se desquitou da derrota nas finais da tempada anterior,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5400-hpk-aloitti-naisten-sm-sarjan-murskavoitolla-rajahuhta-4%202 |título=HPK aloitti naisten SM-sarjan murskavoitolla, Rajahuhta 4+2 |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=11 de setembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves clasificouse para disputar o campionato de Finlandia logo de finalizar a fase preliminar na terceira posición, por detrás de Blues e HPK, cun rexistro de 30 puntos nos 16 encontros disputados (9-1-1-5), nos que anotou 61 goles e encaixou 36.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5440-blues-jatkoaikamaalilla-naisten-sm-alkusarjan-voittoon |título=Blues jatkoaikamaalilla naisten SM-alkusarjan voittoon |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=28 de novembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na súa estrea na segunda fase o equipo caeu en [[Oulu]] fronte a [[Kärpät Naiset|Kärpät]] (3-1), mentres que o día seguinte conseguiu derrotar en [[Kuopio]] a [[KalPa Naiset|KalPa]] (1-7), situándose na terceira posición.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5452-vuoroin-vieraissa-bluesin-vuoro-kaapata-sarjapisteet-hpklta |título=Vuoroin vieraissa - Bluesin vuoro kaapata sarjapisteet HPK:lta |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=12 de decembro de 2010 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves finalizou a segunda fase da competición con dúas importantes vitorias, especialmente a conseguida no seu penúltimo partido en [[Hämeenlinna]] fronte a HPK, que aínda así se proclamou campión da tempada regular e asegurou o seu pase ás semifinais xunto con Blues. Coa terceira praza conquistada, Ilves enfrontouse nos cuartos de final a [[JYP Naiset|JYP]] (sexto e último clasificado do grupo polo título).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5486-naisten-smn-runkosarja-paketissa-tässä-playoff-parit |título=Naisten SM:n runkosarja paketissa - Tässä playoff-parit! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=6 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> As de Tampere superaron sen problemas ao equipo de [[Jyväskylä]] en tres partidos nos que tan só encaixaron un gol, deste xeito o equipo clasificouse para as semifinais, onde reeditou a final da tempada precedente fronte a Blues.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5481-naisten-smn-välieräparit-hpk-kärpät-ja-blues-ilves |título=Naisten SM:n välieräparit: HPK-Kärpät ja Blues-Ilves! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=12 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> A semifinal comezou moi ben para as xogadoras de Marjeta, que venceron en Espoo (2-8), aínda que precisaron do tempo extra para anotarse a segunda vitoria en Tampere (4-3), mentres que no terceiro encontro se volveron impoñer a domicilio a Blues (2-4), para sumar un global de 3-0 que clasificou a Ilves para a final fronte a HPK.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5491-hpk-ilvestä-vastaan-naisten-sm-sarjan-finaaliin |título=HPK Ilvestä vastaan naisten SM-sarjan finaaliin |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o equipo fíxose coa medalla de prata logo de perder na final fronte a HPK.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2009-2010 |título=SM-sarja (W) - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> A final non comezou ben para as de Tampere, que perderon pola mínima os dous primeiros encontros (ambos por 2-1, se ben no segundo o tempo regulamentario finalizou con táboas no marcador),<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5501-hpk-parempi-myös-toisessa-finaaliottelussa-sarja-katkolla-tiistaina |título=HPK parempi myös toisessa finaaliottelussa - Sarja katkolla tiistaina! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=27 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> e as xogadoras de [[Jarkko Julkunen]] venceron de novo no terceiro encontro para facerse co seu primeiro título.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5500-mestarivalmentaja-julkunen-lopetan-valmentamisen |título=Mestarivalmentaja Julkunen: Lopetan valmentamisen! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Esa mesma tempada, en febreiro de [[2011]], chegou o primeiro e ata a data único título continental do equipo, que se converteu deste xeito no primeiro equipo finlandés en gañar un título europeo.<ref name="europa">{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-5088081 |título=Ilveksen naiset tekivät suomalaista jääkiekkohistoriaa |xornal=[[Yle|Yle Urheilu]] |data=27 de febreiro de 2011 |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Esa tempada as xogadoras adestradas por Samuli Marjeta conquistaron a IIHF European Women's Champions Cup. O equipo comezou a súa andaina na competición continental na segunda rolda, quedando encadrado no grupo F xunto co [[Aisulu Almaty]] ([[Casaquistán]]), [[OSC Berlin]] ([[Alemaña]]) e o [[Vålerenga Ishockey|Vålerenga]] ([[Noruega]]). As xogadoras de Marjeta finalizaron a segunda rolda tan só por detrás do Aisulu Almaty e colleitando unha derrota precisamente contra o cadro casaco. O grupo final, no que tamén se encontraban o [[SKIF Nizhny Novgorod]] ([[Rusia]]), [[HC Lugano (feminino)|HC Lugano]] ([[Suíza]]) e as casacas do Aisulu Almaty, xogouse nunha fin de semana, con tres partidos consecutivos na cidade suíza de [[Lugano]]. Na primeira xornada do grupo final as de Tampere derrotaron ao cadro ruso (5-3), mentres que na xornada do sábado o equipo precisou da prórroga para sumar a vitoria fronte ao equipo local (5-4) grazas ao gol de [[Sari Karna]], finalmente as xogadoras de Ilves gañaron o derradeiro encontro dronote a Aisulu Almaty cun solitario gol de [[Saara Niemi|Saara Tuominen]].<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/2010-2011 |título=Ilves - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/ewcc-w/standings/2010-2011 |título=EWCC (W) - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref><ref name="europa"/> Con todo, o equipo non volvería disputar a competición. O equipo iniciou a tempada 2011-12 en Oulu cunha importante vitoria (2-5) fronte ás terceiras clasificadas da edición precedente, e o día seguinte, na súa visita a KalPa venceu por 11-1, resultados que lle valeron para iniciar a tempada na primeira posición da táboa xunto con JYP.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5535-ilves-ja-jyp-tappioitta-naisten-smn-avausviikonlopusta |título=Ilves ja JYP tappioitta naisten SM:n avausviikonlopusta |editorial=leijonat.fi |data=12 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Durante as seguintes semanas Ilves mantívose á fronte da clasificación con vitorias como a colleitada ante un LoKV con moitísimas baixas (32-0), ou o desquite fronte HPK, que privara ás do lince dun novo título na tempada anterior (4-1).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5544-ilveksen-pelaajille-isoja-pistesaaliita-naisten-smssä |título=Ilveksen pelaajille isoja pistesaaliita naisten SM:ssä |editorial=leijonat.fi |data=25 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5542-naisten-smn-keskiryhmässä-pelattiin-viikonloppuna-ristiin |título=Naisten SM:n keskiryhmässä pelattiin viikonloppuna ristiin |editorial=leijonat.fi |data=26 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5557-naisten-sm-ilves-jatkaa-ilman-pistemenetyksiä-mestarit-nurin |título=Naisten SM: Ilves jatkaa ilman pistemenetyksiä - mestarit nurin |editorial=leijonat.fi |data=1 de outubro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Durante os primeiros sete encontros da tempada o equipo non coñeceu a derrota, gañando sempre antes de concluir o tempo regulamentario, unha xeira que finalizou no oitavo partido, no que Kärpät se impuxo en Tesoma (1-3), o que non impediu que o equipo de Tampere continuara á fronte da clasificación.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5551-kalpa-takaisin-viivan-paremmalle-puolelle-jyp-kaatui-voittomaalikisassa |título=KalPa takaisin viivan paremmalle puolelle, JYP kaatui voittomaalikisassa |editorial=leijonat.fi |data=9 de outubro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves acabou liderando a táboa a primeira fase de competición cun total de 13 vitorias (unha no tempo engadido) e tres derrotas, cun total de 119 goles a favor por tan só 19 en contra.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5583-naisten-sm-alkusarja-pelattu-näin-kävi |título=Naisten SM-alkusarja pelattu - Näin kävi! |editorial=leijonat.fi |data=20 de novembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> O 28 de xaneiro de 2012 o equipo disputou de novo un partido de liga ao aire libre na [[pista de xeo de Koulukatu]] fronte a Blues, nunha xornada na que se puido ver de novo sobre o xeo a xogadoras veteranas de Ilves,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5602-sm-sarjakiekko-palaa-tampereen-koulukadulle-ulkojääottelu-2812012 |título=SM-sarjakiekko palaa Tampereen Koulukadulle - Ulkojääottelu 28.1.2012! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref>, na que se "conxelou" o número 10 de [[Anne Haanpää]],<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5608-anne-haanpää-nousi-pääosaan-lassikossa-pelinumero-jäähän |título=Anne Haanpää nousi pääosaan "lassikossa" - Pelinumero jäähän |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> e na que as locais se levaron o denominado "[[Koulukarun lassikko]]" (3-1) para seguir mandando na clasificación.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5609-ilves-vei-koulukarun-lassikon-upea-ilma-kruunasi-hienon-tapahtuman |título=Ilves vei Koulukarun lassikon - Upea ilma kruunasi hienon tapahtuman |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o equipo asegurouse o liderato ao final da segunda fase de competición a falta de tres partidos para a súa conclusión, asegurando xogar directamente nas semifinais, así como o factor cancha en todas as eliminatorias dos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5620-naisten-smn-viikonloppukatsaus-ilves-varmisti-runkosarjan-voiton |título=Naisten SM:n viikonloppukatsaus: Ilves varmisti runkosarjan voiton |editorial=leijonat.fi |data=6 de febreiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2011-2012 |título=SM-sarja (W) - 2011-2012 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> Nas semifinais, Ilves conseguiu derrotar a Blues en catro partidos (3-1), meténdose dese xeito nas finais por segundo ano consecutivo, desta volta fronte a Kärpät.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5642-naisten-sm-sarjan-finaali-ilves-kärpät |título=Naisten SM-sarjan finaali: Ilves-Kärpät |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=15 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente, as de Oulu alzaron a [[Aurora Borealis Malja]] logo de derrotar a Ilves en catro partidos (3-1), nunha final que comezou costa arriba para as de Tampere logo de perder os dous primeiros partidos, e na o equipo non foi quen de completar a remontada logo da vitoria no terceiro encontro.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5638-ilves-sillassa-kärpille-toinen-voitto-naisten-finaalisarjassa |título=Ilves sillassa, Kärpille toinen voitto naisten finaalisarjassa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=22 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/5657-ilvekselle-avausvoitto-naisten-finaalisarjassa |título=Ilvekselle avausvoitto naisten finaalisarjassa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=24 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/5656-naisten-suomen-mestari-2012-kärpät |título=Naisten Suomen mestari 2012: Kärpät! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Os peores anos == En 2012, logo de cinco anos consecutivos chegando ás finais, o equipo iniciou outros cinco anos marcados pola ausencia de medallas, coa única excepción do ano 2015, cando o equipo gañou a medalla de bronce.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/historia-naistenliiga/kautta-aikojen/item/38142-naisten-sm-n-mitalijoukkueet-kautta-aikojen |título=Naisten SM:n mitalijoukkueet kautta aikojen |editorial=leijonat.fi |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na liga regular da tempada 2012-13 o equipo finalizou na terceira posición da táboa con 47 puntos, aínda que lonxe dos dous equipos que encabezaron a clasificación [[Espoo Blues Naiset|Blues]] e [[JYP Naiset|JYP]] (ambos por riba dos 60 puntos), e pechou a liga regular cunha derrota na prórroga fronte a [[Team Kuortane|Team Oriflame]], deste xeito as de [[Kuortane]] superaron na clasificación a [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], que finalmente xogaría a primeira rolda dos ''play-offs'' fronte a Ilves.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6597-naisten-sm-tässä-panokset-päätösviikonlopulle |título=Naisten SM: Tässä panokset runkosarjan päätösviikonlopulle |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=11 de febreiro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6619-team-oriflame-yllätti-ilveksen |título=Team Oriflame yllätti Ilveksen |nome=Virpi |apelidos=Aralinna |editorial=leijonat.fi |data=17 de febreiro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Nas series eliminatorias, malia a eliminar na primeira rolda a HPK, Ilves non foi quen de gañar ningún partido fronte a JYP, que se levou o punto definitivo na prórroga,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6840-jypin-naisilta-räiskyvät-kommentit-finaalipaikan-varmistuttua-tästä-taistelu-vasta-alkaa |título=JYPin naisilta räiskyvät kommentit finaalipaikan varmistuttua - "Tästä taistelu vasta alkaa!" |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=7 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6854-naisten-sm-sarjan-finaali-blues-jyp |título=Naisten SM-sarjan finaali: Blues-JYP! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=9 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> relegando ás de Tampere á loita polo bronce. Na final de consolación disputada no [[Tesoman jäähalli]], [[Kärpät Naiset|Kärpät]] impúxose con claridade ás linces (4-1), nun partido no que o equipo local tan só puido anotar no terceiro tempo, cando o partido estaba decidido (4-0).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6892-kärpät-nappasi-pronssia-naisten-sm-sarjassa |título=Kärpät nappasi pronssia Naisten SM-sarjassa |editorial=leijonat.fi |data=16 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> A situación non mellorou na tempada seguinte, na que o equipo non disputou as medallas. Ilves tivo que loitar ata o final para meterse nas series eliminatorias, ao encontrarse cun rexistro de 6 vitorias, unha derrota no tempo extra e 12 derrotas en 19 partidos, que as situaba na sétima posición a tres puntos de [[KalPa Naiset|KalPa]], que era o último clasificado e tiña un partido máis,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/9174-noora-raty-hurjassa-tulituksessa-paluupelissaan-extrabuustia-kun-vastassa-leijona-kollega |título=Noora Räty hurjassa tulituksessa paluupelissään - "Extrabuustia kun vastassa Leijona-kollega" |editorial=leijonat.fi |data=22 de decembro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> con todo, o equipo conseguiu sumar tres puntos en cada un dos seus tres partidos restantes e conseguiu finalizar na cuarta posición,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/9393-hpk-yllatti-jypin-naisten-sm-ssa-taistelu-playoff-viivalla-kiihtyy |título=HPK yllätti JYPin naisten SM:ssä - Taistelu playoff-viivalla kiihtyy |editorial=leijonat.fi |data=13 de xaneiro de 2014 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> asegurándose así o factor pista nos cuartos de final. Na primeira rolda dos ''play-offs'' HPK desquitouse de tempada precedente e superou ás linces na prórroga do quinto e definitivo partido.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/10025-naisten-sm-hpk-jatkoaikavoitolla-valieriin-suurta-viihdetta-loppuun-asti |título=Naisten SM: HPK jatkoaikavoitolla välieriin - "Suurta viihdettä loppuun asti" |editorial=leijonat.fi |data=4 de marzo de 2014 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na tempada 2014-15 Osmo Lindström converteuse no adestrador xefe de Ilves,<ref name="nuoruus">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2015-16/item/14171-naisten-sm-ilves-joukkueen-vahvuutena-nuoruus-ennakkoluulottomuus-ja-yhteishenki |título=Naisten SM // Ilves: ”Joukkueen vahvuutena nuoruus, ennakkoluulottomuus ja yhteishenki” |nome=Petteri |apelidos=Ikonen |editorial=leijonat.fi |data=8 de setembro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> que repetiu posición ao final da liga regular logo de finalizar con 49 puntos (14-3-1-10), polo que se enfrontaron ao quinto clasificado, Kärpät, na primeira rolda dos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12429-naisten-sm-sarjan-runkosarja-pelattu-tassa-playoff-joukkueet |título=Naisten SM-sarjan runkosarja pelattu - Tässä playoff-joukkueet! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=1 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Comezaron ben as cousas para o equipo de Tampere, que gañou na casa no primeiro partido fronte ás de [[Oulu]] (4-1),<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12446-naisten-sm-tositoimiin-palaava-saija-tarkki-olen-mukana-kannustamassa-ja-tukemassa-nuoria-pelaajia |título=Naisten SM // Tositoimiin palaava Saija Tarkki: ”Olen mukana kannustamassa ja tukemassa nuoria pelaajia” |nome=Petteri |apelidos=Ikonen |editorial=leijonat.fi |data=12 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> e finalmente conseguiu o pase ás semifinais logo de gañar a serie en catro partidos (3-1). A pesar de comezar a serie de semifinais cunha vitoria en [[Jyväskylä]] fronte a JYP<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12624-naisten-sm-n-valierat-alkoivat-yllatyksellisesti-runkosarjan-voittaja-horjahti-kotonaan-bluesin-maalitykki-ratkaisi-voittomaalikisassa |título=Naisten SM:n välierät alkoivat yllätyksellisesti - Runkosarjan voittaja horjahti kotonaan - Bluesin maalitykki ratkaisi voittomaalikisassa |nome=Pasi |apelidos=Mennader |editorial=leijonat.fi |data=12 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> as de [[Finlandia Central]] déronlle a volta á eliminatoria, pechando a serie cun contundente 6-3.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12703-jyp-varmisti-finaalipaikkansa-naisten-sm-sarjassa-valila-saari-kaksikko-hurjassa-iskussa |título=JYP varmisti finaalipaikkansa Naisten SM-sarjassa - Välilä-Saari -kaksikko hurjassa iskussa |nome=Pasi |apelidos=Mennader |editorial=leijonat.fi |data=2 de marzo de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente Ilves conseguiu facerse coa medalla de bronce esa tempada logo de vencer a HPK (3-2).<ref name="nuoruus"/> A pesar do éxito a tempada precedente, a tempada 2015-16 foi a peor da historia do equipo, xa que finalizou na derradeira posición da liga regular por primeira e única vez na súa historia, e polo tanto tivo que xogarse a permanencia.<ref name="paatokseen">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2015-16/item/15927-naisten-sm-sarjan-runkosarja-paatokseen-edessa-hienot-pelit |título=Naisten SM-sarjan runkosarja päätökseen - ”Edessä hienot pelit” |nome=Taru |apelidos=Nyholm |editorial=leijonat.fi |data=8 de febreiro de 2016 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> O equipo acusou as grandes mudanzas e o rexuvenecemento respecto da tempada anterior, xa que en torno á metade do elenco de xogadoras mudara.<ref name="nuoruus"/> Ilves non foi quen de gañar ningún partido no tempo regulamentario durante a liga regular e perdeu un total de 26 partidos, os seus mellores resultados foron dúas vitoras máis aló dos 60 minutos regulamentarios, e unha derrota tamén despois do tempo regulamentario.<ref name="paatokseen"/> Finalmente o equipo conseguiu manterse na máxima categoría.<ref name="saarinen">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2016-17/item/16426-mari-saarinen-on-ilveksen-uusi-paavalmentaja-naisten-sm-sarjassa-toiminnalle-jatkumo |título=Mari Saarinen on Ilveksen uusi päävalmentaja Naisten SM-sarjassa - ”Toiminnalle jatkumo” |nome=Taru |apelidos=Nyholm |editorial=leijonat.fi |data=7 de abril de 2016 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> [[Mari Saarinen]] chegou ao equipo na tempada 2016-17 coa intención de devolver o equipo aos seus anos gloriosos.<ref name="saarinen"/> == Volta ás finais == Na tempada 2017-18, a pesar da derrota inicial na renovada pista do [[Tesoman jäähalli]] fronte a [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], Ilves finalizou a liga regular na primeira posición cun rexistro de 75 puntos en 30 partidos (21-5-2-2{{refn|group=lower-alpha|Vitorias (3 puntos) - vitorias logo de tempo regulamentario (2 puntos) - derrotas logo de tempo regulamentario (1 puntos) - derrotas (non puntúa).}}) nos que anotou 139 goles e encaixou 41. A primeira posición deulle ao equipo o pase directo ás semifinais das series pola [[Aurora Borealis Malja]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25341-naisten-liigan-runkosarja-paatokseen-puolivalieraparit-selvilla |título=Naisten Liigan runkosarja päätökseen - Puolivälieräparit selvillä! |nome=Taru |apelidos=Nyholm |xornal=leijonat.fi |data=5 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Deste xeito Ilves regresou a unha final da Naisten Liiga seis anos despois, logo de derrotar nas semifinais a [[Team Kuortane]] en matro partidos (3-1). Logo dunha traballada primeira vitoria máis aló do tempo regulamentario no partido inicial da serie disputado en Tampere (2-1), as de Kuortane conseguiron empatar a serie na casa (5-4). Tras poñerse por diante de novo na serie, Ilves chegou ao cuarto partido coa necesidade de gañar para regresar ás finais. O partido decisivo da serie tivo lugar en [[Kuortane]], onde as de Tampere venceron por 3-2 cun gol gañador de [[Linda Välimäki]] no terceiro período.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25572-ilveksen-kokenut-kaarti-iski-finaalipaikkaan-tarvitut-maalit-team-kuortane-taipui-kotonaan |título=Ilveksen kokenut kaarti iski finaalipaikan arvoiset maalit - Team Kuortane taipui kotonaan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25500-naisten-liigan-valierissa-tiukkaa-kamppailua-ottelusarjat-tasan |título=Naisten Liigan välierissä tiukkaa kamppailua - Ottelusarjat tasan! |nome=Taru |apelidos=Nyholm |xornal=leijonat.fi |data=19 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-10132356 |título=Ilves naisten jääkiekkofinaaleihin |nome=Sakari |apelidos=Lund |xornal=[[Yle|Yle Uutiset]] |data=24 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na final, disputada fronte a [[Kärpät Naiset|Kärpät]], Ilves comezou caendo en Tampere (1-3) e, malia a vitoria no segundo encontro da serie, non foi quen de manter o factor pista no terceiro encontro e perdeu novamente no cuarto, disputado en [[Oulu]], por 5-1, nun partido no que [[Johanna Oksman]] detivo 27 disparos das linces, que só puideron anotar por mediación de [[Sari Kärnä]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25911-karpat-naisten-suomen-mestariksi-kotiyleisonsa-edessa-erikoinen-vierasvoittojen-putki-katkesi-neljannessa-finaaliottelussa |título=Kärpät naisten Suomen mestariksi kotiyleisönsä edessä - Erikoinen vierasvoittojen putki katkesi neljännessä finaaliottelussa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=9 de abril de 2018 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na tempada seguinte o equipo finalizou na segunda posición a primeira parte da liga, só por detrás de [[Kiekko-Espoo Naiset|Espoo Blues]], que conseguiu dous puntos máis que as de Tampere. Esta clasificación valeulle a Ilves para xogar no grupo superior a segunda parte.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/29003-naisten-liigan-alkusarja-pelattiin-paatokseensa-tassa-lopullinen-sarjataulukko |título=Naisten Liigan alkusarja pelattiin päätökseensä - Tässä lopullinen sarjataulukko |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=26 de novembro de 2018 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A clasificación mantívose ao finalizar a segunda fase de competición, se ben as de [[Espoo]] ampliaron a súa vantaxe a cinco puntos, e o equipo conseguiu o pase directo ás semifinais.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/30418-naisten-liigan-runkosarjavaihe-pelattu-talta-nayttavat-jatkosarjojen-lopputaulukot |título=Naisten Liigan runkosarjavaihe pelattu – Tältä näyttävät jatkosarjojen lopputaulukot |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=4 de febreiro de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nos ''play-offs'' Ilves vingouse da derrota nas finais da tempada anterior eliminando a Kärpät en catro partidos (3-1) logo de vencer na pista de [[Oulun Energia Areena|Raksila]] (3-1), clasificándose para as finais por segunda tempada consecutiva.< A final, fronte a Espoo Blues non comezou ben para Ilves, caendo no primeiro partido disputado en Espoo (6-1), a pesar de que [[Johanna Siira]] conseguiu reducir distancias no segundo terzo (2-1).<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31345-bluesilla-voitokas-alku-naisten-liigan-finaalisarjassa-nain-ottelu-eteni-maalikooste |título=Bluesilla voitokas alku Naisten Liigan finaalisarjassa – Näin ottelu eteni – Maalikooste |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=16 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Logo de perder o segundo encontro na casa (2-5), Ilves viaxou a Espoo coa necesidade de conseguir a vitoria para manterse vivo na final,<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31432-blues-voiton-paassa-aurora-borealis-pokaalista-kapteeni-tuominen-ei-kannata-muuttaa-mitaan |título=Blues voiton päässä Aurora Borealis -pokaalista – Kapteeni Tuominen: "Ei kannata muuttaa mitään!" |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> mais as xogadoras de [[Jarmo Jamalainen]] non foron capaces de superar a Espoo Blues, que gañou o partido (4-2) e a final, polo que as de Tampere tiveron que conformarse coa medalla de prata por segundo ano consecutivo.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31441-blues-naisten-suomen-mestari-2019-nain-ratkaiseva-kolmas-finaaliottelu-eteni-maalikooste |título=Blues naisten Suomen mestari 2019 – Näin kolmas finaaliottelu eteni – Maalikooste |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=22 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> == De novo lonxe das medallas == Ilves empeorou o seu rendemento na tempada 2019-20. Na primeira fase da competición as de Tampere só puideron finalizar na sexta posición con 30 puntos, só cinco máis que as sétimas, [[Stadin Gimmat|HIFK]], se ben conseguiu clasificarse para o grupo superior, asegurándose deste xeito a súa presenza nos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/35485-sarjataulukkokatsaus-naisten-liigan-alkusarjavaihe-pelattu-nain-kausi-jatkuu |título=Sarjataulukkokatsaus: Naisten Liigan alkusarjavaihe pelattu – Näin kausi jatkuu |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=3 de decembro de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O finalizou a segunda fase da liga na sexta posición con tan só 36 puntos e un rexistro de 9-2-5-14.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/36871-k-espoo-voitti-naisten-liigan-ylemman-jatkosarjan-lopputaulukko |título=K-Espoo voitti Naisten Liigan ylemmän jatkosarjan – Lopputaulukko |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=3 de febreiro de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nas series polo título Ilves quedou emparellado con [[KalPa Naiset|KalPa]], terceiro clasificado, mais as xogadoras dirixidas por [[Ville Tolvanen]] non puideron facer nada fronte ás de [[Kuopio]] e só foron capaces de anotar dous goles (no segundo partido, e único que disputaron como locais) nos tres partidos disputados, que finalizaron cos marcadores de 2-0, 2-5 e 2-0.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/37249-nain-pelattiin-naisten-liigan-puolivalierissa-viikonloppuna-katsaus-ottelusarjojen-avauspeleihin-ja-otteluiden-tulokset |título=Näin pelattiin Naisten Liigan puolivälierissä viikonloppuna – Katsaus ottelusarjojen avauspeleihin ja otteluiden tulokset |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=24 de febreiro de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> KalPa acabaría chegando ás finais fronte a K-Espoo, se ben a liga cancelouse finalmente por mor da [[Pandemia por coronavirus de 2019-2020|pandemia por coronavirus]], non proclamando ningún equipo campión por primeira vez na súa historia.<ref>{{Cita novas |url=https://www.kiekko-espoonaiset.fi/l/naisten-liigan-finaalit-peruttu-kiekko-espoo-ymmartaa-ratkaisun/ |título=Naisten Liigan finaalit peruttu - Kiekko-Espoo ymmärtää ratkaisun |editorial=kiekko-espoonaiset.fi |data=13 de marzo de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/uutiset/jaakiekkoliitto/item/37699-koronavirus-lopettaa-jaakiekkoliiton-alaisten-sarjojen-kauden-myos-alle-16-ja-17-vuotiaiden-kotimaan-maaottelut-peruttu#86e3d912 |título=Koronavirus lopettaa Jääkiekkoliiton alaisten sarjojen kauden – Myös alle 16- ja 17-vuotiaiden kotimaan maaottelut peruttu |editorial=leijonat.fi |data=12 de marzo de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na primavera de [[2020]] produciuse unha nova mudanza no banco de Ilves, cando o club nomeou a [[Linda Leppänen]]{{refn|group=lower-alpha|De solteira Välimäki.}} como nova adestradora do equipo, que carecía de experiencia no posto. Axiña saltaron as críticas por non ofrecer o posto a unha persoa cunha maior traxectoria, preguntándose mesmo as voces críticas que podía achegar ao xogo e ao equipo o nomeamento de Leppänen que non fora publicidade momentánea.<ref name="leppanen">{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-11810213 |título=Viimeisillään raskaana ollut Naisleijonien tähti hyppäsi kylmiltään valmentajaksi ja sai kritiikkiä – Linda Leppäsen Ilves on hiljentänyt soraäänet |nome=Sari |apelidos=Sirkkiä-Jarva |xornal=[[Yle|Yle.fi]] |data=1 de marzo de 2021 |dataacceso=9 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Anni Keisala.jpg|miniatura|[[Anni Keisala]] gañou o [[trofeo Tuula Puputti]] á mellor porteira na tempada 2020-21.]] Na tempada 2020-21 Ilves presentou un cadro de xogadoras moi renovado respecto da tempada anterior.<ref>{{Cita publicación |url=https://www.ilvesnaiset.com/wp-content/uploads/2020/12/kausijulkaisu_ilves_2020-21_netti2C.pdf |título=Naisissa kova sitoutuminen |obra=Ilves Naiset. Kausijulkaisu 2020-2021 |páxina=14 |editorial=Ilves Naiset |dataacceso=9 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O equipo finalizou a primeira fase da competición na quinta posición cun total de 34 puntos, os mesmos que [[TPS Naiset|TPS]] (4º) e [[HPK Kiekkonaiset|HPK]] (6º). Na segunda fase Ilves mellorou a súa clasificación, ascendendo ata a cuarta posición, o que lle aseguraba o factor pista favorable na primeira rolda das series eliminatorias. Nesta primeira fase da competición salientou a actuación de [[Jenna Suokko]], que con 36 puntos foi a sétima máxima puntuadora da liga, anotando 22 goles e 14 asistencias.<ref name="chamionnat2021">{{Cita web |url=https://www.hockeyarchives.info/Finfem2021.htm |título=Championnat féminin de Finlande 2020/21 |editorial=hockeyarchives.info |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fr}}</ref> Nos cuartos de final Ilves enfrontouse ao HPK (quinto clasificado) de [[Mari Saarinen]], quen fora adestradora do equipo de Tampere durante as tempadas 2016-17 e 2017-18.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40925-hpk-n-puolivaelieraevastustaja-ilves-on-paeaevalmentaja-mari-saariselle-erittaein-tuttu-naeemme-varmasti-hyvaen-taiston-heitae-vastaan |título=HPK:n puolivälierävastustaja Ilves on päävalmentaja Mari Saariselle erittäin tuttu: ”Näemme varmasti hyvän taiston heitä vastaan” |nome=Markus |apelidos=Viljanen |editorial=leijonat.fi |data=3 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A eliminatoria, ao mellor de tres encontros, salientou pola súa baixa anotación, xa que entre os dous equipos só anotaron tres goles. Ilves conseguiu o pase logo de gañar os dous primeiros partidos (1-0 en Tampere, e 0-2 en [[Hämeenlinna]]), nos que conseguiu non encaixar ningún gol, cun gran traballo da porteira [[Anni Keisala]], quen parou un total de 65 disparos á portería.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40936-kiekko-espoo-kalpa-hifk-ja-ilves-vaelieriin-naisten-liigassa-naein-pelattiin-lauantaina |título=Kiekko-Espoo, KalPa, HIFK ja Ilves välieriin Naisten Liigassa – Näin pelattiin lauantaina |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=6 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nas semifinais fronte a K-Espoo, as de Tampere comezaron caendo nos dous primeiros encontros por dous goles a cero tanto en Espoo como en Tampere, e chegaban ao terceiro encontro coa necesidade de conseguir a vitoria para forzar o cuarto encontro na casa. As xogadoras de Linda Leppänen conseguiron sobrepoñerse ao gol inicial de [[Nea Katajamäki]] e mesmo poñerse en vantaxe (1-2 no minuto 29), mais K-Espoo conseguiu o empate pouco tempo despois, logo dun terceiro período e unha prórroga sen goles, o partido definiuse nos penaltis, onde [[Anna Kilponen]] deulle a vitoria ao seu equipo. Con todo, no cuarto partido perderon novamente (1-2) a pesar da actuación de Keisala, quen detivo 39 disparos.<ref name="chamionnat2021"/><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40964-maalikooste-sinnikaes-ilves-sai-palkintonsa-naisten-liigan-vaelieraesarja-neljaenteen-osaotteluun |título=Maalikooste: Sinnikäs Ilves sai palkintonsa – Naisten Liigan välieräsarja neljänteen osaotteluun |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Ilves chegou ao partido pola medalla de bronce fronte a [[Stadin Gimmat|HIFK]], mais non puido coas de [[Helsinqui]], que se impuxeron (2-1) nun partido no que todos os goles se anotaron no primeiro terzo.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40997-maalikooste-hifk-voitti-naisten-liigan-pronssimitalit-ilves-kaatui-pronssiottelussa-maalein-2-1 |título=Maalikooste: HIFK voitti Naisten Liigan pronssimitalit – Ilves kaatui pronssiottelussa maalein 2–1 |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A nivel individual, a actuación durante toda a tempada de Anni Keisala valeulle o [[trofeo Tuula Puputti]] como mellor porteira da liga, e foi escollida, xunto con Kilponen, no primeiro equipo das estrelas, mentres que Suokko foi nomeada para o segundo equipo das estrelas.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40913-naisten-liigan-kauden-2020-21-palkitut-pelaajat-ja-taehtikentaet |título=Naisten Liigan kauden 2020–21 palkitut pelaajat ja tähtikentät |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Ilves Naiset vs K-Espoo Naiset 1.jpg|miniatura|250px|Ilves durante un partido na casa fronte a K-Espoo na tempada 2021-22.]] Na tempada 2021-22 Ilves presentou un equipo moi novo, cunha idade media de pouco máis de 20 anos. As xogadoras de Linda Leppänen comezaron a primeira fase da competición con tres derrotas, aínda que conseguiu igualar o rexistro nos tres seguintes encontros, desenvolvendo no inicio da liga unha boa defensa que se viu acompañada polo traballo da porteira Anni Keisala.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2021-22/item/42120-ilveksen-puolustus-ja-maalivahtipelaaminen-tuottavat-haasteita-vastustajajoukkueille-ottelut-on-helpompi-voittaa-jos-omiin-ei-mene-montaa-maalia |título=Ilveksen puolustus- ja maalivahtipelaaminen tuottavat haasteita vastustajajoukkueille: ”Ottelut on helpompi voittaa, jos omiin ei mene montaa maalia” |nome=Markus |apelidos=Viljanen |editorial=leijonat.fi |data=14 de outubro de 2021 |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O [[2 de outubro]] Ilves Naiset celebrou o seu partido do 90 aniversario do club coincidindo coa visita de [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], un encontro no que se puido ver no xeo de Tesoma ás mellores porteiras do mundo, Keisala e [[Noora Räty]], e que se decidiu na quenda de penaltis logo de finalizar o tempo regulamentario e a prórroga sen goles no marcador. [[Riikka Noronen]] por HPK, e [[Anna Kilponen]] e [[Anniina Kaitala]] do lado de Ilves, puxeron o 2-1 no electrónico logo dos penaltis.<ref>{{Cita novas |url=https://www.jatkoaika.com/Uutiset/Keisala-vs-Räty-–-Tähtivahtien-taiston-vei-tällä-kertaa-nipin-napin-Anni-Keisala/235902 |título=Keisala vs Räty – Tähtivahtien taiston vei tällä kertaa nipin napin Anni Keisala |nome=Annu |apelidos=Ruotsalainen |editorial=Jatkoaika.com |data=2 de outubro de 2021 |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente Ilves concluíu a primeira fase na cuarta posición con 33 puntos en 20 partidos (9-2-2-7), por detrás de K-Espoo (que contou todos os seus partidos por vitorias), HIFK e Kärpät, clasificándose deste xeito unha vez máis no grupo superior, no que tamén estaban [[Team Kuortane]] e [[TPS Naiset|TPS]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2021-22/item/42472-taeltae-naeyttaeae-naisten-liigan-alkusarjan-lopputaulukko-kuusi-parasta-joukkuetta-ylempaeaen-jatkosarjaan |título=Tältä näyttää Naisten Liigan alkusarjan lopputaulukko – Kuusi parasta joukkuetta ylempään jatkosarjaan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de decembro de 2021 |dataacceso=25 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Kilponen ja Lehtiniemi.jpg|miniatura|esquerda|Anna Kilponen (á dereita co número 5) e Jenna Lehtiniemi (á esquerda co número 4). Kilponen exerceu de capitana ata a súa marcha ao equipo chinés [[KRS Vanke Rays]], cando Lehtiniemi pasou a ocupar o seu posto.]] En xaneiro de [[2022]] anunciouse a saída da capitana do equipo, [[Anna Kilponen]], que pasou a formar parte do equipo chinés [[KRS Vanke Rays]] da [[Zhenskaya Hockey League|liga rusa]] logo dos [[Xogos Olímpicos de Inverno de 2022|Xogos Olímpicos de Inverno celbrados en Beijing]].<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008548139.html |título=Kiinalainen kiekkoseura nappasi Ilveksen kapteenin – ”Ihan joka päivä naisjääkiekossa ei eteen tule tilanteita, että saisi ammatikseen pelata” |nome=Mikko |apelidos=Husa |xornal=[[Aamulehti]] |data=25 de xaneiro de 2022 |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> O seu lugar foi ocupado por [[Jenna Lehtiniemi]], que ata o momento era unha das capitanas suplentes do equipo. Unha mala segunda fase das xogadoras de Leppänen deixou o equipo na cuarta posición da táboa logo de encadear seis derrotas, se ben a cuarta posición non se viu ameazada no tramo final da competición e o equipo tivo que enfrontarse a [[TPS Naiset|TPS]] nos cuartos de final.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008635296.html |título=Ilves lähtee pudotuspeleihin kuuden ottelun tappioputkessa: ”Olisihan voitto tehnyt hyvää itseluottamukselle” |nome=Mikko |apelidos=Pajala |xornal=[[Aamulehti]] |data=20 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Logo de caer nos dous primeiros encontros, Ilves chegou coa necesidade de gañar na casa o terceiro encontro da serie, disputado en [[Tampereen jäähalli|Hakametsä]] o [[31 de marzo]] de [[2022]]. Con todo, o equipo non puido superar de novo ás de Turku e acabou caendo 1-3, finalizando así unhas series moi igualadas nas que tan só foi quen de anotar catro goles en tres encontros, e unha tempada na que o equipo se viu afectado polas lesións de xogadoras importantes.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008718577.html |título=Ilveksen kausi päättyi kotitappioon – Päävalmentaja paketoi kauden: ”Korona on tuonut tähänkin kauteen omat mausteensa” |nome=Antti |apelidos=Raunio |xornal=[[Aamulehti]] |data=31 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> O día seguinte da eliminación das series polo título, Ilves anunciou que Linda Leppänen non continuaría no posto de adestradora xefe na tempada 2022-13, en declaracións ao xornal [[Aamulehti]], Leppänen sinalaba que quería adicar máis tempo á súa familia.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008724332.html |título=Linda Leppänen ei jatka Ilveksen päävalmentajana: ”En ole mitään sulkenut elämästäni pois” |nome=Antti |apelidos=Raunio |xornal=[[Aamulehti]] |data=1 de abril de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Esa tempada, o día [[19 de marzo]] antes do partido que disputaron en Tesoma ante [[Stadin Gimmat|HIFK]], o equipo retirou o número 15 en honor á xogadoora [[Johanna Koivula]]. == Etapa con Marjo Voutilainen (2022-) == [[Ficheiro:Ilves Naiset no Ilves päivä 2022.jpg|miniatura|O equipo de Ilves Naiset durante o "Ilves päivä" (Día de Ilves) celebrado no [[parque de atraccións]] de [[Särkänniemi]] (Tampere) o [[17 de agosto]] de [[2022]].]] O [[31 de marzo]] de [[2022]], o [[Lempäälän Kisa (hóckey sobre xeo)|LeKi]] de [[Lempäälä]] anunciaba no seu sitio web a súa intención de crear un equipo feminino para a tempada 2022-23 en cooperación con Ilves Naiset.<ref>{{Cita web |url=https://lekikiekko.fi/infotilaisuus-naisten-joukkue/ |título=Infotilaisuus: tavoitteena Naisten joukkue kaudelle 2022-2023 |editorial=LeKi Hockey |data=31 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Con todo, as poucas inscricións de xogadoras recibidas impediu que o equipo feminino puidera comezar nesa tempada.<ref>{{Cita web |url=https://lekikiekko.fi/lempaalassa-ei-nahda-naisten-joukkuetta-kaudella-2022-2023/ |título=Lempäälässä ei nähdä Naisten joukkuetta kaudella 2022-2023 |editorial=LeKi Hockey |data=22 de xuño de 2022 |dataacceso=14 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Logo da marcha de Leppänen, o equipo iniciou un proceso de selección para atopar unha nova adestradora.<ref>{{Cita web |url=https://ilvesjaakiekko.fi/ilves-ry-etsii-naisten-liiga-joukkueelle-paavalmentajaa/ |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20220404113734/https://ilvesjaakiekko.fi/ilves-ry-etsii-naisten-liiga-joukkueelle-paavalmentajaa/ |título=Ilves ry etsii Naisten Liiga joukkueelle päävalmentajaa |editorial=Ilves ry |data=4 de abril de 2022 |dataacceso=18 de agosto de 2022 |dataarquivo=4 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o 5 de maio Ilves anunciaba a contratación de [[Marjo Voutilainen]], que durante as seis tempadas anteriores adestrara a [[KalPa Naiset|KalPa]] de [[Kuopio]], equipo co que chegara ás finais nas tempadas 2019-20 e 2020-21, celebrando a prata na segunda das dúas ocasións.<ref>{{Cita novas |url=https://www.jatkoaika.com/Uutiset/Ilves-Naisille-uusi-päävalmentaja-–-Marjo-Voutilainen-siirtyy-Kuopiosta-Tampereelle/241202 |título=Ilves Naisille uusi päävalmentaja – Marjo Voutilainen siirtyy Kuopiosta Tampereelle |nome=Annu |apelidos=Ruotsalainen |xornal=Jatkoaika |data=5 de maio de 2022 |dataacceso=18 de agosto de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Notas == {{listaref|group=lower-alpha}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |apelidos=Mustonen |nome=Olli |título=Veijareita & virtuooseja: tarina legendaarisesta jääkiekkoseurasta 1980-2001 |data=2001 |lugar=Tampere |editorial=Poika kotiin Oy |isbn=952-91-3862-8 |lingua=fi}} * {{Cita libro |apelidos=Wacklin |nome=Matti |título=Sydämenasiana Ilves |data=2006 |lugar=Tampere |editorial=Ilves |isbn=952-92-0783-2 |ref=harv}} === Ligazóns externas === * [https://ilvesnaiset.com Sitio web oficial] {{fi}} {{Ilves Hockey}} {{Barra portal|Hóckey sobre xeo|Muller|Finlandia}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Ilves Naiset]] oyaqkfwrtlobk8lonkmy7enkuplxkml 6166484 6166480 2022-08-24T22:23:06Z Piquito 19415 /* Etapa con Marjo Voutilainen (2022-) */ wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Ilves Naiset.jpg|miniatura|250px|Xogadoras de Ilves Naiset na tempada 2021-22 no [[Tesoman jäähalli]].]] '''[[Ilves Naiset]]''' é un equipo feminino de [[hóckey sobre xeo]] fundado en [[1971]] na cidade de [[Tampere]], [[Finlandia]]. Inicialmente tivo que xogar contra equipos masculinos de categoría júnior ao ser o único equipo feminino da cidade, e debutou o contra un equipo feminino o [[5 de marzo]] de [[1978]] en [[Espoo]]. Xoga na máxima categoría do hóckey sobre xeo feminino de Finlandia, a [[Naisten Liiga]], dende a súa tempada inaugural, e conquistaron o seu primeiro campionato finlandés en [[1985]]. En total o equipo proclamouse campión de Finlandia 10 veces, sendo o segundo equipo máis laureado do hóckey sobre xeo finlandés por detrás de [[Kiekko-Espoo Naiset|Kiekko-Espoo]], que conta con cinco campionatos máis. Logo de empregar distintas pistas da cidade, na década de 1980 o equipo xogou na [[pista de xeo de Koulukatu]], e en [[1989]] trasladouse ao recentemente finalizado [[Tesoman jäähalli]] como pista para os seus partidos como local, onde xoga dende aquela. O [[Museo finlandés do hóckey sobre xeo]] introduciu a sete antigas xogadoras do equipo no seu [[Suomen Jääkiekkoleijonat|Salón da Fama]] (coñecido como ''Suomen Jääkiekkoleijonat'', en [[Lingua galega|galego]] ''Leóns do hóckey sobre xeo finlandés''), sendo [[Marianne Ihalainen]] unha das dúas primeiras mulleres homenaxeadas. O equipo retirou os números 10, 15 e 16 en honor a [[Anne Haanpää]], [[Johanna Koivula]], e a propia Ihalainen. Ademais, tres mulleres do equipo foron homenaxeadas polo no chamado "Ilves Hockey Legends". == Antecedentes: a fundación de Ilves == [[Ficheiro:Tampereen lyseo1.jpg|miniatura|O [[Tampereen lyseo]], onde naceu Ilves en [[1931]].]] Ilves foi fundado no instituto [[Tampereen Lyseo]] o [[10 de abril]] [[1931]] por [[Niilo Tammisalo]], que era profesor no centro, para que o alumnado puidera practicar deportes de pelota.<ref name=”esittely”>{{Cita web |url=https://ilvesry.fi/ilves-lukuina/ |título=Seuran esittely |editorial=Ilves ry |dataacceso=14 de xullo de 2021 |lingua=fi}}</ref> Tammisalo acabaría converténdose no primeiro presidente do club.<ref name=”esittely”/><ref>{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/ilves-ry/ |título=ILVES RY:N PERUSTAMISKOKOUS 10.4.1931 |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=14 de xullo de 2021 |lingua=fi}}</ref> Axiña o novo club comezou a práctica do [[hóckey sobre xeo]] en categoría masculina, disputando o seu primeiro partido no xeo do [[Näsijärvi]] o [[24 de xaneiro]] de [[1932]], e pouco despois o equipo debutou en competición oficial o [[6 de febreiro]] dese mesmo ano.<ref name="koti">{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/kotikentat/ |título=KOTIKENTÄT |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/kausitilastot/?1931-32 |título=Kausi 1931-32 |editorial=Ilves Hockey |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Inicios == [[Ficheiro:Koulukadun kenttä 1.jpg|miniatura|esquerda|250px|Ilves debutou na primeira tempada da Naisten SM-sarja na [[pista de xeo de Koulukatu]] o 27 de novembro de 1982.]] Ilves comezou a desenvolver o hóckey sobre xeo feminino en [[1971]] co pulo do xogador [[Lasse Oksanen]].{{Harvnp|Wacklin|2006|p=111}} Durante as súas primeiras tempadas Ilves era o único equipo feminino de Tampere, polo que buscou opoñentes nos equipo júnior masculinos, e non foi ata o [[5 de marzo]] de [[1978]] cando xogou o seu primeiro partido fronte a outro equipo feminino, que se saldou coa vitoria de Ilves fronte ao [[Jäähonka]] en [[Espoo]] por 5-6.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=114}} O equipo comezou a adestrar e xogar na pista de [[Kaukajärvi]], mais trasladouse cando [[Esko Peltonen (adestrador de hóckey sobre xeo)|Esko Peltonen]] se converteu no adestrador do distrito de [[Vehmainen]]. Non foi ata a década de 1980 cando as mulleres de Ilves puideron trasladarse á [[pista de xeo de Koulukatu]], aínda que en numerosas ocasións os adestradores dos equipos júnior masculinos opuxéronse a darlles quendas no xeo.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=128}} Nesa época, no ano [[1980]], había xa tantas xogadoras que se puido formar un segundo equipo feminino, que foi chamado Ilves-Kiekko.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=119}} O equipo feminino puido empregar as distintas pistas de xeo da cidade ao longo da década, aínda que o [[Tesoman jäähalli]], que non se completou ata [[1989]], converteuse na pista permanente para o equipo.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=128}} Ilves participou nos campionatos femininos femininos non oficiais de 1978–1979 e 1981–1983. En [[1982]] foi un dos equipos fundadores da Naisten SM-sarja,{{refn|group=lower-alpha|Naisten SM-sarja era o nome que recibía nos seus inicios a máxima categoría do hóckey sobre xeo feminino en Finlandia, agora denominada Naisten Liiga.}} xogando o seu primeiro partido na [[pista de xeo de Koulukatu]] o 27 de novembro dese ano fronte ao equipo feminino de [[Porin Ässät Naiset|Porin Ässät]], ao que derrotou por 14–2.{{Harvnp|Wacklin|2006|p=111}}{{Harvnp|Wacklin|2006|p=119}} No seu debut o equipo de Tampere finalizou a primeira fase da competicón na primeira posición do grupo A, no que contou todos os seus partidos por vitorias e conseguiu unha espectacular marca goleadora de 129 goles a favor fronte a 9 en contra nos oito partidos disputados. Finalmente conseguiu a medalla de prata como subcampión por detrás do [[HJK]] de [[Helsinqui]] logo de finalizar cun rexistro dunha vitoria e dous empates no grupo final, para un total de catro puntos, un menos que as da capital.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1982-1983 |título=SM-sarja (W) - 1982-1983 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Na segunda tempada da Naisten SM-sarja, Ilves quedou encadrado no grupo central xunto con [[Hämeenlinnan Tiikerit|Tiikerit]], Ässat e [[SaiPa Naiset|SaiPa]]. O equipo conseguiu novamente finalizar na primeira posición a primeira fase de competición sen perder ningún partido, anotando 46 goles e encaixando tan só seis nos seis encontros disputados. Na fase final Ilves concluiu na terceira posición. O equipo de Tampere tan só puido conseguir unha vitoria fronte a Tiikerit, e perdeu fronte a [[EVU]] de [[Vantaa]] e HJK, que revalidaría o título logo de gañar todos os encontros.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1983-1984 |título=SM-sarja (W) - 1983-1984 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=11 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> A dianteira [[Jaana Rautavuoma]] liderou o equipo en todas as facetas do xogo durante a tempada.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1982-1983?tab=stats#players |título=1982-1983 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=11 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> == Época dourada == En 1985, logo de colleitar unha medalla de bronce na tempada anterior,<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1983-1984 |título=SM-sarja (W) - 1983-1984 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Ilves Naiset conseguiu o seu primeiro campionato nacional, iniciando deste xeito unha racha de catro anos consecutivos alzándose como campioas.<ref>{{Cita web |url=http://www.eurohockey.com/league/976-naisten-liiga.html?season=1983 |título=Naisten Liiga. Champions |editorial=eurohockey.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> O equipo, liderado por [[Anne Haanpää]] (49 puntos, 38+11), comezou a competición no ''Keskilohko'' (Grupo Central), no que contou os seus oito partidos por vitorias cun rexistro de 161 goles a favor por tan só dous en contra. No grupo final, no que tamén participaron [[Helsingin Jääkiekkoklubi|HJK]], [[Etelä-Vantaan Urheilijat|EVU]] e o seu segundo equipo, Ilves-Kiekko, sumou cinco vitorias e unha derrota nos seus seis encontros para un total de 10 puntos fronte aos seis dos equipos de [[Vantaa]] e [[Helsinqui]], que gañaron as medallas de prata e bronce respectivamente, mentres que Ilves-Kiekko perdeu todos os seus encontros.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1984-1985 |título=SM-sarja (W) - 1984-1985 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1984-1985?tab=stats#players |título=1984-1985 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> Na rolda preliminar da tempada 1985-86 o equipo finalizou líder do Grupo Leste con oito vitorias noutros tantos partidos e cun espectacular rexistro de 161 goles a favor por tan só dous en contra, colleitando amplas vitorias como o 31-0 ou o 20-0 fronte a [[Ketterä Naiset|Ketterä]] e [[SaiPa Naiset|SaiPa]] respectivamente como local, ou a goleada 0-31 na casa de StU.<ref name="whockey">{{Cite web |url=http://www.whockey.com/country/finland/results.html |título=Finnish Women's Hockey League Results |editorial=whockey.com |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> No campionato finlandés, disputado nun único grupo, Ilves gañou os 14 partidos que disputou e proclamouse campión por segunda vez consecutiva. As xoogadoras de Ilves anotaron 93 goles e encaixaron tan só 14. O equipo estivo liderado novamente por Haanpää (25 puntos, 19+6), acompañada por [[Päivi Halonen]] (24, 10+14) e [[Marianne Ihalainen]] (22, 13+9). Pola súa banda, Ilves-Kiekko só puido sumar dúas vitorias e outros tantos empates nas 14 xornadas de competición e tivo que conseguir a permanencia no ''play-out''.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1985-1986 |título=SM-sarja (W) - 1985-1986 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/1985-1986?tab=stats |título=1985-1986 SKATER STATS |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> O terceiro título do equipo non tardou en chegar, e na tempada 1986-87 conseguiu o terceiro entorchado consecutivo. O novo campionato nacional chegou logo dunha tempada de 14 partidos nas que Ilves tan só perdeu un encontro, na casa fronte a EVU por 1-2. Se ben o equipo realizou numerosas goleadas, especialmente nos dous partidos fronte a Ilves-Kiekko (17-3 e 0-15), as vitorias non foron tan avultadas como na tempada precedente e conseguiu un rexistro de 114 goles a favor e 25 en contra. O equipo estivo liderado por [[Marianne Ihalainen]] (39, 25+14), que foi a segunda máxima pontuadora da competición por detrás da xogadora de [[Vaasan Sport Naiset|Sport]] [[Sari Krooks]], nunha tempada na que seis xogadoras de Ilves estiveron entre as dez máximas pontuadoras da liga.<ref name="whockey"/> O cuarto campionato consecutivo chegou na tempada 1987-88. Ilves gañou de novo os 14 partidos que disputou, moitos deles con moita comodidade, ata en cinco partidos anotou 10 ou máis goles e en sete encontros gañou por cinco ou máis goles. O equipo estivo liderado por [[Anne Nurmi]] (34, 21+13) e [[Marianne Ihalainen]] (33, 20+13), que foron a segunda e terceira máximas pontuadoras da competición, novamente por detrás da xogadora de Sport Sari Krooks, e cinco xogadoras de Ilves estiveron entre as dez máximas pontuadoras da liga.<ref name="whockey"/> Entre o [[31 de decembro]] de [[1987]] e o [[3 de xaneiro]] de [[1988]] o equipo disputou un torneo internacional en [[Suíza]]. As xogadoras de Ilves iniciaron a competición no grupo A, encadradas co Assabeth Valley [[Estados Unidos|estadounidense]] e o Esslingen [[Alemaña|alemán]]. O equipo clasificouse como primeiro de grupo logo das vitorias fronte americanas (5-1) e germanas (12-1), avanzando así directamente ás semifinais, onde se enfrontaron ás [[Suecia|suecas]] do Nacka, ás que derrotaron por cinco goles a un. Con todo, as finlandesas caeron na final fronte ao [[Selección feminina de hóckey sobre xeo de Suíza|combinado suízo]] por seis goles a catro.<ref name="whockey"/> Logo de catro anos consecutivos alzándose como campión, o equipo de Tampere tivo que conformarse coa prata na tempada 1988-89.<ref name="ilvespalkinnot">{{Cita web |url=https://www.ilveshistoria.com/seura/seuran-saavutukset/ |título=SEURAN SAAVUTUKSET |editorial=Ilves-Hockey Oy |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> A pesar de non perder ningún partido e ser o equipo máis goleador con 106 goles, logrando as vitorias máis avultadas (24-0 e 0-19 a [[Vaasan Sport Naiset|Sport]]), e o segundo menos goleado con 18 goles en contra, só superado por [[Etelä-Vantaan Urheilijat|EVU]] [[Vantaa]] (11 goles en contra),{{refn|group=lower-alpha|Ilves conseguiu manter a súa portería a 0 en cinco partidos.}} Ilves e EVU finalizaron cos mesmos puntos a liga (25), polo que o vencedor decidiuse nunha final entre ambos equipos. Logo de empatar no primeiro terzo da final (0-0), Ilves impúxose no segundo (3-1), mais a reacción do equipo de Vantaa no derradeiro período período levou o partido á prórroga, e finalmente na quenda de penaltis o ouro decidiuse a favor de EVU. Ese ano o equipo volveu estar liderado por Marianne Ihalainen, que conseguiu 30 puntos (19+11), os mesmos números que Anne Haanpää, sendo a segunda e terceira máximas pontuadoras da liga por detrás da xogadora de EVU Liisa Karikoski (33, 21+12); salientou tamén a figura de [[Tiia Reima]], que cos seus 20 goles foi a máxima goleadora do equipo.<ref name="whockey"/> [[Ficheiro:Interior Tesoma jäähalli 1.jpg|miniatura|250px|O [[Tesoman jäähalli]] converteuse na casa de Ilves Naiset logo da súa finalización en [[1989]]. Na imaxe o seu interior logo da remodelación de [[2017]].]] En agosto de [[1989]] inaugurouse o [[Tesoman jäähalli]], un pavillón con capacidade para 800 persoas,<ref>{{Cita novas |url=http://www.aamulehti.fi/urheilu/uudessa-hallissa-luistellaan-tesomalla-vuonna-2017/ |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160302094129/http://www.aamulehti.fi/urheilu/uudessa-hallissa-luistellaan-tesomalla-vuonna-2017/ |título=Uudessa hallissa luistellaan Tesomalla vuonna 2017 |nome=Jorma |apelidos=Huovinen |xornal=[[Aamulehti]] |data=1 de marzo de 2016 |dataarquivo=2 de marzo de 2016 |dataacceso=3 de agosto de 2020 |lingua=fi |url-morta=yes}}</ref> que pasou a converterse na casa de Ilves.<ref>{{Cita web |url=https://www.ilvesnaiset.com/tesoman-jaahalli/ |título=TESOMAN JÄÄHALLI |editorial=IlvesNaiset.fi |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na tempada 1989-90, na que participaron sete equipos que disputaron un total de 12 partidos de liga regular, introducíronse os ''play-offs'', consistentes en dúas roldas: semifinais e finais, coa disputa dun partido pola medalla de bronce entre os perdedores das semifinais. Ilves, liderado novamente por Ihalainen (máxima puntuadora, goleadora e asistente da liga regular) e Haanpää (seguna máxima puntuadora da liga regular), foi un ano máis o equipo máis goleador con 105 goles e protagonizando as maiores goleadas (16-0 e 0-14 fronte a [[Hämeenlinnan Tiikerit|Tiikerit]] de [[Hämeenlinna]], e 2-14 fronte a [[SaiPa Naiset|SaiPa]]), con todo, as derrotas fronte a [[Keravan Shakers|Shakers]] de [[Kerava]] na casa (2-3) e en Vantaa fronte a EVU (1-0) relegaron o equipo á segunda posición da liga regular cun punto menos que EVU. Nas semifinais Ilves eliminou de xeito cómodo a Shakers sen encaixar ningún gol (3-0 e 0-7), disputándose así o campionato fronte a EVU por segundo ano consecutivo. No primeiro partido, disputado en Vantaa, as linces impuxéronse de xeito cómodo (0-5), o que lles permitía proclamarse campioas no segundo partido, que se disputaría en Tampere. Finalmente o equipo de Tampere acabou impoñéndose tamén como local (4-1) e conseguiu o seu quinto título en oito anos, desquitándose así da derrota na tempada anterior fronte a EVU no partido decisivo. Nas series polo título salientaron especialmente as figuras de [[Marika Lehtimäki]], quen se converteu na máxima puntuadora do equipo (6, 1+5), e [[Tiia Reima]], que con cinco goles foi xunto con Ihalainen (4 goles) o referente do equipo de cara á portería.<ref name="whockey"/> Ese ano, con todo, produciuse o descenso por motivos económicos do que fora o segundo equipo feminino de Tampere, Ilves-Kiekko.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/1989-1990 |título=SM-sarja (W) - 1989-1990 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=5 de abril de 2022 |lingua=en}}</ref> A tempada seguinte viu a chegada dun novo campionato, o sexto na historia do equipo e segundo de xeito consecutivo. Logo da disputa dos 12 partidos da liga regular Ilves finalizou na primeira posición da clasificación, contando todos os seus partidos por vitorias e sendo o equipo máis goleador (87 goles a favor) e o menos goleado (12 goles en contra), ademais rexistrou a maior goleada da tempada logo de gañar 14-0 na casa fronte a [[KalPa Naiset|KalPa]]. Logo de desfacersee nas semifinais das [[Ässät Naiset|Ässät]] de [[Pori]], Ilves enfrontouse nas finais a Shakers, segundo clasificado da liga regular, ao que derrotou en dous partidos (4-2 en Tampere e 3-4 en Kerava logo de finalizar o tempo regulamentario). Un ano mais Ihalainen liderou o equipo en puntos e goles, e foi a segunda máxima puntuadora da liga regular con 23 puntos (cinco menos que a xogadora de Shakrs [[Johanna Ikonen]], e a máxima puntuadora e goleadora (neste apartado empatada coa súa compañeira Tiia Reima) dos ''play-offs''. Seis das once máximas puntuadoras das series polo título eran xogadoras de Ilves, e sete xogadoras do equipo foron seleccionadas para xogar ese ano no combinado nacional.<ref name="whockey"/> Na tempada 2006-07 produciuse o debut do equipo nunha competición continental, a [[IIHF European Women's Champions Cup]]. Nesta terceira edición do campionato, disputada nun único grupo, o [[AIK IF (feminino)|AIK]] de [[Estocolmo]] proclamouse campión, mentres que as xogadoras do equipo de Tampere só puideron conseguir unha vitoria en catro encontros, finalizando na cuarta posición, só por diante das suízas do [[HC Lugano (feminino)|HC Lugano]], único equipo ao que conseguiron derrotar.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/ewcc-w/standings/2006-2007 |título=EWCC (W) - 2006-2007 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> == Décima liga e campioas europeas == Na primeira fase da tempada 2009-10 Ilves Naiset conseguiu finalizar na primeira posición da táboa logo de sumar 36 puntos (12 vitorias e tan só dúas derrotas). Con todo, na segunda fase perderían o liderato a mans de [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], que a malia a conseguir as mesmas vitorias que as de Tampere (24), conseguiu sumar máis puntos por perder menos encontros. Nas series polo título Ilves enfrontouse na final a [[Espoo Blues Naiset|Blues]], que finalizaran a segunda fase na terceira posición, e que viña de gañar o título de liga os tres anos anteriores. A vitoria fronte o equipo de Espoo supuxo o seu último campionato nacional ata o momento.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2009-2010 |título=SM-sarja (W) - 2009-2010 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref> Na tempada seguinte, Ilves presentou un equipo con moitos cambios e no que se esperaba que as xogadoras novas tomaran protagonismo nun equipo sen moitos efectivos, mais de gran calidade en palabras do seu adestrador [[Samuli Marjeta]]. O equipo iniciou a competición con dous partidos na fin de semana inaugural fronte a Blues e [[LoKV]] de [[Lohja]].<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5404-ilveksen-päävalmentaja-marjeta-unelmista-pelataan |título=Ilveksen päävalmentaja Marjeta: Unelmista pelataan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=10 de setembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> No partido inaugural as xogadoras de Marjeta caeron 5-6 en Tesoma fronte o equipo de Espoo, que se desquitou da derrota nas finais da tempada anterior,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5400-hpk-aloitti-naisten-sm-sarjan-murskavoitolla-rajahuhta-4%202 |título=HPK aloitti naisten SM-sarjan murskavoitolla, Rajahuhta 4+2 |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=11 de setembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves clasificouse para disputar o campionato de Finlandia logo de finalizar a fase preliminar na terceira posición, por detrás de Blues e HPK, cun rexistro de 30 puntos nos 16 encontros disputados (9-1-1-5), nos que anotou 61 goles e encaixou 36.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5440-blues-jatkoaikamaalilla-naisten-sm-alkusarjan-voittoon |título=Blues jatkoaikamaalilla naisten SM-alkusarjan voittoon |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=28 de novembro de 2010 |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na súa estrea na segunda fase o equipo caeu en [[Oulu]] fronte a [[Kärpät Naiset|Kärpät]] (3-1), mentres que o día seguinte conseguiu derrotar en [[Kuopio]] a [[KalPa Naiset|KalPa]] (1-7), situándose na terceira posición.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5452-vuoroin-vieraissa-bluesin-vuoro-kaapata-sarjapisteet-hpklta |título=Vuoroin vieraissa - Bluesin vuoro kaapata sarjapisteet HPK:lta |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=12 de decembro de 2010 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves finalizou a segunda fase da competición con dúas importantes vitorias, especialmente a conseguida no seu penúltimo partido en [[Hämeenlinna]] fronte a HPK, que aínda así se proclamou campión da tempada regular e asegurou o seu pase ás semifinais xunto con Blues. Coa terceira praza conquistada, Ilves enfrontouse nos cuartos de final a [[JYP Naiset|JYP]] (sexto e último clasificado do grupo polo título).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5486-naisten-smn-runkosarja-paketissa-tässä-playoff-parit |título=Naisten SM:n runkosarja paketissa - Tässä playoff-parit! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=6 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> As de Tampere superaron sen problemas ao equipo de [[Jyväskylä]] en tres partidos nos que tan só encaixaron un gol, deste xeito o equipo clasificouse para as semifinais, onde reeditou a final da tempada precedente fronte a Blues.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5481-naisten-smn-välieräparit-hpk-kärpät-ja-blues-ilves |título=Naisten SM:n välieräparit: HPK-Kärpät ja Blues-Ilves! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=12 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> A semifinal comezou moi ben para as xogadoras de Marjeta, que venceron en Espoo (2-8), aínda que precisaron do tempo extra para anotarse a segunda vitoria en Tampere (4-3), mentres que no terceiro encontro se volveron impoñer a domicilio a Blues (2-4), para sumar un global de 3-0 que clasificou a Ilves para a final fronte a HPK.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5491-hpk-ilvestä-vastaan-naisten-sm-sarjan-finaaliin |título=HPK Ilvestä vastaan naisten SM-sarjan finaaliin |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o equipo fíxose coa medalla de prata logo de perder na final fronte a HPK.<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2009-2010 |título=SM-sarja (W) - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=en}}</ref> A final non comezou ben para as de Tampere, que perderon pola mínima os dous primeiros encontros (ambos por 2-1, se ben no segundo o tempo regulamentario finalizou con táboas no marcador),<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5501-hpk-parempi-myös-toisessa-finaaliottelussa-sarja-katkolla-tiistaina |título=HPK parempi myös toisessa finaaliottelussa - Sarja katkolla tiistaina! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=27 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> e as xogadoras de [[Jarkko Julkunen]] venceron de novo no terceiro encontro para facerse co seu primeiro título.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2010-11/item/5500-mestarivalmentaja-julkunen-lopetan-valmentamisen |título=Mestarivalmentaja Julkunen: Lopetan valmentamisen! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de marzo de 2011 |dataacceso=4 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Esa mesma tempada, en febreiro de [[2011]], chegou o primeiro e ata a data único título continental do equipo, que se converteu deste xeito no primeiro equipo finlandés en gañar un título europeo.<ref name="europa">{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-5088081 |título=Ilveksen naiset tekivät suomalaista jääkiekkohistoriaa |xornal=[[Yle|Yle Urheilu]] |data=27 de febreiro de 2011 |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Esa tempada as xogadoras adestradas por Samuli Marjeta conquistaron a IIHF European Women's Champions Cup. O equipo comezou a súa andaina na competición continental na segunda rolda, quedando encadrado no grupo F xunto co [[Aisulu Almaty]] ([[Casaquistán]]), [[OSC Berlin]] ([[Alemaña]]) e o [[Vålerenga Ishockey|Vålerenga]] ([[Noruega]]). As xogadoras de Marjeta finalizaron a segunda rolda tan só por detrás do Aisulu Almaty e colleitando unha derrota precisamente contra o cadro casaco. O grupo final, no que tamén se encontraban o [[SKIF Nizhny Novgorod]] ([[Rusia]]), [[HC Lugano (feminino)|HC Lugano]] ([[Suíza]]) e as casacas do Aisulu Almaty, xogouse nunha fin de semana, con tres partidos consecutivos na cidade suíza de [[Lugano]]. Na primeira xornada do grupo final as de Tampere derrotaron ao cadro ruso (5-3), mentres que na xornada do sábado o equipo precisou da prórroga para sumar a vitoria fronte ao equipo local (5-4) grazas ao gol de [[Sari Karna]], finalmente as xogadoras de Ilves gañaron o derradeiro encontro dronote a Aisulu Almaty cun solitario gol de [[Saara Niemi|Saara Tuominen]].<ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/team/19488/ilves/2010-2011 |título=Ilves - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/ewcc-w/standings/2010-2011 |título=EWCC (W) - 2010-2011 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=9 de agosto de 2020 |lingua=en}}</ref><ref name="europa"/> Con todo, o equipo non volvería disputar a competición. O equipo iniciou a tempada 2011-12 en Oulu cunha importante vitoria (2-5) fronte ás terceiras clasificadas da edición precedente, e o día seguinte, na súa visita a KalPa venceu por 11-1, resultados que lle valeron para iniciar a tempada na primeira posición da táboa xunto con JYP.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5535-ilves-ja-jyp-tappioitta-naisten-smn-avausviikonlopusta |título=Ilves ja JYP tappioitta naisten SM:n avausviikonlopusta |editorial=leijonat.fi |data=12 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Durante as seguintes semanas Ilves mantívose á fronte da clasificación con vitorias como a colleitada ante un LoKV con moitísimas baixas (32-0), ou o desquite fronte HPK, que privara ás do lince dun novo título na tempada anterior (4-1).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5544-ilveksen-pelaajille-isoja-pistesaaliita-naisten-smssä |título=Ilveksen pelaajille isoja pistesaaliita naisten SM:ssä |editorial=leijonat.fi |data=25 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5542-naisten-smn-keskiryhmässä-pelattiin-viikonloppuna-ristiin |título=Naisten SM:n keskiryhmässä pelattiin viikonloppuna ristiin |editorial=leijonat.fi |data=26 de setembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5557-naisten-sm-ilves-jatkaa-ilman-pistemenetyksiä-mestarit-nurin |título=Naisten SM: Ilves jatkaa ilman pistemenetyksiä - mestarit nurin |editorial=leijonat.fi |data=1 de outubro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Durante os primeiros sete encontros da tempada o equipo non coñeceu a derrota, gañando sempre antes de concluir o tempo regulamentario, unha xeira que finalizou no oitavo partido, no que Kärpät se impuxo en Tesoma (1-3), o que non impediu que o equipo de Tampere continuara á fronte da clasificación.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5551-kalpa-takaisin-viivan-paremmalle-puolelle-jyp-kaatui-voittomaalikisassa |título=KalPa takaisin viivan paremmalle puolelle, JYP kaatui voittomaalikisassa |editorial=leijonat.fi |data=9 de outubro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Ilves acabou liderando a táboa a primeira fase de competición cun total de 13 vitorias (unha no tempo engadido) e tres derrotas, cun total de 119 goles a favor por tan só 19 en contra.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5583-naisten-sm-alkusarja-pelattu-näin-kävi |título=Naisten SM-alkusarja pelattu - Näin kävi! |editorial=leijonat.fi |data=20 de novembro de 2011 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> O 28 de xaneiro de 2012 o equipo disputou de novo un partido de liga ao aire libre na [[pista de xeo de Koulukatu]] fronte a Blues, nunha xornada na que se puido ver de novo sobre o xeo a xogadoras veteranas de Ilves,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5602-sm-sarjakiekko-palaa-tampereen-koulukadulle-ulkojääottelu-2812012 |título=SM-sarjakiekko palaa Tampereen Koulukadulle - Ulkojääottelu 28.1.2012! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref>, na que se "conxelou" o número 10 de [[Anne Haanpää]],<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5608-anne-haanpää-nousi-pääosaan-lassikossa-pelinumero-jäähän |título=Anne Haanpää nousi pääosaan "lassikossa" - Pelinumero jäähän |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> e na que as locais se levaron o denominado "[[Koulukarun lassikko]]" (3-1) para seguir mandando na clasificación.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5609-ilves-vei-koulukarun-lassikon-upea-ilma-kruunasi-hienon-tapahtuman |título=Ilves vei Koulukarun lassikon - Upea ilma kruunasi hienon tapahtuman |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=29 de xaneiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o equipo asegurouse o liderato ao final da segunda fase de competición a falta de tres partidos para a súa conclusión, asegurando xogar directamente nas semifinais, así como o factor cancha en todas as eliminatorias dos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5620-naisten-smn-viikonloppukatsaus-ilves-varmisti-runkosarjan-voiton |título=Naisten SM:n viikonloppukatsaus: Ilves varmisti runkosarjan voiton |editorial=leijonat.fi |data=6 de febreiro de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/league/sm-sarja-w/standings/2011-2012 |título=SM-sarja (W) - 2011-2012 |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=en}}</ref> Nas semifinais, Ilves conseguiu derrotar a Blues en catro partidos (3-1), meténdose dese xeito nas finais por segundo ano consecutivo, desta volta fronte a Kärpät.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5642-naisten-sm-sarjan-finaali-ilves-kärpät |título=Naisten SM-sarjan finaali: Ilves-Kärpät |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=15 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente, as de Oulu alzaron a [[Aurora Borealis Malja]] logo de derrotar a Ilves en catro partidos (3-1), nunha final que comezou costa arriba para as de Tampere logo de perder os dous primeiros partidos, e na o equipo non foi quen de completar a remontada logo da vitoria no terceiro encontro.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2011-12/item/5638-ilves-sillassa-kärpille-toinen-voitto-naisten-finaalisarjassa |título=Ilves sillassa, Kärpille toinen voitto naisten finaalisarjassa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=22 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/5657-ilvekselle-avausvoitto-naisten-finaalisarjassa |título=Ilvekselle avausvoitto naisten finaalisarjassa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=24 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/5656-naisten-suomen-mestari-2012-kärpät |título=Naisten Suomen mestari 2012: Kärpät! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2012 |dataacceso=5 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Os peores anos == En 2012, logo de cinco anos consecutivos chegando ás finais, o equipo iniciou outros cinco anos marcados pola ausencia de medallas, coa única excepción do ano 2015, cando o equipo gañou a medalla de bronce.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/historia-naistenliiga/kautta-aikojen/item/38142-naisten-sm-n-mitalijoukkueet-kautta-aikojen |título=Naisten SM:n mitalijoukkueet kautta aikojen |editorial=leijonat.fi |dataacceso=3 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na liga regular da tempada 2012-13 o equipo finalizou na terceira posición da táboa con 47 puntos, aínda que lonxe dos dous equipos que encabezaron a clasificación [[Espoo Blues Naiset|Blues]] e [[JYP Naiset|JYP]] (ambos por riba dos 60 puntos), e pechou a liga regular cunha derrota na prórroga fronte a [[Team Kuortane|Team Oriflame]], deste xeito as de [[Kuortane]] superaron na clasificación a [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], que finalmente xogaría a primeira rolda dos ''play-offs'' fronte a Ilves.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6597-naisten-sm-tässä-panokset-päätösviikonlopulle |título=Naisten SM: Tässä panokset runkosarjan päätösviikonlopulle |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=11 de febreiro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6619-team-oriflame-yllätti-ilveksen |título=Team Oriflame yllätti Ilveksen |nome=Virpi |apelidos=Aralinna |editorial=leijonat.fi |data=17 de febreiro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Nas series eliminatorias, malia a eliminar na primeira rolda a HPK, Ilves non foi quen de gañar ningún partido fronte a JYP, que se levou o punto definitivo na prórroga,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6840-jypin-naisilta-räiskyvät-kommentit-finaalipaikan-varmistuttua-tästä-taistelu-vasta-alkaa |título=JYPin naisilta räiskyvät kommentit finaalipaikan varmistuttua - "Tästä taistelu vasta alkaa!" |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=7 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6854-naisten-sm-sarjan-finaali-blues-jyp |título=Naisten SM-sarjan finaali: Blues-JYP! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=9 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> relegando ás de Tampere á loita polo bronce. Na final de consolación disputada no [[Tesoman jäähalli]], [[Kärpät Naiset|Kärpät]] impúxose con claridade ás linces (4-1), nun partido no que o equipo local tan só puido anotar no terceiro tempo, cando o partido estaba decidido (4-0).<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2012-13/item/6892-kärpät-nappasi-pronssia-naisten-sm-sarjassa |título=Kärpät nappasi pronssia Naisten SM-sarjassa |editorial=leijonat.fi |data=16 de marzo de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> A situación non mellorou na tempada seguinte, na que o equipo non disputou as medallas. Ilves tivo que loitar ata o final para meterse nas series eliminatorias, ao encontrarse cun rexistro de 6 vitorias, unha derrota no tempo extra e 12 derrotas en 19 partidos, que as situaba na sétima posición a tres puntos de [[KalPa Naiset|KalPa]], que era o último clasificado e tiña un partido máis,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/9174-noora-raty-hurjassa-tulituksessa-paluupelissaan-extrabuustia-kun-vastassa-leijona-kollega |título=Noora Räty hurjassa tulituksessa paluupelissään - "Extrabuustia kun vastassa Leijona-kollega" |editorial=leijonat.fi |data=22 de decembro de 2013 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> con todo, o equipo conseguiu sumar tres puntos en cada un dos seus tres partidos restantes e conseguiu finalizar na cuarta posición,<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/9393-hpk-yllatti-jypin-naisten-sm-ssa-taistelu-playoff-viivalla-kiihtyy |título=HPK yllätti JYPin naisten SM:ssä - Taistelu playoff-viivalla kiihtyy |editorial=leijonat.fi |data=13 de xaneiro de 2014 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> asegurándose así o factor pista nos cuartos de final. Na primeira rolda dos ''play-offs'' HPK desquitouse de tempada precedente e superou ás linces na prórroga do quinto e definitivo partido.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2013-14/item/10025-naisten-sm-hpk-jatkoaikavoitolla-valieriin-suurta-viihdetta-loppuun-asti |título=Naisten SM: HPK jatkoaikavoitolla välieriin - "Suurta viihdettä loppuun asti" |editorial=leijonat.fi |data=4 de marzo de 2014 |dataacceso=15 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Na tempada 2014-15 Osmo Lindström converteuse no adestrador xefe de Ilves,<ref name="nuoruus">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2015-16/item/14171-naisten-sm-ilves-joukkueen-vahvuutena-nuoruus-ennakkoluulottomuus-ja-yhteishenki |título=Naisten SM // Ilves: ”Joukkueen vahvuutena nuoruus, ennakkoluulottomuus ja yhteishenki” |nome=Petteri |apelidos=Ikonen |editorial=leijonat.fi |data=8 de setembro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> que repetiu posición ao final da liga regular logo de finalizar con 49 puntos (14-3-1-10), polo que se enfrontaron ao quinto clasificado, Kärpät, na primeira rolda dos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12429-naisten-sm-sarjan-runkosarja-pelattu-tassa-playoff-joukkueet |título=Naisten SM-sarjan runkosarja pelattu - Tässä playoff-joukkueet! |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=1 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Comezaron ben as cousas para o equipo de Tampere, que gañou na casa no primeiro partido fronte ás de [[Oulu]] (4-1),<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12446-naisten-sm-tositoimiin-palaava-saija-tarkki-olen-mukana-kannustamassa-ja-tukemassa-nuoria-pelaajia |título=Naisten SM // Tositoimiin palaava Saija Tarkki: ”Olen mukana kannustamassa ja tukemassa nuoria pelaajia” |nome=Petteri |apelidos=Ikonen |editorial=leijonat.fi |data=12 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> e finalmente conseguiu o pase ás semifinais logo de gañar a serie en catro partidos (3-1). A pesar de comezar a serie de semifinais cunha vitoria en [[Jyväskylä]] fronte a JYP<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12624-naisten-sm-n-valierat-alkoivat-yllatyksellisesti-runkosarjan-voittaja-horjahti-kotonaan-bluesin-maalitykki-ratkaisi-voittomaalikisassa |título=Naisten SM:n välierät alkoivat yllätyksellisesti - Runkosarjan voittaja horjahti kotonaan - Bluesin maalitykki ratkaisi voittomaalikisassa |nome=Pasi |apelidos=Mennader |editorial=leijonat.fi |data=12 de febreiro de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> as de [[Finlandia Central]] déronlle a volta á eliminatoria, pechando a serie cun contundente 6-3.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2014-15/item/12703-jyp-varmisti-finaalipaikkansa-naisten-sm-sarjassa-valila-saari-kaksikko-hurjassa-iskussa |título=JYP varmisti finaalipaikkansa Naisten SM-sarjassa - Välilä-Saari -kaksikko hurjassa iskussa |nome=Pasi |apelidos=Mennader |editorial=leijonat.fi |data=2 de marzo de 2015 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente Ilves conseguiu facerse coa medalla de bronce esa tempada logo de vencer a HPK (3-2).<ref name="nuoruus"/> A pesar do éxito a tempada precedente, a tempada 2015-16 foi a peor da historia do equipo, xa que finalizou na derradeira posición da liga regular por primeira e única vez na súa historia, e polo tanto tivo que xogarse a permanencia.<ref name="paatokseen">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2015-16/item/15927-naisten-sm-sarjan-runkosarja-paatokseen-edessa-hienot-pelit |título=Naisten SM-sarjan runkosarja päätökseen - ”Edessä hienot pelit” |nome=Taru |apelidos=Nyholm |editorial=leijonat.fi |data=8 de febreiro de 2016 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> O equipo acusou as grandes mudanzas e o rexuvenecemento respecto da tempada anterior, xa que en torno á metade do elenco de xogadoras mudara.<ref name="nuoruus"/> Ilves non foi quen de gañar ningún partido no tempo regulamentario durante a liga regular e perdeu un total de 26 partidos, os seus mellores resultados foron dúas vitoras máis aló dos 60 minutos regulamentarios, e unha derrota tamén despois do tempo regulamentario.<ref name="paatokseen"/> Finalmente o equipo conseguiu manterse na máxima categoría.<ref name="saarinen">{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2016-17/item/16426-mari-saarinen-on-ilveksen-uusi-paavalmentaja-naisten-sm-sarjassa-toiminnalle-jatkumo |título=Mari Saarinen on Ilveksen uusi päävalmentaja Naisten SM-sarjassa - ”Toiminnalle jatkumo” |nome=Taru |apelidos=Nyholm |editorial=leijonat.fi |data=7 de abril de 2016 |dataacceso=16 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> [[Mari Saarinen]] chegou ao equipo na tempada 2016-17 coa intención de devolver o equipo aos seus anos gloriosos.<ref name="saarinen"/> == Volta ás finais == Na tempada 2017-18, a pesar da derrota inicial na renovada pista do [[Tesoman jäähalli]] fronte a [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], Ilves finalizou a liga regular na primeira posición cun rexistro de 75 puntos en 30 partidos (21-5-2-2{{refn|group=lower-alpha|Vitorias (3 puntos) - vitorias logo de tempo regulamentario (2 puntos) - derrotas logo de tempo regulamentario (1 puntos) - derrotas (non puntúa).}}) nos que anotou 139 goles e encaixou 41. A primeira posición deulle ao equipo o pase directo ás semifinais das series pola [[Aurora Borealis Malja]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25341-naisten-liigan-runkosarja-paatokseen-puolivalieraparit-selvilla |título=Naisten Liigan runkosarja päätökseen - Puolivälieräparit selvillä! |nome=Taru |apelidos=Nyholm |xornal=leijonat.fi |data=5 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Deste xeito Ilves regresou a unha final da Naisten Liiga seis anos despois, logo de derrotar nas semifinais a [[Team Kuortane]] en matro partidos (3-1). Logo dunha traballada primeira vitoria máis aló do tempo regulamentario no partido inicial da serie disputado en Tampere (2-1), as de Kuortane conseguiron empatar a serie na casa (5-4). Tras poñerse por diante de novo na serie, Ilves chegou ao cuarto partido coa necesidade de gañar para regresar ás finais. O partido decisivo da serie tivo lugar en [[Kuortane]], onde as de Tampere venceron por 3-2 cun gol gañador de [[Linda Välimäki]] no terceiro período.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25572-ilveksen-kokenut-kaarti-iski-finaalipaikkaan-tarvitut-maalit-team-kuortane-taipui-kotonaan |título=Ilveksen kokenut kaarti iski finaalipaikan arvoiset maalit - Team Kuortane taipui kotonaan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25500-naisten-liigan-valierissa-tiukkaa-kamppailua-ottelusarjat-tasan |título=Naisten Liigan välierissä tiukkaa kamppailua - Ottelusarjat tasan! |nome=Taru |apelidos=Nyholm |xornal=leijonat.fi |data=19 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-10132356 |título=Ilves naisten jääkiekkofinaaleihin |nome=Sakari |apelidos=Lund |xornal=[[Yle|Yle Uutiset]] |data=24 de marzo de 2018 |dataacceso=6 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na final, disputada fronte a [[Kärpät Naiset|Kärpät]], Ilves comezou caendo en Tampere (1-3) e, malia a vitoria no segundo encontro da serie, non foi quen de manter o factor pista no terceiro encontro e perdeu novamente no cuarto, disputado en [[Oulu]], por 5-1, nun partido no que [[Johanna Oksman]] detivo 27 disparos das linces, que só puideron anotar por mediación de [[Sari Kärnä]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2017-18/item/25911-karpat-naisten-suomen-mestariksi-kotiyleisonsa-edessa-erikoinen-vierasvoittojen-putki-katkesi-neljannessa-finaaliottelussa |título=Kärpät naisten Suomen mestariksi kotiyleisönsä edessä - Erikoinen vierasvoittojen putki katkesi neljännessä finaaliottelussa |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=9 de abril de 2018 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na tempada seguinte o equipo finalizou na segunda posición a primeira parte da liga, só por detrás de [[Kiekko-Espoo Naiset|Espoo Blues]], que conseguiu dous puntos máis que as de Tampere. Esta clasificación valeulle a Ilves para xogar no grupo superior a segunda parte.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/29003-naisten-liigan-alkusarja-pelattiin-paatokseensa-tassa-lopullinen-sarjataulukko |título=Naisten Liigan alkusarja pelattiin päätökseensä - Tässä lopullinen sarjataulukko |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=26 de novembro de 2018 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A clasificación mantívose ao finalizar a segunda fase de competición, se ben as de [[Espoo]] ampliaron a súa vantaxe a cinco puntos, e o equipo conseguiu o pase directo ás semifinais.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/30418-naisten-liigan-runkosarjavaihe-pelattu-talta-nayttavat-jatkosarjojen-lopputaulukot |título=Naisten Liigan runkosarjavaihe pelattu – Tältä näyttävät jatkosarjojen lopputaulukot |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=4 de febreiro de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nos ''play-offs'' Ilves vingouse da derrota nas finais da tempada anterior eliminando a Kärpät en catro partidos (3-1) logo de vencer na pista de [[Oulun Energia Areena|Raksila]] (3-1), clasificándose para as finais por segunda tempada consecutiva.< A final, fronte a Espoo Blues non comezou ben para Ilves, caendo no primeiro partido disputado en Espoo (6-1), a pesar de que [[Johanna Siira]] conseguiu reducir distancias no segundo terzo (2-1).<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31345-bluesilla-voitokas-alku-naisten-liigan-finaalisarjassa-nain-ottelu-eteni-maalikooste |título=Bluesilla voitokas alku Naisten Liigan finaalisarjassa – Näin ottelu eteni – Maalikooste |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=16 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Logo de perder o segundo encontro na casa (2-5), Ilves viaxou a Espoo coa necesidade de conseguir a vitoria para manterse vivo na final,<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31432-blues-voiton-paassa-aurora-borealis-pokaalista-kapteeni-tuominen-ei-kannata-muuttaa-mitaan |título=Blues voiton päässä Aurora Borealis -pokaalista – Kapteeni Tuominen: "Ei kannata muuttaa mitään!" |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> mais as xogadoras de [[Jarmo Jamalainen]] non foron capaces de superar a Espoo Blues, que gañou o partido (4-2) e a final, polo que as de Tampere tiveron que conformarse coa medalla de prata por segundo ano consecutivo.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2018-19/item/31441-blues-naisten-suomen-mestari-2019-nain-ratkaiseva-kolmas-finaaliottelu-eteni-maalikooste |título=Blues naisten Suomen mestari 2019 – Näin kolmas finaaliottelu eteni – Maalikooste |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=22 de marzo de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> == De novo lonxe das medallas == Ilves empeorou o seu rendemento na tempada 2019-20. Na primeira fase da competición as de Tampere só puideron finalizar na sexta posición con 30 puntos, só cinco máis que as sétimas, [[Stadin Gimmat|HIFK]], se ben conseguiu clasificarse para o grupo superior, asegurándose deste xeito a súa presenza nos ''play-offs''.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/35485-sarjataulukkokatsaus-naisten-liigan-alkusarjavaihe-pelattu-nain-kausi-jatkuu |título=Sarjataulukkokatsaus: Naisten Liigan alkusarjavaihe pelattu – Näin kausi jatkuu |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=3 de decembro de 2019 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O finalizou a segunda fase da liga na sexta posición con tan só 36 puntos e un rexistro de 9-2-5-14.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/36871-k-espoo-voitti-naisten-liigan-ylemman-jatkosarjan-lopputaulukko |título=K-Espoo voitti Naisten Liigan ylemmän jatkosarjan – Lopputaulukko |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=3 de febreiro de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nas series polo título Ilves quedou emparellado con [[KalPa Naiset|KalPa]], terceiro clasificado, mais as xogadoras dirixidas por [[Ville Tolvanen]] non puideron facer nada fronte ás de [[Kuopio]] e só foron capaces de anotar dous goles (no segundo partido, e único que disputaron como locais) nos tres partidos disputados, que finalizaron cos marcadores de 2-0, 2-5 e 2-0.<ref>{{Cita web |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2019-20/item/37249-nain-pelattiin-naisten-liigan-puolivalierissa-viikonloppuna-katsaus-ottelusarjojen-avauspeleihin-ja-otteluiden-tulokset |título=Näin pelattiin Naisten Liigan puolivälierissä viikonloppuna – Katsaus ottelusarjojen avauspeleihin ja otteluiden tulokset |nome=Pasi |apelidos=Mennander |xornal=leijonat.fi |data=24 de febreiro de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> KalPa acabaría chegando ás finais fronte a K-Espoo, se ben a liga cancelouse finalmente por mor da [[Pandemia por coronavirus de 2019-2020|pandemia por coronavirus]], non proclamando ningún equipo campión por primeira vez na súa historia.<ref>{{Cita novas |url=https://www.kiekko-espoonaiset.fi/l/naisten-liigan-finaalit-peruttu-kiekko-espoo-ymmartaa-ratkaisun/ |título=Naisten Liigan finaalit peruttu - Kiekko-Espoo ymmärtää ratkaisun |editorial=kiekko-espoonaiset.fi |data=13 de marzo de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/uutiset/jaakiekkoliitto/item/37699-koronavirus-lopettaa-jaakiekkoliiton-alaisten-sarjojen-kauden-myos-alle-16-ja-17-vuotiaiden-kotimaan-maaottelut-peruttu#86e3d912 |título=Koronavirus lopettaa Jääkiekkoliiton alaisten sarjojen kauden – Myös alle 16- ja 17-vuotiaiden kotimaan maaottelut peruttu |editorial=leijonat.fi |data=12 de marzo de 2020 |dataacceso=7 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Na primavera de [[2020]] produciuse unha nova mudanza no banco de Ilves, cando o club nomeou a [[Linda Leppänen]]{{refn|group=lower-alpha|De solteira Välimäki.}} como nova adestradora do equipo, que carecía de experiencia no posto. Axiña saltaron as críticas por non ofrecer o posto a unha persoa cunha maior traxectoria, preguntándose mesmo as voces críticas que podía achegar ao xogo e ao equipo o nomeamento de Leppänen que non fora publicidade momentánea.<ref name="leppanen">{{Cita novas |url=https://yle.fi/urheilu/3-11810213 |título=Viimeisillään raskaana ollut Naisleijonien tähti hyppäsi kylmiltään valmentajaksi ja sai kritiikkiä – Linda Leppäsen Ilves on hiljentänyt soraäänet |nome=Sari |apelidos=Sirkkiä-Jarva |xornal=[[Yle|Yle.fi]] |data=1 de marzo de 2021 |dataacceso=9 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Anni Keisala.jpg|miniatura|[[Anni Keisala]] gañou o [[trofeo Tuula Puputti]] á mellor porteira na tempada 2020-21.]] Na tempada 2020-21 Ilves presentou un cadro de xogadoras moi renovado respecto da tempada anterior.<ref>{{Cita publicación |url=https://www.ilvesnaiset.com/wp-content/uploads/2020/12/kausijulkaisu_ilves_2020-21_netti2C.pdf |título=Naisissa kova sitoutuminen |obra=Ilves Naiset. Kausijulkaisu 2020-2021 |páxina=14 |editorial=Ilves Naiset |dataacceso=9 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O equipo finalizou a primeira fase da competición na quinta posición cun total de 34 puntos, os mesmos que [[TPS Naiset|TPS]] (4º) e [[HPK Kiekkonaiset|HPK]] (6º). Na segunda fase Ilves mellorou a súa clasificación, ascendendo ata a cuarta posición, o que lle aseguraba o factor pista favorable na primeira rolda das series eliminatorias. Nesta primeira fase da competición salientou a actuación de [[Jenna Suokko]], que con 36 puntos foi a sétima máxima puntuadora da liga, anotando 22 goles e 14 asistencias.<ref name="chamionnat2021">{{Cita web |url=https://www.hockeyarchives.info/Finfem2021.htm |título=Championnat féminin de Finlande 2020/21 |editorial=hockeyarchives.info |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fr}}</ref> Nos cuartos de final Ilves enfrontouse ao HPK (quinto clasificado) de [[Mari Saarinen]], quen fora adestradora do equipo de Tampere durante as tempadas 2016-17 e 2017-18.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40925-hpk-n-puolivaelieraevastustaja-ilves-on-paeaevalmentaja-mari-saariselle-erittaein-tuttu-naeemme-varmasti-hyvaen-taiston-heitae-vastaan |título=HPK:n puolivälierävastustaja Ilves on päävalmentaja Mari Saariselle erittäin tuttu: ”Näemme varmasti hyvän taiston heitä vastaan” |nome=Markus |apelidos=Viljanen |editorial=leijonat.fi |data=3 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A eliminatoria, ao mellor de tres encontros, salientou pola súa baixa anotación, xa que entre os dous equipos só anotaron tres goles. Ilves conseguiu o pase logo de gañar os dous primeiros partidos (1-0 en Tampere, e 0-2 en [[Hämeenlinna]]), nos que conseguiu non encaixar ningún gol, cun gran traballo da porteira [[Anni Keisala]], quen parou un total de 65 disparos á portería.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40936-kiekko-espoo-kalpa-hifk-ja-ilves-vaelieriin-naisten-liigassa-naein-pelattiin-lauantaina |título=Kiekko-Espoo, KalPa, HIFK ja Ilves välieriin Naisten Liigassa – Näin pelattiin lauantaina |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=6 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Nas semifinais fronte a K-Espoo, as de Tampere comezaron caendo nos dous primeiros encontros por dous goles a cero tanto en Espoo como en Tampere, e chegaban ao terceiro encontro coa necesidade de conseguir a vitoria para forzar o cuarto encontro na casa. As xogadoras de Linda Leppänen conseguiron sobrepoñerse ao gol inicial de [[Nea Katajamäki]] e mesmo poñerse en vantaxe (1-2 no minuto 29), mais K-Espoo conseguiu o empate pouco tempo despois, logo dun terceiro período e unha prórroga sen goles, o partido definiuse nos penaltis, onde [[Anna Kilponen]] deulle a vitoria ao seu equipo. Con todo, no cuarto partido perderon novamente (1-2) a pesar da actuación de Keisala, quen detivo 39 disparos.<ref name="chamionnat2021"/><ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40964-maalikooste-sinnikaes-ilves-sai-palkintonsa-naisten-liigan-vaelieraesarja-neljaenteen-osaotteluun |título=Maalikooste: Sinnikäs Ilves sai palkintonsa – Naisten Liigan välieräsarja neljänteen osaotteluun |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> Ilves chegou ao partido pola medalla de bronce fronte a [[Stadin Gimmat|HIFK]], mais non puido coas de [[Helsinqui]], que se impuxeron (2-1) nun partido no que todos os goles se anotaron no primeiro terzo.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40997-maalikooste-hifk-voitti-naisten-liigan-pronssimitalit-ilves-kaatui-pronssiottelussa-maalein-2-1 |título=Maalikooste: HIFK voitti Naisten Liigan pronssimitalit – Ilves kaatui pronssiottelussa maalein 2–1 |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=20 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> A nivel individual, a actuación durante toda a tempada de Anni Keisala valeulle o [[trofeo Tuula Puputti]] como mellor porteira da liga, e foi escollida, xunto con Kilponen, no primeiro equipo das estrelas, mentres que Suokko foi nomeada para o segundo equipo das estrelas.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2020-21/item/40913-naisten-liigan-kauden-2020-21-palkitut-pelaajat-ja-taehtikentaet |título=Naisten Liigan kauden 2020–21 palkitut pelaajat ja tähtikentät |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=25 de marzo de 2021 |dataacceso=8 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Ilves Naiset vs K-Espoo Naiset 1.jpg|miniatura|250px|Ilves durante un partido na casa fronte a K-Espoo na tempada 2021-22.]] Na tempada 2021-22 Ilves presentou un equipo moi novo, cunha idade media de pouco máis de 20 anos. As xogadoras de Linda Leppänen comezaron a primeira fase da competición con tres derrotas, aínda que conseguiu igualar o rexistro nos tres seguintes encontros, desenvolvendo no inicio da liga unha boa defensa que se viu acompañada polo traballo da porteira Anni Keisala.<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2021-22/item/42120-ilveksen-puolustus-ja-maalivahtipelaaminen-tuottavat-haasteita-vastustajajoukkueille-ottelut-on-helpompi-voittaa-jos-omiin-ei-mene-montaa-maalia |título=Ilveksen puolustus- ja maalivahtipelaaminen tuottavat haasteita vastustajajoukkueille: ”Ottelut on helpompi voittaa, jos omiin ei mene montaa maalia” |nome=Markus |apelidos=Viljanen |editorial=leijonat.fi |data=14 de outubro de 2021 |dataacceso=26 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> O [[2 de outubro]] Ilves Naiset celebrou o seu partido do 90 aniversario do club coincidindo coa visita de [[HPK Kiekkonaiset|HPK]], un encontro no que se puido ver no xeo de Tesoma ás mellores porteiras do mundo, Keisala e [[Noora Räty]], e que se decidiu na quenda de penaltis logo de finalizar o tempo regulamentario e a prórroga sen goles no marcador. [[Riikka Noronen]] por HPK, e [[Anna Kilponen]] e [[Anniina Kaitala]] do lado de Ilves, puxeron o 2-1 no electrónico logo dos penaltis.<ref>{{Cita novas |url=https://www.jatkoaika.com/Uutiset/Keisala-vs-Räty-–-Tähtivahtien-taiston-vei-tällä-kertaa-nipin-napin-Anni-Keisala/235902 |título=Keisala vs Räty – Tähtivahtien taiston vei tällä kertaa nipin napin Anni Keisala |nome=Annu |apelidos=Ruotsalainen |editorial=Jatkoaika.com |data=2 de outubro de 2021 |dataacceso=1 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente Ilves concluíu a primeira fase na cuarta posición con 33 puntos en 20 partidos (9-2-2-7), por detrás de K-Espoo (que contou todos os seus partidos por vitorias), HIFK e Kärpät, clasificándose deste xeito unha vez máis no grupo superior, no que tamén estaban [[Team Kuortane]] e [[TPS Naiset|TPS]].<ref>{{Cita novas |url=http://www.leijonat.fi/index.php/sarjat/naisten-liiga/kausi-2021-22/item/42472-taeltae-naeyttaeae-naisten-liigan-alkusarjan-lopputaulukko-kuusi-parasta-joukkuetta-ylempaeaen-jatkosarjaan |título=Tältä näyttää Naisten Liigan alkusarjan lopputaulukko – Kuusi parasta joukkuetta ylempään jatkosarjaan |nome=Pasi |apelidos=Mennander |editorial=leijonat.fi |data=13 de decembro de 2021 |dataacceso=25 de decembro de 2021 |lingua=fi}}</ref> [[Ficheiro:Kilponen ja Lehtiniemi.jpg|miniatura|esquerda|Anna Kilponen (á dereita co número 5) e Jenna Lehtiniemi (á esquerda co número 4). Kilponen exerceu de capitana ata a súa marcha ao equipo chinés [[KRS Vanke Rays]], cando Lehtiniemi pasou a ocupar o seu posto.]] En xaneiro de [[2022]] anunciouse a saída da capitana do equipo, [[Anna Kilponen]], que pasou a formar parte do equipo chinés [[KRS Vanke Rays]] da [[Zhenskaya Hockey League|liga rusa]] logo dos [[Xogos Olímpicos de Inverno de 2022|Xogos Olímpicos de Inverno celbrados en Beijing]].<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008548139.html |título=Kiinalainen kiekkoseura nappasi Ilveksen kapteenin – ”Ihan joka päivä naisjääkiekossa ei eteen tule tilanteita, että saisi ammatikseen pelata” |nome=Mikko |apelidos=Husa |xornal=[[Aamulehti]] |data=25 de xaneiro de 2022 |dataacceso=9 de febreiro de 2022 |lingua=fi}}</ref> O seu lugar foi ocupado por [[Jenna Lehtiniemi]], que ata o momento era unha das capitanas suplentes do equipo. Unha mala segunda fase das xogadoras de Leppänen deixou o equipo na cuarta posición da táboa logo de encadear seis derrotas, se ben a cuarta posición non se viu ameazada no tramo final da competición e o equipo tivo que enfrontarse a [[TPS Naiset|TPS]] nos cuartos de final.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008635296.html |título=Ilves lähtee pudotuspeleihin kuuden ottelun tappioputkessa: ”Olisihan voitto tehnyt hyvää itseluottamukselle” |nome=Mikko |apelidos=Pajala |xornal=[[Aamulehti]] |data=20 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Logo de caer nos dous primeiros encontros, Ilves chegou coa necesidade de gañar na casa o terceiro encontro da serie, disputado en [[Tampereen jäähalli|Hakametsä]] o [[31 de marzo]] de [[2022]]. Con todo, o equipo non puido superar de novo ás de Turku e acabou caendo 1-3, finalizando así unhas series moi igualadas nas que tan só foi quen de anotar catro goles en tres encontros, e unha tempada na que o equipo se viu afectado polas lesións de xogadoras importantes.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008718577.html |título=Ilveksen kausi päättyi kotitappioon – Päävalmentaja paketoi kauden: ”Korona on tuonut tähänkin kauteen omat mausteensa” |nome=Antti |apelidos=Raunio |xornal=[[Aamulehti]] |data=31 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> O día seguinte da eliminación das series polo título, Ilves anunciou que Linda Leppänen non continuaría no posto de adestradora xefe na tempada 2022-13, en declaracións ao xornal [[Aamulehti]], Leppänen sinalaba que quería adicar máis tempo á súa familia.<ref>{{Cita novas |url=https://www.aamulehti.fi/urheilu/art-2000008724332.html |título=Linda Leppänen ei jatka Ilveksen päävalmentajana: ”En ole mitään sulkenut elämästäni pois” |nome=Antti |apelidos=Raunio |xornal=[[Aamulehti]] |data=1 de abril de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Esa tempada, o día [[19 de marzo]] antes do partido que disputaron en Tesoma ante [[Stadin Gimmat|HIFK]], o equipo retirou o número 15 en honor á xogadoora [[Johanna Koivula]]. == Etapa con Marjo Voutilainen (2022-) == [[Ficheiro:Ilves Naiset no Ilves päivä 2022.jpg|miniatura|250px|O equipo de Ilves Naiset durante o "Ilves päivä" (Día de Ilves) celebrado no [[parque de atraccións]] de [[Särkänniemi]] (Tampere) o [[17 de agosto]] de [[2022]].]] O [[31 de marzo]] de [[2022]], o [[Lempäälän Kisa (hóckey sobre xeo)|LeKi]] de [[Lempäälä]] anunciaba no seu sitio web a súa intención de crear un equipo feminino para a tempada 2022-23 en cooperación con Ilves Naiset.<ref>{{Cita web |url=https://lekikiekko.fi/infotilaisuus-naisten-joukkue/ |título=Infotilaisuus: tavoitteena Naisten joukkue kaudelle 2022-2023 |editorial=LeKi Hockey |data=31 de marzo de 2022 |dataacceso=2 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Con todo, as poucas inscricións de xogadoras recibidas impediu que o equipo feminino puidera comezar nesa tempada.<ref>{{Cita web |url=https://lekikiekko.fi/lempaalassa-ei-nahda-naisten-joukkuetta-kaudella-2022-2023/ |título=Lempäälässä ei nähdä Naisten joukkuetta kaudella 2022-2023 |editorial=LeKi Hockey |data=22 de xuño de 2022 |dataacceso=14 de xullo de 2022 |lingua=fi}}</ref> Logo da marcha de Leppänen, o equipo iniciou un proceso de selección para atopar unha nova adestradora.<ref>{{Cita web |url=https://ilvesjaakiekko.fi/ilves-ry-etsii-naisten-liiga-joukkueelle-paavalmentajaa/ |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20220404113734/https://ilvesjaakiekko.fi/ilves-ry-etsii-naisten-liiga-joukkueelle-paavalmentajaa/ |título=Ilves ry etsii Naisten Liiga joukkueelle päävalmentajaa |editorial=Ilves ry |data=4 de abril de 2022 |dataacceso=18 de agosto de 2022 |dataarquivo=4 de abril de 2022 |lingua=fi}}</ref> Finalmente o 5 de maio Ilves anunciaba a contratación de [[Marjo Voutilainen]], que durante as seis tempadas anteriores adestrara a [[KalPa Naiset|KalPa]] de [[Kuopio]], equipo co que chegara ás finais nas tempadas 2019-20 e 2020-21, celebrando a prata na segunda das dúas ocasións.<ref>{{Cita novas |url=https://www.jatkoaika.com/Uutiset/Ilves-Naisille-uusi-päävalmentaja-–-Marjo-Voutilainen-siirtyy-Kuopiosta-Tampereelle/241202 |título=Ilves Naisille uusi päävalmentaja – Marjo Voutilainen siirtyy Kuopiosta Tampereelle |nome=Annu |apelidos=Ruotsalainen |xornal=Jatkoaika |data=5 de maio de 2022 |dataacceso=18 de agosto de 2022 |lingua=fi}}</ref> == Notas == {{listaref|group=lower-alpha}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita libro |apelidos=Mustonen |nome=Olli |título=Veijareita & virtuooseja: tarina legendaarisesta jääkiekkoseurasta 1980-2001 |data=2001 |lugar=Tampere |editorial=Poika kotiin Oy |isbn=952-91-3862-8 |lingua=fi}} * {{Cita libro |apelidos=Wacklin |nome=Matti |título=Sydämenasiana Ilves |data=2006 |lugar=Tampere |editorial=Ilves |isbn=952-92-0783-2 |ref=harv}} === Ligazóns externas === * [https://ilvesnaiset.com Sitio web oficial] {{fi}} {{Ilves Hockey}} {{Barra portal|Hóckey sobre xeo|Muller|Finlandia}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Ilves Naiset]] jwey1pmc02yw8fyhqrofkddcj58rgje 0 545468 6166633 6152040 2022-08-25T11:19:21Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Reino Unido}} – Nunha rolda de prensa no Festival de Eurovisión de 2021 o 17 de decembro, Martin Österdahl, director do Festival de Eurovisión, dixo que a EBU pretende incluír aos Cinco Grandes Países no Festival de Eurovisión na competición de rapaces. Engadiu que existe a posibilidade de que a BBC se una á competición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/17/junior-eurovision-bbc/|title= Reino Unido: "É posible que a BBC se una a Eurovisión Junior" - Martin Österdahl|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. *{{KAZb}} [[Casaquistán]] – Para que a emisora pública de Casaquistán Khabar Agency (KA) participe no festival, debe recibir unha invitación da UER e da emisora organizadora do concurso. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> Os seguintes países participarán no concurso de 2021, <ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/junior2021-participants|title= 19 participants for 19th Junior Eurovision Song Contest|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=7 de setembro de 2019}}</ref> pero aínda non anunciaron se pretenden participar no concurso 2020: *{{ALBb}} [[Albania]] *{{Flagcountry|Alemaña}} *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte|Macedonia]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUSb}} [[Rusia]] *{{SRBb}} [[Serbia]] *{{Flagcountry|Ucraína}} ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 3jhem7w8crdl23wwmovlt9fwmuc4xz6 6166635 6166633 2022-08-25T11:21:12Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Reino Unido}} – Nunha rolda de prensa no Festival de Eurovisión de 2021 o 17 de decembro, Martin Österdahl, director do Festival de Eurovisión, dixo que a EBU pretende incluír aos Cinco Grandes Países no Festival de Eurovisión na competición de rapaces. Engadiu que existe a posibilidade de que a BBC se una á competición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/17/junior-eurovision-bbc/|title= Reino Unido: "É posible que a BBC se una a Eurovisión Junior" - Martin Österdahl|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. *{{KAZb}} [[Casaquistán]] – Para que a emisora pública de Casaquistán Khabar Agency (KA) participe no festival, debe recibir unha invitación da UER e da emisora organizadora do concurso. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> Os seguintes países participarán no concurso de 2021, <ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/junior2021-participants|title= 19 participants for 19th Junior Eurovision Song Contest|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=7 de setembro de 2019}}</ref> pero aínda non anunciaron se pretenden participar no concurso 2020: *{{ALBb}} [[Albania]] *{{Flagcountry|Alemaña}} *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte|Macedonia]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUSb}} [[Rusia]] *{{SRBb}} [[Serbia]] *{{Flagcountry|Ucraína}} ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] tpz0xtq19he8mwyvd8f1aahj6c0moxo 6166638 6166635 2022-08-25T11:22:54Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Reino Unido}} – Nunha rolda de prensa no Festival de Eurovisión de 2021 o 17 de decembro, Martin Österdahl, director do Festival de Eurovisión, dixo que a EBU pretende incluír aos Cinco Grandes Países no Festival de Eurovisión na competición de rapaces. Engadiu que existe a posibilidade de que a BBC se una á competición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/17/junior-eurovision-bbc/|title= Reino Unido: "É posible que a BBC se una a Eurovisión Junior" - Martin Österdahl|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. *{{KAZb}} [[Casaquistán]] – Para que a emisora pública de Casaquistán Khabar Agency (KA) participe no festival, debe recibir unha invitación da UER e da emisora organizadora do concurso. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> Os seguintes países participarán no concurso de 2021, <ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/junior2021-participants|title= 19 participants for 19th Junior Eurovision Song Contest|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=7 de setembro de 2019}}</ref> pero aínda non anunciaron se pretenden participar no concurso 2020: *{{ALBb}} [[Albania]] *{{Flagcountry|Alemaña}} *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte|Macedonia]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUSb}} [[Rusia]] *{{SRBb}} [[Serbia]] *{{Flagcountry|Ucraína}} ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 1cujho407y20eydcamt840l3zferh4c 6166641 6166638 2022-08-25T11:25:03Z 213.177.193.236 /* Non membros da UER */ wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Reino Unido}} – Nunha rolda de prensa no Festival de Eurovisión de 2021 o 17 de decembro, Martin Österdahl, director do Festival de Eurovisión, dixo que a EBU pretende incluír aos Cinco Grandes Países no Festival de Eurovisión na competición de rapaces. Engadiu que existe a posibilidade de que a BBC se una á competición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/17/junior-eurovision-bbc/|title= Reino Unido: "É posible que a BBC se una a Eurovisión Junior" - Martin Österdahl|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. *{{KAZb}} [[Casaquistán]] – Para que a emisora pública de Casaquistán Khabar Agency (KA) participe no festival, debe recibir unha invitación da UER e da emisora organizadora do concurso. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 83cmwqjepj5pk3oxyd16dxq4zwyrcuo 6166643 6166641 2022-08-25T11:25:20Z 213.177.193.236 /* Membros asociados da UER */ wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Reino Unido}} – Nunha rolda de prensa no Festival de Eurovisión de 2021 o 17 de decembro, Martin Österdahl, director do Festival de Eurovisión, dixo que a EBU pretende incluír aos Cinco Grandes Países no Festival de Eurovisión na competición de rapaces. Engadiu que existe a posibilidade de que a BBC se una á competición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/17/junior-eurovision-bbc/|title= Reino Unido: "É posible que a BBC se una a Eurovisión Junior" - Martin Österdahl|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] pzt0e4pnof70yechvxiohth0b7lausf 6166644 6166643 2022-08-25T11:26:18Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] hqaa0xmrzi3a6b2mhv2k4ec5jzbgmqb 6166649 6166644 2022-08-25T11:30:13Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MACb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MALb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUNb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] czju0w3ymbiu9gqixwk2aoa7be365x6 6166650 6166649 2022-08-25T11:31:00Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MALb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUNb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] s71q8at0lkr85tk7a6uv4krqsnplq3y 6166652 6166650 2022-08-25T11:31:40Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{RUNb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 2n86ij4cmkg6pjr35mb0msamrj8qh8w 6166656 6166652 2022-08-25T11:32:35Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Bulgaria}}<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{GBRb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 9zg8qv7a6zem4irsplljtjtlgdsq2ql 6166661 6166656 2022-08-25T11:36:46Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{BULb}} [[Bulgaria]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{KZTb}} [[Casaquistán]] *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{GBRb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] 4gzozb672kzch2wko0ikmojqnullvbe 6166664 6166661 2022-08-25T11:37:25Z 213.177.193.236 /* Participantes */ wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{BULb}} [[Bulgaria]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{KAZb}} [[Casaquistán]] *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{GBRb}} [[Reino Unido]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] bmvkzw5eo03xegp9c9rwy324kpckbbd 6166666 6166664 2022-08-25T11:38:06Z 213.177.193.236 wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{BULb}} [[Bulgaria]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{KAZb}} [[Casaquistán]] *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{GBRb}} [[Reino Unido]] *{{SERb}} [[Serbia]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] ncrrcajl4n927udws8gy3sh3f8bz79v 6166668 6166666 2022-08-25T11:38:28Z 213.177.193.236 /* Participantes */ wikitext text/x-wiki '''O [[Festival de Eurovisión Júnior|XX Festival de Eurovisión Júnior]]''' (en [[Lingua inglesa|inglés]]: '''Junior Eurovision Song Contest 2022''', [[Lingua francesa|francés]]: '''Concours Eurovision de la chanson junior 2022''' e [[Lingua armenia|armenio]]: '''Մանկական Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ''') celebrarase a finais de 2022. Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, tras a vitoria de Malena con 224 puntos na anterior edición.<ref>{{Cita web |url=https://www.1lurer.am/en/2021/12/19/Armenian-Representative-Malena-wins-%E2%80%9CJunior-Eurovision-2021%E2%80%9D-International-Song-Contest/627203|title= Armenian Representative Malena wins “Junior Eurovision 2021” International Song Contest|website=1lurer.am|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2019}}</ref><ref>{{Cita web |url=|title= Armenia to host 20th Junior Eurovision in 2022|website=junioreurovision.tv|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2019}}</ref> ==Localización== Será a segunda vez que se celebrará en Armenia, sendo a primeira vez en 2011. ==Participantes== *{{ALBb}} [[Albania]] *{{ARMb}} [[Armenia]]<ref>{{Cita web |url=https://junioreurovision.tv/story/armenia-wins-junior-eurovision-2021|title= Maléna wins Junior Eurovision 2021 for Armenia!|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=19 de decembro de 2021}}</ref> *{{BULb}} [[Bulgaria]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/bulgaria-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022/|title= Bulgaria confirma a súa participación en Eurovisión Junior 2022|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de decembro de 2021}}</ref> *{{KAZb}} [[Casaquistán]] *{{ESPb}} [[España]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/television-espanola-participara-de-forma-regular-en-eurovision-junior-en-sus-proximas-ediciones/|title= Televisión Española participará de forma regular en Junior Eurovisión nas súas próximas edicións|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=17 de novembro de 2021}}</ref> *{{FRAb}} [[Francia]] *{{IRLb}} [[Irlanda]] *{{ITAb}} [[Italia]] *{{MKDb}} [[Macedonia do Norte]] *{{MLTb}} [[Malta]] *{{NEDb}} [[Países Baixos]]<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/09/30/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B1-netherlands-junior-eurovision-2022-participation-confirmed/|title= Netherlands: Junior Eurovision 2022 Participation Confirmed|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=30 de setembro de 2021}}</ref> *{{POLb}} [[Polonia]]<ref>{{Cita web |url=https://dziennik-eurowizyjny.pl/2021/12/21/eurowizja-junior-2022-w-erywaniu-%c2%b7-jakie-sa-wyniki-ogladalnosci-w-polsce-i-innych-krajach-%c2%b7-powraca-casting-w-moldawii-%c2%b7-posluchaj-utworow-z-hiszpanii-%c2%b7-czy-fanom-udalo-sie-przew/|title= Eurowizja Junior 2022 w Erywaniu! • Jakie są wyniki oglądalności w Polsce i innych krajach? • Powraca casting w Mołdawii • Posłuchaj utworów z Hiszpanii • Czy fanom udało się przewidzieć wyniki JESC 2021?|website=dziennik-eurowizyjny.pl|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> *{{PORb}} [[Portugal]] *{{GBRb}} [[Reino Unido]] *{{SRBb}} [[Serbia]] *{{UCRb}} [[Ucraína]] *{{XEOb}} [[Xeorxia]]<ref>{{Cita web |url=https://www.escplus.es/georgia-confirma-su-participacion-en-eurovision-junior-2022-y-abre-inscripciones-para-su-tradicional-ranina/|title= Georgia confirma su participación en Eurovisión Junior 2022 y abre inscripciones para su tradicional Ranina|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=18 de novembro de 2021}}</ref> ==Outros países== Para que un país poida optar a unha posible participación no Festival de Eurovisión Júnior, debe ser un membro activo de EBU. <ref>{{Cita web|url=http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|title=EBU - Junior Eurovision Song Contest Steering Group|website=www3.ebu.ch|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2014|data-acceso=08 de xaneiro de 2022|data-arquivo=28 de maio de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20140528005833/http://www3.ebu.ch/sites/ebu/contents/programming/tv/tv-groups/junior-eurovision-song-contest-s.html|url-morta=unfit}}</ref> Actualmente non se sabe se a [[Unión Europea de Radiodifusión|UER]] emitirá invitacións aos 56 membros activos como o fan para o [[Festival de Eurovisión]]. ===Membros activos da UER=== '''Posibles debut''' *{{Flagcountry|Estonia}} – O 8 de xuño de 2021, o xefe da delegación de Eurovisión de Estonia confirmou que o país non se estreará en 2021 polo custo da participación, pero a emisora de Estonia ERR non descarta un debut futuro.<ref>{{Cita web |url=https://escbubble.com/2021/06/estonia-wont-be-making-their-debut-at-junior-eurovision-2021/|title= Estonia won’t be making their debut at Junior Eurovision 2021!|website=escbubble.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=8 de xuño de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Islandia}} – A emisora islandesa RÚV enviou unha delegación ao festival de 2021 para observar o programa. Tamén emitiron o programa cun atraso de 2 horas e 45 minutos a pesar de non participar. Non obstante, o xefe de prensa, Rúnar Freyr, dixo que é "demasiado pronto para dicir" se o país debutará nesta edición.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/11/12/ruv-junior-eurovision/|title= Iceland: RÚV to Broadcast Junior Eurovision For First Time Since 2003|website=eurofestivales.blogspot.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=12 de novembro de 2021}}</ref> '''Posibles regresos''' *{{Flagcountry|Grecia}} – A estación de televisión grega ERT descartou volver no festival de 2021. Non obstante, están a repensar a súa decisión para a competición de 2022.<ref>{{Cita web |url=https://escxtra.com/2021/07/11/greece-will-not-return-to-junior-eurovision-in-2021/|title= Grecia non volverá a Eurovisión Junior en 2021|website=escextra.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xullo de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Noruega}} – O 15 de decembro de 2021, durante a primeira proba de Acerbaixán antes da ccompetición de 2021, os provedores de servizos descubríronse que poderían ter sido enviados desde NRK, aínda que non se confirmou que o remitente enviara soporte técnico, o que provocou especulacións sobre un posible retorno.<ref>{{Cita web |url=https://mobile.twitter.com/escplus_es/status/1471046977680990209|title= Técnicos e persoais da NRK noruega están colaborando na produción do espectáculo. ¿Retorno á vista para 2022?|website=escplus.es|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=15 de decembro de 2021}}</ref> *{{Flagcountry|Suecia}} – O 26 de xaneiro de 2020, un portavoz da canle de televisión infantil propiedade de Sveriges Television (SVT) anunciou que a emisora "non pecharía as súas portas antes dunha futura participación e consideraría un posible retorno de media cada dous anos".<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2020/01/26/sweden-svt-does-not-close-door-on-return-to-junior-eurovision/|title= Suecia: SVT non pecha a porta ao regreso a Eurovisión Junior|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=20 de xaneiro de 2020}}</ref> '''Posibles expulsados''' *{{Flagcountry|Acerbaixán}} – O 23 de decembro de 2021, informouse de que a EBU estaba a esixir unha explicación á emisora İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti (İTV), que boicoteou a participación de Armenia nas finais da competición falando a través dos comentaristas da produción de Maléna. A UER respondeu tanto que; "As regras do Festival de Eurovisión Junior enfatizan un trato xusto, respectuoso e igualitario a todos os intérpretes participantes e comprometémonos a garantilo". Dependendo da decisión da UER sobre as sancións, a situación podería levar á retirada de Acerbaixán do festival.<ref>{{Cita web |url=https://eurovoix.com/2021/12/23/%F0%9F%87%A6%F0%9F%87%BF-azerbaijan-itv-clarification-junior-eurovision-2021-commentary-issues/|title= Azerbaiyán: İTV pediu aclaracións sobre os comentarios de Eurovisión Junior 2021|website=eurovoix.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=23 de decembro de 2021}}</ref> ===Membros asociados da UER=== *{{AUSb}} [[Australia]] – No pasado o país participou pero dende o ano 2020 non participa pola pandemia e as restricións. ===Non membros da UER=== *{{BLRb}} [[Belarús]] – A emisora bielorrusa BTRC foi expulsada da UER o 1 de xullo de 2021, despois de que a súa entrada non cumprise as regras da EBU, polo que perdeu os dereitos para emitir e participar no concurso a menos que outra emisora belarusa se una á UER. Engadir a que a emisora fixo un comentario negativo sobre os gañadores de Eurovisión 2021, Måneskin:, que foi: "Mira o que gañou Eurovisión. É un bestiario de pervertidos, homosexuais dexenerados, lixo que sabe de SIDA." <ref>{{Cita web |url=https://euroradio.fm/belteleradyyokampaniyu-vyklyuchyli-z-eurapeyskaga-vyashchalnaga-sayuza|title= Белтэлерадыёкампанію выключылі з Еўрапейскага вяшчальнага саюза|website=euroradio.fm|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=11 de xuño de 2021}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/television/20210528/7487770/eurovision-italia-ataque-bielorrusia-homofobo.html|title= Un presentador belaruso sobre os gañadores de Eurovisión: "Homosexuais que cheiran a SIDA"|website=lavanguardia.com|publisher=[[European Broadcasting Union]]|date=28 de maio de 2021}}</ref> ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== === Outros artigos === *[[Festival de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Mozos Músicos de Eurovisión 2022]] *[[Festival de Eurovisión Júnior]] === Ligazóns externas === * [http://www.junioreurovision.tv/ Páxina oficial do festival] {{en}} {{Festival de Eurovisión Júnior}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Música en 2022]] [[Categoría:Festival de Eurovisión Júnior]] fn9fk4kdjh5jmntladshfh14vxtl8iu 14 550970 6166276 5992537 2022-08-24T13:50:55Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{Artigo Principal}} {{ORDENAR:Hopi}} [[Categoría:Pobos indíxenas dos Estados Unidos de América|Hopi]] [[Categoría:Personalidades por etnia]] [[Categoría:Pobos uto-aztecas]] jr5pq3zj4zy4q6rlp8smrt73h38n0jt 6166277 6166276 2022-08-24T13:51:01Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{Artigo Principal}} {{ORDENAR:Hopi}} [[Categoría:Pobos indíxenas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Personalidades por etnia]] [[Categoría:Pobos uto-aztecas]] t66nu58ftvdxwqikrmf87ax1h6763xl 0 551251 6166527 6100694 2022-08-25T07:12:20Z Norrin strange 839 elimino a [[Categoría:Irlanda]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Flight_of_Earls_(1607).svg|miniatura|350x350px|<center>Fuga dos Condes ({{Nowrap|[[ShareMap:public/Flight of Earls (1607)|mapa interactivo]]}})</center>]] A '''Fuga dos Condes''' (en [[Lingua irlandesa|irlandés]] ''Imeacht na nlarlaí'', en [[Lingua inglesa|inglés]]: ''the Flight of the Earls'') tamén coñecida como a '''Fuxida dos Condes''' ou o '''Voo dos Condes''', refírese á marcha de Irlanda de [[Hugh O'Neill, conde de Tyrone]] e [[Rory O'Donnell]], o [[14 de setembro]] de [[1607]].<ref>Adams (1994), páx.180</ref><ref>Larousse (1972), Volumen VI, páx.573</ref> Este momento marcou a fin da [[Irlanda celta|era medieval de Irlanda]] e do seu sistema de [[clan]]s ancestrais, xa que a través da colonización de zonas importantes da [[illa de Irlanda]] se introduciu un elemento cultural inglés. Na idade media clans irlandeses adoitaban manter conflitos con [[ingleses]], [[viquingo]]s ou entre si, con terras lindeiras na illa, algúns dos patriarcas mantiñan prisioneiros por longo tempo,<ref name="E.Hull">{{Cita web|url=http://www.libraryireland.com/HullHistory/Earls2.php|título=The Flight of the Earls and the end of mediaeval Ireland|data-acceso=8 de novembro de 2012|nome=Eleanor|lingua=inglés|páxina-web=Library Ireland|apelidos=Hull}}</ref> e variaban a [[hexemonía]] entre os diversos clans.<ref>{{Cita web|título=Irlanda medieval: un país en guerra permanente|url=https://www.lavanguardia.com/historiayvida/edad-media/20200819/32863/irlanda-medieval-pais-guerra-permanente.html|páxina-web=La Vanguardia|data=2020-08-19|data-acceso=2022-02-18|lingua=es}}</ref> == Preludio do exilio == Despois da derrota na batalla de Kinsale e do final da Guerra dos Nove Anos irlandesa, Hugh O'Neill e [[Hugh Roe O'Donnell|Red Hugh O'Donnell]], Lord de Tyrconnell e irmán maior de Rory O'Donnell e o seu predecesor, estaban nun situación difícil. Tentando atopar apoio para comezar unha nova revolta, [[Hugh Roe O'Donnell|Red Hugh O'Donnell]] partiu para a corte de [[Filipe III de España|Filipe III]] en [[España]], onde morreu. Pola súa banda, Hugh O'Neill, que fora derrotado e capturado por Lord Mountjoy e Rory O'Donnell, tivo que comparecer ante o rei [[Xacobe VI de Escocia e I de Inglaterra]] en [[Londres]]. O rei era católico e estaba por establecer relacións coa monarquía filipina dos Habsburgo (desde 1613 o seu embaixador foi [[Diego Sarmiento de Acuña|Diego Sarmiento]], o Conde de Gondomar). Ambos os rebeldes recibiron un trato moi honroso de parte do rei, quen os confirmou nas súas posesións e concedeu a Rory o título de conde de Tyrconnell. Como rei de [[Escocia]], Xacobe entendía ben os beneficios de colaborar cos xefes locais. Porén, como acontecera noutras partes de Irlanda, a paz de [[1603]] deu lugar á aplicación da ''lei de cesión e reoutorgamento'', segundo a cal, os nobres gaélicos entregaban as súas terras á coroa, que as devolvía aos propietarios, sempre que xurasen lealdade ao rei e aceptasen as súas regras.<ref>{{Cita web|url=http://www.uni-bielefeld.de/lili/personen/fleischmann/archsuse03/notesirl2surrenderregrant.htm|título=“Surrender and regrant” Agreement of 1541|data-acceso=2 de novembro de 2012|lingua=inglés|data-arquivo=03 de marzo de 2016|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160303171407/http://www.uni-bielefeld.de/lili/personen/fleischmann/archsuse03/notesirl2surrenderregrant.htm|url-morta=yes}}</ref> Estas terras rexiríanse segundo as disposicións da lei inglesa e non segundo as leis tradicionais do gaélico brehon. Esta política aplicaríase sistematicamente durante todo o proceso coñecido como a reconquista Tudor de Irlanda.[[Ficheiro:Flight_of_the_Earls.jpg|miniatura|esquerda|250x250px|Mapa das terras deixadas polos condes]] Tras o falecemento de [[Hugh Roe O'Donnell|Hugh O'Donnell]] o [[10 de setembro]] de [[1602]], o seu irmán Rory sucedeuno como vixésimo quinto xefe do clan O'Donnell. O [[4 de decembro]] de 1603 o rei [[Xacobe VI de Escocia e I de Inglaterra|Xacobe]] concedeulle o título de conde de Tyrconnell e o [[10 de febreiro]] de [[1604]] devolveulle as terras confiscadas, aínda que con certos recortes. A partir de [[1605]] o novo [[Lord tenente de Irlanda|Lord Tenente de Irlanda]], Arthur Chichester, iniciou unha política de presión cara a O'Neill, O'Donnell e os seus aliados Maguire, desposuíndoos de terras que entregaba aos O'Catháin, clan moito máis disposto a colaborar co goberno inglés. Alén disto, o descubrimento da [[conspiración da pólvora]] ese mesmo ano fixo, reduciu aínda máis a credibilidade dos católicos ante a coroa inglesa. Ante as repetidas queixas de O'Neill acerca da xestión de Chichester, foi convidado por Xacobe I a formular o seu caso ao ''Consello Privado'' en [[Londres]], cousa que nunca fixo. Cara a [[1607]], a situación dos aliados de O'Neill comezou a ser insostible ante os repetidos recortes nas súas posesións. Consideraron a posibilidade de iniciar unha nova revolta. Antes da batalla de Xibraltar decidiron viaxar á Península Ibérica para buscar apoio. Non está claro se O'Neill partillaba as súas intencións, pero sabía que unha vez que a administración [[Londres|londiniense]] coñecese os movementos de O'Donnell e Maguire, tamén o considerarían un traidor, polo que optou por unirse á fuga. A posición da [[Dinastía filipina|monarquía ibérica]] cambiara moito desde os tempos da anterior revolta. Tras o final da [[Guerra anglo-española de 1585-1604|guerra anglo-española]], [[Filipe III de España|Filipe III]] non tiña ningún interese en buscar un novo conflito coa [[Inglaterra]] dos [[Casa de Estuardo|Estuardo]]; ademais, a frota hispánica fora derrotada pola holandesa após a [[batalla de Xibraltar]] en [[1607]], polo que se dirixiron a [[Italia]], onde O'Neill faleceu en [[1616]]. == O fin da orde gaélica == [[Ficheiro:Flight_of_the_Earls_-_geograph.org.uk_-_821328.jpg|miniatura|250x250px| Estatua conmemorativa do voo dos condes en [[Rathmullan]], [[Irlanda]].]] Os condes e algúns seguidores partiron da cidade de Rathmullan, nas beiras do [[lago Swilly]] nun barco de bandeira francesa. Os fuxidos eran descendentes dalgunhas das familias gaélicas máis antigas e poderosas, que gobernaran o Ulster durante séculos. O voo dos condes marca un punto de inflexión na historia de Irlanda. A pesar da súa adhesión ao sistema gaélico, os antepasados dos condes recibiran os seus títulos da coroa inglesa, e aceptaron a política de cesión e reasignación. Algúns historiadores argumentan que a fuga foi unha resposta á presión do goberno inglés durante a chamada ''reconquista [[Tudor]] de Irlanda''; outros que foi un erro estratéxico que abriu o camiño para a colonización do [[Ulster]]. Isto provocou a rebelión de O'Doherty en 1608, sufocada rapidamente pola coroa. == Legado na Galiza == Eses movementos levaron á saída de exiliados e a construción de colexios irlandeses na Península Ibérica. [[Santiago de Compostela|Santiago]] converteuse, segundo o bispo Thomas Strong (tío de Thomas White, fundador do Colexio dos Irlandeses de Compostela) na "verdadeira capital do [[pobo irlandés]] no exilio".<ref>{{Cita web|título=Thomas White {{!}} Real Academia de la Historia|url=https://dbe.rah.es/biografias/21373/thomas-white|páxina-web=dbe.rah.es|data-acceso=2022-02-18}}</ref> Aínda que houbera contactos constantes entre galegos e irlandeses en toda a Idade Media,<ref>{{Cita web|título=Las peregrinaciones irlandesas a Santiago de Compostela.|url=https://studylib.es/doc/5859018/las-peregrinaciones-irlandesas-a-santiago-de-compostela.|páxina-web=studylib.es|data-acceso=2022-02-18|lingua=es}}</ref> foi a partir dese tempo, no [[século XVII]], cando propagaron na [[Reino de Galicia|Galiza]] as lendas dos [[milesianos]] (recollidas no ''[[Lebor Gabála Érenn]]'' e o [[libro de Leinster]], á súa vez baseadas en parte na obra do galaico-romano [[Paulo Orosio]]). Dous séculos despois, esa tradición deu lugar ao [[Panceltismo|celtismo]] e á influencia do [[Rexurdimento celta]] no [[Rexurdimento|Rexurdimento galego]], á consideración de mito fundacional por diversos intelectuais galegos ([[Benito Vicetto|Vicetto]], [[Manuel Murguía|Murguía]] etc.) e á inclusión da mesma no himno de [[Os Pinos]] de [[Pascual Veiga]] e [[Eduardo Pondal|Pondal]]. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Illa de Irlanda]] * [[Irlanda|República de Irlanda]] * [[Irlanda do Norte]] * [[Ulster]] * [[Subdivisións de Irlanda do Norte]] * [[Illas Británicas]] * [[Gran Bretaña]] * [[Britania]] * [[Bretaña]] (rexión do [[Francia|Edo. francés]]) * [[Bretaña (rexión histórica)]] * [[Reino de Irlanda]] * [[Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda]] * [[Imperio Británico]] * [[Reino Unido]] (Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte, en [[Lingua inglesa|inglés]]: ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'') * [[Escocia]] * [[Gales]] * [[Cornualles]] * [[Illa de Man|Illa de Mann]] * [[Panceltismo]] === Bibliografía === * {{Cita libro|apelidos=Adams|nome=Gerry|editorial=[[Txalaparta (editorial)|Txalaparta]]|título=Hacia la libertad de Irlanda|url=http://books.google.es/books?id=m0OM-SvIONoC&printsec=frontcover&dq=hacia+la+libertad+de+irlanda&hl=en&ei=oR1UTMqSLc7esAaGxbXiAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false|ano=1994|lugar=[[Navarra]]|ISBN=848659734X}} * {{Cita libro|apelidos-editor=Larousse|título=Gran enciclopedia Larousse en veinte volúmenes|ano=1972|lugar=París|ID={{OCLC|358502}}}} {{commonscat}} {{Barra portal|Historia|Celtas|Irlanda|Reino Unido|}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Celtas]] [[Categoría:Historia de Irlanda]] [[Categoría:Historia de Galicia]] [[Categoría:Historia de España]] [[Categoría:Historia de Inglaterra]] [[Categoría:Historia da Península Ibérica]] [[Categoría:Historia do Reino Unido]] nonrujm7281ihzp9vs3ycwtf3i8sezo 3 552935 6166521 6164693 2022-08-25T06:11:29Z MGA73 13347 Moving files to Commons wikitext text/x-wiki {| style="float:right; border:blue solid 1px; -moz-border-radius: 1em 1em 1em 1em; text-align:center; margin:0 0 1em 1em; padding:0 3px 3px 3px;" |- |administración *[[Conversa Usuario:AMPERIO|AMPERIO]] *[[Conversa Usuario:Atobar|Atobar]] <small>([[Alejandro Tobar|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Banjo|Banjo]] *[[Conversa Usuario:Chairego apc|Chairego apc]] *[[Conversa Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] *[[Conversa Usuario:Xabier Cid|Xabier Cid]]* <small>([[Xabier Cid|a]])</small> | *[[Conversa Usuario:Adorian|Adorian]] *[[Conversa Usuario:Agremon|Agremon]] *[[Conversa Usuario:Alfonso Márquez|Alfonso Márquez]] *[[Conversa Usuario:Anton45|Anton45]] *[[Conversa Usuario:Beninho|Beninho]] *[[Conversa Usuario:Breogan2008|Breogan2008]] *[[Conversa Usuario:Calq|Calq]] *[[Conversa Usuario:Elisardojm|Elisardojm]] *[[Conversa Usuario:HombreDHojalata|HombreDHojalata]] *[[Conversa Usuario:Imxavitooh|Imxavitooh]] *[[Conversa Usuario:Lameiro|(Pedro) Lameiro]] <small>([[Pedro Benavente|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Miguelferig|Miguelferig]] *[[Conversa Usuario:Norrin strange|Norrin strange]] *[[Conversa Usuario:Ogalego.gal|Ogalego.gal]] <small>([[Anxo González Guerra|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Piquito|Piquito]] *[[Conversa Usuario:Ramiro Torres|Ramiro Torres]] <small>([[Ramiro Torres|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Servando2|Servando2]] *[[Conversa Usuario:Sobreira|Sobreira]] *[[Conversa Usuario:Vitoriaogando|Vitoriaogando]] <small>([[Vitoria Ogando|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Xas|Xas]] <small>([[Manuel Igrexas|a]])</small> *[[Conversa Usuario:Xoio|Xoio]] <small>([[Luís Daviña Facal|a]])</small> |} [[Usuario:Estevoaei|Estevoaei&#9755; &#9743;]] <sup>[[Conversa Usuario:Estevoaei|pa o que queiras...]]</sup> {|style="border: #000000 1px dotted;" |style="background-color: #eeeeee; padding: 2px"|'''Arquivo de mensaxes antigas:'''<br /><small>desde agosto do 2007</small>|| *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo1|2007]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo2|2008]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo3|2009]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo4|2010]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo5|2011]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo6|2012]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo7|2013]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo8|2014]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo9|2015]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo10|2016]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo11|2017]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo12|2018]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo13|2019]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo14|2020]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei/arquivo15|2021]]&nbsp;&nbsp; *[[Conversa usuario:Estevoaei|2022]] |} == Cambiar titular dun artigo que publiquei hoxe, poñerlle o til á letra final == Ola Estevo, Grazas por arranxar a páxina, é a primeira que a fago, de [[Rufino Rodríguez Llau]] Resulta que o segundo apelido Llaú leva o til no u e non son quen de poñerllo nin no titular nin no encabezado do cadro da biografía. Moitas grazas. Saúdos. --[[Usuario:Garrafón de Nadel|Garrafón de Nadel]] ([[Conversa usuario:Garrafón de Nadel|conversa]]) 17 de marzo de 2022 ás 11:40 (UTC) == Mellorar un artigo que publiquei o ano pasado - Necesito indicacións == Boas Estevo Escríboche porque unha páxina que creei sobre Daniel Álvarez Lamas [[Daniel Álvarez Lamas]] , non consigo que cumpra os requisitos que pedides para que non teña ese estilo de currículo que se comenta nos avisos que aparecen o inicio do artigo. ¿Poderíasme axudar con isto ou con quen podería falar? Como creo que se pode ver, son moi novata neste tema de wikipedia jeje. Mil gracias por atenderme. Quedo pendente da túa resposta. Un saúdo. [[Usuario:Bethlem2809|Bethlem2809]] ([[Conversa usuario:Bethlem2809|conversa]]) 2 de febreiro de 2022 ás 13:58 (UTC) == Categorías == Boas Estevoaei. A ver se me podes axudar con isto. Ultimamente creei varias caixas de navegación sobre fútbol, pero teño problemas con algunhas categorías. Por exemplo con [[:Categoría:Caixas de navegación da Real Sociedad|esta]] ou [[:Categoría:Caixas de navegación do Racing de Ferrol|esta]], que aparecen baleiras, cando deberían aparecer nelas varios modelos como [[Modelo:Real Sociedad na tempada 1980/81|este]] ou [[Modelo:Racing de Ferrol na tempada 1938/39|estoutro]]. En cambio, noutros que creei non houbo ese problema e non vexo que fixese nada diferente. Algunha idea de por que pode ser? Saúdos. [[Usuario:Nonsonninguen|Nonsonninguen]] ([[Conversa usuario:Nonsonninguen|conversa]]) 4 de febreiro de 2022 ás 10:48 (UTC) :Ola, {{@|Nonsonninguen}}. Fedellei para ver como estaban outros modelos similares, por exemplo [[:Modelo:Celta de Vigo na Copa da UEFA de 1971/72]], e vin que a categoría estaba así: <nowiki><noinclude>[[Categoría:Caixas de navegación do Celta de Vigo]]</noinclude></nowiki>. Probei a modificar [[:Modelo:Real Sociedad na tempada 1980/81]], e agora este xa aparece en [[:Categoría:Caixas de navegación da Real Sociedad]], así que coido que era ese o problema. Un saúdo!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 4 de febreiro de 2022 ás 11:00 (UTC) ::Si, sabía que dese xeito funciona, pero tiña entendido que as categorías dos modelos deberían ir na subpáxina de documentación e non no propio modelo. Por exemplo [[Modelo:Xogadores do Real Madrid CF 1955/56|este outro]] que creei si aparece na [[:Categoría:Caixas de navegación do Real Madrid CF|categoría correspondente]], coa categoría incluída na subpáxina e non no modelo. É o que non entendo, que ás veces si e ás veces non. Saúdos. [[Usuario:Nonsonninguen|Nonsonninguen]] ([[Conversa usuario:Nonsonninguen|conversa]]) 4 de febreiro de 2022 ás 11:30 (UTC) == No camiño de San-Yago == Boas, Estevo. Hai dúas frases que non entendo. Unha di que "''logo de buscaren aloxamento, un camioneiro déixaos na caixa do Trabazo''". ¿que é iso da "caixa de Trabazo"? A segunda di que "''no parador de Antes da Ponte non hai oco para os sete''": "Antes da Ponte" é un lugar ou se refire a que había un parador antes de chegar a algunha ponte? Saúdos, Pedro --[[User:Lameiro|Lameiro]] <sup>([[User Talk:Lameiro|conversa]])</sup> 4 de febreiro de 2022 ás 19:49 (UTC) == Regueiro == Boas. Sobre os irmáns Regueiro xa tiña investigado un pouco por riba e non encontrei nada sobre a súa orixe galega, aínda que seguramente a tiñan. Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 2 de marzo de 2022 ás 15:33 (UTC) == Estevo Santamarina == Deberías falar con Don Estevo [[Especial:Contribucións/31.221.157.156|31.221.157.156]] 22 de marzo de 2022 ás 08:14 (UTC) == Salime == Está perfecto.--[[Usuario:HacheDous&#61;0|HacheDous&#61;0]] ([[Conversa usuario:HacheDous&#61;0|conversa]]) 5 de abril de 2022 ás 22:22 (UTC) == Nacionalidade ''*Australia'' (sic) == Ola Estevo. '''Australia''' é unha nación. A nacionalidade dos cidadáns que teñen a nacionalidade dela dise que teñern nacionalidade '''australiana'''.<ref>[https://academia.gal/dicionario australiano, australiana] no ''[[Dicionario da RAG]]''.</ref> Un saúdo, e moitas grazas polas moitas correccións ''correctas'' qu elle fas aos meus numerosísimos erros. --'''[[Usuario:Xoio|Xoio]]'''<sup>''[[Conversa Usuario:Xoio|Éche o que hai]]''</sup> 6 de abril de 2022 ás 23:21 (UTC) :Ola, {{@|Xoio}}; o [[Modelo:Biografía]] ten a sección "nacionalidade", que o que indica é o "[país de] nacionalidade". Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 7 de abril de 2022 ás 04:32 (UTC) == Nota == {{listaref}} == Fotos capela da Eirita == Boas Estevo xa subin as fotos da capela da Eirita. [[Ficheiro:Capela e cruceiro da Eirita.jpg|miniatura]] [[Ficheiro:Capela da Eirita.jpg|miniatura]] Espero que che gusten. Un saudo.[[Usuario:Alfonso Márquez|Alfonso]] <sup>[[Conversa Usuario:Alfonso Márquez|mande]]</sup> 7 de abril de 2022 ás 09:48 (UTC) :Ben fermosas, {{@|Alfonso Márquez}}! Xa as inclúo no artigo da Eirita, e vou movelas a Commons, para poder usalas tamén en Wikidata. Apertas!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 7 de abril de 2022 ás 10:40 (UTC) == Muchas gracias !!! == Queridos Estevoaei, como estàs? He colocado en la ''Discusòn'' de [[Lung Chien]] lo que he visto igual a ma manera italiana, porque la otra manera no la he entendida. Està todo correcto o hai algo acrescenatr? Muchas gracias por todo y hasta luego [[Usuario:Rei Momo|Rei Momo]] ([[Conversa usuario:Rei Momo|conversa]]) 11 de abril de 2022 ás 13:24 (UTC) == Ligazóns non mortas == Boas. Vin que en varios resumos de edicións pos "reitrada ligazón morta" da sección de ligazóns externas cando non está morta, senón que a ligazón que figuraba era unha ligazón arquivada. Unha ligazón morta é aquela que non funciona e está regulada por esta [[Wikipedia:Ligazóns_mortas|política]] </br>: "''Agás as URLs das seccións de ligazóns externas non usadas para referenciar contido nos artigos, non se debe eliminar unha URL soamente polo feito de que non estea xa dispoñible''.</br> Non vou entrar a un novo debate, porque xa o tiven cando comecei a reparar, arquivar e tentar facer o seguimento e corrección do bot de ligazón mortas hai xa varios anos. Na miña opinión, na sección de ligazóns externas antes de borralas hai que ou darlles o mesmo tratamento que ao resto (reparalas) por razóns de interese digamos histórico, que está na filosofía da política ,ou mellor, substituilas polas novas webs ou páxinas equivalentes. Só cando isto non é posible (ligazóns mortas marcadas como permanentes das que non atopamos substitutos) estaría xustificado retiralas. </br> Por esta razón e tamén por ter en conta o traballo de arquivo realizado tanto por varias wikimedistas como polo bot, solicitaríache que cando menos: 1)distingas entre urlmortas e arquivadas, mantendo estas últimas na medida do posible, xa que o traballo está feito e 2) e máis importante: naqueles casos de urlmortas en artigos relacionados con Galicia, por favor, non as elimines. O volume do arquivo da internet en galego é moito máis baixo que o resto, polo que non é unha boa idea a longo prazo. É preferible deixalas e ilas revisando como ata agora, como se fixo coas de Blogaliza.E en todo caso sempre estamos a tempo de borralas en bloque cun bot. A supervivencia dese arquivo de urls a longo prazo depende, en certa medida, de que aínda figuren nalgunha wikipedia. Graciñas! [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 15 de abril de 2022 ás 20:27 (UTC) == Nomes lugares == Non sabia o dato de que os nomes, se publicaban do Nomenclátor de Galicia. Erro meu. O sinto. De todas formas, decirche, que o lugar Abalde en Beade-Vigo non existe. O lugar e "Balde", ou "A Balde". Había que darlle más orellas o da Xunta que escribiu iso Abalde e un apelido moi común en Beade, pero non ten nada que ver co barrio da Balde. Por cierto. Son de Beade e apelidome Abalde. Un saudo [[Usuario:Icaro106|Icaro106]] ([[Conversa usuario:Icaro106|conversa]]) 17 de abril de 2022 ás 16:28 (UTC) == Modelo Fundación == Boas @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]. Finalmente fun mudando as páxinas que apuntaban cara o modelo Fundación para o de organización. Compre borralo pois quedou sen uso. Podes facelo ti?. Saúdos. - [[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 18 de abril de 2022 ás 07:00 (UTC) :Ola, {{@|Cossue}}. Eu non podo eliminalo, que non son administrador. Pero podes poñerlle o marcador <nowiki>{{lixo|Modelo sen uso}}</nowiki> e xa queda listo para eliminar. Un saúdo, e mil grazas! Avisa se precisas axuda para ir fusionando algún outro modelo. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 18 de abril de 2022 ás 07:34 (UTC) == Formato correcto das referencias == Ola Estevo! Necesito axuda co tema do formato correcto das referencias, lin o artigo de axuda sobre o tema pero gustaríame que me axudaras xa que ata agora creei 3 artigos e os tres teñen un formato incorrecto e a miña intención é crear máis pero esta vez coas referencias no formato correcto. Poderías explicarme un pouco máis por enriba como se deben colocar as referencias ou os erros que estou a cometer nos artigos para cambialo? Moitas grazas e boa tarde :) [[Usuario:Baintpq|Baintpq]] ([[Conversa usuario:Baintpq|conversa]]) 19 de abril de 2022 ás 18:20 (UTC) :Ola, {{@|Baintpq}}! Acabo de editar as referencias no artigo de [[Atoumane Diagne]]. Para darlle formato, empreguei os modelos [[Modelo:Cita web]] e [[Modelo:Cita novas]]. Neses tres casos, os artigos non teñen śinatura, pero se o tivesen podería engadirse o nome da persoa que o escribiu, por exemplo, e algunha cousa máis. Agardo que lle pilles o truco, para seguir construíndo :) Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 19 de abril de 2022 ás 18:26 (UTC) ::Moitas grazas pola axuda! Acabo de actualizar as referencias nos outros dous artigos que fixen eu ([[Sergio García Martín]] e [[Facundo Freitas]]), espero que o fixera ben! Saúdos [[Usuario:Baintpq|Baintpq]] ([[Conversa usuario:Baintpq|conversa]]) 19 de abril de 2022 ás 19:28 (UTC) == Modelo organización == Boas Estevoaei! Algunha suxestión para o modelo organización? Ando a voltas con el tentando que tome os mais dados posíbeis de wikidata. Agora estou a tentar que mude as cores das caixas en función do tipo de organización (propiedade P31). En principio, sen telo moi claro, coloquei estas: Fundación,Asociación,Asociación cultural e organización. Ti que opinas? Saúdos - [[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 20 de abril de 2022 ás 07:36 (UTC) :Ola, {{@|Cossue}} pois non teño moi claro o tema; eu coido que o procedemento que estás a facer é o correcto, ir vendo que necesidades atopas para ir mellorando [[Modelo:Organización]] conforme vas fusionando outros modelos xa existentes. Non se me ocorren de momento máis posibilidades. Se che parece, pódese ir facendo unha "crónica" do proceso que estás a facer en [[Conversa categoría:Caixas de información]], indicando cales Modelos se van marcando como lixo por quedaren obsoletos.<br />Onte incluín o modelo en todos os artigos da [[:Categoría:Centros galegos no mundo]], pero teño pendente ir revisando os correspondentes Qs en Wikidata, pois algúns deles están moi incompletos. Por outra banda, non me atrevo a meterlle man aos artigos que teñen o [[Modelo:ONG]], porque son sumamente diversos. Acaso se pode consultar con {{@|Moedagalega}} sobre que apartados se poden incluír en [[Modelo:Organización]] específicas para as sociedades numismáticas. UN saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 20 de abril de 2022 ás 07:42 (UTC) ::Ola de novo, {{@|Cossue}}; Podes facer que no modelo organización aparezan as coordenadas, dentro do recadro de localización? E teño un problema cos pés de imaxe; por exemplo en [[Centro Gallego de Buenos Aires]], a foto está tomada de Wikidata, e probei a poñer "pé" e a poñer "descrición imaxe", pero non logro que apareza o texto que meto a man no modelo. Graciñas!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 20 de abril de 2022 ás 17:29 (UTC) == mudanzas vía Bot == Ola Estevoaei, comentáchesme o de modificar rexistrando como Bot, poderías indicarme porfa cal é o proceso concreto pra se rexistrar como bot? un saúdo!--[[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 23 de abril de 2022 ás 07:35 (UTC) :Ola, {{@|Ourol}} Podes ver como vai o proceso en [[Wikipedia:Bots/Peticións de aprobación]]. Eu non sei operar un bot, nin programalo (gustaríame aprender!), polo que non podo botarche unha man nese sentido. Unha vez que o deseñes, o proceso sería facer edicións de proba con el, e despois que a comunidade aprobe o seu funcionamento (nunca hai problema ao respecto). Un saúdo, e graciñas! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 23 de abril de 2022 ás 07:58 (UTC) ::Grazas pola pronta resposta!. Acabo de ler a páxina que indicas, pero xa encallei no primeiro paso: "'''Crear a páxina de usuario do bot e describir a súa función" .'''.. Debo crear entón un novo usuario e rechear unha páxina de usuario ou vale a miña páxina? Un saúdo e grazas! [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 23 de abril de 2022 ás 20:04 (UTC) :::Coido que si, que terías que crear a páxina de usuario do bot. Bótalle un ollo, por exemplo, aos existentes en [[:Categoría:Wikipedia:Bots]]. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 23 de abril de 2022 ás 22:40 (UTC) ::::OK, grazas. Acabo de rematalo (o que hai que facer para editar co replacer ! :-). Agora entendo que esperar pola aprobación, non? [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 24 de abril de 2022 ás 07:30 (UTC) :::::Ben feito!! Agora terías que a) facer unhas edicións de proba co bot, e b) abrir votación en [[Wikipedia:Bots/Peticións_de_aprobación#Solicitudes_de_aprobación_de_bots]] (podes ver outras votacións pasadas en [[Wikipedia:Bots/Peticións de aprobación/Arquivo]]). Xa non queda nada! :D --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 24 de abril de 2022 ás 09:15 (UTC) ::::::grazas de novo!. No entanto, ao tentar usar "replacer" co novo usuario, dime que teño que ter feitas 50 edicións antes de o poder usar :-( [[Usuario:Ourol|Ourol]] ([[Conversa usuario:Ourol|conversa]]) 24 de abril de 2022 ás 10:45 (UTC) == Dúbida == Ola Estevo, boas. Teño unha dúbida lingüística, a ver se me podes axudar. Vendo o artigo [[Virxe do Rosario]] quería engadir unha sección de *Patronazgo para poder organizar e engadir información. Porén, non atopo (ou non teño claro) unha equivalencia galega do "patronazgo" castelán... Seica Padroádego (https://academia.gal/dicionario/-/termo/padro%C3%A1dego)? Ou padroeiro? --[[Usuario:Norrin strange|Norrin]]<sup> ([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fálame]])</sup> 27 de abril de 2022 ás 07:58 (UTC) :Ola, {{@|Norrin strange}} Tanto "padroádego" como "padroado" son formas acaídas. Por exemplo, [[Cristovo de Licia]] é padroeiro dos condutores, pero o seu padroado abrangue tamén as [[:Categoría:Parroquias de Galicia baixo a advocación de san Cristovo|parroquias de Galicia baixo a advocación de san Cristovo]]. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 27 de abril de 2022 ás 08:05 (UTC) ::Moitas grazas! [[Usuario:Norrin strange|Norrin]]<sup> ([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fálame]])</sup> 27 de abril de 2022 ás 08:40 (UTC) == Revisión dun modelo == Boas Estevo. Hai uns días creei o [[modelo:Xogo de mesa]], mais hai algo que non funciona e non se visualiza (podes ver un exemplo en ''[[Afrikan tähti]]''). Poderías ver que é o que non vai ben? Graciñas, [[Usuario:Piquito|Piquito]] ([[Conversa usuario:Piquito|conversa]]) 3 de maio de 2022 ás 21:54 (UTC) :Ola, {{@|Piquito}}! Estiven a fedellar no código, pero non entendo moito, a verdade. Quizais saiban entendelo mellor {{@|Cossue}}, ou {{@|Elisardojm}}, por exemplo. Sinto non poder ser de axuda :/ Saúdos! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 3 de maio de 2022 ás 22:00 (UTC) == Referencias == Ola, perdón, pero non entendo cal debería ser o formato correcto das fontes no artigo sobre [[Karl Janotta]]. Poderías axudarme por favor? --[[Usuario:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[Conversa usuario:Caro de Segeda|conversa]]) 6 de maio de 2022 ás 08:54 (UTC) :Acabo de ver que o cambiaches, grazas. [[Usuario:Caro de Segeda|Caro de Segeda]] ([[Conversa usuario:Caro de Segeda|conversa]]) 6 de maio de 2022 ás 08:54 (UTC) == Fusión artigos Iria Ribadomar e Iria Ribadomar Molina == Ola @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]! Descoñezo se calquera poder facer a fusión dos artigos, máis penso que como nos pasos a seguir di que "Esta sección é unha guía dos pasos a seguir polos administradores para completar o proceso, unha vez os artigos estean listos para a fusión de historiais", entendo que tes que ser administador/a. De tódolos xeitos, deixo o meu parecer, e por min adiante co proceso. Graciñas --[[Usuario:Moniquiña|Moniquiña]] ([[Conversa usuario:Moniquiña|conversa]]) 8 de maio de 2022 ás 10:39 (UTC) :Ola! Efectivamente, só poden facer a fusión os e as administradoras, e de momento non o son :( Agardo que a fusión sexa feita en brve :) Un saúdo!! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 8 de maio de 2022 ás 11:58 (UTC) ::Ola! supoño que hai que esperar sen máis...e non podemos solicitado doutro xeito? escribindo a quen sexa administrador/a. Se sabes xa me dirás. Graciñas. [[Usuario:Moniquiña|Moniquiña]] ([[Conversa usuario:Moniquiña|conversa]]) 14 de maio de 2022 ás 18:34 (UTC) == Benvida == Ola, Estevo. Benvido de novo. --[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 18 de maio de 2022 ás 07:52 (UTC) == Eleccións a burócrata == Boas! Que tal todo, Estevoaei?. Mira, como ben sabes, é recomendable que as wikis pequenas conten cun mínimo de dúas persoas con dereitos de burócrata e levamos bastante tempo só con unha. Moitas das funcións anteriormente asignadas burócratas locais veñen menguando en favor dunha centralización en meta, pero igualmente, resulta recomendable manter o dereito ós botóns na Galipedia ([https://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_comment/Bureaucrats_on_small_wikis conversas coma estas póden volver a producirse]).<br/> Eu veño de preguntarlle a MAGHOI se querería os botóns de burócrata, pero [[Conversa usuario:Maria zaos#Consulta|finalmente declinou esta posibilidade.]]<br/> Ti xa fuches burócrata non hai tanto, polo que considero que se pode verificar que tes as capacidades para a tarefa. O obxectivo é garantir que as persoas con estes permisos dean a cobertura esperada cando a Galipedia o precise. Por esta razón, e porque só ti podes valorar o tempo do que dispós, é que veño preguntarche: estarías disposto a asumir de novo os botóns de burócrata?. Se a resposta fose si xa me encargaría eu de abrir a votación. Xa me contas. Aperta! --[[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 21 de maio de 2022 ás 12:45 (UTC) :Apoio a proposta de María. --[[Usuario:HombreDHojalata|<span style="font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;">. '''''HombreDHojalata'''''</span>.]]<sup>[[Conversa usuario:HombreDHojalata|<span style="font-size:86%;color:brown;">conversa</span>]]</sup> 22 de maio de 2022 ás 10:36 (UTC) ::Aínda que isto non é propiamente a votación, eu tamén estou de acordo.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 22 de maio de 2022 ás 16:11 (UTC) :::Xa está aberta a votación, @[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]]. Saúdos! [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 23 de maio de 2022 ás 20:22 (UTC) :::{{@|Maria zaos}} si, non hai problema. Non me importa ser burócrata :) Graciñas pola proposta. --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> == Páxinas a borrar == Ola, Estevo. Queríache facer unha consulta. Borrei unha morea de páxinas en [Categoría:Wikipedia:Limpar], pero hai unhas poucas que teñen un marcador de que non se deben borrar polo que preferiría que lles botasen un ollo por se procede ou non. Saúdos.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 22 de maio de 2022 ás 16:22 (UTC) :{{@|MAGHOI}} Pois non o teño claro; vexo que {{@|HombreDHojalata}} engadiu o marcador <nowiki>{{lixo}}</nowiki> nalgunhas categorías que teñen o marcador <nowiki>{{Categoría baleira}}</nowiki>. Non teño moi claro se estes marcadores entran en contradición, tería que revisar cada caso, pero confío no criterio de HDH, polo que coido que si se deben borrar. En calquera caso, sempre serían recuperables se fixesen falta. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 22 de maio de 2022 ás 20:52 (UTC) ::Certo {{@|MAGHOI}}. Algunha tiña o {{m|Categoría baleira}}, pero xa non se empregan. Eran de mantemento e de mantemento de imaxes, que caeron en desuso. En calquera caso, como di Adrián, son moi doadas de restaurar, se for preciso. Graciñas. --[[Usuario:HombreDHojalata|<span style="font-size:90%;color:maroon;text-shadow:peru 1px 1px 1px;">. '''''HombreDHojalata'''''</span>.]]<sup>[[Conversa usuario:HombreDHojalata|<span style="font-size:86%;color:brown;">conversa</span>]]</sup> 22 de maio de 2022 ás 21:25 (UTC) :::Grazas {{@|HombreDHojalata}} e {{@|Estevoaei}}. Xa está feito. Saúdos. --[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 23 de maio de 2022 ás 19:48 (UTC) == Familia Regojo == Ola! Preguntábame se che prestaría (cando sexa) tentar facer a bio de Rita Regojo. É familia de [[Juan Manuel Otero Milleiro]], [[Juan Ángel Regojo]] e [[José Regojo]]. Para a relevancia, destacar o seu papel en [[Aldeas Infantís SOS|Aldeas infantiles]]<ref>http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1117931&posicion=10&presentacion=pagina</ref>. A familia é relevante pola actividade empresarial<ref>https://www.yumpu.com/es/document/read/14882062/el-domingo-2011-07-17-la-opinion</ref>. Casou con Adriano Márquez Estévez, por se axuda.<ref>http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1259179&posicion=6&presentacion=pagina</ref>[[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 7 de xuño de 2022 ás 18:01 (UTC) {{Referencias conversa}} == José Luis Ponce == Interesante historia! Tomo nota para crear o artigo en breve. Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 27 de xuño de 2022 ás 15:32 (UTC) :Aquí o está: [[José Luis Ponce Alcázar]]. :Saúdos. [[Usuario:Xanetas|Xanetas]] ([[Conversa usuario:Xanetas|conversa]]) 29 de xuño de 2022 ás 10:55 (UTC) == Sobre tradución con problemas e Wikipedia:Proxectos pedagóxicos/IES Breamo == Ola! Ignoro se ten algunha relación con este [[Wikipedia:Proxectos pedagóxicos/IES Breamo|proxecto pedagóxico]] ( ou a súa continuidade) que levaras ti, pero hai edicións de dúas persoas ligadas a ese centro. Temos esta entrada que á que puxeches o [https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Thomas_Brodie-Sangster&diff=5746000&oldid=5745917 marcador de autotrad en abril] do ano pasado a [[Thomas Brodie-Sangster|Thomas Brodie-Sangster.]] Poderías, por favor, buscarlle unha solución definitiva a este problema ? É dicir xa pasaron máis de 30 días e poderíase borrar, pero non sei se lle comunicaches no sei momento ás usuarias correspondentes os problemas que tiñan que solucionar, que é o máis acaído nos proxectos de iniciación á edición. Moitas grazas.-- [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 1 de xullo de 2022 ás 21:13 (UTC) == Grazas == Grazas por a resposta rapida, eu decidín crear a paxina basandome en outras similares que vin na Galipedia(De proxectos personais ou de centros similares) Se e necesario borren a paxina, de todos modos isto só era unha proba para ver que pasaba. [[Usuario:Ricardo.Pazos.|Ricardo.Pazos.]] ([[Conversa usuario:Ricardo.Pazos.|conversa]]) 9 de xullo de 2022 ás 16:11 (UTC) == Borrar Redirección == Boas Estevoaei, poderías borrar a seguinte redirección: https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Comarca_de_Barbanza&redirect=no. Quero mover "Comarca de Barbanza" a "Comarca do Barbanza" aínda que é un tema suxeito a debate esta denominación conta con máis fontes no propio corpo do artigo, así que penso que é unha mundanza xustificada. Saúdos --[[Usuario:Cossue|Cossue]] ([[Conversa usuario:Cossue|conversa]]) 16 de xullo de 2022 ás 07:15 (UTC) :Boas, recordovos o último debate sobre este tema, porque non é tan fácil de dar con el nos arquivos da taberna. Saúdos @[[Usuario:Estevoaei|Estevoaei]]@[[Usuario:Cossue|Cossue]]: :[[Wikipedia:A Taberna (políticas)/Arquivo 19#Comarcas en Galipedia e política de Toponimia]]. O termo oficial é de Barbanza. [[Usuario:Maria zaos|Maria zaos]] ([[Conversa usuario:Maria zaos|conversa]]) 16 de xullo de 2022 ás 15:55 (UTC) == Historial de artigos == Ola! Primeiro desculpas polo lío. O problema e que non me deixaba redireccionar a páxina. O antigo artigo KK FMP movino a KK FMP Zeleznik, é un club de baloncesto que fai case unha década que non existe. Hoxe comunmente chámase KK FMP a secas ao que estaba como artigo como KK FMP Beograd. Movino para facilitar a procura e por ser o nome máis popular do equipo, máis agora que igual ten algunha visita por ser rival do Breogán en setembro. Arranxei tamén todas as redireccións e as ligazóns con outras linguas. Saúdos! --[[Usuario:Adorian|Adorian]] <sup><small>([[Conversa Usuario:Adorian|conversa]])</small></sup> 8 de agosto de 2022 ás 17:11 (UTC) == Substancia == Que tal, Estevo? Estiven a ir purgando as páxinas sen categorías e só queda unha, que é [[Substancia_(física)]], e que ten un marcador para pasala ao Galizionario. Hai alguén que a poida pasar, ou se elimina, por ser ademais moi curta. Podes botarlle un ollo, para ver que se fai con ela?. Un saúdo.--[[Usuario:MAGHOI|MAGHOI]] ([[Conversa usuario:MAGHOI|conversa]]) 10 de agosto de 2022 ás 12:24 (UTC) == Borrado de borrador == Preparei o artigo [[Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]] como [[Tfeliz/Asociación Socio-Educativa Antonio Gandoy]]. Xa o movín para a xeral, mais ficou a páxina do borrador e non a podo eliminar. Podes borrala porfa? Ou como teño que proceder? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz <sup>(Déixame unha mensaxe)</sup>] 11 de agosto de 2022 ás 16:40 (UTC) == Duplicidade? == Cando unha parroquia ten varias aldeas, entendo que teña que haber dous artigos, pero non teño claro como diferenciar cando hai unha parroquia cunha única entidade. É o caso de [[Xares, A Veiga]] e [[Xares, Xares, A Veiga]]. Ten sentido manter 2 artigos? De ser así, como se distingue entre a información da parroquia e o da entidade? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz <sup>(Déixame unha mensaxe)</sup>] 18 de agosto de 2022 ás 13:05 (UTC) :Pasei o contido de [[Xares, Xares, A Veiga]] para [[Xares, A Veiga]]. Baleiro [[Xares, Xares, A Veiga]] para redireccionar? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz <sup>(Déixame unha mensaxe)</sup>] 21 de agosto de 2022 ás 08:53 (UTC) == Galería de imaxe de Commons == Seguindo a recomendación de [[Usuario:Alfonso Márquez]], deixo aquí a mensaxe. Vou mirar o que me indicas. Unha última dúbida: Como se fai a referencia a Commons? Pode facerse estruturada como Galería de imaxes de Xares, A Veiga? [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz <sup>(Déixame unha mensaxe)</sup>] 19 de agosto de 2022 ás 13:28 (UTC) :Ola, {{@|Tfeliz}}! Vexo que xa quedou aqueladiño o artigo [[Xares, A Veiga]] (grazas, {{@|MAGHOI}} pola fusión!). Agora ten os dous enlaces, tanto á [[Galería de imaxes de Xares, A Veiga]], como a [[:commons:Category:Xares, A Veiga]]. En Commons as imaxes adoitan clasificarse por categorías, mais tamén cabe a opción de facer galerías, cos correspondentes pés de imaxe e coas fotos clasificadas de forma temática e non por orde alfabética; podes ver un exemplo en [[:commons:Santiago de Compostela]], que á súa vez está categorizado en [[:commons:Category:Santiago de Compostela]]. Un saúdo! --[[Usuario:Estevoaei|Estevo(aei)]]<sup>[[Conversa usuario:Estevoaei|fálame aquí]]</sup> 22 de agosto de 2022 ás 08:37 (UTC) ::Perfecto. Liguei a Commons desde a [[Galería de imaxes de Xares, A Veiga]] como estaba na [[Galería de imaxes da Veiga]]. Deizón!! [http://gl.wikipedia.org/wiki/Conversa_usuario:Tfeliz Tiberio Feliz <sup>(Déixame unha mensaxe)</sup>] 22 de agosto de 2022 ás 09:58 (UTC) == RE:Imaxes == Ola, Estevo. A verdade en que non me fixara na resolución; simplemente entendín que se dúas imaxes son válidas, "pisar" unha edición allea non ten xustificación. Como dicía, non me fixara na resolución; desfago entón os cambios. --[[Usuario:Norrin strange|Norrin]]<sup> ([[Conversa_Usuario:Norrin strange|Fálame]])</sup> 22 de agosto de 2022 ás 08:18 (UTC) == Moving files to Commons == Hi! If you have time perhaps you could do a test and move one of the files Maria fixed to Commons? Also I just found out that files from [[:Categoría:PD antigas]] could not easily be moved to Commons but that is fixed now. So I hope more files can be moved now :-) --[[Usuario:MGA73|MGA73]] ([[Conversa usuario:MGA73|conversa]]) 25 de agosto de 2022 ás 06:11 (UTC) aqn19rqbmf2oc9kbandf6yj8dppjhz7 0 553110 6166237 6100718 2022-08-24T12:34:55Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki A '''Niedersächsisches Kommunalverfassungsgesetz''' (NKomVG), traducida como '''Lei de Constitución''' '''Municipal da Baixa Saxonia''' é a "constitución municipal" das cidades, distritos e municipios da [[Baixa Saxonia]], así como da rexión de [[Hannover]] e, polo tanto, é a base xurídica para o desenvolvemento das estruturas municipais na Baixa Saxonia en base ao garantía de autogoberno da Lei Fundamental (Art. 28 parágrafo 2 frase 1 GG) e da Constitución do Estado de Baixa Saxonia (art. 57 parágrafo 1 NV). Desde o 1 de novembro de 2011, o NKomVG combinou o código municipal de Baixa Saxonia, o código de distrito de Baixa Saxonia, a lei sobre a rexión de Hannover e a lei sobre a reorganización do distrito e da cidade de [[Göttingen]] nunha lei de constitución municipal uniforme da Baixa Saxonia.<ref>{{Cita web|título=Niedersächsisches Kommunalverfassungsgesetz (NKomVG)|url=http://www.schure.de/20300/nkomvg.htm|páxina-web=www.schure.de|data-acceso=2022-03-02}}</ref> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Alemaña}} * [[Normativa municipal en Alemaña]] * [[Distritos de Alemaña]] === Bibliografía === * Peter Blum/Bernd Häusler/Hubert Meyer (Hrsg.): ''Niedersächsisches Kommunalverfassungsgesetz.'' ''Kommentar.'' 4. Aufl., Kommunal- und Schul-Verlag, [[Wiesbaden]] 2017, ISBN 978-3-8293-1254-7. * Jörn Ipsen (Hrsg.): ''Niedersächsisches Kommunalverfassungsgesetz.'' ''Kommentar.'' 1. Aufl., Richard Boorberg Verlag, [[Stuttgart]] 2011, ISBN 978-3-415-04660-3. * Jörn Ipsen (Hrsg.): ''Das neue Kommunalverfassungsgesetz. 21.'' ''Bad Iburger Gespräche.'' 1. Aufl., V&amp;amp;R unipress, [[Göttingen]]/[[Osnabrück]] 2011, ISBN 978-3-89971-835-5. * Veith Mehde: [http://www.nordoer.nomos.de/fileadmin/nordoer/doc/Aufsatz_NordOER_11_02.pdf ''Die Neue Niedersächsische Kommunalverfassung''] (PDF; 231&nbsp;kB), in: NordÖR 2011, S. 49–55. * Robert Thiele: ''Niedersächsisches Kommunalverfassungsgesetz.'' ''Kommentar.'' 1. Aufl., Deutscher Gemeindeverlag, Stuttgart 2011, ISBN 978-3-55501-531-6. === Ligazóns externas === * [http://www.mi.niedersachsen.de/live/live.php?navigation_id=27409&article_id=93407&_psmand=33 Páxina informativa do Ministerio do Interior e Deporte de Baixa Saxonia] * [http://www.nds-voris.de/jportal/portal/t/1vuj/page/bsvorisprod.psml?pid=Dokumentanzeige&showdoccase=1&js_peid=Trefferliste&fromdoctodoc=yes&doc.id=jlr-KomVerfGNDrahmen&doc.part=X&doc.price=0.0#focuspoint Texto da Lei de Constitución Municipal de Baixa Saxonia] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Leis]] [[Categoría:Administración local]] [[Categoría:Alemaña]] qj24fx12nnwosy4f06drgn2txwfqye7 0 556156 6166379 6166214 2022-08-24T17:29:37Z MAGHOI 15490 /* Dimensións */ wikitext text/x-wiki {{Atención|data=agosto de 2022}} {{ortografía}} A '''fenda dixital''' é calquera distribución desigual no acceso, uso ou impacto das [[tecnoloxías da información e a comunicación]] entre [[Grupo social|grupos sociais]].<ref>{{Cita publicación periódica|url=http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S0187-358X2009000200011&lng=es&nrm=iso&tlng=es|título=¿Qué es la brecha digital?: una introducción al nuevo rostro de la desigualdad|apelidos=Cortés Vera|nome=Jesús|data=2009-08|volume=23|número=48|páxinas=233–239|data-acceso=2021-11-29|lingua=es|ISSN=0187-358X}}{{Ligazón morta|data=maio de 2022 }}</ref> Estes grupos poden definirse con base a criterios de [[Xénero (ciencias sociais)|xénero]], [[Xeografía|xeográficos]] ou [[Xeopolítica|xeopolíticos]], [[Cultura|culturais]]... Debido ó alto custo das [[Tecnoloxías da información e a comunicación|TIC]], a súa adopción e utilización é moi desigual en todo o mundo.<ref>Caves, R. W. (2004). Encyclopedia of the City. Routledge. p 179.</ref> O termo fenda dixital describe unha fenda de acceso e uso da tecnoloxía da información e da comunicación. Tradicionalmente considerábase unha cuestión principalmente de [[acceso]].<ref>{{Cita libro|apelidos=Compaine|nome=Benjamin M.|título=The Digital Divide: Facing a Crisis Or Creating a Myth?|url=https://books.google.com.ar/books?hl=es&lr=&id=MbareJicwKAC&oi=fnd&pg=PR9&dq=Compaine,+B.M.+(2001).+The+digital+divide++Facing+a+crisis+or+creating+a+myth?+Cambridge,+Massachusetts++MIT+Press&ots=B0Kpt3gfFi&sig=Wc-frp7eXTi4dzIxIFFxkdSoam8&redir_esc=y#v=onepage&q=Compaine,%20B.M.%20(2001).%20The%20digital%20divide%20%20Facing%20a%20crisis%20or%20creating%20a%20myth?%20Cambridge,%20Massachusetts%20%20MIT%20Press&f=false|dataacceso=26 de decembro de 2019|data=2001|editorial=MIT Press|ISBN=978-0-262-53193-1|lingua=en}}</ref> Dende 2013, cunha penetración a nivel global de [[Teléfono móbil|teléfonos móbiles]] de máis do 95%,<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=|data=2013|título=6.8 billion mobile-cellular subscriptions|revista=ICT Facts and Figures|páxinas=1|url=https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/facts/ICTFactsFigures2013-e.pdf|lingua=en}}</ref> a desigualdade relativa exponse entre aqueles que teñen máis e menos ancho de banda<ref>{{Cita publicación periódica|url=https://asistdl.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/asi.23020|título=Technological information inequality as an incessantly moving target: The redistribution of information and communication capacities between 1986 and 2010|apelidos=Hilbert|nome=Martin|data=2014|volume=65|número=4|páxinas=821–835|data-acceso=26 de diciembre de 2019|lingua=en|ISSN=2330-1643|doi=10.1002/asi.23020}}</ref> e máis ou menos habilidades asociadas.<ref>{{Cita publicación periódica|url=https://papers.ssrn.com/abstract=2363880|título=The Knowledge Based Economy and Digital Divisions of Labour|apelidos=Graham|nome=Mark|data=1 de xaneiro de 2014|editorial=Social Science Research Network|número=ID 2363880|data-acceso=26 de decembro de 2019|lingua=en}}</ref> [[América Latina]] converteuse nunha das rexións máis proactivas do mundo en relación coa inclusión da tecnoloxía nos seus [[Educación|sistemas educativos]]. Estas políticas públicas apuntan a mellorar a inclusión social, a democratización do coñecemento e a redución da fenda dixital.<ref>{{Cita web|url=http://www.relpe.org/las-politicas-tic-en-america-latina-prioridad-de-las-agendas-educativas|título=Lugo, T. (2015) ''Las Políticas TIC en América Latina: prioridad de las agendas educativas''. Red Latinoamericana de Portales Educativos|data-acceso=23 de marzo de 2015|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20150319073537/http://www.relpe.org/las-politicas-tic-en-america-latina-prioridad-de-las-agendas-educativas/|dataarquivo=19 de marzo de 2015}}</ref><ref>(CEPAL, 2012)</ref> == Concepto == O concepto de fenda dixital aparece no chamado informe “The Missing Link ”,<ref>{{Cita web|url=http://www.itu.int/osg/spu/sfo/missinglink/El_Eslabon_Perdido-A4-S.pdf|título=The Missing Link|data-acceso=22 de agosto de 2022|apelidos=Moreno|data=1984|editorial=Maitland report|lingua=en|páxina-web=itu.int|nome=Borja}}</ref> que se publicou en 1982 pola comisión Maitland. Nas conclusións do informe destacábase a carencia de infraestruturas de [[telecomunicacións]] nos países en vías de desenvolvemento, poñendo coma exemplo o [[teléfono]]. O termo procede do [[Lingua inglesa|inglés]] "''dixital divide"'', utilizado durante a [[Bill Clinton|Administración Clinton]]<ref>Arenas Ramiro (2011), p. 108</ref> (aínda que a súa autoría non se pode asegurar con total precisión). Mentres que nalgunhas referenzas, cítase a [[:en:Simon Moores|Simon Moores]] coma o acuñador do termo outros autores, como Hoffman, Novak e Schlosser refírense a [[Lloyd Morrisett]]<ref>{{Cita libro|título=The Digital Divide: Facing a Crisis or Creating a Myth?|apelidos=Hoffman|nome=Donna L.|editorial=The MIT Press|ano=2001|ISBN=978-0262531931|apelidos-editor=Compaine|nome-editor=Benjamin M.|páxinas=47-98|lugar=Cambridge, Massachusetts|serie=Seire: MIT Press Sourcebooks|lingua=en|capítulo=The evolution of the digital divide: Examining the relationship of race to internet access and usage over time|apelidos2=Novak|nome2=Thomas P.|apelidos3=Schlosser|nome3=Ann E.}}</ref> como o primeiro en empregalo para referirse á fractura que se podía producir nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] entre “conectados” e “non conectados”, se non se superaban, mediante investimentos públicos, as graves diferenzas entre territorios, razas e etnias, clases e xéneros. en infraestruturas e axudas á educación. En todo caso, durante aquela administración publicáronse unha serie de informes baixo o título ''Falling through the Net'',<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20100209053123/http://www.ntia.doc.gov/Ntiahome/Fttn99/|páxina-web=ntia.doc.gov|título=Falling Through the Net: Defining the Digital Divide|data-acceso=22 de agosto de 2022|data-publicación=28 de agosto de 1999|lingua=en}}</ref> nos que se deixaba constancia do estado que este fenómeno tiña na sociedade estadounidense a finais dos anos noventa.<ref>Hoffman, D.L, Novak, T.P. y Schlosser, A. E. (2001) The evolution of the digital divide: Examining the relationship of race to internet access and usage over time. En Compaine, B. ''Digital Divide''. Cambridge, Massachusetts: The [[MIT Press]]</ref> A partir desta orixe algúns autores, en castelán, prefiren o termo "''fractura digital"''<ref>Baigorri, A. (2000), 'La fractura Digital', I Congreso Mundial de Alfabetización Tecnológica, Cáceres; Mattelart, A. (2001). ''Historia de la Sociedad de la Información''. Barcelona: Paidós, p. 163</ref> ou "''estratificación digital"'', por ser moito máis expresivo sobre o que realmente significa.<ref>Carracedo Verde, J.D. (2003). "Jerarquías y desigualdades en el diseño de las Sociedades de la Información: Explorando la estratificación digital", p.1</ref> Na tradución a outras linguas romances, coma o [[Lingua francesa|francés]], tamén se optou polo termo de "''fracture"''. Non obstante, a meirande parte dos autores hispanos decántase polo de "''fenda"'', máis suave e politicamente correcto. Algunhas outras expresións que foron usadas para referirse á fenda dixital son "''divisoria dixital"'',<ref>Castells (2001), p. 275</ref> "''brecha inforcomunicacional"''<ref>Ford (2002), p. 115</ref> e "''abismo dixital"''.<ref>Crovi (2002), pp. 19, 20, 22 e ss.</ref> Outros autores estenden o alcance da fenda dixital para explicala tamén en función do que se denominou [[analfabetismo dixital]], que consiste na escasa habilidade ou competencia dun gran sector da poboación, especialmente entre aqueles nados antes da década de 1960, para manexar as ferramentas tecnolóxicas de computación e cuxo acceso aos servizos de [[Internet]] é polo tanto moi escaso. Segundo os estudos realizados por [[Eurostat]], a fenda dixital fai referencia á “distinción entre aqueles que teñen acceso a Internet e poden facer uso dos novos servizos ofrecidos pola ''[[World Wide Web]]'', e aqueles que están excluídos destes servizos”. Trátase dunha separación entre as persoas segundo a súa capacidade para utilizar as Novas [[Tecnoloxías da información e a comunicación|Tecnoloxías da Información e a Comunicación]] (TIC) de forma eficaz e aquelas que non teñen acceso ás mesmas, ou téndoo, non saben utilizalas.<ref>{{Cita web|url=https://playcodeacademy.com/la-brecha-digital/|título=Brecha Digital: Uso y acceso a las TIC.|data-acceso=5 de mayo de 2020|data=5 de mayo de 2016|lingua=es-ES}}{{Ligazón morta|data=maio de 2022 }}</ref> Distínguense dous aspectos diferenciais, os que son habitualmente denominados como fenda dixital de primeira e segunda orde (ou primeira e segunda fenda dixital). No primeiro caso, faise referencia ás desigualdades no acceso, en tanto a segunda fenda está vinculada ó coñecemento e aos usos en relación coas Tics (Gómez e Ospina 2002; Proenza, F. 2012; Finkelievich e Prince, 2007, Rivoir 2010). Aínda que a variable xeracional impacta notablemente na fenda dixital, múltiples causas explican estas desigualdades. Variables como xénero, localización territorial, nivel de ingresos, etnia, entre outras, contribúen de maneira relevante á existencia e profundización de ambalas dúas fendas. A fenda dixital non só refírese ao acceso as TIC, senón que tamén o acceso a ela, neste sentido implica: * Infraestrutura: Debe existir unha infraestrutura de telecomunicacións e redes * Accesibilidade: Debe existir a posibilidade de acceder os servizos que ofrece a tecnoloxía. * Formación: Posuír habilidades e coñecementos para facer uso da tecnoloxía. === Aspectos teóricos === Algúns dos primeiros autores que abordaron o problema da fenda dixital dende unha aproximación sistemática e socialmente profunda foron [[Herbert Schiller]]<ref>Schiller, H. I. (1996). ''Information inequety''. NovaYork: Routledge. ISBN 0415907659</ref> e [[William Wresch]].<ref>Wresh, W. (1996). ''Disconnected. Haves and have-nots in the information age''. New Brunswick, Nova Jersey: Rutgers University Press. ISBN 9780813523699</ref> De maneira xeral, estes autores expoñían a necesidade de incluír tódolos sectores da poboación no acceso á información dispoñible a través das novas tecnoloxías da información e a comunicación, así como das posibles vantaxes derivadas de tal acceso. Para [[Pippa Norris]], trátase dun fenómeno que implica tres aspectos principais: a ''fenda global'' (que se presenta entre distintos países), a ''fenda social'' (que ocorre no interior dunha nación) e a ''fenda democrática'' (que se refire á que existe entre quen participan e quen non participan dos asuntos públicos en liña).<ref>Norris, P. (2001). ''Digital divide. Civil engagement, information poverty and the Internet world wide''. Cambridge, Massachusetts: [[Cambridge University Press]]. ISBN 9780521002233</ref> Outra corrente de investigadores centráronse en aspectos cuantitativos da fenda dixital, destacando as diferenzas estadísticas no acceso ás tecnoloxías da información e da comunicación, segundo un extenso abanico de variables socio-demográficas entre as que destacan o sexo, a idade, o nivel de ingresos, a escolaridade, a raza e o lugar de residencia.<ref>Arquette, Toby J. (2001). "Assesing the Digital Divide: Epirical analysis of a meta-analytic framework for assesing the current state of information and communication system development". Simposium da International Association of Mass Communication Research e a International Communication Association Symposium sobre Fenda Digital, 15-17 de novembro, [[Austin, Texas|Austin]], [[Texas]].</ref> Un dos aspectos máis recentes que foi analizado sobre a fenda dixital, ten que ver non samente co acceso a Internet, senón coa calidade de dito acceso e a dispoñibilidade de conexións de banda ancha que permitan acceder ó contido multimedia en tempos e custos adecuados ó contexto dos usuarios.<ref>Serrano & Martínez (2002), p. 16</ref> De forma específica, o investigador neerlandés [[Jan A.G.M. van Dijck]] identifica catro dimensións no acceso: a motivación para acceder; o acceso material; as competencias para o acceso; e o acceso para usos avanzados (ou máis sofisticados). Expón que a fenda dixital está en constante evolución, dado o rexurxir de novos usos tecnolóxicos, que son apropiados máis rapidamente por aqueles que teñen o acceso de forma máis permanente e de mellor calidade, determinado polo ancho de banda.<ref>Pinto Arboleda (xaneiro-xuño 2014), p. 101</ref> A fenda dixital segundo Serrano e Martínez (2003) citado pola [[Organización dos Estados Iberoamericanos|OEI]] (2014) defínese como: "A separación que existe entre as persoas (comunidades, estados, países ...) que utilizan as Tecnoloxías da Información e a comunicación (TIC) coma unha parte rutinaria da súa vida diaria e aquelas que non teñen acceso ás mesmas e que, aínda que as teñan non saben coma utilizalas".<ref name=":1">Lugo & López e Toranzo (2014)</ref> De acordo con [[Eurostat]], a fenda dixital fai referencia á "distinción entre aqueles que teñen acceso a Internet e poden facer uso dos novos servizos ofrecidos pola [[World Wide Web]], e aqueles que están excluídos destes servizos".<ref name=":0">{{Cita web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Information_society_statistics_at_regional_level|título=European Commission, Eurostat: Information society statistics at regional level}}</ref>[[Ficheiro:Editatón_Género_y_brecha_digital_7.jpg|miniatura|[[Wikimaratón|Editatón]] de xénero e fenda dixital realizada en IIPE UNESCO (2015).]] === Contexto da sociedade da información === Con ocasión do [[Cumio Mundial sobre a Sociedade da Información]] (CMSI) os principais grupos da [[sociedade civil]] deron vida á campaña CRIS (''Communication Rights in the Information Society''; en [[Lingua galega|galego]], ''Dereitos de Comunicación na Sociedade da Información''),<ref>{{Cita web|url=https://www.apc.org/en/partner/communication-rights-information-society-cris|título=Communication Rights in the Information Society (CRIS) {{!}} Association for Progressive Communications|data-acceso=23 de marzo de 2018|lingua=en}}</ref> co obxectivo de infundir a axenda do Cumio con cuestións relacionadas cos medios de goberno e dereitos á comunicación. Na CRIS salientouse a función das novas tecnoloxías coma ferramentas de comunicación de valores comúns entre grupos, individuos e organizacións sociais, criticando unha xustificación instrumental das tecnoloxías vistas principalmente coma un fin, máis que coma un medio para impulsar un cambio social, unha visión instrumental que non considera nin as barreiras culturais e lingüísticas, nin as relacións de dependencia e subordinación técnica, económica e política entre do Norte e do Sur do Mundo. A inclusión dixital, sostén este sector da [[sociedade civil]], hai que pensala como un asunto colectivo, non individual, onde os beneficios sociais hai que velos en relación aos que se xeran para as comunidades, organizacións, familias e grupos que sacan proveito das tecnoloxías, aínda que non teñan acceso a estas. A eficacia das políticas de inclusión dixital dependerán das posibilidades de integración do coñecemento nos propios obxectivos dos seus beneficiarios, considerando que non existe un só modelo, senón moitas posibles sociedades da información e da comunicación adaptadas segundo as diferentes necesidades e obxectivos individuais e comúns dun planeta para nada homoxéneo. Segundo a [[Organización Mundial do Comercio]] (OMC), as novas oportunidades tecnolóxicas (e do libre comercio a escala global) serán o motor dunha "terceira revolución industrial". Grazas as TIC, poderanse anular as fendas de pobreza e falta de recursos existentes, confrontándose no campo da economía, das transformacións políticas e sociais, da identidade, na cultura e no poder, modelando novas relacións a escala global. A través do [[comercio electrónico]] e dos e-servizos, da redución dos custos de conexión, mellorando a eficiencia dos gobernos e servizos públicos e favorecendo o rol do sector privado, crearase unha "contorna favorable" para lograr a redución das desigualdades entre fóra e dentro dos Estados, sempre segundo a OMC. Algúns autores críticos<ref>Crovi (2004)</ref><ref>Islas & Gutiérrez (2005)</ref> sinalaron que, se nas grandes axendas internacionais enfatízanse os grandes beneficios que as Novas Tecnoloxías poden ter para os países do Sur, o que até agora se identifica coa [[Sociedade da Información]] móstrase coma unha invención das necesidades da [[globalización]], vista como un fenómeno [[Neoliberalismo|neoliberal]]; un desenvolvemento que non ten en conta as necesidades dun Sur, que se atopa na parte equivocada da fenda dixital. Segundo esta visión, son os países do Norte os principais propietarios e beneficiarios da [[World Wide Web]], así coma da industria do [[hardware]], do [[software]] e da produción dos contidos, o 70% en [[Lingua inglesa|inglés]]. O Sur permanece excluído, e con iso aumentan as diferenzas sociais rexionais, e imponse un modelo de desenvolvemento "dende o Norte", ao seu xeito. Tales voces críticas sosteñen que, de novo, se propoñen vellas lóxicas que nunca promoveron cambios significativos e que, ao contrario, deron lugar a novas relacións de dependencia e acentuaron as desigualdades existentes: o hardware, por exemplo, está pensado en [[Occidente]], o que supón para o Sur novas formas de traballo, moitas veces feminina e infantil, nas industrias de ensamblaxe, reforzando a destrución dos lazos sociais e da economía de explotación e aumentando exponencialmente a polución tecnolóxica. Dende outros contextos, expúxose equiparar a existencia das fendas dixitais con aspectos pedagóxicos da formación en tódolos ámbitos. A cada fenda dixital deberíalle corresponder unha similar dende a didáctica. A este concepto en construción denominóuselle directamente "fenda didáctica"<ref>Galindo (2011)</ref> == Dimensións == === Fenda dixital de xénero === [[Ficheiro:IBM Electronic Data Processing Machine (9467782802).jpg|miniatura|Muller trraballanco coa máquina electrónica de procesamento de datos [[IBM]] 704, utilizada para facer cálculos na investigación aeronáutica (21 de marzo de 1957).]] A [[fenda dixital de xénero]] é unha das variables máis relevantes relacionados co atraso das mulleres na incorporación ó mundo das novas tecnoloxías e o uso de [[Internet]]. As diferenzas de acceso entre homes e mulleres se dan en tódalas sociedades actuais, tanto en contextos de economías avanzadas coma de economías en desenvolvemento.<ref>{{Cita web|url=https://www.mujeresenred.net/spip.php?article1567|páxina-web=mujeresenred.net|título=La segunda brecha digital y las mujeres|data-acceso=24 de agosto de 2022|data-publicación=agosto de 2008|apelidos=Castaño Collado|nome=Cecilia|lingua=es}}</ref> Igualmente, Arenas Ramiro destaca que "As desigualdades existentes entre homes e mulleres no terreo das novas tecnoloxías e internet, teñen diferentes manifestacións, que van dende o acceso, pasando pola intensidade do uso, até o tipo de uso que se lles dá, sen esquecer, loxicamente, os factores económicos e socioculturais que as rodean".<ref>Arenas Ramiro (2011), p. 109</ref> As mulleres aproveitan cada vez máis as tecnoloxías da información e comunicación (TIC) en tódalas esferas da vida. Pero o mesmo tempo se produce unha fenda de xénero manifesta no so no menor numero de mulleres usuarias das TIC, senón tamén na persistencia das desigualdades estruturais específicas de xénero que constitúen barreiras para seu acceso e uso. Ó principio da aparición das TIC, se partía da idea de que non existía a fenda dixital, senón que o atraso dalgúns sectores, colectivos e países, era un estadio que se superaría co paso do tempo e co crecemento económico (bastaría con ofrecer [[Computadora de escritorio|ordenadores]] para que a xente os utilizase). Porén, hoxe constátase que hai diversos tipos de fenda dixital e que esta persiste e adquire novas formas; ademais da fenda de acceso, hai unha fenda de uso, unha fenda de contidos e unha fenda de habilidades tecnolóxicas.<ref>Castaño (2008), p. 15-55</ref> === Fenda dixital xeográfica === A fenda dixital xeográfica, segundo a OEI, abrangue grupos sociais que se atopan tanto en zonas urbanas coma en zonas rurais.<ref>{{Cita publicación periódica|url=http://oei.org.ar/new/wpcontent/uploads/2016/12/CENTROACCESOCOMUNITARIO.pdf.|título=Brechas digitales y TIC en Latinoamérica. Los Centros Estatales y Comunitarios1|apelidos=OEI|data=2013|data-acceso=1 de abril de 2018}}{{Ligazón morta|data=maio de 2022 }}</ref> Con todo, a infraestrutura dispoñible para asistir a ámbolos dous grupos é moi diferente. En particular, o illamento xeográfico das zonas rurais expón un acceso total e diferente ó urbano, pois nas áreas rurais escasamente contan polo menos en [[México]] coas escolas de nivel básico que poden contar cunha antena, iso se a situación xeográfica o permite, non sendo así nas zonas urbanas onde inda que non hai [[Wifi|Wi-Fi]] gratuíto, existen cibercafés, parques, bibliotecas, etc. que poden dar o servizo, así coma moitos fogares que xa teñen internet. Segundo este enfoque, o “pobre dixital” é unha persoa que carece, sexa por falta de acceso –consideración de oferta— ou pola falta de coñecemento de como se utiliza ou pola falta de ingresos –consideracións de demanda—, da información e da comunicación que se accede a través das tecnoloxías dixitais. Poden ser considerados pobres dixitais quen non utilizan as TIC, sexa por falta de oferta ou de capacidades de utilización. A isto, pódeselle sumar a carencia de información acerca das vantaxes de utilizar o TIC. Identificar as principais causas da fenda dixital utilizando este esquema conceptual, permite definir, alineamientos de política pública a implementar que permitan achicar as fendas dixitais –ou devandito en termos de Barrantes, reducir a pobreza dixital- de maneira máis eficiente.<ref>{{Cita web|url=http://archivo.siteal.iipe.unesco.org/datos_destacados/372/la-brecha-digital-en-america-latina|título=La brecha digital en América Latina {{!}} SITEAL|data-acceso=27 de decembro de 2019}}</ref> Estas diferenzas maniféstanse así mesmo entre homes e mulleres, idades, status social, paralelamente ás "fendas" de sempre: o acceso á sanidade, á educación e mais a [[mortalidade infantil]], a fame e a pobreza.<ref>{{Cita web|url=https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/facts/default.aspx|título=Measuring digital development: Facts and figures 2019|data-acceso=16 de xaneiro de 2020|páxina-web=itu.int|lingua=en}}</ref> '''Cifras globais''' Segundo [[Internet World Stats]], en 2019 hai 4.536 millóns de internautas conectados, con porcentaxes de cobertura do total da poboación que oscilan entre o 89% en [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] e o 88% en [[Europa]], ata o 40% no [[África|continente africano]]. No medio, a cobertura en [[América Latina]] e o [[Caribe (rexión)|Caribe]] alcanza o 69%.<ref>{{Cita web|url=https://www.internetworldstats.com/stats.htm|páxina-web=internetworldstats.com|título=WORLD INTERNET USAGE AND POPULATION STATISTICS. 2022 Year Estimates|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=en}}</ref> {| class="wikitable" |+'''Usuarios de Internet no mundo''' | |'''2005''' |'''2010''' |'''2017''' |'''2019''' |'''2021''' |- |'''Poboación mundial''' |6.500 millóns |6.900 millóns |7.400 millóns |7.750 millóns |7.831<ref>{{Cita web|url=https://www.census.gov/data-tools/demo/idb/#/country?COUNTRY_YEAR=2021&COUNTRY_YR_ANIM=2021|páxina-web=census.gov|título=Quick Facts (2021)|data-acceso=24 de agosto de 2021|lingua=en}}</ref> |- |'''Usuarios totais''' |16 % |30 % |48 % |53,6 % |63% |- |'''Países en desenvolvemento''' |8 % |21 % |41,3 % |47 % |57% |- |'''Países desenvolvidos''' |51 % |67 % |81 % |86,6 % |90% |- | colspan="6" |Fonte: ITU (​​Facts and Figures 2021​, 2019, 2017, 2010)<ref>{{Cita web|url=https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/facts/default.aspx|páxina-web=itu.int|título=Facts and Figures 2021, 2019, 2017, 2015, 2010|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=en}}</ref> |} Os datos de 2021 da [[Unión Internacional de Telecomunicacións]] mostran que no conxunto do planeta a porcentaxe de usuarios conectados é do 63%,<ref>ITU 2021, p. 1</ref> dos que a maioría son dos países desenvolivos, un 90% deles usan internet, fronte a só un 27% de usuarios conectados nos países meno desenvolvidos (PMD).<ref name=":2">ITU 2021, p. 2</ref> A distribución rexional tamén é desigual: en Europa están conectados o 87% da poboación; no continente americano, o 81%; na Comunidade de Estados Independentes (as antigas repúblicas ex-soviéticas), o 82%; nos países árabes, o 66%; no resto dos países asiáticos e no Pacífico, o 61% e, en África, o 33%.<ref name=":2" /> O informe SITEAL 2014 para América Latina, baseado na Unión Internacional de Telecomunicacións da ITU, revela datos de penetración da banda ancha fixa (2010-2013) cun crecemento do 5,28% ao 7,35%. O informe destaca que este incremento está en pleno desenvolvemento na rexión xunto co crecemento exponencial da banda ancha móbil nos dous últimos anos, que pasou de 9 accesos por cada 100 habitantes en 2011 a máis de 28 no segundo semestre de 2013.<ref name=":1" /> Cabe destacar o crecemento da telefonía móbil na rexión, que pasou do 5,26% en 2011 ao 117,72% en 2014.<ref name=":1" /> == Estratexias para diminuír a fenda dixital == Expúxose a necesidade de estimular non só o acceso, senón tamén o uso e o [[Apoderamento|empoderamiento]] das novas tecnoloxías, xa que estas poden efectivamente incidir en procesos de desenvolvemento, combatendo as demais fendas que subxacen á dixital.<ref>{{Cita web|url=https://www.nngroup.com/articles/digital-divide-the-three-stages/|título=Digital Divide: The 3 Stages|data-acceso=9 de xaneiro de 2020|apelidos=Experience|nome=World Leaders in Research-Based User|lingua=en}}</ref> Con todo, algúns traballos concluíron en que moitas destas iniciativas responden a visións optimistas sobre o impacto das tecnoloxías da información e a comunicación no desenvolvemento, e conciben que o problema da fenda dixital resolverase mediante a introdución de computadores persoais con acceso a [[Internet]].<ref>Santos, M.J., De Gortari, R., Angulo, Y., Rueda, E. y Pérez Salazar, G. (2006). ''Acceso Tecnológico: Una reinterpretación de la biblioteca pública mexicana''. México: Conaculta.</ref> Aspectos coma a capacitación dos usuarios e a creación de contidos culturalmente adecuados a cada contexto, son frecuentemente deixados de lado. De forma similar, as comunidades receptoras nestes procesos de equipamento tecnolóxico, poucas veces son tomadas en conta, o que afecta a sustentabilidade a longo prazo de proxectos desta natureza. Neste sentido, algúns autores expoñen que as TIC deberían proporcionar un espazo de encontro dunha nova esfera pública, onde a [[sociedade civil]] poida definirse e comprenderse na súa diversidade e onde as estruturas políticas estean suxeitas ó debate público e sexan avaliadas polas súas accións, garantindo a participación das categorías máis excluídas a través de perspectivas de xénero, rexionais e sociais.<ref>Trejo Delarbre, R. (2006). ''Viviendo en el aleph. La sociedad de la información y sus laberintos''. Barcelona: Gedisa.</ref> === Exclusión dixital === A exclusión dixital vén provocada en moitos casos pola falta non só de acceso, senón de accesibilidade, polas barreiras no acceso universal, isto é, para tódalas idades e (dis)capacidades. Tamén prodúcese en situacións de peche e prisión.<ref>{{Cita publicación periódica|url=https://revistas.usal.es/index.php/2172-9077/article/view/fjc202123275290|título=Educomunicación, tics y prisión: Testimonios de personas privadas de libertad en torno a la exclusión digital|apelidos=de Andrés|nome=Susana|apelidos2=García-Matilla|nome2=Agustín|data=2021-11-30|número=23|páxinas=275–290|data-acceso=2021-12-04|lingua=es|ISSN=2172-9077|doi=10.14201/fjc202123275290|apelidos3=Merchán|nome3=José María}}</ref> A Declaración Universal de Dereitos Emerxentes (DUDHE) aprobada en 2007 deixou definido o dereito á tecnoloxía en relación co dereito á comunicación no seu artigo 5.8., recoñecendo «o dereito de tódalas persoas e de toda comunidade a comunicarse cos seus semellantes por calquera medio da súa elección. Para ese efecto, toda persoa ten dereito ó acceso e o uso das tecnoloxías da información e da comunicación, en particular internet». A exclusión dixital implica así unha situación de violación de dereitos humanos. === Consecuencias da fenda dixital === Unha das consecuencias da fenda dixital é o atraso, así como a dificultade que enfrontan as persoas para saír de condicións de pobreza por ter problemas na toma de información pola falta de acceso a novos coñecementos o que leva a esta parte da sociedade á ignorancia e falta de comunicación social pola limitación de información que ademais os limita a actividades primarias. Cabe resaltar que a implementación da dixitalización debe facerse con moita responsabilidade, e educar no seu uso á poboación. == Por rexións == === En España === España ocupa o posto #34 no [https://web.archive.org/web/20141129123118/http://www.weforum.org/issues/global-information-technology World Economic Forum Networked Readiness Index] (índice que mide como os países aproveitan as oportunidades ofrecidas polo TIC), lonxe de países da súa contorna como Finlandia, Suíza, Alemaña, Francia ou EE. UU.<ref>{{Cita web|url=http://www3.weforum.org/docs/WEF_GITR_Report_2013.pdf|título=The Global Information Technology Report 2013}}</ref> Nestes países a porcentaxe de fogares con acceso a algún tipo de conexión de banda ancha sitúase apenas entre o 50-60%, cunha penetración bastante afastada das outras grandes economías da UE.<ref name=":0">{{Cita web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Information_society_statistics_at_regional_level|título=European Commission, Eurostat: Information society statistics at regional level}}</ref> A falta de conexión a Internet ou a facilidade de acceso ten consecuencias graves dende o punto de vista da [[exclusión social]]. En primeiro lugar, a fenda dixital xera un tipo de exclusión xeográfica, tendo coma as zonas máis afectadas as rurais e as zonas suburbanas que se enfrontan a posibles fallos do mercado e á falta de investimento en TIC e nas súas infraestruturas. En segundo lugar, atopamos un tipo de exclusión catalogado como xeracional: as persoas maiores teñen un nivel de penetración e unha taxa de uso moi inferior aos demais grupos de idades. Finalmente, e contando con que a economía dixital supón xa un 5,7% do PIB do país, as persoas con baixos recursos económicos non poden acceder á información e as ferramentas que ofrece a contorna dixital, sufrindo así mesmo unha descapitalización que ten un alto prezo en termos educativos e de acceso e mantemento no mercado.<ref>{{Cita web|url=http://tecnologia.elpais.com/tecnologia/2013/02/15/actualidad/1360933452_238520.html|título=El País, ''El Gobierno pretende que en 2015 media España tenga Internet a 100 megas ''(15/02/2013)}}</ref> En termos económicos, a brecha dixital ten un custo social de 1300 millóns de euros en España.<ref>{{Cita web|url=https://www.eleconomista.es/economia/noticias/3595683/12/11/La-exclusion-digital-de-los-desempleados-cuesta-a-Espana-1300-millones-al-ano.html|título=La exclusión digital de los parados cuesta a España 1.300 millones al año - elEconomista.es|data-acceso=2021-06-17|apelidos=elEconomista.es|lingua=es}}</ref> Así mesmo, a fenda dixital vese incrementada polos prezos ofrecidos polas operadoras. No caso de España, a Comisión Europea advertíu de que os prezos do ADSL están por encima da media da UE. De feito, España sitúase entre os países OCDE coa banda ancha máis cara.<ref>{{Cita web|url=https://www.europapress.es/portaltic/internet/noticia-espana-paises-mas-caros-ocde-banda-ancha-20130712094609.html|título=España, entre los países más caros de la OCDE en banda ancha|data-acceso=2021-06-17|apelidos=Press|nome=Europa|data=2013-07-12}}</ref> == Notas == {{Listaref|2}} == Véxase tamén == === Bibliografía === * {{Cita publicación periódica|apelidos=Arenas Ramiro|nome=Mónica|data=2011|título=Brecha digital de género: la mujer y las nuevas tecnologías.|revista=Anuario de la Facultad de Derecho|páxinas=97-125|lugar-publicación=Alcalá de Henares|lingua=es|editor=Universidade de Alcalá|ISSN=1888-3214|número=4|url=https://ebuah.uah.es/dspace/bitstream/handle/10017/9843/brecha_arenas_AFDUA_2011.pdf?sequence=1&isAllowed=y}} * {{Cita libro|título=La Galaxia Internet|apelidos=Castells|nome=Manuel|editorial=Plaza & Janés|ano=2001|ISBN=9788401341571|ref=harv|lingua=es|lugar=Barcelona|ligazónautor=Manuel Castells}} * {{Cita libro|título=La segunda brecha digital|apelidos=Castaño Collado|nome=Cecilia|editorial=Cátedra|ano=2008|ISBN=978-84-376-2475-4|ref=harv|lingua=es|lugar=Madrid}} * {{Cita publicación periódica|apelidos=Crovi Duetta|nome=Delia|data=2002|título=Sociedad de la información y el conocimiento. Entre el optimismo y la desesperanza|revista=Revista Mexicana de Ciencias Políticas y Sociales|doi=10.22201/fcpys.2448492xe.2002.185.48317|ISSN=2448-492X|volume=45|páxinas=13-33|número=185|editor=Facultad de Ciencias Políticas y Sociales de la Universidad Nacional Autónoma de México|lugar-publicación=México DF|lingua=es}} *{{Cita libro|título=Sociedad de la información y del conocimiento. Entre lo falaz y lo posible|editorial=La Crujía Ediciones|ano=2004|ISBN=9789871004713|ref=harv|apelidos-editor=Crovi Druetta|nome-editor=Delia|serie=Colección Inclusiones: Serie Categorías, nº 18|lugar=Buenos Aires|lingua=es}} * {{Cita libro|título=La marca de la bestia. Identificación, desigualdades e infoentretenimiento en la sociedad contemporánea|apelidos=Ford|nome=Aníbal|editorial=Grupo Editorial Norma|ano=2002|ISBN=9789580461708|ref=harv|lingua=es|lugar=[[Buenos Aires]]|serie=Colección Vitral}} * {{Cita publicación periódica|apelidos=Galindo C.|nome=Jairo Alberto|data=xullo-decembro 2011|título=Brechas didácticas y brechas digitales. Retos para la formación docente|revista=Actualidades Pedagógicas|doi=10.19052/issn.0120-1700|ISSN=2389-8755|páxinas=45-64|número=58|url=https://ciencia.lasalle.edu.co/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&amp;context=ap|lingua=es|editor=Universidad de La Salle}} * {{Cita publicación periódica|apelidos=Islas|nome=Octavio|data=2005|título=Sociedad de la información: ¿utopía o cárcel?|revista=Chasqui|número=85|apelidos2=Gutiérrez|nome2=Fernando|lingua=es|ISSN=1390-1079|páxinas=26-35}} * {{Cita libro|título=Measuring digital development. Facts and figures. 2021|apelidos=ITU (International Telecommunication Union)|editorial=ITUPublications|ano=2021|ISBN=978-92-61-35401-5|ref=harv|url=https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/facts/FactsFigures2021.pdf|lingua=en|lugar=Xenebra|outros=Versión electrónica}} * {{Cita libro|título=Políticas TIC en los sistemas educativos de América Latina|editorial=IIPE-UNESCO|ano=2014|ref=harv|lugar=Bos Aires|url=https://virtualeduca.org/documentos/centrodocumentacion/2014/siteal-informe-2014-politicas-tic.pdf|apelidos-editor=Lugo|nome-editor=María Teresa|lingua=es|apelidos-editor2=López|nome-editor2=Néstor|apelidos-editor3=Toranzos|nome-editor3=Lilia}} * {{Cita publicación periódica|apelidos=Pinto Arboleda|nome=María Cristina|data=2014|título=La construcción de la referencia en torno al concepto de brecha digital en España|revista=Signo y pensamiento|ISSN=0120-4823|volume=33|páxinas=96-112|número=64|editor=Pontificia Universidad Javeriana: Facultade de Comunicación e Linguaxe|url=https://revistas.javeriana.edu.co/index.php/signoypensamiento/article/view/8507}} * {{Cita libro|título=La brecha digital. Mitos y realidades|apelidos=Serrano Santoyo|nome=Arturo|editorial=Universidad Autónoma de Baja California|ano=2002|ref=harv|apelidos2=Martínez Martínez|nome2=Evelio|lingua=es|lugar=Mexicali|ISBN=9789709051896}} === Ligazóns externas === * [http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Internet/crea/marginados/elpepusoc/20100126elpepisoc_1/Tes Internet tamén crea marxinados] Diario ''[[El País]]'', 26/01/2010 (en ''[[Lingua castelá|castelán]]'') * [https://web.archive.org/web/20061206110112/http://www.apc.org/espanol/capacity/strategy/index.shtml Usos estratéxicos das redes - Asociación paira o Progreso das Comunicacións]. * Medición do desenvolvemento dixital: feitos e cifras 2019 - Informe Interactivo. [[Unión Internacional de Telecomunicacións]] (en ''[[Lingua inglesa|inglés]]''). * [http://rednatic.net/wp-content/uploads/2016/02/Informe-regional-completo.pdf http://rednatic.net/wp-content/uploads/2016/02/Informe-rexional-completo.pdf] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Cultura de Internet]] [[Categoría:Wikipedia:Artigos con extractos]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] [[Categoría:Socioloxía da comunicación]] banjbume2pcynv7iq0fxmssjvlhvrsy 0 556543 6166293 6030130 2022-08-24T14:06:06Z Xoio 22795 Reorganización, ampliación e actualización wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus puntazzo''<br>Sargo bicudo | image = Diplodus puntazzo Italy.jpg | image_caption = ''Diplodus puntazzo'' fotografado na [[illa de Elba]] | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name=U>Russell, B., Pollard, D. & Carpenter, K. E. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170262/1304486 ''Diplodus puntazzo''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2011-1. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Acanthopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. puntazzo''' | binomial = '''Diplodus puntazzo''' | binomial_authority = ([[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], [[1792]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Grupo de sargos picudos (Diplodus puntazzo), isla de Mouro, Santander, España, 2019-08-14, DD 13.jpg|miniatura|240px|Grupo de sargos bicudos na [[illa de Mouro]], Santander (España)]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo 1.jpg|miniatura|240px|''Diplodus puntazzo'' pescado no [[mar Tirreno]]]] '''''Diplodus puntazzo''''', coñecido en galego como '''sargo bicudo''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2022) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1792]] polo [[médico]], [[naturalista]] e [[taxonomía|taxónomo]] [[Alemaña|alemán]] [[Johann Julius Walbaum]], baixo o nome de ''Sparus puntazzo''.<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=127052 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[WoRMS]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/> *''Charax puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Charax puntazzo'' var. ''ponticus'' <small>Nordmann, 1840</small> *''Puntazzo annularis'' <small>Bleeker, 1876</small> *''Puntazzo puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sargus puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sparus acutirostris'' <small>Delaroche, 1809</small> *''Sparus oxyrhynchus'' <small>Nardo, 1827</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Cetti, 1777</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Walbaum, 1792</small> ([[protónimo]]) == Características== A forma do corpo é ovalada e aplanada polos lados, co fociño longo e puntiagudo.<ref name = Militz>{{cita libro |autor = Terofal, F. e Militz, C. |título = Peces de Mar |ano = 2005 |idioma = español |páxinas = 290 |localización = Barcelona, España |editorial = Editorial Blume |isbn = 84-8076-268-3 }}</ref> A súa coloración é gris prateada, con de 7 a 11 liñas negras transversais e unha gran mancha negra no eixe da cola.<ref name = Militz/> Os [[macho]]s poden chegar a alcanzar os 60 [[centímetro|cm]] de lonxitude total.<ref>[http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?ID=1749&genusname=Diplodus&speciesname=puntazzo FishBase] (en inglés)</ref><ref>Mas Ferrà, Xavier e Canyelles Ferrà, Xavier: ''Peixos de les Illes Balears''. Editorial Moll, [[Palma de Mallorca]], [[2000]]. Manuals d'introducció a la naturalesa, 13. ISBN 84-273-6013-4. Plana 178.</ref> == Distribución == Encóntrase nas [[costa (xeografía)|costas]] do [[Atlántico]] oriental (desde o [[mar Cantábrico]] até [[Serra Leoa]], [[Cabo Verde]] e [[illas Canarias]]), no [[mar Mediterráneo]] e no [[mar Negro]]. Tamén en [[Suráfrica]]. === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de sargo bicudo (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Diplodus puntazzo}} {{wikispecies|Diplodus puntazzo}} === Bibliografía === * Eschmeyer, William N., ed. [[1998]]. Catalog of Fishes. Special Publication of the Center for Biodiversity Research and Information, núm. 1, vol. 1-3. California Academy of Sciences. [[San Francisco, California|San Francisco]], [[California]], [[Estados Unidos]]. 2905. ISBN 0-940228-47-5. * Fenner, Robert M.: ''The Conscientious Marine Aquarist''. Neptune City, [[Nova Jersey]], [[Estados Unidos]]: T.F.H. Publications, [[2001]]. * Helfman, G., B. Collette e D. Facey: ''The diversity of fishes''. Blackwell Science, Malden, Massachusetts, [[Estados Unidos]], [[1997]]. * Hoese, D.F. [[1986]]. A M.M. Smith e P.C. Heemstra (eds.) Smiths' sea fishes. Springer-Verlag, [[Berlín]], [[Alemaña]]. * Maugé, L.A. [[1986]]. A J. Daget, J.-P. Gosse e D.F.E. Thys van den Audenaerde (eds.) Check-list of the freshwater fishes of Africa (CLOFFA). ISNB, [[Bruxelas]]; MRAC, [[Tervuren]], [[Flandes]]; e ORSTOM, [[París]], [[Francia]]. Vol. 2. * Moyle, P. e J. Cech.: ''Fishes: An Introduction to Ichthyology'', 4a. edición, Upper Saddle River, [[Nova Jersey]], [[Estados Unidos]]: Prentice-Hall. Ano [[2000]]. * Nelson, J.: ''Fishes of the World'', 3a. edición. [[Nova York]], [[Estados Unidos]]: John Wiley and Sons. Ano [[1994]]. * Wheeler, A.: ''The World Encyclopedia of Fishes'', 2a. edición, [[Londres]]: Macdonald. Ano [[1985]]. === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20080828075225/http://www.eol.org/taxa/17051526 Encyclopedia of Life] (en inglés) * [http://www.biolib.cz/en/taxon/id98086/ BioLib] (en inglés) * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=druh/diplodus-puntazzo.htm AQUATAB.NET] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Animais descritos en 1777]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] eh83l4p35mn7t1ajx8ymq4y6yfcveik 6166376 6166293 2022-08-24T17:09:15Z Xoio 22795 arranxos wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus puntazzo''<br>Sargo bicudo | image = Diplodus puntazzo Italy.jpg | image_caption = ''Diplodus puntazzo'' fotografado na [[illa de Elba]] | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name=U>Russell, B., Pollard, D. & Carpenter, K. E. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170262/1304486 ''Diplodus puntazzo''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2011-1. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Acanthopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. puntazzo''' | binomial = '''Diplodus puntazzo''' | binomial_authority = ([[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], [[1792]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Grupo de sargos picudos (Diplodus puntazzo), isla de Mouro, Santander, España, 2019-08-14, DD 13.jpg|miniatura|240px|Grupo de sargos bicudos na [[illa de Mouro]], Santander (España)]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo 1.jpg|miniatura|240px|''Diplodus puntazzo'' pescado no [[mar Tirreno]]]] '''''Diplodus puntazzo''''', coñecido en galego como '''sargo bicudo''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2022) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1792]] polo [[médico]], [[naturalista]] e [[taxonomía|taxónomo]] [[Alemaña|alemán]] [[Johann Julius Walbaum]], baixo o nome de ''Sparus puntazzo''.<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphi=a.php?p=taxdetails&id=127052 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[WoRMS]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/9777888 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[GBIF]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/> *''Charax puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Charax puntazzo'' var. ''ponticus'' <small>Nordmann, 1840</small> *''Puntazzo annularis'' <small>Bleeker, 1876</small> *''Puntazzo puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sargus puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sparus acutirostris'' <small>Delaroche, 1809</small> *''Sparus oxyrhynchus'' <small>Nardo, 1827</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Cetti, 1777</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Walbaum, 1792</small> ([[protónimo]]) === Etimoloxías === Para a do xénero, ver ''[[Diplodus]]''. O [[especie|epíteto específico]], ''puntazzo'', é unha voz da [[Lingua lígur (románica)|lingua lígur]], que pasou ao [[latín científico]], probabelmente derivada de "punta" (extremo agudo dunha cousa), debido ao fociño acabado en punta da especie ''Puntazzo puntazzo'' [hoxe ''Diplodus puntazzo''], tamén chamado en lígur e en [[lingua italiana|italiano]] ''puntazzo'' ou ''sarago pizzuto''.<ref>[https://www.treccani.it/vocabolario/puntazzo puntazzo] no ''Vocabolario [[Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</ref> == Hábitat e distribución == ''Diplodus puntazzo'' é un peixe que habita en augas [[mar|mariñas]] e [[salobre]]s, [[trópico|subtropicais]], [[peláxico|bentopeláxico]] e [[migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004): [https://d-nb.info/970973322/04 ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> a un rango de profundidades en entre os 0 e os 140 m,<ref>Schneider, W. (1990): [https://www.fao.org/3/t0438e/t0438e.pdf ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Field guide to the commercial marine resources of the Gulf of Guinea''. Prepared and published with the support of the FAO Regional Office for Africa. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> usualmente entre os 0 e os 60 m.<ref>Bauchot, M.-L. & J.-C. Hureau (1990): "Sparidae". p. 790-812. En J. C. Quero, J. C. Hureau, C. Karrer, A. Post & L. Saldanha (eds.) ''Check-list of the fishes of the eastern tropical Atlantic (CLOFETA), Vol 2''. Lisboa: JNICT, París: SEI e París: [[UNESCO]].</ref> A súa [[área de distrubución]] esténdese entre os 42° N e os 28° S, e entre os 26° O e os 42° L. == Características== A forma do corpo é ovalada e aplanada polos lados, co fociño longo e puntiagudo.<ref name = Militz>{{cita libro |autor = Terofal, F. e Militz, C. |título = Peces de Mar |ano = 2005 |idioma = español |páxinas = 290 |localización = Barcelona, España |editorial = Editorial Blume |isbn = 84-8076-268-3 }}</ref> A súa coloración é gris prateada, con de 7 a 11 liñas negras transversais e unha gran mancha negra no eixe da cola.<ref name = Militz/> Os [[macho]]s poden chegar a alcanzar os 60 [[centímetro|cm]] de lonxitude total.<ref>[http://www.fishbase.org/Summary/speciesSummary.php?ID=1749&genusname=Diplodus&speciesname=puntazzo FishBase] (en inglés)</ref><ref>Mas Ferrà, Xavier e Canyelles Ferrà, Xavier: ''Peixos de les Illes Balears''. Editorial Moll, [[Palma de Mallorca]], [[2000]]. Manuals d'introducció a la naturalesa, 13. ISBN 84-273-6013-4. Plana 178.</ref> == Distribución == Encóntrase nas [[costa (xeografía)|costas]] do [[Atlántico]] oriental (desde o [[mar Cantábrico]] até [[Serra Leoa]], [[Cabo Verde]] e [[illas Canarias]]), no [[mar Mediterráneo]] e no [[mar Negro]]. Tamén en [[Suráfrica]]. === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de sargo bicudo (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Diplodus puntazzo}} {{wikispecies|Diplodus puntazzo}} === Bibliografía === * Eschmeyer, William N., ed. [[1998]]. Catalog of Fishes. Special Publication of the Center for Biodiversity Research and Information, núm. 1, vol. 1-3. California Academy of Sciences. [[San Francisco, California|San Francisco]], [[California]], [[Estados Unidos]]. 2905. ISBN 0-940228-47-5. * Fenner, Robert M.: ''The Conscientious Marine Aquarist''. Neptune City, [[Nova Jersey]], [[Estados Unidos]]: T.F.H. Publications, [[2001]]. * Helfman, G., B. Collette e D. Facey: ''The diversity of fishes''. Blackwell Science, Malden, Massachusetts, [[Estados Unidos]], [[1997]]. * Hoese, D.F. [[1986]]. A M.M. Smith e P.C. Heemstra (eds.) Smiths' sea fishes. Springer-Verlag, [[Berlín]], [[Alemaña]]. * Maugé, L.A. [[1986]]. A J. Daget, J.-P. Gosse e D.F.E. Thys van den Audenaerde (eds.) Check-list of the freshwater fishes of Africa (CLOFFA). ISNB, [[Bruxelas]]; MRAC, [[Tervuren]], [[Flandes]]; e ORSTOM, [[París]], [[Francia]]. Vol. 2. * Moyle, P. e J. Cech.: ''Fishes: An Introduction to Ichthyology'', 4a. edición, Upper Saddle River, [[Nova Jersey]], [[Estados Unidos]]: Prentice-Hall. Ano [[2000]]. * Nelson, J.: ''Fishes of the World'', 3a. edición. [[Nova York]], [[Estados Unidos]]: John Wiley and Sons. Ano [[1994]]. * Wheeler, A.: ''The World Encyclopedia of Fishes'', 2a. edición, [[Londres]]: Macdonald. Ano [[1985]]. === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20080828075225/http://www.eol.org/taxa/17051526 Encyclopedia of Life] (en inglés) * [http://www.biolib.cz/en/taxon/id98086/ BioLib] (en inglés) * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=druh/diplodus-puntazzo.htm AQUATAB.NET] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Animais descritos en 1777]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] 8znpkq1b3p70kc21t4gh3e158wwbdx3 6166400 6166376 2022-08-24T18:34:49Z Xoio 22795 ampliación wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus puntazzo''<br>Sargo bicudo | image = Diplodus puntazzo Italy.jpg | image_caption = ''Diplodus puntazzo'' fotografado na [[illa de Elba]] | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name=U>Russell, B., Pollard, D. & Carpenter, K. E. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170262/1304486 ''Diplodus puntazzo''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2011-1. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Acanthopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. puntazzo''' | binomial = '''Diplodus puntazzo''' | binomial_authority = ([[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], [[1792]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Grupo de sargos picudos (Diplodus puntazzo), isla de Mouro, Santander, España, 2019-08-14, DD 13.jpg|miniatura|240px|Grupo de sargos bicudos na [[illa de Mouro]], Santander (España)]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo 1.jpg|miniatura|240px|''Diplodus puntazzo'' pescado no [[mar Tirreno]]]] '''''Diplodus puntazzo''''', coñecido en galego como '''sargo bicudo''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2022) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1792]] polo [[médico]], [[naturalista]] e [[taxonomía|taxónomo]] [[Alemaña|alemán]] [[Johann Julius Walbaum]], baixo o nome de ''Sparus puntazzo''.<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphi=a.php?p=taxdetails&id=127052 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[WoRMS]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/9777888 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[GBIF]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/> *''Charax puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Charax puntazzo'' var. ''ponticus'' <small>Nordmann, 1840</small> *''Puntazzo annularis'' <small>Bleeker, 1876</small> *''Puntazzo puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sargus puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sparus acutirostris'' <small>Delaroche, 1809</small> *''Sparus oxyrhynchus'' <small>Nardo, 1827</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Cetti, 1777</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Walbaum, 1792</small> ([[protónimo]]) === Etimoloxías === Para a do xénero, ver ''[[Diplodus]]''. O [[especie|epíteto específico]], ''puntazzo'', é unha voz da [[Lingua lígur (románica)|lingua lígur]], que pasou ao [[latín científico]], probabelmente derivada de "punta" (extremo agudo dunha cousa), debido ao fociño acabado en punta da especie ''Puntazzo puntazzo'' [hoxe ''Diplodus puntazzo''], tamén chamado en lígur e en [[lingua italiana|italiano]] ''puntazzo'' ou ''sarago pizzuto''.<ref>[https://www.treccani.it/vocabolario/puntazzo puntazzo] no ''Vocabolario [[Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</ref> == Hábitat e distribución == === Hábitat === ''Diplodus puntazzo'' é un peixe que habita en augas [[mar|mariñas]] e [[salobre]]s, [[trópico|subtropicais]], [[peláxico|bentopeláxico]] e [[migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> a un rango de profundidades en entre os 0 e os 140 m,<ref>Schneider, W. (1990): [https://www.fao.org/3/t0438e/t0438e.pdf ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Field guide to the commercial marine resources of the Gulf of Guinea'']. Prepared and published with the support of the FAO Regional Office for Africa. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> usualmente entre os 0 e os 60 m.<ref name=BH>Bauchot, M.-L. & J.-C. Hureau (1990): "Sparidae". p. 790-812. En J. C. Quero, J. C. Hureau, C. Karrer, A. Post & L. Saldanha (eds.) ''Check-list of the fishes of the eastern tropical Atlantic (CLOFETA), Vol 2''. Lisboa: JNICT, París: SEI e París: [[UNESCO]].</ref> === Distribución === A súa [[área de distribución]] esténdese entre os 42° N e os 28° S, e entre os 26° O e os 42° L,<ref name=FB>[https://www.fishbase.se/summary/Diplodus-puntazzo.html ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] en [[FishBase]].</ref> encontrándose nas [[costa (xeografía)|costas]] do [[Atlántico]] oriental, desde o [[golfo de Biscaia]] (onde é raro) até [[Serra Leoa]], as illas de [[Cabo Verde]] e as [[illas Canarias|Canarias]], e nos mares [[mar Mediterráneo|Mediterráneo]] e [[mar Negro|Negro]].<ref name=BH/> E tamén en [[Suráfrica]].<ref name=FB/> === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de sargo bicudo (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Características== A forma do corpo é ovalada e aplanada polos lados, co fociño longo e puntiagudo.<ref name = Militz>{{cita libro |autor = Terofal, F. e Militz, C. |título = Peces de Mar |ano = 2005 |idioma = español |páxinas = 290 |localización = Barcelona, España |editorial = Editorial Blume |isbn = 84-8076-268-3 }}</ref> A súa coloración é gris prateada, con de 7 a 11 liñas negras transversais e unha gran mancha negra no eixe da cola.<ref name = Militz/> Os [[macho]]s poden chegar a alcanzar os 60 cm de lonxitude total.<ref name=FB/><ref>Mas Ferrà, Xavier e Canyelles Ferrà, Xavier (2000): ''Peixos de les Illes Balears''. [[Palma de Mallorca]]: Editorial Moll. Manuals d'introducció a la naturalesa, 13. ISBN 84-2736-013-4.</ref> == Bioloxía == ''Diplodus puntazzo'' é unha especie mariña bentopeláxica, como quedou dito. Especie gregaria que vive en augas costeiras en fondos rochosos ou areosos, até os 150 m (só ocasionalmente a máis de 50 m). Os individuos máis novos tamén se poden atopar en augas salobres e poden vivir en lagoas litorais (ás veces en augas salobres), os adultos adoitan encontrarse en augas máis profundas. Aliméntase de [[alga]]s, [[verme]]s, [[moluscos]] e [[camarón]]s.<ref name=BH/> É moi común no Mediterráneo. No Atlántico encóntrase desde o [[estreito de Xibraltar]] até as costas de Serra Leoa, incluíndo as costas das Illas Canarias e do Cabo Verde. Atópase con menos frecuencia nas costas atlánticas [[península Ibérica|ibéricas]] e no golfo de Biscaia. Escasea no mar Negro. É unha especie [[hermafrodita]] permanente con algúns episodios [[Dicogamia|protándricos]] (comportándose como macho despois da súa primeira madurez sexual para converterse en femia posteriormente). A reprodución ocorre a finais do verán e no outono. O tamaño do [[ovo (bioloxía)|ovo]] é de 0,85 mm, e a lonxitude da [[larva]] na eclosión de 1,7 mm.<ref name=FB/> == Ameazas == Os posíbeis descensos localizados derivados da [[pesca]] e da modificación do [[hábitat]] nas [[ría]]s poden supoñer unha ameaza para esta especie.<ref name=U/> == Estado de conservación == Segundo a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel globl, ''Diplodus puntazzo'' é unha especie moi estendida que é localmente abundante, sen que haxa evidencias de diminucións das súas poboacións, polo que está avaliada como ''LC'' (pouco preocupante). A especie está moi estendida en augas europeas, e non hai evidencias de diminución da poboación, polo que tamén se cualifica o seu status nesta área como ''LC''.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Diplodus puntazzo}} {{wikispecies|Diplodus puntazzo}} === Bibliografía === * Abellán, E. & Basurco, B. (1999): ''Marine Finfish Species Diversification: Current Situation and Prospects in Mediterranean Aquaculture''. [[Zaragoza]], [[España]]: CIHEAM-IAMZ. ISBN 2-8535-2197-4. * Domínguez-Seoane, R., Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Ramos, A. G. (2006): "Age and growth of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777) inhabiting the Canarian archipelago, estimated by reading otoliths and by backcalculation". ''Fisheries Research'' '''81''' (2-3): 142–148. * Dooley, J. K., Van Tassell, J. L. & Brito, A. (1985): "An Annotated Checklist of the Shorefishes of the Canary Islands". ''American Museum Novitates'' '''2824''': 1-49. * Favaloro, E., Lopiano, L. & Mazzola, A. (2002): "Rearing of sharpsnout seabream (''Diplodus puntazzo'', Cetti 1777) in a Mediterranean fish farm: monoculture versus polyculture". ''Aquaculture Research'' '''33''': 137–140. * Micale, V., Perdichizzi, F. & Basciano, G. (1996): "Aspects of the reproductive biology of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777). I. Gametogenesis and gonadal cycle in captivity during the third year of life". ''Aquaculture'' '''140''': 281-291. * Nelson, Joseph S. (2006): ''Fishes of the World''. 4ª Edición. [[Hoboken, Nova Jersey]]: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Domínguez-Seoane, R. (2008): "Gonadal development and spawning cycle in the digynic hermaphrodite sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Sparidae) off the Canary Islands, northwest of Africa". ''Journal of Applied Ichthyology'' '''24''': 68–76. * Vinagre, C., Cabral, H. N. & Costa, M. J. (2010): "Relative importance of estuarine nurseries for species of the genus ''Diplodus'' (Sparidae) along the Portuguese coast". ''Estuarine, Coastal, and Shelf Science'' '''86''': 197-202. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodon]]'' === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20080828075225/http://www.eol.org/taxa/17051526 ''Diplodus puntazzo''] na [[EOL]]. * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=druh/diplodus-puntazzo.htm ''Diplodus puntazzo''] en AQUATAB.NET. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Animais descritos en 1777]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] 7lfpomk6bdyhas3fkhmykfakco1mist 6166401 6166400 2022-08-24T18:35:14Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus puntazzo''<br>Sargo bicudo | image = Diplodus puntazzo Italy.jpg | image_caption = ''Diplodus puntazzo'' fotografado na [[illa de Elba]] | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name=U>Russell, B., Pollard, D. & Carpenter, K. E. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170262/1304486 ''Diplodus puntazzo''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2011-1. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Acanthopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. puntazzo''' | binomial = '''Diplodus puntazzo''' | binomial_authority = ([[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], [[1792]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Grupo de sargos picudos (Diplodus puntazzo), isla de Mouro, Santander, España, 2019-08-14, DD 13.jpg|miniatura|240px|Grupo de sargos bicudos na [[illa de Mouro]], Santander (España)]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo 1.jpg|miniatura|240px|''Diplodus puntazzo'' pescado no [[mar Tirreno]]]] '''''Diplodus puntazzo''''', coñecido en galego como '''sargo bicudo''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2022) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1792]] polo [[médico]], [[naturalista]] e [[taxonomía|taxónomo]] [[Alemaña|alemán]] [[Johann Julius Walbaum]], baixo o nome de ''Sparus puntazzo''.<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphi=a.php?p=taxdetails&id=127052 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[WoRMS]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/9777888 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[GBIF]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/> *''Charax puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Charax puntazzo'' var. ''ponticus'' <small>Nordmann, 1840</small> *''Puntazzo annularis'' <small>Bleeker, 1876</small> *''Puntazzo puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sargus puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sparus acutirostris'' <small>Delaroche, 1809</small> *''Sparus oxyrhynchus'' <small>Nardo, 1827</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Cetti, 1777</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Walbaum, 1792</small> ([[protónimo]]) === Etimoloxías === Para a do xénero, ver ''[[Diplodus]]''. O [[especie|epíteto específico]], ''puntazzo'', é unha voz da [[Lingua lígur (románica)|lingua lígur]], que pasou ao [[latín científico]], probabelmente derivada de "punta" (extremo agudo dunha cousa), debido ao fociño acabado en punta da especie ''Puntazzo puntazzo'' [hoxe ''Diplodus puntazzo''], tamén chamado en lígur e en [[lingua italiana|italiano]] ''puntazzo'' ou ''sarago pizzuto''.<ref>[https://www.treccani.it/vocabolario/puntazzo puntazzo] no ''Vocabolario [[Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</ref> == Hábitat e distribución == === Hábitat === ''Diplodus puntazzo'' é un peixe que habita en augas [[mar|mariñas]] e [[salobre]]s, [[trópico|subtropicais]], [[peláxico|bentopeláxico]] e [[migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> a un rango de profundidades en entre os 0 e os 140 m,<ref>Schneider, W. (1990): [https://www.fao.org/3/t0438e/t0438e.pdf ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Field guide to the commercial marine resources of the Gulf of Guinea'']. Prepared and published with the support of the FAO Regional Office for Africa. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> usualmente entre os 0 e os 60 m.<ref name=BH>Bauchot, M.-L. & J.-C. Hureau (1990): "Sparidae". p. 790-812. En J. C. Quero, J. C. Hureau, C. Karrer, A. Post & L. Saldanha (eds.) ''Check-list of the fishes of the eastern tropical Atlantic (CLOFETA), Vol 2''. Lisboa: JNICT, París: SEI e París: [[UNESCO]].</ref> === Distribución === A súa [[área de distribución]] esténdese entre os 42° N e os 28° S, e entre os 26° O e os 42° L,<ref name=FB>[https://www.fishbase.se/summary/Diplodus-puntazzo.html ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] en [[FishBase]].</ref> encontrándose nas [[costa (xeografía)|costas]] do [[Atlántico]] oriental, desde o [[golfo de Biscaia]] (onde é raro) até [[Serra Leoa]], as illas de [[Cabo Verde]] e as [[illas Canarias|Canarias]], e nos mares [[mar Mediterráneo|Mediterráneo]] e [[mar Negro|Negro]].<ref name=BH/> E tamén en [[Suráfrica]].<ref name=FB/> === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de sargo bicudo (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Características== A forma do corpo é ovalada e aplanada polos lados, co fociño longo e puntiagudo.<ref name = Militz>{{cita libro |autor = Terofal, F. e Militz, C. |título = Peces de Mar |ano = 2005 |idioma = español |páxinas = 290 |localización = Barcelona, España |editorial = Editorial Blume |isbn = 84-8076-268-3 }}</ref> A súa coloración é gris prateada, con de 7 a 11 liñas negras transversais e unha gran mancha negra no eixe da cola.<ref name = Militz/> Os [[macho]]s poden chegar a alcanzar os 60 cm de lonxitude total.<ref name=FB/><ref>Mas Ferrà, Xavier e Canyelles Ferrà, Xavier (2000): ''Peixos de les Illes Balears''. [[Palma de Mallorca]]: Editorial Moll. Manuals d'introducció a la naturalesa, 13. ISBN 84-2736-013-4.</ref> == Bioloxía == ''Diplodus puntazzo'' é unha especie mariña bentopeláxica, como quedou dito. Especie gregaria que vive en augas costeiras en fondos rochosos ou areosos, até os 150 m (só ocasionalmente a máis de 50 m). Os individuos máis novos tamén se poden atopar en augas salobres e poden vivir en lagoas litorais (ás veces en augas salobres), os adultos adoitan encontrarse en augas máis profundas. Aliméntase de [[alga]]s, [[verme]]s, [[moluscos]] e [[camarón]]s.<ref name=BH/> É moi común no Mediterráneo. No Atlántico encóntrase desde o [[estreito de Xibraltar]] até as costas de Serra Leoa, incluíndo as costas das Illas Canarias e do Cabo Verde. Atópase con menos frecuencia nas costas atlánticas [[península Ibérica|ibéricas]] e no golfo de Biscaia. Escasea no mar Negro. É unha especie [[hermafrodita]] permanente con algúns episodios [[Dicogamia|protándricos]] (comportándose como macho despois da súa primeira madurez sexual para converterse en femia posteriormente). A reprodución ocorre a finais do verán e no outono. O tamaño do [[ovo (bioloxía)|ovo]] é de 0,85 mm, e a lonxitude da [[larva]] na eclosión de 1,7 mm.<ref name=FB/> == Ameazas == Os posíbeis descensos localizados derivados da [[pesca]] e da modificación do [[hábitat]] nas [[ría]]s poden supoñer unha ameaza para esta especie.<ref name=U/> == Estado de conservación == Segundo a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel globl, ''Diplodus puntazzo'' é unha especie moi estendida que é localmente abundante, sen que haxa evidencias de diminucións das súas poboacións, polo que está avaliada como ''LC'' (pouco preocupante). A especie está moi estendida en augas europeas, e non hai evidencias de diminución da poboación, polo que tamén se cualifica o seu status nesta área como ''LC''.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Diplodus puntazzo}} {{wikispecies|Diplodus puntazzo}} === Bibliografía === * Abellán, E. & Basurco, B. (1999): ''Marine Finfish Species Diversification: Current Situation and Prospects in Mediterranean Aquaculture''. [[Zaragoza]], [[España]]: CIHEAM-IAMZ. ISBN 2-8535-2197-4. * Domínguez-Seoane, R., Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Ramos, A. G. (2006): "Age and growth of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777) inhabiting the Canarian archipelago, estimated by reading otoliths and by backcalculation". ''Fisheries Research'' '''81''' (2-3): 142–148. * Dooley, J. K., Van Tassell, J. L. & Brito, A. (1985): "An Annotated Checklist of the Shorefishes of the Canary Islands". ''American Museum Novitates'' '''2824''': 1-49. * Favaloro, E., Lopiano, L. & Mazzola, A. (2002): "Rearing of sharpsnout seabream (''Diplodus puntazzo'', Cetti 1777) in a Mediterranean fish farm: monoculture versus polyculture". ''Aquaculture Research'' '''33''': 137–140. * Micale, V., Perdichizzi, F. & Basciano, G. (1996): "Aspects of the reproductive biology of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777). I. Gametogenesis and gonadal cycle in captivity during the third year of life". ''Aquaculture'' '''140''': 281-291. * Nelson, Joseph S. (2006): ''Fishes of the World''. 4ª Edición. [[Hoboken, Nova Jersey]]: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Domínguez-Seoane, R. (2008): "Gonadal development and spawning cycle in the digynic hermaphrodite sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Sparidae) off the Canary Islands, northwest of Africa". ''Journal of Applied Ichthyology'' '''24''': 68–76. * Vinagre, C., Cabral, H. N. & Costa, M. J. (2010): "Relative importance of estuarine nurseries for species of the genus ''Diplodus'' (Sparidae) along the Portuguese coast". ''Estuarine, Coastal, and Shelf Science'' '''86''': 197-202. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodon]]'' === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20080828075225/http://www.eol.org/taxa/17051526 ''Diplodus puntazzo''] na [[EOL]]. * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=druh/diplodus-puntazzo.htm ''Diplodus puntazzo''] en AQUATAB.NET. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Animais descritos en 1777]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] om8vuumvcip1czokvs25sk709cip0v0 6166402 6166401 2022-08-24T18:37:54Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Diplodus puntazzo''<br>Sargo bicudo | image = Diplodus puntazzo Italy.jpg | image_caption = ''Diplodus puntazzo'' fotografado na [[illa de Elba]] | image_width = 250px | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name=U>Russell, B., Pollard, D. & Carpenter, K. E. (2014): [https://www.iucnredlist.org/species/170262/1304486 ''Diplodus puntazzo''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2011-1. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Acanthopterygii]] | ordo = [[Perciformes]] | familia = [[Sparidae]] | genus = [[Diplodus]] | species = '''D. puntazzo''' | binomial = '''Diplodus puntazzo''' | binomial_authority = ([[Johann Julius Walbaum|Walbaum]], [[1792]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Grupo de sargos picudos (Diplodus puntazzo), isla de Mouro, Santander, España, 2019-08-14, DD 13.jpg|miniatura|240px|Grupo de sargos bicudos na [[illa de Mouro]], Santander (España)]] [[Ficheiro:Diplodus puntazzo 1.jpg|miniatura|240px|''Diplodus puntazzo'' pescado no [[mar Tirreno]]]] '''''Diplodus puntazzo''''', coñecido en galego como '''sargo bicudo''', é unha [[especie]] de [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[espáridos]], unha das 23 integradas actualmente (2022) no [[genus|xénero]] ''[[Diplodus]]''.<ref>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=126076 ''Diplodus'' Rafinesque, 1810] no [[WoRMS]]. Consultada o 24 de agosto de 2022.</ref> == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1792]] polo [[médico]], [[naturalista]] e [[taxonomía|taxónomo]] [[Alemaña|alemán]] [[Johann Julius Walbaum]], baixo o nome de ''Sparus puntazzo''.<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphi=a.php?p=taxdetails&id=127052 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[WoRMS]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/9777888 ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] no [[GBIF]]. Consultado o 24 de agosto de 2022.</ref> === Sinónimos === Ademais de polo nome actualmente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/> *''Charax puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Charax puntazzo'' var. ''ponticus'' <small>Nordmann, 1840</small> *''Puntazzo annularis'' <small>Bleeker, 1876</small> *''Puntazzo puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sargus puntazzo'' <small>(Walbaum, 1792)</small> *''Sparus acutirostris'' <small>Delaroche, 1809</small> *''Sparus oxyrhynchus'' <small>Nardo, 1827</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Cetti, 1777</small> *''Sparus puntazzo'' <small>Walbaum, 1792</small> ([[protónimo]]) === Etimoloxías === Para a do xénero, ver ''[[Diplodus]]''. O [[especie|epíteto específico]], ''puntazzo'', é unha voz da [[Lingua lígur (románica)|lingua lígur]], que pasou ao [[latín científico]], probabelmente derivada de "punta" (extremo agudo dunha cousa), debido ao fociño acabado en punta da especie ''Puntazzo puntazzo'' [hoxe ''Diplodus puntazzo''], tamén chamado en lígur e en [[lingua italiana|italiano]] ''puntazzo'' ou ''sarago pizzuto''.<ref>[https://www.treccani.it/vocabolario/puntazzo puntazzo] no ''Vocabolario [[Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</ref> == Hábitat e distribución == === Hábitat === ''Diplodus puntazzo'' é un peixe que habita en augas [[mar|mariñas]] e [[salobre]]s, [[trópico|subtropicais]], [[peláxico|bentopeláxico]] e [[migración animal|oceanódromo]],<ref>Riede, K. (2004): ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> a un rango de profundidades en entre os 0 e os 140 m,<ref>Schneider, W. (1990): [https://www.fao.org/3/t0438e/t0438e.pdf ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Field guide to the commercial marine resources of the Gulf of Guinea'']. Prepared and published with the support of the FAO Regional Office for Africa. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> usualmente entre os 0 e os 60 m.<ref name=BH>Bauchot, M.-L. & J.-C. Hureau (1990): "Sparidae". p. 790-812. En J. C. Quero, J. C. Hureau, C. Karrer, A. Post & L. Saldanha (eds.) ''Check-list of the fishes of the eastern tropical Atlantic (CLOFETA), Vol 2''. Lisboa: JNICT, París: SEI e París: [[UNESCO]].</ref> === Distribución === A súa [[área de distribución]] esténdese entre os 42° N e os 28° S, e entre os 26° O e os 42° L,<ref name=FB>[https://www.fishbase.se/summary/Diplodus-puntazzo.html ''Diplodus puntazzo'' (Walbaum, 1792)] en [[FishBase]].</ref> encontrándose nas [[costa (xeografía)|costas]] do [[Atlántico]] oriental, desde o [[golfo de Biscaia]] (onde é raro) até [[Serra Leoa]], as illas de [[Cabo Verde]] e as [[illas Canarias|Canarias]], e nos mares [[mar Mediterráneo|Mediterráneo]] e [[mar Negro|Negro]].<ref name=BH/> E tamén en [[Suráfrica]].<ref name=FB/> === Unha nova especie galega === Moi poucas veces chega ás [[lonxa]]s galegas (e do resto do noroeste español) un espécime fresco de sargo bicudo (''[[Diplodus puntazzo]]''). Pero en agosto de 2022 chegou á de [[Burela]] un, que foi identificado como o [[sargo]] común (''[[Diplodus sargus]]'') aínda que, por suposto, se sabía que non o era e que, máis tarde, confirmou un [[biólogo]] especializado en especies mariñas raras á empresa comercializadora que o comprou. Supoñen os que o estudaron que chegou tan ao norte debido ao [[quecemento global]], que eleva a temopreatura do mar; polo seu tamaño e porque pesaba 1,5 kg deduciron que debía levar xa tempo na [[Mariña lucense]], obnde foi pescado o 22 de agosto deste ano. O comprador doouno para a investigación.<ref>{{Cita novas |nome= Redacción |apelidos=La Voz de Galicia |título=Capturan en A Mariña un sargo picudo que vive en el Mediterráneo y en África|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/somosmar/pesca-marisqueo/2022/08/24/capturan-marina-sargo-picudo-vive-mediterraneo-africa/0003_202208G24P24995.htm |xornal= [[La Voz de Galicia]]|data=24 de agosto de 2022 |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> == Características== A forma do corpo é ovalada e aplanada polos lados, co fociño longo e puntiagudo.<ref name = Militz>{{cita libro |autor = Terofal, F. e Militz, C. |título = Peces de Mar |ano = 2005 |idioma = español |páxinas = 290 |localización = Barcelona, España |editorial = Editorial Blume |isbn = 84-8076-268-3 }}</ref> A súa coloración é gris prateada, con de 7 a 11 liñas negras transversais e unha gran mancha negra no eixe da cola.<ref name = Militz/> Os [[macho]]s poden chegar a alcanzar os 60 cm de lonxitude total.<ref name=FB/><ref>Mas Ferrà, Xavier e Canyelles Ferrà, Xavier (2000): ''Peixos de les Illes Balears''. [[Palma de Mallorca]]: Editorial Moll. Manuals d'introducció a la naturalesa, 13. ISBN 84-2736-013-4.</ref> == Bioloxía == ''Diplodus puntazzo'' é unha especie mariña bentopeláxica, como quedou dito. Especie gregaria que vive en augas costeiras en fondos rochosos ou areosos, até os 150 m (só ocasionalmente a máis de 50 m). Os individuos máis novos tamén se poden atopar en augas salobres e poden vivir en lagoas litorais (ás veces en augas salobres), os adultos adoitan encontrarse en augas máis profundas. Aliméntase de [[alga]]s, [[verme]]s, [[moluscos]] e [[camarón]]s.<ref name=BH/> É moi común no Mediterráneo. No Atlántico encóntrase desde o [[estreito de Xibraltar]] até as costas de Serra Leoa, incluíndo as costas das Illas Canarias e do Cabo Verde. Atópase con menos frecuencia nas costas atlánticas [[península Ibérica|ibéricas]] e no golfo de Biscaia. Escasea no mar Negro. É unha especie [[hermafrodita]] permanente con algúns episodios [[Dicogamia|protándricos]] (comportándose como macho despois da súa primeira madurez sexual para converterse en femia posteriormente). A reprodución ocorre a finais do verán e no outono. O tamaño do [[ovo (bioloxía)|ovo]] é de 0,85 mm, e a lonxitude da [[larva]] na eclosión de 1,7 mm.<ref name=FB/> == Ameazas == Os posíbeis descensos localizados derivados da [[pesca]] e da modificación do [[hábitat]] nas [[ría]]s poden supoñer unha ameaza para esta especie.<ref name=U/> == Estado de conservación == Segundo a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN), a nivel globl, ''Diplodus puntazzo'' é unha especie moi estendida que é localmente abundante, sen que haxa evidencias de diminucións das súas poboacións, polo que está avaliada como ''LC'' (pouco preocupante). A especie está moi estendida en augas europeas, e non hai evidencias de diminución da poboación, polo que tamén se cualifica o seu status nesta área como ''LC''.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Diplodus puntazzo}} {{wikispecies|Diplodus puntazzo}} === Bibliografía === * Abellán, E. & Basurco, B. (1999): ''Marine Finfish Species Diversification: Current Situation and Prospects in Mediterranean Aquaculture''. [[Zaragoza]], [[España]]: CIHEAM-IAMZ. ISBN 2-8535-2197-4. * Domínguez-Seoane, R., Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Ramos, A. G. (2006): "Age and growth of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777) inhabiting the Canarian archipelago, estimated by reading otoliths and by backcalculation". ''Fisheries Research'' '''81''' (2-3): 142–148. * Dooley, J. K., Van Tassell, J. L. & Brito, A. (1985): "An Annotated Checklist of the Shorefishes of the Canary Islands". ''American Museum Novitates'' '''2824''': 1-49. * Favaloro, E., Lopiano, L. & Mazzola, A. (2002): "Rearing of sharpsnout seabream (''Diplodus puntazzo'', Cetti 1777) in a Mediterranean fish farm: monoculture versus polyculture". ''Aquaculture Research'' '''33''': 137–140. * Micale, V., Perdichizzi, F. & Basciano, G. (1996): "Aspects of the reproductive biology of the sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Cetti, 1777). I. Gametogenesis and gonadal cycle in captivity during the third year of life". ''Aquaculture'' '''140''': 281-291. * Nelson, Joseph S. (2006): ''Fishes of the World''. 4ª Edición. [[Hoboken, Nova Jersey]]: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Pajuelo, J. G., Lorenzo, J. M. & Domínguez-Seoane, R. (2008): "Gonadal development and spawning cycle in the digynic hermaphrodite sharpsnout seabream ''Diplodus puntazzo'' (Sparidae) off the Canary Islands, northwest of Africa". ''Journal of Applied Ichthyology'' '''24''': 68–76. * Vinagre, C., Cabral, H. N. & Costa, M. J. (2010): "Relative importance of estuarine nurseries for species of the genus ''Diplodus'' (Sparidae) along the Portuguese coast". ''Estuarine, Coastal, and Shelf Science'' '''86''': 197-202. === Outros artigos === * [[Espáridos]] * ''[[Diplodus]]'' === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20080828075225/http://www.eol.org/taxa/17051526 ''Diplodus puntazzo''] na [[EOL]]. * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=druh/diplodus-puntazzo.htm ''Diplodus puntazzo''] en AQUATAB.NET. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Espáridos]] [[Categoría:Animais descritos en 1777]] [[Categoría:Peixes de Galicia]] lwyf7dpmj15n8vebeznk61hha0lkkf6 0 556830 6166422 6041743 2022-08-24T19:37:07Z Gasparoff 111586 /* Xefe da Gestapo en España e campos de concentración */ wikitext text/x-wiki {{Militar|rango=''[[Sturmbannführer|SS-Sturmbannführer]]''|rama=[[Ficheiro:Flag Schutzstaffel.svg|20px]] [[Schutzstaffel]]|mandos=Director de campos de concentración nazis en España e da Gestapo na Península Ibérica|imaxe=Paul_Winzer.jpg}} '''Paul Winzer''', tamén coñecido polo alias «'''Walter Mosig'''», nado en [[Cottbus]] o 24 de xuño de 1908 e desaparecido despois da [[segunda guerra mundial]], foi un [[Diplomático, diplomática|diplomático]] e oficial de policía [[Alemaña|alemán]], membro da [[Gestapo]] e un dos xefes do [[Campos de concentración nazis|campo de concentración]] de [[Miranda de Ebro]] durante a [[Franquismo|ditadura franquista]]. Foi tamén o xefe da [[Gestapo]] na España franquista.{{Sfn|Martín de Pozuelo|2008|p=210}} == Biografía == === Formación e primeiros anos === Naceu en [[Cottbus]] en 1908 {{Sfn|Viñas|1974|p=331}} e estudou dereito nas universidades de [[Breslau]] e [[Berlín]], pero non realizou o seu ''Abschluss'' —[[licenciatura]]—; suspendeu en dúas ocasións os exames finais e non puido completar a carreira. En abril de 1932 adheriuse ao [[Partido Nacionalsocialista Alemán dos Traballadores|Partido Nazi]], co número 1.106.851.{{Sfn|Viñas|1974|p=331}} Pouco despois da subida ao poder dos nazis, en [[1933]] Winzer afiliouse á ''[[Schutzstaffel]]'' (SS).{{Sfn|Longerich|2012|p=394}} Ingresou na ''Kriminalpolizei'' en 1934.{{Sfn|Ruhl|1986|p=314n}} == Etapa en España == === Adscrito á embaixada === En maio de 1936 foi asignado á [[embaixada]] alemá de Madrid, por expreso desexo de [[Heinrich Himmler]] para que investigase aos comunistas e anarquistas españois.{{Sfn|Longerich|2012|p=394}} O 18 de xullo, cando se produciu o golpe de estado que desencadeou na [[Guerra civil española|guerra civil]], Winzer atopábase en [[Barcelona]], onde vixiaba aos esquerdistas alemáns que participaban nas [[Olimpíada popular|Olimpíadas Populares]].{{Sfn|Whealey|2005|p=33}} Despois de permanecer alí uns días, Winzer embarcou nun vapor italiano e regresou a Alemaña. Con todo, cando a Alemaña nazi recoñeceu ás forzas de Franco, Winzer volvería ser destinado outra vez a España xunto ao novo embaixador, [[Wilhelm Faupel]], como agregado policial da embaixada alemá, co rango de ''Kriminalkommissar''. ==== Xefe da Gestapo en España e campos de concentración ==== Tras a súa chegada á España controlada polos «[[Bando nacional|sublevados]]» ocupou diversos postos. Winzer supervisou o [[campo de concentración de Miranda de Ebro|Campo de concentración de Miranda de Ebro]] que fora construído polas forzas fascistas a inspiración dos campos de concentración nazis.{{Sfn|Egido|2005|p=131}} Algúns autores sinalan a Winzer como un dos deseñadores da estrutura do campo, mentres que outros o sinalan como o deseñador de todo o sistema de [[campos de concentración franquistas]].{{Sfn|Rodrigo|2008|p=228n}} No entanto, Winzer tamén desempeñou actividades que ían máis aló das súas funcións teóricas. Por exemplo, cooperou xunto a outros funcionarios da embaixada nos plans para construír unha refinaría de petróleo alemá en [[Santa Cruz de Tenerife|Santa Cruz de]] Tenerife, en vistas a utilizala nunha guerra futura; tamén se encargou do adestramento e formación da nova policía política (brigada político-social) do réxime franquista.{{Sfn|Preston|2012|p=466}} Despois de que en xullo de 1938 asinásese un acordo de cooperación policial entre a España franquista e Alemaña (polo cal se establecía a extradición mutua de «delincuentes políticos» que fosen detidos en ambos os países), o poder de Winzer en España aumentou considerablemente. Tras o final da guerra civil, un posterior acordo reforzou aínda máis o seu poder, e tamén permitiu a instalación en España dunha rede de axentes do ''[[Sicherheitsdienst]]'' (SD) baixo a supervisión do propio Winzer. A rede baixo a súa supervisión constaba duns 30 axentes que se estendían por toda a [[península ibérica]].{{Sfn|Pike|2008}} === Espionaxe na segunda guerra mundial === Rematada a guerra civil, Winzer continuou en España e trasladouse a Madrid, xunto coa legación diplomática alemá. Cando comezou a [[segunda guerra mundial]], converteuse nun dos principais contactos de [[Walter Schellenberg]], xefe de información e contraespionaxe alemá. {{Sfn|Doerries|2009|p=36}} Como agregado de policía, as súas funcións tamén incluían vixiar a colonia alemá que residía en España. Winzer, por exemplo, sempre desconfiou do delegado do Ministerio de Propaganda na embaixada de Madrid, Josef Hans Lazar, quen, a pesar de ser de orixe xudía, levou a cabo unha importante campaña de [[propaganda]] en España a favor da Alemaña nazi. {{Sfn|Martín de Pozuelo|2008}} O poder de Winzer estendeuse tamén a [[Portugal]], mesmo establecendo contactos coa policía da [[Estado Novo|ditadura salazarista]]. {{Sfn|Allen|1984|p=227}} Chegou a esbozar un plan para secuestrar e/ou asasinar a [[Otto Strasser]], {{Sfn|Doerries|2009}} un antigo nazi que se volvera contra o réxime, en Portugal. A principios de [[1945]] aínda estaba na embaixada en Madrid. {{Sfn|Martín de Pozuelo|2008|p=210}} Tras o final da [[segunda guerra mundial]], pérdese a súa pista.[n. 2] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat}} === Outros artigos === * [[Nazismo]] * [[Fascismo]] * [[Franquismo]] * [[Campos de concentración]] * [[Campos de concentración nazis]] * [[Represión franquista]] === Bibliografía === * {{Cita libro|apelidos=Allen|nome=Peter|título=The Windsor secret: new revelations of the Nazi connection|url=https://archive.org/details/windsorsecretnew00alle|ano=1984|lugar=Stuttgart|editorial=Stein and Day|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Aschmann|nome=Birgit|título="Treue Freunde..."?: Westdeutschland und Spanien, 1945 bis 1963|ano=1999|lugar=Stuttgart|editorial=Franz Steiner Verlag|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Doerries|nome=Reinhard R.|apelidos2=Weinberg|nome2=Gerhard L.|título=Hitler's Intelligence Chief: Walter Schellenberg|ano=2009|editorial=Enigma Books|ISBN=978-1-929631-77-3|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Egido León|nome=María de los Ángeles|título=Los Campos de Concentración Franquistas en el Contexto Europeo|ano=2005|editorial=Marcial Pons Ediciones de Historia|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Gómez Motta|nome=César|título=Argentinos en un Campo de Concentración Franquista|ano=2008|editorial=Divino Tesoro|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Longerich|nome=Peter|título=Heinrich Himmler: A Life|ano=2012|editorial=[[Oxford University Press]]|ISBN=978-0-19-959232-6|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Martín de Pozuelo|nome=Eduardo|apelidos2=Ellakuría|nome2=Iñaki|título=La guerra ignorada: los espías españoles que combatieron a los nazis|ano=2008|editorial=Random House Mondadori|ISBN=978-84-8306-768-0|ref=harv}} * {{Cita libro|nome=David A.|apelidos=Mesenger|título=A Nazi Past. Recasting German Identity in Postwar Europe|lugar=Lexington|editorial=The University Press of Kentucky|ano=2015|ISBN=9780813160566}} * {{Cita libro|apelidos=Pike|nome=David Wingeate|ligazónautor=David Wingeate Pike|título=Franco and the Axis Stigma|ano=2008|editorial=Palgrave Macmillan|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Preston|nome=Paul|ligazónautor=Paul Preston|título=The Spanish Holocaust|url=https://archive.org/details/spanishholocaust0000pres|ano=2012|lugar=Nueva&nbsp;York|editorial=W.W. Norton|ISBN=978-0-393-06476-6|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Rodrigo|nome=Javier|título=Hasta la raíz: violencia durante la Guerra Civil y la dictadura franquista|ano=2008|lugar=|editorial=Alianza Editorial|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|apelidos=Ruhl|nome=Klaus-Jörg|título=Franco, Falange y «Tercer Reich»: España en la Segunda Guerra Mundial|ano=1986|editorial=Akal|ISBN=|ref=harv}} * {{Cita libro|nome=Ángel|apelidos=Viñas|título=La Alemania nazi y el 18 de julio|editorial=Alianza Editorial|ano=1974}} * {{Cita libro|apelidos=Whealey|nome=Robert H.|título=Hitler And Spain: The Nazi Role in the Spanish Civil War, 1936-1939|ano=2005|editorial=University Press of Kentucky|ISBN=0-8131-9139-4|ref=harv}} <span></span> [[Categoría:Nados en 1908]] [[Categoría:Nados en Cottbas]] [[Categoría:Finados en ano descoñecido]] [[Categoría:Diplomáticos de Alemaña]] [[Categoría:Nazis]] i7z584edgoevk7bfgm4w1tsvpo7h7dy 0 558336 6166494 6057256 2022-08-24T23:27:04Z Kwamikagami 3795 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Peace_dove.svg|miniatura|Pomba branca representativa da paz.]] Entre os '''símbolos da paz''' na [[Terra]] atópanse dous elementos gráficos moi importantes. * unha '''pomba branca''', cunha rama de [[oliveira]] no pico. Recoñecida como símbolo de paz tras as guerras do [[século XX]]. Esta [[pomba]] é de orixe [[Biblia|bíblica]]. Aparece por primeira vez no relato da [[Arca de Noé]], sendo a encargada de ver cal era o estado do mundo tras o [[Diluvio|diluvio universal]] (ao retornar coa oliveira indicaba que chegara a terra firme e fértil). [[Ficheiro:Peace symbol (fixed width).svg|miniatura|Logo do símbolo da paz.]] * Un '''círculo''' con tres liñas no seu interior, unha na parte superior até abaixo e dúas na inferior en forma de pegada de ave, que tivo a súa etapa máis representativa na década dos 60 coa cultura e movemento [[Hippy|hippie]]. Foi creado en 1950 polo deseñador británico [[Gerald Holtom]] para a campaña de desarmamento "British Campaign for Nuclear Disarmament", aínda que despois o seu significado estenderíase ao sentido máis xeral de "paz" co que se interpreta hoxe en día. Holtom baseouse nas letras (Nuclear Disarmament) segundo o [[alfabeto semáforo]] onde N representaríase con ambos os brazos cara abaixo (un ao carón e outro ao outro) e a De cun brazo vertical cara arriba e outro vertical cara abaixo. Tempo despois Holtom admitiu que se inspirou na pintura de [[Goya]] "[[O 3 de maio en Madrid|O 3 de naio en Madrid]]" onde un campesiño está a piques de ser fusilado, el arrepentiuse da connotación negativa do símbolo e quixo que se investise, é dicir que apuntase cara arriba, pero o seu desexo foi ignorado.<ref>{{Cita web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/7292252.stm|título=World's best-known protest symbol turns 50|data-acceso=13 de febreiro de 2018|apelidos=Westcott|nome=Kathryn|data=20 de marzo de 2008|obra=|editorial=BBC|localización=Londres|lingua=inglés|cita=}}</ref> [[Ficheiro:Origami_-_Crane.svg|miniatura|Símbolo da paz xaponés.]] == Outros países == En [[Xapón]] adoptouse de facto a ''[[Grus japonensis]]'' de [[origami]] como símbolo da paz.<ref>{{Cita web|url=https://pitbox.wordpress.com/2011/03/19/leyenda-de-sadako-sasaki-y-las-mil-grullas-de-origami-mil-grullas-por-japon-una-leyenda-para-la-esperanza/|título=Leyenda de Sadako Sasaki y las mil grullas de origami|data-acceso=31 de marzo de 2018|apelidos=|nome=|data=19 de marzo de 2011|obra=|editorial=PitBox Blog|localización=|lingua=|cita=}}</ref> == Bandeiras da Paz == {{Artigo principal|Bandeiras da paz}}O contexto da globalización fixo ver a importancia de respectar os símbolos locais, dentro dun contexto global; e a educación para a paz, pasa pola presenza de símbolos externos que cos seus arquetipos próximos contribúa á cultura da paz. En 2016, por iniciativa de Trapped in Suburbia, expertos en comunicación global, co apoio de [[UNESCO]], foron deseñadas unha bandeira da paz por cada país, encargando o seu deseño a destacados artistas e deseñadores gráficos de cada país. A idea naceu dada a dificultade de consenso sobre unha bandeira única, xa que os símbolos, os conceptos de paz e mesmo as cores teñen diferentes significados en diferentes culturas.<ref>{{Cita web|título=Flags of Peace|url=http://flagsofpeace.com|data-acceso=30 de novembro de 2018}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat}} === Outros artigos === * [[Paz]] * [[Bandeira]] * [[Bandeira branca]] * [[Bandeira galega]] * [[Bandeiras da paz]] * [[Bandeira branca-azul-branca]] * Pipa da Paz * Senbazuru * Campá xaponesa da paz <div class="mw-authority-control"><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> * <span style="white-space:nowrap;">Datos:</span> <span class="uid">[[wikidata:Q510345|Q510345]]</span> <span style="white-space:nowrap;">Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks">[[c:Category:Peace_symbols|Peace symbols]]</span></span> </div></div> [[Categoría:Pacifismo]] [[Categoría:Símbolos]] [[Categoría:Paz]] ig2mj0u7v5v986g4roo5zmnns5ponan 0 558337 6166515 6051459 2022-08-25T04:38:49Z Kwamikagami 3795 /* O estandarte da paz */ wikitext text/x-wiki Existiron varios deseños ao longo da historia para a '''bandeira da''' '''[[paz]]'''. == Iniciativa da Bandeira da Paz == "A Bandeira da Paz" é unha iniciativa que ten como obxectivo unificar a todas as nacións baixo un símbolo común no Día Internacional da Paz . Aínda que hai varios íconos da paz, como a rama de oliveira ou a pomba da paz, non existe unha bandeira mundial oficial da paz adoptada polas [[Organización das Nacións Unidas|Nacións Unidas]]. É por iso que esta iniciativa propuxo que todos os 21 de setembro, cada país levante unha versión completamente branca da súa bandeira nacional para representar que todos somos un. En 2013, as embaixadas de [[Colombia]], [[Guinea Ecuatorial]] e [[Ecuador]] en [[Londres]] acordaron oficialmente apoiar a iniciativa da Bandeira da Paz ao levantar unha versión incolora das súas respectivas bandeiras o día sinalado. A iniciativa foi nomeada para un Lapis Branco en 2012 en D&amp;amp;AD pola súa contribución á paz, en apoio de Peace One Day. <gallery> Ficheiro:Colombian Flag of Peace.jpg|Bandeira colombiana da paz Ficheiro:Equatorial Guinean Flag of Peace.jpg|Bandeira ecuatoguineana de paz Ficheiro:Ecuadorian Flag of Peace.jpg|Bandeira ecuatoriana da paz </gallery> == Bandeira nacional con bordo branco == [[Ficheiro:Peace_to_All_Nations.jpg|esquerda|miniatura| [[Bandeira dos Estados Unidos de América|Bandeira dos Estados Unidos]] con bordo branco. A lema reza "Paz a todas as nacións". ]] A [[bandeira branca]] é recoñecida na maior parte do mundo como unha bandeira de rendición, [[tregua]] ou [[Alto o fogo|cesamento do fogo]]. A primeira mención dunh[[Antes de Cristo|a]] bandeira branca utilizada neste contexto faise durante a [[dinastía Han]] (25-220 a.[[Antes de Cristo|C]].). O movemento contra a guerra tamén usou unha bandeira branca durante a [[Guerra civil estadounidense|Guerra de Secesión]] en [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] en 1861.<ref>{{Cita web|url=https://books.google.com/books?id=7t_an-gkYa4C&pg=PA251&dq=%22Peace+Flag%22|título=The American Annual Cyclopedia and Register of Important Events of the Year|data=30 de abril de 1864|editorial=}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://books.google.com/books?id=XS0LAAAAIAAJ&pg=PA230|título=Struggles and Triumphs: Or, Sixty Years' Recollections of P.T. Barnum, Including His Golden Rules for Money-making|apelidos=Barnum|nome=Phineas Taylor|data=30 de abril de 1889|editorial=Courier Company}}</ref> En [[1891]], o terceiro Congreso Universal da Paz en [[Roma]] ideou un deseño xeneralizado da Bandeira da Paz, que era simplemente a bandeira nacional bordeada de branco para significar unha resolución non violenta do conflito. Isto foi utilizado (aínda que non foi adoptado oficialmente) pola American Peace Society e a Universal Peace Union.<ref>''[https://books.google.com/books?id=btwBAAAAYAAJ&pg=PA213&dq= "Peace+Flag" US advocate of peace]''</ref><ref>{{Cita web|url=https://books.google.com/books?id=09wBAAAAYAAJ&pg=PA113|título=The Advocate of Peace|data=30 de abril de 1894|editorial=American Peace Society}}</ref> Foi deseñada por Henry Pettit.<ref name="Devere Allen 1930. p.553">Devere Allen, ed., The Fight for Peace (New York: Macmillan, 1930), 553, .</ref> == O estandarte do Consello Internacional de Mulleres == [[Ficheiro:1904_Peace_Flag.jpg|dereita|miniatura| Botón que representa a bandeira da paz ]] Na [[década de 1890]], a expatriada estadounidense Cora Slocomb dei Brazza Savorgnan, condesa di Brazza, inventou unha bandeira de paz universal con tres bandas verticais: amarela, morada e branca, que se converteu na bandeira da [[Oficina Internacional pola Paz|paz do Buró Internacional da Paz]].<ref name="Devere Allen 1930. p.553">Devere Allen, ed., The Fight for Peace (New York: Macmillan, 1930), 553, .</ref> Orixinalmente, había un símbolo complicado na banda media: "un escudo ... coroado polas mans entrelazadas dun home e unha muller, sostido por un par de ás de pomba cunha estrela branca no alto; no escudo pode aparecer calquera dispositivo elixido pola asociación que adopta a bandeira, ou simplemente o número de inscrición entre os usuarios da bandeira, ou a lema ''Prol Concordia Labor'' (Pola paz e o traballo), ou esta lema pode colocarse nunha cinta na bandeira debaixo do escudo, ou nun streamer (branco) do persoal da bandeira (azul, a cor da promesa) coroado por unha estrela coa lema da asociación ou individuo que usa a bandeira sobre o outro streamer branco ".<ref>{{Cita web|url=https://books.google.com/books?id=-IIEAAAAYAAJ&pg=RA1-PA315|título=History and Minutes of the National Council of Women of the United States, Organized in Washington, D.C., March 31, 1888|apelidos=States|nome=National Council of Women of the United|data=30 de abril de 1898|editorial=E.B. Stillings}}</ref> Esta bandeira foi adoptada polo Consello Internacional de Mulleres en 1896. En 1904, perdeu o deseño complicado e converteuse nunha simple bandeira tricolor.<ref>{{Cita web|url=https://books.google.com/books?id=RCqyJyiwW7MC&pg=PA476|título=School Arts|data=30 de abril de 2018|editorial=Davis Publications}}</ref> == A bandeira da terra == [[Ficheiro:Peace_Congress_flag.svg|alt=|esquerda|miniatura| A bandeira de paz mundial do Congreso Universal da Paz. ]] James William van Kirk, un ministro [[Metodismo|metodista]] de [[Youngstown, Ohio|Youngstown]], deseñou a primeira [[Bandeira da Terra|bandeira de paz mundial da Terra]], usando raias do arco iris, estrelas e un [[Globo terrestre|globo terráqueo]]. En 1913 e 1929, realizou unha xira de paz por [[Europa]] coa súa bandeira.<ref>Corien Glaudemans, 'Een vredesapostel uit Ohio', in: ''Den Haag Centraal'', 16 oktober 2009; for pictures of James William van Kirk and his peace flag, see [http://www.haagsebeeldbank.nl/ Haagse Beeldbank; photocollection of the Municipal Archive of The Hague (the Netherlands)] nrs. 1.02811 and 5.12996.</ref> Viaxou por todo o mundo argumentando a favor da "irmandade do home e paternidade de Deus".<ref>"How One Minister Paid His Way Round The World". ''The Western Christian Advocate''. C. Holliday and J.F. Wright, 1906.</ref> O Congreso Universal da Paz finalmente chegou a adoptar a bandeira de Kirk como a súa bandeira oficial da paz mundial, e posteriormente foi adoptada pola Sociedade Estadounidense da Paz e outros grupos. Consistía en ''"a Terra nun campo azul cuberto de estrelas brancas; unha banda branca cruzando o globo e á esquerda dividíndose nun espectro que representa as variacións da raza humana, diferentes, pero unidas en paz"''.<ref name="Devere Allen 1930. p.553">Devere Allen, ed., The Fight for Peace (New York: Macmillan, 1930), 553, .</ref> == O estandarte da paz == [[Ficheiro:Roerich_symbol (bold, red).svg|miniatura| Signo do estandarte da paz ]] O ''estandarte da paz'' é un símbolo do Pacto Roerich. Este pacto foi o primeiro tratado internacional dedicado á protección de institucións artísticas e científicas e monumentos históricos.<ref>[http://uscbs.org/1935-roerich-pact.html Roerich Pact: Treaty on the Protection of Artistic and Scientific Institutions and Historic Monuments]</ref> Foi asinado o 15 de abril de 1935. A bandeira da paz foi proposta por [[Nikolai Roerich|Nicholas Roerich]] para un pacto internacional para a protección dos valores culturais. == A bandeira do arco iris == [[Ficheiro:PACE-flag.svg|alt=|esquerda|miniatura|220x220px| As cores reais do arcoíris na bandeira PACE (en [[Lingua italiana|italiano]], ' [[paz]] ') ]] O deseño recente máis común é unha [[Bandeira do arco da vella|bandeira do arco iris]] que representa a paz, utilizada por primeira vez en [[Italia]] nunha marcha pola paz en 1961. A bandeira inspirouse en bandeiras multicolores similares utilizadas en manifestacións contra [[Arma nuclear|armas nucleares]]. Unha versión anterior presentara unha pomba debuxada por [[Pablo Picasso]].<ref>{{Cita web|url=http://www.elettrosmog.com/bandieradellapace.htm|título=La vera storia della bandiera della pace - Notizie storiche sulla bandiera della Pace, la bandiera Arcobaleno della Pace|apelidos=A.E.|data-acceso=3 de abril de 2020|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20070205131634/http://www.elettrosmog.com/bandieradellapace.htm|dataarquivo=5 de febrero de 2007}}</ref> A variedade máis común ten sete cores: [[púrpura]], [[azul]], [[Azul|celeste]], [[verde]], [[amarelo]], [[Laranxa (cor)|laranxa]] e [[vermello]], e está estampada coa palabra [[Lingua italiana|italiana]] ''PACE'', que significa "paz". Fíxose popular coa campaña ''Pace dá tutti i balconi'' ("paz desde todos os balcóns") en [[2002]], que comezou como unha protesta contra a guerra inminente no mundo. A bandeira foi izada desde balcóns en todas as cidades italianas por cidadáns [[Pacifismo|contra a guerra]]. O seu uso tamén se estendeu a outros países, ás veces, pero non en todas partes, ''PACE'' foi substituído pola tradución correspondente nos idiomas locais. Segundo [[Amnistía Internacional]], o produtor Franco Belsito producira ao redor de 1.000 bandeiras ao ano durante 18 anos, e de súpeto tivo que facer fronte a unha demanda no rango dos millóns.<ref>[http://www.amnesty.no/aktuelt/flere-nyheter/arkiv-reportasjer/det-nytter-1 'Det nytter!'], Amnesty International Norway</ref> As variacións comúns inclúen mover a franxa púrpura cara abaixo debaixo da azul e agregar unha franxa branca na parte superior. Robert A. Heinlein, no seu conto de 1947 ''The Green Hills of Earth'', referiuse ao "estandarte do arco iris de Terra [a Terra]". ==== Diferenza coa bandeira do orgullo gai ==== A bandeira da paz de sete colorees non debe confundirse coa [[Bandeira LGTB|bandeira do orgullo gai]] de seis cores, que non ten [[azur]] (ten [[Turquesa (cor)|turquesa]]) e as cores están en orde oposta: con vermello na parte superior. === A bandeira de paz máis grande === [[Ficheiro:MegaPeaceFlag.jpg|dereita|miniatura|240x240px| A gran bandeira de paz en [[Lecce]], 14 de novembro de 2009 ]] A primeira bandeira grande de paz foi feita en [[Lecce]], [[Salento]], Italia, pola asociación "GPace - Mocidade pola paz" o sábado 14 de novembro de 2009. Tiña 21 m de ancho e 40 m de longo. Tres anos despois, esta marca rompeu. O 21 de setembro de 2012, a Organización de Paz belga Vrede vzw, Vredeshuis Gante e cinco escolas da cidade despregaron a bandeira de paz máis [[Gante|grande]] do mundo (30 m de ancho e 50 m de longo) no centro histórico de Gante. A acción tiña como obxectivo reforzar a demanda de desarmamento para dar cabida ao desenvolvemento sustentable. == Galería == <gallery> Ficheiro:US Peace flag.svg|BandeIra de Estados Unidos con signo de paz Ficheiro:Bandiere della pace a Milano 2003.jpg|"Pace da tutti i balconi": bandeiras de paz colgadas das xanelas en [[Milán]], en marzo de 2003. Más de 1,000,000 foron colgadas contra a guerra de Irak. </gallery> == Notas == {{Listaref|2}} == Véxase tamén == {{commonscat}} * [[Símbolos de paz]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] myi0mc1sbx83ah8t5k8xti88vgnjvxg 0 560024 6166360 6100828 2022-08-24T16:04:58Z Gasparoff 111586 /* Películas */ Engado Lost Ollie wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''William Edward Joyce''', nado o 11 de decembro de [[1957]], é un [[escritor]], [[Ilustración (deseño gráfico)|ilustrador]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. As súas ilustracións apareceron en numerosas portadas de ''[[The New Yorker]]'' e as súas [[Pintura|pinturas]] están expostas por todo [[EEUU]].<ref>{{Cita web|url=https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=nccil.org|título=exhibitions/william-joyce|data-arquivo=27 de maio de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180527201543/https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.arkellmuseum.org/content/william-joyce-guardian-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=arkellmuseum.org/|título=William-Joyce-Guardian-Childhood}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.muddycolors.com/2015/04/exhibition-william-joyce/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=muddycolors.com|título=Exhibition William Joyce}}</ref> Pola curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' ([[2011]]), Joyce gañou o [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Oscar á mellor curtametraxe de animación]] na [[84ª edición dos Óscar|84ª edición dos Oscar]].<ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/news/fantastic-flying-books-of-mr-morris-2/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=moonbotstudios.com/news|título=Fantastic-flying-books-of-mr-morris-2|lingua=en}}</ref> == Carreira == === Literatura infantil === Escribiu e ilustrou máis de 50 libros infantís, incluíndo ''[[George encolle|George Shrinks]]'', ''Santa Calls'', ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'', ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' e ''[[Un día con Wilbur Robinson|A Day with Wilbur Robinson]]''. A súa serie de novelas e libros ilustrados ''The Guardians of Childhood'' consta dun total de 13 libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.a113animation.com/2012/07/interview-william-joyce-moonbot-studios.html|accessdate=30 de xullo de 2012|xornal=A113 Animation|data=29 de xullo de 2012|título=Entrevista W. Joyce|data-acceso=|lingua=en}}</ref> === Cine e televisión === Joyce recibiu tres [[premios Emmy]] por ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', unha [[serie de televisión]] de [[animación]] [[canadense]] baseada na súa serie de libros infantís que se emitiu en [[Disney Channel]]. A súa segunda serie de televisión, ''[[George encolle|George Shrinks]]'', adoitaba emitirse a diario nas estacións de [[Public Broadcasting Service|PBS]]. Joyce creou personaxes conceptuais para as longametraxes ''[[Toy Story]]'' ([[1995]]) e ''[[A Bug's Life]]'' ([[1998]]) de [[Disney]]/[[Pixar]]. En [[2001]], despois de que Joyce e o director de ''[[Ice Age]]'' [[Chris Wedge]] finalmente non adaptasen un dos libros de Joyce á pantalla, ''Santa Calls'', a ambos se lles ocorreu a idea da película de [[animación por ordenador]] que titularon ''[[Robots]]'' ([[2005]]). Ademais de ser un dos creadores, Joyce tamén exerceu de [[Produción de cinema|produtor]] e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2005/03/13/heavenly-metal.html|accessdate=1 de setembro de 2011|data=13 de marzo de 2005|título=Heavenly Metal|data-acceso=}}</ref> En 2005, Joyce e [[Reel FX Creative Studios|Reel FX]] lanzaron unha empresa conxunta, Aimesworth Amusements, para producir longametraxes, videoxogos e libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.studiodaily.com/main/technique/craft/f/audio/HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare_5184.html|accessdate=11 de setembro de 2011|xornal=Studio Daily|data=1 de xuño de 2005|título=HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare|data-acceso=|lingua=en}}</ref> A nova compañía anunciou plans para facer tres longametraxes:<ref>{{Cita novas|url=http://www.bizjournals.com/dallas/stories/2005/01/17/story8.html|accessdate=1 de setembro de 2011|xornal=Dallas Business Journal|data=16 de xaneiro de 2005|título=Story8|data-acceso=}}</ref> ''The Guardians of Childhood'', ''The Mischevians'' e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo''.<ref>{{Cita web|título=Dreamworks Teaming Up With William Joyce For The Guardians Of Childhood - /Film|url=https://www.slashfilm.com/503433/dreamworks-teaming-up-with-william-joyce-for-the-guardians-of-childhood/|páxina-web=SlashFilm.com|data=2009-04-23|data-acceso=2022-05-02|lingua=en-US|nome=Brendon|apelidos=Connelly}}</ref> O primeiro deses proxectos, ''The Guardians of Childhood'' foi desenvolvido por [[DreamWorks Animation]] na [[longametraxe]] ''[[A Orixe dos Gardiáns|Rise of the Guardians]]''. Foi estreada en [[2012]] e está baseado na serie de libros de Joyce e na [[curtametraxe]] ''Man in the Moon'', dirixida por el.<ref name="Guardians">{{Cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/rise-guardians-film-review-378281|data=11 de outubro de 2012|accessdate=11 de outubro de 2012|páxina-web=hollywoodreporter.com|título=Rise of the Guardians Film Review}}</ref> En [[2007]], Disney estreou ''[[Meet the Robinsons]]'', unha longametraxe baseada no seu libro ''A Day with Wilbur Robinson'', na que Joyce exerceu como produtor executivo xunto con [[John Lasseter]] e [[Clark Spencer]]. En agosto de 2009, o cofundador de Joyce e Reel FX, [[Brandon Oldenburg]], fundaron un estudo de animación e efectos visuais con sede en Shreveport, [http://www.moonbotstudios.com MOONBOT Studios].<ref>{{Cita novas|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/new-talent-for-louisiana-62168667.html|accessdate=2 de setembro de 2011|xornal=PR Newswire|data=6 de agosto de 2009|título=New talent for Louisiana|data-acceso=}}</ref> O estudo produciu unha [[Óscar á mellor curtametraxe animada|curtametraxe de animación gañadora dun Óscar]] e unha aplicación para [[iPad]]<ref>{{Cita novas|url=https://www.wired.com/geekdad/2011/05/lessmore/|accessdate=|data=31 de maio de 2011|título=Lessmore|data-acceso=3 de setembro de 2011}}</ref> ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. No verán de 2012 publicouse unha adaptación do libro <ref>{{Cita web|url=http://www.marketwatch.com/story/the-fantastic-flying-books-of-mr-morris-lessmore-nominated-for-best-animated-short-in-2011-oscars-2012-01-24|data=|accessdate=25 de xaneiro de 2012|páxina-web=24 de xaneiro de 2012|título=The-fantastic-flying-books-of-Mr-Morris-Lessmore-nominated-for-Best-animated-short-in-2011-Oscars}}</ref> O estudo lanzou en xaneiro de 2012 outra aplicación, 'Numberlys', cunha curtametraxe e un libro anunciado para chegar máis tarde.<ref>{{Cita novas|url=http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|accessdate=26 de xaneiro de 2012|data=11 de xaneiro de 2012|título=The Numberlys|data-acceso=|data-arquivo=16 de xaneiro de 2012|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120116055126/http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|url-morta=yes}}</ref> O seu libro ''The Leaf Men'' foi adaptado por [[Blue Sky Studios]] a unha longametraxe de 2013 titulada ''[[Épica (película de 2013)|Epic]]'', con Joyce como [[guionista]], produtor executivo e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=https://www.nytimes.com/2010/01/11/business/media/11bluesky.html|data=10 de xaneiro de 2010|accessdate=|título=11Bluesky|data-acceso=7 de outubro de 2010}}</ref> En 2021, a compañía de efectos visuais [[DNEG]] anunciou que produciría unha adaptación cinematográfica de animación de ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' dirixida por Joyce e escrita por [[Brian Selznick]].<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.newsweek.com/1997/04/21/the-century-club.html|data=21 de abril de 1997|accessdate=28 de xullo de 2011|título=The Century Club}}</ref> == Premios e recoñecementos == [[Ficheiro:William_Joyce_Oscar_Parade_Shreveport_Louisiana.jpg|dereita|miniatura| Joyce en marzo de 2012 levaba un Oscar pola súa curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' durante un desfile na súa honra e de Brandon Oldenburg celebrado no centro de Shreveport.]] Joyce recibiu o [https://web.archive.org/web/20081208024731/http://lbf.state.lib.la.us/LouisianaWriterAward.html Louisiana Writer Award 2008] pola súa contribución perdurable á ''"herdanza intelectual literaria de Louisiana"''. O premio foille entregado o 4 de outubro de 2008, durante unha cerimonia no [http://www.louisianabookfestival.org Festival do Libro de Louisiana de] 2008 en Baton Rouge. O 26 de febreiro de 2012 gañou un [[Premios Óscar|Oscar]] á [[Óscar á mellor curtametraxe animada|mellor curtametraxe de animación]], por ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. ''[[Newsweek]]'' chamouno en [[1997]] ''"One of the top 100 people to watch in the new century"'' (unha das 100 persoas para ver no novo século).<ref name=":0" /> === [[Premios Óscar|Premios da Academia]] === {| class="wikitable" width="70%" ! style="background:#F0E68C" width="33" |Ano ! style="background:#F0E68C" width="150" | Obra nomeada ! style="background:#F0E68C" width="300" | Categoría ! style="background:#F0E68C" width="90" | Resultado |- | [[84ª edición dos Óscar|2012]] | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Mellor curtametraxe de animación]] |Gañador |} == Vida persoal == William Joyce vive co seu fillo Jackson Edward Joyce en Shreveport, [[Louisiana]]. A súa filla, Mary Katherine, morreu por mor dun [[tumor cerebral]] aos 18 anos o 2 de maio de [[2010]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.legacy.com/obituaries/shreveporttimes/obituary.aspx?n=mary-katherine-joyce&pid=142501679&fhid=6593|accessdate=3 de xaneiro de 2011|xornal=Shreveport Times|data=5 de maio de 2010|título=Obituary, Mary Katherine Joyce|data-acceso=}}</ref> ''Rise of the Guardians'', unha película inspirada nas historias que Joyce lle contou cando era nova e que posteriormente resultou na serie de libros ''The Guardians of Childhood'', dedicouse á súa memoria, lendo ''"For Mary Katherine Joyce, a Guardian Fierce and True"'' durante os créditos.<ref name="THRAnalysis">{{Cita novas|url=http://www.hollywoodreporter.com/race/rise-guardians-animated-oscar-contenders-379165|accessdate=17 de outubro de 2012|xornal=The Hollywood Reporter|data=15 de outubro de 2012|título=Rise-Guardians-animated-Oscar-contenders|data-acceso=}}</ref> O personaxe principal de ''Epic'', que tamén está baseado no libro de Joyce, ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'', recibiu o seu nome.<ref name="ASImmersed">{{Cita novas|url=http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|accessdate=18 de xuño de 2013|xornal=Animation Scoop|data=16 de maio de 2013|título=immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|data-acceso=|data-arquivo=08 de novembro de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141108053642/http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|url-morta=yes}}</ref> A súa esposa, Frances Elizabeth Baucum Joyce, que era avogada de Shreveport, faleceu o 20 de xaneiro de [[2016]] aos 55 anos, tras unha longa batalla contra a [[esclerose lateral amiotrófica]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/news/2016/01/20/elizabeth-joyce-wife-author-bill-joyce-dies/79084152/|accessdate=26 de xaneiro de 2016|data=21 de xaneiro de 2016|título=Elizabeth-Joyce-wife-author-Bill-Joyce-dies|data-acceso=}}</ref> En 2006, Joyce fundou a Fundación Katrinarita Gras para recadar cartos para as vítimas do [[furacán Katrina]] e o [[O furacán Rita|furacán Rita]]. Vendeu estampas da súa portada inédita de [[Entroido|Mardi Gras]] no ''[[The New Yorker]]'' a través da fundación e todos os beneficios foron destinados a artistas e organizacións artísticas de [[Luisiana]].<ref>{{Cita novas|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4200/is_20060913/ai_n16720756/|accessdate=4 de setembro de 2011|xornal=findarticles.com|data=13 de setembro de 2006|título=New Orleans CityBusiness|data-acceso=}}</ref> == Obras de William Joyce == === Libros === En maio de 2017, Atheneum Young Readers publicou o libro ilustrado ''Bently & Egg'', ''A Day with Wilbur Robinson'', cuxa versión cinematográfica leva por título ''Meet the Robinsons'', e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'' . Todos están baixo a etiqueta ''The World of William Joyce''.<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/life/2017/04/30/new-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce/100972598/|xornal=The Shreveport Times|data=1 de maio de 2017|accessdate=2 de maio de 2017|título=New-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce|data-acceso=}}</ref> <small>'''Nota:''' todos os libros están escritos e ilustrados por William Joyce, agás que se indique</small> * ''My First Book of Nursery Tales'', contado por Marianna Mayer e ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita web|url=http://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|accessdate=3 de xuño de 2015|páxina-web=alephbet.com|título=My first book of nursery-tales|data-arquivo=16 de abril de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170416044522/https://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|url-morta=yes}}</ref> * ''Tammy and the Gigantic fish,'' de Catherine e James Gray, ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita libro|ISBN=0064432637|data=Marzo de 1991|título=Tammy and the Gigantic Fish}}</ref> * ''Waiting for Spring Stories'' de Bethany Roberts, ilustrado por William Joyce (1984)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060250615|ano=1984|título=Waiting for Spring Stories}}</ref> * ''William Joyce's Mother Goose'', ilustrado por William Joyce (1984) * ''George Shrinks'' (1985)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060230703|data=2 de outubro de 1985|título=George Shrinks}}</ref> * ''Shoes'', escrito por Elizabeth Winthrop (1986) * ''Bob dinosauro e as súas aventuras coa familia Lazardo'' (1988) * ''Humphrey's Bear'' de Jan Wahl, ilustrado por William Joyce (1989) * ''Some of the Adventures of Rhode Island Red'' de Stephen Manes, ilustrado por William Joyce (1990) * ''A Day with Wilbur Robinson'' (1990) * ''Nicholas Cricket'' de Joyce Maxner, ilustrado por William Joyce (1991) * ''Bently & Egg'' (1992) * ''Santa Calls'' (1993) * ''Don't Wake the Princess: Hopes, Dreams, and Wishes'', Portada (1993) * ''A Wiggly, Jiggly, Joggly Tooth'' de Bill Hawley, ilustrado por William Joyce (1995) * ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' (1996), Obra de teatro (estrea no Strand Theatre, Shreveport) - 1998 * ''Buddy'' (1997) * ''World of William Joyce Scrapbook'' de William Joyce, fotos de Philip Gould e deseño de Christine Kettner (1997) * ''Life with Bob (libro de cartón)'' (1998) * ''Baseball Bob (libro de cartón)'' (1999) * ''The Art of Robots'' (2004) * ''The Art of Rise of the Guardians'' (2012) * ''The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|accessdate=19 de marzo de 2015|páxina-web=/moonbotstudios.com|título=the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|data-arquivo=15 de marzo de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150315000337/http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|url-morta=yes}}</ref> * ''The Mischievians'' (2013) * ''The Numberlys'', co-ilustrado con Christina Ellis (2014) * ''A Bean, a Stalk and a Boy Named Jack'' (2014) * ''Billy's Booger'' (2015) * ''Ollie's Odyssey'' (2016) * ''Bently & Egg'' (2017) <ref>{{Cita web|url=http://www.simonandschuster.com/books/Bently-Egg/William-Joyce/The-World-of-William-Joyce/9781481489492|accessdate=17 de marzo de 2017|páxina-web=SimonandSchuster.com|título=The-World-of-William-Joyce}}</ref> ==== ''Serie Rolie Polie Olie'' ==== # ''Rolie Polie Olie'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: How Many Howdys? (board book)'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: A Little Spot of Color (board book)'' (2000) # ''Rolie Polie Olie: Polka Dot! Polka Dot! (board book)'' (2000) # ''Snowie Rolie'' (2000) # ''Rolie Polie Olie - Character Books: Olie, Spot, Zowie, Billie'' (2001) # ''Sleepy Time Olie'' (2001) # ''Big Time Olie'' (2002) # ''Busy Books - Peakaboo You!, Rolie Polie Shapes, Be My Pal!, Rocket Up, Rolie!'' (2002) ==== Serie ''The Guardians of Childhood (Os Gardiáns da Infancia)'' ==== ===== Novelas ===== # ''Nicholas St. North and the Battle of the Nightmare King'', coescrito con Laura Geringer (2011) # ''E. Aster Bunnymund and the Warrior Eggs at the Earth's Core!'' (2012) # ''Toothiana: Queen of the Tooth Fairy Armies'' (2012) # ''The Sandman and the War of Dreams'' (2013)<ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sandman-and-the-War-of-Dreams/William-Joyce/Guardians-The/9781442430549|accessdate=Decembro 22, 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com/|título=The Sandman and the War of Dreams}}</ref> # ''Jack Frost: The End Becomes the Beginning'' (2018) ===== Libros ilustrados ===== # ''The Man in the Moon'' (2011) # ''The Sandman: The Story of Sanderson Mansnoozie'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sanderson-Man-Snoozy-(w-t-)/William-Joyce/Guardians-of-Childhood-The/9781442430426|accessdate=3 de marzo de 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com|título=The Guardians of Childhood}}</ref> # ''Jack Frost'' (2015) == Filmografía == === Películas === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1995 | ''[[Toy Story]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 1997 | | Guionista e Coprodutor | ''Screen-story'' |- | 1998 | ''[[A Bug's Life]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 2005 | ''[[Robots]]'' | Escritor {{Efn|sen acreditar.}}<br />Produtor e Deseñador de Produción | |- | 2007 | ''[[Meet the Robinsons|Meet the Robinson]]'' | Escritor {{Efn|O libro orixinal ''[[A Day with Wilbur Robinson]]''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2007 | ''Mr. Magorium's Wonder Emporium'' | Deseñador de produción | Deseño da secuencia do título principal |- | 2011 | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | Director e Escritor | |- | 2012 | ''Rise of the Guardians'' | Escritor {{Efn|Os libros orixinais ''The Guardians of Childhood'' e ''The Man in the Moon''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2013 | ''Epic'' | Escritor, deseñador de produción e produtor executivo | |- | 2013 | ''The Scarecrow'' | Produtor executivo | |- | 2013 | ''The Numberlys'' | Director, Escritor | |- | 2014 | ''Silent'' | Produtor executivo | |- | 2014 | ''The Cask of Amontillado'' | Director | |- | TBA | ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' <ref name="THRGatsbyDevelopment">{{Cita novas|url=https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/the-great-gatsby-animated-feature-in-development|accessdate=24 de abril de 2021|data=22 de febreiro de 2021|lingua=en|título=The-Great-Gatsby-animated-feature-in-development|data-acceso=}}</ref> | Director | Adaptación cinematográfica de animación |- |} === Serie de televisión === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1998–2004 | ''[[Papel Polie Olie|Rollie Polie Olie]]'' | | Creado por el e baseado na serie de libros do mesmo nome |- | 2000–2003 | ''George Shrinks'' | | Creado por el e baseado no libro do mesmo nome |- |2022 |''[[Lost Ollie]] ([[Ollie está perdido]])'' | |Serie de [[Netflix]] con dobraxe en galego baseada en ''Ollie's Odyssey'' <ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Trailer en Galego|url=https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> |} == Notas 1 == {{Notelist}} == Notas 2 == <div class="reflist" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <references group="" responsive="0"></references> </div> == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [http://theguardiansofchildhoodbooks.com ''Theguardiansofchildhoodbooks'' (libros de Os Gardiáns da Infancia]) * [http://www.notablebiographies.com/newsmakers2/2006-Ei-La/Joyce-William.html William Joyce na Encyclopedia of World Biography] * [http://nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm National Center for Children's Illustrated Literature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624041356/http://www.nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm |date=24 de xuño de 2016 }} * [http://www.harpercollinschildrens.com/kids/gamesandcontests/features/williamjoyce William Joyce] na editorial HarperCollins {{IMDb nome|431622|William Joyce}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Alumnos da Universidade Metodista do Sur]] [[Categoría:Produtores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Escritores de literatura infantil dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Nados en 1957]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] 2xw1mssdg34wyqgpwaagi5pgorccjrh 6166382 6166360 2022-08-24T17:37:49Z MAGHOI 15490 wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''William Edward Joyce''', nado o 11 de decembro de [[1957]], é un [[escritor]], [[Ilustración (deseño gráfico)|ilustrador]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. As súas ilustracións apareceron en numerosas portadas de ''[[The New Yorker]]'' e as súas [[Pintura|pinturas]] están expostas por todo [[EEUU]].<ref>{{Cita web|url=https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=nccil.org|título=exhibitions/william-joyce|data-arquivo=27 de maio de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180527201543/https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.arkellmuseum.org/content/william-joyce-guardian-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=arkellmuseum.org/|título=William-Joyce-Guardian-Childhood}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.muddycolors.com/2015/04/exhibition-william-joyce/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=muddycolors.com|título=Exhibition William Joyce}}</ref> Pola curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' ([[2011]]), Joyce gañou o [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Oscar á mellor curtametraxe de animación]] na [[84ª edición dos Óscar|84ª edición dos Oscar]].<ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/news/fantastic-flying-books-of-mr-morris-2/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=moonbotstudios.com/news|título=Fantastic-flying-books-of-mr-morris-2|lingua=en}}</ref> == Carreira == === Literatura infantil === Escribiu e ilustrou máis de 50 libros infantís, incluíndo ''[[George encolle|George Shrinks]]'', ''Santa Calls'', ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'', ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' e ''[[Un día con Wilbur Robinson|A Day with Wilbur Robinson]]''. A súa serie de novelas e libros ilustrados ''The Guardians of Childhood'' consta dun total de 13 libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.a113animation.com/2012/07/interview-william-joyce-moonbot-studios.html|accessdate=30 de xullo de 2012|xornal=A113 Animation|data=29 de xullo de 2012|título=Entrevista W. Joyce|data-acceso=|lingua=en}}</ref> === Cine e televisión === Joyce recibiu tres [[premios Emmy]] por ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', unha [[serie de televisión]] de [[animación]] [[canadense]] baseada na súa serie de libros infantís que se emitiu en [[Disney Channel]]. A súa segunda serie de televisión, ''[[George encolle|George Shrinks]]'', adoitaba emitirse a diario nas estacións de [[Public Broadcasting Service|PBS]]. Joyce creou personaxes conceptuais para as longametraxes ''[[Toy Story]]'' ([[1995]]) e ''[[A Bug's Life]]'' ([[1998]]) de [[Disney]]/[[Pixar]]. En [[2001]], despois de que Joyce e o director de ''[[Ice Age]]'' [[Chris Wedge]] finalmente non adaptasen un dos libros de Joyce á pantalla, ''Santa Calls'', a ambos se lles ocorreu a idea da película de [[animación por ordenador]] que titularon ''[[Robots]]'' ([[2005]]). Ademais de ser un dos creadores, Joyce tamén exerceu de [[Produción de cinema|produtor]] e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2005/03/13/heavenly-metal.html|accessdate=1 de setembro de 2011|data=13 de marzo de 2005|título=Heavenly Metal|data-acceso=}}</ref> En 2005, Joyce e [[Reel FX Creative Studios|Reel FX]] lanzaron unha empresa conxunta, Aimesworth Amusements, para producir longametraxes, videoxogos e libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.studiodaily.com/main/technique/craft/f/audio/HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare_5184.html|accessdate=11 de setembro de 2011|xornal=Studio Daily|data=1 de xuño de 2005|título=HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare|data-acceso=|lingua=en}}</ref> A nova compañía anunciou plans para facer tres longametraxes:<ref>{{Cita novas|url=http://www.bizjournals.com/dallas/stories/2005/01/17/story8.html|accessdate=1 de setembro de 2011|xornal=Dallas Business Journal|data=16 de xaneiro de 2005|título=Story8|data-acceso=}}</ref> ''The Guardians of Childhood'', ''The Mischevians'' e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo''.<ref>{{Cita web|título=Dreamworks Teaming Up With William Joyce For The Guardians Of Childhood - /Film|url=https://www.slashfilm.com/503433/dreamworks-teaming-up-with-william-joyce-for-the-guardians-of-childhood/|páxina-web=SlashFilm.com|data=2009-04-23|data-acceso=2022-05-02|lingua=en-US|nome=Brendon|apelidos=Connelly}}</ref> O primeiro deses proxectos, ''The Guardians of Childhood'' foi desenvolvido por [[DreamWorks Animation]] na [[longametraxe]] ''[[A Orixe dos Gardiáns|Rise of the Guardians]]''. Foi estreada en [[2012]] e está baseado na serie de libros de Joyce e na [[curtametraxe]] ''Man in the Moon'', dirixida por el.<ref name="Guardians">{{Cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/rise-guardians-film-review-378281|data=11 de outubro de 2012|accessdate=11 de outubro de 2012|páxina-web=hollywoodreporter.com|título=Rise of the Guardians Film Review}}</ref> En [[2007]], Disney estreou ''[[Meet the Robinsons]]'', unha longametraxe baseada no seu libro ''A Day with Wilbur Robinson'', na que Joyce exerceu como produtor executivo xunto con [[John Lasseter]] e [[Clark Spencer]]. En agosto de 2009, o cofundador de Joyce e Reel FX, [[Brandon Oldenburg]], fundaron un estudo de animación e efectos visuais con sede en Shreveport, [http://www.moonbotstudios.com MOONBOT Studios].<ref>{{Cita novas|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/new-talent-for-louisiana-62168667.html|accessdate=2 de setembro de 2011|xornal=PR Newswire|data=6 de agosto de 2009|título=New talent for Louisiana|data-acceso=}}</ref> O estudo produciu unha [[Óscar á mellor curtametraxe animada|curtametraxe de animación gañadora dun Óscar]] e unha aplicación para [[iPad]]<ref>{{Cita novas|url=https://www.wired.com/geekdad/2011/05/lessmore/|accessdate=|data=31 de maio de 2011|título=Lessmore|data-acceso=3 de setembro de 2011}}</ref> ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. No verán de 2012 publicouse unha adaptación do libro <ref>{{Cita web|url=http://www.marketwatch.com/story/the-fantastic-flying-books-of-mr-morris-lessmore-nominated-for-best-animated-short-in-2011-oscars-2012-01-24|data=|accessdate=25 de xaneiro de 2012|páxina-web=24 de xaneiro de 2012|título=The-fantastic-flying-books-of-Mr-Morris-Lessmore-nominated-for-Best-animated-short-in-2011-Oscars}}</ref> O estudo lanzou en xaneiro de 2012 outra aplicación, 'Numberlys', cunha curtametraxe e un libro anunciado para chegar máis tarde.<ref>{{Cita novas|url=http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|accessdate=26 de xaneiro de 2012|data=11 de xaneiro de 2012|título=The Numberlys|data-acceso=|data-arquivo=16 de xaneiro de 2012|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120116055126/http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|url-morta=yes}}</ref> O seu libro ''The Leaf Men'' foi adaptado por [[Blue Sky Studios]] a unha longametraxe de 2013 titulada ''[[Épica (película de 2013)|Epic]]'', con Joyce como [[guionista]], produtor executivo e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=https://www.nytimes.com/2010/01/11/business/media/11bluesky.html|data=10 de xaneiro de 2010|accessdate=|título=11Bluesky|data-acceso=7 de outubro de 2010}}</ref> En 2021, a compañía de efectos visuais [[DNEG]] anunciou que produciría unha adaptación cinematográfica de animación de ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' dirixida por Joyce e escrita por [[Brian Selznick]].<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.newsweek.com/1997/04/21/the-century-club.html|data=21 de abril de 1997|accessdate=28 de xullo de 2011|título=The Century Club}}</ref> == Premios e recoñecementos == [[Ficheiro:William_Joyce_Oscar_Parade_Shreveport_Louisiana.jpg|dereita|miniatura| Joyce en marzo de 2012 levaba un Oscar pola súa curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' durante un desfile na súa honra e de Brandon Oldenburg celebrado no centro de Shreveport.]] Joyce recibiu o [https://web.archive.org/web/20081208024731/http://lbf.state.lib.la.us/LouisianaWriterAward.html Louisiana Writer Award 2008] pola súa contribución perdurable á ''"herdanza intelectual literaria de Louisiana"''. O premio foille entregado o 4 de outubro de 2008, durante unha cerimonia no [http://www.louisianabookfestival.org Festival do Libro de Louisiana de] 2008 en Baton Rouge. O 26 de febreiro de 2012 gañou un [[Premios Óscar|Oscar]] á [[Óscar á mellor curtametraxe animada|mellor curtametraxe de animación]], por ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. ''[[Newsweek]]'' chamouno en [[1997]] ''"One of the top 100 people to watch in the new century"'' (unha das 100 persoas para ver no novo século).<ref name=":0" /> === [[Premios Óscar|Premios da Academia]] === {| class="wikitable" width="70%" ! style="background:#F0E68C" width="33" |Ano ! style="background:#F0E68C" width="150" | Obra nomeada ! style="background:#F0E68C" width="300" | Categoría ! style="background:#F0E68C" width="90" | Resultado |- | [[84ª edición dos Óscar|2012]] | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Mellor curtametraxe de animación]] |Gañador |} == Vida persoal == William Joyce vive co seu fillo Jackson Edward Joyce en Shreveport, [[Louisiana]]. A súa filla, Mary Katherine, morreu por mor dun [[tumor cerebral]] aos 18 anos o 2 de maio de [[2010]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.legacy.com/obituaries/shreveporttimes/obituary.aspx?n=mary-katherine-joyce&pid=142501679&fhid=6593|accessdate=3 de xaneiro de 2011|xornal=Shreveport Times|data=5 de maio de 2010|título=Obituary, Mary Katherine Joyce|data-acceso=}}</ref> ''Rise of the Guardians'', unha película inspirada nas historias que Joyce lle contou cando era nova e que posteriormente resultou na serie de libros ''The Guardians of Childhood'', dedicouse á súa memoria, lendo ''"For Mary Katherine Joyce, a Guardian Fierce and True"'' durante os créditos.<ref name="THRAnalysis">{{Cita novas|url=http://www.hollywoodreporter.com/race/rise-guardians-animated-oscar-contenders-379165|accessdate=17 de outubro de 2012|xornal=The Hollywood Reporter|data=15 de outubro de 2012|título=Rise-Guardians-animated-Oscar-contenders|data-acceso=}}</ref> O personaxe principal de ''Epic'', que tamén está baseado no libro de Joyce, ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'', recibiu o seu nome.<ref name="ASImmersed">{{Cita novas|url=http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|accessdate=18 de xuño de 2013|xornal=Animation Scoop|data=16 de maio de 2013|título=immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|data-acceso=|data-arquivo=08 de novembro de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141108053642/http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|url-morta=yes}}</ref> A súa esposa, Frances Elizabeth Baucum Joyce, que era avogada de Shreveport, faleceu o 20 de xaneiro de [[2016]] aos 55 anos, tras unha longa batalla contra a [[esclerose lateral amiotrófica]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/news/2016/01/20/elizabeth-joyce-wife-author-bill-joyce-dies/79084152/|accessdate=26 de xaneiro de 2016|data=21 de xaneiro de 2016|título=Elizabeth-Joyce-wife-author-Bill-Joyce-dies|data-acceso=}}</ref> En 2006, Joyce fundou a Fundación Katrinarita Gras para recadar cartos para as vítimas do [[furacán Katrina]] e o [[O furacán Rita|furacán Rita]]. Vendeu estampas da súa portada inédita de [[Entroido|Mardi Gras]] no ''[[The New Yorker]]'' a través da fundación e todos os beneficios foron destinados a artistas e organizacións artísticas de [[Luisiana]].<ref>{{Cita novas|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4200/is_20060913/ai_n16720756/|accessdate=4 de setembro de 2011|xornal=findarticles.com|data=13 de setembro de 2006|título=New Orleans CityBusiness|data-acceso=}}</ref> == Obras de William Joyce == === Libros === En maio de 2017, Atheneum Young Readers publicou o libro ilustrado ''Bently & Egg'', ''A Day with Wilbur Robinson'', cuxa versión cinematográfica leva por título ''Meet the Robinsons'', e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'' . Todos están baixo a etiqueta ''The World of William Joyce''.<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/life/2017/04/30/new-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce/100972598/|xornal=The Shreveport Times|data=1 de maio de 2017|accessdate=2 de maio de 2017|título=New-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce|data-acceso=}}</ref> <small>'''Nota:''' todos os libros están escritos e ilustrados por William Joyce, agás que se indique</small> * ''My First Book of Nursery Tales'', contado por Marianna Mayer e ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita web|url=http://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|accessdate=3 de xuño de 2015|páxina-web=alephbet.com|título=My first book of nursery-tales|data-arquivo=16 de abril de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170416044522/https://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|url-morta=yes}}</ref> * ''Tammy and the Gigantic fish,'' de Catherine e James Gray, ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita libro|ISBN=0064432637|data=Marzo de 1991|título=Tammy and the Gigantic Fish}}</ref> * ''Waiting for Spring Stories'' de Bethany Roberts, ilustrado por William Joyce (1984)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060250615|ano=1984|título=Waiting for Spring Stories}}</ref> * ''William Joyce's Mother Goose'', ilustrado por William Joyce (1984) * ''George Shrinks'' (1985)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060230703|data=2 de outubro de 1985|título=George Shrinks}}</ref> * ''Shoes'', escrito por Elizabeth Winthrop (1986) * ''Bob dinosauro e as súas aventuras coa familia Lazardo'' (1988) * ''Humphrey's Bear'' de Jan Wahl, ilustrado por William Joyce (1989) * ''Some of the Adventures of Rhode Island Red'' de Stephen Manes, ilustrado por William Joyce (1990) * ''A Day with Wilbur Robinson'' (1990) * ''Nicholas Cricket'' de Joyce Maxner, ilustrado por William Joyce (1991) * ''Bently & Egg'' (1992) * ''Santa Calls'' (1993) * ''Don't Wake the Princess: Hopes, Dreams, and Wishes'', Portada (1993) * ''A Wiggly, Jiggly, Joggly Tooth'' de Bill Hawley, ilustrado por William Joyce (1995) * ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' (1996), Obra de teatro (estrea no Strand Theatre, Shreveport) - 1998 * ''Buddy'' (1997) * ''World of William Joyce Scrapbook'' de William Joyce, fotos de Philip Gould e deseño de Christine Kettner (1997) * ''Life with Bob (libro de cartón)'' (1998) * ''Baseball Bob (libro de cartón)'' (1999) * ''The Art of Robots'' (2004) * ''The Art of Rise of the Guardians'' (2012) * ''The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|accessdate=19 de marzo de 2015|páxina-web=/moonbotstudios.com|título=the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|data-arquivo=15 de marzo de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150315000337/http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|url-morta=yes}}</ref> * ''The Mischievians'' (2013) * ''The Numberlys'', co-ilustrado con Christina Ellis (2014) * ''A Bean, a Stalk and a Boy Named Jack'' (2014) * ''Billy's Booger'' (2015) * ''Ollie's Odyssey'' (2016) * ''Bently & Egg'' (2017) <ref>{{Cita web|url=http://www.simonandschuster.com/books/Bently-Egg/William-Joyce/The-World-of-William-Joyce/9781481489492|accessdate=17 de marzo de 2017|páxina-web=SimonandSchuster.com|título=The-World-of-William-Joyce}}</ref> ==== ''Serie Rolie Polie Olie'' ==== # ''Rolie Polie Olie'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: How Many Howdys? (board book)'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: A Little Spot of Color (board book)'' (2000) # ''Rolie Polie Olie: Polka Dot! Polka Dot! (board book)'' (2000) # ''Snowie Rolie'' (2000) # ''Rolie Polie Olie - Character Books: Olie, Spot, Zowie, Billie'' (2001) # ''Sleepy Time Olie'' (2001) # ''Big Time Olie'' (2002) # ''Busy Books - Peakaboo You!, Rolie Polie Shapes, Be My Pal!, Rocket Up, Rolie!'' (2002) ==== Serie ''The Guardians of Childhood (Os Gardiáns da Infancia)'' ==== ===== Novelas ===== # ''Nicholas St. North and the Battle of the Nightmare King'', coescrito con Laura Geringer (2011) # ''E. Aster Bunnymund and the Warrior Eggs at the Earth's Core!'' (2012) # ''Toothiana: Queen of the Tooth Fairy Armies'' (2012) # ''The Sandman and the War of Dreams'' (2013)<ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sandman-and-the-War-of-Dreams/William-Joyce/Guardians-The/9781442430549|accessdate=Decembro 22, 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com/|título=The Sandman and the War of Dreams}}</ref> # ''Jack Frost: The End Becomes the Beginning'' (2018) ===== Libros ilustrados ===== # ''The Man in the Moon'' (2011) # ''The Sandman: The Story of Sanderson Mansnoozie'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sanderson-Man-Snoozy-(w-t-)/William-Joyce/Guardians-of-Childhood-The/9781442430426|accessdate=3 de marzo de 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com|título=The Guardians of Childhood}}</ref> # ''Jack Frost'' (2015) == Filmografía == === Películas === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1995 | ''[[Toy Story]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 1997 | | Guionista e Coprodutor | ''Screen-story'' |- | 1998 | ''[[A Bug's Life]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 2005 | ''[[Robots]]'' | Escritor {{Efn|sen acreditar.}}<br />Produtor e Deseñador de Produción | |- | 2007 | ''[[Meet the Robinsons|Meet the Robinson]]'' | Escritor {{Efn|O libro orixinal ''[[A Day with Wilbur Robinson]]''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2007 | ''Mr. Magorium's Wonder Emporium'' | Deseñador de produción | Deseño da secuencia do título principal |- | 2011 | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | Director e Escritor | |- | 2012 | ''Rise of the Guardians'' | Escritor {{Efn|Os libros orixinais ''The Guardians of Childhood'' e ''The Man in the Moon''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2013 | ''Epic'' | Escritor, deseñador de produción e produtor executivo | |- | 2013 | ''The Scarecrow'' | Produtor executivo | |- | 2013 | ''The Numberlys'' | Director, Escritor | |- | 2014 | ''Silent'' | Produtor executivo | |- | 2014 | ''The Cask of Amontillado'' | Director | |- | TBA | ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' <ref name="THRGatsbyDevelopment">{{Cita novas|url=https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/the-great-gatsby-animated-feature-in-development|accessdate=24 de abril de 2021|data=22 de febreiro de 2021|lingua=en|título=The-Great-Gatsby-animated-feature-in-development|data-acceso=}}</ref> | Director | Adaptación cinematográfica de animación |- |} === Serie de televisión === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1998–2004 | ''[[Papel Polie Olie|Rollie Polie Olie]]'' | | Creado por el e baseado na serie de libros do mesmo nome |- | 2000–2003 | ''George Shrinks'' | | Creado por el e baseado no libro do mesmo nome |- |2022 |''[[Lost Ollie]] ([[Ollie está perdido]])'' | |Serie de [[Netflix]] con dobraxe en galego baseada en ''Ollie's Odyssey'' <ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Trailer en Galego|url=https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> |} == Notas 1 == {{listaref|group=lower-alpha|02}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [http://theguardiansofchildhoodbooks.com ''Theguardiansofchildhoodbooks'' (libros de Os Gardiáns da Infancia]) * [http://www.notablebiographies.com/newsmakers2/2006-Ei-La/Joyce-William.html William Joyce na Encyclopedia of World Biography] * [http://nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm National Center for Children's Illustrated Literature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624041356/http://www.nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm |date=24 de xuño de 2016 }} * [http://www.harpercollinschildrens.com/kids/gamesandcontests/features/williamjoyce William Joyce] na editorial HarperCollins {{IMDb nome|431622|William Joyce}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Joyce, William}} [[Categoría:Alumnos da Universidade Metodista do Sur]] [[Categoría:Produtores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Escritores de literatura infantil dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Nados en 1957]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] maecu2yk63utxrpshtu0r5f6pspiqg6 6166383 6166382 2022-08-24T17:39:11Z MAGHOI 15490 engado a [[Categoría:Nados en Shreveport, Luisiana]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''William Edward Joyce''', nado o 11 de decembro de [[1957]], é un [[escritor]], [[Ilustración (deseño gráfico)|ilustrador]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. As súas ilustracións apareceron en numerosas portadas de ''[[The New Yorker]]'' e as súas [[Pintura|pinturas]] están expostas por todo [[EEUU]].<ref>{{Cita web|url=https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=nccil.org|título=exhibitions/william-joyce|data-arquivo=27 de maio de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180527201543/https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.arkellmuseum.org/content/william-joyce-guardian-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=arkellmuseum.org/|título=William-Joyce-Guardian-Childhood}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.muddycolors.com/2015/04/exhibition-william-joyce/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=muddycolors.com|título=Exhibition William Joyce}}</ref> Pola curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' ([[2011]]), Joyce gañou o [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Oscar á mellor curtametraxe de animación]] na [[84ª edición dos Óscar|84ª edición dos Oscar]].<ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/news/fantastic-flying-books-of-mr-morris-2/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=moonbotstudios.com/news|título=Fantastic-flying-books-of-mr-morris-2|lingua=en}}</ref> == Carreira == === Literatura infantil === Escribiu e ilustrou máis de 50 libros infantís, incluíndo ''[[George encolle|George Shrinks]]'', ''Santa Calls'', ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'', ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' e ''[[Un día con Wilbur Robinson|A Day with Wilbur Robinson]]''. A súa serie de novelas e libros ilustrados ''The Guardians of Childhood'' consta dun total de 13 libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.a113animation.com/2012/07/interview-william-joyce-moonbot-studios.html|accessdate=30 de xullo de 2012|xornal=A113 Animation|data=29 de xullo de 2012|título=Entrevista W. Joyce|data-acceso=|lingua=en}}</ref> === Cine e televisión === Joyce recibiu tres [[premios Emmy]] por ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', unha [[serie de televisión]] de [[animación]] [[canadense]] baseada na súa serie de libros infantís que se emitiu en [[Disney Channel]]. A súa segunda serie de televisión, ''[[George encolle|George Shrinks]]'', adoitaba emitirse a diario nas estacións de [[Public Broadcasting Service|PBS]]. Joyce creou personaxes conceptuais para as longametraxes ''[[Toy Story]]'' ([[1995]]) e ''[[A Bug's Life]]'' ([[1998]]) de [[Disney]]/[[Pixar]]. En [[2001]], despois de que Joyce e o director de ''[[Ice Age]]'' [[Chris Wedge]] finalmente non adaptasen un dos libros de Joyce á pantalla, ''Santa Calls'', a ambos se lles ocorreu a idea da película de [[animación por ordenador]] que titularon ''[[Robots]]'' ([[2005]]). Ademais de ser un dos creadores, Joyce tamén exerceu de [[Produción de cinema|produtor]] e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2005/03/13/heavenly-metal.html|accessdate=1 de setembro de 2011|data=13 de marzo de 2005|título=Heavenly Metal|data-acceso=}}</ref> En 2005, Joyce e [[Reel FX Creative Studios|Reel FX]] lanzaron unha empresa conxunta, Aimesworth Amusements, para producir longametraxes, videoxogos e libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.studiodaily.com/main/technique/craft/f/audio/HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare_5184.html|accessdate=11 de setembro de 2011|xornal=Studio Daily|data=1 de xuño de 2005|título=HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare|data-acceso=|lingua=en}}</ref> A nova compañía anunciou plans para facer tres longametraxes:<ref>{{Cita novas|url=http://www.bizjournals.com/dallas/stories/2005/01/17/story8.html|accessdate=1 de setembro de 2011|xornal=Dallas Business Journal|data=16 de xaneiro de 2005|título=Story8|data-acceso=}}</ref> ''The Guardians of Childhood'', ''The Mischevians'' e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo''.<ref>{{Cita web|título=Dreamworks Teaming Up With William Joyce For The Guardians Of Childhood - /Film|url=https://www.slashfilm.com/503433/dreamworks-teaming-up-with-william-joyce-for-the-guardians-of-childhood/|páxina-web=SlashFilm.com|data=2009-04-23|data-acceso=2022-05-02|lingua=en-US|nome=Brendon|apelidos=Connelly}}</ref> O primeiro deses proxectos, ''The Guardians of Childhood'' foi desenvolvido por [[DreamWorks Animation]] na [[longametraxe]] ''[[A Orixe dos Gardiáns|Rise of the Guardians]]''. Foi estreada en [[2012]] e está baseado na serie de libros de Joyce e na [[curtametraxe]] ''Man in the Moon'', dirixida por el.<ref name="Guardians">{{Cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/rise-guardians-film-review-378281|data=11 de outubro de 2012|accessdate=11 de outubro de 2012|páxina-web=hollywoodreporter.com|título=Rise of the Guardians Film Review}}</ref> En [[2007]], Disney estreou ''[[Meet the Robinsons]]'', unha longametraxe baseada no seu libro ''A Day with Wilbur Robinson'', na que Joyce exerceu como produtor executivo xunto con [[John Lasseter]] e [[Clark Spencer]]. En agosto de 2009, o cofundador de Joyce e Reel FX, [[Brandon Oldenburg]], fundaron un estudo de animación e efectos visuais con sede en Shreveport, [http://www.moonbotstudios.com MOONBOT Studios].<ref>{{Cita novas|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/new-talent-for-louisiana-62168667.html|accessdate=2 de setembro de 2011|xornal=PR Newswire|data=6 de agosto de 2009|título=New talent for Louisiana|data-acceso=}}</ref> O estudo produciu unha [[Óscar á mellor curtametraxe animada|curtametraxe de animación gañadora dun Óscar]] e unha aplicación para [[iPad]]<ref>{{Cita novas|url=https://www.wired.com/geekdad/2011/05/lessmore/|accessdate=|data=31 de maio de 2011|título=Lessmore|data-acceso=3 de setembro de 2011}}</ref> ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. No verán de 2012 publicouse unha adaptación do libro <ref>{{Cita web|url=http://www.marketwatch.com/story/the-fantastic-flying-books-of-mr-morris-lessmore-nominated-for-best-animated-short-in-2011-oscars-2012-01-24|data=|accessdate=25 de xaneiro de 2012|páxina-web=24 de xaneiro de 2012|título=The-fantastic-flying-books-of-Mr-Morris-Lessmore-nominated-for-Best-animated-short-in-2011-Oscars}}</ref> O estudo lanzou en xaneiro de 2012 outra aplicación, 'Numberlys', cunha curtametraxe e un libro anunciado para chegar máis tarde.<ref>{{Cita novas|url=http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|accessdate=26 de xaneiro de 2012|data=11 de xaneiro de 2012|título=The Numberlys|data-acceso=|data-arquivo=16 de xaneiro de 2012|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120116055126/http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|url-morta=yes}}</ref> O seu libro ''The Leaf Men'' foi adaptado por [[Blue Sky Studios]] a unha longametraxe de 2013 titulada ''[[Épica (película de 2013)|Epic]]'', con Joyce como [[guionista]], produtor executivo e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=https://www.nytimes.com/2010/01/11/business/media/11bluesky.html|data=10 de xaneiro de 2010|accessdate=|título=11Bluesky|data-acceso=7 de outubro de 2010}}</ref> En 2021, a compañía de efectos visuais [[DNEG]] anunciou que produciría unha adaptación cinematográfica de animación de ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' dirixida por Joyce e escrita por [[Brian Selznick]].<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.newsweek.com/1997/04/21/the-century-club.html|data=21 de abril de 1997|accessdate=28 de xullo de 2011|título=The Century Club}}</ref> == Premios e recoñecementos == [[Ficheiro:William_Joyce_Oscar_Parade_Shreveport_Louisiana.jpg|dereita|miniatura| Joyce en marzo de 2012 levaba un Oscar pola súa curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' durante un desfile na súa honra e de Brandon Oldenburg celebrado no centro de Shreveport.]] Joyce recibiu o [https://web.archive.org/web/20081208024731/http://lbf.state.lib.la.us/LouisianaWriterAward.html Louisiana Writer Award 2008] pola súa contribución perdurable á ''"herdanza intelectual literaria de Louisiana"''. O premio foille entregado o 4 de outubro de 2008, durante unha cerimonia no [http://www.louisianabookfestival.org Festival do Libro de Louisiana de] 2008 en Baton Rouge. O 26 de febreiro de 2012 gañou un [[Premios Óscar|Oscar]] á [[Óscar á mellor curtametraxe animada|mellor curtametraxe de animación]], por ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. ''[[Newsweek]]'' chamouno en [[1997]] ''"One of the top 100 people to watch in the new century"'' (unha das 100 persoas para ver no novo século).<ref name=":0" /> === [[Premios Óscar|Premios da Academia]] === {| class="wikitable" width="70%" ! style="background:#F0E68C" width="33" |Ano ! style="background:#F0E68C" width="150" | Obra nomeada ! style="background:#F0E68C" width="300" | Categoría ! style="background:#F0E68C" width="90" | Resultado |- | [[84ª edición dos Óscar|2012]] | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Mellor curtametraxe de animación]] |Gañador |} == Vida persoal == William Joyce vive co seu fillo Jackson Edward Joyce en Shreveport, [[Louisiana]]. A súa filla, Mary Katherine, morreu por mor dun [[tumor cerebral]] aos 18 anos o 2 de maio de [[2010]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.legacy.com/obituaries/shreveporttimes/obituary.aspx?n=mary-katherine-joyce&pid=142501679&fhid=6593|accessdate=3 de xaneiro de 2011|xornal=Shreveport Times|data=5 de maio de 2010|título=Obituary, Mary Katherine Joyce|data-acceso=}}</ref> ''Rise of the Guardians'', unha película inspirada nas historias que Joyce lle contou cando era nova e que posteriormente resultou na serie de libros ''The Guardians of Childhood'', dedicouse á súa memoria, lendo ''"For Mary Katherine Joyce, a Guardian Fierce and True"'' durante os créditos.<ref name="THRAnalysis">{{Cita novas|url=http://www.hollywoodreporter.com/race/rise-guardians-animated-oscar-contenders-379165|accessdate=17 de outubro de 2012|xornal=The Hollywood Reporter|data=15 de outubro de 2012|título=Rise-Guardians-animated-Oscar-contenders|data-acceso=}}</ref> O personaxe principal de ''Epic'', que tamén está baseado no libro de Joyce, ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'', recibiu o seu nome.<ref name="ASImmersed">{{Cita novas|url=http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|accessdate=18 de xuño de 2013|xornal=Animation Scoop|data=16 de maio de 2013|título=immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|data-acceso=|data-arquivo=08 de novembro de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141108053642/http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|url-morta=yes}}</ref> A súa esposa, Frances Elizabeth Baucum Joyce, que era avogada de Shreveport, faleceu o 20 de xaneiro de [[2016]] aos 55 anos, tras unha longa batalla contra a [[esclerose lateral amiotrófica]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/news/2016/01/20/elizabeth-joyce-wife-author-bill-joyce-dies/79084152/|accessdate=26 de xaneiro de 2016|data=21 de xaneiro de 2016|título=Elizabeth-Joyce-wife-author-Bill-Joyce-dies|data-acceso=}}</ref> En 2006, Joyce fundou a Fundación Katrinarita Gras para recadar cartos para as vítimas do [[furacán Katrina]] e o [[O furacán Rita|furacán Rita]]. Vendeu estampas da súa portada inédita de [[Entroido|Mardi Gras]] no ''[[The New Yorker]]'' a través da fundación e todos os beneficios foron destinados a artistas e organizacións artísticas de [[Luisiana]].<ref>{{Cita novas|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4200/is_20060913/ai_n16720756/|accessdate=4 de setembro de 2011|xornal=findarticles.com|data=13 de setembro de 2006|título=New Orleans CityBusiness|data-acceso=}}</ref> == Obras de William Joyce == === Libros === En maio de 2017, Atheneum Young Readers publicou o libro ilustrado ''Bently & Egg'', ''A Day with Wilbur Robinson'', cuxa versión cinematográfica leva por título ''Meet the Robinsons'', e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'' . Todos están baixo a etiqueta ''The World of William Joyce''.<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/life/2017/04/30/new-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce/100972598/|xornal=The Shreveport Times|data=1 de maio de 2017|accessdate=2 de maio de 2017|título=New-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce|data-acceso=}}</ref> <small>'''Nota:''' todos os libros están escritos e ilustrados por William Joyce, agás que se indique</small> * ''My First Book of Nursery Tales'', contado por Marianna Mayer e ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita web|url=http://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|accessdate=3 de xuño de 2015|páxina-web=alephbet.com|título=My first book of nursery-tales|data-arquivo=16 de abril de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170416044522/https://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|url-morta=yes}}</ref> * ''Tammy and the Gigantic fish,'' de Catherine e James Gray, ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita libro|ISBN=0064432637|data=Marzo de 1991|título=Tammy and the Gigantic Fish}}</ref> * ''Waiting for Spring Stories'' de Bethany Roberts, ilustrado por William Joyce (1984)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060250615|ano=1984|título=Waiting for Spring Stories}}</ref> * ''William Joyce's Mother Goose'', ilustrado por William Joyce (1984) * ''George Shrinks'' (1985)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060230703|data=2 de outubro de 1985|título=George Shrinks}}</ref> * ''Shoes'', escrito por Elizabeth Winthrop (1986) * ''Bob dinosauro e as súas aventuras coa familia Lazardo'' (1988) * ''Humphrey's Bear'' de Jan Wahl, ilustrado por William Joyce (1989) * ''Some of the Adventures of Rhode Island Red'' de Stephen Manes, ilustrado por William Joyce (1990) * ''A Day with Wilbur Robinson'' (1990) * ''Nicholas Cricket'' de Joyce Maxner, ilustrado por William Joyce (1991) * ''Bently & Egg'' (1992) * ''Santa Calls'' (1993) * ''Don't Wake the Princess: Hopes, Dreams, and Wishes'', Portada (1993) * ''A Wiggly, Jiggly, Joggly Tooth'' de Bill Hawley, ilustrado por William Joyce (1995) * ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' (1996), Obra de teatro (estrea no Strand Theatre, Shreveport) - 1998 * ''Buddy'' (1997) * ''World of William Joyce Scrapbook'' de William Joyce, fotos de Philip Gould e deseño de Christine Kettner (1997) * ''Life with Bob (libro de cartón)'' (1998) * ''Baseball Bob (libro de cartón)'' (1999) * ''The Art of Robots'' (2004) * ''The Art of Rise of the Guardians'' (2012) * ''The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|accessdate=19 de marzo de 2015|páxina-web=/moonbotstudios.com|título=the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|data-arquivo=15 de marzo de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150315000337/http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|url-morta=yes}}</ref> * ''The Mischievians'' (2013) * ''The Numberlys'', co-ilustrado con Christina Ellis (2014) * ''A Bean, a Stalk and a Boy Named Jack'' (2014) * ''Billy's Booger'' (2015) * ''Ollie's Odyssey'' (2016) * ''Bently & Egg'' (2017) <ref>{{Cita web|url=http://www.simonandschuster.com/books/Bently-Egg/William-Joyce/The-World-of-William-Joyce/9781481489492|accessdate=17 de marzo de 2017|páxina-web=SimonandSchuster.com|título=The-World-of-William-Joyce}}</ref> ==== ''Serie Rolie Polie Olie'' ==== # ''Rolie Polie Olie'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: How Many Howdys? (board book)'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: A Little Spot of Color (board book)'' (2000) # ''Rolie Polie Olie: Polka Dot! Polka Dot! (board book)'' (2000) # ''Snowie Rolie'' (2000) # ''Rolie Polie Olie - Character Books: Olie, Spot, Zowie, Billie'' (2001) # ''Sleepy Time Olie'' (2001) # ''Big Time Olie'' (2002) # ''Busy Books - Peakaboo You!, Rolie Polie Shapes, Be My Pal!, Rocket Up, Rolie!'' (2002) ==== Serie ''The Guardians of Childhood (Os Gardiáns da Infancia)'' ==== ===== Novelas ===== # ''Nicholas St. North and the Battle of the Nightmare King'', coescrito con Laura Geringer (2011) # ''E. Aster Bunnymund and the Warrior Eggs at the Earth's Core!'' (2012) # ''Toothiana: Queen of the Tooth Fairy Armies'' (2012) # ''The Sandman and the War of Dreams'' (2013)<ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sandman-and-the-War-of-Dreams/William-Joyce/Guardians-The/9781442430549|accessdate=Decembro 22, 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com/|título=The Sandman and the War of Dreams}}</ref> # ''Jack Frost: The End Becomes the Beginning'' (2018) ===== Libros ilustrados ===== # ''The Man in the Moon'' (2011) # ''The Sandman: The Story of Sanderson Mansnoozie'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sanderson-Man-Snoozy-(w-t-)/William-Joyce/Guardians-of-Childhood-The/9781442430426|accessdate=3 de marzo de 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com|título=The Guardians of Childhood}}</ref> # ''Jack Frost'' (2015) == Filmografía == === Películas === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1995 | ''[[Toy Story]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 1997 | | Guionista e Coprodutor | ''Screen-story'' |- | 1998 | ''[[A Bug's Life]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 2005 | ''[[Robots]]'' | Escritor {{Efn|sen acreditar.}}<br />Produtor e Deseñador de Produción | |- | 2007 | ''[[Meet the Robinsons|Meet the Robinson]]'' | Escritor {{Efn|O libro orixinal ''[[A Day with Wilbur Robinson]]''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2007 | ''Mr. Magorium's Wonder Emporium'' | Deseñador de produción | Deseño da secuencia do título principal |- | 2011 | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | Director e Escritor | |- | 2012 | ''Rise of the Guardians'' | Escritor {{Efn|Os libros orixinais ''The Guardians of Childhood'' e ''The Man in the Moon''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2013 | ''Epic'' | Escritor, deseñador de produción e produtor executivo | |- | 2013 | ''The Scarecrow'' | Produtor executivo | |- | 2013 | ''The Numberlys'' | Director, Escritor | |- | 2014 | ''Silent'' | Produtor executivo | |- | 2014 | ''The Cask of Amontillado'' | Director | |- | TBA | ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' <ref name="THRGatsbyDevelopment">{{Cita novas|url=https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/the-great-gatsby-animated-feature-in-development|accessdate=24 de abril de 2021|data=22 de febreiro de 2021|lingua=en|título=The-Great-Gatsby-animated-feature-in-development|data-acceso=}}</ref> | Director | Adaptación cinematográfica de animación |- |} === Serie de televisión === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1998–2004 | ''[[Papel Polie Olie|Rollie Polie Olie]]'' | | Creado por el e baseado na serie de libros do mesmo nome |- | 2000–2003 | ''George Shrinks'' | | Creado por el e baseado no libro do mesmo nome |- |2022 |''[[Lost Ollie]] ([[Ollie está perdido]])'' | |Serie de [[Netflix]] con dobraxe en galego baseada en ''Ollie's Odyssey'' <ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Trailer en Galego|url=https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> |} == Notas 1 == {{listaref|group=lower-alpha|02}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [http://theguardiansofchildhoodbooks.com ''Theguardiansofchildhoodbooks'' (libros de Os Gardiáns da Infancia]) * [http://www.notablebiographies.com/newsmakers2/2006-Ei-La/Joyce-William.html William Joyce na Encyclopedia of World Biography] * [http://nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm National Center for Children's Illustrated Literature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624041356/http://www.nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm |date=24 de xuño de 2016 }} * [http://www.harpercollinschildrens.com/kids/gamesandcontests/features/williamjoyce William Joyce] na editorial HarperCollins {{IMDb nome|431622|William Joyce}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Joyce, William}} [[Categoría:Alumnos da Universidade Metodista do Sur]] [[Categoría:Produtores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Escritores de literatura infantil dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Nados en 1957]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] [[Categoría:Nados en Shreveport, Luisiana]] a9z726372kmzx4orr5863tvc6vevexs 6166387 6166383 2022-08-24T17:43:07Z MAGHOI 15490 arranxos nas referencias wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''William Edward Joyce''', nado o 11 de decembro de [[1957]], é un [[escritor]], [[Ilustración (deseño gráfico)|ilustrador]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. As súas ilustracións apareceron en numerosas portadas de ''[[The New Yorker]]'' e as súas [[Pintura|pinturas]] están expostas por todo [[EEUU]].<ref>{{Cita web|url=https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=nccil.org|título=exhibitions/william-joyce|data-arquivo=27 de maio de 2018|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20180527201543/https://www.nccil.org/exhibitions/william-joyce-guardian-of-childhood|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.arkellmuseum.org/content/william-joyce-guardian-childhood|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=arkellmuseum.org/|título=William-Joyce-Guardian-Childhood}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.muddycolors.com/2015/04/exhibition-william-joyce/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=muddycolors.com|título=Exhibition William Joyce}}</ref> Pola curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' ([[2011]]), Joyce gañou o [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Oscar á mellor curtametraxe de animación]] na [[84ª edición dos Óscar|84ª edición dos Oscar]].<ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/news/fantastic-flying-books-of-mr-morris-2/|accessdate=26 de maio de 2018|páxina-web=moonbotstudios.com/news|título=Fantastic-flying-books-of-mr-morris-2|lingua=en}}</ref> == Carreira == === Literatura infantil === Escribiu e ilustrou máis de 50 libros infantís, incluíndo ''[[George encolle|George Shrinks]]'', ''Santa Calls'', ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'', ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' e ''[[Un día con Wilbur Robinson|A Day with Wilbur Robinson]]''. A súa serie de novelas e libros ilustrados ''The Guardians of Childhood'' consta dun total de 13 libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.a113animation.com/2012/07/interview-william-joyce-moonbot-studios.html|accessdate=30 de xullo de 2012|xornal=A113 Animation|data=29 de xullo de 2012|título=Entrevista W. Joyce|data-acceso=|lingua=en}}</ref> === Cine e televisión === Joyce recibiu tres [[premios Emmy]] por ''[[Papel Polie Olie|Rolie Polie Olie]]'', unha [[serie de televisión]] de [[animación]] [[canadense]] baseada na súa serie de libros infantís que se emitiu en [[Disney Channel]]. A súa segunda serie de televisión, ''[[George encolle|George Shrinks]]'', adoitaba emitirse a diario nas estacións de [[Public Broadcasting Service|PBS]]. Joyce creou personaxes conceptuais para as longametraxes ''[[Toy Story]]'' ([[1995]]) e ''[[A Bug's Life]]'' ([[1998]]) de [[Disney]]/[[Pixar]]. En [[2001]], despois de que Joyce e o director de ''[[Ice Age]]'' [[Chris Wedge]] finalmente non adaptasen un dos libros de Joyce á pantalla, ''Santa Calls'', a ambos se lles ocorreu a idea da película de [[animación por ordenador]] que titularon ''[[Robots]]'' ([[2005]]). Ademais de ser un dos creadores, Joyce tamén exerceu de [[Produción de cinema|produtor]] e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2005/03/13/heavenly-metal.html|accessdate=1 de setembro de 2011|data=13 de marzo de 2005|título=Heavenly Metal|data-acceso=}}</ref> En 2005, Joyce e [[Reel FX Creative Studios|Reel FX]] lanzaron unha empresa conxunta, Aimesworth Amusements, para producir longametraxes, videoxogos e libros.<ref>{{Cita novas|url=http://www.studiodaily.com/main/technique/craft/f/audio/HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare_5184.html|accessdate=11 de setembro de 2011|xornal=Studio Daily|data=1 de xuño de 2005|título=HOT-HOUSE-Reel-FX-Creative-Studios-Ramps-Up-for-Animated-Fare|data-acceso=|lingua=en}}</ref> A nova compañía anunciou plans para facer tres longametraxes:<ref>{{Cita novas|url=http://www.bizjournals.com/dallas/stories/2005/01/17/story8.html|accessdate=1 de setembro de 2011|xornal=Dallas Business Journal|data=16 de xaneiro de 2005|título=Story8|data-acceso=}}</ref> ''The Guardians of Childhood'', ''The Mischevians'' e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo''.<ref>{{Cita web|título=Dreamworks Teaming Up With William Joyce For The Guardians Of Childhood - /Film|url=https://www.slashfilm.com/503433/dreamworks-teaming-up-with-william-joyce-for-the-guardians-of-childhood/|páxina-web=SlashFilm.com|data=2009-04-23|data-acceso=2022-05-02|lingua=en-US|nome=Brendon|apelidos=Connelly}}</ref> O primeiro deses proxectos, ''The Guardians of Childhood'' foi desenvolvido por [[DreamWorks Animation]] na [[longametraxe]] ''[[A Orixe dos Gardiáns|Rise of the Guardians]]''. Foi estreada en [[2012]] e está baseado na serie de libros de Joyce e na [[curtametraxe]] ''Man in the Moon'', dirixida por el.<ref name="Guardians">{{Cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/rise-guardians-film-review-378281|data=11 de outubro de 2012|accessdate=11 de outubro de 2012|páxina-web=hollywoodreporter.com|título=Rise of the Guardians Film Review}}</ref> En [[2007]], Disney estreou ''[[Meet the Robinsons]]'', unha longametraxe baseada no seu libro ''A Day with Wilbur Robinson'', na que Joyce exerceu como produtor executivo xunto con [[John Lasseter]] e [[Clark Spencer]]. En agosto de 2009, o cofundador de Joyce e Reel FX, [[Brandon Oldenburg]], fundaron un estudo de animación e efectos visuais con sede en [[Shreveport]], [[MOONBOT Studios]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/new-talent-for-louisiana-62168667.html|accessdate=2 de setembro de 2011|xornal=PR Newswire|data=6 de agosto de 2009|título=New talent for Louisiana|data-acceso=}}</ref> O estudo produciu unha [[Óscar á mellor curtametraxe animada|curtametraxe de animación gañadora dun Óscar]] e unha aplicación para [[iPad]]<ref>{{Cita novas|url=https://www.wired.com/geekdad/2011/05/lessmore/|accessdate=|data=31 de maio de 2011|título=Lessmore|data-acceso=3 de setembro de 2011}}</ref> ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. No verán de 2012 publicouse unha adaptación do libro.<ref>{{Cita web|url=http://www.marketwatch.com/story/the-fantastic-flying-books-of-mr-morris-lessmore-nominated-for-best-animated-short-in-2011-oscars-2012-01-24|data=|accessdate=25 de xaneiro de 2012|páxina-web=24 de xaneiro de 2012|título=The-fantastic-flying-books-of-Mr-Morris-Lessmore-nominated-for-Best-animated-short-in-2011-Oscars}}</ref>O estudo lanzou en xaneiro de 2012 outra aplicación, 'Numberlys', cunha curtametraxe e un libro anunciado para chegar máis tarde.<ref>{{Cita novas|url=http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|accessdate=26 de xaneiro de 2012|data=11 de xaneiro de 2012|título=The Numberlys|data-acceso=|data-arquivo=16 de xaneiro de 2012|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20120116055126/http://www.readwriteweb.com/archives/the_numberlys.php|url-morta=yes}}</ref> O seu libro ''The Leaf Men'' foi adaptado por [[Blue Sky Studios]] a unha longametraxe de 2013 titulada ''[[Épica (película de 2013)|Epic]]'', con Joyce como [[guionista]], produtor executivo e deseñador de produción.<ref>{{Cita novas|url=https://www.nytimes.com/2010/01/11/business/media/11bluesky.html|data=10 de xaneiro de 2010|accessdate=|título=11Bluesky|data-acceso=7 de outubro de 2010}}</ref> En 2021, a compañía de efectos visuais [[DNEG]] anunciou que produciría unha adaptación cinematográfica de animación de ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' dirixida por Joyce e escrita por [[Brian Selznick]].<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.newsweek.com/1997/04/21/the-century-club.html|data=21 de abril de 1997|accessdate=28 de xullo de 2011|título=The Century Club}}</ref> == Premios e recoñecementos == [[Ficheiro:William_Joyce_Oscar_Parade_Shreveport_Louisiana.jpg|dereita|miniatura| Joyce en marzo de 2012 levaba un Oscar pola súa curtametraxe ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' durante un desfile na súa honra e de Brandon Oldenburg celebrado no centro de Shreveport.]] Joyce recibiu o Louisiana Writer Award 2008 pola súa contribución perdurable á ''"herdanza intelectual literaria de Louisiana"''.<ref>{{Cita web|url=https://web.archive.org/web/20081208024731/http://lbf.state.lib.la.us/LouisianaWriterAward.html|páxina-web=lbf.state.lib.la.us|título=2008 Louisiana Writer Award Recipient|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=en|data-publicación=7 de novembro de 2008}}</ref> O premio foille entregado o 4 de outubro de 2008, durante unha cerimonia no [http://www.louisianabookfestival.org Festival do Libro de Louisiana de] 2008 en Baton Rouge. O 26 de febreiro de 2012 gañou un [[Premios Óscar|Oscar]] á [[Óscar á mellor curtametraxe animada|mellor curtametraxe de animación]], por ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]''. ''[[Newsweek]]'' chamouno en [[1997]] ''"One of the top 100 people to watch in the new century"'' (unha das 100 persoas para ver no novo século).<ref name=":0" /> === [[Premios Óscar|Premios da Academia]] === {| class="wikitable" width="70%" ! style="background:#F0E68C" width="33" |Ano ! style="background:#F0E68C" width="150" | Obra nomeada ! style="background:#F0E68C" width="300" | Categoría ! style="background:#F0E68C" width="90" | Resultado |- | [[84ª edición dos Óscar|2012]] | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | [[Óscar á mellor curtametraxe animada|Mellor curtametraxe de animación]] |Gañador |} == Vida persoal == William Joyce vive co seu fillo Jackson Edward Joyce en Shreveport, [[Louisiana]]. A súa filla, Mary Katherine, morreu por mor dun [[tumor cerebral]] aos 18 anos o 2 de maio de [[2010]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.legacy.com/obituaries/shreveporttimes/obituary.aspx?n=mary-katherine-joyce&pid=142501679&fhid=6593|accessdate=3 de xaneiro de 2011|xornal=Shreveport Times|data=5 de maio de 2010|título=Obituary, Mary Katherine Joyce|data-acceso=}}</ref> ''Rise of the Guardians'', unha película inspirada nas historias que Joyce lle contou cando era nova e que posteriormente resultou na serie de libros ''The Guardians of Childhood'', dedicouse á súa memoria, lendo ''"For Mary Katherine Joyce, a Guardian Fierce and True"'' durante os créditos.<ref name="THRAnalysis">{{Cita novas|url=http://www.hollywoodreporter.com/race/rise-guardians-animated-oscar-contenders-379165|accessdate=17 de outubro de 2012|xornal=The Hollywood Reporter|data=15 de outubro de 2012|título=Rise-Guardians-animated-Oscar-contenders|data-acceso=}}</ref> O personaxe principal de ''Epic'', que tamén está baseado no libro de Joyce, ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'', recibiu o seu nome.<ref name="ASImmersed">{{Cita novas|url=http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|accessdate=18 de xuño de 2013|xornal=Animation Scoop|data=16 de maio de 2013|título=immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|data-acceso=|data-arquivo=08 de novembro de 2014|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141108053642/http://blogs.indiewire.com/animationscoop/immersed-in-movies-chris-wedge-gets-epic|url-morta=yes}}</ref> A súa esposa, Frances Elizabeth Baucum Joyce, que era avogada de Shreveport, faleceu o 20 de xaneiro de [[2016]] aos 55 anos, tras unha longa batalla contra a [[esclerose lateral amiotrófica]].<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/news/2016/01/20/elizabeth-joyce-wife-author-bill-joyce-dies/79084152/|accessdate=26 de xaneiro de 2016|data=21 de xaneiro de 2016|título=Elizabeth-Joyce-wife-author-Bill-Joyce-dies|data-acceso=}}</ref> En 2006, Joyce fundou a Fundación Katrinarita Gras para recadar cartos para as vítimas do [[furacán Katrina]] e o [[O furacán Rita|furacán Rita]]. Vendeu estampas da súa portada inédita de [[Entroido|Mardi Gras]] no ''[[The New Yorker]]'' a través da fundación e todos os beneficios foron destinados a artistas e organizacións artísticas de [[Luisiana]].<ref>{{Cita novas|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4200/is_20060913/ai_n16720756/|accessdate=4 de setembro de 2011|xornal=findarticles.com|data=13 de setembro de 2006|título=New Orleans CityBusiness|data-acceso=}}</ref> == Obras de William Joyce == === Libros === En maio de 2017, Atheneum Young Readers publicou o libro ilustrado ''Bently & Egg'', ''A Day with Wilbur Robinson'', cuxa versión cinematográfica leva por título ''Meet the Robinsons'', e ''Dinosaur Bob and His Adventures with the Family Lazardo'' . Todos están baixo a etiqueta ''The World of William Joyce''.<ref>{{Cita novas|url=http://www.shreveporttimes.com/story/life/2017/04/30/new-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce/100972598/|xornal=The Shreveport Times|data=1 de maio de 2017|accessdate=2 de maio de 2017|título=New-title-from-bestselling-louisiana-author-william-joyce|data-acceso=}}</ref> <small>'''Nota:''' todos os libros están escritos e ilustrados por William Joyce, agás que se indique</small> * ''My First Book of Nursery Tales'', contado por Marianna Mayer e ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita web|url=http://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|accessdate=3 de xuño de 2015|páxina-web=alephbet.com|título=My first book of nursery-tales|data-arquivo=16 de abril de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170416044522/https://www.alephbet.com/pages/books/36931/marianna-mayer/my-first-book-of-nursery-tales|url-morta=yes}}</ref> * ''Tammy and the Gigantic fish,'' de Catherine e James Gray, ilustrado por William Joyce (1983) <ref>{{Cita libro|ISBN=0064432637|data=Marzo de 1991|título=Tammy and the Gigantic Fish}}</ref> * ''Waiting for Spring Stories'' de Bethany Roberts, ilustrado por William Joyce (1984)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060250615|ano=1984|título=Waiting for Spring Stories}}</ref> * ''William Joyce's Mother Goose'', ilustrado por William Joyce (1984) * ''George Shrinks'' (1985)<ref>{{Cita libro|ISBN=0060230703|data=2 de outubro de 1985|título=George Shrinks}}</ref> * ''Shoes'', escrito por Elizabeth Winthrop (1986) * ''Bob dinosauro e as súas aventuras coa familia Lazardo'' (1988) * ''Humphrey's Bear'' de Jan Wahl, ilustrado por William Joyce (1989) * ''Some of the Adventures of Rhode Island Red'' de Stephen Manes, ilustrado por William Joyce (1990) * ''A Day with Wilbur Robinson'' (1990) * ''Nicholas Cricket'' de Joyce Maxner, ilustrado por William Joyce (1991) * ''Bently & Egg'' (1992) * ''Santa Calls'' (1993) * ''Don't Wake the Princess: Hopes, Dreams, and Wishes'', Portada (1993) * ''A Wiggly, Jiggly, Joggly Tooth'' de Bill Hawley, ilustrado por William Joyce (1995) * ''The Leaf Men and the Brave Good Bugs'' (1996), Obra de teatro (estrea no Strand Theatre, Shreveport) - 1998 * ''Buddy'' (1997) * ''World of William Joyce Scrapbook'' de William Joyce, fotos de Philip Gould e deseño de Christine Kettner (1997) * ''Life with Bob (libro de cartón)'' (1998) * ''Baseball Bob (libro de cartón)'' (1999) * ''The Art of Robots'' (2004) * ''The Art of Rise of the Guardians'' (2012) * ''The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|accessdate=19 de marzo de 2015|páxina-web=/moonbotstudios.com|título=the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|data-arquivo=15 de marzo de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20150315000337/http://moonbotstudios.com/the-fantastic-flyings-books-of-mr-morris-lessmore-picture-book/|url-morta=yes}}</ref> * ''The Mischievians'' (2013) * ''The Numberlys'', co-ilustrado con Christina Ellis (2014) * ''A Bean, a Stalk and a Boy Named Jack'' (2014) * ''Billy's Booger'' (2015) * ''Ollie's Odyssey'' (2016) * ''Bently & Egg'' (2017) <ref>{{Cita web|url=http://www.simonandschuster.com/books/Bently-Egg/William-Joyce/The-World-of-William-Joyce/9781481489492|accessdate=17 de marzo de 2017|páxina-web=SimonandSchuster.com|título=The-World-of-William-Joyce}}</ref> ==== ''Serie Rolie Polie Olie'' ==== # ''Rolie Polie Olie'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: How Many Howdys? (board book)'' (1999) # ''Rolie Polie Olie: A Little Spot of Color (board book)'' (2000) # ''Rolie Polie Olie: Polka Dot! Polka Dot! (board book)'' (2000) # ''Snowie Rolie'' (2000) # ''Rolie Polie Olie - Character Books: Olie, Spot, Zowie, Billie'' (2001) # ''Sleepy Time Olie'' (2001) # ''Big Time Olie'' (2002) # ''Busy Books - Peakaboo You!, Rolie Polie Shapes, Be My Pal!, Rocket Up, Rolie!'' (2002) ==== Serie ''The Guardians of Childhood (Os Gardiáns da Infancia)'' ==== ===== Novelas ===== # ''Nicholas St. North and the Battle of the Nightmare King'', coescrito con Laura Geringer (2011) # ''E. Aster Bunnymund and the Warrior Eggs at the Earth's Core!'' (2012) # ''Toothiana: Queen of the Tooth Fairy Armies'' (2012) # ''The Sandman and the War of Dreams'' (2013)<ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sandman-and-the-War-of-Dreams/William-Joyce/Guardians-The/9781442430549|accessdate=Decembro 22, 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com/|título=The Sandman and the War of Dreams}}</ref> # ''Jack Frost: The End Becomes the Beginning'' (2018) ===== Libros ilustrados ===== # ''The Man in the Moon'' (2011) # ''The Sandman: The Story of Sanderson Mansnoozie'' (2012) <ref>{{Cita web|url=http://books.simonandschuster.com/Sanderson-Man-Snoozy-(w-t-)/William-Joyce/Guardians-of-Childhood-The/9781442430426|accessdate=3 de marzo de 2012|páxina-web=books.simonandschuster.com|título=The Guardians of Childhood}}</ref> # ''Jack Frost'' (2015) == Filmografía == === Películas === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1995 | ''[[Toy Story]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 1997 | | Guionista e Coprodutor | ''Screen-story'' |- | 1998 | ''[[A Bug's Life]]'' | | Deseño conceptual e artístico |- | 2005 | ''[[Robots]]'' | Escritor {{Efn|sen acreditar.}}<br />Produtor e Deseñador de Produción | |- | 2007 | ''[[Meet the Robinsons|Meet the Robinson]]'' | Escritor {{Efn|O libro orixinal ''[[A Day with Wilbur Robinson]]''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2007 | ''Mr. Magorium's Wonder Emporium'' | Deseñador de produción | Deseño da secuencia do título principal |- | 2011 | ''[[The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore]]'' | Director e Escritor | |- | 2012 | ''Rise of the Guardians'' | Escritor {{Efn|Os libros orixinais ''The Guardians of Childhood'' e ''The Man in the Moon''.}}<br /> Produtor executivo | |- | 2013 | ''Epic'' | Escritor, deseñador de produción e produtor executivo | |- | 2013 | ''The Scarecrow'' | Produtor executivo | |- | 2013 | ''The Numberlys'' | Director, Escritor | |- | 2014 | ''Silent'' | Produtor executivo | |- | 2014 | ''The Cask of Amontillado'' | Director | |- | TBA | ''[[O Gran Gatsby|O gran Gatsby]]'' <ref name="THRGatsbyDevelopment">{{Cita novas|url=https://www.hollywoodreporter.com/behind-screen/the-great-gatsby-animated-feature-in-development|accessdate=24 de abril de 2021|data=22 de febreiro de 2021|lingua=en|título=The-Great-Gatsby-animated-feature-in-development|data-acceso=}}</ref> | Director | Adaptación cinematográfica de animación |- |} === Serie de televisión === {| class="wikitable sortable" !Ano ! Título ! Papel ! class="unsortable" | Notas |- | 1998–2004 | ''[[Papel Polie Olie|Rollie Polie Olie]]'' | | Creado por el e baseado na serie de libros do mesmo nome |- | 2000–2003 | ''George Shrinks'' | | Creado por el e baseado no libro do mesmo nome |- |2022 |''[[Lost Ollie]] ([[Ollie está perdido]])'' | |Serie de [[Netflix]] con dobraxe en galego baseada en ''Ollie's Odyssey'' <ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Trailer en Galego|url=https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> |} == Notas 1 == {{listaref|group=lower-alpha|02}} ;Referencias {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [http://theguardiansofchildhoodbooks.com ''Theguardiansofchildhoodbooks'' (libros de Os Gardiáns da Infancia]) * [http://www.notablebiographies.com/newsmakers2/2006-Ei-La/Joyce-William.html William Joyce na Encyclopedia of World Biography] * [http://nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm National Center for Children's Illustrated Literature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624041356/http://www.nccil.org/experience/artists/joycew/index.htm |date=24 de xuño de 2016 }} * [http://www.harpercollinschildrens.com/kids/gamesandcontests/features/williamjoyce William Joyce] na editorial HarperCollins {{IMDb nome|431622|William Joyce}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Joyce, William}} [[Categoría:Alumnos da Universidade Metodista do Sur]] [[Categoría:Produtores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Escritores de literatura infantil dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Nados en 1957]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] [[Categoría:Nados en Shreveport, Luisiana]] 15cnu7gezf0fsmxdkw6807wxas5mc12 14 564595 6166262 6096646 2022-08-24T13:40:24Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Cultura lakota]] [[Categoría:Mitoloxía de América do Norte|Lakota]] ga3cvl6vlc3onf5ct8vel3infalw5ju 0 565158 6166526 6102615 2022-08-25T07:11:25Z Norrin strange 839 elimino a [[Categoría:Música de Irlanda]]; engado a [[Categoría:Personalidades da música de Irlanda]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Biografía|nome=}} '''Ronan Browne''', nado en [[1965]] en [[Dublín]], é un músico e compositor irlandés intérprete de [[Uilleann pipes|gaitas uilleann]]<ref>{{Cita web|título=Biographie Ronan Browne|url=https://www.musicme.com/Ronan-Browne/biographie/|páxina-web=musicMe|data-acceso=2022-06-13}}</ref>. == Traxectoria == É neto de [[Delia Murphy]]. É o ''gaiteiro'' e cantante da banda [[Cran]]. Actúa a dúo con [[Peter O'Loughlin]]. Foi o gaiteiro orixinal tanto de [[Riverdance: The Animated Adventure|Riverdance]] como de [[Sistema de son afro celta|Afro Celt Sound System]]. Contribuíu con música ás bandas sonoras de películas de ''Circle of Friends'', ''[[Rob Roy (filme)|Rob Roy]]'', ''[[Robot|Robin of Loxely]]'', ''The Secret of Roan Inish'', ''[[Gangs of New York]], [[Braveheart]]''<ref>{{Cita web|título=UILLEANN PIPE DISCOGRAPHY & INDEX|url=http://steampacket.ownit.nu/uilleann.html|páxina-web=steampacket.ownit.nu|data-acceso=2022-06-13}}</ref> o álbum ''Streets of Gold'' e a serie de televisión ''Bringing It All Back Home''. == Discografía == === Solitario === * [[1997]] : ''Celtic Moods'' - ''Haunting Melodies of Ireland'' * [[2001]] : ''The Wynd You Know'' - Gaitas tradicionais * [[2005 ]]: ''Salute to the Brave'' - con ''The Patriot Corps'' === Colaboracións === ==== Cran ==== * [[1995]]/[[2006]] : ''The Crooked Stair'' (re-masterizado) * [[1998]] : ''Black, Black, Black'' (con Shel Talmy) * [[2000]] : ''Lover’s Ghost'' * [[2003]] : ''Music from the Edge of the World'' * [[2011]] : ''The Celtic Connection'' (compilation) ==== Con Peter O'Loughlin ==== * [[1988]] : ''The South West Wind'' * [[2002]] : ''Touch me if you Dare'' * [[2007]] : ''Sean Ryan'' ==== Afro Celt Sound System ==== * [[1996]] : ''Afrocelt Sound System Vol I'' (Sound Magic) * [[1999]] : ''Afro Celt Sound System Vol 2'' === Participacións xerais === '''1982''' * Dysart Tola - Music from Dublin and Clare '''1987''' * ''Round the House'' et ''Mind the Dresser'' - Set de danza '''1988''' * ''The South West Wind'' - con Peter O'Loughlin '''1989''' * Five Guys Named Mo - Banda de [[pop]] [[canadense]] '''1990''' * ''At it Again'' - Manus Lunny e Andy M. Stewart '''1991''' * ''Bringing it all Back Home'' - Acompañando a [[serie de televisión]] * ''The [[Final Fantasy]] IV Celtic Moon'' - Música para [[videoxogo]] [[xaponés]] '''1992''' * ''Next Generation'' - Dueto do ''Irish Folk Festival'' con Kevin Glackin * ''The Indigo Girls'' - dúo [[pop]] [[estadounidense]] '''1993''' * ''Angel Candles - con Máire Breatnach'' * ''Browne / Glackin / Tyrrell'' - só para a xira europea (non publicado comercialmente) '''1994''' * ''Heritage des Celtes'' - [[Dan Ar Braz]] / [[Dónal Lunny]] * ''Taobh na Greine/Under the Sun'' - Seosaimhín Ní Bheaglaoich / [[Dónal Lunny]] * ''Tír na nÓg'' - Anne Wylie * ''Branohm / The Voyage of Bran'' - Máire Breatnach * ''Winds of Freedom'' - John Beag Ó Flatharta * ''Riverdance'' - Tema para o [[Festival de Eurovisión|festival de Eurovision]] [[1994]] * ''Drones and Chanters Vol. 2'' - Recompilacións de solo de gaita * ''[[Brian Boru]]'' - [[Alan Stivell]] '''1995''' * ''Secret of Roan Inish'' - banda sonora da película * ''River of Sound'' - Acompañando a serie de televisión (Hummingbird) * ''Riverdance - The Show'' '''1996''' * ''Circle of Friends'' - [[Banda sonora orixinal|BSO]] para o filme * ''When I Was Young'' - Pádraigín Ní Uallacháin e Len Graham * ''Everybreath'' - James McNally '''1997''' * ''ROKA'' - Mimori Yusa (pop star xaponesa) * ''A Room In The North'' - Tommy Hayes * ''Celtic Moods'' - ''Melodies of Ireland on Pipes'' * ''ZAN'' - TOMOKO (Banda e cantante xaponesas) * Emer Kenny (artista de Irlanda) * ''Seacht -'' con Iarla Ó Lionáird ''(Real World)'' '''1998''' * ''Art of Magic'' - xogo de [[CD-ROM]] con membros dos Afro Celts * 1º&nbsp;Álbum de Celtic Tenors * ''The Seer'' - banda de pop [[alemá]] * ''Claddagh's Choice'' - Compilación '''1999''' * ''Transatlantic Sessions'' - con artistas [[country]] dos [[Estados Unidos]] * ''A Real Irish Christmas'' - Recompilación * ''The Crossing'' - Tim O’Brien, artista de [[Nashville]] '''2000''' * ''Melody of Legend'' I e II: éxitos musicais de xogos xaponeses interpretados en solitario * 2º CD de ''Celtic Tenors'' * ''Siol/Seed'' - varios artistas (Magherbaun Records) * ''Come Dance with Me in Ireland'' - Recompilación * ''Pure Bodhrán'' - canción recopilatoria con Tommy Hayes * ''Alison Hood'' - [[Violoncello|violonchelista]] '''2001''' * ''Journey'' - Best of [[Dónal Lunny|Donal Lunny]] (3 temas) * ''Rua'' - Contemporary (Dúo Vocal Irlandés) * ''The Irish Tenors'' - Ellis Island (Invitado) * ''The Wynd You Know'' - CD en solitario * CD de ''Yoko Ueno'' (cantante / arranxador xaponés) '''2002''' * ''Touch Me If You Dare'' - Segundo álbum a dúo con Peter O'Loughlin * ''Celtic Tenors'' - ''So Strong: Pipes on The Green Fields Of France e Mull of Kintyre'' '''2003''' * ''Songs, Jigs & Reels'' - Browne, Glackin, Tyrrell (non publicado comercialmente) '''2004''' * ''The Thing Itself'' - Peter O’Loughlin & Maeve Donnelly '''2005''' * ''Salute to the Brave'' - Ronan Browne & the Patriot Corps * ''The Humours of Holland'' - ''Piping compilation'' * ''Balance'' - BEUC [[Creative Commons]] Comp: Ronan track: Solas * ''Celtic Tiger'' - BSO para o espectáculo Flatley '''2006''' * ''The Hop Down'' - Breda Keville CD en solitario deseñado por Ronan * ''Wooden Flute Obsession 3'' - Compilación de frauta * ''Geantraí'' - CD & DVD: actuación televisiva con Peter O'Loughlin '''2007''' * ''Má Bhionn Tú Liom'' - Róisín Elsafty. Invitado tocando [[Frauta|frautas]] e [[Tin whistle|whistles]] * ''Far From the Hills of Donegal'' - con Oisin McAuley - Gaita en Ask My Father & Port na bPucaí (Compass) * ''Experience Ireland'': compilación de cancións CRAN, Tyrrell/Glackin/Browne e Solo * ''Transatlantic Sessions 3'', vol 1, 2 + DVD '''2008''' * ''Piper’s Choice Vol 1'' Musique & Interviews * ''Masters of Tradition compilation'' - 2 tracks, 1 solo & 1 con Peadar O'Loughlin * ''Irishman in America'' - Johnny Logan ([[Tin whistle|whistle]] en ''Sorry'') '''2009''' * ''The Daisy Field'' - CD de Claire Keville. Deseño de Ronan Browne * ''Transatlantic Sessions 4'', vol 1, 2, 3 + DVD '''2010''' * ''Agus rud eile de'' — con [[Louis de Paor]]. Poesía e "paisaxes sonoras" * ''Ring Christmas Bells'' - CD do coro Coláiste Éinde (deseño por Ronan Browne) * ''Side by Side'' - ''The Kane Sisters'' * ''Nature of Love'' - Johnny Logan. Gaitas e whistle nas pistas 6, 7 e 10 (Sony) '''2011''' * ''The Mermaid's Purse'' - 50 rapaces de Conamara (gravado por Ronan) * ''And so the story goes...'' - CD con Tyrrell Glackin & Browne == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Irlanda|Celtas|Música}} {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [http://www.ronanbrowne.com Sitio oficial] {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Browne, Ronan}} [[Categoría:Nados en Dublín]] [[Categoría:Nados en 1965]] [[Categoría:Gaiteiros]] [[Categoría:Músicos por instrumento e país]] [[Categoría:Personalidades da música de Irlanda]] om2t0qm5h7hba1ee26f221s1af200az 0 567357 6166307 6127030 2022-08-24T14:18:01Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Futbolista |nome_xogador = Milutinović |imaxe = |pé = |nome_completo = Miloš Milutinović |altura = 1,81 m. |posición = [[Dianteiro, dianteira|Dianteiro]] |youthyears1 = 1948–1951 |youthclubs1 = [[FK Bor|Bor]] |years1 = 1952–1958 |clubs1 = [[FK Partizan|Partizan]] |caps1 = 87 |goals1 = 53 |years2 = 1958–1960 |clubs2 = [[OFK Beograd]] |caps2 = 8 |goals2 = 9 |years3 = 1960–1961 |clubs3 = [[FC Bayern München|Bayern de Múnic]] |caps3 = 20 |goals3 = 5 |years4 = 1961–1963 |clubs4 = [[Racing Club de France Football|Racing de París]] |caps4 = 66 |goals4 = 28 |years5 = 1963–1965 |clubs5 = [[Stade Français (fútbol)|Stade Français]] |caps5 = 44 |goals5 = 7 |years6 = 1968–1969 |clubs6 = [[OFK Beograd]] |caps6 = 20 |goals6 = 5 |totalcaps = 245 |totalgoals = 107 |nationalyears1 = 1953–1958 |nationalteam1 = [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]] |nationalcaps1 = 33 |nationalgoals1 = 16 |manageryears1 = 1966–1967 |managerclubs1 = [[OFK Beograd]] |manageryears2 = |managerclubs2 = [[FK Dubočica|Dubočica]] |manageryears3 = |managerclubs3 = [[FK Proleter Zrenjanin|Proleter Zrenjanin]] |manageryears4 = 1975–1976 |managerclubs4 = [[Atlas de Guadalajara]] |manageryears5 = 1977–1978 |managerclubs5 = [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] |manageryears6 = 1980–1982 |managerclubs6 = [[FK Velež Mostar|Velež Mostar]] |manageryears7 = 1982–1984 |managerclubs7 = [[FK Partizan|Partizan]] |manageryears8 = 1984–1985 |managerclubs8 = [[Selección de fútbol de Iugoslavia|Iugoslavia]] |manageryears9 = 1986–1987 |managerclubs9 = [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] |manageryears10 = 1987–1988 |managerclubs10 = [[Altay Spor Kulübü|Altay]] |manageryears11 = 1990–1991 |managerclubs11 = [[FK Partizan|Partizan]] }} '''Miloš Milutinović''' (en {{Lang-sr|Милош Милутиновић}}), nado en [[Bajina Bašta]] o [[5 de febreiro]] de [[1933]] e finado en [[Belgrado]] o [[28 de xaneiro]] de [[2003]], foi un [[Fútbol|futbolista]] e [[Adestrador, adestradora|adestrador]] [[Iugoslavia|iugoslavo]], de orixe [[Pobo serbio|serbia]]. Considerado un dos xogadores máis talentosos da historia do seu país, comezou a destacar dende novo no FK Bor, e trala disputa do [[Campionato europeo da UEFA Sub-19|Torneo Xuvenil Internacional da FIFA]] de 1951, onde foi o máximo goleador e o mellor xogador do torneo, varios equipos tentaron a súa fichaxe, que finalmente conseguiu o [[FK Partizan|Partizan]]. Militou neste club ata 1958, marcando 231 goles en 213 partidos, e gañou fama coas súas destacadas actuacións na [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]]. Con todo, a súa carreira viuse marcada pola [[tuberculose]] que padecía e que cortou a súa progresión en varias ocasións. Internacional coa [[Selección de fútbol de Iugoslavia|selección iugoslava]] en 33 ocasións, marcou 16 goles coa súa camiseta e disputou dúas [[Copa do Mundo de Fútbol|Copas do Mundo]], ata que disputou o seu último partido coa selección con só 25 anos. Trala súa retirada foi adestrador, tendo como maior éxito a conquista da [[Primeira Liga de Iugoslavia|liga iugoslava]] co Partizan na tempada 1982/83. Dirixiu tamén á selección de Iugoslavia entre 1984 e 1986. Formaba parte dunha familia de futbolistas, sendo o irmán maior de [[Bora Milutinović|Bora]] e [[Milorad Milutinović]], nun dos poucos casos en que tres irmáns tiveron destacadas carreiras no fútbol.<ref name=":1">{{Cita novas|data=8 de xaneiro de 2020|título=The Milutinović Brothers – The Brilliance Of Humble|url=https://beyondthelastman.com/2020/01/08/the-milutinovic-brothers-the-brilliance-of-humble/|data-acceso=27 de xuño de 2022|lingua=en}}</ref> Tamén o seu fillo [[Uroš Milutinović|Uroš]] foi futbolista. == Traxectoria == === Comezos === Nado en [[Bajina Bašta]], quedou orfo na súa infancia, ao morrer seu pai na [[Segunda guerra mundial]] e súa nai por [[tuberculose]] pouco despois.<ref name=":1" /> Tanto el como os seus irmáns [[Bora Milutinović|Bora]], [[Milorad Milutinović|Milorad]] e Milena foron criados por unha tía no pobo mineiro de [[Bor, Serbia|Bor]], onde os tres irmáns varóns comezaron a xogar ao [[fútbol]] nas rúas.<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.reprezentacija.rs/milutinovic-milos/|páxina-web=[[Selección de fútbol de Serbia]]|título=Milutinović Miloš|data-acceso=26 de xuño de 2022|data=22 de marzo de 2020|lingua=rs}}</ref> === Como futbolista === ==== Torneo Xuvenil da FIFA ==== Aos 15 anos ingresou na canteira do FK Bor e aos 18 foi seleccionado para formar parte do equipo iugoslavo no [[Campionato europeo da UEFA Sub-19|Torneo Xuvenil Internacional da FIFA]] de 1951 en [[Cannes]]. A súa destacada actuación, marcando dous goles contra Francia e outros dous na final ante Austria, contribuíron a que o combinado se proclamase campión. Rematou como o máximo goleador do torneo e foi elixido mellor xogador.<ref name=":0" /> Ao día seguinte da final, o xornalista francés de [[L'Equipe]] [[Gabriel Hanot]] chamouno nun artigo "Tigre Azul", alcume que o acompañaría o resto da súa vida.<ref name=":0" /> ==== Partizan ==== Tralo seu regreso de Cannes, comezou unha batalla pola súa fichaxe entre varios clubs iugoslavos, saíndo vencedor o [[FK Partizan|Partizan]] de [[Belgrado]], que lle ofreceu un contrato tamén ao seu irmán Milorad. Xogou no club branco e negro entre 1952 e 1958, disputando un total de 213 partidos e marcando 231 goles.<ref>{{Cita web|url=http://www.en.partizan.rs/istorija-kluba/igraci-od-1945-do-danas/|páxina-web=partizan.rs|título=All Partizan Players 1945. – 2012.|data-acceso=27 de xuño de 2022|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20130801220000/http://www.en.partizan.rs/istorija-kluba/igraci-od-1945-do-danas/|dataarquivo=1 de agosto de 2013|lingua=sr}}</ref> Gañou co club serbio dúas [[Copa de Iugoslavia de fútbol|Copas de Iugoslavia]], en 1954 e 1957, pero non conseguiu conquistar ningunha liga, a pesar de acabar varias veces subcampión. Na tempada [[Copa de Europa 1955-56|1955/56]], marcou dous goles no primeiro partido da historia da [[Liga de Campións da UEFA|Copa de Europa]], un empate 3–3 entre o Partizan e o [[Sporting Clube de Portugal|Sporting de Portugal]]. No partido de volta marcou catro goles, sendo o primeiro futbolista en logralo na competición europea. Nos cuartos de final o Partizan quedou encadrado co [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] e no partido de ida no [[estadio Santiago Bernabéu]] Milutinović marcou dous goles que foron anulados polo árbitro por motivos pouco claros.<ref name=":1" /> O partido acabou cunha derrota por 4-0, pero o dianteiro recibiu os eloxios do propio [[Santiago Bernabéu]].<ref name=":1" /> No partido de volta no [[Estadio Partizan|estadio JNA]], anotou dous goles que xunto a un terceiro de [[Prvoslav Mihajlović]] fixeron soñar aos iugoslavos cunha remontada que finalmente non chegou. Con todo, Milutinović rematou como máximo goleador do torneo, con 8 goles. ==== OFK Beograd ==== A súa carreira estivo marcada pola [[tuberculose]] que sufría, a mesma enfermidade que matou a súa nai, e que lle foi diagnosticada en 1954, precisando tratamento en varias ocasións. En 1958 fichou polo [[OFK Beogrado|OFK Beograd]], xunto aos seus dous irmáns, e ao ano seguinte, na disputa dun partido, un forte golpe contra un poste da portería deixouno inconsciente e preto da morte. Os médicos aconselláronlle un longo descanso, polo que se afastou dos terreos de xogo, nun período no que se sentiu abandonado polo seu contorno.<ref name=":0" /> ==== Bayern de Múnic ==== Durante esa época recibiu o apoio dun millonario alemán que era admirador do futbolista. Tratábase de Ronald Endler, presidente do [[FC Bayern München|Bayern de Múnic]], que lle ofreceu sufragar unha operación cirúrxica en [[Zürich]] a cambio de que o futbolista vestise logo a camisola do equipo [[Baviera|bávaro]]. Milutinović aceptou e trala súa recuperación converteuse en xogador do Bayern ata 1961.<ref name=":0" /> ==== Últimos anos ==== [[Ficheiro:Milutinovic Brothers 2.jpg|miniatura|Miloš Milutinović entre os seus irmáns [[Milorad Milutinović|Milorad]] e [[Bora Milutinović|Bora]].]] Posteriormente trasladouse a [[Francia]], onde xogou no [[Racing Club de France Football|Racing de París]] e no [[Stade Français (fútbol)|Stade Français]]. En 1965 deixou o fútbol e regresou a Iugoslavia, pero tres anos máis tarde volveu vestir a camiseta do [[OFK Beogrado|OFK Beograd]] para a tempada 1968/69, converténdose na estrela do equipo xunto ao tamén veterano [[Dragoslav Šekularac]].<ref name=":0" /> ==== Selección iugoslava ==== Foi 33 veces internacional coa [[Selección de fútbol de Iugoslavia|selección de Iugoslavia]], coa que debutou o 21 de maio de 1953, nun partido amigable contra [[Selección de fútbol de Gales|Gales]] no [[Estadio Partizan|estadio JNA]] de [[Belgrado]], no que os iugoslavos venceron por 5-2.<ref>{{Cita web|url=https://www.reprezentacija.rs/164-jugoslavija-vels-5-2/|páxina-web=[[Selección de fútbol de Serbia]]|título=(1953) Jugoslavija – Vels 5:2|data-acceso=26 de xuño de 2022|lingua=sr}}</ref> Marcou o seu primeiro gol no seu cuarto partido, ese mesmo ano, contra [[Selección de fútbol de Israel|Israel]] no [[Gradski Stadion]] de [[Berane]], en [[Montenegro]]. Convocado por [[Aleksandar Tirnanić]] para o [[Mundial de Fútbol de 1954|Mundial de 1954]] en [[Suíza]], foi o autor do primeiro gol do torneo, na vitoria por 1-0 sobre [[Selección de fútbol de Francia|Francia]]. Foi titular en tódolos partidos de Iugoslavia, que caeu nos cuartos de final ante [[Selección de fútbol de Alemaña|Alemaña Occidental]]. O 17 de novembro de 1957, a selección iugoslava xogábase en Belgrado ante [[Selección de fútbol de Romanía|Romanía]] a clasificación para o [[Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]]. Milutinović levou un golpe na cabeza contra un contrario, polo que tivo que xogar a meirande parte do encontro coa cabeza vendada. Aínda así, foi quen de marcar dous goles e concretar o pase dos iugoslavos a unha nova [[Copa do Mundo de Fútbol|Copa do Mundo]].<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=https://www.11v11.com/matches/yugoslavia-v-romania-17-november-1957-227021/|páxina-web=11v11.com|título=Yugoslavia v Romania, 17 November 1957|data-acceso=27 de xuño de 2022|lingua=en}}</ref> Xa en Suecia, disputou tres partidos do Mundial, pero quedou eliminado de novo nos cuartos de final e outra vez contra a RFA. Foi o seu último encontro como internacional, etapa que pechou con 33 partidos e 16 goles. === Como adestrador === Trala súa primeira retirada como futbolista iniciou unha carreira nos bancos como adestrador. Comezou dirixindo o [[OFK Beogrado|OFK Beograd]] en 1966 e máis tarde pasou polo [[FK Dubočica|Dubočica]] e o [[FK Proleter Zrenjanin|Proleter Zrenjanin]]. Entre 1975 e 1976 adestrou o [[Atlas de Guadalajara]] en [[México]] e tras un paso polo [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]] turco volveu a Iugoslavia, onde adestrou o [[FK Velež Mostar]]. Co equipo bosníaco, no que destacaban [[Vahid Halilhodžić]] e [[Blaž Slišković]], proclamouse campión da [[Copa de Iugoslavia de fútbol|Copa de Iugoslavia]] en 1981, despois de derrotar na final ao [[FK Željezničar Sarajevo|Željezničar]] de [[Ivica Osim]].<ref>{{Cita web|url=http://www.rsssf.com/tablesj/joegcuphistfull.html|páxina-web=rsssf.com|título=Yugoslavia - Cup Final Details 1947-2001|data-acceso=26 de xuño de 2022|lingua=en}}</ref><ref name=":0" /> Ademais gañou a [[Copa dos Balcáns]] vencendo na final ao [[Botev Plovdiv|Trakia Plovdiv]] búlgaro, cun dúas vitorias por 5-6 na ida e 6-2 na volta. En 1982 volveu ao [[FK Partizan|Partizan]], no que debutara 30 anos antes como futbolista, e en 1983 logrou o que nunca conseguira como xogador: gañar a liga iugoslava. O seu éxito no club branco e negro abriulle as portas da [[Selección de fútbol de Iugoslavia|selección iugoslava]], á que dirixiu entre 1984 e 1986. Con todo, non puido clasificar o equipo para o [[Mundial de Fútbol de 1986|Mundial de 1986]], ao perder na derradeira xornada da fase de clasificación ante [[Selección de fútbol de Francia|Francia]], sendo os propios franceses e a [[Selección de fútbol de Bulgaria|selección búlgara]] os dous equipos do grupo que lograron as dúas prazas para a Copa do Mundo. Posteriormente dirixiu de novo o [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]], logo o [[Altay Spor Kulübü|Altay]], e pechou a súa carreira como técnico en [[1991]] no Partizan. == Vida persoal == Miloš era irmán dos tamén futbolistas [[Bora Milutinović|Bora]] e [[Milorad Milutinović]].<ref name=":1" /> Os tres irmáns coincidiron no [[OFK Beogrado|OFK Beograd]] entre 1958 e 1960. Con Milorad compartiu equipo tamén no [[FK Partizan|Partizan]] e na [[Selección de fútbol de Iugoslavia|selección iugoslava]]. O seu fillo [[Uroš Milutinović|Uroš]] foi tamén futbolista e militou no Partizan e no [[FC La Chaux-de-Fonds]] suízo. Miloš Milutinović morreu o 23 de xaneiro de [[2003]] en [[Belgrado]], aos 69 anos. == Palmarés == === Como xogador === ;Partizan * '''[[Copa de Iugoslavia de fútbol|Copa de Iugoslavia]] (2):''' 1954, 1956/57. === Como adestrador === ;Velež Mostar * '''[[Copa de Iugoslavia de fútbol|Copa de Iugoslavia]] (1):''' 1980/81. * '''[[Copa dos Balcáns]] (1):''' 1980/81. ;Partizan * '''[[Primeira Liga de Iugoslavia]] (1):''' 1982/83. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.reprezentacija.rs/milutinovic-milos/ Datos do xogador] no sitio web oficial da [[Selección de fútbol de Serbia|selección serbia]] {{Sr}}. {{Selección de Iugoslavia na Copa do Mundo de 1954}} {{Selección de Iugoslavia na Copa do Mundo de 1958}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Milutinovic, Milos}} [[Categoría:Adestradores do Altay SK]] [[Categoría:Adestradores da selección de fútbol de Iugoslavia]] [[Categoría:Adestradores do FK Partizan]] [[Categoría:Adestradores do Beşiktaş JK]] [[Categoría:Adestradores do Atlas de Guadalajara]] [[Categoría:Adestradores do OFK Beograd]] [[Categoría:Dianteiros de fútbol]] [[Categoría:Xogadores do Stade Français FC]] [[Categoría:Xogadores do Racing Club de France]] [[Categoría:Xogadores do FC Bayern München]] [[Categoría:Xogadores do OFK Beograd]] [[Categoría:Xogadores do FK Partizan]] [[Categoría:Xogadores da selección de fútbol de Iugoslavia]] [[Categoría:Futbolistas de Iugoslavia]] [[Categoría:Xogadores do Mundial de Fútbol de 1954]] [[Categoría:Adestradores de fútbol de Iugoslavia]] [[Categoría:Adestradores de fútbol de Serbia]] [[Categoría:Futbolistas de Serbia]] [[Categoría:Finados en 2003]] [[Categoría:Nados en 1933]] pn2o3nnwwjfh8osng6a112cbeb0oxs2 0 567842 6166233 6166222 2022-08-24T12:23:23Z HombreDHojalata 5863 wikitext text/x-wiki '''Clásicos en Galego''' é unha colección de libros editada pola [[Consellería da Presidencia]] da [[Xunta de Galicia]] e mais a [[editorial Galaxia]], dirixida por [[Manuel Díaz y Díaz]]. En edicións bilingües, publicouse entre os anos 1988 e 2006. Os volumes foron editados en rústica con lapelas de 135 x 210 mm. == Títulos == Publicáronse 26 títulos. Os números 16 e 24 constaban de dous volumes cada un. {{ligazóns internas}} {| class="wikitable" |+ !Número !Título !Autor !Tradutores |- |1 |''Poemas'' |[[Catulo]] | |- |2 |''Fábulas'' |[[Gaio Xulio Fedro|Fedro]] | |- |3 |''O cantar de Roldán'' | | |- |4 |''[[Soño dunha noite de San Xoán]]''<br />''[[O mercader de Venecia]]'' |[[William Shakespeare]] | |- |5 |''Elexias'' |[[Tibulo|Tíbulo]] | |- |6 |''Anfitrión''<br />''Asinaria'' |[[Plauto]] | |- |7 |''Nubes''<br />''Asemblearias'' |[[Aristófanes]] | |- |8 |''Satiricón'' |[[Petronio]] | |- |9 |''Poesía bucólica latina'' | | |- |10 |''[[Hamlet]]'' |William Shakespeare | |- |11 |''Dafines e Cloe'' |[[Longo (novelista)|Longo]] | |- |12 |''A sogra''.<br />''Os irmáns'' |[[Terencio]] | |- |13 |''A peza da enramada''<br />''A peza do Berto e María'' |[[Adam de la Halle|Adán de la Halle]] | |- |14 |''Sobre a vellez''<br />''Sobre a amizade'' |[[Cicerón]] | |- |15 |''Cartas'' |Cicerón | |- |16 |''Epigramas'' I<br />''Epigramas'' II |[[Marcial]] |[[Amable Veiga]] |- |17 |''O lai de Graelent''.<br />''A castelá de Vergy'' | | |- |18 |''Aulularia'' |Plauto | |- |19 |''O asno de ouro'' |[[Apuleio]] | |- |20 |''Gregorio'' |[[Hartmann von Aue]] | |- |21 |''Diálogos de deuses''<br />''Diálogos de prostitutas'' |[[Luciano de Samosata]] | |- |22 |''Áiax''<br />''Electra'' |[[Sófocles]] | |- |23 |''[[Carmina Burana]]''<br />Poemas de amor | | |- |24 |* ''[[Metamorfoses]]''<br /><small>Estudo introdutorio</small><br /><small>Diccionario de nomes</small><br />** Metamorfoses |[[Ovidio]] |José Antonio Dobarro Posada |- |25 |''Consolación da filosofía'' |[[Anicio Boecio|Boecio]] | |- |26 |''A conxuración de Catilina''.<br />''A guerra de Iugurta'' |[[Salustio]] | |} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [https://editorialgalaxia.gal/catalogo/?cat=671 Colección Clásicos en Galego] no sitio web da Editorial Galaxia. * [https://www.google.es/search?tbo=p&tbm=bks&q=bibliogroup:%22Cl%C3%A1sicos+en+galego%22&source=gbs_metadata_r&cad=6 Clásicos en Galego] en [[Google Books]]. {{control de autoridades}} [[Categoría:Coleccións literarias en lingua galega]] [[Categoría:Editorial Galaxia]] [[Categoría:Listas de libros]] f4bh0269pqpj1lazrcwemm0e4wm36mp 0 568538 6166559 6129850 2022-08-25T08:08:46Z Breobot 98629 Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «en China» wikitext text/x-wiki {{Biografía|nome=}}{{Nihongo|'''Inukai Tsuyoshi'''|犬養 毅||nado o [[20 de abril]] de [[1855]] e finado o [[15 de maio]] de [[1932]]}} foi un político [[Xapón|xaponés]], vixésimo noveno [[primeiro ministro do Xapón]] (desde o [[13 de decembro]] de [[1931]] até o [[15 de maio]] de [[1932]], día do seu [[asasinato]]). Era o bisavó de [[Sadako Ogata]].<ref>{{Cita novas|título=Sadako Ogata: First female UN refugee chief dies at 92|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-50217124|xornal=BBC News|data=2019-10-29|data-acceso=2022-07-09|lingua=en-GB}}</ref> == Traxectoria == === Primeiros anos === Naceu nunha familia de [[Samurai|samuráis]] no Niwase han, provincia de [[Provincia de Bizen|Bizen]] (actual cidade de [[Okayama]], na [[Prefectura de Okayama|prefectura]] de Okayama), e graduouse [[Universidade de Keio|na Universidade Keiō]] de [[Toquio|Tokio]]. Na súa mocidade traballou como [[xornalista]]. Acompañou ao Exército Imperial Xaponés durante a [[Rebelión de Satsuma]] como reporteiro do Yubin Hochi Shimbun. === Carreira política === Inukai uniuse ao partido Rikken Kaishintō en [[1882]], que apoiaba as causas políticas liberais e opúxose aos membros dos antigos dominios [[Chōshū]] e [[Satsuma]] que controlaban o goberno. Foi elixido deputado da Cámara de Representantes en [[1890]], e renovou o escano dezasete veces. O seu primeiro posto de gabinete foi como ministro de Educación no primeiro goberno de [[Shigenobu Okuma|Okuma Shigenobu]] en [[1898]], e como ministro de Asuntos Internos e Comunicacións no segundo mandato de [[Yamamoto Gonnohyōe|Yamamoto Gonnohyoe]]. Foi unha figura clave no [[Shinpotō]], no [[Kenseito|Kenseitō]] e no [[Rikken Kokuminto|Rikken Kokumintō]], que finalmente acabou co goberno de [[Katsura Taro|Katsura Tarō]] en [[1913]]. En [[1922]], o Rikken Kokuminto converteuse no [[kakushin kurabu|Kakushin Kurabu]], que uniu forzas con outros partidos máis pequenos para formar o gabinete de [[Kato Takaaki|Katō Takaaki]] en [[1924]]. Inukai serviu no gabinete como Ministro de Asuntos Internos e Comunicacións. O Kakushin Kurabu fusionouse co [[Rikken Seiyukai|Rikken Seiyūkai]], dos cales Inukai continuou sendo un membro clave. En [[1929]], tras a morte repentina de [[Tanaka Giichi]], converteuse en presidente do Rikken Seiyūkai. == Primeiro ministro == [[Ficheiro:Tsuyoshi_Inukai_May_15_Incident_Asahi_Shimbun.png|esquerda|miniatura| Artigo do [[xornal]] ''Tokyo Asahi Shimbun'' do [[15 de maio]] de [[1932]] que inclúe o [[asasinato]] de Inukai e o intento de [[golpe de estado]].]] Inukai converteuse no 29º primeiro ministro do Xapón en [[1931]]. Nese momento, Xapón afrontaba unha grave situación económica debido aos efectos da [[Gran Depresión]] de 1929 e o seu prematuro retorno ao patrón ouro. O goberno de Inukai tomou medidas para inflar a economía. Non obstante, non puido impoñer restricións fiscais ao exército nin controlar os asuntos militares na China, despois do [[incidente de Manchuria]]. A constante disputa co poder militar levou ao [[asasinato]] de Inukai durante o [[Golpe de Estado|golpe]] do 15 de maio de [[1932]] -un grupo de fanáticos vinculados á Mariña matárono despois de que ratificara o Tratado de Londres, que puxo límites á Mariña-,{{Sfn|Shin-Ichi|2013|p=21}} e marcou o fin do control político civil no goberno até o final da [[Segunda guerra mundial]]. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Bibliografía === * Bix, Herbert B. ''Hirohito e a creación do Xapón moderno'' . HarperPerennial (2001). ISBN 0-06-093130-2 * Brendon, Piers. ''The Dark Valley: A Panorama of the 1930s'' . Vintage; reedición (2002). ISBN 0-375-70808-1 * Oka Yoshitake, et al. ''Cinco líderes políticos do Xapón moderno: Ito Hirobumi, Okuma Shigenobu, Hara Takashi, Inukai Tsuyoshi e Saionji Kimmochi'' . University of Tokyo Press (1984). ISBN 0-86008-379-9 * {{Cita publicación periódica|nome=Yamamuro|apelidos=Shin-Ichi|url=https://www.cairn.info/revue-guerres-mondiales-et-conflits-contemporains-2013-1-page-5.htm|título=L'empire du Japon et le choc de la Première Guerre mondiale|editorial=|ano=2013|número=249|volume=1|páxinas=5-32}} === Ligazóns externas === * [http://www.ndl.go.jp/portrait/e/datas/17.html Fotos e biografía na Biblioteca Nacional da Dieta] * [https://web.archive.org/web/20060809213028/http://www.pref.okayama.jp/seikatsu/bunkasin/bokudou/bokudou.htm Museo Memorial de Inukai (Okayama)] {| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" class="wikitable" style="border-collapse: collapse; margin:0 auto;" | width="30%" |'''Predecesor''':<br /><br />'''[[Wakatsuki Reijirō]]''' | width="40%" |[[Ficheiro:Japanese_Imperial_Seal.svg|centro|40x40px]]'''[[Primeiro ministro|Primeiro ministro do Xapón]]'''<br /><br />[[1931]] - [[1932]] | width="30%" |'''Sucesor''':<br /><br />'''[[Saitō Makoto]]''' |}  <span></span> {{Control de autoridades}} [[Categoría:Nados en 1855]] [[Categoría:Finados en 1932]] [[Categoría:Primeiros ministros do Xapón]] [[Categoría:Asasinados]] eeqzqj5c6cghxj4myvg5kq70yj4fl8d 0 568948 6166560 6139082 2022-08-25T08:09:31Z Breobot 98629 Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «en China» wikitext text/x-wiki {{Organización}} A '''Sociedade Internacional para o Estudo do Tempo''' ('''ISST''', polas siglas en [[Lingua inglesa|inglés]] de '''''International Society for the Study of Time''''') é unha organización [[Interdisciplinariedade|interdisciplinar]] de [[Científico, científica|científicos]], [[Humanismo (filosofía)|humanistas]] e [[Artista|artistas]] profesionais. Fundada por [[Julius Thomas Fraser|JT Fraser]] en [[1966]]<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.studyoftime.org/ContentPage.aspx?ID=7|páxina-web=www.studyoftime.org|título=About ISST|lingua=EN}}</ref> <ref>Crawford, Michael J. [[2010]]. ''"Obituary for Julius T. Fraser (1923-2010)."'' KronoScope 10 (1-2):12-13. doi: 10.1163/156852410X561808.</ref>, os membros da sociedade estudan e exploran as múltiples dimensións e perspectivas do [[tempo]] a través das disciplinas – o papel que xoga o tempo no mundo físico, orgánico, intelectual e social. Moitas discusións (pero non todas) dentro do '''ISST''' xiran en torno a cuestións fundamentais como: * Pódese conciliar a estrutura do [[espazo-tempo]] en [[física]] coa experiencia [[Ser humano|humana]] do paso do tempo? * Podemos integrar diferentes escalas temporais e complexidades nunha [[teoría]] coherente do tempo? * Como a [[memoria]] e a [[narrativa]] organizan a experiencia e as expectativas humanas na [[política]] e na [[cultura]]? * Como conciliamos a velocidade das sociedades contemporáneas coa necesidade humana de [[estabilidade]]? * As concepcións dun pasado profundo e dun [[futuro]] vasto poden axudarnos a fomentar o espírito de responsabilidade [[ética]]? Coa súa misión de fomentar o estudo interdisciplinar do tempo, o ISST produce dúas publicacións revisadas por pares en asociación con Brill Publishers: unha revista, ''KronoScope''<ref>{{Cita web|url=http://www.kronoscope.net|páxina-web=www.kronoscope.net|título=KronoScope}}</ref>, e unha serie de volumes, ''The Study of Time''<ref>{{Cita web|título=The Study of Time|url=https://brill.com/view/serial/STIM|páxina-web=Brill|data-acceso=2022-07-12|lingua=en}}</ref>, que comprende artigos seleccionados. de congresos trienais. A Sociedade tamén publica unha carta informativa periódica, ''Time's News''. == Historia == Fundado en 1966, o ISST celebrou a súa primeira reunión do 31 de agosto ao 6 de setembro de [[1969]] no Mathematisches Forschunginstitut, Oberwolfach, [[República Federal Alemá (1949–1990)|Alemaña Occidental]]. Os primeiros oficiais foron [[Gerald James Whitrow]], da [[Universidade de Londres]]-Matemáticas (presidente); [[Julius Thomas Fraser]] ''The Study of Time'' (secretario); [[M. Satoshi Watanabe]], [[Universidade de Yale]]-Física (tesoureiro)<ref name=":0" /> <ref>James, Frank A.J.L. [[2001]]. ''"Gerald James Whitrow, 1912–2000."'' Astronomy and Geophysics 42 (2):2.35-2.36. doi:10.1046/j.1468-4004.2001.42235.x </ref> Aínda que levou catro anos montar a próxima conferencia xunto ao lago Yamanaka en [[Xapón]] (do 3 ao 8 de xullo de [[1973]]), as conferencias tiveron lugar aproximadamente cada tres anos en diferentes lugares do [[Globo terrestre|globo]]. O tempo é unha característica fundamental do universo físico e está intimamente ligado a calquera [[Vida|proceso vital]]. O paso do tempo preocupou a todas as grandes [[Relixión|relixións]] e [[Filosofía|filosofías]], e atopou unha variedade inmensa de expresións nas [[Arte|artes]]. Ningún outro aspecto único da realidade se relaciona máis directamente coas necesidades e [[Desexo (filosofía)|desexos]] humanos básicos. A misión do ISST é apoiar os estudos do tempo e fomentar o intercambio interdisciplinar e [[Transdisciplinariedade|transdisciplinar]] e a polinización de ideas. == Conferencias == Cada tres anos, a '''ISST''' patrocina unha conferencia temática para o intercambio de [[Idea|ideas]] entre os seus membros. Os temas abranguen temas como «Tempo e memoria» ([[Universidade de Cambridge]], [[Reino Unido]]), «Tempo, Orde e caos» ([[St. Adèle]], [[Canadá]]), «Orixes e futuros» ([[Monteverde]], [[Costa Rica]]), «Tempo: Límites e limitacións» ([[Asilomar]], [[Estados Unidos]]), «Tempo e Incertidumbre» ([[Castello di Gargonza]], [[Italia]]), «Tempo e urxencia» ( [[Universidade de Edimburgo]])<ref>{{Cita web|título=International Society for the Study of Time|url=https://studyoftime.org/|data-acceso=2022-07-12|lingua=en-US}}</ref>. A diversidade de enfoques presentados proporciona un terreo rico e fértil para a discusión, o debate e a comprensión. Aínda que son [[Multidisciplinariedade|multidisciplinares]], os paneis de relatores agrúpanse en agrupacións temáticas, e queda moito tempo para preguntas e intercambio de opinións. A Sociedade fomenta a discusión de convivencia seleccionando lugares íntimos e inspiradores para as conferencias, que inclúen unha excursión opcional e organizada dun día. A ISST tamén copatrocina conferencias intermedias en colaboración con outras organizacións académicas. Os eventos recentes incluíron: ''Time's Excesses & Excentricities'' ([[Universidade de Caen]], [[Francia]]); ''Tempo e Emerxencia'' ([[École normale supérieure]], [[París]], Francia); e ''Tempo e cambio'' en [[China]] ([[Universidade Normal de Pequín]]). === Conferencias pasadas === * [[1969]]: Primeira Conferencia: Mathematisches Forschunginstitut, Oberwolfach, [[República Federal de Alemaña]]; 31 de agosto-6 de setembro. * [[1973]]: Segunda Conferencia: Lago Yamanaka, [[Xapón]]; 3-8 de xullo. * [[1976]]: Terceira Conferencia: Alpbach, [[Austria]]; 1-10 de xullo. * [[1979]]: Cuarta Xornada: “Principios e finais”; Alpbach, Austria; 1-10 de xullo. * [[1983]]: Quinta Conferencia: "Tempo, Ciencia e Sociedade en China e Occidente"; Castello di Gargonza, Monte San Savino, [[Italia]]; 3–9 de xullo. * [[1986]]: Sexta Conferencia: “Tempo e mente”; Dartington Hall College, Totnes, [[Inglaterra]]; 4-11 de xullo. * [[1989]]: Sétima Conferencia: “Tempo e proceso: cuestións interdisciplinares”; Glacier Park Lodge, Parque Nacional Glacier, [[Estados Unidos]]; 9-15 de xullo. * [[1992]]: Oitava Conferencia: “Dimensións do tempo e da vida”; Centre Culturel International de Cerisy-la-Salle, [[Francia]]; 3–9 de xullo. * [[1995]]: Novena Conferencia: “Tempo, Orde, Caos”; Saint-Adèle, [[Québec]], [[Canadá]]; 2-8 de xullo. * [[1998]]: Décima Conferencia: “O tempo no milenio: cambios e continuidades”; Evangelische Akademie Tutzing, [[Alemaña]]; 5-11 de xullo. * [[2001]]: Undécima Conferencia: “Tempo e incerteza”; Castello di Gargonza, Monte San Savino, [[Italia]]; 1–7 de xullo. * [[2004]]: Décimo segunda Conferencia: “Tempo e Memoria”; Clare College, [[Universidade de Cambridge]], Reino Unido; 25-31 de xullo. * [[2007]]: Décimo terceira Conferencia: “Tempo: límites e limitacións”; Asilomar Conference Center, Pacific Grove, [[California]], [[Estados Unidos|EEUU]]; 28 de xullo-3 de agosto. * [[2010]]: Décimo cuarta Conferencia: “Tempo: Orixes e Futuros”; Centro de Conferencias El Establo, Monteverde, Costa Rica. 25-31 de xullo. * [[2013]]: Décimo quinta Conferencia: “Tempo e Rastro”; Academia Ortodoxa de Creta, [[Grecia]]; Do 30 de xuño ao 6 de xullo. * [[2016]]: Décimo sexta Conferencia: "A urxencia do tempo"; [[Universidade de Edimburgo]], Reino Unido; 26 de xuño - 2 de xullo. * [[2019]]: Décimo sétima Conferencia: "O tempo en variación"; Universidade Loyola Marymount, [[Os Ánxeles]], California, Estados Unidos; 23-29 de xuño === Próximas Xornadas === * [[2022]]: por confirmar == Estudo do tempo: actas da conferencia == * Tempo e rastro: investigacións multidisciplinares da temporalidade (O estudo do tempo XV). Publicado por Brill, Leiden-Boston, 2016; {{ISBN|9789004315624}} Editores: Ostovich, Gross * Orixes e futuros: o tempo flexionado e reflectido (O estudo do tempo XIV). Publicado por Brill, Leiden-Boston, 2013; {{ISBN|9789004251687}} Editor: Steineck, Clausius * Límites e restricións (O estudo do tempo XIII). Publicado por Brill, Leiden-Boston, 2010; {{ISBN|9789004185753}} Editor: Parker, Harris, Steineck * Tempo e memoria (O estudo do tempo XII). Publicado por Brill, Leiden-Boston, 2007; {{ISBN|9789004154278}} Editor: Crawford, Harris, Parker * Tempo e incerteza (O estudo do tempo XI). Publicado por Brill, Leiden-Boston, 2004; {{ISBN|90-04-13811-0}} Editor: Harris & Crawford * Tempo: Perspectivas no Milenio (The Study of Time X). Publicado por Bergin & Garvey, Westport, 2001; {{ISBN|0-89789-641-6}} Editor: Soulsby e Fraser * Tempo, orde, caos (O estudo do tempo IX). Publicado por Madison, CT: International Universities Press, 1998; {{ISBN|9780823665471}} Editor: Fraser, Soulsby e Argyros * Dimensións do tempo e da vida (O estudo do tempo VIII). Publicado por Madison, CT: International Universities Press, 1996; {{ISBN|978-0823612956}} Editor: Fraser e Soulsby * Tempo e proceso (O estudo do tempo VII). Publicado por Madison, CT: International Universities Press, 1992; {{ISBN|9780823665440}} Editor: Fraser e Rowell * Tempo e mente (O estudo do tempo VI). Publicado por Madison, CT: International Universities Press, 1989; {{ISBN|9780823665426}} Editor: Fraser e Soulsby * Tempo, ciencia e sociedade na China e Occidente (O estudo do tempo V). Publicado por Amherst: University of Massachusetts Press, 1986; {{ISBN|9780870234958}} Editor: Fraser, Lawrence e Haber * O estudo do tempo IV. Publicado por Nova York: Springer-Verlag, 1981; {{ISBN|9781461259497}} Editor: Fraser, Lawrence, Park * O estudo do tempo III. Publicado por Nova York: Springer-Verlag, 1978; {{ISBN|97814612-62893}} Editores: Fraser, Lawrence, Park * O estudo do tempo II. Publicado Springer-Verlag, [[Nova York]], 1975; {{ISBN|9783642501210}} Editores: Fraser, Lawrence * The Study of Time I. Editorial: Nova York: Springer-Verlag, 1972; {{ISBN|9783642653872}} Editores: Fraser, Haber, Müller == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}}{{Control de autoridades}} [[Categoría:Espazo-tempo]] [[Categoría:Organizacións]] ptnk50d30vzdz7c43lc9xelhaxvolkx 0 571056 6166325 6164063 2022-08-24T14:24:23Z Mark Gasoline 5312 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Gifted_class.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Gifted_class.jpg/220px-Gifted_class.jpg|dereita|miniatura| Os superdotados ou altamente cualificados teñen un mellor rendemento en clases especiais que lles permiten desenvolver as súas habilidades]] '''Superdotado'''<ref>{{Cita web|título=Dicionario|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/superdotado|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-07-31|lingua=gl-ES}}</ref> é unha persoa que ten unha [[Intelixencia|capacidade mental]] significativamente superior á [[Media (matemáticas)|media]]. Como un talento, a superdotación é a aptitude para realizar actividades intelectuais, artísticas ou deportivas que parecen innatas, xa que a persoa superdotada parece mostrar tales habilidades sen poder explicar como aprendeu. Porén, tales habilidades tamén se desenvolven mediante o esforzo persoal e é un erro pensar que as persoas superdotadas non precisan ser [[Ensino|ensinadas]], só precisan dunha educación diferenciada que satisfaga a súa demanda de coñecementos. As principais características dunha persoa superdotada son, segundo Joseph Renzulli: altas habilidades, [[creatividade]] e compromiso coa tarefa. Trátase da capacidade de participar profundamente en actividades relacionadas coa súa área de interese, xa sexa artística, académica ou deportiva. A alta capacidade ou superdotación pode ser xeral ou específica. Por exemplo, unha persoa intelectualmente dotada pode ter un talento impresionante para as [[matemáticas]], pero non demostrar habilidades [[Lingüística|lingüísticas]] igual de fortes, ou viceversa. Cando se combina cun reto do currículo axeitado e a dilixencia necesaria para adquirir e executar moitas habilidades aprendidas, a alta capacidade adoita producir un éxito académico excepcional. == Conceptos de intelixencia, superdotación e altas habilidades ou capacidades == Pódese definir como a capacidade mental para razoar, planificar, resolver problemas, [[Idea|ideas]] abstractas, comprender ideas, linguaxes e aprender. Segundo a definición tomada, a intelixencia pode considerarse un dos aspectos da personalidade. O psicopedagogo [[Israel|israelí]] [[Reuven Feuerstein]] <ref>{{Cita web|título=Os Milagres do Dr Feuerstein|url=https://pt.scribd.com/document/263525512/Selecoes-Os-Milagres-Do-Dr-Feuerstein|páxina-web=Scribd|data-acceso=2022-07-31|lingua=pt}}</ref> afirma que a intelixencia humana pode ser estimulada a calquera idade. Segundo a súa teoría da modificabilidade cognitiva estrutural, imesmo os individuos considerados non aptos poden ter a súa intelixencia "ampliada", adquirindo así a capacidade de aprender. Na [[década de 1990]], a psicóloga estadounidense [[Linda Gottfredson]] procurou reunir a un gran grupo de investigadores (131 científicos foron invitados e 52 asinaron o documento) para tentar chegar a unha definición actualizada para o concepto de intelixencia. A definición foi a seguinte: " ''unha capacidade mental moi xeral que, entre outras cousas, implica a capacidade de razoar, planificar, resolver problemas, pensar abstractamente, comprender ideas complexas, aprender rápido e aprender da experiencia.'' ''Non é unha mera aprendizaxe literaria, unha habilidade estritamente académica ou un talento para saír ben nas probas.'' ''Pola contra, o concepto refírese a unha capacidade máis ampla e profunda para comprender o mundo que te rodea: "captar polo aire", "captar" o significado das cousas ou "percibir" unha cousa.''" <ref>{{Cita publicación periódica|título=Mainstream science on intelligence: An editorial with 52 signatories, history, and bibliography|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160289697900118|revista=Intelligence|data=1997-01-01|ISSN=0160-2896|páxina=13–23|volume=24|serie=Special Issue Intelligence and Social Policy|número=1|doi=10.1016/S0160-2896(97)90011-8|lingua=en|nome=Linda S.|apelidos=Gottfredson}}</ref> == Identificación == A proba de coeficiente intelectual ([[Cociente intelectual|intelligence quotient]]), foi feita para medir a intelixencia, pero non é precisa e non pode avaliar todas as áreas de alto rendemento que ten unha persoa, polo que non convén avaliar a superdotación só coa proba, que é unha medida consagrada. Pola proba WAIS, que é a máis utilizada, o individuo que presenta un coeficiente intelectual superior a 130, cunha [[Desviación típica|desviación estándar]] de 15 puntos, considérase ''superdotado'', que sería o 2% máis alto. Varias ideas sobre a definición están en desenvolvemento e formuláronse mellores formas de identificar a superdotación intelectual. A principal motivación dos estudos é o recoñecemento precoz do potencial da persoa para proporcionar as condicións adecuadas para o seu desenvolvemento. Para iso, os educadores e orientadores poden, ademais da observación directa da conduta e do rendemento, facer uso de escalas características (método desenvolvido polos investigadores Renzulli, Smith, White, Callahan, Hartman e Westberg onde o profesor avalía a frecuencia coa que os aspectos relacionados co a aprendizaxe, a creatividade e a motivación rexístranse na vida cotiá do alumnado)<ref>{{Cita libro|título=Scales for Rating the Behavioral Characteristics of Superior Students: Renzulli Scales: Technical and Administration Manual|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9781003237808/scales-rating-behavioral-characteristics-superior-students-renzulli-scales-joseph-renzulli-linda-smith-alan-white-carolyn-callahan-robert-hartman-karen-westberg-katherine-gavin-sally-reis-del-siegle-rachael-sytsma-reed|DOI=10.4324/9781003237808/scales-rating-behavioral-characteristics-superior-students-renzulli-scales-joseph-renzulli-linda-smith-alan-white-carolyn-callahan-robert-hartman-karen-westberg-katherine-gavin-sally-reis-del-siegle-rachael-sytsma-reed|nome=Joseph S.|apelidos=Renzulli|nome2=Linda H.|apelidos2=Smith|nome3=Alan J.|apelidos3=White|nome4=Carolyn M.|apelidos4=Callahan|nome5=Robert K.|apelidos5=Hartman|nome6=Karen L.|apelidos6=Westberg|nome7=M. Katherine|apelidos7=Gavin|nome8=Sally M.|apelidos8=Reis|nome9=Del|apelidos9=Siegle}}</ref>, cuestionarios, entrevistas ou conversas coa persoa, coa familia, co profesorado, etc. == Altas habilidades ou superdotación e Medicina == En [[medicina]], os estudos da estrutura da [[mielina]] das [[Neurona|neuronas]] e un funcionamento máis óptimo do [[cerebro]] considéranse importantes como causas da capacidade superior. A diferenza entre un individuo normal e un superdotado son as complexas conexións cerebrais e non o número de neuronas.{{Cómpre referencia}} == Altas habilidades ou superdotación e Socioloxía == En canto á [[Socioloxía]], hai diferentes efectos. Durante a [[Neno|infancia]] e a [[adolescencia]], nalgúns casos son acollidos por unha maior intelixencia e madurez por grupos máis avanzados, xeralmente en idade. Ás veces son rexeitados por motivos como a falta de intereses compartidos, [[envexa]], [[celos]], etc. Co tempo, adoitan establecer amizades concretas, normalmente con persoas con intereses maduros e concretos.{{Cómpre referencia}} == Altas capacidades ou superdotación e Psicoloxía == Ás veces, a alta capacidade non se recoñece na [[Neno|infancia]] e os [[Neno|nenos]] con alta capacidade ás veces son diagnosticados con [[Trastorno bipolar|trastorno afectivo bipolar]], [[Trastorno por déficit de atención con hiperactividade|trastorno por déficit de atención e hiperactividade]] , trastorno de oposición e desafiante, [[Depresión (psicoloxía)|depresión]], [[ansiedade]], [[Trastorno obsesivo–compulsivo|trastorno obsesivo-compulsivo]] ou outros problemas. {{Aviso médico}} Algunhas características da superdotación son: {{Cómpre referencia}} * Alta capacidade de influencia e/ou liderado social; vocación de liderado * Alto [[Pensamento crítico|sentido crítico]] * Alto rendemento en determinadas áreas * Amplos [[Coñecemento|coñecementos]] xerais * [[Aprendizaxe]] fácil * Autodidactismo * Boa [[memoria]] * [[Creatividade]] * [[Curiosidade]] * Difícil socialización, por falta de intereses comúns * [[Egocentrismo]] pero tamén [[empatía]] * Independencia e autonomía * Iniciativa * Impaciencia * Inconformidade * Obstinación * [[Humor|Sentido do humor]] * Sentido competitivo == Estratexias didácticas == A [[Organización Mundial da Saúde]] define unha persoa superdotada como "aquela que ten un [[cociente intelectual]] superior a 130" na escala de [[David Wechsler|David Wechler]]. Así mesmo, estímase que o 2% da poboación pode considerarse superdotada. Non obstante, só se detectan o 0,01% deles.<ref>{{Cita web|título=I Jornada Alta Capacidad Intelectual y Superdotación|url=https://www.mensa.es/cms/pages/i-jornada-alta-capacidad-intelectual-y-superdotaci%C3%B3n---alicante|páxina-web=www.mensa.es|data-acceso=2022-07-31}}</ref> A [[Organización Mundial da Saúde|OMS]] define as persoas con altas capacidades como aquelas cun cociente superior a 120 na mesma escala. A lexislación en diversos estados ou países recollen a necesidade de que os alumnos superdotados intelectualmente ou con altas capacidades intelectuais reciban atención educativa específica por parte das administracións educativas. Para satisfacer as necesidades educativas especiais dos superdotados, existen dous enfoques de ensino. O '''enriquecemento curricular''' é proporcionar aos nenos experiencias de aprendizaxe diferentes ás que normalmente presenta o currículo normal. Isto realízase mediante actividades extraescolares onde se presentan contidos máis completos e/ou máis profundos e se desenvolven actividades pedagóxicas para crear un ambiente de aprendizaxe desafiante para este alumno, espertando o seu interese e axustando os niveis de aprendizaxe requiridos segundo as súas capacidades. Pode darse a través de clases, seguimento ou titoría individual. As '''clases de aceleración''' permiten que o alumno salte etapas da formación regulamentaria. Existen diferentes estratexias para acadar este obxectivo. <ref>FRE EMAN, J.; GUENTHER, Z. ''Educando os mais capazes: idéias e ações comprovadas''. [[São Paulo]]: E.P.U., [[2000]]</ref> * Entrada temperá na seguinte etapa do proceso educativo (desde a [[educación infantil]]) * Saltar as notas e ou os graos escolares * Aceleración por materia (para cursar materias máis avanzadas nos cursos seguintes) * Formación en clase mixta (onde os máis pequenos poden traballar cos maiores e os máis avanzados) * Estudos paralelos (asistir ao [[ensino primario]] ao mesmo tempo que ao [[Bacharelato|bacharelato,]] etc. ) * Estudos comprimidos (cando o [[Currículo (educación)|currículo]] normal se completa na metade ou nun terzo do tempo asignado) * Ingreso temperá á [[Ensino superior|educación superior]] == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} * [[Cognición]] * [[Educación inclusiva]] * [[Intelixencia]] * [[Teoría das múltiplas intelixencias|Teoría das intelixencias múltiples]] * [[Mensa Internacional]] * [[Neurolingüística]] * [[Pensamento]] * [[Savant]] * [[Trastorno por déficit de atención con hiperactividade|Trastorno de déficit de atención e hiperactividade]] * [[Xenio (persoa)|Xenio]] === Ligazóns externas === * [https://altascapacidadesgalicia.org/inicio ASAC GALICIA | Asociación de Altas Capacidades de Galicia] (altascapacidadesgalicia.org) * [https://www.edu.xunta.gal/portal/node/28890 Protocolo para a atención educativa ao alumnado con altas capacidades intelectuais | Consellería de Cultura, Educación e Universidade] (Xunta.gal) * https://www.aest.es/ Asociación Española de Superdotados e con talento (''en castelán'') * [http://dge.mec.pt/sites/default/files/EEspecial/guia_sobredotados.pdf Guia de superdotación e altas capacidades para educadores] (mec.pt; ''en portugués'') * https://www.mensa.es/ Asociación internacional de personas de alto cociente intelectual (''en castelán'') <div class="reflist" style=" list-style-type: decimal;"></div> [[Categoría:Ensino]] [[Categoría:Psicoloxía]] [[Categoría:Wikipedia:Páxinas con traducións non revisadas]] onkcf3g8066xf9zucukub66e9zvsxrd 0 571559 6166431 6157158 2022-08-24T19:49:25Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Biografía |nacionalidade = [[Brasil|brasileira]] |alma_máter = [[Universidade de São Paulo]]<br>[[Universidade Harvard]] |estudos = [[Grao académico|Graduado]] en [[Historia Natural]]<br />[[Doutoramento|Doutor]] en [[Bioloxía]] |ocupación = [[ictiólogo]] e [[docencia|profesor universitario]] |organización = [[Universidade de São Paulo]] }} '''Naércio Aquino de Menezes''', nado en [[1937]], é un [[ictiólogo]] [[Brasil|brasileiro]]. == Taxectoria == Naércio Aquino de Menezes graduouse en [[1962]] en [[Historia Natural]] pola [[Universidade de São Paulo]] (USP) e doutorouse en [[1968]] en [[Bioloxía]] na [[Universidade Harvard]] (HU).<ref name=N>[https://orcid.org/0000-0002-9634-6051 Naercio Aquino Menezes] en ORCID.</ref><ref name=Naercio>[https://mz.usp.br/pt/docentes/naercio-aquino-menezes/ Naercio Aquino Menezes] en Museu de Zoologia da USP].</ref> É profesor titular do Departamento de Zooloxía do Instituto de Biociencias da Universidade de São Paulo, e docente e investigador sénior desta universidade, exercendo tamén como docente no Museo de Zooloxía (Laboratorio de Ictioloxía) da [[Universidade de São Paulo|USP]].<ref name=N/><ref name=Naercio/> É especialista na área de zooloxía, con énfase en [[sistemática]], [[bioxeografía]] e [[evolución]] dos [[peixes]], actuando principalmente nos seguintes temas: sistemática e bioxeografía dos peixes mariños das costas do Brasil e dos peixes de auga doce neotropicais.<ref name=N/><ref name=Naercio/> Menezes é membro da Sociedade Brasileira de Ictiologia.<ref name=N/> Co seu colega [[Mário César Cardoso de Pinna]] foi o descritor da nova [[especie]] ''[[Pristigaster whiteheadi]]''.<ref>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=1010092 ''Pristigaster whiteheadi'' Menezes & de Pinna, 2000] no [[WoRMS]].</ref><ref>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id141401/ ''Pristigaster whiteheadi'' Menezes & de Pinna, 2000] na [[BioLib]].</ref> == Algunhas publicacións == *Menezes, N. A. & Weitzman, S. H. (1990): [https://www.biodiversitylibrary.org/page/34591837#page/400/mode/1up "Two new species of ''Mimagoniates'' (Teleostei: Characidae: Glandulocaudinae), their phylogeny and biogeography and a key to the glandulocaudin fishes of Brazil and Paraguay". ''Proceedings of the Biological Society of Washington'' '''103'''(2): 380–426]. *Menezes, N. A. & Weitzman, S. H. (2009): "Systematics of the Neotropical fish subfamily Glandulocaudinae (Teleostei: Characiformes: Characidae)". ''Neotropical Ichthyology'' '''7''' (3): 295–370. ([https://www.scielo.br/j/ni/a/nLncsznFRqG3MTY5ZnKsv5b/?lang=en Resume]). *Arcila, D., Vari, R. P. & Menezes, N. A. (2014): "Revision of the Neotropical Genus ''Acrobrycon'' (Ostariophysi: Characiformes: Characidae) with Description of Two New Species". ''Copeia'' '''2013''' (4) [2014]: 604–611. *Loeb, M. V. & Menezes, N. A. (2015): "Taxonomic status of ''Engraulis nattereri'' Steindachner, 1880 (Osteichthyes: Clupeiformes: Engraulidae)". ''Zootaxa'' '''3941''' (2): 299–300. *Menezes, N.A., Nirchio, M., De Oliveira, C. & Siccharamirez, R. 2015: Taxonomic review of the species of Mugil (Teleostei: Perciformes: Mugilidae) from the Atlantic South Caribbean and South America, with integration of morphological, cytogenetic and molecular data. Zootaxa 3918(1): 1–38. DOI: 10.11646/zootaxa.3918.1.1. Reference page. *Menezes, N. A., Nirchio, M., Oliveira, C. de & Siccharamirez, R. (2015): "Taxonomic review of the species of ''Mugil'' (Teleostei: Perciformes: Mugilidae) from the Atlantic South Caribbean and South America, with integration of morphological, cytogenetic and molecular data". ''Zootaxa'' '''3918''' (1): 001–038. *Menezes, N. A., Zanata, A. M. & Camelier. P. (2015): "''Nematocharax costai'' Bragança, Barbosa & Mattos a junior synonym of ''Nematocharax venustus'' Weitzman, Menezes & Britski (Teleostei: Characiformes: Characidae)". ''Zootaxa'' '''3920''' (3): 453–462. *Ribeiro, A. C. & Menezes, N. A. (2015): "Phylogenetic relationships of the species and biogeography of the characid genus ''Oligosarcus'' Günther, 1864 (Ostariophysi, Characiformes, Characidae). ''Zootaxa'' '''3949''' (1): 41–81. *Menezes, N. A. & Ribeiro, A. C. (2015): "A new species of the lowland ''Oligosarcus'' Günther species group (Teleostei: Ostariophysi: Characidae). ''Neotropical Ichthyology'' '''13''' (3): 541–546. *Ferreira, K. M., de Faria, E., Ribeiro, A. C., Santana, J. C. O., Quagio-Grassioto, I. & Menezes, N. A. (2018): ''Gephyrocharax machadoi'', a new species of Stevardiinae (Characiformes: Characidae) from the Rio Paraguai basin, central Brazil". ''Zootaxa'' '''4415''' (1): 161–172. *Menezes, N. A., Marinho, M. M. F. (2019): "A new species of ''Knodus'' Eigenmann (Characiformes: Characidae: Stevardiinae) with comments on nuptial tubercles and gill gland in characiform fishes". ''PLoS ONE'' '''14''' (7): e0217915. == Algúns taxons descritos por Menezes == * ''[[Acestrorhynchus grandoculis]]'' * ''[[Acestrorhynchus isalineae]]'' * ''[[Amphiarius]]'' * ''[[Carlarius]]'' * ''[[Chrysobrycon]]'' * ''[[Knodus nuptialis]]'' * ''[[Mimagoniates rheocharis]]'' * ''[[Mimagoniates sylvicola]]'' * ''[[Mugil margaritae]]'' * ''[[Oligosarcus varii]]'' * ''[[Pristigaster whiteheadi]]'' == Abreviatura == A abreviatura '''Menezes''' emprégase para recoñecer a Naércio Aquino de Menezes como [[autoridade]] na descrición e [[taxonomía]] en [[zooloxía]]. == Notas == {{listaref}} {{Wikispecies|Naércio Aquino de Menezes}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Científicos do Brasil]] [[Categoría:Personalidades da zooloxía]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de São Paulo]] [[Categoría:Alumnos da Universidade Harvard]] [[Categoría:Profesores da Universidade de São Paulo]] [[Categoría:Nados en 1937]] r6y9ma1fjmemdlmk4x5xg52mwup8z2j 0 571568 6166434 6164165 2022-08-24T19:55:46Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{Biografía |nacionalidade = [[Brasil|brasileira]] |alma_máter = [[Universidade Federal do Río de Xaneiro|Universidade Federal do Río de Janeiro]]<br>[[Universidade da Cidade de Nova York]] |ocupación = [[ictiólogo]] e [[docencia|profesor universitario]] }} '''Mário César Cardoso de Pinna''' é un [[ictiólogo]] [[Brasil|brasileiro]]. == Traxectoria == [[Grao académico|Graduado]] en [[Bioloxía]] pola [[Universidade Federal do Rio de Janeiro]] en [[1988]], e [[Doutoramento|Doutor]] en [[Bioloxía]] [[Evolución|Evolutiva]] pola [[Universidade da Cidade de Nova York]] en [[1993]].<ref name=C>[https://www.escavador.com/sobre/5692168/mario-cesar-cardoso-de-pinna] en ''escavador.com''.</ref><ref name=P>[https://mz.usp.br/pt/docentes/mario-cesar-cardoso-de-pinna/ Mário César Cardoso de Pinna] en Museu de Zoologia da [[Universidade de São Paulo|USP]].</ref> En [[2000]] foi docente na [[Universidade de São Paulo]]. As súa actividades de investigación en [[zooloxía]], céntranse na [[ictioloxía]], especialmente na [[sistemática]] e na [[filoxenia]] dos [[siluriformes]] e os [[clupeiformes]]. Así mesmo algunhas das súas actividades tamén son a sistemática teórica e a popularización da [[teoría da evolución]]. Foi investigador asociado no [[Museo Americano de Historia Natural]] ([[Nova York]]) e na [[Smithsonian Institution]] ([[Washington, DC]]), e profesor visitante e investigador no [[Museo Nacional de Historia Natural de Francia]] ([[París]]) desde [[2014]] a [[2015]]. Tamén exerce como editor asociado do ''Zoological Journal of the Linnean Society'' da [[Sociedade Linneana de Londres]] e ''Papeis Avulsos de Zoologia'' e é membro do consello editorial do ''International Journal of Ichthyology'' e da ''Revista Brasileira de Zoologia''. Actualmente é profesor titular do Museu de Zoologia da [[Universidade de São Paulo]]. Co seu colega [[Naércio Aquino de Menezes]] foi o descritor da nova [[especie]] ''[[Pristigaster whiteheadi]]''.<ref>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=1010092 ''Pristigaster whiteheadi'' Menezes & de Pinna, 2000] no [[WoRMS]].</ref><ref>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id141401/ ''Pristigaster whiteheadi'' Menezes & de Pinna, 2000] na [[BioLib]].</ref> == Algunhas publicacións == * Mário de Pinna, Jansen Zuanon, Lucia Rapp Py-Daniel & Paulo Petry (2017): "A new family of neotropical freshwater fishes from deep fossorial Amazonian habitat, with a reappraisal of morphological characiform phylogeny (Teleostei: Ostariophysi)". ''Zoological Journal of the Linnean Society'' '''182''' (1): 76–106. ([https://academic.oup.com/zoolinnean/article/182/1/76/4080717?login=false Resume]). * Meneces, N. A. & M. C. C. de Pinna (2000): "A new species of ''Pristigaster'', with comments on the genus and redescription of ''P. cayana'' (Teleostei: Clupeomorpha: Pristigasteridae)". ''Proceedings of the Biological Society of Washington'' '''113''' (1): 238-248. == Algúns taxons nomeados por de Pinna == *''[[Ammoglanis pulex]]'' *''[[Copionodon]]'' *''[[Copionodon lianae]]'' *''[[Copionodon orthiocarinatus]]'' *''[[Copionodon pecten]]'' *''[[Copionodontinae]]'' *''[[Glaphyropoma rodriguesi]]'' *''[[Glaphyropoma spinosum]]'' *''[[Pristigaster whiteheadi]]'' == Abreviatura == A abreviatura '''de Pinna''' emprégase para recoñecer a Mário César Cardoso de Pinna como [[autoridade]] na descrición e [[taxonomía]] en [[zooloxía]]. == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * Peter Moon (6 de febreiro de 2018): [https://agencia.fapesp.br/descoberta-nova-familia-de-peixes-amazonicos-a-primeira-em-40-anos/27091/ Descoberta nova família de peixes amazônicos, a primeira em 40 anos.] {{control de autoridades}} {{ORDENAR:de Pinna, Mario Cesar Cardoso}} [[Categoría:Científicos do Brasil]] [[Categoría:Personalidades da ictioloxía]] [[Categoría:Alumnos da Universidade Federal do Río de Xaneiro]] [[Categoría:Alumnos da Universidade Harvard]] [[Categoría:Profesores da Universidade de São Paulo]] [[Categoría:Nados en ano descoñecido]] efe0m5vvijqg9n9qkog6s7lzfkwd5ef 0 571829 6166429 6157154 2022-08-24T19:43:51Z Xoio 22795 arranxiños wikitext text/x-wiki {{Biografía |nacionalidade = [[Brasil|brasileira]] |alma_máter = [[Universidade Católica de Santos]]<br>[[Universidade de São Paulo]] |ocupación = [[ictiólogo]] e [[docencia|profesor universitario]] }} '''Alexandre Pires Marceniuk''' é un [[ictiólogo]] [[Brasil|brasileiro]]. == Traxectoria == Alexandre P. Marceniuk fixo a [[Licenciatura]] en [[Bioloxía|Ciencias Biolóxicas]] de 1988 a 1992 na [[Universidade Católica de Santos]] e o [[Mestrado]] en Ciencias Biolóxicas ([[Zooloxía]]) de 1994 a 1997 na [[Universidade de São Paulo]].<ref name=M>[https://www.escavador.com/sobre/3963346/alexandre-pires-marceniuk Alexandre Pires Marceniuk] en ''escavador.com'' {{pt}}.</ref> É especialista en [[taxonomía]], [[filoxenia]] e [[bioxeografía]] de [[peixes]] [[mar|mariño]]-[[estuario|estuarinos]], especialmente das especies da [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[aríidos]].<ref name=M/> En 2007, xunto co seu colega [[Naércio Aquino de Menezes]], describiu o novo [[genus|xénero]] ''[[Amphiarius]]'',<ref>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=268292 ''Amphiarius'' Marceniuk & Menezes, 2007] no [[WoRMS]]. Consultado o 6 de agosto de 2022.</ref> no seu traballo: :Marceniuk, A. P. & Menezes, N. A. (2007): "Systematics of the family Ariidae (Ostariophysi, Siluriformes), with a redefinition of the genera". ''Zootaxa'' '''1416''': 1–126. Na actualidade é profesor da [[Universidade de Mogi das Cruzes]], en [[Mogi das Cruzes]], [[Estado de São Paulo]]. == Algúns taxons descritos por Marceniuk == *''[[Amphiarius]]'' *''[[Ariopsis canteri]]'' *''[[Ariopsis jimenezi]]'' *''[[Carlarius]]'' == Algunhas publicacións recentes == === Libro === *Alexandre P. Marceniuk & Alexandre W. S. Hilsdorf (2010): ''Peixes das cabeceiras do Rio Tietê e Parque das Neblinas''. Bauru, São Paulo: Canal 6 Editora. ISBN 978-85-7917-130-7. === Artigos === *Marceniuk, A. P., Caires, R., Siccha-Ramirez, R. & Oliveira, C. (2016): "Review of the harvestfishes, genus ''Peprilus'' (Perciformes: Stromateidae), of the Atlantic coast of South America". ''Zootaxa'' '''4098''' (2): 311–332. ([https://www.biotaxa.org/Zootaxa/article/view/zootaxa.4098.2.6 Resume]). *Marceniuk, A. P., Marchena, J. & Betancur-R, R. (2016): "''Cathorops festae'' (Boulenger 1898) (Siluriformes; Ariidae), a valid species from Ecuador and Peru". ''Zootaxa'' '''4170''' (1): 137–148. ([https://www.biotaxa.org/Zootaxa/article/view/zootaxa.4170.1.7 Resume)]. *Silva, W. C. d., Marceniuk, A. P., Sales, J. B. L. & Araripe, J. (2016): "Early Pleistocene lineages of ''Bagre bagre'' (Linnaeus, 1766) (Siluriformes: Ariidae), from the Atlantic coast of South America, with insights into the demography and biogeography of the species". ''Neotropical Ichthyology'' '''14''' (2): e150184. ([https://www.scielo.br/j/ni/a/9KdBp5sDkGTVBzhPKNkwDKv/?lang=en Texto completo)]. *Marceniuk, A. P., Acero P., A., Cooke, R. & Betancur-R., R. (2017): "Taxonomic revision of the New World genus ''Ariopsis'' Gill (Siluriformes: Ariidae), with description of two new species". ''Zootaxa'' '''4290''' (1): 1–42. ([https://www.biotaxa.org/Zootaxa/article/view/zootaxa.4290.1.1 Resume]). *Alexandre Pires Marceniuk ''et al''. (2019): "The bony fishes (Teleostei) caught by industrial trawlers off the Brazilian North coast, with insights into its conservation". ''Neotrop. ichthyol''. '''17''' (2): 38 pp. ([https://www.scielo.br/j/ni/a/8YCjWBvxzMFDnfj6YFGZPYK/?lang=en Texto completo]). == Abreviatura == A abreviatura '''Marceniuk''' emprégase para recoñecer a Alexandre Pires Marceniuk como [[autoridade]] na descrición e [[taxonomía]] en [[zooloxía]]. == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{wikispecies|Alexandre P. Marceniuk}} === Ligazóns externas === *[https://bv.fapesp.br/pt/pesquisador/57525/alexandre-pires-marceniuk Alexandre Pires Marceniuk] en Biblioteca Virtual da FAPESP {{pt}}. *[https://sites.google.com/site/alexandrepmarceniuk/ Alexandre P. Marceniuk] en ''sites.google.com'' {{pt}}. {{control de autoridades}} [[Categoría:Científicos do Brasil]] [[Categoría:Personalidades da ictioloxía]] [[Categoría:Alumnos da Universidade Católica de Santos]] [[Categoría:Alumnos da Universidade de São Paulo]] [[Categoría:Profesores da Universidade de Mogi das Cruzes]] [[Categoría:Nados en ano descoñecido]] opsa6pwkc714lnnu43t4elsgh8jw8ke 0 572780 6166408 6166081 2022-08-24T18:48:22Z AntiaLou 128369 /* Feminismo */ wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Manuscrito | nome = Itinerario de Exeria | localización = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia) | imaxe = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]] | tamaño = 262 x 171 mm | descrición = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]] | outros nomes = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta'' | tipo = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]] | data = Do ano 381 ata o 384 | lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] | lingua = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'') | escriba = | autor = [[Exeria (escritora)|Exeria]] | compilado por = | ilustrado por = | promotor = | dedicado a = | material = [[Pergamiño]] | dimensións = | formato = 262 x 171 mm | condición = | letra = Escritura da escola longobarda casinense | contido = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]]. | ilustracións = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto. | adicións = | exemplar = | posesións previas = | descuberta = | identificador = | outros = }} O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa peregrinación dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].<ref>{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}</ref><ref name=":0">{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}</ref> Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas. Nel se detallan costumes dos nativos, crenzas populares, rituais relixiosos e expresións da fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta o longo itinerario a través dunha serie de cartas que ofrecen datos, anécdotas e detalles interesantes dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa; é unha crónica humana na que a autora expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres mencionadas coa locución “''dominae sorores''”, unha fórmula habitual para referirse a amigas e compañeiras.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}</ref> Algúns expertos consideran que é o primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].<ref>{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}</ref> == Historia == === Descubrimento do manuscrito === No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito. [[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esquerda|257x257px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]] Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. [[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|alt=Posible retrato de Exeria|Pola carta de [[Valerio do Bierzo]] sóubose que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]|200x200px]] Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.<ref name=":4">{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}</ref> <ref name=":1">{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou na Historia como a escritora que se anticipou varios séculos ó florecemento da literatura de viaxes e da narración epistolar.<ref name=":2">{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}</ref> O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas do itinerario nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] houbo investigacións que identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}</ref> O texto do Itinerario de Exeria é obxecto de moitas edicións e traducións en todo o mundo, considérase unha das fontes máis valiosas para coñecer a espiritualidade da Antigüidade tardía e o papel da muller nese tempo. O ''Codex Aretinus 405'', do que forma parte o ''Itinerarium Egeriae'', viaxou por primeira vez a Galicia no ano 2019 para sumarse á exposición temporal ''[[Galicia, un relato no mundo]]''. Foi exhibido no [[Museo Centro Gaiás]] da [[Cidade da Cultura de Galicia|Cidade da Cultura]] en [[Santiago de Compostela]] co gallo da celebración do [[Ano Santo Xacobeo]]. No catálogo da exposición definen o texto como ''“transcendental para coñecer a nosa historia”'', e a Exeria como “''A primeira escritora de viaxes da Península Ibérica e un referente simbólico da reivindicación da muller en Galicia''”. <ref>{{Cita web|título=Galicia, un relato no mundo - Catálogo da exposición na Cidade da Cultura|url=https://issuu.com/cidadedacultura/docs/grm_catalogo_web|páxina-web=issuu.com|data-acceso=2022-08-20|lingua=gl}}</ref><ref>{{Cita web|título=Compostela cumple el último deseo de Egeria, la primera escritora de la península|url=https://www.abc.es/cultura/abci-memoria-egeria-primera-escritora-peninsula-201911080145_noticia.html|páxina-web=abc|data=2019-11-08|data-acceso=2022-08-20|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita libro|título=Galicia, un relato no mundo : Museo Centro Gaiás, Fundación Cidade da Cultura, Santiago de Compostela|url=https://www.worldcat.org/oclc/1158023640|data=2019|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=978-84-453-5331-8|OCLC=1158023640|ano=2019}}</ref> === Precedentes da viaxe === Unha muller percorrendo gran parte do mundo coñecido, no século IV, pode considerarse unha proeza digna de encomio; así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).<ref name=":1" /> Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Daquela había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da [[Vera Cruz (cristianismo)|Vera Cruz]].<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo|miniatura|esquerda|300x300px|As peregrinacións a Terra Santa popularizáronse cando se difundiu a noticia de que [[Helena de Constantinopla]] descubrira os restos da Vera Cruz]] Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara a Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]] e convidou a venerala porque concedía grazas especiais. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]] integrándose na tradición cristiá, e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.<ref name=":3">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> A propia Exeria dá conta das aglomeracións que acudían a ver as reliquias. Relata que o día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, viu a moitos peregrinos desfilando para honrar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.<ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> Ó longo do seu percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando foi a [[Isauria]] para visitar o sepulcro de [[Trega de Iconio|Santa Trega]]. Alí levou unha gran alegría ó atopar por sorpresa á súa amiga Marthana que igualmente estaba de paso. Ámbalas dúas xa coincidiran anteriormente en Xerusalén. Elas, como tantos camiñantes, compartían a paixón por viaxar coñecendo xente coa que se comunicaban e vivían experiencias, sempre co obxectivo principal de visitar con fervor relixioso os lugares mencionados nas Escrituras. Sentíanse partícipes dun movemento comunitario, seguindo as palabras do Señor: "''Ambulate dum lucem habetis, ne tenebre uos conprehendant''" (Anda mentres teñas luz, para que non te alcancen as tebras).<ref name=":3" /><ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> === Contexto histórico === Á parte dos nómades vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun grupo de axudantes con cabalarías.<ref name=":2" /> Existía unha participación bastante activa no circuíto comercial que conectaba o Mediterráneo oriental co norte de Europa. Corrían tempos propicios e as elites aproveitaron para tecer unha rede de contactos por todo o Imperio. Tamén as peregrinacións comezaban a ser habituais. Eran dous os factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a seguridade e os servizos. [[Ficheiro:Tabula Peutingeriana 800x350.jpg|alt=Fragmento da Táboa Peutingeriana|miniatura|350x350px|Na Táboa Peutingeriana estaban representadas as principais redes viarias do Imperio]] Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, eses mesmos militares brindábanse para facer de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban. [[Ficheiro:Miliarios_en_Ponte_Nova._Río_Caldo._Lobios._Galiza_1.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|300x300px|As infraestruturas romanas ofrecían rutas seguras que facilitaban os desprazamentos.|esquerda]] Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio|''mansio'']]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]] ou a [[Táboa de Peutinger|Tabula Peutingeriana]].<ref>{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}</ref> Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.<ref name=":2" /> Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás amigas, destácanse nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.<ref>{{Cita libro|título=Turismo y religión. Aproximación a la historia del turismo religioso.|apelidos=Esteve|nome=Rafael|editorial=Universidad de Málaga. Servicio de publicaciones e intercambio científico|ano=2002|ISBN=9788474969153}}</ref> [[Ficheiro:San Pablo Ermitaño, por José de Ribera.jpg|alt=Cadro de José Ribera representando a San Paulo, o primeiro ermitán|miniatura|Exeria entrou en contacto con moitos eremitas que vivían no deserto|250x250px]] No contexto relixioso da época é importante lembrar que no 380, un ano antes da partida de Exeria, decretouse o [[Edicto de Tesalónica]]. O cristianismo foi desde ese momento a única das relixións permitidas, aínda que o politeísmo mantíñase disfrazado de supersticións. Moitos mitos romanos e doutras relixións quedaron absorbidos polo cristianismo, ás veces convertidos en dogmas. A arte romana incorporou elementos do mundo cristián, así os pequenos deuses fóronse transformando en anxiños, os deuses do averno en demos e os grandes deuses en arcanxos.<ref>{{Cita libro|título=La religión romana. Historia política y psicológica.|apelidos=Bayet|nome=Jean|editorial=Ediciones Cristiandad|ano=1969|ISBN=9788470573637}}</ref> Na viaxe de Exeria hai uns personaxes recorrentes que se cruzan con ela continuamente no camiño, son os [[Eremita|eremitas]] que vivían en lugares retirados, dedicados á oración e a facer penitencia. Unicamente o paso de viaxeiros importantes como Exeria facíalles deter algo a súa dedicación para ofrecerlles hospitalidade e atención cristiá. O movemento eremítico naceu cando se permitiu o cristianismo no Imperio e desapareceron os motivos para ser martirizados pola fe. Os ascetas buscaron outro medio de purificarse e, imitando a Cristo que se retirou ó deserto, abandonaron as cidades para vivir en illamento, dedicándose á vida contemplativa e penitente en condicións extremas. Algúns fixaban a súa misión no coidado dunha ermida dedicada a algún santo, en lugares desérticos e pouco frecuentados. Por iso, cando aparecía algunha comitiva como a de Exeria, acollían aos visitantes con fervor, entregábanlles o pouco que tiñan para cumprir coas normas de hospitalidade e, se non estaban moi enfermos e aínda tiñan forzas, ofrecíanse como guías para acompañalos nalgún tramo do camiño.<ref>{{Cita libro|título=La voz del desierto : el legado espiritual de los eremitas cristianos|url=https://www.worldcat.org/oclc/36981368|editorial=Edaf|data=1997|lugar=Madrid|ISBN=978-84-414-0189-1|OCLC=36981368|apelidos=Martorell|nome=José|ano=1997}}</ref> == Percorrido xeográfico == A pesar de estar incompleto o texto, púidose reconstruír a totalidade do periplo estudando a infraestrutura das vías existentes, comparando con outras viaxes documentadas da mesma época e cos datos da carta de Valerio do Bierzo.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Viatges_de_Egeria_-_ORIGINAL.svg|alt=Infografía da viaxe de Exeria|miniatura|esquerda|Percorrido da viaxe de Exeria|681x681px]] === Do comezo da viaxe ata Xerusalén === [[Ficheiro:Pont Julien, a 3 BC Roman arch bridge over the Calavon river, built on the Via Domitia, France (14531528498).jpg|alt=Pont Julien, na Vía Domitia|miniatura|A vía Domitia era a mellor ruta para ir de Hispania a Italia]] * O inicio foi a principios do 381, comezando nalgún punto da [[Gallaecia]], onde quedarían as súas amigas a quen van dirixidas as misivas. Valerio do Bierzo escribiu: “''extremo occidui maris oceani litore exorta''” (partiu da beira máis afastada do océano occidental). *Probablemente viaxaría ata os [[Pireneos]] para coller a [[Vía Domitia]], a calzada máis importante da época para unir [[Hispania romana|Hispania]] con [[Italia (provincia romana)|Italia]] a través da [[Gallia Narbonensis|Galia Narbonense]] atravesando os [[Alpes]]. * Sabemos que cruzou o [[río Ródano]] porque lembra ese momento moito tempo despois, cando escribe xunto ó [[Río Éufrates|Éufrates]].   * Por terra e mar chegaría a [[Constantinopla]] e continuaría pola vía militar pasando por [[Bitinia e Ponto (provincia romana)|Bitinia]], [[Galacia (provincia romana)|Galacia]] e [[Capadocia (provincia romana)|Capadocia]]. No escrito fala deses mesmos lugares na ruta do regreso.     * Despois debeu pasar por [[Tarso (Turquía)|Tarso]] e [[Antioquía]], dende alí por mar a [[Haifa]] e finalmente chegaría a [[Xerusalén]]. [[Ficheiro:Jerusalem Holy Sepulchre BW 22.JPG|alt=Igrexia do Santo Sepulcro - Xerusalén|miniatura|A basílica do Santo Sepulcro foi un dos lugares visitados por Exeria.Dende Xerusalén fixo as distintas expedicións.por Terra Santa. ]] Nesa cidade quedou ata o 384 e durante eses tres anos fixo expedicións, algunha delas de varios meses de duración. === 1ª expedición === * Dende Xerusalén por [[Tafnis]] e [[Menfis]], chegaría ó deserto da [[Tebaida (Exipto)|Tebaida]], unha rexión chea de eremitas vivindo en covas. === 2ª expedición === * Dende Xerusalén a [[Samaria (Israel)|Samaria]] e [[Galilea]], visitando o [[monte Tabor]] e o lago [[Tiberíades]]. Todos estes percorridos anteriores quedarían recollidos, supostamente, na parte inicial desaparecida do manuscrito. No texto que temos no códice, deixa constancia dos seguintes traxectos: === 3ª expedición === * Comeza no [[monte Sinaí]], vai a [[Pharan]], [[Clysma]], a antiga cidade chamada [[Arabia (cidade)|Arabia]] e, pola rexión de [[Gessen]], regresa a Xerusalén. === 4ª expedición === * Dende Xerusalén atravesa o [[río Xordán]] e por [[Ayin Musa]] chega á cima do [[monte Nebo]], visita varios lugares bíblicos da zona e volve a Xerusalén. En Xerusalén pasa a [[Pascua cristiá|Pascua]], que no ano 384 caeu no mes de marzo. Pouco despois inicia o regreso dando un rodeo por [[Mesopotamia (provincia romana)|Mesopotamia]], onde pasa un tempo en [[Edesa]]. A finais de abril diríxese a [[Haran]] intentando seguir os vestixios de [[Abraham]], pero non pode porque os [[Persia|persas]] ocupaban a parte oriental de [[Siria (provincia romana)|Siria]]. Entón decide ir a Antioquía e coller a ruta coñecida que fixo á ida: Tarso, Capadocia, Galacia, Bitinia e Constantinopla. Nalgúns momentos do camiño desviouse para visitar os sepulcros de mártires venerados, como o de Santa Trega en Isauria, onde leva a gran alegría de coincidir coa súa amiga Marthana. En Constantinopla non pensaba quedarse moito tempo, tiña plans de facer outras expedicións por Asia Menor antes de iniciar o regreso á Gallaecia. A partir de aquí promete seguir mandando noticias e pide ás súas amigas que non a esquezan nunca, tanto se segue viva como se morre. Aquí remata o relato inconcluso. Non se sabe como volveu nin se o fixo.<ref name=":32">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> == Importancia cultural == [[Ficheiro:Gallaecia petrea 02-24dr.jpg|alt=Mosaico romano procedente das escavacións arqueolóxicas na Praza de San Domingos (Lugo)|miniatura|250x250px|Documentos como o de Exeria e o estudo de restos arqueolóxicos axúdannos a coñecer a cultura do Imperio romano]] A aportación de Exeria considérase moi relevante para o estudo do pobo romano e os estilos de vida no século IV. Tamén ten moita importancia polo uso natural da lingua cotiá e a súa expresividade emotiva, tan pouco frecuente nos textos funcionais da época. O alcance cultural do manuscrito pódese analizar destacando tres valores fundamentais: o aspecto filolóxico, o sociolóxico e o literario.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana : una mirada al patrimonio|url=|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dykinson|ano=2021}}</ref> No contexto da cultura galega, a magnitude desta obra conseguiu que a autora sexa considerada unha figura referencial na historia de Galicia. <ref>{{Cita libro|edición=|título=Eu son Exeria|url=|data=|lugar=Vigo|ISBN=9788491518013|OCLC=|nome=Marisa|apelidos=Vidal Collazo|editorial=Galaxia|ano=2022}}</ref>  === Filoloxía === Pola redacción coidada e precisa, feita con moito detalle e cun vocabulario extenso e efectivo, sabemos que Exeria era unha persoa culta que sabía latín e grego. Tamén demostra ter un gran nivel intelectual e unha actitude empática que lle permite adaptarse ás circunstancias dos interlocutores. Tendo en conta a súa formación, probablemente sería dalgún lugar cunha escola ou universidade importante. Naquela época, as cidades máis destacadas da Gallaecia eran ''Asturica Augusta'', que é a actual Astorga e ''Lucus Augusti'', a actual Lugo que naqueles anos estaba rematando a construción da muralla.<ref>{{Cita libro|título=Exeria e os primeiros peregrinos cristiáns. Museo das Peregrinacións, Santiago de Compostela (2003)|url=|editorial=Xunta de Galicia|data=|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=84-453-3582-0|OCLC=|apelidos=López Pereira|nome=José Eduardo|ano=2003}}</ref> O relato está escrito como se fala, no ''sermo quotidianus (conversa cotiá).'' Nese latín popular detéctanse xa o que hoxe son modismos galegos como “levar os nenos no colo”.<ref>{{Cita web|título=Guía de nomes galegos|url=https://academia.gal/nomes/-/nome/Exeria|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-23|lingua=gl-ES}}</ref> Por exemplo, na descrición do Domingo de Ramos en Xerusalén escribe:  “''Et quotquot sunt infantes in hisdem locis, usque etiam qui pedibus ambulare non possunt, quia teneri sunt, in collo illos parentes sui tenent, omnes ramos tenentes alii palmarum, alii oliuarum.”'' (E cantos nenos hai nestes lugares, mesmo os que aínda non poden andar que os pais levan no colo, todos suxeitan pólas, unhas de palmeiras, outras de oliveiras). Polo seu estilo pouco refinado, xunto co uso dun rexistro lingüístico informal, podería dar a impresión de que quería fuxir do soberbio discurso das escolas mundanas. En calquera caso, parece que a súa intención non foi escribir unha obra literaria, senón unha ''peregrinatio animae'' (viaxe da alma) en forma epistolar, dirixíndose a un grupo de amigas moi concreto.<ref>{{Cita libro|título=Exeria no Album de Galicia|url=http://dx.doi.org/10.17075/adg.2|editorial=Consello da Cultura Galega|data=2019|nome=José Carlos|apelidos=Santos}}</ref> === Socioloxía === A importancia histórica do manuscrito é notable polo cúmulo de datos que aporta, pois ademais da descrición detallada dos actos litúrxicos e lugares sagrados, abunda en detalles históricos, xeográficos, paisaxísticos e culturais. Socioloxicamente, pódese analizar  a súa achega ó coñecemento humano da época desde distintas perspectivas, en especial a través das súas facetas como muller, viaxeira e cristiá. [[Ficheiro:Imperium romanum - auth. Phil. Briet - btv1b5963676f.jpg|alt=Mapa do Imperio Romano|esquerda|miniatura|333x333px|O texto de Exeria é un documento importante para comprender a sociedade romana do século IV]] ==== Feminismo ==== Na sociedade do Imperio romano, as mulleres vivían sometidas a unha lexislación feita a partir da visión masculina, cunhas normas morais e sociais que as constrinxían. Esta circunstancia fai máis admirable a obra escrita por Exeria en condicións tan complicadas.<ref>{{Cita libro|título=Un Itinerario en femenino: Egeria|url=http://worldcat.org/oclc/1228052393|data=|OCLC=1228052393|nome=María José|apelidos=Bravo Bosch|editorial=Ediciones Universidad de Valladolid|ano=2020}}</ref> Eran moitas as críticas ás peregrinas que difundían homes ilustres, por exemplo a epístola segunda de [[Gregorio de Nisa|San Gregorio de Nisa]], na que falaba do perigo para as mulleres se acudían ás pousadas e cidades descoñecidas, porque incitaban ó pecado. Tamén [[Xerome de Estridón|San Xerome]] publicou a súa repulsa condenando o ignominioso exemplo que dan as peregrinas perdendo a elegancia en compañías pouco edificantes.<ref>{{Cita libro|edición=1a.|título=La mujer en la sociedad romana del Alto Imperio|url=|editorial=Trabe|data=|lugar=|ISBN=9788480531382|OCLC=|nome=Nieves|apelidos=Borragán|ano=2020}}</ref> [[Ficheiro:Safo-pompeya.jpg|alt=Imaxe dunha escritora romana descoñecida. |miniatura|Esta imaxe de Safo asóciase a Exeria porque contradí a idea de falta de cultura feminina na antigüidade ]] Os documentos oficiais, escritos por autores clásicos, destacan as xestas heroicas e os feitos importantes dos homes, relegando e marxinando a participación da muller na historia. Por estes motivos, o Itinerario de Exeria é apreciado como proclama [[Feminismo|feminista]] que pon en valor a importancia da cultura feminina na antigüidade.<ref>{{Cita libro|edición=1ª|título=Soror: mujeres en Roma|url=|editorial=Desperta Ferro|data=|lugar=Madrid|ISBN=9788412221336|OCLC=|nome=Patricia de los Ángeles|apelidos=González Gutiérrez|ano=2021}}</ref> Hai dúas vertentes polas que se analizou a relevancia do Itinerario. Por unha parte, xa Valerio do Bierzo ponderaba a valentía física e o corazón intrépido para afrontar un reto tan descomunal que superaba a todos os varóns máis fortes do século.<ref name=":4" /> Pero outro mérito, o [[Intelectio|intelectual]] e creativo, fai destacar a obra escrita como referente cultural que expón o ánimo inquedo e desexoso de adquirir un maior coñecemento sobre as persoas e as cousas. Ela mesma confesa que é a [[curiosidade]] a que a fai viaxar cos ollos ben abertos e pedindo explicacións de todo o que ve. Non a cega nin a aceptación submisa das crenzas populares nin o [[Relixiosidade popular|fervor relixioso]]. Ó contrario, coas súas amigas mantén un talante ás veces irónico. Por exemplo, despois de contar que o [[bispo]] de [[Segor]] levounos ó lugar onde a muller de [[Lot (bíblico)|Lot]] quedou convertida en estatua de sal, comenta: “P''ero crédeme, cando inspeccionamos o sitio non vimos sinais da estatua por ningures, para que imos enganarnos''”.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Egeria, la Dama Peregrina|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/452|revista=Arbor|data=2005-04-30|ISSN=1988-303X|páxina=451–464|volume=180|número=711/712|doi=10.3989/arbor.2005.i711/712.452|lingua=es|nome=Carlos|apelidos=Pascual}}</ref> Algúns movementos emancipadores da muller salientaron a transcendencia do texto de Exeria como patrimonio literario dirixido a un universo feminino co que quixo compartir a súa experiencoa ata convertirse en testemuña perenne. O concepto de ''[[sororidade]]'' xa estaba presente no seu escrito que non estaba dirixido a un público anónimo, maiormente homes, senón a un grupo de mulleres coas que sentía unha complicidade de introspección feminina. Porque eran esas destinatarias as que podían comprender mellor que ninguén a súa constante ilusión.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana|url=https://www.worldcat.org/oclc/1255525771|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dyckinson|ano=2021}}</ref> ==== Turismo ==== Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. [[Ficheiro:Eulogy_ampulla_Louvre_MNC_1926.jpg|alt=Vasilla de terracota exposta no museo do Louvre|miniatura|As ''euloxias ''eran pequenos recordos materiais que os anfitrións entregaban ó despedirse|247x247px|esquerda]] Xa naquela época dispoñían de itinerarios escritos, especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.<ref>{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}</ref> O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe adaptada a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada a realizar unha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). <ref>{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}</ref> Moito tempo antes de poñerse de moda os “''souvenirs''” (recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar) era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|''euloxias'']]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícabase a [[Bendición|obxectos benditos]], ás veces referíndose á [[eucaristía]]. Para Exeria os agasallos que recibía ó despedirse significaban moito e sentíase feliz, por pequeno que fose o detalle. Entendía que calquera cousa entregada no momento de partir era unha euloxia que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. Ela conta que en ocasións consistía nun froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra para lembrar os momentos vividos. Semellando as futuras postais turísticas que aparecerían séculos despois para lembrar imaxes de viaxes, Exeria tamén engadiu ilustracións no seu escrito para describir algúns lugares especiais. Iso despréndese do propio texto cando fai alusión a debuxos nas cartas dirixidas ás súas amigas. Por exemplo, no sepulcro de Job escribe: “''in eo loco facta est ista ecclesia quam videtis''” (neste lugar fixeron esta igrexa que aquí vedes). Esas imaxes perdéronse porque a copia que hai no códice é soamente de texto.<ref name=":2" /> ==== Relixión ==== ==== Galicia ==== === Literatura === == Estrutura == == Contido == === Primeira parte === '''CAPÍTULO I''' O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).<ref>{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).<ref>{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro. '''CAPÍTULO II''' Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras. Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos. Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    '''CAPÍTULO III''' Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. '''CAPÍTULO IV''' Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus. Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel. Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia. '''CAPÍTULO V''' Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.      Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria. Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas. '''CAPÍTULO VI''' Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día. Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.     '''CAPÍTULO VII''' Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''. Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan. '''CAPÍTULO VIII''' O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes. Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”. === Segunda parte === == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Peregrinación]] * [[Literatura de viaxes]] * [[Manuscrito|Manuscritos]] * [[As mulleres na Roma antiga]] * [[Vía romana|Vías romanas]] === Bibliografía === === Ligazóns externas === * [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library''](en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco''] (en galego) {{Control de autoridades}} [[Categoría:Manuscritos]] [[Categoría:Obras literarias en latín]] [[Categoría:Roma_antiga]] [[Categoría:Gallaecia]] [[Categoría:Peregrinación]] muef9l8wvh513d4t4fm37s6zvg29zd2 6166528 6166408 2022-08-25T07:20:25Z AntiaLou 128369 /* Relixión */ wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Manuscrito | nome = Itinerario de Exeria | localización = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia) | imaxe = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]] | tamaño = 262 x 171 mm | descrición = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]] | outros nomes = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta'' | tipo = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]] | data = Do ano 381 ata o 384 | lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] | lingua = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'') | escriba = | autor = [[Exeria (escritora)|Exeria]] | compilado por = | ilustrado por = | promotor = | dedicado a = | material = [[Pergamiño]] | dimensións = | formato = 262 x 171 mm | condición = | letra = Escritura da escola longobarda casinense | contido = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]]. | ilustracións = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto. | adicións = | exemplar = | posesións previas = | descuberta = | identificador = | outros = }} O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa peregrinación dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].<ref>{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}</ref><ref name=":0">{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}</ref> Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas. Nel se detallan costumes dos nativos, crenzas populares, rituais relixiosos e expresións da fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta o longo itinerario a través dunha serie de cartas que ofrecen datos, anécdotas e detalles interesantes dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa; é unha crónica humana na que a autora expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres mencionadas coa locución “''dominae sorores''”, unha fórmula habitual para referirse a amigas e compañeiras.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}</ref> Algúns expertos consideran que é o primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].<ref>{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}</ref> == Historia == === Descubrimento do manuscrito === No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito. [[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esquerda|257x257px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]] Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. [[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|alt=Posible retrato de Exeria|Pola carta de [[Valerio do Bierzo]] sóubose que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]|200x200px]] Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.<ref name=":4">{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}</ref> <ref name=":1">{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou na Historia como a escritora que se anticipou varios séculos ó florecemento da literatura de viaxes e da narración epistolar.<ref name=":2">{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}</ref> O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas do itinerario nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] houbo investigacións que identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}</ref> O texto do Itinerario de Exeria é obxecto de moitas edicións e traducións en todo o mundo, considérase unha das fontes máis valiosas para coñecer a espiritualidade da Antigüidade tardía e o papel da muller nese tempo. O ''Codex Aretinus 405'', do que forma parte o ''Itinerarium Egeriae'', viaxou por primeira vez a Galicia no ano 2019 para sumarse á exposición temporal ''[[Galicia, un relato no mundo]]''. Foi exhibido no [[Museo Centro Gaiás]] da [[Cidade da Cultura de Galicia|Cidade da Cultura]] en [[Santiago de Compostela]] co gallo da celebración do [[Ano Santo Xacobeo]]. No catálogo da exposición definen o texto como ''“transcendental para coñecer a nosa historia”'', e a Exeria como “''A primeira escritora de viaxes da Península Ibérica e un referente simbólico da reivindicación da muller en Galicia''”. <ref>{{Cita web|título=Galicia, un relato no mundo - Catálogo da exposición na Cidade da Cultura|url=https://issuu.com/cidadedacultura/docs/grm_catalogo_web|páxina-web=issuu.com|data-acceso=2022-08-20|lingua=gl}}</ref><ref>{{Cita web|título=Compostela cumple el último deseo de Egeria, la primera escritora de la península|url=https://www.abc.es/cultura/abci-memoria-egeria-primera-escritora-peninsula-201911080145_noticia.html|páxina-web=abc|data=2019-11-08|data-acceso=2022-08-20|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita libro|título=Galicia, un relato no mundo : Museo Centro Gaiás, Fundación Cidade da Cultura, Santiago de Compostela|url=https://www.worldcat.org/oclc/1158023640|data=2019|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=978-84-453-5331-8|OCLC=1158023640|ano=2019}}</ref> === Precedentes da viaxe === Unha muller percorrendo gran parte do mundo coñecido, no século IV, pode considerarse unha proeza digna de encomio; así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).<ref name=":1" /> Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Daquela había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da [[Vera Cruz (cristianismo)|Vera Cruz]].<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo|miniatura|esquerda|300x300px|As peregrinacións a Terra Santa popularizáronse cando se difundiu a noticia de que [[Helena de Constantinopla]] descubrira os restos da Vera Cruz]] Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara a Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]] e convidou a venerala porque concedía grazas especiais. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]] integrándose na tradición cristiá, e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.<ref name=":3">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> A propia Exeria dá conta das aglomeracións que acudían a ver as reliquias. Relata que o día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, viu a moitos peregrinos desfilando para honrar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.<ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> Ó longo do seu percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando foi a [[Isauria]] para visitar o sepulcro de [[Trega de Iconio|Santa Trega]]. Alí levou unha gran alegría ó atopar por sorpresa á súa amiga Marthana que igualmente estaba de paso. Ámbalas dúas xa coincidiran anteriormente en Xerusalén. Elas, como tantos camiñantes, compartían a paixón por viaxar coñecendo xente coa que se comunicaban e vivían experiencias, sempre co obxectivo principal de visitar con fervor relixioso os lugares mencionados nas Escrituras. Sentíanse partícipes dun movemento comunitario, seguindo as palabras do Señor: "''Ambulate dum lucem habetis, ne tenebre uos conprehendant''" (Anda mentres teñas luz, para que non te alcancen as tebras).<ref name=":3" /><ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> === Contexto histórico === Á parte dos nómades vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun grupo de axudantes con cabalarías.<ref name=":2" /> Existía unha participación bastante activa no circuíto comercial que conectaba o Mediterráneo oriental co norte de Europa. Corrían tempos propicios e as elites aproveitaron para tecer unha rede de contactos por todo o Imperio. Tamén as peregrinacións comezaban a ser habituais. Eran dous os factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a seguridade e os servizos. [[Ficheiro:Tabula Peutingeriana 800x350.jpg|alt=Fragmento da Táboa Peutingeriana|miniatura|350x350px|Na Táboa Peutingeriana estaban representadas as principais redes viarias do Imperio]] Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, eses mesmos militares brindábanse para facer de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban. [[Ficheiro:Miliarios_en_Ponte_Nova._Río_Caldo._Lobios._Galiza_1.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|300x300px|As infraestruturas romanas ofrecían rutas seguras que facilitaban os desprazamentos.|esquerda]] Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio|''mansio'']]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]] ou a [[Táboa de Peutinger|Tabula Peutingeriana]].<ref>{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}</ref> Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.<ref name=":2" /> Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás amigas, destácanse nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.<ref>{{Cita libro|título=Turismo y religión. Aproximación a la historia del turismo religioso.|apelidos=Esteve|nome=Rafael|editorial=Universidad de Málaga. Servicio de publicaciones e intercambio científico|ano=2002|ISBN=9788474969153}}</ref> [[Ficheiro:San Pablo Ermitaño, por José de Ribera.jpg|alt=Cadro de José Ribera representando a San Paulo, o primeiro ermitán|miniatura|Exeria entrou en contacto con moitos eremitas que vivían no deserto|250x250px]] No contexto relixioso da época é importante lembrar que no 380, un ano antes da partida de Exeria, decretouse o [[Edicto de Tesalónica]]. O cristianismo foi desde ese momento a única das relixións permitidas, aínda que o politeísmo mantíñase disfrazado de supersticións. Moitos mitos romanos e doutras relixións quedaron absorbidos polo cristianismo, ás veces convertidos en dogmas. A arte romana incorporou elementos do mundo cristián, así os pequenos deuses fóronse transformando en anxiños, os deuses do averno en demos e os grandes deuses en arcanxos.<ref>{{Cita libro|título=La religión romana. Historia política y psicológica.|apelidos=Bayet|nome=Jean|editorial=Ediciones Cristiandad|ano=1969|ISBN=9788470573637}}</ref> Na viaxe de Exeria hai uns personaxes recorrentes que se cruzan con ela continuamente no camiño, son os [[Eremita|eremitas]] que vivían en lugares retirados, dedicados á oración e a facer penitencia. Unicamente o paso de viaxeiros importantes como Exeria facíalles deter algo a súa dedicación para ofrecerlles hospitalidade e atención cristiá. O movemento eremítico naceu cando se permitiu o cristianismo no Imperio e desapareceron os motivos para ser martirizados pola fe. Os ascetas buscaron outro medio de purificarse e, imitando a Cristo que se retirou ó deserto, abandonaron as cidades para vivir en illamento, dedicándose á vida contemplativa e penitente en condicións extremas. Algúns fixaban a súa misión no coidado dunha ermida dedicada a algún santo, en lugares desérticos e pouco frecuentados. Por iso, cando aparecía algunha comitiva como a de Exeria, acollían aos visitantes con fervor, entregábanlles o pouco que tiñan para cumprir coas normas de hospitalidade e, se non estaban moi enfermos e aínda tiñan forzas, ofrecíanse como guías para acompañalos nalgún tramo do camiño.<ref>{{Cita libro|título=La voz del desierto : el legado espiritual de los eremitas cristianos|url=https://www.worldcat.org/oclc/36981368|editorial=Edaf|data=1997|lugar=Madrid|ISBN=978-84-414-0189-1|OCLC=36981368|apelidos=Martorell|nome=José|ano=1997}}</ref> == Percorrido xeográfico == A pesar de estar incompleto o texto, púidose reconstruír a totalidade do periplo estudando a infraestrutura das vías existentes, comparando con outras viaxes documentadas da mesma época e cos datos da carta de Valerio do Bierzo.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Viatges_de_Egeria_-_ORIGINAL.svg|alt=Infografía da viaxe de Exeria|miniatura|esquerda|Percorrido da viaxe de Exeria|681x681px]] === Do comezo da viaxe ata Xerusalén === [[Ficheiro:Pont Julien, a 3 BC Roman arch bridge over the Calavon river, built on the Via Domitia, France (14531528498).jpg|alt=Pont Julien, na Vía Domitia|miniatura|A vía Domitia era a mellor ruta para ir de Hispania a Italia]] * O inicio foi a principios do 381, comezando nalgún punto da [[Gallaecia]], onde quedarían as súas amigas a quen van dirixidas as misivas. Valerio do Bierzo escribiu: “''extremo occidui maris oceani litore exorta''” (partiu da beira máis afastada do océano occidental). *Probablemente viaxaría ata os [[Pireneos]] para coller a [[Vía Domitia]], a calzada máis importante da época para unir [[Hispania romana|Hispania]] con [[Italia (provincia romana)|Italia]] a través da [[Gallia Narbonensis|Galia Narbonense]] atravesando os [[Alpes]]. * Sabemos que cruzou o [[río Ródano]] porque lembra ese momento moito tempo despois, cando escribe xunto ó [[Río Éufrates|Éufrates]].   * Por terra e mar chegaría a [[Constantinopla]] e continuaría pola vía militar pasando por [[Bitinia e Ponto (provincia romana)|Bitinia]], [[Galacia (provincia romana)|Galacia]] e [[Capadocia (provincia romana)|Capadocia]]. No escrito fala deses mesmos lugares na ruta do regreso.     * Despois debeu pasar por [[Tarso (Turquía)|Tarso]] e [[Antioquía]], dende alí por mar a [[Haifa]] e finalmente chegaría a [[Xerusalén]]. [[Ficheiro:Jerusalem Holy Sepulchre BW 22.JPG|alt=Igrexia do Santo Sepulcro - Xerusalén|miniatura|A basílica do Santo Sepulcro foi un dos lugares visitados por Exeria.Dende Xerusalén fixo as distintas expedicións.por Terra Santa. ]] Nesa cidade quedou ata o 384 e durante eses tres anos fixo expedicións, algunha delas de varios meses de duración. === 1ª expedición === * Dende Xerusalén por [[Tafnis]] e [[Menfis]], chegaría ó deserto da [[Tebaida (Exipto)|Tebaida]], unha rexión chea de eremitas vivindo en covas. === 2ª expedición === * Dende Xerusalén a [[Samaria (Israel)|Samaria]] e [[Galilea]], visitando o [[monte Tabor]] e o lago [[Tiberíades]]. Todos estes percorridos anteriores quedarían recollidos, supostamente, na parte inicial desaparecida do manuscrito. No texto que temos no códice, deixa constancia dos seguintes traxectos: === 3ª expedición === * Comeza no [[monte Sinaí]], vai a [[Pharan]], [[Clysma]], a antiga cidade chamada [[Arabia (cidade)|Arabia]] e, pola rexión de [[Gessen]], regresa a Xerusalén. === 4ª expedición === * Dende Xerusalén atravesa o [[río Xordán]] e por [[Ayin Musa]] chega á cima do [[monte Nebo]], visita varios lugares bíblicos da zona e volve a Xerusalén. En Xerusalén pasa a [[Pascua cristiá|Pascua]], que no ano 384 caeu no mes de marzo. Pouco despois inicia o regreso dando un rodeo por [[Mesopotamia (provincia romana)|Mesopotamia]], onde pasa un tempo en [[Edesa]]. A finais de abril diríxese a [[Haran]] intentando seguir os vestixios de [[Abraham]], pero non pode porque os [[Persia|persas]] ocupaban a parte oriental de [[Siria (provincia romana)|Siria]]. Entón decide ir a Antioquía e coller a ruta coñecida que fixo á ida: Tarso, Capadocia, Galacia, Bitinia e Constantinopla. Nalgúns momentos do camiño desviouse para visitar os sepulcros de mártires venerados, como o de Santa Trega en Isauria, onde leva a gran alegría de coincidir coa súa amiga Marthana. En Constantinopla non pensaba quedarse moito tempo, tiña plans de facer outras expedicións por Asia Menor antes de iniciar o regreso á Gallaecia. A partir de aquí promete seguir mandando noticias e pide ás súas amigas que non a esquezan nunca, tanto se segue viva como se morre. Aquí remata o relato inconcluso. Non se sabe como volveu nin se o fixo.<ref name=":32">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> == Importancia cultural == [[Ficheiro:Gallaecia petrea 02-24dr.jpg|alt=Mosaico romano procedente das escavacións arqueolóxicas na Praza de San Domingos (Lugo)|miniatura|250x250px|Documentos como o de Exeria e o estudo de restos arqueolóxicos axúdannos a coñecer a cultura do Imperio romano]] A aportación de Exeria considérase moi relevante para o estudo do pobo romano e os estilos de vida no século IV. Tamén ten moita importancia polo uso natural da lingua cotiá e a súa expresividade emotiva, tan pouco frecuente nos textos funcionais da época. O alcance cultural do manuscrito pódese analizar destacando tres valores fundamentais: o aspecto filolóxico, o sociolóxico e o literario.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana : una mirada al patrimonio|url=|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dykinson|ano=2021}}</ref> No contexto da cultura galega, a magnitude desta obra conseguiu que a autora sexa considerada unha figura referencial na historia de Galicia. <ref>{{Cita libro|edición=|título=Eu son Exeria|url=|data=|lugar=Vigo|ISBN=9788491518013|OCLC=|nome=Marisa|apelidos=Vidal Collazo|editorial=Galaxia|ano=2022}}</ref>  === Filoloxía === Pola redacción coidada e precisa, feita con moito detalle e cun vocabulario extenso e efectivo, sabemos que Exeria era unha persoa culta que sabía latín e grego. Tamén demostra ter un gran nivel intelectual e unha actitude empática que lle permite adaptarse ás circunstancias dos interlocutores. Tendo en conta a súa formación, probablemente sería dalgún lugar cunha escola ou universidade importante. Naquela época, as cidades máis destacadas da Gallaecia eran ''Asturica Augusta'', que é a actual Astorga e ''Lucus Augusti'', a actual Lugo que naqueles anos estaba rematando a construción da muralla.<ref>{{Cita libro|título=Exeria e os primeiros peregrinos cristiáns. Museo das Peregrinacións, Santiago de Compostela (2003)|url=|editorial=Xunta de Galicia|data=|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=84-453-3582-0|OCLC=|apelidos=López Pereira|nome=José Eduardo|ano=2003}}</ref> O relato está escrito como se fala, no ''sermo quotidianus (conversa cotiá).'' Nese latín popular detéctanse xa o que hoxe son modismos galegos como “levar os nenos no colo”.<ref>{{Cita web|título=Guía de nomes galegos|url=https://academia.gal/nomes/-/nome/Exeria|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-23|lingua=gl-ES}}</ref> Por exemplo, na descrición do Domingo de Ramos en Xerusalén escribe:  “''Et quotquot sunt infantes in hisdem locis, usque etiam qui pedibus ambulare non possunt, quia teneri sunt, in collo illos parentes sui tenent, omnes ramos tenentes alii palmarum, alii oliuarum.”'' (E cantos nenos hai nestes lugares, mesmo os que aínda non poden andar que os pais levan no colo, todos suxeitan pólas, unhas de palmeiras, outras de oliveiras). Polo seu estilo pouco refinado, xunto co uso dun rexistro lingüístico informal, podería dar a impresión de que quería fuxir do soberbio discurso das escolas mundanas. En calquera caso, parece que a súa intención non foi escribir unha obra literaria, senón unha ''peregrinatio animae'' (viaxe da alma) en forma epistolar, dirixíndose a un grupo de amigas moi concreto.<ref>{{Cita libro|título=Exeria no Album de Galicia|url=http://dx.doi.org/10.17075/adg.2|editorial=Consello da Cultura Galega|data=2019|nome=José Carlos|apelidos=Santos}}</ref> === Socioloxía === A importancia histórica do manuscrito é notable polo cúmulo de datos que aporta, pois ademais da descrición detallada dos actos litúrxicos e lugares sagrados, abunda en detalles históricos, xeográficos, paisaxísticos e culturais. Socioloxicamente, pódese analizar  a súa achega ó coñecemento humano da época desde distintas perspectivas, en especial a través das súas facetas como muller, viaxeira e cristiá. [[Ficheiro:Imperium romanum - auth. Phil. Briet - btv1b5963676f.jpg|alt=Mapa do Imperio Romano|esquerda|miniatura|333x333px|O texto de Exeria é un documento importante para comprender a sociedade romana do século IV]] ==== Feminismo ==== Na sociedade do Imperio romano, as mulleres vivían sometidas a unha lexislación feita a partir da visión masculina, cunhas normas morais e sociais que as constrinxían. Esta circunstancia fai máis admirable a obra escrita por Exeria en condicións tan complicadas.<ref>{{Cita libro|título=Un Itinerario en femenino: Egeria|url=http://worldcat.org/oclc/1228052393|data=|OCLC=1228052393|nome=María José|apelidos=Bravo Bosch|editorial=Ediciones Universidad de Valladolid|ano=2020}}</ref> Eran moitas as críticas ás peregrinas que difundían homes ilustres, por exemplo a epístola segunda de [[Gregorio de Nisa|San Gregorio de Nisa]], na que falaba do perigo para as mulleres se acudían ás pousadas e cidades descoñecidas, porque incitaban ó pecado. Tamén [[Xerome de Estridón|San Xerome]] publicou a súa repulsa condenando o ignominioso exemplo que dan as peregrinas perdendo a elegancia en compañías pouco edificantes.<ref>{{Cita libro|edición=1a.|título=La mujer en la sociedad romana del Alto Imperio|url=|editorial=Trabe|data=|lugar=|ISBN=9788480531382|OCLC=|nome=Nieves|apelidos=Borragán|ano=2020}}</ref> [[Ficheiro:Safo-pompeya.jpg|alt=Imaxe dunha escritora romana descoñecida. |miniatura|Esta imaxe de Safo asóciase a Exeria porque contradí a idea de falta de cultura feminina na antigüidade ]] Os documentos oficiais, escritos por autores clásicos, destacan as xestas heroicas e os feitos importantes dos homes, relegando e marxinando a participación da muller na historia. Por estes motivos, o Itinerario de Exeria é apreciado como proclama [[Feminismo|feminista]] que pon en valor a importancia da cultura feminina na antigüidade.<ref>{{Cita libro|edición=1ª|título=Soror: mujeres en Roma|url=|editorial=Desperta Ferro|data=|lugar=Madrid|ISBN=9788412221336|OCLC=|nome=Patricia de los Ángeles|apelidos=González Gutiérrez|ano=2021}}</ref> Hai dúas vertentes polas que se analizou a relevancia do Itinerario. Por unha parte, xa Valerio do Bierzo ponderaba a valentía física e o corazón intrépido para afrontar un reto tan descomunal que superaba a todos os varóns máis fortes do século.<ref name=":4" /> Pero outro mérito, o [[Intelectio|intelectual]] e creativo, fai destacar a obra escrita como referente cultural que expón o ánimo inquedo e desexoso de adquirir un maior coñecemento sobre as persoas e as cousas. Ela mesma confesa que é a [[curiosidade]] a que a fai viaxar cos ollos ben abertos e pedindo explicacións de todo o que ve. Non a cega nin a aceptación submisa das crenzas populares nin o [[Relixiosidade popular|fervor relixioso]]. Ó contrario, coas súas amigas mantén un talante ás veces irónico. Por exemplo, despois de contar que o [[bispo]] de [[Segor]] levounos ó lugar onde a muller de [[Lot (bíblico)|Lot]] quedou convertida en estatua de sal, comenta: “P''ero crédeme, cando inspeccionamos o sitio non vimos sinais da estatua por ningures, para que imos enganarnos''”.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Egeria, la Dama Peregrina|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/452|revista=Arbor|data=2005-04-30|ISSN=1988-303X|páxina=451–464|volume=180|número=711/712|doi=10.3989/arbor.2005.i711/712.452|lingua=es|nome=Carlos|apelidos=Pascual}}</ref> Algúns movementos emancipadores da muller salientaron a transcendencia do texto de Exeria como patrimonio literario dirixido a un universo feminino co que quixo compartir a súa experiencoa ata convertirse en testemuña perenne. O concepto de ''[[sororidade]]'' xa estaba presente no seu escrito que non estaba dirixido a un público anónimo, maiormente homes, senón a un grupo de mulleres coas que sentía unha complicidade de introspección feminina. Porque eran esas destinatarias as que podían comprender mellor que ninguén a súa constante ilusión.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana|url=https://www.worldcat.org/oclc/1255525771|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dyckinson|ano=2021}}</ref>[[Ficheiro:Eulogy_ampulla_Louvre_MNC_1926.jpg|alt=Vasilla de terracota exposta no museo do Louvre|miniatura|As ''euloxias ''eran pequenos recordos materiais que os anfitrións entregaban ó despedirse|288x288px|esquerda]] ==== Turismo ==== Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios escritos, especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.<ref>{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}</ref> O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe adaptada a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada a realizar unha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). <ref>{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}</ref> Moito tempo antes de poñerse de moda os “''souvenirs''” (recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar) era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|''euloxias'']]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícabase a [[Bendición|obxectos benditos]], ás veces referíndose á [[eucaristía]]. Para Exeria os agasallos que recibía ó despedirse significaban moito e sentíase feliz, por pequeno que fose o detalle. Entendía que calquera cousa entregada no momento de partir era unha euloxia que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. Ela conta que en ocasións consistía nun froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra para lembrar os momentos vividos. Semellando as futuras postais turísticas que aparecerían séculos despois para lembrar imaxes de viaxes, Exeria tamén engadiu ilustracións no seu escrito para describir algúns lugares especiais. Iso despréndese do propio texto cando fai alusión a debuxos nas cartas dirixidas ás súas amigas. Por exemplo, no sepulcro de Job escribe: “''in eo loco facta est ista ecclesia quam videtis''” (neste lugar fixeron esta igrexa que aquí vedes). Esas imaxes perdéronse porque a copia que hai no códice é soamente de texto.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Master of Portillo - The Mass of Saint Gregory the Great - Google Art Project.jpg|alt=Santa Misa|miniatura|275x275px|Moitas das cerimonias relixiosas detalladas por Exeria continuaron practicándose durante séculos]] ==== Relixión ==== O Itinerario contén información de primeira orde acerca de Terra Santa, especialmente dos lugares citados no Antigo Testamento como episodios bíblicos e tamén onde transcorreu a vida de Xesús e os apóstolos, segundo se relata nos Evanxeos. A descrición minuciosa de cada escenario, comprobado un a un por Exeria, fai que moitos a consideren unha fiel testemuña que corroborou a información das Escrituras verificando os feitos da historia sagrada.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Cid López|nome=Rosa María|data=Mayo 2010|título=Egeria, peregrina y aventurera. Relato de un viaje a Tierra Santa en el siglo IV|revista=Arenal|ISSN=1134-6396|volume=17|páxinas=5-31|editorial=Universidad de Granada}}</ref> Algúns sectores relixiosos consideran tamén que as visitas a santuarios, tumbas de mártires e espazos onde se veneraban reliquias foi unha viaxe espiritual para comunicarse co transcendente e superior, purificar a súa alma e acceder ó encontro co divino. Entenden que toda a escritura do percorrido por eses lugares sagrados teñen como obxectivo fundamental difundir e fortalecer a fe da cristiandade.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Hernández|nome=Pablo|data=2016|título=La peregrinación de Egeria. Una aproximación a la geografía sagrada y los sucesos milagrosos en Tierra Santa|revista=Historias del Orbis Terrarum|ISSN=0718-7246|volume=11|páxinas=23-52}}</ref>   Para os investigadores da historia, as crónicas descritivas das liturxias e oficios relixiosos teñen unha gran importancia no estudo antropolóxico porque permiten coñecer datos importantes dunha época na que o cristianismo aparece como relixión triunfante no mundo romano e o civitio grupal ofrece unha identidade comunitaria. Grazas ó texto de Exeria podemos saber con moita precisión como eran no século IV os rituais característicos das celebracións cristiás.<ref>{{Cita libro|título=Viajes y viajeros en el mundo antiguo|url=|editorial=Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha|data=|ISBN=978-84-8427-281-6|OCLC=|nome=Enrique|apelidos=Gozalbes Cravioto|ano=2003|lugar=Cuenca}}</ref> Moitas das primeiras cerimonias relixiosas permaneceron practicamente invariables o longo dos séculos, Exeria incluso compara as similitudes que teñen coas da súa terra de orixe manifestando a unidade de costumes en lugares afastados, aínda que con detalles característicos de cada zona. O texto expón unha documentación salientable da liturxia nas festas da epifanía, do bautismo, das celebracións diarias e dominicais, incluíndo himnos, lecturas e oracións.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Vocabulario litúrgico del Itinerarium Egeriae|url=http://dx.doi.org/10.36576/summa.3150|revista=Helmántica|data=1985|páxina=9–38|volume=36|número=109|doi=10.36576/summa.3150|nome=Claudio|apelidos=Basevi}}</ref> ==== Galicia ==== === Literatura === == Estrutura == == Contido == === Primeira parte === '''CAPÍTULO I''' O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).<ref>{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).<ref>{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro. '''CAPÍTULO II''' Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras. Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos. Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    '''CAPÍTULO III''' Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. '''CAPÍTULO IV''' Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus. Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel. Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia. '''CAPÍTULO V''' Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.      Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria. Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas. '''CAPÍTULO VI''' Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día. Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.     '''CAPÍTULO VII''' Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''. Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan. '''CAPÍTULO VIII''' O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes. Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”. === Segunda parte === == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Peregrinación]] * [[Literatura de viaxes]] * [[Manuscrito|Manuscritos]] * [[As mulleres na Roma antiga]] * [[Vía romana|Vías romanas]] === Bibliografía === === Ligazóns externas === * [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library''](en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco''] (en galego) {{Control de autoridades}} [[Categoría:Manuscritos]] [[Categoría:Obras literarias en latín]] [[Categoría:Roma_antiga]] [[Categoría:Gallaecia]] [[Categoría:Peregrinación]] 80wl5vlhi24lhstda3d7u2vnf2xe1hk 6166584 6166528 2022-08-25T09:02:36Z AntiaLou 128369 /* Do comezo da viaxe ata Xerusalén */ wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Manuscrito | nome = Itinerario de Exeria | localización = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia) | imaxe = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]] | tamaño = 262 x 171 mm | descrición = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]] | outros nomes = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta'' | tipo = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]] | data = Do ano 381 ata o 384 | lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] | lingua = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'') | escriba = | autor = [[Exeria (escritora)|Exeria]] | compilado por = | ilustrado por = | promotor = | dedicado a = | material = [[Pergamiño]] | dimensións = | formato = 262 x 171 mm | condición = | letra = Escritura da escola longobarda casinense | contido = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]]. | ilustracións = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto. | adicións = | exemplar = | posesións previas = | descuberta = | identificador = | outros = }} O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa peregrinación dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].<ref>{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}</ref><ref name=":0">{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}</ref> Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas. Nel se detallan costumes dos nativos, crenzas populares, rituais relixiosos e expresións da fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta o longo itinerario a través dunha serie de cartas que ofrecen datos, anécdotas e detalles interesantes dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa; é unha crónica humana na que a autora expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres mencionadas coa locución “''dominae sorores''”, unha fórmula habitual para referirse a amigas e compañeiras.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}</ref> Algúns expertos consideran que é o primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].<ref>{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}</ref> == Historia == === Descubrimento do manuscrito === No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito. [[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esquerda|257x257px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]] Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. [[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|alt=Posible retrato de Exeria|Pola carta de [[Valerio do Bierzo]] sóubose que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]|200x200px]] Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.<ref name=":4">{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}</ref> <ref name=":1">{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou na Historia como a escritora que se anticipou varios séculos ó florecemento da literatura de viaxes e da narración epistolar.<ref name=":2">{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}</ref> O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas do itinerario nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] houbo investigacións que identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}</ref> O texto do Itinerario de Exeria é obxecto de moitas edicións e traducións en todo o mundo, considérase unha das fontes máis valiosas para coñecer a espiritualidade da Antigüidade tardía e o papel da muller nese tempo. O ''Codex Aretinus 405'', do que forma parte o ''Itinerarium Egeriae'', viaxou por primeira vez a Galicia no ano 2019 para sumarse á exposición temporal ''[[Galicia, un relato no mundo]]''. Foi exhibido no [[Museo Centro Gaiás]] da [[Cidade da Cultura de Galicia|Cidade da Cultura]] en [[Santiago de Compostela]] co gallo da celebración do [[Ano Santo Xacobeo]]. No catálogo da exposición definen o texto como ''“transcendental para coñecer a nosa historia”'', e a Exeria como “''A primeira escritora de viaxes da Península Ibérica e un referente simbólico da reivindicación da muller en Galicia''”. <ref>{{Cita web|título=Galicia, un relato no mundo - Catálogo da exposición na Cidade da Cultura|url=https://issuu.com/cidadedacultura/docs/grm_catalogo_web|páxina-web=issuu.com|data-acceso=2022-08-20|lingua=gl}}</ref><ref>{{Cita web|título=Compostela cumple el último deseo de Egeria, la primera escritora de la península|url=https://www.abc.es/cultura/abci-memoria-egeria-primera-escritora-peninsula-201911080145_noticia.html|páxina-web=abc|data=2019-11-08|data-acceso=2022-08-20|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita libro|título=Galicia, un relato no mundo : Museo Centro Gaiás, Fundación Cidade da Cultura, Santiago de Compostela|url=https://www.worldcat.org/oclc/1158023640|data=2019|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=978-84-453-5331-8|OCLC=1158023640|ano=2019}}</ref> === Precedentes da viaxe === Unha muller percorrendo gran parte do mundo coñecido, no século IV, pode considerarse unha proeza digna de encomio; así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).<ref name=":1" /> Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Daquela había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da [[Vera Cruz (cristianismo)|Vera Cruz]].<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo|miniatura|esquerda|300x300px|As peregrinacións a Terra Santa popularizáronse cando se difundiu a noticia de que [[Helena de Constantinopla]] descubrira os restos da Vera Cruz]] Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara a Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]] e convidou a venerala porque concedía grazas especiais. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]] integrándose na tradición cristiá, e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.<ref name=":3">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> A propia Exeria dá conta das aglomeracións que acudían a ver as reliquias. Relata que o día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, viu a moitos peregrinos desfilando para honrar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.<ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> Ó longo do seu percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando foi a [[Isauria]] para visitar o sepulcro de [[Trega de Iconio|Santa Trega]]. Alí levou unha gran alegría ó atopar por sorpresa á súa amiga Marthana que igualmente estaba de paso. Ámbalas dúas xa coincidiran anteriormente en Xerusalén. Elas, como tantos camiñantes, compartían a paixón por viaxar coñecendo xente coa que se comunicaban e vivían experiencias, sempre co obxectivo principal de visitar con fervor relixioso os lugares mencionados nas Escrituras. Sentíanse partícipes dun movemento comunitario, seguindo as palabras do Señor: "''Ambulate dum lucem habetis, ne tenebre uos conprehendant''" (Anda mentres teñas luz, para que non te alcancen as tebras).<ref name=":3" /><ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> === Contexto histórico === Á parte dos nómades vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun grupo de axudantes con cabalarías.<ref name=":2" /> Existía unha participación bastante activa no circuíto comercial que conectaba o Mediterráneo oriental co norte de Europa. Corrían tempos propicios e as elites aproveitaron para tecer unha rede de contactos por todo o Imperio. Tamén as peregrinacións comezaban a ser habituais. Eran dous os factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a seguridade e os servizos. [[Ficheiro:Tabula Peutingeriana 800x350.jpg|alt=Fragmento da Táboa Peutingeriana|miniatura|350x350px|Na Táboa Peutingeriana estaban representadas as principais redes viarias do Imperio]] Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, eses mesmos militares brindábanse para facer de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban. [[Ficheiro:Miliarios_en_Ponte_Nova._Río_Caldo._Lobios._Galiza_1.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|300x300px|As infraestruturas romanas ofrecían rutas seguras que facilitaban os desprazamentos.|esquerda]] Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio|''mansio'']]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]] ou a [[Táboa de Peutinger|Tabula Peutingeriana]].<ref>{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}</ref> Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.<ref name=":2" /> Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás amigas, destácanse nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.<ref>{{Cita libro|título=Turismo y religión. Aproximación a la historia del turismo religioso.|apelidos=Esteve|nome=Rafael|editorial=Universidad de Málaga. Servicio de publicaciones e intercambio científico|ano=2002|ISBN=9788474969153}}</ref> [[Ficheiro:San Pablo Ermitaño, por José de Ribera.jpg|alt=Cadro de José Ribera representando a San Paulo, o primeiro ermitán|miniatura|Exeria entrou en contacto con moitos eremitas que vivían no deserto|250x250px]] No contexto relixioso da época é importante lembrar que no 380, un ano antes da partida de Exeria, decretouse o [[Edicto de Tesalónica]]. O cristianismo foi desde ese momento a única das relixións permitidas, aínda que o politeísmo mantíñase disfrazado de supersticións. Moitos mitos romanos e doutras relixións quedaron absorbidos polo cristianismo, ás veces convertidos en dogmas. A arte romana incorporou elementos do mundo cristián, así os pequenos deuses fóronse transformando en anxiños, os deuses do averno en demos e os grandes deuses en arcanxos.<ref>{{Cita libro|título=La religión romana. Historia política y psicológica.|apelidos=Bayet|nome=Jean|editorial=Ediciones Cristiandad|ano=1969|ISBN=9788470573637}}</ref> Na viaxe de Exeria hai uns personaxes recorrentes que se cruzan con ela continuamente no camiño, son os [[Eremita|eremitas]] que vivían en lugares retirados, dedicados á oración e a facer penitencia. Unicamente o paso de viaxeiros importantes como Exeria facíalles deter algo a súa dedicación para ofrecerlles hospitalidade e atención cristiá. O movemento eremítico naceu cando se permitiu o cristianismo no Imperio e desapareceron os motivos para ser martirizados pola fe. Os ascetas buscaron outro medio de purificarse e, imitando a Cristo que se retirou ó deserto, abandonaron as cidades para vivir en illamento, dedicándose á vida contemplativa e penitente en condicións extremas. Algúns fixaban a súa misión no coidado dunha ermida dedicada a algún santo, en lugares desérticos e pouco frecuentados. Por iso, cando aparecía algunha comitiva como a de Exeria, acollían aos visitantes con fervor, entregábanlles o pouco que tiñan para cumprir coas normas de hospitalidade e, se non estaban moi enfermos e aínda tiñan forzas, ofrecíanse como guías para acompañalos nalgún tramo do camiño.<ref>{{Cita libro|título=La voz del desierto : el legado espiritual de los eremitas cristianos|url=https://www.worldcat.org/oclc/36981368|editorial=Edaf|data=1997|lugar=Madrid|ISBN=978-84-414-0189-1|OCLC=36981368|apelidos=Martorell|nome=José|ano=1997}}</ref> == Percorrido xeográfico == A pesar de estar incompleto o texto, púidose reconstruír a totalidade do periplo estudando a infraestrutura das vías existentes, comparando con outras viaxes documentadas da mesma época e cos datos da carta de Valerio do Bierzo.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Viatges_de_Egeria_-_ORIGINAL.svg|alt=Infografía da viaxe de Exeria|miniatura|esquerda|Percorrido da viaxe de Exeria|681x681px]] === Do comezo da viaxe ata Xerusalén === [[Ficheiro:Pont Julien, a 3 BC Roman arch bridge over the Calavon river, built on the Via Domitia, France (14531528498).jpg|alt=Pont Julien, na Vía Domitia|miniatura|A vía Domitia era a mellor ruta para ir de Hispania a Italia]] * O inicio foi a principios do 381, comezando nalgún punto da [[Gallaecia]], onde quedarían as súas amigas a quen van dirixidas as misivas. Valerio do Bierzo escribiu: “''extremo occidui maris oceani litore exorta''” (partiu da beira máis afastada do océano occidental). *Probablemente viaxaría ata os [[Pireneos]] para coller a [[Vía Domitia]], a calzada máis importante da época para unir [[Hispania romana|Hispania]] con [[Italia (provincia romana)|Italia]] a través da [[Gallia Narbonensis|Galia Narbonense]] atravesando os [[Alpes]]. * Sabemos que cruzou o [[río Ródano]] porque lembra ese momento moito tempo despois, cando escribe xunto ó [[Río Éufrates|Éufrates]].   * Por terra e mar chegaría a [[Constantinopla]] e continuaría pola vía militar pasando por [[Bitinia e Ponto (provincia romana)|Bitinia]], [[Galacia (provincia romana)|Galacia]] e [[Capadocia (provincia romana)|Capadocia]]. No escrito fala deses mesmos lugares na ruta do regreso.     * Despois debeu pasar por [[Tarso (Turquía)|Tarso]] e [[Antioquía]], dende alí por mar a [[Haifa]] e finalmente chegaría a [[Xerusalén]]. [[Ficheiro:Jerusalem Holy Sepulchre BW 22.JPG|alt=Igrexia do Santo Sepulcro - Xerusalén|miniatura|A basílica do Santo Sepulcro foi un dos lugares visitados por Exeria. Dende Xerusalén fixo as distintas expedicións.por Terra Santa. ]] Nesa cidade quedou ata o 384 e durante eses tres anos fixo expedicións, algunha delas de varios meses de duración. === 1ª expedición === * Dende Xerusalén por [[Tafnis]] e [[Menfis]], chegaría ó deserto da [[Tebaida (Exipto)|Tebaida]], unha rexión chea de eremitas vivindo en covas. === 2ª expedición === * Dende Xerusalén a [[Samaria (Israel)|Samaria]] e [[Galilea]], visitando o [[monte Tabor]] e o lago [[Tiberíades]]. Todos estes percorridos anteriores quedarían recollidos, supostamente, na parte inicial desaparecida do manuscrito. No texto que temos no códice, deixa constancia dos seguintes traxectos: === 3ª expedición === * Comeza no [[monte Sinaí]], vai a [[Pharan]], [[Clysma]], a antiga cidade chamada [[Arabia (cidade)|Arabia]] e, pola rexión de [[Gessen]], regresa a Xerusalén. === 4ª expedición === * Dende Xerusalén atravesa o [[río Xordán]] e por [[Ayin Musa]] chega á cima do [[monte Nebo]], visita varios lugares bíblicos da zona e volve a Xerusalén. En Xerusalén pasa a [[Pascua cristiá|Pascua]], que no ano 384 caeu no mes de marzo. Pouco despois inicia o regreso dando un rodeo por [[Mesopotamia (provincia romana)|Mesopotamia]], onde pasa un tempo en [[Edesa]]. A finais de abril diríxese a [[Haran]] intentando seguir os vestixios de [[Abraham]], pero non pode porque os [[Persia|persas]] ocupaban a parte oriental de [[Siria (provincia romana)|Siria]]. Entón decide ir a Antioquía e coller a ruta coñecida que fixo á ida: Tarso, Capadocia, Galacia, Bitinia e Constantinopla. Nalgúns momentos do camiño desviouse para visitar os sepulcros de mártires venerados, como o de Santa Trega en Isauria, onde leva a gran alegría de coincidir coa súa amiga Marthana. En Constantinopla non pensaba quedarse moito tempo, tiña plans de facer outras expedicións por Asia Menor antes de iniciar o regreso á Gallaecia. A partir de aquí promete seguir mandando noticias e pide ás súas amigas que non a esquezan nunca, tanto se segue viva como se morre. Aquí remata o relato inconcluso. Non se sabe como volveu nin se o fixo.<ref name=":32">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> == Importancia cultural == [[Ficheiro:Gallaecia petrea 02-24dr.jpg|alt=Mosaico romano procedente das escavacións arqueolóxicas na Praza de San Domingos (Lugo)|miniatura|250x250px|Documentos como o de Exeria e o estudo de restos arqueolóxicos axúdannos a coñecer a cultura do Imperio romano]] A aportación de Exeria considérase moi relevante para o estudo do pobo romano e os estilos de vida no século IV. Tamén ten moita importancia polo uso natural da lingua cotiá e a súa expresividade emotiva, tan pouco frecuente nos textos funcionais da época. O alcance cultural do manuscrito pódese analizar destacando tres valores fundamentais: o aspecto filolóxico, o sociolóxico e o literario.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana : una mirada al patrimonio|url=|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dykinson|ano=2021}}</ref> No contexto da cultura galega, a magnitude desta obra conseguiu que a autora sexa considerada unha figura referencial na historia de Galicia. <ref>{{Cita libro|edición=|título=Eu son Exeria|url=|data=|lugar=Vigo|ISBN=9788491518013|OCLC=|nome=Marisa|apelidos=Vidal Collazo|editorial=Galaxia|ano=2022}}</ref>  === Filoloxía === Pola redacción coidada e precisa, feita con moito detalle e cun vocabulario extenso e efectivo, sabemos que Exeria era unha persoa culta que sabía latín e grego. Tamén demostra ter un gran nivel intelectual e unha actitude empática que lle permite adaptarse ás circunstancias dos interlocutores. Tendo en conta a súa formación, probablemente sería dalgún lugar cunha escola ou universidade importante. Naquela época, as cidades máis destacadas da Gallaecia eran ''Asturica Augusta'', que é a actual Astorga e ''Lucus Augusti'', a actual Lugo que naqueles anos estaba rematando a construción da muralla.<ref>{{Cita libro|título=Exeria e os primeiros peregrinos cristiáns. Museo das Peregrinacións, Santiago de Compostela (2003)|url=|editorial=Xunta de Galicia|data=|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=84-453-3582-0|OCLC=|apelidos=López Pereira|nome=José Eduardo|ano=2003}}</ref> O relato está escrito como se fala, no ''sermo quotidianus (conversa cotiá).'' Nese latín popular detéctanse xa o que hoxe son modismos galegos como “levar os nenos no colo”.<ref>{{Cita web|título=Guía de nomes galegos|url=https://academia.gal/nomes/-/nome/Exeria|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-23|lingua=gl-ES}}</ref> Por exemplo, na descrición do Domingo de Ramos en Xerusalén escribe:  “''Et quotquot sunt infantes in hisdem locis, usque etiam qui pedibus ambulare non possunt, quia teneri sunt, in collo illos parentes sui tenent, omnes ramos tenentes alii palmarum, alii oliuarum.”'' (E cantos nenos hai nestes lugares, mesmo os que aínda non poden andar que os pais levan no colo, todos suxeitan pólas, unhas de palmeiras, outras de oliveiras). Polo seu estilo pouco refinado, xunto co uso dun rexistro lingüístico informal, podería dar a impresión de que quería fuxir do soberbio discurso das escolas mundanas. En calquera caso, parece que a súa intención non foi escribir unha obra literaria, senón unha ''peregrinatio animae'' (viaxe da alma) en forma epistolar, dirixíndose a un grupo de amigas moi concreto.<ref>{{Cita libro|título=Exeria no Album de Galicia|url=http://dx.doi.org/10.17075/adg.2|editorial=Consello da Cultura Galega|data=2019|nome=José Carlos|apelidos=Santos}}</ref> === Socioloxía === A importancia histórica do manuscrito é notable polo cúmulo de datos que aporta, pois ademais da descrición detallada dos actos litúrxicos e lugares sagrados, abunda en detalles históricos, xeográficos, paisaxísticos e culturais. Socioloxicamente, pódese analizar  a súa achega ó coñecemento humano da época desde distintas perspectivas, en especial a través das súas facetas como muller, viaxeira e cristiá. [[Ficheiro:Imperium romanum - auth. Phil. Briet - btv1b5963676f.jpg|alt=Mapa do Imperio Romano|esquerda|miniatura|333x333px|O texto de Exeria é un documento importante para comprender a sociedade romana do século IV]] ==== Feminismo ==== Na sociedade do Imperio romano, as mulleres vivían sometidas a unha lexislación feita a partir da visión masculina, cunhas normas morais e sociais que as constrinxían. Esta circunstancia fai máis admirable a obra escrita por Exeria en condicións tan complicadas.<ref>{{Cita libro|título=Un Itinerario en femenino: Egeria|url=http://worldcat.org/oclc/1228052393|data=|OCLC=1228052393|nome=María José|apelidos=Bravo Bosch|editorial=Ediciones Universidad de Valladolid|ano=2020}}</ref> Eran moitas as críticas ás peregrinas que difundían homes ilustres, por exemplo a epístola segunda de [[Gregorio de Nisa|San Gregorio de Nisa]], na que falaba do perigo para as mulleres se acudían ás pousadas e cidades descoñecidas, porque incitaban ó pecado. Tamén [[Xerome de Estridón|San Xerome]] publicou a súa repulsa condenando o ignominioso exemplo que dan as peregrinas perdendo a elegancia en compañías pouco edificantes.<ref>{{Cita libro|edición=1a.|título=La mujer en la sociedad romana del Alto Imperio|url=|editorial=Trabe|data=|lugar=|ISBN=9788480531382|OCLC=|nome=Nieves|apelidos=Borragán|ano=2020}}</ref> [[Ficheiro:Safo-pompeya.jpg|alt=Imaxe dunha escritora romana descoñecida. |miniatura|Esta imaxe de Safo asóciase a Exeria porque contradí a idea de falta de cultura feminina na antigüidade ]] Os documentos oficiais, escritos por autores clásicos, destacan as xestas heroicas e os feitos importantes dos homes, relegando e marxinando a participación da muller na historia. Por estes motivos, o Itinerario de Exeria é apreciado como proclama [[Feminismo|feminista]] que pon en valor a importancia da cultura feminina na antigüidade.<ref>{{Cita libro|edición=1ª|título=Soror: mujeres en Roma|url=|editorial=Desperta Ferro|data=|lugar=Madrid|ISBN=9788412221336|OCLC=|nome=Patricia de los Ángeles|apelidos=González Gutiérrez|ano=2021}}</ref> Hai dúas vertentes polas que se analizou a relevancia do Itinerario. Por unha parte, xa Valerio do Bierzo ponderaba a valentía física e o corazón intrépido para afrontar un reto tan descomunal que superaba a todos os varóns máis fortes do século.<ref name=":4" /> Pero outro mérito, o [[Intelectio|intelectual]] e creativo, fai destacar a obra escrita como referente cultural que expón o ánimo inquedo e desexoso de adquirir un maior coñecemento sobre as persoas e as cousas. Ela mesma confesa que é a [[curiosidade]] a que a fai viaxar cos ollos ben abertos e pedindo explicacións de todo o que ve. Non a cega nin a aceptación submisa das crenzas populares nin o [[Relixiosidade popular|fervor relixioso]]. Ó contrario, coas súas amigas mantén un talante ás veces irónico. Por exemplo, despois de contar que o [[bispo]] de [[Segor]] levounos ó lugar onde a muller de [[Lot (bíblico)|Lot]] quedou convertida en estatua de sal, comenta: “P''ero crédeme, cando inspeccionamos o sitio non vimos sinais da estatua por ningures, para que imos enganarnos''”.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Egeria, la Dama Peregrina|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/452|revista=Arbor|data=2005-04-30|ISSN=1988-303X|páxina=451–464|volume=180|número=711/712|doi=10.3989/arbor.2005.i711/712.452|lingua=es|nome=Carlos|apelidos=Pascual}}</ref> Algúns movementos emancipadores da muller salientaron a transcendencia do texto de Exeria como patrimonio literario dirixido a un universo feminino co que quixo compartir a súa experiencoa ata convertirse en testemuña perenne. O concepto de ''[[sororidade]]'' xa estaba presente no seu escrito que non estaba dirixido a un público anónimo, maiormente homes, senón a un grupo de mulleres coas que sentía unha complicidade de introspección feminina. Porque eran esas destinatarias as que podían comprender mellor que ninguén a súa constante ilusión.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana|url=https://www.worldcat.org/oclc/1255525771|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dyckinson|ano=2021}}</ref>[[Ficheiro:Eulogy_ampulla_Louvre_MNC_1926.jpg|alt=Vasilla de terracota exposta no museo do Louvre|miniatura|As ''euloxias ''eran recordos materiais que os anfitrións entregaban ó despedirse|288x288px|esquerda]] ==== Turismo ==== Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios escritos, especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.<ref>{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}</ref> O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe adaptada a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada a realizar unha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). <ref>{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}</ref> Moito tempo antes de poñerse de moda os “''souvenirs''” (recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar) era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|''euloxias'']]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícabase a [[Bendición|obxectos benditos]], ás veces referíndose á [[eucaristía]]. Para Exeria os agasallos que recibía ó despedirse significaban moito e sentíase feliz, por pequeno que fose o detalle. Entendía que calquera cousa entregada no momento de partir era unha euloxia que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. Ela conta que en ocasións consistía nun froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra para lembrar os momentos vividos. Semellando as futuras postais turísticas que aparecerían séculos despois para lembrar imaxes de viaxes, Exeria tamén engadiu ilustracións no seu escrito para describir algúns lugares especiais. Iso despréndese do propio texto cando fai alusión a debuxos nas cartas dirixidas ás súas amigas. Por exemplo, no sepulcro de Job escribe: “''in eo loco facta est ista ecclesia quam videtis''” (neste lugar fixeron esta igrexa que aquí vedes). Esas imaxes perdéronse porque a copia que hai no códice é soamente de texto.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Master of Portillo - The Mass of Saint Gregory the Great - Google Art Project.jpg|alt=Santa Misa|miniatura|275x275px|Exeria detallou moitos rituais e cerimonias relixiosas]] ==== Relixión ==== O Itinerario contén información de primeira orde acerca de Terra Santa, especialmente dos lugares citados no Antigo Testamento como episodios bíblicos e tamén onde transcorreu a vida de Xesús e os apóstolos, segundo se relata nos Evanxeos. A descrición minuciosa de cada escenario, comprobado un a un por Exeria, fai que moitos a consideren unha fiel testemuña que corroborou a información das Escrituras verificando os feitos da historia sagrada.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Cid López|nome=Rosa María|data=Mayo 2010|título=Egeria, peregrina y aventurera. Relato de un viaje a Tierra Santa en el siglo IV|revista=Arenal|ISSN=1134-6396|volume=17|páxinas=5-31|editorial=Universidad de Granada}}</ref> Algúns sectores relixiosos consideran tamén que as visitas a santuarios, tumbas de mártires e espazos onde se veneraban reliquias foi unha viaxe espiritual para comunicarse co transcendente e superior, purificar a súa alma e acceder ó encontro co divino. Entenden que toda a escritura do percorrido por eses lugares sagrados teñen como obxectivo fundamental difundir e fortalecer a fe da cristiandade.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Hernández|nome=Pablo|data=2016|título=La peregrinación de Egeria. Una aproximación a la geografía sagrada y los sucesos milagrosos en Tierra Santa|revista=Historias del Orbis Terrarum|ISSN=0718-7246|volume=11|páxinas=23-52}}</ref>   Para os investigadores da historia, as crónicas descritivas das liturxias e oficios relixiosos teñen unha gran importancia no estudo antropolóxico porque permiten coñecer datos importantes dunha época na que o cristianismo aparece como relixión triunfante no mundo romano e o civitio grupal ofrece unha identidade comunitaria. Grazas ó texto de Exeria podemos saber con moita precisión como eran no século IV os rituais característicos das celebracións cristiás.<ref>{{Cita libro|título=Viajes y viajeros en el mundo antiguo|url=|editorial=Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha|data=|ISBN=978-84-8427-281-6|OCLC=|nome=Enrique|apelidos=Gozalbes Cravioto|ano=2003|lugar=Cuenca}}</ref> Moitas das primeiras cerimonias relixiosas permaneceron practicamente invariables o longo dos séculos, Exeria incluso compara as similitudes que teñen coas da súa terra de orixe manifestando a unidade de costumes en lugares afastados, aínda que con detalles característicos de cada zona. O texto expón unha documentación salientable da liturxia nas festas da epifanía, do bautismo, das celebracións diarias e dominicais, incluíndo himnos, lecturas e oracións.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Vocabulario litúrgico del Itinerarium Egeriae|url=http://dx.doi.org/10.36576/summa.3150|revista=Helmántica|data=1985|páxina=9–38|volume=36|número=109|doi=10.36576/summa.3150|nome=Claudio|apelidos=Basevi}}</ref> ==== Galicia ==== === Literatura === == Estrutura == == Contido == === Primeira parte === '''CAPÍTULO I''' O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).<ref>{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).<ref>{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro. '''CAPÍTULO II''' Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras. Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos. Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    '''CAPÍTULO III''' Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. '''CAPÍTULO IV''' Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus. Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel. Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia. '''CAPÍTULO V''' Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.      Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria. Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas. '''CAPÍTULO VI''' Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día. Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.     '''CAPÍTULO VII''' Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''. Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan. '''CAPÍTULO VIII''' O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes. Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”. === Segunda parte === == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Peregrinación]] * [[Literatura de viaxes]] * [[Manuscrito|Manuscritos]] * [[As mulleres na Roma antiga]] * [[Vía romana|Vías romanas]] === Bibliografía === === Ligazóns externas === * [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library''](en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco''] (en galego) {{Control de autoridades}} [[Categoría:Manuscritos]] [[Categoría:Obras literarias en latín]] [[Categoría:Roma_antiga]] [[Categoría:Gallaecia]] [[Categoría:Peregrinación]] 0e973d1m3b3ev26ufywk6f1xx23dlho 6166586 6166584 2022-08-25T09:18:15Z AntiaLou 128369 /* Relixión */ wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{Título en cursiva}} {{Manuscrito | nome = Itinerario de Exeria | localización = Biblioteca Comunale de [[Arezzo]] (Italia) | imaxe = [[File:Galicia, un relato no mundo, 01-24b, Viaxe de Exeria.jpg|thumb|Códice exposto na mostra [[Galicia, un relato no mundo|''Galicia, un relato no mundo'']]]] | tamaño = 262 x 171 mm | descrición = Unha copia incompleta do escrito orixinal forma parte desta compilación creada no ''scriptorum ''da [[Abadía de Montecassino]] | outros nomes = ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' e ''Peregrinatio ad Loca Sancta'' | tipo = [[Literatura de viaxes]] en forma [[Epístola|epistolar]] | data = Do ano 381 ata o 384 | lugar de orixe = A redacción orixinal fíxose durante unha viaxe dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] | lingua = [[Lingua latina]] (''Sermo cotidianus'') | escriba = | autor = [[Exeria (escritora)|Exeria]] | compilado por = | ilustrado por = | promotor = | dedicado a = | material = [[Pergamiño]] | dimensións = | formato = 262 x 171 mm | condición = | letra = Escritura da escola longobarda casinense | contido = Nas primeiras 15 follas está o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni ''de [[Hilario de Poitiers]]. As seguintes 22 follas conteñen fragmentos do ''Itinerarium'' de [[Exeria (escritora)|Exeria]]. | ilustracións = As probables ilustracións da autora non se conservan na copia do texto. | adicións = | exemplar = | posesións previas = | descuberta = | identificador = | outros = }} O '''''Itinerario de Exeria''''', tamén coñecido como ''Itinerarium Egeriae'', ''Peregrinatio Aetheriae'' ou ''Peregrinatio ad Loca Sancta'', é un conxunto de textos en [[Lingua latina|latín]] escritos por [[Exeria (escritora)|Exeria]] relatando a súa peregrinación dende a [[Gallaecia]] ata [[Terra Santa]] entre os anos [[381]] e [[384]].<ref>{{Cita libro|título=Itinerario|apelidos=Monteverde|nome=Juan|editorial=Maxtor|ano=1955|ISBN=9788497617888|lugar=Buenos Aires}}</ref><ref name=":0">{{Cita libro|título=Itinerario de la Virgen Egeria (381-384)|apelidos=Arce|nome=Agustín|editorial=Biblioteca Autores Cristianos|ano=1974|ISBN=978-84-7914-219-3}}</ref> Como [[Literatura de viaxes|libro de viaxes]], é unha fonte importante para coñecer a situación naquel momento das zonas percorridas. Nel se detallan costumes dos nativos, crenzas populares, rituais relixiosos e expresións da fala vernácula. Está redactado en primeira persoa no [[Latín vulgar|latín coloquial]] utilizado na vida diaria, cunha espontaneidade natural que difire do estilo solemne propio da lingua escrita. O seu valor é [[Filoloxía|filolóxico]], [[Socioloxía|sociolóxico]] e [[Literatura|literario]]. Presentado de forma [[Epístola|epistolar]], o manuscrito documenta o longo itinerario a través dunha serie de cartas que ofrecen datos, anécdotas e detalles interesantes dos lugares visitados. É moito máis que unha simple guía informativa; é unha crónica humana na que a autora expresa os seus sentimentos ante cada situación e describe con empatía o trato que recibe das persoas coas que se cruza. O relato está dirixido a un grupo de mulleres mencionadas coa locución “''dominae sorores''”, unha fórmula habitual para referirse a amigas e compañeiras.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Sobre un documento hispano del bajo imperio|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4644108|revista=Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea|data=1967|ISSN=0018-0114|páxina=273–289|volume=18|número=55|nome=Julio|apelidos=Campos}}</ref> Algúns expertos consideran que é o primeiro texto dunha [[Escritor, escritora|escritora galega]].<ref>{{Cita libro|título=Exeria. Viaxe a Terra Santa|apelidos=López Pereira|nome=Xosé Eduardo|editorial=Xerais|ano=1991|ISBN=9788475075440|ligazónautor=Xosé Eduardo López Pereira|lugar=Vigo}}</ref> == Historia == === Descubrimento do manuscrito === No ano 1884, [[Gian Francesco Gamurrini]] descubriu un códice na Biblioteca da Confraría de Santa María de Laicos (''Biblioteca della Confraternità dei Laici'') en [[Arezzo]] ([[Italia]]). Eran 37 [[Pergamiño|pergamiños]] copiados no século XI no ''scriptorum'' da [[Abadía de Montecassino]]. Nas primeiras 15 láminas estaba o ''Tractatus de mysteriis'' e os ''Hymni'' de [[Hilario de Poitiers]]; as seguintes 22 contiñan fragmentos dunhas notas de viaxe escritas por unha muller descoñecida dirixíndose a outras mulleres en forma de misivas. No material conservado non aparecían datos que puidesen desvelar a autoría do escrito. [[Ficheiro:Ege_manu.jpg|miniatura|esquerda|257x257px|alt=Detalle do manuscrito descuberto por Gian Francesco Gamurrini|Detalle do manuscrito descuberto por [[Gian Francesco Gamurrini]]]] Un ano despois, Gamurrini aventurou a hipótese de que a autora do texto era [[Silvia de Aquitania]], de quen se sabía que a finais do século IV viaxara en peregrinación a Terra Santa. [[Ficheiro:Egeria.jpg|miniatura|alt=Posible retrato de Exeria|Pola carta de [[Valerio do Bierzo]] sóubose que a autora do texto é [[Exeria (escritora)|Exeria]]|200x200px]] Pero en [[1903]], [[Marius Férotin]] atopou a carta que [[Valerio do Bierzo]] dirixiu aos monxes de San Pedro onde falaba de Exeria como autora do ''itinerarium Egeriae'' que el mesmo se encargou de compilar e resumir. Con esa carta quedou disipada calquera dúbida acerca da verdadeira artífice do relato.<ref name=":4">{{Cita web|url=http://www.culturagalega.org/album/docs/valerio_bierzo.pdf|páxina-web=CulturaGalega.gal|título=Carta de Valerio do Bierzo aos monxes de San Pedro onde fala do itinerario de Exeria|data-acceso=15/08/22|apelidos=do Bierzo|nome=Valerio|ligazónautor=Valerio do Bierzo|editor=José Carlos Santos Paz}}</ref> <ref name=":1">{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> A partir daquel momento, a descoñecida Exeria entrou na Historia como a escritora que se anticipou varios séculos ó florecemento da literatura de viaxes e da narración epistolar.<ref name=":2">{{Cita libro|título=Viaje de Egeria. El primer relato de una viajera hispana|apelidos=Pascual|nome=Carlos|editorial=La línea del horizonte|ano=2017|ISBN=978-84-15958-63-5|lugar=Madrid}}</ref> O manuscrito non está completo, faltan partes do inicio, do centro e do final da obra. Algúns catálogos de bibliotecas medievais suxiren que houbo outras copias. En [[1909]] apareceron varias follas soltas do itinerario nos Manuscritos de Toledo da [[Biblioteca Nacional de España]] e en [[2005]] houbo investigacións que identificaron outros dous fragmentos nunha colección privada.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Deux nouveaux fragments de l'« Itinerarium Egeriae » du IXe-Xe siècle|url=https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.RB.5.100596|revista=Revue Bénédictine|data=2005-12-01|ISSN=0035-0893|páxina=241–250|volume=115|número=2|doi=10.1484/J.RB.5.100596|nome=Jesús|apelidos=Alturo}}</ref> O texto do Itinerario de Exeria é obxecto de moitas edicións e traducións en todo o mundo, considérase unha das fontes máis valiosas para coñecer a espiritualidade da Antigüidade tardía e o papel da muller nese tempo. O ''Codex Aretinus 405'', do que forma parte o ''Itinerarium Egeriae'', viaxou por primeira vez a Galicia no ano 2019 para sumarse á exposición temporal ''[[Galicia, un relato no mundo]]''. Foi exhibido no [[Museo Centro Gaiás]] da [[Cidade da Cultura de Galicia|Cidade da Cultura]] en [[Santiago de Compostela]] co gallo da celebración do [[Ano Santo Xacobeo]]. No catálogo da exposición definen o texto como ''“transcendental para coñecer a nosa historia”'', e a Exeria como “''A primeira escritora de viaxes da Península Ibérica e un referente simbólico da reivindicación da muller en Galicia''”. <ref>{{Cita web|título=Galicia, un relato no mundo - Catálogo da exposición na Cidade da Cultura|url=https://issuu.com/cidadedacultura/docs/grm_catalogo_web|páxina-web=issuu.com|data-acceso=2022-08-20|lingua=gl}}</ref><ref>{{Cita web|título=Compostela cumple el último deseo de Egeria, la primera escritora de la península|url=https://www.abc.es/cultura/abci-memoria-egeria-primera-escritora-peninsula-201911080145_noticia.html|páxina-web=abc|data=2019-11-08|data-acceso=2022-08-20|lingua=es}}</ref><ref>{{Cita libro|título=Galicia, un relato no mundo : Museo Centro Gaiás, Fundación Cidade da Cultura, Santiago de Compostela|url=https://www.worldcat.org/oclc/1158023640|data=2019|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=978-84-453-5331-8|OCLC=1158023640|ano=2019}}</ref> === Precedentes da viaxe === Unha muller percorrendo gran parte do mundo coñecido, no século IV, pode considerarse unha proeza digna de encomio; así o fixo Valerio do Bierzo con admiración: ''“totis nisibus intrepido corde inmensum totius orbis arripuit iter”'' (co seu esforzo e intrépido corazón fixo unha inmensa viaxe por todo o orbe).<ref name=":1" /> Mais non foi Exeria a primeira que se atreveu a explorar o extenso territorio romano. Dez anos antes xa o fixera a aristócrata hispana [[Melania a Vella]], que viaxou ata Exipto con [[Rufino de Aquileia]]. Daquela había unha sorte de tendencia a desprazarse ata Terra Santa desde que se popularizou a suposta noticia do descubrimento da [[Vera Cruz (cristianismo)|Vera Cruz]].<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Piero, arezzo, Discovery and Proof of the True Cross 01.jpg|alt=A descuberta dos restos da Santa Cruz. Piero della Francesca, frescos da Capela Bacci, Arezzo|miniatura|esquerda|300x300px|As peregrinacións a Terra Santa popularizáronse cando se difundiu a noticia de que [[Helena de Constantinopla]] descubrira os restos da Vera Cruz]] Foi [[Helena de Constantinopla]], nai de [[Constantino I o Grande|Constantino I]], quen comunicou que achara a Santa Cruz de [[Xesús de Nazaret|Xesucristo]] e convidou a venerala porque concedía grazas especiais. A partir dese momento, comezaron as [[Peregrinación|peregrinacións]] a [[Xerusalén]] integrándose na tradición cristiá, e o feito da descuberta plasmouse en moitas obras de arte.<ref name=":3">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> A propia Exeria dá conta das aglomeracións que acudían a ver as reliquias. Relata que o día da cerimonia do ''Lignum Crucis'' no [[Monte Calvario|Gólgota]], preto da muralla exterior de Xerusalén, viu a moitos peregrinos desfilando para honrar e bicar o madeiro sagrado; pero había tanta multitude que os diáconos máis fortes tiñan que estar todo o tempo vixiando. Non querían que volvese a suceder o que pasou nalgunha ocasión, que alguén cravou os dentes no madeiro e roubou unha lasca da reliquia.<ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Secunda|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria2.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> Ó longo do seu percorrido, Exeria fala dos encontros con outros peregrinos, como cando foi a [[Isauria]] para visitar o sepulcro de [[Trega de Iconio|Santa Trega]]. Alí levou unha gran alegría ó atopar por sorpresa á súa amiga Marthana que igualmente estaba de paso. Ámbalas dúas xa coincidiran anteriormente en Xerusalén. Elas, como tantos camiñantes, compartían a paixón por viaxar coñecendo xente coa que se comunicaban e vivían experiencias, sempre co obxectivo principal de visitar con fervor relixioso os lugares mencionados nas Escrituras. Sentíanse partícipes dun movemento comunitario, seguindo as palabras do Señor: "''Ambulate dum lucem habetis, ne tenebre uos conprehendant''" (Anda mentres teñas luz, para que non te alcancen as tebras).<ref name=":3" /><ref>{{Cita web|título=Egeria: Itinerarium Pars Prima|url=https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html|páxina-web=www.thelatinlibrary.com|data-acceso=2022-08-17}}</ref> === Contexto histórico === Á parte dos nómades vadíos, dos monxes amparados na caridade incerta e dos comerciantes ambulantes, o feito de emprender estas longas viaxes soamente estaba ó alcance de persoas podentes con dispoñibilidade de tempo e diñeiro. Con toda probabilidade, este último era o caso de Exeria, que ía acompañada dun grupo de axudantes con cabalarías.<ref name=":2" /> Existía unha participación bastante activa no circuíto comercial que conectaba o Mediterráneo oriental co norte de Europa. Corrían tempos propicios e as elites aproveitaron para tecer unha rede de contactos por todo o Imperio. Tamén as peregrinacións comezaban a ser habituais. Eran dous os factores principais que facilitaban os desprazamentos naqueles tempos: a seguridade e os servizos. [[Ficheiro:Tabula Peutingeriana 800x350.jpg|alt=Fragmento da Táboa Peutingeriana|miniatura|350x350px|Na Táboa Peutingeriana estaban representadas as principais redes viarias do Imperio]] Por unha parte, a paz e prosperidade lograda polo Imperio ofrecía seguridade xeral dentro das fronteiras e protección especial con gornicións militares nas zonas que puidesen ser conflitivas. No texto de Exeria aparecen oficiais e soldados que exercían a autoridade en nome de [[Imperio Romano|Roma]] escoltando a comitiva durante algúns tramos; ó mesmo tempo, eses mesmos militares brindábanse para facer de guías culturais relatando crónicas dos lugares por onde pasaban. [[Ficheiro:Miliarios_en_Ponte_Nova._Río_Caldo._Lobios._Galiza_1.jpg|alt= Miliarios romanos en Ponte Nova, Lobios|miniatura|300x300px|As infraestruturas romanas ofrecían rutas seguras que facilitaban os desprazamentos.|esquerda]] Por outro lado, era posible percorrer o territorio de punta a punta grazas á existencia dun sistema de comunicacións moi avanzado. A infraestrutura viaria estaba composta por unha extensa rede de [[Vía romana|camiños e calzadas]], rutas con paradas de postas por etapas ([[mansio|''mansio'']]), sinalización mediante marcos ou [[Miliario|miliarios]] de pedra e documentos escritos para orientarse con indicacións informativas, como o [[itinerario de Antonino]] ou a [[Táboa de Peutinger|Tabula Peutingeriana]].<ref>{{Cita libro|título=Roma antigua y moderna|apelidos=Lafon|nome=Mary|editorial=Wentworth Press|ano=2018|ISBN=9780341571322}}</ref> Exeria aproveitou as facilidades das vías públicas e tamén os privilexios reservados para familias importantes, como os salvocondutos para entrar en contacto coas autoridades civís dos lugares que atravesaba. Tamén os bispos e cargos eclesiásticos saían ó seu paso para recibila con respecto. Ademais, dedúcese polo seu escrito que debeu ter unha personalidade carismática porque atraía a eremitas, soldados e veciños coa súa empatía. No texto amósase agradecida polos continuos xestos de hospitalidade acolledora que recibía e expresa os seus sentimentos de identificación afectiva con todos eles.<ref name=":2" /> Para situar o manuscrito nun contexto real, hai que ter en conta que polo feito de ser cartas dirixidas ás amigas, destácanse nelas abundantes detalles positivos e anécdotas agradables, eludindo as probables penalidades e fatigas do camiño.<ref>{{Cita libro|título=Turismo y religión. Aproximación a la historia del turismo religioso.|apelidos=Esteve|nome=Rafael|editorial=Universidad de Málaga. Servicio de publicaciones e intercambio científico|ano=2002|ISBN=9788474969153}}</ref> [[Ficheiro:San Pablo Ermitaño, por José de Ribera.jpg|alt=Cadro de José Ribera representando a San Paulo, o primeiro ermitán|miniatura|Exeria entrou en contacto con moitos eremitas que vivían no deserto|250x250px]] No contexto relixioso da época é importante lembrar que no 380, un ano antes da partida de Exeria, decretouse o [[Edicto de Tesalónica]]. O cristianismo foi desde ese momento a única das relixións permitidas, aínda que o politeísmo mantíñase disfrazado de supersticións. Moitos mitos romanos e doutras relixións quedaron absorbidos polo cristianismo, ás veces convertidos en dogmas. A arte romana incorporou elementos do mundo cristián, así os pequenos deuses fóronse transformando en anxiños, os deuses do averno en demos e os grandes deuses en arcanxos.<ref>{{Cita libro|título=La religión romana. Historia política y psicológica.|apelidos=Bayet|nome=Jean|editorial=Ediciones Cristiandad|ano=1969|ISBN=9788470573637}}</ref> Na viaxe de Exeria hai uns personaxes recorrentes que se cruzan con ela continuamente no camiño, son os [[Eremita|eremitas]] que vivían en lugares retirados, dedicados á oración e a facer penitencia. Unicamente o paso de viaxeiros importantes como Exeria facíalles deter algo a súa dedicación para ofrecerlles hospitalidade e atención cristiá. O movemento eremítico naceu cando se permitiu o cristianismo no Imperio e desapareceron os motivos para ser martirizados pola fe. Os ascetas buscaron outro medio de purificarse e, imitando a Cristo que se retirou ó deserto, abandonaron as cidades para vivir en illamento, dedicándose á vida contemplativa e penitente en condicións extremas. Algúns fixaban a súa misión no coidado dunha ermida dedicada a algún santo, en lugares desérticos e pouco frecuentados. Por iso, cando aparecía algunha comitiva como a de Exeria, acollían aos visitantes con fervor, entregábanlles o pouco que tiñan para cumprir coas normas de hospitalidade e, se non estaban moi enfermos e aínda tiñan forzas, ofrecíanse como guías para acompañalos nalgún tramo do camiño.<ref>{{Cita libro|título=La voz del desierto : el legado espiritual de los eremitas cristianos|url=https://www.worldcat.org/oclc/36981368|editorial=Edaf|data=1997|lugar=Madrid|ISBN=978-84-414-0189-1|OCLC=36981368|apelidos=Martorell|nome=José|ano=1997}}</ref> == Percorrido xeográfico == A pesar de estar incompleto o texto, púidose reconstruír a totalidade do periplo estudando a infraestrutura das vías existentes, comparando con outras viaxes documentadas da mesma época e cos datos da carta de Valerio do Bierzo.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Viatges_de_Egeria_-_ORIGINAL.svg|alt=Infografía da viaxe de Exeria|miniatura|esquerda|Percorrido da viaxe de Exeria|681x681px]] === Do comezo da viaxe ata Xerusalén === [[Ficheiro:Pont Julien, a 3 BC Roman arch bridge over the Calavon river, built on the Via Domitia, France (14531528498).jpg|alt=Pont Julien, na Vía Domitia|miniatura|A vía Domitia era a mellor ruta para ir de Hispania a Italia]] * O inicio foi a principios do 381, comezando nalgún punto da [[Gallaecia]], onde quedarían as súas amigas a quen van dirixidas as misivas. Valerio do Bierzo escribiu: “''extremo occidui maris oceani litore exorta''” (partiu da beira máis afastada do océano occidental). *Probablemente viaxaría ata os [[Pireneos]] para coller a [[Vía Domitia]], a calzada máis importante da época para unir [[Hispania romana|Hispania]] con [[Italia (provincia romana)|Italia]] a través da [[Gallia Narbonensis|Galia Narbonense]] atravesando os [[Alpes]]. * Sabemos que cruzou o [[río Ródano]] porque lembra ese momento moito tempo despois, cando escribe xunto ó [[Río Éufrates|Éufrates]].   * Por terra e mar chegaría a [[Constantinopla]] e continuaría pola vía militar pasando por [[Bitinia e Ponto (provincia romana)|Bitinia]], [[Galacia (provincia romana)|Galacia]] e [[Capadocia (provincia romana)|Capadocia]]. No escrito fala deses mesmos lugares na ruta do regreso.     * Despois debeu pasar por [[Tarso (Turquía)|Tarso]] e [[Antioquía]], dende alí por mar a [[Haifa]] e finalmente chegaría a [[Xerusalén]]. [[Ficheiro:Jerusalem Holy Sepulchre BW 22.JPG|alt=Igrexia do Santo Sepulcro - Xerusalén|miniatura|A basílica do Santo Sepulcro foi un dos lugares visitados por Exeria. Dende Xerusalén fixo as distintas expedicións.por Terra Santa. ]] Nesa cidade quedou ata o 384 e durante eses tres anos fixo expedicións, algunha delas de varios meses de duración. === 1ª expedición === * Dende Xerusalén por [[Tafnis]] e [[Menfis]], chegaría ó deserto da [[Tebaida (Exipto)|Tebaida]], unha rexión chea de eremitas vivindo en covas. === 2ª expedición === * Dende Xerusalén a [[Samaria (Israel)|Samaria]] e [[Galilea]], visitando o [[monte Tabor]] e o lago [[Tiberíades]]. Todos estes percorridos anteriores quedarían recollidos, supostamente, na parte inicial desaparecida do manuscrito. No texto que temos no códice, deixa constancia dos seguintes traxectos: === 3ª expedición === * Comeza no [[monte Sinaí]], vai a [[Pharan]], [[Clysma]], a antiga cidade chamada [[Arabia (cidade)|Arabia]] e, pola rexión de [[Gessen]], regresa a Xerusalén. === 4ª expedición === * Dende Xerusalén atravesa o [[río Xordán]] e por [[Ayin Musa]] chega á cima do [[monte Nebo]], visita varios lugares bíblicos da zona e volve a Xerusalén. En Xerusalén pasa a [[Pascua cristiá|Pascua]], que no ano 384 caeu no mes de marzo. Pouco despois inicia o regreso dando un rodeo por [[Mesopotamia (provincia romana)|Mesopotamia]], onde pasa un tempo en [[Edesa]]. A finais de abril diríxese a [[Haran]] intentando seguir os vestixios de [[Abraham]], pero non pode porque os [[Persia|persas]] ocupaban a parte oriental de [[Siria (provincia romana)|Siria]]. Entón decide ir a Antioquía e coller a ruta coñecida que fixo á ida: Tarso, Capadocia, Galacia, Bitinia e Constantinopla. Nalgúns momentos do camiño desviouse para visitar os sepulcros de mártires venerados, como o de Santa Trega en Isauria, onde leva a gran alegría de coincidir coa súa amiga Marthana. En Constantinopla non pensaba quedarse moito tempo, tiña plans de facer outras expedicións por Asia Menor antes de iniciar o regreso á Gallaecia. A partir de aquí promete seguir mandando noticias e pide ás súas amigas que non a esquezan nunca, tanto se segue viva como se morre. Aquí remata o relato inconcluso. Non se sabe como volveu nin se o fixo.<ref name=":32">{{Cita libro|título=Pelegrinatge|apelidos=Janeras|nome=Sebastiá|editorial=Fundació Bernat Metge|ano=1986|ISBN=84-7225-325-2|lugar=Barcelona}}</ref> == Importancia cultural == [[Ficheiro:Gallaecia petrea 02-24dr.jpg|alt=Mosaico romano procedente das escavacións arqueolóxicas na Praza de San Domingos (Lugo)|miniatura|250x250px|Documentos como o de Exeria e o estudo de restos arqueolóxicos axúdannos a coñecer a cultura do Imperio romano]] A aportación de Exeria considérase moi relevante para o estudo do pobo romano e os estilos de vida no século IV. Tamén ten moita importancia polo uso natural da lingua cotiá e a súa expresividade emotiva, tan pouco frecuente nos textos funcionais da época. O alcance cultural do manuscrito pódese analizar destacando tres valores fundamentais: o aspecto filolóxico, o sociolóxico e o literario.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana : una mirada al patrimonio|url=|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dykinson|ano=2021}}</ref> No contexto da cultura galega, a magnitude desta obra conseguiu que a autora sexa considerada unha figura referencial na historia de Galicia. <ref>{{Cita libro|edición=|título=Eu son Exeria|url=|data=|lugar=Vigo|ISBN=9788491518013|OCLC=|nome=Marisa|apelidos=Vidal Collazo|editorial=Galaxia|ano=2022}}</ref>  === Filoloxía === Pola redacción coidada e precisa, feita con moito detalle e cun vocabulario extenso e efectivo, sabemos que Exeria era unha persoa culta que sabía latín e grego. Tamén demostra ter un gran nivel intelectual e unha actitude empática que lle permite adaptarse ás circunstancias dos interlocutores. Tendo en conta a súa formación, probablemente sería dalgún lugar cunha escola ou universidade importante. Naquela época, as cidades máis destacadas da Gallaecia eran ''Asturica Augusta'', que é a actual Astorga e ''Lucus Augusti'', a actual Lugo que naqueles anos estaba rematando a construción da muralla.<ref>{{Cita libro|título=Exeria e os primeiros peregrinos cristiáns. Museo das Peregrinacións, Santiago de Compostela (2003)|url=|editorial=Xunta de Galicia|data=|lugar=Santiago de Compostela|ISBN=84-453-3582-0|OCLC=|apelidos=López Pereira|nome=José Eduardo|ano=2003}}</ref> O relato está escrito como se fala, no ''sermo quotidianus (conversa cotiá).'' Nese latín popular detéctanse xa o que hoxe son modismos galegos como “levar os nenos no colo”.<ref>{{Cita web|título=Guía de nomes galegos|url=https://academia.gal/nomes/-/nome/Exeria|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-23|lingua=gl-ES}}</ref> Por exemplo, na descrición do Domingo de Ramos en Xerusalén escribe:  “''Et quotquot sunt infantes in hisdem locis, usque etiam qui pedibus ambulare non possunt, quia teneri sunt, in collo illos parentes sui tenent, omnes ramos tenentes alii palmarum, alii oliuarum.”'' (E cantos nenos hai nestes lugares, mesmo os que aínda non poden andar que os pais levan no colo, todos suxeitan pólas, unhas de palmeiras, outras de oliveiras). Polo seu estilo pouco refinado, xunto co uso dun rexistro lingüístico informal, podería dar a impresión de que quería fuxir do soberbio discurso das escolas mundanas. En calquera caso, parece que a súa intención non foi escribir unha obra literaria, senón unha ''peregrinatio animae'' (viaxe da alma) en forma epistolar, dirixíndose a un grupo de amigas moi concreto.<ref>{{Cita libro|título=Exeria no Album de Galicia|url=http://dx.doi.org/10.17075/adg.2|editorial=Consello da Cultura Galega|data=2019|nome=José Carlos|apelidos=Santos}}</ref> === Socioloxía === A importancia histórica do manuscrito é notable polo cúmulo de datos que aporta, pois ademais da descrición detallada dos actos litúrxicos e lugares sagrados, abunda en detalles históricos, xeográficos, paisaxísticos e culturais. Socioloxicamente, pódese analizar  a súa achega ó coñecemento humano da época desde distintas perspectivas, en especial a través das súas facetas como muller, viaxeira e cristiá. [[Ficheiro:Imperium romanum - auth. Phil. Briet - btv1b5963676f.jpg|alt=Mapa do Imperio Romano|esquerda|miniatura|333x333px|O texto de Exeria é un documento importante para comprender a sociedade romana do século IV]] ==== Feminismo ==== Na sociedade do Imperio romano, as mulleres vivían sometidas a unha lexislación feita a partir da visión masculina, cunhas normas morais e sociais que as constrinxían. Esta circunstancia fai máis admirable a obra escrita por Exeria en condicións tan complicadas.<ref>{{Cita libro|título=Un Itinerario en femenino: Egeria|url=http://worldcat.org/oclc/1228052393|data=|OCLC=1228052393|nome=María José|apelidos=Bravo Bosch|editorial=Ediciones Universidad de Valladolid|ano=2020}}</ref> Eran moitas as críticas ás peregrinas que difundían homes ilustres, por exemplo a epístola segunda de [[Gregorio de Nisa|San Gregorio de Nisa]], na que falaba do perigo para as mulleres se acudían ás pousadas e cidades descoñecidas, porque incitaban ó pecado. Tamén [[Xerome de Estridón|San Xerome]] publicou a súa repulsa condenando o ignominioso exemplo que dan as peregrinas perdendo a elegancia en compañías pouco edificantes.<ref>{{Cita libro|edición=1a.|título=La mujer en la sociedad romana del Alto Imperio|url=|editorial=Trabe|data=|lugar=|ISBN=9788480531382|OCLC=|nome=Nieves|apelidos=Borragán|ano=2020}}</ref> [[Ficheiro:Safo-pompeya.jpg|alt=Imaxe dunha escritora romana descoñecida. |miniatura|Esta imaxe de Safo asóciase a Exeria porque contradí a idea de falta de cultura feminina na antigüidade ]] Os documentos oficiais, escritos por autores clásicos, destacan as xestas heroicas e os feitos importantes dos homes, relegando e marxinando a participación da muller na historia. Por estes motivos, o Itinerario de Exeria é apreciado como proclama [[Feminismo|feminista]] que pon en valor a importancia da cultura feminina na antigüidade.<ref>{{Cita libro|edición=1ª|título=Soror: mujeres en Roma|url=|editorial=Desperta Ferro|data=|lugar=Madrid|ISBN=9788412221336|OCLC=|nome=Patricia de los Ángeles|apelidos=González Gutiérrez|ano=2021}}</ref> Hai dúas vertentes polas que se analizou a relevancia do Itinerario. Por unha parte, xa Valerio do Bierzo ponderaba a valentía física e o corazón intrépido para afrontar un reto tan descomunal que superaba a todos os varóns máis fortes do século.<ref name=":4" /> Pero outro mérito, o [[Intelectio|intelectual]] e creativo, fai destacar a obra escrita como referente cultural que expón o ánimo inquedo e desexoso de adquirir un maior coñecemento sobre as persoas e as cousas. Ela mesma confesa que é a [[curiosidade]] a que a fai viaxar cos ollos ben abertos e pedindo explicacións de todo o que ve. Non a cega nin a aceptación submisa das crenzas populares nin o [[Relixiosidade popular|fervor relixioso]]. Ó contrario, coas súas amigas mantén un talante ás veces irónico. Por exemplo, despois de contar que o [[bispo]] de [[Segor]] levounos ó lugar onde a muller de [[Lot (bíblico)|Lot]] quedou convertida en estatua de sal, comenta: “P''ero crédeme, cando inspeccionamos o sitio non vimos sinais da estatua por ningures, para que imos enganarnos''”.<ref>{{Cita publicación periódica|título=Egeria, la Dama Peregrina|url=https://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/view/452|revista=Arbor|data=2005-04-30|ISSN=1988-303X|páxina=451–464|volume=180|número=711/712|doi=10.3989/arbor.2005.i711/712.452|lingua=es|nome=Carlos|apelidos=Pascual}}</ref> Algúns movementos emancipadores da muller salientaron a transcendencia do texto de Exeria como patrimonio literario dirixido a un universo feminino co que quixo compartir a súa experiencoa ata convertirse en testemuña perenne. O concepto de ''[[sororidade]]'' xa estaba presente no seu escrito que non estaba dirixido a un público anónimo, maiormente homes, senón a un grupo de mulleres coas que sentía unha complicidade de introspección feminina. Porque eran esas destinatarias as que podían comprender mellor que ninguén a súa constante ilusión.<ref>{{Cita libro|título=Mujeres en la Hispania romana|url=https://www.worldcat.org/oclc/1255525771|data=2021|lugar=Madrid|ISBN=9788413770826|OCLC=|apelidos=Bravo Bosch|nome=María José|editorial=Dyckinson|ano=2021}}</ref>[[Ficheiro:Eulogy_ampulla_Louvre_MNC_1926.jpg|alt=Vasilla de terracota exposta no museo do Louvre|miniatura|As ''euloxias ''eran recordos materiais que os anfitrións entregaban ó despedirse|288x288px|esquerda]] ==== Turismo ==== Os antecedentes máis remotos do que hoxe coñecemos por [[turismo]] eran as viaxes para visitar templos, a asistencia a festividades e a concorrencia a [[Termas romanas|baños termais]]. Xa naquela época dispoñían de itinerarios escritos, especificando rutas, distancias e tempos requiridos para viaxar entre os distintos puntos do [[Imperio Romano|Imperio]]. Mais eran textos funcionais sen outro propósito que o informativo. En cambio, con Exeria aparece o relato humano en primeira persoa, cunha narrativa confidencial dos feitos e unha estrutura de crónicas transmisoras de sentimentos.<ref>{{Cita libro|título=El turismo en su historia|apelidos=Lavaur|nome=Luis|editorial=Editur|ano=1974|ISBN=978-84-400-7690-8|lugar=Barcelona}}</ref> O ''itinerarium egeriae'' anticipa o que hoxe son os tres piares básicos da promoción turística:  a mensaxe adaptada a un público obxectivo (o seu grupo de amigas), o tratamento da narración como experiencias (a súa testemuña emocional) e a chamada a realizar unha acción concreta (a súa petición de que a garden na memoria). <ref>{{Cita libro|título=Conceptualización, origen y evolución del turismo|apelidos=Acerenza|nome=Miguel Ángel|editorial=Trillas|ano=2006|ISBN=968-24-7644-5|lugar=México D.F.}}</ref> Moito tempo antes de poñerse de moda os “''souvenirs''” (recordos materiais para lembrar a estancia nalgún lugar) era costume que os anfitrións ofreceran “[[Euloxia|''euloxias'']]” aos visitantes. No uso eclesiástico, ese termo aplícabase a [[Bendición|obxectos benditos]], ás veces referíndose á [[eucaristía]]. Para Exeria os agasallos que recibía ó despedirse significaban moito e sentíase feliz, por pequeno que fose o detalle. Entendía que calquera cousa entregada no momento de partir era unha euloxia que selaba o vínculo da hospitalidade para permanecer na memoria. Ela conta que en ocasións consistía nun froito propio do lugar, un doce, unha vasilla de aceite para a lámpada ou simplemente unha pedriña fermosa da terra para lembrar os momentos vividos. Semellando as futuras postais turísticas que aparecerían séculos despois para lembrar imaxes de viaxes, Exeria tamén engadiu ilustracións no seu escrito para describir algúns lugares especiais. Iso despréndese do propio texto cando fai alusión a debuxos nas cartas dirixidas ás súas amigas. Por exemplo, no sepulcro de Job escribe: “''in eo loco facta est ista ecclesia quam videtis''” (neste lugar fixeron esta igrexa que aquí vedes). Esas imaxes perdéronse porque a copia que hai no códice é soamente de texto.<ref name=":2" /> [[Ficheiro:Master of Portillo - The Mass of Saint Gregory the Great - Google Art Project.jpg|alt=Santa Misa|miniatura|275x275px|Exeria detallou moitos rituais e cerimonias relixiosas]] ==== Relixión ==== O Itinerario contén información de primeira orde acerca de Terra Santa, especialmente dos lugares citados no [[Antigo Testamento]] como episodios bíblicos e tamén onde transcorreu a vida de Xesús e os apóstolos, segundo se relata nos [[Evanxeo|Evanxeos]]. A descrición minuciosa de cada escenario, comprobado un a un por Exeria, fai que moitos a consideren unha fiel testemuña que corroborou a información das Escrituras verificando os feitos da historia sagrada.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Cid López|nome=Rosa María|data=Mayo 2010|título=Egeria, peregrina y aventurera. Relato de un viaje a Tierra Santa en el siglo IV|revista=Arenal|ISSN=1134-6396|volume=17|páxinas=5-31|editorial=Universidad de Granada}}</ref> Algúns sectores relixiosos consideran tamén que as visitas a [[Santuario|santuarios]], tumbas de mártires e espazos onde se veneraban reliquias foi unha viaxe espiritual para comunicarse co transcendente e superior, purificar a súa alma e acceder ó encontro co divino. Entenden que toda a escritura do percorrido por eses lugares sagrados teñen como obxectivo fundamental difundir e fortalecer a [[Fe (relixión)|fe]] da cristiandade.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Castro Hernández|nome=Pablo|data=2016|título=La peregrinación de Egeria. Una aproximación a la geografía sagrada y los sucesos milagrosos en Tierra Santa|revista=Historias del Orbis Terrarum|ISSN=0718-7246|volume=11|páxinas=23-52}}</ref>   Para os investigadores da historia, as crónicas descritivas das [[Liturxia|liturxias]] e oficios relixiosos teñen unha gran importancia no estudo antropolóxico porque permiten coñecer datos importantes dunha época na que o cristianismo aparece como relixión triunfante no mundo romano e o [[civitio]] grupal ofrece unha [[Identidade cultural|identidade]] comunitaria. Grazas ó texto de Exeria podemos saber con moita precisión como eran no século IV os [[Ritual|rituais]] característicos das celebracións cristiás.<ref>{{Cita libro|título=Viajes y viajeros en el mundo antiguo|url=|editorial=Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha|data=|ISBN=978-84-8427-281-6|OCLC=|nome=Enrique|apelidos=Gozalbes Cravioto|ano=2003|lugar=Cuenca}}</ref> Moitas das primeiras cerimonias relixiosas permaneceron practicamente invariables o longo dos séculos, Exeria incluso compara as similitudes que teñen coas da súa terra de orixe manifestando a unidade de costumes en lugares afastados, aínda que con detalles característicos de cada zona. O texto expón unha documentación salientable da liturxia nas festas da [[epifanía]], do [[bautismo]], das celebracións diarias e dominicais, incluíndo [[Himno|himnos]], lecturas e [[Oración (relixión)|oracións]].<ref>{{Cita publicación periódica|título=Vocabulario litúrgico del Itinerarium Egeriae|url=http://dx.doi.org/10.36576/summa.3150|revista=Helmántica|data=1985|páxina=9–38|volume=36|número=109|doi=10.36576/summa.3150|nome=Claudio|apelidos=Basevi}}</ref> ==== Galicia ==== === Literatura === == Estrutura == == Contido == === Primeira parte === '''CAPÍTULO I''' O texto dispoñible evidencia a falla doutras partes anteriores, pois comeza co fragmento final da frase: ''“...ostendebantur iuxta scripturas.”'' (...amosábanse xunto ás escrituras).<ref>{{Cita web|título=bibliotheca Augustana|url=http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html|páxina-web=www.hs-augsburg.de|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Neste primeiro dos capítulos que se conservan, Exeria relata a chegada a un val onde se atopa o extenso terreo chamado ''Memoriae Concupiscentiae'' (Sepulcros da Concupiscencia).<ref>{{Cita web|título=Quibrot-hataavá — BIBLIOTECA EN LÍNEA Watchtower|url=https://wol.jw.org/es/wol/d/r4/lp-s/1200002601|páxina-web=wol.jw.org|data-acceso=2022-08-16}}</ref> Supostamente, alí estaban enterrados os milleiros de israelitas que morreron por fartura de comer carne de [[paspallás]]. Emocionados polo significativo do sitio, Exeria e mailos seus asistentes len a pasaxe da [[Biblia]] que fala do lugar; a narración trata de cando [[Moisés]] manifestou o descontento do pobo por non ter máis comida que o maná e o conseguinte castigo de Deus pola protesta, que foi enviarlles unha praga de paspallases durante un mes enteiro. '''CAPÍTULO II''' Durante o percorrido polo val onde acamparon os [[Hebreos|fillos de Israel]], visitan cada un dos lugares mencionados nas Escrituras. Orientados por veciños, Exeria xunto ós acompañantes descobren o sitio exacto onde se fabricou o [[becerro de ouro]], estaba marcado cun longo [[monólito]]. Tamén chegan a unha capela que sinala o lugar da famosa [[silva ardente]], onde nese momento florecían moitas [[Rubus ulmifolius|silveiras]] que continuaban botando gromos. Cumprindo co ritual que Exeria decidiu levar a cabo durante toda a viaxe, en cada parada proceden á lectura do fragmento da Biblia que fai alusión ó lugar onde se atopan.    '''CAPÍTULO III''' Un sábado pola tarde visitan a varios [[Eremita|eremitas]] da zona que se alegran moito de poder acoller a Exeria e á comitiva. Ademais de invitalos a pasar a noite con eles, ofrécense a acompañalos ó día seguinte para indicarlles como subir ó monte ''Sina'' ([[Monte Sinaí]]). O ascenso é complicado, con grandes fatigas. Teñen que ir a pé, pois non poden seguir sobre as monturas. No cumio achan unha pequena igrexa e recíbelles o [[Ascetismo|asceta]] que estaba ó cargo do templo. Antes de marchar, os santos varóns entréganlle a Exeria algunhas ''[[Euloxia|euloxias]]'', que son agasallos para que os leve como recordo da visita. '''CAPÍTULO IV''' Comezan a descender e soben a outro monte contiguo chamado ''Choreb'', onde está a cova que serviu de refuxio ó profeta [[Elías]] cando fuxía do rei Acab. Alí poden ver o altar de pedra onde, supostamente, presentaba as ofrendas a Deus. Non moi lonxe, chegan á enorme rocha circular onde permaneceu [[Aharón|Aarón]] xunto con setenta anciáns mentres Moisés recibía a [[Dez mandamentos|Lei]] para os fillos de Israel. Tantos lugares visitaron ese día que, caendo a tarde, deciden pasar a noite aceptando a hospitalidade dalgúns dos eremitas que vivían nesas terras facendo penitencia. '''CAPÍTULO V''' Nesta parte do relato, Exeria repasa varios dos lugares visitados os últimos días que permanecerán para sempre no seu recordo: onde Deus dixo a Moisés: “Desata as fitas das túas sandalias, pois o chan que pisas é terra sagrada”; a rocha contra a que Moisés estrelou as táboas, arrebatado pola ira; os habitáculos que ocuparon os fillos de Israel, dos que soamente quedaban os cimentos en forma de círculos; onde Moisés deu a orde de correr de porta en porta; o terreo no que finalmente fundiron o becerro que fabricara Aarón; o torrente onde bebeu o pobo hebreo, segundo aparece escrito no [[Éxodo]]; o lugar chamado ''Incendium'' (Incendio) debido ó lume que prendeu nunha parte do campamento ata que Moisés intercedeu e cesaron as chamas; o espazo onde aconteceu a invasión dos paspallases.      Exeria recomenda ás destinatarias do relato que lean os libros de Moisés para acadar un maior coñecemento das historias e así ampliar o que ela pode reter na memoria. Tamén agradece a hospitalidade dos eremitas que os acolleron e a bondade dos veciños que se dignaron a acompañalos polos lugares que ela buscaba coas Escrituras na man. Móstrase agradecida e humilde, declarándose pouco merecedora das atencións recibidas. '''CAPÍTULO VI''' Volven a ''Pharan'', que está a trinta e cinco mil pasos de distancia, e aquí comenta que non quere deterse nas explicacións da cidade porque xa o contara antes (seguramente na parte perdida do escrito). Acomodáronse alí durante dous días para repoñer forzas, e no amencer do terceiro saen cara a ''Clesma'', percorrendo o deserto de posta en posta cada día. Algo que chamou a atención de Exeria foi que os nativos da zona viaxaban de noite moito máis rápidos e seguros que o resto dos mortais. Había treitos nos que, bordeando o mar, algunhas ondas chegaban a romper nas mesmas patas das cabalarías, e outras veces había que ir a máis de cincocentos pasos da beira. Non existían camiños marcados, era todo area. Os nativos, acostumados a viaxar por alí, poñían algunhas sinais de referencia e os [[Camelo|camelos]] eran quen de seguilas por si mesmos, aínda en plena noite.     '''CAPÍTULO VII''' Exeria manifesta que xa coñecía a terra de ''Gesse'' porque pasara por alí a primeira vez que viaxou a ''Aegyptum'' ([[Exipto (provincia romana)|Exipto]]). Pero nesta ocasión quere contemplar o percorrido que fixo o pobo hebreo ata chegar ó ''Mare Rubrum'' ([[Mar Vermello]]) e, polo tanto, emprende camiño cara á cidade chamada ''Arabia'' que dá nome a todo o territorio coñecido como ''Arabiae''. Son catro xornadas a través do deserto as que fan, contemplando a dereita e esquerda as zonas que percorreron os fillos de Israel na súa travesía. Os soldados e oficiais das gornicións que exercen a autoridade romana en cada posta ofrécense a escoltalos ata a seguinte. Polo camiño, os militares van contándolles historias e lendas dos lugares que transitan. '''CAPÍTULO VIII''' O [[bispo]] de Arabia sáelles ó encontro en ''Ramesse'', unha cidade en ruínas que no pasado tivo numerosos edificios. Con moita amabilidade, o venerable ancián ofrécese como guía para visitar o máis interesante desa enorme extensión calcinada. Cóntalles que cando os fillos de Israel fuxiron de Exipto, o [[faraón]] entrou na cidade co seu exército e prendeu lume por todas partes. Das poucas cousas que quedaron en pé destaca unha enorme pedra con dúas figuras esculpidas que, segundo a tradición, representaban a Moisés e Aarón. Tamén podía verse un [[sicómoro]] moi vello e precario, pero que aínda daba froitos grazas a que o seguían podando para fortalecer algún talo e darlle alivio. O bispo e outros monxes oíron dicir que foi plantado polos patriarcas. O seu nome en grego é “dendros alæthias”, que eles traducen como “arbore da verdade”. === Segunda parte === == Notas == {{listaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Peregrinación]] * [[Literatura de viaxes]] * [[Manuscrito|Manuscritos]] * [[As mulleres na Roma antiga]] * [[Vía romana|Vías romanas]] === Bibliografía === === Ligazóns externas === * [https://www.thelatinlibrary.com/egeria1.html ''Texto orixinal do Egeria Itinerarium Peregrinatio en The Latin Library''](en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost04/Egeria/ege_it00.html ''Texto orixinal do Itinerarium Egeriae na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Valerius/val_laus.html ''Texto orixinal da Epístola beatissime Egerie laude de Valerio do Bierzo na Bibliotheca Augustana''] (en latín) * [https://www.abibliagalega.com/pentateuco/ ''Os 5 libros do Pentateuco''] (en galego) {{Control de autoridades}} [[Categoría:Manuscritos]] [[Categoría:Obras literarias en latín]] [[Categoría:Roma_antiga]] [[Categoría:Gallaecia]] [[Categoría:Peregrinación]] o94tn1ql0afin2aybnch0y751f6fb8a 0 572926 6166547 6161705 2022-08-25T07:58:29Z Breogan2008 23204 ç wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Muisca'' | image = 1844 - Spinola - Muisca bitaeniata.jpg | image_width = 250px | image_caption = ''Muisca bitaeniata'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Coleoptera]] | subordo = [[Polyphaga]] | familia = [[Cleridae]] | subfamilia = [[Clerinae]] ou [[Enopliinae]] | genus = Muisca | genus_authority = [[Maximilian Spinola|Spinola]], 1844<ref name=Spinola>Spinola, 1844 [https://books.google.com.co/books?id=B5I-AAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=Muisca&f=false Essai monographique sur les Clérites, insectes coléoptères, Volume 2 - p. 148] - consultado o 21 de abril de 2016 {{fr}}</ref> | type_species = [[Muisca bitaeniata]] | synonyms = ''Paracregya'' | subdivision_ranks = Especies | subdivision = * ''[[Muisca bitaeniata]]'' <small>Spinola, 1844</small> * ''[[Muisca cylindricollis]]'' <small>(Peracchi, 1962)</small> }} '''''Muisca''''' é un [[Xénero (bioloxía)|xénero]] de [[escaravello]]s da subfamilia [[Clerinae]] ou [[Enopliinae]]. É coñecido por dúas especies, a [[Especie tipo|especie de tipo]], ''[[Muisca bitaeniata]]'' e ''[[Muisca cylindricollis]]''. O xénero foi descrito orixinalmente polo entomólogo Maximilian Spinola en [[1844]].<ref name=Spinola/> Spinola contribuíu amplamente ao coñecemento entomolóxico de mediados do século XIX, a partir de exemplares traídos dende América do Sur. Os escaravellos ''Muisca'' foron descubertos en [[Colombia]] e forman parte da colección de Buquet.<ref name=Spinola/> En 1962, o zoólogo brasileiro Adriano Peracchi describiu unha especie ''Cregya cylindricollis''. Peracchi Máis tarde transferiu esta especie ao xénero ''Paracregya''. ''Paracregya cylindricollis'' foi posteriormente reclasificado como ''Muisca cylindricollis'' por [[Ginter Ekis|Ekis]] en 1975.<ref>[http://bug.tamu.edu/research/collection/hallan/test/Arthropoda/Insects/Coleoptera/Family/Cleridae.txt List of Cleridae with ''Muisca bitaeniata'' and ''Muisca cylindricollis''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160127035414/http://bug.tamu.edu/research/collection/hallan/test/Arthropoda/Insects/Coleoptera/Family/Cleridae.txt |date=2016-01-27 }} - consultado o 21 de abril de 2016</ref> == Etimoloxía == O xénero ''Muisca'' foi nomeado após o [[pobo muisca]], orixinario do centro de [[Colombia]].<ref name=Maresq>Maresq, 1860 [https://books.google.com.co/books?id=RVhGAAAAcAAJ&pg=RA1-PA260&lpg=RA1-PA260&dq=%22Muisca+bitaeniata%22&source=bl&ots=eHb_OFnmjt&sig=sVzFhSxL5rPiV25oEJ2YoX2M3fk&hl=nl&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%22Muisca%20bitaeniata%22&f=false Encyclopédie d'histoire naturelle ou Traité complet de cette science, d'après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Coléoptères, Volumes 1-3 - p. 258] - consultado o 21 de abril de 2016</ref> == Descrición == O labium e maxilla dos escaravellos ''Muisca'' son menos anchos ca longos. Isto difire do xénero ''[[Aulicus]]''.<ref name=Maresq/> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] es903l8pe10od6lul2j37xbewgm70n7 0 572937 6166548 6161706 2022-08-25T07:58:37Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Muisca bitaeniata'' | image = 1844 - Spinola - Muisca bitaeniata.jpg | image_width = 250px | image_caption = ''Muisca bitaeniata'' | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Coleoptera]] | subordo = [[Polyphaga]] | infraordo = [[Cucujiformia]] | superfamilia = [[Cleroidea]] | familia = [[Cleridae]] | subfamilia = [[Clerinae]] ou [[Enopliinae]] | genus = [[Muisca (xénero)|Muisca]] | species = M. bitaeniata | binomial = Muisca bitaeniata | binomial_authority = [[Maximilian Spinola|Spinola]], 1844<ref name=Spinola>Spinola, 1844 [https://books.google.com.co/books?id=B5I-AAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=Muisca&f=false Essai monographique sur les Clérites, insectes coléoptères, Volume 2 - p. 148] - consultado o 21 de abril de 2016 {{fr}}</ref> }} '''''Muisca bitaeniata''''' é a [[especie tipo]] aceptada<ref>[https://www.gbif.org/species/6947470 ''Muisca bitaeniata'' accepted species] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] Secretariat: GBIF Backbone Taxonomy - 2013-07-01 - consultado o 21 de abril de 2016</ref> de [[escaravello]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Muisca (xénero)|Muisca]]'' da [[subfamilia]] ''[[Clerinae]]'' ou ''[[Enopliinae]]''. Foi descrito orixinalmente polo [[Entomoloxía|entomólogo]] [[Maximilian Spinola]] en [[1844]].<ref name=Spinola/> == Etimoloxía == O xénero ''[[Muisca (xénero)|Muisca]]'' foi nomeado após o [[pobo muisca]] do [[Altiplano Cundiboyacense]], en [[Colombia]] central.<ref name=Maresq>Maresq, 1860 [https://books.google.com.co/books?id=RVhGAAAAcAAJ&pg=RA1-PA260&lpg=RA1-PA260&dq=%22Muisca+bitaeniata%22&source=bl&ots=eHb_OFnmjt&sig=sVzFhSxL5rPiV25oEJ2YoX2M3fk&hl=nl&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%22Muisca%20bitaeniata%22&f=false Encyclopédie d'histoire naturelle ou Traité complet de cette science, d'après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Coléoptères, Volumes 1-3] - p. 258 - consultado o 21 de abril de 2016 {{fr}}</ref> ''Bitaeniata'' significa "dúas raias.<ref>[http://www.fishbase.org/summary/50687 Meaning "bitaeniata"] - [[FishBase]] - consultado o 21 de abril de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 1844]] 3qtmkhe6yw5m734ebchq4vja5y4oy1a 0 572971 6166546 6162092 2022-08-25T07:58:21Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Cibyra saguanmachica'' | image = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Hepialidae]] | genus = [[Cibyra]] | species = Cibyra saguanmachica | authority = ([[Rudolf Pfitzner|Pfitzner]], 1914) | synonyms = *''Dalaca saguanmachica'' <small>Pfitzner, 1914</small> }} '''''Cibyra saguanmachica''''' é unha especie de [[avelaíña]] da familia ''[[Hepialidae]]''. É orixinaria de [[Colombia]].<ref>{{cite journal |last1=Nielsen |first1=Ebbe S. |last2=Robinson |first2=Gaden S. |last3=Wagner |first3=David L. |year=2000 |title=Ghost-moths of the world: a global inventory and bibliography of the Exoporia (Mnesarchaeoidea and Hepialoidea) (Lepidoptera ) |journal=Journal of Natural History |volume=34 |issue=6 |pages=823–878 |doi=10.1080/002229300299282 |url=http://johngrehan.net/files/1013/8578/1218/Nielsen_et_al_2000_Hepialidae.pdf |access-date=2016-06-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160311132727/http://johngrehan.net/files/1013/8578/1218/Nielsen_et_al_2000_Hepialidae.pdf |archive-date=2016-03-11 |urlmorta=si }}</ref> == Etimoloxía == [[Ficheiro:Saguamachica2.jpg|dereita|miniatura|213x213px|[[Saguamanchica]] foi un ''[[zipa]]'' de [[Bacatá]] entre 1470 e 1490.]] Esta especie de avelaíña recibe o seu nome de [[Saguamanchica]], o segundo gobernante (''[[Gobernantes muiscas|zipa]]'') dos [[Confederación muisca|muiscas do sur]], con capital en [[Bogotá|Bacatá]]. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Ligazóns externas === * [https://web.archive.org/web/20060502084542/http://www.sciencebuff.org/genera_and_species.php Hepialidae genera] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Avelaíñas de América do Sur]] [[Categoría:Lepidópteros de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 1914]] 0x0xsgcu84drgmlhhjx27mkcch9yoze 0 573008 6166549 6162317 2022-08-25T07:58:46Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Muisca cylindricollis'' | image = | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Coleoptera]] | subordo = [[Polyphaga]] | infraordo = [[Cucujiformia]] | superfamilia = [[Cleroidea]] | familia = [[Cleridae]] | subfamilia = [[Clerinae]] ou [[Enopliinae]] | genus = [[Muisca (xénero)|Muisca]] | species = M. cylindricollis | binomial = Muisca cylindricollis | binomial_authority = ([[Adriano Peracchi|Peracchi]], 1962)<ref name=GBIFMuiscaCylindricollis/> | synonyms = ''Cregya cylindricollis''<br>''Paracregya cylindricollis'' }} '''''Muisca cylindricollis''''' é unha especie de [[escaravello]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Muisca (xénero)|Muisca]]'' da [[subfamilia]] [[Clerinae]] ou [[Enopliinae]]. Foi descrita orixinalmente polo [[Zooloxía|zoólogo]] [[Adriano Lúcio Peracchi]] en [[1962]] baixo o nome ''Cregya cylindricollis''.<ref name=GBIFMuiscaCylindricollis>[https://www.gbif.org/species/6947471 ''Muisca cylindricollis''] - GBIF</ref> O mesmo autor volveu clasificar a especie como ''Paracregya cylindricollis'' en 1964.<ref name=Peracchi_1964_p116>Peracchi, 1964, p.116</ref> ''Paracregya cylindricollis'' foi nomeada como ''Muisca cylindricollis'' por [[Ginter Ekis|Ekis]] en 1975.<ref>{{Cite web |url=http://bug.tamu.edu/research/collection/hallan/test/Arthropoda/Insects/Coleoptera/Family/Cleridae.txt |title=List of Cleridae with ''Muisca bitaeniata'' and ''Muisca cylindricollis'' |access-date=2017-01-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160127035414/http://bug.tamu.edu/research/collection/hallan/test/Arthropoda/Insects/Coleoptera/Family/Cleridae.txt |archive-date=2016-01-27 |urlmorta=si }}</ref> O xénero leva o nome do [[pobo muisca]], orixinario do [[Altiplano Cundiboyacense]], no centro de Colombia.<ref name=Maresq>Maresq, 1860 [https://books.google.com.co/books?id=RVhGAAAAcAAJ&pg=RA1-PA260&lpg=RA1-PA260&dq=%22Muisca+bitaeniata%22&source=bl&ots=eHb_OFnmjt&sig=sVzFhSxL5rPiV25oEJ2YoX2M3fk&hl=nl&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%22Muisca%20bitaeniata%22&f=false Encyclopédie d'histoire naturelle ou Traité complet de cette science, d'après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Coléoptères, Volumes 1-3] - p. 258 {{fr}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cita publicación periódica |last=Peracchi |first=Adriano Lúcio |year=1964 |title=Dois novos géneros e uma nova espêcie de Enopliinae do Brasil (Coleoptera, Cleridae) |url=http://r1.ufrrj.br/labmasto/publicacoes/07.pdf |journal=Anais do II Congresso Latino-Americano de Zoologia |volume=I |pages=115-123 |accessdate=2017-01-18}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica do Brasil]] [[Categoría:Insectos do Brasil]] [[Categoría:Animais descritos en 1962]] lbmx183z6i9ndycmjdrjcxd2o1wuvax 0 573112 6166537 6165291 2022-08-25T07:39:27Z Beninho 865 wikitext text/x-wiki {{Coordenadas|58|10|N|13|33|E|display=title}} {{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Falköping|nativo=Falköpings kommun|imaxe=Stadshuset i Falköping, den 23 september 2006, bild 1.JPG|pé=Casa do concello|escudo=Falköping vapen.svg|landskap=[[Västergötland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Falköping]]|poboación=33 313|censo=2022|área=1 065,77|densidade=31,88|mapa=Falköping Municipality in Västra Götaland County.png|web=[https://www.falkoping.se/ falkoping.se]}} '''Falköping''' é un municipio sueco (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].<ref>{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-18|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}</ref> Anteriormente estaba no desaparecido [[condado de Skaraborg]]. A súa capital é [[Falköping]]. No ano 2022 a súa poboación era de 33 313 habitantes.<ref>{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-25|lingua=sv}}</ref> O concello está situado no leste do landskap de [[Västergötland]]. O [[río Lidan]] atravesa o suroeste do municipio dende o sur nunha curva cara o oeste. Falköping limita ao noroeste cos concellos de Vara e Skara, ao nordés co de [[Skövde (municipio)|Skövde]], ao leste co de Tidaholm, ao sueste co de Mullsjö, ao sur co de Ulricehamn e ao oeste co municipio de Herrljunga. == Notas == {{listaref}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Municipios de Suecia]] [[Categoría:Condado de Västra Götaland]] 73g2n1519wy4l2vbvro7f2gtstzkv3o 0 573122 6166561 6163106 2022-08-25T08:10:23Z Breobot 98629 Reemplazos con [[Usuario:Benjavalero/Replacer|Replacer]]: «en China» wikitext text/x-wiki {{Biografía|nome=}} '''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como "'''Xiao Yue Yue'''" (小悅悅, "pequena Yue Yue"), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea<ref name=":0">{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}</ref> == O accidente == Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.<ref name=":1">{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}</ref> Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla<ref name=":2">{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Qu dixo: ''"Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural"''.<ref name=":2" /> Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso. === Caso xudicial === O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.<ref>{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.<ref>{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}</ref> === Reacción pública === O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo<ref>{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}</ref>, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.<ref name=":3" /><ref name="YueFox">{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}</ref><ref name="YueWSJ">{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}</ref>. Anteriormente, tiña habido outros incidentes na China, como o incident Peng Yu en [[2006]] <ref>{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}</ref>, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.<ref name=":1" /> O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de "unha chamada de atención para todos". O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas. En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [na China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.<ref>{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''"Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década".''<ref>{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}</ref> == Consecuencias == Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.<ref>{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha "lei sobre [[bos samaritanos]]", que " penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde".<ref name=":0" /> Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.<ref name="YueWSJ" /> O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].<ref>{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: "É moi triste que non falemos realmente entre nós".<ref>{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> === Outros Incidentes === Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.<ref>{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}</ref> Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de " valores tradicionais chineses".<ref>{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> O rescate recibiu unha gran cobertura dos medios grazas ás fotografías de Wang Ronggui<ref>{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue<ref>{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref>, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.<ref>{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}</ref> Outros incidentes posteriores na China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.<ref>{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> == Notas == <div class="reflist" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <references group="" responsive="0"></references> </div> == Véxase tamén == {{Portal|China}} * [[Efecto do espectador]] * [[Kitty Genovese]] {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Wang Yue}} [[Categoría:Finados en 2011]] t9agxzt9ftzynqaeyj82rhmfflhf9zd 6166562 6166561 2022-08-25T08:10:36Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como "'''Xiao Yue Yue'''" (小悅悅, "pequena Yue Yue"), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea.<ref name=":0">{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}</ref> == O accidente == Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.<ref name=":1">{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}</ref> Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla<ref name=":2">{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Qu dixo: ''"Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural"''.<ref name=":2" /> Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso. === Caso xudicial === O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.<ref>{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.<ref>{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}</ref> === Reacción pública === O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo<ref>{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}</ref>, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.<ref name=":3" /><ref name="YueFox">{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}</ref><ref name="YueWSJ">{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}</ref>. Anteriormente, tiña habido outros incidentes na China, como o incident Peng Yu en [[2006]] <ref>{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}</ref>, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.<ref name=":1" /> O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de "unha chamada de atención para todos". O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas. En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [na China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.<ref>{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''"Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década".''<ref>{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}</ref> == Consecuencias == Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.<ref>{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha "lei sobre [[bos samaritanos]]", que " penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde".<ref name=":0" /> Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.<ref name="YueWSJ" /> O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].<ref>{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: "É moi triste que non falemos realmente entre nós".<ref>{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> === Outros Incidentes === Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.<ref>{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}</ref> Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de " valores tradicionais chineses".<ref>{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> O rescate recibiu unha gran cobertura dos medios grazas ás fotografías de Wang Ronggui<ref>{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue<ref>{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref>, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.<ref>{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}</ref> Outros incidentes posteriores na China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.<ref>{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> == Notas == <div class="reflist" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <references group="" responsive="0"></references> </div> == Véxase tamén == {{Portal|China}} * [[Efecto do espectador]] * [[Kitty Genovese]] {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Wang Yue}} [[Categoría:Finados en 2011]] guawv9n4lav51ilvd3djaliw1hu1ty3 6166563 6166562 2022-08-25T08:10:48Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Biografía}} {{Contén texto chinés}} '''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como "'''Xiao Yue Yue'''" (小悅悅, "pequena Yue Yue"), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións en [[China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea.<ref name=":0">{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}</ref> == O accidente == Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.<ref name=":1">{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}</ref> Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla<ref name=":2">{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Qu dixo: ''"Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural"''.<ref name=":2" /> Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso. === Caso xudicial === O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.<ref>{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.<ref>{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}</ref> === Reacción pública === O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo<ref>{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}</ref>, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.<ref name=":3" /><ref name="YueFox">{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}</ref><ref name="YueWSJ">{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}</ref>. Anteriormente, tiña habido outros incidentes na China, como o incident Peng Yu en [[2006]] <ref>{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}</ref>, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.<ref name=":1" /> O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de "unha chamada de atención para todos". O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas. En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [na China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.<ref>{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''"Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década".''<ref>{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}</ref> == Consecuencias == Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.<ref>{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha "lei sobre [[bos samaritanos]]", que " penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde".<ref name=":0" /> Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.<ref name="YueWSJ" /> O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].<ref>{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: "É moi triste que non falemos realmente entre nós".<ref>{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> === Outros Incidentes === Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.<ref>{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}</ref> Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de " valores tradicionais chineses".<ref>{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> O rescate recibiu unha gran cobertura dos medios grazas ás fotografías de Wang Ronggui<ref>{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue<ref>{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref>, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.<ref>{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}</ref> Outros incidentes posteriores na China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.<ref>{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> == Notas == <div class="reflist" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <references group="" responsive="0"></references> </div> == Véxase tamén == {{Portal|China}} * [[Efecto do espectador]] * [[Kitty Genovese]] {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Wang Yue}} [[Categoría:Finados en 2011]] t9dm3crimgo2f5czud6ea152k3r7bjm 6166564 6166563 2022-08-25T08:11:55Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Biografía}} {{Contén texto chinés}} '''Wang Yue''' (王悦), tamén coñecida como "'''Xiao Yue Yue'''" (小悅悅, "pequena Yue Yue"), nada en [[2009]] e finada o 13 de outubro de [[2011]], foi unha nena chinesa que foi atropelada mortalmente por dous vehículos en [[Foshan]], [[Guangdong]]. Mentres se desangraba na estrada durante máis de sete minutos, até 18 persoas percorreron a rúa pasando xunta o seu corpo, ignorándoa. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar recollendo lixo e foi enviada ao hospital onde sucumbiu ás súas feridas e morreu oito días despois. O incidente foi capturado na súa totalidade por unha cámara de vixilancia e o vídeo foi lanzado en Internet, o que provocou reaccións na [[República Popular da China|China]] e no estranxeiro. Algúns [[Medio de comunicación de masas|medios]] consideraron que isto era un indicativo dunha crecente apatía na sociedade chinesa contemporánea.<ref name=":0">{{Cita publicación periódica|url=http://latimesblogs.latimes.com/world_now/2011/10/toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt.html|apelidos=LATimesBlogs|nome=L. A. Times|data=2011|título=toddlers-death-evokes-outpouring-of-grief-and-guilt|revista=|lingua=EN}}</ref> == O accidente == Wang, de dous anos, saíu da súa casa en Foshan mentres a súa nai recollía a roupa durante unha tormenta. As cámaras de vixilancia mostraron á nena nunha rúa do mercado, estreita e concurrida. Momentos despois de aparecer na pantalla, Wang foi atropelada por unha furgoneta branca e pasou por baixo da súa roda dianteira. O condutor parou uns segundos pero non baixou. Despois comezou de novo lentamente e esmagouna de novo a Wang coa súa roda traseira. Despois, até 18 persoas pasaron por diante de Wang ignorándoa, algunhas parando para mirala antes de continuar. Despois dun tempo, outro gran camión atropelou as súas pernas co seu pneumático dianteiro e traseiro. Finalmente foi axudada por unha persoa que estaba a traballar de colector de residuos, Chen Xianmei (陈贤妹). No vídeo vese que Wang chora, sostén a cabeza, move os brazos e as pernas e sangra abundantemente.<ref name=":1">{{Cita web|título=National Post; chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/.|url=http://news.nationalpost.com/2011/10/21/chinese-toddler-whose-hit-and-run-sparked-global-outrage-dies-in-hospital/|páxina-web=nationalpost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-CA}}</ref> Os seus pais, Wang Chichang e Qu Feifei, optaron por non culpar a ninguén da morte da súa filla<ref name=":2">{{Cita web|título=Chinese hit-and-run toddler dies|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8840381/Chinese-girl-run-over-by-a-car-dies.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Qu dixo: ''"Chen representa o mellor da natureza humana, o lado máis amable e natural"''.<ref name=":2" /> Os condutores dos dous vehículos foron detidos pola policía nos días seguintes ao suceso. === Caso xudicial === O 26 de maio de [[2012]], Hu Jun, que conducía a furgoneta que golpeou a Wang por primeira vez, foi a xuízo en Foshan pola morte de Wang. Declarouse culpable do delito de tráfico pero non do [[homicidio]], dicindo que a nena se tiña botado enriba do vehículo e que el non tiña feito nada malo.<ref>{{Cita web|título=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|url=https://www.huffpost.com/|páxina-web=HuffPost|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> O 6 de setembro de 2012, Hu foi condenado por homicidio a 3 anos e medio de prisión. O feito de que pagase parte das facturas médicas de Wang foi un atenuante, despois dixo que se ela vivise tería que ter pagado dez veces ese importe.<ref>{{Cita web|url=http://articles.nydailynews.com/2012-09-06/news/33656395_1_yueyue-wang-yue-light-sentence|páxina-web=nydailynews.com|título=Yueyue-Wang-Yue-light-sentence}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15401055|páxina-web=BBC|título=News/ World-Asia-Pacific|lingua=EN}}</ref> === Reacción pública === O vídeo do incidente mostrouse nunha canle de televisión local e despois foi publicado en liña. Desatou reaccións en todo o mundo<ref>{{Cita web|url=http://www.cbsnews.com/8301-503543_162-20121691-503543.html|páxina-web=cbsnews.com|título=CBS News;|data-acceso=}}</ref>, e provocou ducias de editoriais e milleiros de publicacións en redes sociais, a maioría criticando a insensibilidade e crueldade dos que pasaron por diante de Wang Yue sen axudala.<ref name=":3" /><ref name="YueFox">{{Cita web|url=http://www.foxnews.com/opinion/2011/10/22/can-video-yue-yue-toddler-left-for-dead-change-china/|páxina-web=foxnews.com|título=Can-video-Yue-Yue-toddler-left-for-dead-change-China?}}</ref><ref name="YueWSJ">{{Cita web|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203752604576645033136435572|páxina-web=wsj.com|título=articles|lingua=EN}}</ref>. Anteriormente, tiña habido outros incidentes na China, como o incident Peng Yu en [[2006]] <ref>{{Cita web|url=http://www.danwei.org/law/common_sense_decency_and_crowd.php|páxina-web=www.danwei.org|título=Common sense decency and crowd}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china/article2206105/|páxina-web=www.theglobeandmail.com|título=ignored-toddler-doesnt-tell-the-whole-story-about-china|lingua=EN}}</ref>, onde os bos samaritanos que axudaban a persoas feridas en accidentes foron acusados de ferir a propia vítima e, en moitos casos, víronse obrigados a pagar facturas médicas pola vítima. Algunhas reaccións explican que puido causar que a xente teña medo de meterse en problemas ao axudar a Wang.<ref name=":1" /> O líder do [[Partido Comunista]] Provincial de [[Provincia de Cantón|Guangdong]], Wang Yang, cualificou o incidente de "unha chamada de atención para todos". O sitio [[Sina Weibo]] tivo máis de 4,5 millóns de publicacións sobre o incidente en poucos días e lanzou unha campaña en liña contra a apatía social. Segundo os informes, entre as poucas persoas identificadas dos 18 transeúntes visibles nas imaxes da cámara, varias foron acosadas e ameazadas. En novembro de 2011, os resultados dunha enquisa do ''China Youth Daily'', xornal oficial xuvenil do Partido Comunista, mostrou que o 80% dos mozos enquisados afirmaron seguir o caso de preto e o 88% dos enquisados pensaba que Wang morrera por mor da crecente indiferenza social [na China] duns para os outros. A maioría, o 71%, tamén pensaba que as persoas que ignoraran ao neno tiñan medo de meterse en problemas.<ref>{{Cita web|título=Youths search their souls after Yue Yue's death - China.org.cn|url=http://www.china.org.cn/china/2011-10/28/content_23748172.htm|páxina-web=www.china.org.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Segundo un artigo de Chen Weihua, editor adxunto de ''China Daily'': ''"Varias enquisas nas últimas semanas demostraron que a maioría dos entrevistados cren que a nosa moral diminuíu severamente durante a última década".''<ref>{{Cita web|url=http://www.chinadaily.com.cn/opinion/2011-11/01/content_14012721.htm|páxina-web=chinadaily.com.cn|título=Opinion}}</ref> == Consecuencias == Segundo o ''China Daily'', polo menos 10 departamentos e organizacións do Partido e do goberno de Guangdong, incluíndo a comisión política e xurídica provincial, a federación de mulleres, a academia de ciencias sociais e a Liga da Xuventude Comunista, iniciaron discusións para castigar a aqueles que se neguen a axudar ás persoas en perigo.<ref>{{Cita web|título=Law mulled to make aid compulsory|url=http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2011-10/20/content_13941570.htm|páxina-web=usa.chinadaily.com.cn|data-acceso=2022-08-19}}</ref> Os funcionarios provinciais [[Provincia de Cantón|cantoneses]], xunto con numerosos avogados e traballadores sociais, tamén mantiveron tres días de reunións na capital provincial de Guangdong, [[Cantón, China|Guangzhou]], para discutir o caso. Tense informado de que diversos lexisladores da provincia elaboraron unha "lei sobre [[bos samaritanos]]", que " penalizaría ás persoas que non axuden en tal situación e compensaríalles por accións legais se os seus esforzos fosen en balde".<ref name=":0" /> Os expertos xurídicos e o público debateron a idea antes das conversas oficiais.<ref name="YueWSJ" /> O 11 de agosto de 2013, a primeira lei do bo samaritano do país entrou en vigor en [[Shenzhen]].<ref>{{Cita web|título=Shenzhen introduces Good Samaritan law|url=https://www.scmp.com/news/china/article/1293475/shenzhen-introduces-good-samaritan-law|páxina-web=South China Morning Post|data=Invalid Date|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> Aínda que a atención se concentrou principalmente nos transeúntes que non axudaban a Wang, un xornalista británico quixo entrevistar a outros comerciantes do mercado onde tivo lugar o incidente, sen éxito. Descubriu que a zona estaba poboada maioritariamente por emigrantes doutras provincias chinesas (os propios Wang viñeran de [[Shandong]] sete anos antes). Segundo o autor, había pouco sentido de comunidade entre os habitantes. Un veciño dixo: "É moi triste que non falemos realmente entre nós".<ref>{{Cita web|título=As Chinese hit-and-run girl dies, passersby claim they did not see her|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8841840/As-Chinese-hit-and-run-girl-dies-passersby-claim-they-did-not-see-her.html|páxina-web=www.telegraph.co.uk|data-acceso=2022-08-19}}</ref> === Outros Incidentes === Os medios de comunicación percibiron e reflectiron a apatía chinesa despois da morte de Wang Yue; outro incidente ocorreu en [[Hangzhou]] cando unha muller tentou suicidarse saltando a un lago mentres algúns espectadores estaban presentes na beira do lago. Despois de constatar que ninguén intentaba salvar á muller, unha turista [[Uruguai|uruguaia]] chamada María Fernanda Gómez Arregui nadou até a muller para sacala fóra da auga.<ref>{{Cita web|url=http://english.peopledaily.com.cn/90882/7633050.html|páxina-web=english.peopledaily.com.cn|título=7633050|lingua=EN}}</ref> Funcionarios do goberno chinés anunciaron que María Fernanda recibiría unha recompensa en metálico de 3.000 [[Renminbi|yuans]] pola súa heroica exhibición de " valores tradicionais chineses".<ref>{{Cita web|título=Hangzhou_government_to_reward_urugu|url=https://shanghaiist.com/|páxina-web=shanghaiist.com|data=2022-05-03|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> O rescate recibiu unha gran cobertura dos medios grazas ás fotografías de Wang Ronggui<ref>{{Cita web|título=American Woman Saves a Drowning Chinese Woman in West Lake|url=https://www.chinawhisper.com/american-woman-saves-a-drowning-chinese-woman-in-west-lake/|páxina-web=ChinaWhisper|data=2011-10-18|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US}}</ref> que contrastan coa falta de acción dos espectadores na morte de Wang Yue<ref>{{Cita web|título=Chinese told they've got to try a little kindness|url=https://www.smh.com.au/world/chinese-told-theyve-got-to-try-a-little-kindness-20111111-1nbly.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2011-11-11|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref>, e outras mortes similares ocorreron na mesma época.<ref>{{Cita web|título=After shocking incidents, Chinese struggle to instill kindness|url=https://www.latimes.com/world/la-xpm-2011-nov-04-la-fg-china-samaritan-20111105-story.html|páxina-web=Los Angeles Times|data=2011-11-04|data-acceso=2022-08-19|lingua=en-US|apelidos=Twitter}}</ref> Outros incidentes posteriores na China seguiron comparándose coa morte de Wang Yue. En decembro de 2012, un neno de cinco anos chamado Yan Zhe foi atropelado por un microbús na provincia de [[Zhejiang]]. Malia as súplicas da nai, outros condutores e viandantes negáronse a axudala. Finalmente foi trasladado ao hospital pero morreu no camiño.<ref>{{Cita web|título=Is there a conscience there?: Chinese boy hit by minibus ignored by passers-by|url=https://www.smh.com.au/world/is-there-a-conscience-there-chinese-boy-hit-by-minibus-ignored-by-passersby-20121214-2bddr.html|páxina-web=The Sydney Morning Herald|data=2012-12-13|data-acceso=2022-08-19|lingua=en}}</ref> == Notas == <div class="reflist" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <references group="" responsive="0"></references> </div> == Véxase tamén == {{Portal|China}} * [[Efecto do espectador]] * [[Kitty Genovese]] {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Wang Yue}} [[Categoría:Finados en 2011]] 8ls4uwa84kg2hxnh2e5bn4ul9ymosww 0 573173 6166585 6165326 2022-08-25T09:05:32Z Beninho 865 amplío de sv.wiki wikitext text/x-wiki {{Coordenadas|58|34|N|11|59|E|display=title}} {{Municipio de Suecia|nome=Municipio de Färgelanda|nativo=Färgelanda kommun|imaxe=FargelandaKyrka.jpg|pé=Igrexa de Färgelanda|escudo=Färgelanda vapen.svg|landskap=[[Dalsland]]|condado=[[Västra Götaland]]|capital=[[Färgelanda]]|poboación=6 569|censo=2022|área=618,33|densidade=11,15|mapa=Färgelanda Municipality in Västra Götaland County.png|web=[http://www.fargelanda.se/ fargelanda.se]}} '''Färgelanda''' é un [[Municipios de Suecia|municipio sueco]] (''kommun'') do [[condado de Västra Götaland]].<ref>{{Cita web|título=Län och kommuner i kodnummerordning|url=http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|páxina-web=web.archive.org|data=2017-05-05|data-acceso=2022-08-19|data-arquivo=05 de maio de 2017|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20170505091310/http://www.scb.se/sv_/hitta-statistik/regional-statistik-och-kartor/regionala-indelningar/lan-och-kommuner/lan-och-kommuner-i-kodnummerordning/|url-morta=unfit}}</ref> Anteriormente pertencía ao desaparecido [[condado de Älvsborg]]. A súa capital é [[Färgelanda]]. No ano 2022 a poboación do concello era de 6 569 habitantes.<ref>{{Cita web|título=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2022 och befolkningsförändringar 1 januari - 31 mars 2022. Totalt|url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/kvartals--och-halvarsstatistik--kommun-lan-och-riket/kvartal-1-2022/|páxina-web=Statistiska Centralbyrån|data-acceso=2022-08-25|lingua=sv}}</ref> O concello está situado no suroeste do ''landskap'' de Dalsland e limita ao norte cos municipios de [[Dals-Ed (municipio)|Dals-Ed]] e [[Bengtsfors (municipio)|Bengtsfors]], ao leste cos de Mellerud e Vänersborg, ao sur co de [[Uddevalla (municipio)|Uddevalla]] e ao oeste co de [[Munkedal (municipio)|Munkedal]]. == Administración histórica == A área do concello correspóndese coas parroquias de Färgelanda, Högsäter, Järbo, Lerdal, Råggärd, Rännelanda, Torp e Ödeborg. Nestas parroquias fundáronse municipios rurais coa reforma municipal de 1862 co mesmo nome. Coa reforma de 1952 nacéron tres chamados grandes municipios (''storkommuner''): Högsäter (a partir de Högsäter, Järbo, Lerdal, Råggärd e Rännelanda), Färgelanda (sen cambios) e Ödeborg (de Torp, Valbo-Ryr e Ödeborg). En 1967 disolveuse e dividíuse o municipio rural de Ödeborg e as parroquias de Torp e Ödeborg incorporáronse a Färgelanda, mentres que a de Valbo-Ryr pasou a formar parte do concello rural de Munkedal. En 1971 introducíuse un tipo uniforme de municipio e o concello rural de Färgelanda transformouse no municipio de Färgelanda. En 1974 incorporouse o concello de Högsäter e Färgelanda recibíu a súa extensión actual.<ref>{{Cita libro|título=Sveriges kommunindelning 1863-1993|url=https://www.worldcat.org/oclc/33359784|editorial=Bokförlaget Draking|data=1993|lugar=Mjölby|ISBN=91-87784-05-X|OCLC=33359784|nome=Per|apelidos=Andersson}}</ref> O concello pertence dende á súa fundación aopartido xudicial de Vänersborg.<ref>{{Cita web|url=https://bebyggelseregistret.raa.se/bbr2/show/bilaga/showDokument.raa;jsessionid=11833AA161D870AF8EBA7332902F2040?dokumentId=21000001447220&thumbnail=false|páxina-web=Bebyggelseregistret|título=Domsagohistorik - Vänersborgs tingsrätt|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref> == Notas == {{listaref}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Municipios de Suecia]] [[Categoría:Condado de Västra Götaland]] 3jm5w9a0z86rgt6un97u4hscksco51w 0 573315 6166540 6164127 2022-08-25T07:54:28Z Cossue 82922 wikitext text/x-wiki {{Biografía}}{{En uso}} '''Saturnino Cuíñas Lois''', nado en [[Carballedo, Cerdedo-Cotobade|Carballedo (Cotobade)]] o [[21 de decembro]] de [[1897]] e finado na [[A Coruña|Coruña]] o [[7 de abril]] de [[1978]], foi un [[sacerdote]] [[Igrexa católica|católico]], destacado conservador e transmisor do folclore galego. == Traxectoria == Foi o sexto fillo de oito irmáns, dunha familia de canteiros. Seu avó e seu pai foron mestres canteiros, e este foi tamén o oficio da meirande parte dos seus irmáns até o ano [[1936]], cando até catro deles fuxiron o exilio por causa do [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936|golpe de estado fascista do 18 de xullo]].<ref>Varela Valera (1997). p. 08.</ref> Saturnino foi un mozo alegre, amigo de bailar e cantar e asiduo asistente os [[Serán|seráns]] e [[Romaría|romarías]] da súa contorna. Predisposto desde novo cara a [[Música popular galega|música popular]] chegou a dominar diferentes instrumentos como a [[Gaita galega|gaita]], a [[pandeireta]], a [[zanfona]], a [[bandurra]] e o [[harmonio]].<ref>Varela Varela (1997). p. 09.</ref> Aprendeu as primeiras letras nas escolas locais de Carballedo, pasando a seguir ao [[seminario de Compostela]] onde estudou durante doce anos, sen abandonar a súa paixón pola música popular. No ano [[1922]] foi ordenado sacerdote na [[Catedral de Tui]] pasando despois a oficiar como capelán en Carballo, Abegondo e Sada. O seu costume de tocar a gaita durante as cerimonias relixiosas incomodou a outros cregos da zona, que chegaron a presentar unha queixa diante do [[Arquidiocese católica latina de Santiago de Compostela|arcebispo de Santiago]]. Nesta etapa continuou a recoller e perfeccionar todo tipo de cantigas e bailes populares, iniciando a súa colaboración con [[Adolfo Anta Seoane]], [[Cántigas da Terra|Cantigas da Terra]] e a coral da [[fábrica de Tabacos da Coruña]].<ref>Varela Varela (1997). p. 14.</ref> === Párroco de Santo Estevo de Cesullas === No ano [[1931]] pasou a ocupar o cargo de cura á fronte da [[Parroquia eclesiástica galega|parroquia eclesiástica]] de [[Cesullas, Cabana de Bergantiños|Santo Estevo de Cesullas]], en [[Cabana de Bergantiños]]. == Notas == {{Listaref|30em}} == Véxase tamén == === Bibliografía === {{Refempeza}} * {{Cita libro|título=Saturnino Cuíñas Lois. Fotobiografía dun cura exemplar e folclorista benemérito.|apelidos=Varela Varela|nome=Xosé Manuel|editorial=[[Cabana de Bergantiños|Concello de Cabana de Bergantiños]]|ano=1997|url=https://en.calameo.com/read/00104442617a0d36de3d9|ligazónautor=Xosé Manuel Varela}} {{Reftermina}} === Outros artigos === === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=SVzJlCvnEN4#t=8m27s Los gremios - Programa Raíces (RTVE)] (nº 13 - 11/10/1973) - [[YouTube|Youtube]]. [[Categoría:Personalidades da música e o baile tradicional de Galicia]] [[Categoría:Gaiteiros]] [[Categoría:Zanfonistas]] [[Categoría:Nados en 1897]] [[Categoría:Finados en 1978]] [[Categoría:Sacerdotes católicos]] amsnufhui0kpthf2uzwwrudol6ob9r2 0 573502 6166457 6165409 2022-08-24T20:56:41Z Piquito 19415 Completo dende a Wikipedia en inglés. wikitext text/x-wiki {{Infobox xogador hóckey sobre xeo | halloffame = | imaxe = Anna Kilponen.jpg | tamaño_imaxe = 230px | alt = | pé_imaxe= Anna Kilponen en 2022. | data_nacemento = [[16 de maio]] de [[1995]] | lugar_nacemento = [[Orivesi]], [[Finlandia]] | data_falecemento = | lugar_falecemento = | estatura_cm = 171 | peso_kg = 74 | posicion = Defensa | tiro = Esquerda | capturas = | liga = [[Premier Hockey Federation|PHF]] | equipo = [[Metropolitan Riveters]] | prospect_league = | prospect_team = | antigos_equipos = [[Ilves Naiset|Ilves]]<br />[[Team Kuortan|Team Oriflame]]<br />North Dakota Fighting Hawks<br />Quinnipiac Bobcats<br />[[Linköping HC Dam|Linköping HC]]<br />[[KRS Vanke Rays]] | xogou_con = | sexo = muller | ntl_team = | ntl_team_2 = | ntl_team_3 = | draft = | draft_ano = | draft_equipo = | wha_draft = | wha_draft_ano = | wha_draft_equipo = | inicio_carreira = 2009 | fin_carreira = | sitio_web = | medaltemplates = | show-medals = }} '''Anna Kilponen''', nada o [[16 de maio]] de [[1995]] en [[Orivesi]] ([[Finlandia]]), é unha xogadora finlandesa de [[hóckey sobre xeo]], que xoga na posición de defensa. Dende a tempada 2022-23 defende a camisola das [[Metropolitan Riveters]] da [[Premier Hockey Federation]].<ref>{{Cita web |apelidos=Levine |nome=Justin |data=14 de xullo de 2022 |título=Riveters Add Another Olympian In Defender Anna Kilponen |url=http://riveters.premierhockeyfederation.com/news/riveters-add-another-olympian-in-defender-anna-kil |dataacceso=22 de agosto d 2022 |editorial=Metropolitan Riveters |lingua=en}}</ref> Xogou cart tempadas no hóckey universitario norteamericano na [[NCAA Division I]]: dúas tempadas nas North Dakota Fighting Hawks e outras dúas nas Quinnipiac Bobcats. Logo da súa carreira nas ligas colexiais xogou na [[Svenska damhockeyligan]] (SDHL) de [[Suecia]] nas filas do [[Linköping HC Dam|Linköping HC]], na [[Naisten Liiga]] finlandesa con [[Ilves Naiset]], e na [[Zhenskaya Hockey League]] (ZhHL) coas [[KRS Vanke Rays]].<ref>{{Cita web |data=3 de setembro de 2021 |título=Две россиянки, трое призёров ЧМ-2021: «КРС Ванке Рэйз» обновили состав |url=https://whl.khl.ru:443/article/3599-dve-rossiyanki-troe-priziorov-chm-2021-krs-vanke-reyz-obnovili-sostav|urlmorta=non|editorial=[[Zhenskaya Hockey League]] |lingua=ru|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20210904050250/https://whl.khl.ru/article/3599-dve-rossiyanki-troe-priziorov-chm-2021-krs-vanke-reyz-obnovili-sostav |dataarquivo=4 de setembro de 2021 |dataacceso=23 de agosto de 2022}}</ref> Como integrante da [[Selección feminina de hóckey sobre xeo de Finlandia|selección finlandesa]], Kilponen gañou as medallas de bronce nos [[Campionato do Mundo feminino de hóckey sobre xeo]] en [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo 2015|2015]]<ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/486/IHW486000_33_17_0_FIN.pdf |título=2015 IIHF World Championship roster |dataacceso=22 de agosto de 2022 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180213080038/https://reports.iihf.hockey/Hydra/486/IHW486000_33_17_0_FIN.pdf |dataarquivo=13 de febreiro de 2018 |lingua=en}}</ref> e [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo 2017|2017]] e representou a Finlandia no [[Torneo feminino de hóckey sobre xeo dos Xogos Olímpicos de Inverno 2014|torneo feminino]] nos [[Hóckey sobre xeo nos Xogos Olímpicos de Inverno 2014|Xogos Olímpicos de Inverno de 2014]].<ref>{{Cita web |url=https://www.olympic.org/anna-kilponen |título=Anna KILPONEN - Olympic Ice Hockey {{!}} Finland |data=2016-06-26 |editorial=International Olympic Committee |lingua=en |dataacceso=23 de agosto de 2022}}</ref> == Traxectoria == Anna Kilponen naceu en [[Orivesi]] o [[16 de maio]] de [[1995]], e en [[2009]] comezou a súa carreira sénior na máxima categoría do hóckey sobre xeo finlandés, a [[Naisten Liiga|SM-sarja]], nas filas de [[Ilves Naiset]]. Na tempada 2010-11, pouco despois do seu debut, foi nomeada capitana suplente con tan só 15 anos. Con todo, na tempada seguinte Kilponen fichou polo [[Team Kuortane|Team Oriflame]] de [[Kuortane]], tamén na SM-sarja, para o que xogou entre as tempadas 2011-12 e a 2013-14, sendo a capitana do equipo na tempada 2012-13. Logo de tres tempadas no equipo de [[Ostrobotnia so Sur]], na tempada 2014-15 regresou a Ilves e foi nomeada capitana.<ref name="ep">{{Cita web |url=https://www.eliteprospects.com/player/366323/anna-kilponen |título=Anna Kilponen |editorial=eliteprospects.com |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en}}</ref> Antes do inicio da tempada 2015-16 Kilponen mudouse aos [[Estados Unidos]] para asistir á [[Universidade de Dakota do Norte]] e xogar ao hóckey na NCAA cos North Dakota Fighting Hawks. Xogou dúas tempadas cos Fighting Hawks, exercendo como capitana suplente na tempada 2016-17, ata que a universidade suprimiu o programa de hóckey sobre xeo feminino en [[2017]].<ref>{{Cita web |url=http://www.undsports.com/ViewArticle.dbml?ATCLID=210210900&DB_OEM_ID=13500 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20171005014509/http://www.undsports.com/ViewArticle.dbml?ATCLID=210210900&DB_OEM_ID=13500 |título=Anna Kilponen Bio |editorial=undsports.com |dataacceso=24 de agosto de 2022 |dataarquivo=26 de xullo de 2019 |lingua=en}}</ref> Entón Kilponen foi transferida á [[Universidade de Quinnipiac]] e xogou para os Quinnipiac Bobcats ata que se graduou en 2019.<ref>{{Cita web |url=http://gobobcats.com/roster.aspx?rp_id=7523 |título=Anna Kilponen - Women's Ice Hockey |editorial=Quinnipiac University Athletics |lingua=en |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> De volta en [[Europa]] Kilponen fichou polo [[Linköping HC Dam|Linköping]] da [[Svenska damhockeyligan|SDHL]] [[Suecia|sueca]], co que debutou na tempada [[Tempada 2019-20 da SDHL|2019-20 season]].<ref>{{Cita web |url=http://gobobcats.com/news/2019/6/20/womens-ice-hockey-kilponen-19-signs-with-link-ping-hockey-club.aspx |título=Kilponen '19 Signs with Linköping Hockey Club |editorial=Quinnipiac University Athletics |lingua=en |dataacceso=24 de agosto de 2022}}</ref> O seu rexistro dun gol e dúas asistencias en 36 partidos de tempada supón o seu mínimo.<ref name="ep"/> == Coa selección finlandesa == Kilponen foi seleccionada polo [[Selección feminina de hóckey sobre xeo de Finlandia|combinado nacional de Finlandia]] para disputar os [[Torneo feminino de hóckey sobre xeo dos Xogos Olímpicos de Inverno 2014|Xogos Olímpicos de Inverno 2014]], xogando nos seis partidos que disputou o seu equipo, e realizando dúas asistencias.<ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/389/IHW400000_83_39_0_FIN.pdf |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20191204065617/http://reports.iihf.hockey/Hydra/389/IHW400000_83_39_0_FIN.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2014 Olympics |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |dataarquivo=14 de marzo de 2018 |lingua=en}}</ref> En 2014, Kilponen disputara con Finlandia dous [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo|Campionatos do Mundo]]. O seu debut chegou en [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo 2012|2012]].<ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/271/IHW2710FIN_83_9_0.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2012 World Championship |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/339/IHW3390FIN_83_8_0.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2013 World Championship |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20161231165401/http://reports.iihf.hockey/Hydra/339/IHW3390FIN_83_8_0.pdf |dataarquivo=30 de decembro de 2017 |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en}}</ref> Kilponen participou en tres campionatos coa [[Selección feminina sub-18 de hóckey sobre xeo de Finlandia|selección finlandesa sub-18]], nos [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo sub-18|Campionatos do Mundo sub-18]], sendo a primeira convocatoria en [[Campionato do mundo feminino de hóckey sobre xeo sub-18 2011|2011]], cando gañou unha medalla de bronce como integrante do equipo.<ref>{{Cita libro |autor=IIHF |título=IIHF Media Guide & Record Book 2012 |data=2011 |editorial=Fenn/M&S |páxina=557 |isbn=978-0-7710-9598-6 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/242/IHW2420FIN_83_5_0.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2011 U-18 World Championship |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en</ref><ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/279/IHW2790FIN_83_5_0.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2012 U-18 World Championship |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://reports.iihf.hockey/Hydra/324/IHW32499FIN_83_5_0.pdf |título=IIHF - Team Finland Stats - 2013 U-18 World Championship |editorial=[[IIHF]] |dataacceso=24 de agosto de 2022 |lingua=en}}</ref> == Notas == {{listaref}} {{Barra portal|Hóckey sobre xeo|Muller|Finlandia}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Kaitala, Anniina}} [[Categoría:Nados en 1995]] [[Categoría:Nados en Orivesi]] [[Categoría:Xogadores de hóckey sobre xeo de Finlandia]] [[Categoría:Xogadoras de Ilves Naiset]] db5hx0cade2vvruzyl7hp5f5k5dd9t5 2 573506 6166475 6166209 2022-08-24T21:59:39Z HombreDHojalata 5863 /* Títulos e autores */ wikitext text/x-wiki '''Narrativa''' é unha colección literaria da editorial [[Galicia|galega]] '''[[Ir Indo]]''' que botou a andar en [[1990]]. Ten máis de cincuenta títulos de literatura, case todos en [[lingua galega]]. == Descrición == Inclúe, mormente, primeiras edicións de orixinais en galego de autores contemporáneos, mais tamén traducións ao galego de escritores foráneos. === Títulos e autores === <div style="-moz-column-count: 2; column-count: 2;"> <poem> 1 ''Libro dos moradores'', de [[Darío Xohán Cabana]] 2 ''Os ollos da noite'', de [[Ramón Caride]] 3 ''[[Muá, Muá]]'' (once relatos), de [[Roald Dahl]] 4 ''A noite do sábado'', de [[Antón Risco]] 5 ''Crónica de sucesos'', de [[Ramón Caride]] 6 ''Contos da xustiza'', de varios autores <ref>[[Henrique Monteagudo]], [[Xavier Alcalá]], [[Darío Xohán Cabana]], [[Carlos Casares]], [[Alfredo Conde]], [[Paco Martín]], [[David Otero]], [[Xesús Rábade]], [[Manuel Rivas]], [[Suso de Toro]], [[Xosé Barreiro Prado|Xoán X. Barreiro]], [[Daniel García Ramos]], [[Victorino Gutiérrez]], [[Xoaquín Monteagudo Romero|Xoaquín Monteagudo]], [[Benito Montero]], [[Orencio Pérez]] e [[Carlos Varela García]]</ref> 7 ''O soño dirixido'', de [[Vítor Vaqueiro]] 8 ''O eco de Ramallón'', de [[Alfonso Álvarez Cáccamo]] 9 ''[[O cego de Pumardedón]]'', de [[Francisco Fernández del Riego]] 10 ''Corpo canso'', de [[Manoel Riveiro Loureiro]] 11 ''Beatum corpus'', de [[César Cunqueiro]] 12 ''Na vila hai caras novas'', de [[Xosé María Álvarez Blázquez]] 13 ''Fantasías reais: almas dun protocolo'', de [[Luis Moure Mariño]] 14 ''[[Uvas e granito]]'', de [[Nina Epton]]; trad. de A. e [[Francisco Fernández del Riego|F. Fernández del Riego]] 15 ''Traballos e paixóns de Benito Prada'', de [[Fernando Assis Pacheco|F. Assis Pacheco]], trad. de O. Sabaté 16 (o 26) ''O relato fantástico: de [[Edgar Allan Poe|Poe]] a [[H. P. Lovecraft|Lovecraft]]'', intro. de [[Gonzalo Navaza|G. Navaza]], trad. de R. Terco. 17 ''Sempre me matan '' de [[Alfredo Conde]] 18 ''Imán Fisterra (cadernos da Costa da Morte)'' de [[Luís Rei Núñez]] 19 ''Enchen as augas'', de [[Xosé María Álvarez Blázquez]] 19 ''O relato policial, de [[Edgar Allan Poe|Poe]] a [[Arthur Conan Doyle|Conan Doyle]]'', intro. de [[Bieito Iglesias]] <ref>"A carta substraída" de [[Edgar Allan Poe]]. "Unha ilusión vermella e branca" de [[Stephen Crane]]. "O rescate do xefe vermello" de [[O. Henry|William Sidney Porter "O'Henry"]]. "Unha cama terriblemente estraña" de [[Wilkie Collins|William Wilkie Collins]]. "A man" de [[Guy de Maupassant]]. "O clube dos rubios" de [[Arthur Conan Doyle]]</ref> 20 ''Marusía'', de [[Xosé Antonio Silva]] 21 ''Meu querido padre Ramón'', de [[Moncho Borrajo]] 22 23 ''A confusión do interno Törless'', de [[Robert Musil]] 24 ''O conto ruso do XIX de [[Aleksandr Pushkin|Puxquin]] a [[Lev Tolstoi|Tolstoi]]'' (coord. etc [[Alexandra Koss]]) 25 ''Nova Crónica das Indias'', de [[Antón Avilés de Taramancos]] 26 27 ''Lume esmorecido'', de [[Xavier Costa Clavell]] 28 ''As plumas do moucho'', de [[Luís García Mañá]] 29 ''Revoeira'', de [[Xosé Núñez Búa]] 30 ''Salvador de Occidente'', de [[Xoán Ignacio Taibo]] 31 ''San Gonzalo'', de [[Álvaro Cunqueiro]] 32 ''Matalote'', de [[Xesús Franco González]] 33 ''[[A liña de sombra]]'', de [[Joseph Conrad]] 34 ''Relatos de verán'', de varios autores, ''[[La Voz de Galicia]]'' 35 ''Berta'', de [[Concha Blanco]] 36 ''A canción do náufrago'', de [[Francisco Castro Veloso]] 37 ''Confesión do Mariscal Pardo de Cela'', de [[Luís Enrique Cabanela]] 38 ''O jalisco'', de [[Fernando Salgado García]] 39 ''O asasino bífido'', de [[Breogán Riveiro]] 40 ''Relatos de verán 2001'', de varios autores, ''[[La Voz de Galicia]]'' 41 ''Corazón entre desertos'' de [[Tucho Calvo]] 42 ''Relatos de verán 2002'', de varios autores, ''La Voz de Galicia'' 43 ''Cando soñar é canso'', de [[Benxamín Vázquez]] 44 ''Palabra por palabra, contos da policía'', de varios autores <ref>[[Carlos González Reigosa]], [[Antón Riveiro Coello]], [[Antonio Prado Rodríguez]], [[Antonio Reigosa]], [[Helena Villar Janeiro]], [[José Simal Gamallo]], [[Tucho Calvo]], [[Xosé Neira Vilas]], [[Manuel Teijeiro Sande]], [[Xosé Manuel Álvarez Costa]]; [[Manuel Mariño Castro]], [[Roberto Gil Moure]], [[José Rodríguez Cruz]], [[Emilio Fernández Vázquez]], [[Elena Maya Gil]], [[Luís García Mañá]], [[Ana María Martínez Pérez]], [[Antonio García Rivas]], [[Enrique Mora Morandeira]], [[Gonzalo Amoedo López]] e [[Enrique León Calviño]].</ref> 45 46 ''Na derruba'', de [[Paula Mariño Pazó]] 47 ''Aconteceres'', de [[Bieito Ledo]] 48 ''De vivos e de mortos'', de [[Xulio Alonso Pérez]] 49 ''Para meigo'', de [[Marisa Pascual]], prol. de [[Camilo José Cela|C. J. Cela]], ep. de E. Robles 50 51 52 ''As pontes do ego sum'', de [[José Manuel Ledo Santiso|José Manuel Ledo]], prol. de [[Moncho Borrajo|M. Borrajo]] ''De las tinieblas a la luz'', de [[Antonio Balboa Toba]] {{es}} ''O escalpelo literario'', de [[Agustín Sixto Seco]] ;"Gran formato" (sen numeración) ''O xabaril branco'', de [[Tucho Calvo]] e [[Miguelanxo Prado]] ''Adeus India, adeus'', de [[Xosé Manuel Villanueva]] ''Covardes'', de [[María Xosé Porteiro]] ''A canción do verán'', de [[Vicente Araguas]] ''Unha presa de terra'', de [[Marilar Aleixandre|M. Aleixandre]], deb. de J. Carlos Abraldes ''...Do mar e a noite'', de [[Xosé Henrique Rivadulla Corcón|X. H. Rivadulla Corcón]] ''Martázul'', de [[Xosé Antonio Perozo]] ''Contos, lerias e rexoubas'', de [[Manuel Rodríguez Troncoso]] </poem> </div> {{Notaslistaref|30em}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Literaria (Editorial Galaxia)]] * [[Colección Fóra de Xogo|Colección Fóra de Xogo (Xerais)]] === Ligazóns externas === * [http://www.mcu.es/webISBN/tituloSimpleFilter.do?cache=init&prev_layout=busquedaisbn&layout=busquedaisbn&language=es Base de datos de libros editados en España] {{Control de autoridades}} <nowiki> [[Categoría:Ir Indo]] [[Categoría:Coleccións literarias en lingua galega]] [[Categoría:Listas de libros]] [[Categoría:Obras narrativas en galego| ]] </nowiki> quiq7cx03sqtv9hgbky08sufoasog3m 14 573560 6166260 6165753 2022-08-24T13:36:45Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América]] [[Categoría:América do Sur]] 2xqgfmmypil174j8wzz7apnp582uved 0 573569 6166372 6165810 2022-08-24T16:49:51Z Xoio 22795 wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Arius arius'' | image = Arius buchanani Mintern 105.jpg | image_width = 270px | status = LC | status_ref = <ref name=U>Pal, M. (2012): [https://www.iucnredlist.org/species/166446/174784505 ''Arius arius''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2022-1. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Ostariophysi]] | ordo = [[Siluriformes]] | familia = [[Ariidae]] | subfamilia = [[Ariinae]] | genus = [[Arius]] | species = '''A. arius''' | binomial = '''Arius arius''' | binomial_authority = ([[Francis Buchanan-Hamilton|Hamilton]], [[1822]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Arius 090604-0044 mank.JPG|miniatura|260px|''Arius'' sp. á espera do seue procesamento. Muara Angke, Iacarta]]. '''''Arius arius''''' é un [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[siluriformes]] que é a [[especie tipo]] da [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[aríidos]] e da [[Familia (bioloxía)|subfamilia]] dos [[ariinos]]. == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1822]] polo [[médico]], [[botánico]] e [[zoólogo]] [[Escocia|escocés]] [[Francis Buchanan-Hamilton]],<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=275569 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[WoRMS]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/2345293 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[GBIF]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=BL>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id160976/ ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] na [[BioLib]]. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> baixo no nome de ''Pimelodus arius''.<ref name=W/> === Sinónimos === Ademais de polo nome actuamente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/><ref name=G/><ref name=BL/> *''Arius boakeii'' <small>Turner, 1867</small> *''Arius buchanani'' <small>Day, 1877</small> *''Arius cochinchinensis'' <small>, 1864</small> *''Arius falcarius'' <small>Richardson, 1845</small> *''Bagrus crinalis'' <small>Richardson, 1846</small> *''Pimelodus arius'' <small>Hamilton, 1822</small> ([[basónimo]]) *''Pimelodus mong'' <small>Richardson, 1846</small> *''Tachysurus arius'' <small>(Hamilton, 1822)</small> === Nota taxonómica === Hamilton describiuno en 1822, incluíndoo no [[genus|xénero]] ''[[Pimelodus]]'', da familia dos [[pimelódidos]].<ref>Hamilton, F. (1822): ''An account of the fishes found in the river [Ganges and its branches''. Edimburgo & Londres. i-vii + 1-405, Pls. 1-39.</ref> == Hábitat e distribución == ''Arius arius'' é unha especie de augas [[Mar|mariñas]] e [[salobre]]s [[trópico|tropicais]], [[demersal]] e [[Migración animal|anfídromo]].<ref>Riede, K. (2004): [https://d-nb.info/970973322/04 ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> A especie ten unha distribución [[índico|indo]]-[[Pacífico|pacífica]], encontrándose en zonas costeiras desde [[Paquistán]] até o sur da [[China]] ([[Hainan]], [[Guangdong]] e [[Hong Kong]], pasando pola [[India]], [[Sri Lanka]], até [[Bangladesh]], [[Myanmar]], [[Tailandia]], [[Malaisia]] (peninsular) e o [[mar da China Meridional]] ([[Camboxa]] e [[Vietnam]]).<ref name=U/> == Características == == Estado de conservación == ''Arius arius'' é unha especie xeneralizada sen que se coñecen grandes ameazas, polo que, polo de agora, a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN) avalía o seu status como ''LC'' (depouco preocupante), aínda que pode ser necesario reavaliar esta especie unha vez que se dispoñan de datos empíricos para mostrar o efecto da pesca comercial na poboación mundial.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Arius arius}} {{Wikispecies|Arius arius}} === Bibliografía === * Eschmeyer, William N., ed. (1998): ''Catalog of Fishes''. Special Publication of the Center for Biodiversity Research and Information, núm. 1, vol. 1-3. California Academy of Sciences. [[San Francisco, California|San Francisco]], [[California]], [[Estados Unidos]]. ISBN 0-940228-47-5. ISBN 978-1-8900-8702-9. * Fenner, Robert M. (2001): ''The Conscientious Marine Aquarist''. Neptune City, [[Nova Jersey]], Estados Unidos: T.F.H. Publications. * Helfman, G., B. Collette & D. Facey (1997): ''The diversity of fishes''. Blackwell Science: Oxford. ISBN 0-8654-2256-7. * Moyle, P. & J. Cech (2003): ''Fishes: An Introduction to Ichthyology'', 4ª edición. Upper Saddle River, Nova Jersey, Estados Unidos: Prentice-Hall. ISBN 978-0-1310-0847-2. * Nelson, J. S. (2006): ''Fishes of the World'' (4ª ed.) [[Hoboken, Nova Jersey]], Estados Unidos: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Wheeler, A. (1985): ''The World Encyclopedia of Fishes'', [[Londres]]: Macdonald. ISBN 0-3561-0715-9. === Outros artigos === * [[Siluriformes]] * [[Aríidos]] * [[Ariinos]] * ''[[Arius]]'' === Ligazóns externas === * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=arius-arius AQUATAB.NET] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Siluriformes]] ec4ei0uxyip5u1u5rsqya6ruxfjhk0l 6166413 6166372 2022-08-24T18:51:46Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Arius arius'' | image = Arius buchanani Mintern 105.jpg | image_width = 270px | status = LC | status_ref = <ref name=U>Pal, M. (2012): [https://www.iucnredlist.org/species/166446/174784505 ''Arius arius''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2022-1. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Ostariophysi]] | ordo = [[Siluriformes]] | familia = [[Ariidae]] | subfamilia = [[Ariinae]] | genus = [[Arius]] | species = '''A. arius''' | binomial = '''Arius arius''' | binomial_authority = ([[Francis Buchanan-Hamilton|Hamilton]], [[1822]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Arius 090604-0044 mank.JPG|miniatura|260px|''Arius'' sp. á espera do seue procesamento. Muara Angke, Iacarta]]. '''''Arius arius''''' é un [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[siluriformes]] que é a [[especie tipo]] da [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[aríidos]] e da [[Familia (bioloxía)|subfamilia]] dos [[ariinos]]. == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1822]] polo [[médico]], [[botánico]] e [[zoólogo]] [[Escocia|escocés]] [[Francis Buchanan-Hamilton]],<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=275569 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[WoRMS]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/2345293 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[GBIF]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=BL>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id160976/ ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] na [[BioLib]]. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> baixo no nome de ''Pimelodus arius''.<ref name=W/> === Sinónimos === Ademais de polo nome actuamente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/><ref name=G/><ref name=BL/> *''Arius boakeii'' <small>Turner, 1867</small> *''Arius buchanani'' <small>Day, 1877</small> *''Arius cochinchinensis'' <small>, 1864</small> *''Arius falcarius'' <small>Richardson, 1845</small> *''Bagrus crinalis'' <small>Richardson, 1846</small> *''Pimelodus arius'' <small>Hamilton, 1822</small> ([[basónimo]]) *''Pimelodus mong'' <small>Richardson, 1846</small> *''Tachysurus arius'' <small>(Hamilton, 1822)</small> === Nota taxonómica === Hamilton describiuno en 1822, incluíndoo no [[genus|xénero]] ''[[Pimelodus]]'', da familia dos [[pimelódidos]].<ref>Hamilton, F. (1822): ''An account of the fishes found in the river Ganges and its branches''. Edimburgo & Londres. i-vii + 1-405, Pls. 1-39.</ref> == Hábitat e distribución == ''Arius arius'' é unha especie de augas [[Mar|mariñas]] e [[salobre]]s [[trópico|tropicais]], [[demersal]] e [[Migración animal|anfídromo]].<ref>Riede, K. (2004): [https://d-nb.info/970973322/04 ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> A especie ten unha distribución [[índico|indo]]-[[Pacífico|pacífica]], encontrándose en zonas costeiras desde [[Paquistán]] até o sur da [[China]] ([[Hainan]], [[Guangdong]] e [[Hong Kong]], pasando pola [[India]], [[Sri Lanka]], até [[Bangladesh]], [[Myanmar]], [[Tailandia]], [[Malaisia]] (peninsular) e o [[mar da China Meridional]] ([[Camboxa]] e [[Vietnam]]).<ref name=U/> == Características == == Estado de conservación == ''Arius arius'' é unha especie xeneralizada sen que se coñecen grandes ameazas, polo que, polo de agora, a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN) avalía o seu status como ''LC'' (depouco preocupante), aínda que pode ser necesario reavaliar esta especie unha vez que se dispoñan de datos empíricos para mostrar o efecto da pesca comercial na poboación mundial.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Arius arius}} {{Wikispecies|Arius arius}} === Bibliografía === * Eschmeyer, William N., ed. (1998): ''Catalog of Fishes''. Special Publication of the Center for Biodiversity Research and Information, núm. 1, vol. 1-3. California Academy of Sciences. [[San Francisco, California|San Francisco]], [[California]], [[Estados Unidos]]. ISBN 0-940228-47-5. ISBN 978-1-8900-8702-9. * Fenner, Robert M. (2001): ''The Conscientious Marine Aquarist''. Neptune City, [[Nova Jersey]], Estados Unidos: T.F.H. Publications. * Helfman, G., B. Collette & D. Facey (1997): ''The diversity of fishes''. Blackwell Science: Oxford. ISBN 0-8654-2256-7. * Moyle, P. & J. Cech (2003): ''Fishes: An Introduction to Ichthyology'', 4ª edición. Upper Saddle River, Nova Jersey, Estados Unidos: Prentice-Hall. ISBN 978-0-1310-0847-2. * Nelson, J. S. (2006): ''Fishes of the World'' (4ª ed.) [[Hoboken, Nova Jersey]], Estados Unidos: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Wheeler, A. (1985): ''The World Encyclopedia of Fishes'', [[Londres]]: Macdonald. ISBN 0-3561-0715-9. === Outros artigos === * [[Siluriformes]] * [[Aríidos]] * [[Ariinos]] * ''[[Arius]]'' === Ligazóns externas === * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=arius-arius AQUATAB.NET] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Siluriformes]] 7jwsruupavu1bgy077u61lwnfmny30f 6166418 6166413 2022-08-24T19:32:54Z Xoio 22795 arranxos wikitext text/x-wiki {{título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Arius arius'' | image = Arius buchanani Mintern 105.jpg | image_width = 250px | status = LC | status_ref = <ref name=U>Pal, M. (2012): [https://www.iucnredlist.org/species/166446/174784505 ''Arius arius''] na ''[[UICN|Lista vermella]]'' da [[UICN]]. Versión 2022-1. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | subphylum = [[Vertebrata]] | classis = [[Actinopterygii]] | subclassis = [[Neopterygii]] | infraclassis = [[Teleostei]] | superordo = [[Ostariophysi]] | ordo = [[Siluriformes]] | familia = [[Ariidae]] | subfamilia = [[Ariinae]] | genus = [[Arius]] | species = '''A. arius''' | binomial = '''Arius arius''' | binomial_authority = ([[Francis Buchanan-Hamilton|Hamilton]], [[1822]]) | synonyms = :''Véxase o texto'' }} [[Ficheiro:Arius 090604-0044 mank.JPG|miniatura|240px|''Arius'' sp. á espera do seu procesamento. [[Iacarta]]]]. '''''Arius arius''''' é un [[peixe]] [[actinopterixio]] da [[Orde (bioloxía)|orde]] dos [[siluriformes]] que é a [[especie tipo]] da [[Familia (bioloxía)|familia]] dos [[aríidos]] e da [[Familia (bioloxía)|subfamilia]] dos [[ariinos]]. == Taxonomía == === Descrición === A especie foi descrita en [[1822]] polo [[médico]], [[botánico]] e [[zoólogo]] [[Escocia|escocés]] [[Francis Buchanan-Hamilton]],<ref name=W>[https://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=275569 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[WoRMS]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=G>[https://www.gbif.org/species/2345293 ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] no [[GBIF]]. Consultado o 23 de agosto de 2022.</ref><ref name=BL>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id160976/ ''Arius arius'' (Hamilton, 1822)] na [[BioLib]]. Consultada o 23 de agosto de 2022.</ref> baixo no nome de ''Pimelodus arius''.<ref name=W/> === Sinónimos === Ademais de polo nome actuamente válido, a especie coñeceuse tamén polos sinónimos:<ref name=W/><ref name=G/><ref name=BL/> *''Arius boakeii'' <small>Turner, 1867</small> *''Arius buchanani'' <small>Day, 1877</small> *''Arius cochinchinensis'' <small>, 1864</small> *''Arius falcarius'' <small>Richardson, 1845</small> *''Bagrus crinalis'' <small>Richardson, 1846</small> *''Pimelodus arius'' <small>Hamilton, 1822</small> ([[basónimo]]) *''Pimelodus mong'' <small>Richardson, 1846</small> *''Tachysurus arius'' <small>(Hamilton, 1822)</small> === Nota taxonómica === Hamilton describiuno en 1822, incluíndoo no [[genus|xénero]] ''[[Pimelodus]]'', da familia dos [[pimelódidos]].<ref>Hamilton, F. (1822): ''An account of the fishes found in the river Ganges and its branches''. Edimburgo & Londres. i-vii + 1-405, Pls. 1-39.</ref> == Hábitat e distribución == ''Arius arius'' é unha especie de augas [[Mar|mariñas]] e [[salobre]]s [[trópico|tropicais]], [[demersal]] e [[Migración animal|anfídromo]].<ref>Riede, K. (2004): [https://d-nb.info/970973322/04 ''Global register of migratory species - from global to regional scales''. Final Report of the R&D-Projekt 808 05 081]. Axencia Federal para a Conservación da Natureza. [[Bonn]], [[Alemaña]]. ISBN 978-3-7843-3845-3.</ref> A especie ten unha distribución [[índico|indo]]-[[Pacífico|pacífica]], encontrándose en zonas costeiras desde [[Paquistán]] até o sur da [[China]] ([[Hainan]], [[Guangdong]] e [[Hong Kong]], pasando pola [[India]], [[Sri Lanka]], até [[Bangladesh]], [[Myanmar]], [[Tailandia]], [[Malaisia]] (peninsular) e o [[mar da China Meridional]] ([[Camboxa]] e [[Vietnam]]).<ref name=U/> == Características == ''Arius arius'' presenta un escudo liso na cabeza, na súa parte anterior, cunha serie de gránulos e rugosidades na parte posterior. A [[Aleta|aleta adiposa]] presenta unha gran mancha negra. A [[aleta|aleta dorsal]] cun raio espiñento, cun filamento na súa punta. Con de 17 a 22 raios brandos na [[aleta|aleta anal]]. A [[liña lateral]] bifúrcase na base da [[aleta|aleta caudal]]. O [[aleta|pedúnculo caudal]] é moderadamente bifurcado. Presenta branquiespiñas na parte posterior de todos os [[arco branquial|arcos branquiais]].<ref>Kailola, P. J. (1999): "Ariidae (=Tachysuridae): sea catfishes (fork-tailed catfishes)". pp. 1827-1879, en K. E. Carpenter & V. H. Niem (eds.) ''FAO species identification guide for fishery purposes. The living marine resources of the Western Central Pacific. Vol. 3. Batoid fishes, chimaeras and bony fishes part 1 (Elopidae to Linophrynidae)''. [[Roma]]: [[FAO]]. ISBN 92-5104-302-7.</ref> == Bioloxía == É común en [[estuario]]s, [[río]]s e [[lago]]s de agua [[salobre]]. Aliméntase principalmente de [[invertebrados]].<ref name=J>Jayaram, K. C. (1984): "Ariidae". En W. Fischer & G. Bianchi (eds.) ''FAO species identification sheets for fishery purposes. Western Indian Ocean fishing area 51. Vol. 1''. [[Roma]]: [[FAO]].</ref> == Pesca == Captúrase principalmente con [[nasa]]s, e trampas de estacas de [[bambú]], e tamén con anzós en liñas.<ref name=J/> == Estado de conservación == ''Arius arius'' é unha especie xeneralizada sen que se coñecen grandes ameazas, polo que, polo de agora, a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN) avalía o seu status como ''LC'' (depouco preocupante), aínda que pode ser necesario reavaliar esta especie unha vez que se dispoñan de datos empíricos para mostrar o efecto da pesca comercial na poboación mundial.<ref name=U/> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat|Arius arius}} {{Wikispecies|Arius arius}} === Bibliografía === * Eschmeyer, William N., ed. (1998): ''Catalog of Fishes''. Special Publication of the Center for Biodiversity Research and Information, núm. 1, vol. 1-3. California Academy of Sciences. [[San Francisco, California|San Francisco]], [[California]], [[Estados Unidos]]. ISBN 0-940228-47-5. ISBN 978-1-8900-8702-9. * Fenner, Robert M. (2001): ''The Conscientious Marine Aquarist''. Neptune City, [[Nova Jersey]], Estados Unidos: T.F.H. Publications. * Helfman, G., B. Collette & D. Facey (1997): ''The diversity of fishes''. Blackwell Science: Oxford. ISBN 0-8654-2256-7. * Moyle, P. & J. Cech (2003): ''Fishes: An Introduction to Ichthyology'', 4ª edición. Upper Saddle River, Nova Jersey, Estados Unidos: Prentice-Hall. ISBN 978-0-1310-0847-2. * Nelson, J. S. (2006): ''Fishes of the World'' (4ª ed.) [[Hoboken, Nova Jersey]], Estados Unidos: John Wiley & Sons, Inc. ISBN 978-0-4712-5031-9. * Wheeler, A. (1985): ''The World Encyclopedia of Fishes'', [[Londres]]: Macdonald. ISBN 0-3561-0715-9. === Outros artigos === * [[Siluriformes]] * [[Aríidos]] * [[Ariinos]] * ''[[Arius]]'' === Ligazóns externas === * [http://aquatab.net/vyhledavani/?search=arius-arius AQUATAB.NET] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Siluriformes]] gwq4z3xt3dwsgi4tvmmayq742qxwchi 0 573632 6166545 6166197 2022-08-25T07:58:12Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Alabagrus muisca'' | image = Agathidinae sp.jpg | image_width = 250px | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Hymenoptera]] | subordo = [[Apocrita]] | superfamilia = [[Ichneumonoidea]] | familia = [[Braconidae]] | subfamilia = [[Agathidinae]] | genus = [[Alabagrus]] | species = A. muisca | binomial = Alabagrus muisca'' | binomial_authority = Sharkey, 1988 }} '''''Alabagrus muisca''''' é unha especie de [[avespa]] parasitoide da subfamilia [[Agathidinae]], da familia [[Braconidae]]. A avestpa foi descrita por Sharkey en 1988.<ref>[https://www.biodiversitylibrary.org/itemdetails/127739 ''Alabagrus muisca''] - Biodiversity Heritage Library - consultado o 22 de abril de 2016</ref><ref>[http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2011/search/all/key/alabagrus+muisca/match/1 ''Alabagrus muisca''] - Catalogue of Life - consultado o 22 de abril de 2016</ref> == Etimoloxía == Esta especie é nomeada na honra do [[pobo muisca]], quen habitaron o [[Altiplano Cundiboyacense]] de [[Colombia]], onde foi descuberta a especie. == Descrición == A parte anterior completamente negra e uniforme. A tibia posterior negra; palpómeros maxilares e labiais laranxas amarelados; tarso medio negro.<ref>Leathers, Jason & Sharkey, Michael, 2003 [http://www.nhm.org/site/sites/default/files/pdf/contrib_science/CS497.pdf Taxonomy and Life History of Costa Rican Alabagrus (Hymenoptera:Braconidae), With a Key to World Species, p. 15] - consultado o 22 de abril de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Himonópteros de América do Sur]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 1988]] ivephm95376xxmwrxuq6c3t8ktg2hq5 0 573634 6166229 6166223 2022-08-24T12:03:11Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Olympic de Charleroi | escudo = | nomecompleto = Royal Olympic Club de Charleroi | alcume = ''Les Dogues'' | fundacion = 20 de setembro de 1911 {{idade|20|9|2011}} | estadio = [[Stade de la Neuville|La Neuville]],<br />[[Charleroi]], [[Bélxica]] | capacidade = 12.164 | inauguracion = 1920 | propietario = | presidente = {{BELb}} Patrick Remy | adestrador = {{FRAb}} Xavier Robert | liga = [[División Nacional 1 de Bélxica|Nacional 1]] | tempada = 2021–22 | posicion = '''5º''' | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = http://www.olympic-charleroi.be/ | pattern_la1 = _borderonblack | pattern_b1 = | pattern_ra1 = _borderonblack | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _band_black | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = | pattern_b2 = _collar_white | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _collar_white | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Royal Olympic Club de Charleroi''', é un [[club]] de [[fútbol]] [[Bélxica|belga]] da cidade de [[Charleroi]]. Dende [[2019]] milita na [[División Nacional 1 de Bélxica]], a terceira categoría do fútbol belga. == Historia == Foi fundado en 1911 como '''Caroloregian Lodelinsart Club Olympique''', cambiando o seu nome ao ano seguinte polo de '''Olympic Club de Charleroi''', e foi rexistrado en 1913 na [[Real Federación Belga de Fútbol]].<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.olympic-charleroi.be/roccm/page-d-exemple/|páxina-web=olympic-charleroi.be|título=Historia|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr}}</ref> Entre 1972 e 1982 o club chamouse '''R.O.C. de Montignies-sur-Sambre''' antes de recuperar o seu nome anterior. En 2000 o club fusionouse co [[RA Marchienne]] e cambiou o seu nome a '''Royal Olympic Club de Charleroi-Marchienne''', pero volveu ao seu nome histórico en 2016. Finalmente, en 2019, o club fusionouse co Royal Châtelet SC. O Olympic de Charleroi debutou na [[Segunda División de Bélxica|Segunda División belga]] en 1936 e proclamouse campión ese mesmo ano, logrando o ascenso á [[Jupiler Pro League|Primeira División]].<ref name=":0" /> Militou na máxima categoría ata 1963 (agás na tempada 1955/56), quedando terceiro en 1939 e subcampión en 1947. Dende 1963 ata comezos da [[década de 1980]] xogou principalmente na segunda categoría, ata que en 1981 caeu á terceira, na que xogou a maioría de tempadas dende entón.<ref name=":0" /> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.olympic-charleroi.be Sitio oficial] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bélxica]] bcq6gb5igtjnxmjx78t0ilr6le0gg6y 6166239 6166229 2022-08-24T12:36:08Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Olympic de Charleroi | escudo = | nomecompleto = Royal Olympic Club de Charleroi | alcume = ''Les Dogues'' | fundacion = 20 de setembro de 1911 {{idade|20|9|1911}} | estadio = [[Stade de la Neuville|La Neuville]],<br />[[Charleroi]], [[Bélxica]] | capacidade = 12.164 | inauguracion = 1920 | propietario = | presidente = {{BELb}} Patrick Remy | adestrador = {{FRAb}} Xavier Robert | liga = [[División Nacional 1 de Bélxica|Nacional 1]] | tempada = 2021–22 | posicion = '''5º''' | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = http://www.olympic-charleroi.be/ | pattern_la1 = _borderonblack | pattern_b1 = | pattern_ra1 = _borderonblack | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _band_black | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = | pattern_b2 = _collar_white | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _collar_white | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Royal Olympic Club de Charleroi''', é un [[club]] de [[fútbol]] [[Bélxica|belga]] da cidade de [[Charleroi]]. Dende [[2019]] milita na [[División Nacional 1 de Bélxica]], a terceira categoría do fútbol belga. == Historia == Foi fundado en 1911 como '''Caroloregian Lodelinsart Club Olympique''', cambiando o seu nome ao ano seguinte polo de '''Olympic Club de Charleroi''', e foi rexistrado en 1913 na [[Real Federación Belga de Fútbol]].<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.olympic-charleroi.be/roccm/page-d-exemple/|páxina-web=olympic-charleroi.be|título=Historia|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr}}</ref> Entre 1972 e 1982 o club chamouse '''R.O.C. de Montignies-sur-Sambre''' antes de recuperar o seu nome anterior. En 2000 o club fusionouse co [[RA Marchienne]] e cambiou o seu nome a '''Royal Olympic Club de Charleroi-Marchienne''', pero volveu ao seu nome histórico en 2016. Finalmente, en 2019, o club fusionouse co Royal Châtelet SC. O Olympic de Charleroi debutou na [[Segunda División de Bélxica|Segunda División belga]] en 1936 e proclamouse campión ese mesmo ano, logrando o ascenso á [[Jupiler Pro League|Primeira División]].<ref name=":0" /> Militou na máxima categoría ata 1963 (agás na tempada 1955/56), quedando terceiro en 1939 e subcampión en 1947. Dende 1963 ata comezos da [[década de 1980]] xogou principalmente na segunda categoría, ata que en 1981 caeu á terceira, na que xogou a maioría de tempadas dende entón.<ref name=":0" /> == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.olympic-charleroi.be Sitio oficial] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bélxica]] mzr82wwqnato3pen05kyzbe75b9gqqc 0 573637 6166235 2022-08-24T12:33:09Z Xanetas 88215 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1105609746|Racing Club de France Football]]" wikitext text/x-wiki O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende 2022 milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como un club deportivo multidisciplinar, e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés e foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita web|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''. <ref>{{Cita web|url=http://www.sport24.com/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571/}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. * [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]]Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Ligazóns externas == * {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} (in French) * [https://www.facebook.com/pages/Racing-Club-de-France-Football-Colombes-92/670019389717961?fref=ts Official Facebook](in French) hpblevxak27no1opshsiolpru9bemhl 6166236 6166235 2022-08-24T12:34:33Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende 2022 milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como un club deportivo multidisciplinar, e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés e foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita web|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''. <ref>{{Cita web|url=http://www.sport24.com/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571/}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} (in French) * [https://www.facebook.com/pages/Racing-Club-de-France-Football-Colombes-92/670019389717961?fref=ts Official Facebook](in French) sdcg9x2lq77wwz36pzu5s9fds8uw8f8 6166241 6166236 2022-08-24T12:38:11Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Racing Club de France | escudo = | nomecompleto = Racing Club de France Football | alcume = | fundacion = 1896 {{idade|1|1|1896}} | estadio = [[Stade Yves-du-Manoir|Yves-du-Manoir]],<br />[[Colombes]], [[Francia]] | capacidade = 14.000 | inauguracion = 1907 | propietario = | presidente = {{FRAb}} Patrick Norbert | adestrador = {{FRAb}} Guillaume Norbert | liga = [[Championnat National 2|National 2]] | tempada = 2021–22 | posicion = | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = | pattern_la1 = | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = | body1 = | rightarm1 = | shorts1 = | socks1 = | pattern_la2 = | pattern_b2 = | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = | body2 = | rightarm2 = | shorts2 = | socks2 = }} O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende 2022 milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como un club deportivo multidisciplinar, e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés e foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita web|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''. <ref>{{Cita web|url=http://www.sport24.com/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571/}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} (in French) * [https://www.facebook.com/pages/Racing-Club-de-France-Football-Colombes-92/670019389717961?fref=ts Official Facebook](in French) 57jiafh69nn8s0bbo9rda3awikg57en 6166284 6166241 2022-08-24T14:01:23Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Racing Club de France | escudo = | nomecompleto = Racing Club de France Football | alcume = | fundacion = 1896 {{idade|1|1|1896}} | estadio = [[Stade Yves-du-Manoir|Yves-du-Manoir]],<br />[[Colombes]], [[Francia]] | capacidade = 14.000 | inauguracion = 1907 | propietario = | presidente = {{FRAb}} Patrick Norbert | adestrador = {{FRAb}} Guillaume Norbert | liga = [[Championnat National 2|National 2]] | tempada = 2021–22 | posicion = | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _RacingCF1920h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _RacingCF1920h | pattern_so1 = _RacingCF1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = AFD9F0 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _RacingCF1920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _RacingCF1920h | pattern_so2 = _RacingCF1920h | leftarm2 = B20000 | body2 = | rightarm2 = B20000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende 2022 milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como un club deportivo multidisciplinar, e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés e foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita web|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''. <ref>{{Cita web|url=http://www.sport24.com/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571/}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} {{Fr}}. * [https://www.facebook.com/RacingClubdeFranceFootball/ Páxina de Facebook] {{Fr}}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Francia]] bm1d36e9pdw8h4ip88kqgl7ep1xvb4i 6166294 6166284 2022-08-24T14:06:24Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Racing Club de France | escudo = | nomecompleto = Racing Club de France Football | alcume = | fundacion = 1896 {{idade|1|1|1896}} | estadio = [[Stade Yves-du-Manoir|Yves-du-Manoir]],<br />[[Colombes]], [[Francia]] | capacidade = 14.000 | inauguracion = 1907 | propietario = | presidente = {{FRAb}} Patrick Norbert | adestrador = {{FRAb}} Guillaume Norbert | liga = [[Championnat National 2|National 2]] | tempada = 2021–22 | posicion = | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _RacingCF1920h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _RacingCF1920h | pattern_so1 = _RacingCF1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = AFD9F0 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _RacingCF1920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _RacingCF1920h | pattern_so2 = _RacingCF1920h | leftarm2 = B20000 | body2 = | rightarm2 = B20000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende [[2022]] milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como un club deportivo multidisciplinar, e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés e foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|título=Le Stade Yves du Manoir|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|data-acceso=24 de agosto de 2022|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100731190321/http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|dataarquivo=31 de xullo de 2010|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita novas|data=10 de setembro de 2008|título=On s'arrache le Racing CFF 92 !|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080912201548/http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|dataarquivo=12 de setembro de 2008}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''.<ref>{{Cita novas|data=28 de maio de 2009|título=Partenariat Levallois-Racing|url=https://www.lefigaro.fr/sports/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} {{Fr}}. * [https://www.facebook.com/RacingClubdeFranceFootball/ Páxina de Facebook] {{Fr}}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Francia]] 13csff345l9lg6aqzewhhi8ss5264wm 6166324 6166294 2022-08-24T14:23:47Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Club de fútbol | nome = Racing Club de France | escudo = | nomecompleto = Racing Club de France Football | alcume = | fundacion = 1896 {{idade|1|1|1896}} | estadio = [[Stade Yves-du-Manoir|Yves-du-Manoir]],<br />[[Colombes]], [[Francia]] | capacidade = 14.000 | inauguracion = 1907 | propietario = | presidente = {{FRAb}} Patrick Norbert | adestrador = {{FRAb}} Guillaume Norbert | liga = [[Championnat National 2|National 2]] | tempada = 2021–22 | posicion = | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _RacingCF1920h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _RacingCF1920h | pattern_so1 = _RacingCF1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = AFD9F0 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _RacingCF1920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _RacingCF1920h | pattern_so2 = _RacingCF1920h | leftarm2 = B20000 | body2 = | rightarm2 = B20000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende [[2022]] milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como a sección de fútbol do club deportivo multidisciplinar [[Racing Club de France]], e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés . Foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|título=Le Stade Yves du Manoir|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|data-acceso=24 de agosto de 2022|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100731190321/http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|dataarquivo=31 de xullo de 2010|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita novas|data=10 de setembro de 2008|título=On s'arrache le Racing CFF 92 !|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080912201548/http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|dataarquivo=12 de setembro de 2008}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''.<ref>{{Cita novas|data=28 de maio de 2009|título=Partenariat Levallois-Racing|url=https://www.lefigaro.fr/sports/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} {{Fr}}. * [https://www.facebook.com/RacingClubdeFranceFootball/ Páxina de Facebook] {{Fr}}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Francia]] 1bdpgksovbn7quw2x664x7dhx7eswmd 6166336 6166324 2022-08-24T14:29:03Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki {{Outros homónimos|Racing 92|para=o equipo de rugby|este=o equipo de fútbol}} {{Club de fútbol | nome = Racing Club de France | escudo = | nomecompleto = Racing Club de France Football | alcume = | fundacion = 1896 {{idade|1|1|1896}} | estadio = [[Stade Yves-du-Manoir|Yves-du-Manoir]],<br />[[Colombes]], [[Francia]] | capacidade = 14.000 | inauguracion = 1907 | propietario = | presidente = {{FRAb}} Patrick Norbert | adestrador = {{FRAb}} Guillaume Norbert | liga = [[Championnat National 2|National 2]] | tempada = 2021–22 | posicion = | marcacamiseta = | anunciocamiseta = | web = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _RacingCF1920h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _RacingCF1920h | pattern_so1 = _RacingCF1920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = AFD9F0 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _RacingCF1920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _RacingCF1920h | pattern_so2 = _RacingCF1920h | leftarm2 = B20000 | body2 = | rightarm2 = B20000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} O '''Racing Club de France Football''', tamén coñecido como '''Racing Paris''', '''RCF Paris''', '''Matra Racing''', '''Racing Club''' ou simplemente '''Racing''' é un [[club]] de [[fútbol]] [[Francia|francés]] con sede en [[Colombes]], suburbio de [[París]]. Dende [[2022]] milita no [[Championnat National 2]], o cuarto nivel do fútbol francés. Foi fundado en 1882 como a sección de fútbol do club deportivo multidisciplinar [[Racing Club de France]], e é un dos clubs máis antigos da historia do fútbol francés . Foi membro fundador da [[Ligue 1]]. Disputa os seus partidos como local no Stade Lucien-Choine.<ref>{{Cita novas|título=Le Stade Yves du Manoir|url=http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|data-acceso=24 de agosto de 2022|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100731190321/http://www.racingclubdefrancefootball.fr/club/stade/|dataarquivo=31 de xullo de 2010|lingua=fr}}</ref> Nos seus inicios xogou na liga da [[Unión de Sociedades Francesas de Deportes Atléticos|Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]], a primeira liga de fútbol de Francia, que conquistou en 1907. O Racing gañou un título da Ligue 1 na tempada 1935/36 e cinco [[Copa de Francia|Copas de Francia]], sendo o cuarto equipo con máis títulos de Copa. Ostenta o récord de máis goles marcados nunha tempada da Ligue 1 a 38 xornadas, con 118 goles na 1959/60 . == Historia == [[Ficheiro:Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg/219px-Racing_Paris_x_Racing_Avellaneda.jpg|alt=Opposing players competing for the ball|dereita|miniatura|219x219px| Racing (con camisola escura con raias horizontais) xogando contra o [[Racing Club]] Arxentino no [[Parc des Princes]] en 1950.]] Durante os [[Xogos Olímpicos de 1900]], o Racing Club de France acolleu as probas de [[atletismo]] no estadio Croix-Catelan (a súa sede naquel entón). O cénit deportivo do Racing deuse nas décadas de [[Década de 1930|1930]] e [[Década de 1940|1940]], cando o club gañou a [[Ligue 1]] en 1936 e a [[Copa de Francia]] en 1936, 1939, 1940, 1945 e 1949. O club tamén tivo un período de éxito a comezos da década de 1960, quedando segundo na primeira división en 1961 e 1962. Porén, o Racing foi un dos clubs que máis sufriu a crise financeira que afectou ao fútbol francés a mediados dos anos 60 e as dificultades económicas provocaron o seu descenso ás categorías inferiores. En 1982, o empresario [[Jean-Luc Lagardère]] quería construír un equipo de estrelas e investiu no club para convertelo no segundo máis importante de París (tralo [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]). Aínda que considerou unha fusión do [[París FC|Paris FC]] e o Racing, a dirección do Racing negouse por falta de información detallada sobre as finanzas do PFC. Lagardère comprou o Paris FC (contraendo unha débeda de máis de catro millóns de francos) e renomeouno "Paris Racing 1", e investiu en xogadores experimentados en 1982 e 1983. Decidido a levar o club á Copa de Europa en 1987, contratou ao técnico portugués [[Artur Jorge]], que viña de gañar o título europeo co [[Futebol Clube do Porto|Porto]]. Completou o equipo coas fichaxes de [[Gérard Buscher]] e [[Pascal Olmeta]] pero o club pasou unha mala xeira e a asistencia ao estadio caeu. A finais da década de 1980, o Racing perdeu 300 millóns de francos. Relegado ás categorías non profesionais, buscou unha base financeira máis firme. En decembro de 2008, [[AEK Atenas FC|Georgios Kintis]] intentou mercar o club sen éxito.<ref>{{Cita novas|data=10 de setembro de 2008|título=On s'arrache le Racing CFF 92 !|url=http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20080912201548/http://www.francefootball.fr/FF/breves2008/20080910_160219_on-s-arrache-le-racing-cff-92_Dev.html|dataarquivo=12 de setembro de 2008}}</ref> Antes da tempada 2009-10, o Racing chegou a un acordo financeiro coa cidade de [[Levallois-Perret|Levallois]]. A asociación do club e o apoio da comuna deron lugar a un cambio de nome a ''Racing Club de France Levallois 92''.<ref>{{Cita novas|data=28 de maio de 2009|título=Partenariat Levallois-Racing|url=https://www.lefigaro.fr/sports/football/fil-info/partenariat-levallois-racing-267571|data-acceso=24 de agosto de 2022|lingua=fr}}</ref> A pesar da axuda de Levallois, o Racing foi descendido ao [[Campeonato Nacional 3|Championnat de France amateur 2]] pola [[DNCG]] en xullo de 2010 despois de que se determinara que o club tiña unha débeda de 500.000 euros. O 21 de novembro de 2010, o Racing Levallois e o [[UJA Alfortville]] anunciaron plans para fusionarse para a tempada seguinte. En 2012, o club regresou a [[Colombes]] como Racing Club de France Colombes 92. == Denominacións == [[Ficheiro:1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1932_06_30_Aksam_Racing.jpg/220px-1932_06_30_Aksam_Racing.jpg|miniatura|Nova nun xornal sobre a xira do Racing por Turquía en 1932.]] * Racing Club de France: (1896–1932, 1966–1981, 2005–2007) * Racing Club de Paris: (1932–1966, 1981–1987, 1999–2005) * [[Matra]] Racing: (1987–1989) * Racing Paris 1: (1989–1991) * Racing 92: (1991–1995) * Racing Club de France 92: (1995–1999) * Racing Club de France Football 92: (2007–2009) * Racing Club de France Levallois 92: (2009–2012) * Racing Club de France Colombes 92: (2012–2018) * Racing Club de France Football: (2018–presente) == Palmarés == * '''[[Ligue 1]] (1):''' 1936. * '''[[Copa de Francia]] (5):''' 1936, 1939, 1940, 1945, 1949. * '''[[Ligue 2]] (1):''' 1986. * '''[[Championnat National 2]] (1):''' 2004. * '''[[Championnat National 3]] (2):''' 2007, 2022. * '''Division d'Honneur (1):''' 1973. * '''Campionato da [[Union des Sociétés Françaises de Sports Athlétiques]] (1):''' 1907. * '''Campionato de París USFSA (6):''' 1902, 1903, 1907, 1908, 1911, 1919. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{Páxina web|https://www.racingfoot.fr}} {{Fr}}. * [https://www.facebook.com/RacingClubdeFranceFootball/ Páxina de Facebook] {{Fr}}. {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Francia]] 8mer7q1aghe4gfx81sk9zxmzhcrwijg 14 573638 6166258 2022-08-24T13:35:57Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América Central]] [[Categoría:Mitoloxía de América do Norte]] [[Categoría:Mesoamérica]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América Central]] [[Categoría:Mitoloxía de América do Norte]] [[Categoría:Mesoamérica]] 0ihuseql6uc7e135vded8riczfp5y0o 14 573639 6166261 2022-08-24T13:37:34Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América]] [[Categoría:América do Norte]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América]] [[Categoría:América do Norte]] 5yop31xlq5k7ecf4i2zpbosqfon7vyn 14 573640 6166264 2022-08-24T13:43:19Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América]] [[Categoría:América Central]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de América]] [[Categoría:América Central]] e62s329zcalwnv5qe6163af3xe0r3qg 14 573641 6166268 2022-08-24T13:46:10Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{ORDENAR:Uto-azteca}} [[Categoría:Mitoloxía de América do Norte]] [[Categoría:Cultura uto-azteca]]" wikitext text/x-wiki {{ORDENAR:Uto-azteca}} [[Categoría:Mitoloxía de América do Norte]] [[Categoría:Cultura uto-azteca]] ervrluwtff8z9xqe5o02mtb9vjncarv 14 573642 6166269 2022-08-24T13:47:18Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "[[Categoría:Pobos uto-aztecas]] [[Categoría:Cultura nativa americana|Uto-azteca]]" wikitext text/x-wiki [[Categoría:Pobos uto-aztecas]] [[Categoría:Cultura nativa americana|Uto-azteca]] p2q8yalh9rrxovrx0873t0u6dg1q5a3 14 573643 6166271 2022-08-24T13:48:46Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "[[Categoría:Pobos indíxenas de México|Uto-aztecas]]" wikitext text/x-wiki [[Categoría:Pobos indíxenas de México|Uto-aztecas]] i8vbupf5746rzj0kchaky6os4etm50a 14 573644 6166280 2022-08-24T13:57:15Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} {{ORDENAR:Sino-tibetana}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{ORDENAR:Sino-tibetana}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia]] 40ryhtkmugm1wbxjou44lci4anudkxr 14 573645 6166281 2022-08-24T13:59:05Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía por continente|Asia]] [[Categoría:Asia]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía por continente|Asia]] [[Categoría:Asia]] hr9f5o47bap2i9mfexm3jv9jsi25lsm 14 573646 6166283 2022-08-24T14:01:13Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía por continente|África]] [[Categoría:África]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía por continente|África]] [[Categoría:África]] 5lpzi985uaqqev2yfz0zr4maujhm1hu 14 573647 6166285 2022-08-24T14:02:48Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia]] i8h5d4vigsrezdghbvvihuo4l8v7mnv 6166286 6166285 2022-08-24T14:03:05Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Mitoloxía de Asia]] [[Categoría:Asia Oriental]] 6ptlyzk3dz0tyrpxveayz5rfzlql7es 1 573648 6166289 2022-08-24T14:04:10Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Visitas}}" wikitext text/x-wiki {{Visitas}} mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i 14 573649 6166292 2022-08-24T14:05:52Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Xeografía de Asia]] [[Categoría:Eurasia]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Xeografía de Asia]] [[Categoría:Eurasia]] 059h519ohgjzq5358umrxlhkk5b7ugw 14 573650 6166298 2022-08-24T14:10:44Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Relixión indoeuropea]] [[Categoría:Cultura eslava]] [[Categoría:Paganismo en Europa]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Relixión indoeuropea]] [[Categoría:Cultura eslava]] [[Categoría:Paganismo en Europa]] ma3x9lc9oxnk7whtjakn9ihz1qb8rv6 14 573651 6166300 2022-08-24T14:12:53Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Paganismo]] [[Categoría:Relixión en Europa]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Paganismo]] [[Categoría:Relixión en Europa]] 2dxbc4cup8dpv358ur453ean6exeud8 14 573652 6166301 2022-08-24T14:14:15Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} {{Artigo Principal}} [[Categoría:Relixións]] [[Categoría:Historia das relixións]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{Artigo Principal}} [[Categoría:Relixións]] [[Categoría:Historia das relixións]] 308a1gicndgnn9xyjayp29j39hc3vw2 14 573653 6166305 2022-08-24T14:17:26Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Relixión]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Relixión]] ap1ey21lwo9r40v9o8izhmd4ej7r8tn 14 573654 6166316 2022-08-24T14:20:43Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}}" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} l84gr3qz63unu5ixg5gx3rhd2r33fio 6166318 6166316 2022-08-24T14:21:16Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura de Europa]] [[Categoría:Relixión por continente|Europa]] cjkwrdp86dqbjpbcfvm64gyao2nz641 14 573655 6166326 2022-08-24T14:24:37Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Cultura por continente|Europa]] [[Categoría:Europa]] [[Categoría:Cultura occidental]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Cultura por continente|Europa]] [[Categoría:Europa]] [[Categoría:Cultura occidental]] 97mi9r2wibfkpynckmedmm776c576gz 14 573656 6166337 2022-08-24T14:29:16Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} {{Categoría por continente}} [[Categoría:Cultura]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} {{Categoría por continente}} [[Categoría:Cultura]] 4cdu56kotggjp45ji78mvf9ntj7317m 14 573657 6166339 2022-08-24T14:30:16Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Civilizacións]] [[Categoría:Antropoloxía cultural]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Civilizacións]] [[Categoría:Antropoloxía cultural]] 8oe6on50ysp6g2mzsydu7m18xc2lk5t 0 573658 6166341 2022-08-24T14:31:41Z Xanetas 88215 Redirixida cara a "[[Racing Club de France Football]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Racing Club de France Football]] egwzjbikzquwlqgrkq0b7ibuo2cj3kq 14 573659 6166342 2022-08-24T14:32:05Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Commonscat}} [[Categoría:Pobos eslavos]] [[Categoría:Cultura de Europa]]" wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Categoría:Pobos eslavos]] [[Categoría:Cultura de Europa]] 6a9uzuwfc0opcuwvsegxrhv6yeptzmt 0 573660 6166355 2022-08-24T15:57:13Z Miguelferig 27155 traducido de en:Lamallipodium wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|the copepod genus with the synonym "Lamellipodia"|Epischura}} Os '''lamelipodios'''é unha proxección da superficie de avance dunha `[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == <!-- Lamellipodia are found primarily in all mobile cells, such as the [[keratinocytes]] of fish and frogs, which are involved in the quick [[wound healing|repair of wounds]]. The lamellipodia of these keratinocytes allow them to move at speeds of 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min over [[epithelium|epithelial]] surfaces. When separated from the main part of a cell, a lamellipodium can still crawl about freely on its own. Lamellipodia are a characteristic feature at the front, leading edge, of motile cells. They are believed to be the actual motor which pulls the cell forward during the process of [[cell migration]]. The tip of the lamellipodium is the site where [[exocytosis]] occurs in migrating mammalian cells as part of their [[clathrin]]-mediated [[endocytic cycle]]. This, together with actin-polymerisation there, helps extend the lamella forward and thus advance the cell's front. It thus acts as a steering device for cells in the process of [[chemotaxis]]. It is also the site from which particles or aggregates attached to the cell surface migrate in a process known as [[cap formation]]. ;Structure Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] nksferqncdt19v2aorgjr0ohrsefuvv 6166356 6166355 2022-08-24T15:58:15Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|o xénero de copépodos co nome sinónimo de "Lamellipodia"|Epischura}} Os '''lamelipodios'''é unha proxección da superficie de avance dunha `[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == <!-- Lamellipodia are found primarily in all mobile cells, such as the [[keratinocytes]] of fish and frogs, which are involved in the quick [[wound healing|repair of wounds]]. The lamellipodia of these keratinocytes allow them to move at speeds of 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min over [[epithelium|epithelial]] surfaces. When separated from the main part of a cell, a lamellipodium can still crawl about freely on its own. Lamellipodia are a characteristic feature at the front, leading edge, of motile cells. They are believed to be the actual motor which pulls the cell forward during the process of [[cell migration]]. The tip of the lamellipodium is the site where [[exocytosis]] occurs in migrating mammalian cells as part of their [[clathrin]]-mediated [[endocytic cycle]]. This, together with actin-polymerisation there, helps extend the lamella forward and thus advance the cell's front. It thus acts as a steering device for cells in the process of [[chemotaxis]]. It is also the site from which particles or aggregates attached to the cell surface migrate in a process known as [[cap formation]]. ;Structure Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 88afpbuauq4r9z1f4dt0l3yq78e24pt 6166357 6166356 2022-08-24T15:59:59Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|o nome sinónimo dun xénero de copépodos|Epischura}} Os '''lamelipodios'''é unha proxección da superficie de avance dunha `[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == <!-- Lamellipodia are found primarily in all mobile cells, such as the [[keratinocytes]] of fish and frogs, which are involved in the quick [[wound healing|repair of wounds]]. The lamellipodia of these keratinocytes allow them to move at speeds of 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min over [[epithelium|epithelial]] surfaces. When separated from the main part of a cell, a lamellipodium can still crawl about freely on its own. Lamellipodia are a characteristic feature at the front, leading edge, of motile cells. They are believed to be the actual motor which pulls the cell forward during the process of [[cell migration]]. The tip of the lamellipodium is the site where [[exocytosis]] occurs in migrating mammalian cells as part of their [[clathrin]]-mediated [[endocytic cycle]]. This, together with actin-polymerisation there, helps extend the lamella forward and thus advance the cell's front. It thus acts as a steering device for cells in the process of [[chemotaxis]]. It is also the site from which particles or aggregates attached to the cell surface migrate in a process known as [[cap formation]]. ;Structure Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 1uvqeybc300jnatkq0oh6fpxl7sn0x9 6166361 6166357 2022-08-24T16:06:06Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|o nome sinónimo dun xénero de copépodos|Epischura}} Un '''lamelipodio'''é unha proxección da superficie de avance dunha `[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> <!-- Lamellipodia are a characteristic feature at the front, leading edge, of motile cells. They are believed to be the actual motor which pulls the cell forward during the process of [[cell migration]]. The tip of the lamellipodium is the site where [[exocytosis]] occurs in migrating mammalian cells as part of their [[clathrin]]-mediated [[endocytic cycle]]. This, together with actin-polymerisation there, helps extend the lamella forward and thus advance the cell's front. It thus acts as a steering device for cells in the process of [[chemotaxis]]. It is also the site from which particles or aggregates attached to the cell surface migrate in a process known as [[cap formation]]. ;Structure Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] r2xjb8f66c8er9btbsxthrcpsmm73ei 6166362 6166361 2022-08-24T16:23:46Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|o nome sinónimo dun xénero de copépodos|Epischura}} Un '''lamelipodio'''é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estgrutura <!-- Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] hdv28d1jofkxslo4k6ri3dt9qw7c7ot 6166363 6166362 2022-08-24T16:24:40Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|Lamellipodia|o nome sinónimo dun xénero de copépodos hoxe chamados |Epischura}} Un '''lamelipodio'''é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estgrutura <!-- Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 9b60sgc82pi31gdkakld4efrv8vtb1n 6166364 6166363 2022-08-24T16:24:58Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio'''é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estgrutura <!-- Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] i7059wlp138pqbnbmsmgag8nzwoopxk 6166365 6166364 2022-08-24T16:25:09Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estgrutura <!-- Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 1lwozeix4r14kxad9uz4uav4aujy0x2 6166366 6166365 2022-08-24T16:25:29Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura <!-- Structurally, the barbed ends of the microfilaments (localized actin [[monomer]]s in an [[Adenosine triphosphate|ATP]]-bound form) face the "seeking" edge of the cell, while the pointed ends (localized actin monomers in an [[Adenosine diphosphate|ADP]]-bound form) face the lamella behind.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> This creates [[treadmilling]] throughout the lamellipodium, which aids in the retrograde flow of particles throughout.<ref name="Cramer"/> [[Arp2/3 complex]]es are present at microfilament-microfilament junctions in lamellipodia, and help create the actin meshwork. Arp 2/3 can only join onto previously existing microfilaments, but once bound it creates a site for the extension of ''new'' microfilaments, which creates branching.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Another molecule that is often found in polymerizing actin with Arp2/3 is [[cortactin]], which appears to link [[tyrosine kinase]] signalling to cytoskeletal reorganization in the lamellipodium and its associated structures.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] bht0vkjw3t6mr26lh3uyvobg02zkxf9 6166403 6166366 2022-08-24T18:38:27Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> <!-- [[Rac (GTPase)|Rac]] and [[Cdc42]] are two [[Rho family of GTPases|Rho]]-family [[GTPase]]s which are normally [[cytosol]]ic but can also be found in the cell membrane under certain conditions.<ref name="Small"/> When Cdc42 is activated, it can interact with [[Wiskott–Aldrich syndrome protein]] (WASp) family receptors, in particular [[WASL (gene)|N-WASp]], which then activates Arp2/3. This stimulates actin branching and increases cell [[motility]].<ref name="Small"/> Rac1 induces cortactin to localize to the cell membrane, where it simultaneously binds F-actin and Arp2/3. The result is a structural reorganization of the lamellipodium and ensuing cell motility.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] b2946wide7xfza45fx3if4explewphu 6166406 6166403 2022-08-24T18:45:10Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promotes lamellipodia while cdc42 promotes filopodia.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> <!-- [[Ena/Vasp homology proteins|Ena/VASP]] proteins are found at the leading edge of lamellipodia, where they promote actin polymerization necessary for lamellipodial protrusion and chemotaxis. Further, Ena/VASP prevents the action of [[Capping protein (actin filament) muscle Z-line, alpha 1|capping protein]], which halts actin polymerization.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> --> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 5a2dlxmfm5xnz7074qd4bn5vha1ryf8 6166411 6166406 2022-08-24T18:50:31Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína do encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] llhm4sjy9ii8kyw4fjvjkvklucco850 6166412 6166411 2022-08-24T18:50:58Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotacxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] i10eua41z8atwtonpep063pvbq910lz 6166414 6166412 2022-08-24T18:53:13Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contñen unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] mhgzf3ld1oy1rhre57i7bmm4qsfphmo 6166420 6166414 2022-08-24T19:35:28Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida. Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celularcell migration]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] c7vch6b06dnpuuhuylbrwlqppcp084g 6166423 6166420 2022-08-24T19:39:55Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Aínda que tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] p6f7wg3n3vvdi5pvl8wiirx5tj8zcrc 6166426 6166423 2022-08-24T19:41:40Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 2mg8y3l7j0syowx343ld0qs2evz5gs6 6166430 6166426 2022-08-24T19:48:41Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]]. Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] gfd2fb6b46n5qmnhm3w3pr1vsw6veww 6166432 6166430 2022-08-24T19:50:04Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monóm eros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) dan ao bordo "explorqador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodiso e axuda a contribúe á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamenteo spreviamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 4akg5asfe5yo9mpngfxp0zfega9tlds 6166433 6166432 2022-08-24T19:54:07Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmene son [[citosol|citosólicas]] peropoden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), in concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e ocorre como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] r7wjoqhnsv7elurwijv3xm8kzaufmoh 6166435 6166433 2022-08-24T19:56:10Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promoves a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os filopodios.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] i6qukweizg8c2qbt4o3yh5gqjnisp45 6166436 6166435 2022-08-24T19:57:25Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap''). ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] q7lkudmw2q8bctkle8frv5qvohb0ph6 6166437 6166436 2022-08-24T20:00:16Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 2014 Jul 15;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 2014 May 14. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] cw88djabwh6tvabytkdhtfohkxbxvsz 6166438 6166437 2022-08-24T20:00:58Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo da proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 2014 Jul 15;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 2014 May 14. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] ehdc9di7qo7ps4gvq0655ki6gc6axt8 6166459 6166438 2022-08-24T20:59:16Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo de proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 2014 Jul 15;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 2014 May 14. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] 8zeh2jj3ucvqlp9mpri67uu3t1ywogd 6166461 6166459 2022-08-24T21:01:55Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo de proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]]. Cando se separan do corpo celular, os lamelipodios aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 15 de xullo de 2014;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 14 de maio de 2014. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] p4yagf9wpcxmjd85ourx5a5h31yj7xo 6166471 6166461 2022-08-24T21:21:52Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo de proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]].<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Cando frgmentos de células con lamelipodios se separan do corpo celular, aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Ballestrem C, Wehrle-Haller B, Hinz B, Imhof BA. Actin-dependent lamellipodia formation and microtubule-dependent tail retraction control-directed cell migration. Mol Biol Cell. Setembro 2000;11(9):2999-3012. doi: 10.1091/mbc.11.9.2999. PMID 10982396; PMCID: PMC14971. Cita: "probablemente debido á forza impulsora creada pola polimerización da actina no bordo en avance e o contacto focal estable no corpo celular principal, as células son ás veces desgarradas e divididas, orixinando fragmentos separados do corpo celular principal. Estes fragmentos “escindidos” continuaron migrando autonomamente deixando detrás un rastro de membrana que contiña actina."</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 15 de xullo de 2014;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 14 de maio de 2014. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína de encaparuzamento]] (''capping''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] mjlz2dp81m35h2yegafenpxjb38fhvq 6166472 6166471 2022-08-24T21:27:33Z Miguelferig 27155 /* Descrición */ wikitext text/x-wiki Un '''lamelipodio''' é unha proxección de forma laminar da superficie de avance dunha [[célula (bioloxía)|célula]] móbil de orixe [[citoesqueleto|citoesquelética]] constituída por un núcleo de proteína [[actina]]. Contén unha rede case bidimensional de actina; a estrutura completa propulsa a célula polo substrato.<ref name="Alberts">{{cite book |last1=Alberts |first1=Bruce |first2=Alexander |last2=Johnson |first3=Julian |last3=Lewis |first4=Martin |last4=Raff |first5=Keith |last5=Roberts |first6=Peter |last6=Walter|year=2002 |title=Molecular Biology of the Cell |edition=4th |publisher=Garland Science |location=New York, NY |isbn=978-0-8153-3218-3 |pages=908, 931, 973–975}}</ref> Dentro dos lamelipodios hai costelas de actina chamadas [[microespícula]]s, que, cando se estenden máis alá do lamelipodio denomínanse [[filopodio]]s.<ref name="Small">{{cite journal |last1=Small |first1=J. Victor |first2=Theresia |last2=Stradal |first3=Emmanuel |last3=Vignal |first4=Klemens |last4=Rottner |year=2002 |title=The lamellipodium: where motility begins |journal=[[Trends in Cell Biology]] |volume=12 |issue=3 |pages=112–120 |pmid=11859023 |doi=10.1016/S0962-8924(01)02237-1}}</ref> O lamelipodio orixínase pola nucleación da actina baixo a membrana plasmática da célula<ref name="Alberts"/> e é a principal área de incorporación de actina ou formación de [[microfilamento]]s da célula. == Descrición == Os lamelipodios encóntranse principalmene en células móbiles, por exemplo, en [[queratinocito]]s de peixes e ras, onde están implicados na [[curación de feridas]] rápida.<ref> Maxime F. Fournier, Chiara Gabella, Jean-Jacques Meister, Ivo F. Sbalzarini, Alexander B. Verkhovsky. Dynamics of Wound Repair in the Lamellipodia. Biophysical Journal. Volume 100, issue 3, supplement 1, 303A, 2 de febreiro de 2011. DOI: [https://doi.org/10.1016/j.bpj.2010.12.1854]</ref> Os lamelipodios destes queratinocitos permítenlles moverse a grandes velocidades de 10–20&nbsp;μm&nbsp;/&nbsp;min sobre superficies [[epitelio|epiteliais]].<ref>Csucs, G., Quirin, K., & Danuser, G. (2007). Locomotion of fish epidermal keratocytes on spatially selective adhesion patterns. Cell motility and the cytoskeleton, 64(11), 856–867. [https://doi.org/10.1002/cm.20230]</ref> Cando frgmentos de células con lamelipodios se separan do corpo celular, aínda poden seguir arrastrándose libremente por si sós.<ref>Ballestrem C, Wehrle-Haller B, Hinz B, Imhof BA. Actin-dependent lamellipodia formation and microtubule-dependent tail retraction control-directed cell migration. Mol Biol Cell. Setembro 2000;11(9):2999-3012. doi: 10.1091/mbc.11.9.2999. PMID 10982396; PMCID: PMC14971. Cita: "probablemente debido á forza impulsora creada pola polimerización da actina no bordo en avance e o contacto focal estable no corpo celular principal, as células son ás veces desgarradas e divididas, orixinando fragmentos separados do corpo celular principal. Estes fragmentos “escindidos” continuaron migrando autonomamente deixando detrás un rastro de membrana que contiña actina."</ref> Os lamelipodios son unha característica da parte frontal en avance dunha célula en movemento. Crese que funcionan como un motor do movemento tirando da célula cara adiante durante o proceso de [[migración celular]]. Porén, tamén se observou movemento celular cos lamelipodios inhibidos.<ref> Stephanie L. Gupton, Karen L. Anderson, Thomas P. Kole, Robert S. Fischer, Aaron Ponti, Sarah E. Hitchcock-DeGregori, Gaudenz Danuser, Velia M. Fowler, Denis Wirtz, Dorit Hanein, Clare M. Waterman-Storer Cell migration without a lamellipodium : translation of actin dynamics into cell movement mediated by tropomyosin. Journal of Cell Biology (2005) 168 (4): 619–631. 14 de febreiro de 2005. [https://doi.org/10.1083/jcb.200406063] </ref> O extremo do lamelipodio é o lugar onde ocorre a [[exocitose]] en células migrantes de mamíferos como parte do seu [[ciclo endocítico]] mediado por [[clatrina]]. Isto, xunto coa polimerización de actina que ten lugar aquí, axuda a que se estendan as lamelas cara adiante e así avance a parte frontal da célula. Isto actúa como un aparato de guía para as células no proceso da [[quimiotaxe]].<ref>Guan Wang, Thierry Galli. Reciprocal link between cell biomechanics and exocytosis. Traffic. Volume19, issue10, outubro de 2018, páxinas 741-749. [https://doi.org/10.1111/tra.12584]</ref> Tamén é o sitio desde o cal as partículas ou agregados unidos á superficie da célula migran nun proceso chamado [[formación da caparuza]] (''cap'').<ref>Sinnar SA, Antoku S, Saffin JM, Cooper JA, Halpain S. Capping protein is essential for cell migration in vivo and for filopodial morphology and dynamics. Mol Biol Cell. 15 de xullo de 2014;25(14):2152-60. doi: 10.1091/mbc.E13-12-0749. Epub 14 de maio de 2014. PMID 24829386; PMCID: PMC4091828.</ref> ;Estrutura Estruturalmente, os extremos con pugas dos microfilamentos (monómeros de actina localizados unidos a [[Adenosín trifosfato|ATP]]) están orientados cara aoo bordo "explorador" da célula, mentres que os extremos bicudos dos microfilamentos (con monómeros de actina unidos a [[Adenosín difosfato|ADP]]) dan á parte de atrás da lamela.<ref name="Cramer">{{cite journal |last=Cramer |first=Louise P. |year=1997 |title=Molecular mechanism of actin-dependent retrograde flow in lamellipodia of motile cells |journal=[[Frontiers in Bioscience]] |volume=2 |issue= 4|pages=d260–270 |url=http://www.fbsserver.org/1997/v2/d/cramer/cramer.pdf |pmid=9206973 |doi=10.2741/a189}}</ref> Isto crea unha especie de [[fita transportadora]] no lamelipodio que axuda ao fluxo retrógrado das partículas.<ref name="Cramer"/> Os [[complexo Arp2/3|complexos Arp2/3]] están presentes nas unións entre un microfilamento e outro nos lamelipodios e contribúen á creación da rede de actina. O Arp 2/3 soamente pode unirse a microfilamentos previamente existentes, pero unha vez unido crea un sitio para a extensión de ''novos'' microfilamentos, o cal crea ramificacións.<ref name="Weed">{{cite journal |last1=Weed |first1=Scott A. |first2=Andrei V. |last2=Karginov |first3=Dorothy A. |last3=Schafer |first4=Alissa M. |last4=Weaver |first5=Andrew W. |last5=Kinley |first6=John A. |last6=Cooper |first7=J. Thomas |last7=Parsons |year=2000 |title=Cortactin localization to sites of actin assembly in lamellipodia requires interactions with F-actin and the Arp2/3 complex |journal=[[Journal of Cell Biology]] |volume=151 |issue=1 |pages=29–40 |pmid=11018051 |doi=10.1083/jcb.151.1.29 |pmc=2189811}}</ref> Outra molécula que se encontra a miúdo na actina polimerizada con Arp2/3 é a [[cortactina]], que parece que liga a sinalización da [[tirosina quinase]] coa reorganización citoesquelética no lamelipodio e estruturas asociadas.<ref name="Weed"/> [[Rac (GTPase)|Rac]] e [[Cdc42]] son dúas [[GTPase]]s da [[familia Rho de GTPases|familia Rho]], que normalmente son [[citosol|citosólicas]] pero poden tamén encontrarse na membrana plasmática baixo certas condicións.<ref name="Small"/> Cando se activa Cdc42, pode interaccionar con receptores da familia da [[proteína da síndrome de Wiskott–Aldrich]] (WASp), en concreto con [[WASL (xene)|N-WASp]], que despois activa a Arp2/3. Isto estimula a ramificación da actina e incrementa a mobilidade celular.<ref name="Small"/> Rac1 induce á cortactina a localizarse na membrana plasmática, onde se une simultaneamente á F-actina e á Arp2/3. O resultado é unha reorganización estrutural do lamelipodio e orixina como resultado a mobilidade celular.<ref name="Weed"/> Rac promove a creación de lamelipodios, mentres que cdc42 promove os [[filopodio]]s.<ref>{{cite journal |last=Hall |first=Alan |year=1998 |title=Rho GTPases and the actin cytoskeleton |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=279 |issue=5350 |pages=509–514 |pmid=9438836 |doi=10.1126/science.279.5350.509|bibcode=1998Sci...279..509H }}</ref> As proteínas [[proteínas de homoloxía Ena/Vasp|Ena/VASP]] encóntranse no bordo de avance dos lamelipodios, onde promoven a polimerización da actina necesaria para a protrusión do lamelipodio e a quimiotaxe. Ademais, Ena/VASP prevén a acción da [[CAPZA1|proteína da formación da caparuza]] (''capping protein''), que detén a polimerización da actina.<ref>{{cite journal |last1=Bear |first1=James E. |first2=Frank B. |last2=Gertler |year=2009 |title=Ena/VASP: towards resolving a pointed controversy at the barbed end |journal=[[Journal of Cell Science]] |volume=122 |issue=12 |pages=1947–1953 |pmid=19494122 |doi=10.1242/jcs.038125 |pmc=2723151 }}</ref> == Notas == {{listaref|32em}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027 MBInfo - Lamelipodios] * [http://www.mechanobio.info/topics/cytoskeleton-dynamics/go-0030027/go-0030032 MBInfo - Ensamblaxe de lamelipodios] * [http://cellix.imba.oeaw.ac.at/ Vídeo da mobilidade celular] {{control de autoridades}} [[Categoría:Movemento celular]] [[Categoría:Citoesqueleto]] po4rbxlg6jf7bxbqh3c539zgxpg5dpa 0 573661 6166369 2022-08-24T16:44:53Z Gasparoff 111586 Creada como tradución da páxina "[[:ca:Special:Redirect/revision/30579269|Lost Ollie]]" wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como ''Ollie está perdido'' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por Shannon Tindle. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Premisa == ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> == Elenco == Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy == Lista de episodios == {{Táboa episodios}} == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en Port Moody do 9 ao 11 de febreiro. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] c81uzdp26wdlrj0p7sas45nxv1zdcqe 6166370 6166369 2022-08-24T16:45:40Z Gasparoff 111586 Gasparoff moveu a páxina "[[Lost Ollie]]" a "[[Ollie está perdido]]": Sinónimos (título da versión dobrada en galego) wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como ''Ollie está perdido'' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por Shannon Tindle. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Premisa == ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> == Elenco == Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy == Lista de episodios == {{Táboa episodios}} == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en Port Moody do 9 ao 11 de febreiro. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] c81uzdp26wdlrj0p7sas45nxv1zdcqe 6166374 6166370 2022-08-24T16:56:11Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como '''''Ollie está perdido''''' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por Shannon Tindle. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en Port Moody do 9 ao 11 de febreiro. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> === Premisa === ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> === Elenco === Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy A versión en galego foi realizada por [[SDI Media]], traducida por [[Manuel Arca Castro]] e dirixida por Gonzalo Faílde. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] {{Televisión en progreso}} [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] hmk7knklp3nccvzsma5alyc8mrbq469 6166375 6166374 2022-08-24T16:58:35Z Gasparoff 111586 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como '''''Ollie está perdido''''' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por Shannon Tindle. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en Port Moody do 9 ao 11 de febreiro. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> === Premisa === ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> === Elenco === Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy A versión en galego foi realizada por [[SDI Media]], traducida por [[Manuel Arca Castro]] e dirixida por Gonzalo Faílde. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commons}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] {{Televisión en progreso}} [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] q2ajy9zi8760tfjodqmmnh61q82e6eq 6166415 6166375 2022-08-24T18:53:58Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como '''''Ollie está perdido''''' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por [[Shannon Tindle]]. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en Port Moody, na [[Columbia Británica]]. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> === Sinopse === ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> === Elenco === Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy A versión en galego foi realizada por [[SDI Media]], traducida por [[Manuel Arca Castro]] e dirixida por Gonzalo Faílde. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commons}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] {{Televisión en progreso}} [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] iich9xjq09nt0xa806ne1yszghv8xhr 6166482 6166415 2022-08-24T22:20:25Z Gasparoff 111586 /* Produción */ wikitext text/x-wiki {{Serie de televisión|cadea=[[Netflix]]|creador=[[William Joyce]] e [[Shannon Tindle]]|número_de_episodios=4|director=[[Peter Ramsey]]|produtor=[[21 Laps entertainment]] e [[Industrial Light & Magic]]|duración=50' cada epidosio|país=[[Estados Unidos]] e [[Canadá]]|lingua=V.O. en inglés, dobraxe en galego e outras linguas|web=https://www.netflix.com/watch/80126490|primeiro_episodio=24 de agosto de [[2022]]}}'''''Lost Ollie''''', dobrada ao [[Lingua galega|galego]] como '''''Ollie está perdido''''' é unha [[Estados Unidos de América|serie]] de [[Serie de televisión|televisión]] que combina [[animación por ordenador]] con [[imaxe real]] creada por [[Shannon Tindle]]. A serie está baseada no libro infantil ''Ollie's Odyssey'' de [[2016]] de [[William Joyce]]. Foi estreada en [[Netflix]] o 24 de agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Netflix Plans a Summer of Family Fun with First Looks at 'Lost Ollie', 'Rise of the TMNT' & More|url=https://www.animationmagazine.net/2022/06/netflix-plans-a-summer-of-family-fun-with-first-looks-at-lost-ollie-rise-of-the-tmnt-more/|páxina-web=Animation Magazine|data=2022-06-30|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Mercedes|apelidos=Milligan}}</ref> == Produción == O 6 de outubro de [[2020]], o director de [[Netflix]] Teddy Biaselli revelou que a plataforma adquirira o proxecto ''Lost Ollie'' e que a serie levaba en produción desde [[2016]].<ref>{{Cita web|título=Shannon Tindle, Peter Ramsey to Adapt William Joyce’s ‘Ollie’s Odyssey’ for Netflix|url=https://variety.com/2020/tv/news/lost-ollie-shannon-tindle-peter-ramsey-ollies-odyssey-netflix-1234793559/|páxina-web=Variety|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Elaine|apelidos=Low|nome2=Elaine|apelidos2=Low}}</ref> O 9 de marzo de [[2021]], Jonathan Groff foi elixido para o papel principal, xunto coas voces de Mary J. Blige, Tim Blake Nelson, Gina Rodríguez, Jake Johnson e Kesler Talbot. A produción comezou en [[Vancouver]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodriguez, Jake Johnson to Star in Netflix Family Drama ‘Lost Ollie’|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/gina-rodriguez-jake-johnson-to-star-in-netflix-live-action-animated-drama-lost-ollie-4145661/|páxina-web=The Hollywood Reporter|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Lesley|apelidos=Goldberg|nome2=Lesley|apelidos2=Goldberg}}</ref> <ref>{{Cita web|título=‘Lost Ollie’: Jonathan Groff, Mary J. Blige, Gina Rodriguez Among Six Cast In Netflix Family Series|url=https://deadline.com/2021/03/lost-ollie-jonathan-groff-mary-j-blige-gina-rodriguez-tim-blake-nelson-jake-johnson-kesler-talbot-netflix-family-series-1234709485/|páxina-web=Deadline|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Denise|apelidos=Petski|nome2=Denise|apelidos2=Petski}}</ref> A rodaxe principal da serie comezou o 1 de febreiro de [[2021]] e tivo lugar dentro e fóra de College Park Elementary en [[Port Moody]], na Metro Vancouver, [[Columbia Británica]]. Segundo ''Production Weekly'', a rodaxe concluíu en marzo de 2021.<ref>{{Cita web|título='Lost Ollie' Netflix Series: Everything You Need to Know|url=https://www.whats-on-netflix.com/news/lost-ollie-netflix-limited-series-what-we-know-so-far-2022/|páxina-web=What's on Netflix|data=2022-07-29|data-acceso=2022-08-24|lingua=en|nome=Tigran|apelidos=Asatryan}}</ref> === Sinopse === ''Lost Ollie'' trata dun xoguete abandonado que percorre un camiño por diversas localizacións en busca do neno que perdeu moito máis que un mellor amigo.<ref>{{Cita web|título=Lost Ollie Family Series in the Works at Netflix from Director Peter Ramsey|url=https://collider.com/lost-ollie-netflix-show/|páxina-web=Collider|data=2020-10-06|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Jeff|apelidos=Sneider}}</ref> === Elenco === Voces orixinais en inglés: * Jonathan Groff como Ollie * Mary J. Blige como Rosy * Tim Blake Nelson como Zozo * Gina Rodríguez como nai * Jake Johnson como o pai * Kesler Talbot como Billy A versión en galego foi realizada por [[SDI Media]], traducida por [[Manuel Arca Castro]] e dirixida por Gonzalo Faílde. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commons}} === Ligazóns externas === * [https://www.youtube.com/watch?v=774bsdUtsy8 Tráiler en galego] * [https://momotimetoread.blogspot.com/2017/11/ollies-odyssey-by-william-joyce.html Recensión do libro ''Ollie's Odyssey''] * [https://kidslitreview.com/2016/06/19/889-ollies-odyssey-by-william-joyce/ Recensión con imaxes das páxinas ilustradas do libro en Kids Lit Review] {{Televisión en progreso}} [[Categoría:Series de televisión dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Debuxos animados]] [[Categoría:Series de televisión iniciadas en 2022]] [[Categoría:Series de televisión de Netflix]] [[Categoría:Artigos sen imaxes]] [[Categoría:Dobraxe]] f21tyrsd6x3fi6sd4xevp5ac3lylpzy 0 573662 6166371 2022-08-24T16:45:40Z Gasparoff 111586 Gasparoff moveu a páxina "[[Lost Ollie]]" a "[[Ollie está perdido]]": Sinónimos (título da versión dobrada en galego) wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ollie está perdido]] 8096mtsluirh1hlujkcv46uncahs7np 0 573663 6166397 2022-08-24T18:07:15Z Gasparoff 111586 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1104246072|Shannon Tindle]]" wikitext text/x-wiki '''Shannon Tindle''' é un [[Deseñador gráfico|deseñador]], artista de [[storyboard]], [[guionista]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. == Traxectoria == O traballo de Tindle na [[serie de televisión]] ''Foster's Home for Imaginary Friends'' recibiu unha nominación ao [[premio Annie]] en [[2005]] ao mellor deseño de personaxe en [[Produción de cinema|produción]] de TV animada.<ref>{{Cita web|título=50th Annual Annie Awards|url=https://annieawards.org/|páxina-web=annieawards.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref> Máis tarde, na 58ª edición dos ''<nowiki/>'Primetime Emmy Awards''' en [[2006|2006,]] gañou o [[Premios Emmy|premio Emmy]] ao logro individual máis destacado en animación (''Outstanding Individual Achievement'') por ''"Go Goo Go"'',<ref name="e06">{{Cita web|url=http://cdn.emmys.tv/awards/2006pt/nominations58.php|páxina-web=Emmy Awards|título=2006 Nominations|lingua=en}}</ref> sendo o episodio tamén nomeado como ''Outstanding Animated Program'' (programas de menos dunha hora).<ref>{{Cita web|título=Real-life Peter Griffin brings joy to 'Family Guy' fans with spot-on impressions|url=https://www.foxnews.com/lifestyle/real-life-peter-griffin-family-guy-impressions|páxina-web=Fox News|data=2021-10-13|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Cortney|apelidos=Moore}}</ref> <ref>{{Cita novas|título=Television|url=https://www.nytimes.com/section/arts/television|xornal=The New York Times|data-acceso=2022-08-24|issn=0362-4331|lingua=en-US}}</ref> Tindle traballou recentemente como deseñador de personaxes na ''The Emoji Movie'' de [[Sony]] Pictures;<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> en ''[[The Croods]]'' de [[DreamWorks]] como desenvolvedor da historia; e ''[[Kubo and the Two Strings]]'' de [[Laika (empresa)|Laika]], que orixinalmente desenvolveu coa súa muller Megan, residentes ambos en [[California]].<ref>{{Cita web|título=Blogger: Perfil do usuario: shannon|url=https://www.blogger.com/profile/08687990818744048891|páxina-web=www.blogger.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> En [[2020]] foi co-creador da serie ''[[Ollie está perdido]]'' de [[Netflix]], estreada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Ollie está perdido, actores y personajes: quién es quién en la serie de Netflix Lost Ollie|url=https://mag.elcomercio.pe/fama/ollie-esta-perdido-actores-y-personajes-quien-es-quien-en-la-serie-de-netflix-lost-ollie-nnda-nnlt-noticia/|páxina-web=Mag.|data=2022-08-23|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=NOTICIAS|apelidos=MAG}}</ref> En [[2021]] comezou a dirixir unha película de ''Ultraman'' [[Animación por ordenador|animada por ordenador]] tamén para Netflix.<ref>{{Cita web|url=https://variety.com/2021/film/news/ultraman-movie-netflix-tsuburaya-shannon-tindle-1234972658/|páxinaweb=Variety|título=Ultraman-movie-Netflix-Tsuburaya-Shannon-Tindle}}</ref> === Traballos === ==== Deseñador de personaxes ==== ===== Programas de TV ===== * ''Static Shock'' ([[2000]]) 2 episodios * ''The Fairly OddParents'' ([[2002]]-[[2003]]) 4 episodios * ''Samurai Jack'' (2003) 1 episodio * ''The Proud Family'' (2002; [[2005]]) 2 episodios * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2005-[[2008]]) 11 episodios, supervisando (2005-[[2006]]) 8 episodios * ''Re-Animated'' (2006) ([[Tv movie|TV Movie]]) * ''Foster's Home for Imaginary Friends: Destination Imagination'' ([[2008]]) (TV Movie) * ''The Powerpuff Girls Rule!'' (2008) (TV Movie) ===== Películas ===== * ''Curious George'' (2006) * ''[[Coraline (filme)|Coraline]]'' ([[2009]]) * ''[[The Croods]]'' (2013) * ''Turbo'' ([[2013]]) * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' ([[2016]]) * ''The Emoji Movie'' ([[2017]])<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> * ''The Boss Baby: Family Business'' ([[2021]]) * ''Paws of Fury: The Legend of Hank'' ([[2022]]) ==== Artista de guion gráfico ==== * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' (2016) ==== Escritor, guionista ==== * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2006-2007) 3 episodios * ''Kubo and the Two Strings'' (2016) ==== Artista de desenvolvemento visual ==== * ''Mr. Peabody &amp;amp; Sherman'' (2014) ==== Outros ==== * ''Samurai Jack'' (2003) (deseño) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Cine}} === Ligazóns externas === {{Portal|Estados Unidos de América}} * [http://shannontindle.blogspot.com/ Blog oficial] * {{IMDb nome|1306819}} [[Categoría:Cineastas]] [[Categoría:Directores de cine]] [[Categoría:Directores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Guionistas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Directores de televisión]] [[Categoría:Escritores dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Deseñadores dos Estados Unidos de América]] 06h79xavf8ljuba4siagnc1jkyvs6r1 6166407 6166397 2022-08-24T18:46:11Z Gasparoff 111586 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1104246072|Shannon Tindle]]" wikitext text/x-wiki '''Shannon Tindle''' é un [[Deseñador gráfico|deseñador]], artista de [[storyboard]], [[guionista]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. == Traxectoria == O traballo de Tindle na [[serie de televisión]] ''Foster's Home for Imaginary Friends'' recibiu unha nominación ao [[premio Annie]] en [[2005]] ao mellor deseño de personaxe en [[Produción de cinema|produción]] de TV animada.<ref>{{Cita web|título=50th Annual Annie Awards|url=https://annieawards.org/|páxina-web=annieawards.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref> Máis tarde, na 58ª edición dos ''<nowiki/>'Primetime Emmy Awards''' en [[2006|2006,]] gañou o [[Premios Emmy|premio Emmy]] ao logro individual máis destacado en animación (''Outstanding Individual Achievement'') por ''"Go Goo Go"'',<ref name="e06">{{Cita web|url=http://cdn.emmys.tv/awards/2006pt/nominations58.php|páxina-web=Emmy Awards|título=2006 Nominations|lingua=en}}</ref> sendo o episodio tamén nomeado como ''Outstanding Animated Program'' (programas de menos dunha hora).<ref>{{Cita web|título=Real-life Peter Griffin brings joy to 'Family Guy' fans with spot-on impressions|url=https://www.foxnews.com/lifestyle/real-life-peter-griffin-family-guy-impressions|páxina-web=Fox News|data=2021-10-13|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Cortney|apelidos=Moore}}</ref> <ref>{{Cita novas|título=Television|url=https://www.nytimes.com/section/arts/television|xornal=The New York Times|data-acceso=2022-08-24|issn=0362-4331|lingua=en-US}}</ref> Tindle traballou recentemente como deseñador de personaxes na ''The Emoji Movie'' de [[Sony]] Pictures;<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> en ''[[The Croods]]'' de [[DreamWorks]] como desenvolvedor da historia; e ''[[Kubo and the Two Strings]]'' de [[Laika (empresa)|Laika]], que orixinalmente desenvolveu coa súa muller Megan, residentes ambos en [[California]].<ref>{{Cita web|título=Blogger: Perfil do usuario: shannon|url=https://www.blogger.com/profile/08687990818744048891|páxina-web=www.blogger.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> En [[2020]] foi co-creador da serie ''[[Ollie está perdido]]'' de [[Netflix]], estreada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodríguez e Netflix alíanse na serie familiar 'Lost Ollie'|url=https://galego.farodevigo.es/ocio/tv/series/2021/03/09/gina-rodriguez-netflix-alian-serie-39996198.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl|apelidos=EFE}}</ref> En [[2021]] comezou a dirixir unha película de ''Ultraman'' [[Animación por ordenador|animada por ordenador]] tamén para Netflix.<ref>{{Cita web|url=https://variety.com/2021/film/news/ultraman-movie-netflix-tsuburaya-shannon-tindle-1234972658/|páxinaweb=Variety|título=Ultraman-movie-Netflix-Tsuburaya-Shannon-Tindle}}</ref> === Traballos === ==== Deseñador de personaxes ==== ===== Programas de TV ===== * ''Static Shock'' ([[2000]]) 2 episodios * ''The Fairly OddParents'' ([[2002]]-[[2003]]) 4 episodios * ''Samurai Jack'' (2003) 1 episodio * ''The Proud Family'' (2002; [[2005]]) 2 episodios * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2005-[[2008]]) 11 episodios, supervisando (2005-[[2006]]) 8 episodios * ''Re-Animated'' (2006) ([[Tv movie|TV Movie]]) * ''Foster's Home for Imaginary Friends: Destination Imagination'' ([[2008]]) (TV Movie) * ''The Powerpuff Girls Rule!'' (2008) (TV Movie) ===== Películas ===== * ''Curious George'' (2006) * ''[[Coraline (filme)|Coraline]]'' ([[2009]]) * ''[[The Croods]]'' (2013) * ''Turbo'' ([[2013]]) * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' ([[2016]]) * ''The Emoji Movie'' ([[2017]])<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> * ''The Boss Baby: Family Business'' ([[2021]]) * ''Paws of Fury: The Legend of Hank'' ([[2022]]) ==== Artista de guion gráfico ==== * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' (2016) ==== Escritor, guionista ==== * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2006-2007) 3 episodios * ''Kubo and the Two Strings'' (2016) ==== Artista de desenvolvemento visual ==== * ''Mr. Peabody &amp;amp; Sherman'' (2014) ==== Outros ==== * ''Samurai Jack'' (2003) (deseño) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Cine}} === Ligazóns externas === {{Portal|Estados Unidos de América}} * [http://shannontindle.blogspot.com/ Blog oficial] * {{IMDb nome|1306819}} [[Categoría:Cineastas]] [[Categoría:Directores de cine]] [[Categoría:Directores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Guionistas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Directores de televisión]] [[Categoría:Escritores dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Deseñadores dos Estados Unidos de América]] 7uf070p2zuonpv0wsgd3nu3bk0hvkdb 6166409 6166407 2022-08-24T18:49:04Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki '''Shannon Tindle''' é un [[Deseñador gráfico|deseñador]], artista de [[storyboard]], [[guionista]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. == Traxectoria == O traballo de Tindle na [[serie de televisión]] ''Foster's Home for Imaginary Friends'' recibiu un nomeamento ao [[premio Annie]] en [[2005]] ao mellor deseño de personaxe en [[Produción de cinema|produción]] de TV animada.<ref>{{Cita web|título=50th Annual Annie Awards|url=https://annieawards.org/|páxina-web=annieawards.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref> Máis tarde, na 58ª edición dos ''<nowiki/>'Primetime Emmy Awards''' en [[2006|2006,]] gañou o [[Premios Emmy|premio Emmy]] ao logro individual máis destacado en animación (''Outstanding Individual Achievement'') por ''"Go Goo Go"'',<ref name="e06">{{Cita web|url=http://cdn.emmys.tv/awards/2006pt/nominations58.php|páxina-web=Emmy Awards|título=2006 Nominations|lingua=en}}</ref> sendo o episodio tamén nomeado como ''Outstanding Animated Program'' (programas de menos dunha hora).<ref>{{Cita web|título=Real-life Peter Griffin brings joy to 'Family Guy' fans with spot-on impressions|url=https://www.foxnews.com/lifestyle/real-life-peter-griffin-family-guy-impressions|páxina-web=Fox News|data=2021-10-13|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Cortney|apelidos=Moore}}</ref> <ref>{{Cita novas|título=Television|url=https://www.nytimes.com/section/arts/television|xornal=The New York Times|data-acceso=2022-08-24|issn=0362-4331|lingua=en-US}}</ref> Tindle traballou recentemente como deseñador de personaxes na ''The Emoji Movie'' de [[Sony]] Pictures;<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> en ''[[The Croods]]'' de [[DreamWorks]] como desenvolvedor da historia; e ''[[Kubo and the Two Strings]]'' de [[Laika (empresa)|Laika]], que orixinalmente desenvolveu coa súa muller Megan, residentes ambos en [[California]].<ref>{{Cita web|título=Blogger: Perfil do usuario: shannon|url=https://www.blogger.com/profile/08687990818744048891|páxina-web=www.blogger.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> En [[2020]] foi co-creador da serie ''[[Ollie está perdido]]'' de [[Netflix]], estreada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodríguez e Netflix alíanse na serie familiar 'Lost Ollie'|url=https://galego.farodevigo.es/ocio/tv/series/2021/03/09/gina-rodriguez-netflix-alian-serie-39996198.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl|apelidos=EFE}}</ref> En [[2021]] comezou a dirixir unha película de ''Ultraman'' [[Animación por ordenador|animada por ordenador]] tamén para Netflix.<ref>{{Cita web|url=https://variety.com/2021/film/news/ultraman-movie-netflix-tsuburaya-shannon-tindle-1234972658/|páxinaweb=Variety|título=Ultraman-movie-Netflix-Tsuburaya-Shannon-Tindle}}</ref> === Traballos === ==== Deseñador de personaxes ==== ===== Programas de TV ===== * ''Static Shock'' ([[2000]]) 2 episodios * ''The Fairly OddParents'' ([[2002]]-[[2003]]) 4 episodios * ''Samurai Jack'' (2003) 1 episodio * ''The Proud Family'' (2002; [[2005]]) 2 episodios * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2005-[[2008]]) 11 episodios, supervisando (2005-[[2006]]) 8 episodios * ''Re-Animated'' (2006) ([[Tv movie|TV Movie]]) * ''Foster's Home for Imaginary Friends: Destination Imagination'' ([[2008]]) (TV Movie) * ''The Powerpuff Girls Rule!'' (2008) (TV Movie) ===== Películas ===== * ''Curious George'' (2006) * ''[[Coraline (filme)|Coraline]]'' ([[2009]]) * ''[[The Croods]]'' (2013) * ''Turbo'' ([[2013]]) * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' ([[2016]]) * ''The Emoji Movie'' ([[2017]])<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> * ''The Boss Baby: Family Business'' ([[2021]]) * ''Paws of Fury: The Legend of Hank'' ([[2022]]) ==== Artista de guion gráfico ==== * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' (2016) ==== Escritor, guionista ==== * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2006-2007) 3 episodios * ''Kubo and the Two Strings'' (2016) ==== Artista de desenvolvemento visual ==== * ''Mr. Peabody &amp;amp; Sherman'' (2014) ==== Outros ==== * ''Samurai Jack'' (2003) (deseño) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{Portal|Cine}} {{Portal|Estados Unidos de América}} === Ligazóns externas === * [http://shannontindle.blogspot.com/ Blog oficial] * {{IMDb nome|1306819}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Cineastas]] [[Categoría:Directores de cine]] [[Categoría:Directores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Guionistas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Directores de televisión]] [[Categoría:Escritores dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Deseñadores dos Estados Unidos de América]] 63vbod1ua5ja86bria2mo5rlye6wk8j 6166410 6166409 2022-08-24T18:49:49Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''Shannon Tindle''' é un [[Deseñador gráfico|deseñador]], artista de [[storyboard]], [[guionista]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. == Traxectoria == O traballo de Tindle na [[serie de televisión]] ''Foster's Home for Imaginary Friends'' recibiu un nomeamento ao [[premio Annie]] en [[2005]] ao mellor deseño de personaxe en [[Produción de cinema|produción]] de TV animada.<ref>{{Cita web|título=50th Annual Annie Awards|url=https://annieawards.org/|páxina-web=annieawards.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref> Máis tarde, na 58ª edición dos ''<nowiki/>'Primetime Emmy Awards''' en [[2006|2006,]] gañou o [[Premios Emmy|premio Emmy]] ao logro individual máis destacado en animación (''Outstanding Individual Achievement'') por ''"Go Goo Go"'',<ref name="e06">{{Cita web|url=http://cdn.emmys.tv/awards/2006pt/nominations58.php|páxina-web=Emmy Awards|título=2006 Nominations|lingua=en}}</ref> sendo o episodio tamén nomeado como ''Outstanding Animated Program'' (programas de menos dunha hora).<ref>{{Cita web|título=Real-life Peter Griffin brings joy to 'Family Guy' fans with spot-on impressions|url=https://www.foxnews.com/lifestyle/real-life-peter-griffin-family-guy-impressions|páxina-web=Fox News|data=2021-10-13|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Cortney|apelidos=Moore}}</ref> <ref>{{Cita novas|título=Television|url=https://www.nytimes.com/section/arts/television|xornal=The New York Times|data-acceso=2022-08-24|issn=0362-4331|lingua=en-US}}</ref> Tindle traballou recentemente como deseñador de personaxes na ''The Emoji Movie'' de [[Sony]] Pictures;<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> en ''[[The Croods]]'' de [[DreamWorks]] como desenvolvedor da historia; e ''[[Kubo and the Two Strings]]'' de [[Laika (empresa)|Laika]], que orixinalmente desenvolveu coa súa muller Megan, residentes ambos en [[California]].<ref>{{Cita web|título=Blogger: Perfil do usuario: shannon|url=https://www.blogger.com/profile/08687990818744048891|páxina-web=www.blogger.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> En [[2020]] foi co-creador da serie ''[[Ollie está perdido]]'' de [[Netflix]], estreada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodríguez e Netflix alíanse na serie familiar 'Lost Ollie'|url=https://galego.farodevigo.es/ocio/tv/series/2021/03/09/gina-rodriguez-netflix-alian-serie-39996198.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl|apelidos=EFE}}</ref> En [[2021]] comezou a dirixir unha película de ''Ultraman'' [[Animación por ordenador|animada por ordenador]] tamén para Netflix.<ref>{{Cita web|url=https://variety.com/2021/film/news/ultraman-movie-netflix-tsuburaya-shannon-tindle-1234972658/|páxinaweb=Variety|título=Ultraman-movie-Netflix-Tsuburaya-Shannon-Tindle}}</ref> === Traballos === ==== Deseñador de personaxes ==== ===== Programas de TV ===== * ''Static Shock'' ([[2000]]) 2 episodios * ''The Fairly OddParents'' ([[2002]]-[[2003]]) 4 episodios * ''Samurai Jack'' (2003) 1 episodio * ''The Proud Family'' (2002; [[2005]]) 2 episodios * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2005-[[2008]]) 11 episodios, supervisando (2005-[[2006]]) 8 episodios * ''Re-Animated'' (2006) ([[Tv movie|TV Movie]]) * ''Foster's Home for Imaginary Friends: Destination Imagination'' ([[2008]]) (TV Movie) * ''The Powerpuff Girls Rule!'' (2008) (TV Movie) ===== Películas ===== * ''Curious George'' (2006) * ''[[Coraline (filme)|Coraline]]'' ([[2009]]) * ''[[The Croods]]'' (2013) * ''Turbo'' ([[2013]]) * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' ([[2016]]) * ''The Emoji Movie'' ([[2017]])<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> * ''The Boss Baby: Family Business'' ([[2021]]) * ''Paws of Fury: The Legend of Hank'' ([[2022]]) ==== Artista de guion gráfico ==== * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' (2016) ==== Escritor, guionista ==== * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2006-2007) 3 episodios * ''Kubo and the Two Strings'' (2016) ==== Artista de desenvolvemento visual ==== * ''Mr. Peabody &amp;amp; Sherman'' (2014) ==== Outros ==== * ''Samurai Jack'' (2003) (deseño) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{Portal|Cine}} {{Portal|Estados Unidos de América}} === Ligazóns externas === * [http://shannontindle.blogspot.com/ Blog oficial] * {{IMDb nome|1306819}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Cineastas]] [[Categoría:Directores de cine]] [[Categoría:Directores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Guionistas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Directores de televisión]] [[Categoría:Escritores dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Deseñadores dos Estados Unidos de América]] tuxyfxetk3lb1it881912mof0a6625e 6166509 6166410 2022-08-25T01:12:46Z Gasparoff 111586 /* Artista de desenvolvemento visual */ wikitext text/x-wiki {{biografía}} '''Shannon Tindle''' é un [[Deseñador gráfico|deseñador]], artista de [[storyboard]], [[guionista]] e [[cineasta]] [[estadounidense]]. == Traxectoria == O traballo de Tindle na [[serie de televisión]] ''Foster's Home for Imaginary Friends'' recibiu un nomeamento ao [[premio Annie]] en [[2005]] ao mellor deseño de personaxe en [[Produción de cinema|produción]] de TV animada.<ref>{{Cita web|título=50th Annual Annie Awards|url=https://annieawards.org/|páxina-web=annieawards.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en}}</ref> Máis tarde, na 58ª edición dos ''<nowiki/>'Primetime Emmy Awards''' en [[2006|2006,]] gañou o [[Premios Emmy|premio Emmy]] ao logro individual máis destacado en animación (''Outstanding Individual Achievement'') por ''"Go Goo Go"'',<ref name="e06">{{Cita web|url=http://cdn.emmys.tv/awards/2006pt/nominations58.php|páxina-web=Emmy Awards|título=2006 Nominations|lingua=en}}</ref> sendo o episodio tamén nomeado como ''Outstanding Animated Program'' (programas de menos dunha hora).<ref>{{Cita web|título=Real-life Peter Griffin brings joy to 'Family Guy' fans with spot-on impressions|url=https://www.foxnews.com/lifestyle/real-life-peter-griffin-family-guy-impressions|páxina-web=Fox News|data=2021-10-13|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Cortney|apelidos=Moore}}</ref> <ref>{{Cita novas|título=Television|url=https://www.nytimes.com/section/arts/television|xornal=The New York Times|data-acceso=2022-08-24|issn=0362-4331|lingua=en-US}}</ref> Tindle traballou recentemente como deseñador de personaxes na ''The Emoji Movie'' de [[Sony]] Pictures;<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> en ''[[The Croods]]'' de [[DreamWorks]] como desenvolvedor da historia; e ''[[Kubo and the Two Strings]]'' de [[Laika (empresa)|Laika]], que orixinalmente desenvolveu coa súa muller Megan, residentes ambos en [[California]].<ref>{{Cita web|título=Blogger: Perfil do usuario: shannon|url=https://www.blogger.com/profile/08687990818744048891|páxina-web=www.blogger.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> En [[2020]] foi co-creador da serie ''[[Ollie está perdido]]'' de [[Netflix]], estreada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=Gina Rodríguez e Netflix alíanse na serie familiar 'Lost Ollie'|url=https://galego.farodevigo.es/ocio/tv/series/2021/03/09/gina-rodriguez-netflix-alian-serie-39996198.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2021-03-09|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl|apelidos=EFE}}</ref> En [[2021]] comezou a dirixir unha película de ''Ultraman'' [[Animación por ordenador|animada por ordenador]] tamén para Netflix.<ref>{{Cita web|url=https://variety.com/2021/film/news/ultraman-movie-netflix-tsuburaya-shannon-tindle-1234972658/|páxinaweb=Variety|título=Ultraman-movie-Netflix-Tsuburaya-Shannon-Tindle}}</ref> === Traballos === ==== Deseñador de personaxes ==== ===== Programas de TV ===== * ''Static Shock'' ([[2000]]) 2 episodios * ''The Fairly OddParents'' ([[2002]]-[[2003]]) 4 episodios * ''Samurai Jack'' (2003) 1 episodio * ''The Proud Family'' (2002; [[2005]]) 2 episodios * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2005-[[2008]]) 11 episodios, supervisando (2005-[[2006]]) 8 episodios * ''Re-Animated'' (2006) ([[Tv movie|TV Movie]]) * ''Foster's Home for Imaginary Friends: Destination Imagination'' ([[2008]]) (TV Movie) * ''The Powerpuff Girls Rule!'' (2008) (TV Movie) ===== Películas ===== * ''Curious George'' (2006) * ''[[Coraline (filme)|Coraline]]'' ([[2009]]) * ''[[The Croods]]'' (2013) * ''Turbo'' ([[2013]]) * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' ([[2016]]) * ''The Emoji Movie'' ([[2017]])<ref>{{Cita web|título=The Art of Emoji Movie|url=http://artoftheemojimovie.com/|páxina-web=artoftheemojimovie.com|data-acceso=2022-08-24}}</ref> * ''The Boss Baby: Family Business'' ([[2021]]) * ''Paws of Fury: The Legend of Hank'' ([[2022]]) ==== Artista de guion gráfico ==== * ''[[Kubo and the Two Strings]]'' (2016) ==== Escritor, guionista ==== * ''Foster's Home for Imaginary Friends'' (2006-2007) 3 episodios * ''Kubo and the Two Strings'' (2016) ==== Artista de desenvolvemento visual ==== * ''Mr. Peabody &amp; Sherman'' (2014) ==== Outros ==== * ''Samurai Jack'' (2003; deseño) * ''[[Ollie está perdido]]'' (2022; co-creación, deseño e adaptación de guión) == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{commonscat}} {{Portal|Cine}} {{Portal|Estados Unidos de América}} === Ligazóns externas === * [http://shannontindle.blogspot.com/ Blog oficial] * {{IMDb nome|1306819}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Cineastas]] [[Categoría:Directores de cine]] [[Categoría:Directores de cine dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Guionistas dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Directores de televisión]] [[Categoría:Escritores dos Estados Unidos de América]] [[Categoría:Deseñadores dos Estados Unidos de América]] jkujws7qqg6o7zltfifxn1rehrfihfr 0 573664 6166404 2022-08-24T18:39:24Z Xoio 22795 Redirixida cara a "[[Diplodus puntazzo]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Diplodus puntazzo]] pzwjutfnwstgesxmizocxifekxcf1f8 0 573665 6166427 2022-08-24T19:42:23Z Miguelferig 27155 Redirixida cara a "[[Endocitose]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Endocitose]] 4d7rrykmxvma4je3gfkylx99f2cyxx2 0 573666 6166439 2022-08-24T20:01:45Z Ogalego.gal 59564 Creación da páxina wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Irene Montero Díaz''', tamén coñecida como '''Irene Montero''', nada en [[Ferrol]] en [[1970]], é unha [[Escritor, escritora|escritora]] e [[xornalista]] [[Pobo galego|galega]]. == Traxectoria == Licenciouse en Filoloxía Inglesa na [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago]] e fixo un mestrado de Medios de comunicación na [[Universidade da Coruña]].<ref>{{Cita web|url=https://www.linkedin.com/in/irenemontero/?originalSubdomain=es|páxina-web=likedin.com|título=Irene Montero Díaz|data-acceso=24 de agosto de 2022}}</ref> Residente en [[Oleiros]],<ref>{{Cita web|título=La ferrolana Irene Montero gana el premio de novela corta de Ribeira|url=https://www.ferrol360.es/la-ferrolana-irene-montero-gana-el-premio-de-novela-corta-de-ribeira/|páxina-web=Ferrol360|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Marta|apelidos=Corral}}</ref> é xornalista de profesión, con máis de vinte anos de traballo na comunica ción corporativa, despois de pasar por varios medios informativos. En [[2021]] escribe a súa primeira obra literaria, ''Lúa Nova'' ([[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]], [[2022]]), coa que consegue gañar a oitava edición do Premio de Novela Curta Cidade Centenaria de [[Ribeira]].<ref>{{Cita web|título=autor/a A Editorial Xerais|url=https://xerais.gal/autores.php?tipo=autores&id=100163373|páxina-web=xerais.gal|data-acceso=2022-08-24}}</ref> A protagonista é Lúa Lóngora, de 34 años e cega de nacimiento, está inspirada nunha moza de 16 años de Santa Cruz, de nome Natalia.<ref>{{Cita web|título=La periodista Irene Montero gana el VIII Concurso de Novela Curta Cidade Centenaria de Ribeira|url=https://www.diariodearousa.com/texto-diario/mostrar/2897552/periodista-irene-montero-gana-viii-concurso-novela-curta-cidade-centenaria-ribeira|páxina-web=Diario de Arousa|data-acceso=2022-08-24|lingua=es}}</ref> == Obra == * ''Lúa nova'' (2022). Vigo: Xerais. 96 páxs. ISBN 978-84-1110-112-7.<ref>{{Cita web|título=Ficha do libro Editorial Xerais|url=https://xerais.gal/libro.php?id=6892768|páxina-web=xerais.gal|data-acceso=2022-08-24}}</ref> ePub: ISBN 978-84-1110-107-3. == Premios == * 2021: VIII Premio de Novela Curta Cidade Centenaria de [[Ribeira]], por ''Lúa nova''. == Notas == {{Listaref|30em}} {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Montero Díaz, Irene}} [[Categoría:Nados en Ferrol]] [[Categoría:Xornalistas de Galicia]] [[Categoría:Nados en 1970]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] 17tqlo9mig1agpykqxyzcwd1s3cb5us 6166448 6166439 2022-08-24T20:36:07Z Ogalego.gal 59564 /* Traxectoria */ wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Irene Montero Díaz''', tamén coñecida como '''Irene Montero''', nada en [[Ferrol]] en [[1970]], é unha [[Escritor, escritora|escritora]] e [[xornalista]] [[Pobo galego|galega]]. == Traxectoria == Licenciouse en Filoloxía Inglesa na [[Universidade de Santiago de Compostela|Universidade de Santiago]] e fixo un mestrado de Medios de comunicación na [[Universidade da Coruña]].<ref>{{Cita web|url=https://www.linkedin.com/in/irenemontero/?originalSubdomain=es|páxina-web=likedin.com|título=Irene Montero Díaz|data-acceso=24 de agosto de 2022}}</ref> Residente en [[Oleiros]],<ref>{{Cita web|título=La ferrolana Irene Montero gana el premio de novela corta de Ribeira|url=https://www.ferrol360.es/la-ferrolana-irene-montero-gana-el-premio-de-novela-corta-de-ribeira/|páxina-web=Ferrol360|data-acceso=2022-08-24|lingua=es|nome=Marta|apelidos=Corral}}</ref> é xornalista de profesión, con máis de vinte anos de traballo na comunicación corporativa, despois de pasar por varios medios informativos. En [[2021]] escribe a súa primeira obra literaria, ''Lúa Nova'' ([[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]], [[2022]]), coa que consegue gañar a oitava edición do Premio de Novela Curta Cidade Centenaria de [[Ribeira]].<ref>{{Cita web|título=autor/a A Editorial Xerais|url=https://xerais.gal/autores.php?tipo=autores&id=100163373|páxina-web=xerais.gal|data-acceso=2022-08-24}}</ref> A protagonista é Lúa Lóngora, de 34 años e cega de nacemento, está inspirada nunha moza de 16 años de Santa Cruz, de nome Natalia.<ref>{{Cita web|título=La periodista Irene Montero gana el VIII Concurso de Novela Curta Cidade Centenaria de Ribeira|url=https://www.diariodearousa.com/texto-diario/mostrar/2897552/periodista-irene-montero-gana-viii-concurso-novela-curta-cidade-centenaria-ribeira|páxina-web=Diario de Arousa|data-acceso=2022-08-24|lingua=es}}</ref> == Obra == * ''Lúa nova'' (2022). Vigo: Xerais. 96 páxs. ISBN 978-84-1110-112-7.<ref>{{Cita web|título=Ficha do libro Editorial Xerais|url=https://xerais.gal/libro.php?id=6892768|páxina-web=xerais.gal|data-acceso=2022-08-24}}</ref> ePub: ISBN 978-84-1110-107-3. == Premios == * 2021: VIII Premio de Novela Curta Cidade Centenaria de [[Ribeira]], por ''Lúa nova''. == Notas == {{Listaref|30em}} {{Control de autoridades}} {{DEFAULTSORT:Montero Díaz, Irene}} [[Categoría:Nados en Ferrol]] [[Categoría:Xornalistas de Galicia]] [[Categoría:Nados en 1970]] [[Categoría:Escritores de Galicia en lingua galega]] h40wk2prkj5y8eyn1ttmcphl176gmnb 10 573667 6166447 2022-08-24T20:33:13Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_11 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_9_(73,25%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_2_..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_11 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_9_(73,25%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_2_(18,04%) PlotData= width:30 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:PPdeG from:0 till:9 color:AA bar:PSdeG-PSOE from:0 till:2 color:AB bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:6 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(140,396) text:"Distribución dos 11 concelleiros de Forcarei nas " pos:(140,384) text:"eleccións municipais do 25 de maio de 2003" pos:(140,372) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 2003|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> 3w91ta7iemyuhjfq9a4nml3nlf7s2g3 0 573668 6166449 2022-08-24T20:38:10Z Ogalego.gal 59564 Redirixida cara a "[[Irene Montero Díaz]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Irene Montero Díaz]] j7wb4kbt0pm6t203m6xorlku1vl0808 10 573669 6166451 2022-08-24T20:46:07Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:12 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_10_(66,50%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_2..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:12 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_10_(66,50%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_2_(18,89%) id:AC value:rgb(0.64,0.78,0.89) legend:BNG_1_(13,17%) PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:PPdeG from:0 till:10 color:AA bar:PSdeG-PSOE from:0 till:2 color:AB bar:BNG from:0 till:1 color:AC bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:6 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(146,390) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(146,378) text:"eleccións municipais do 13 de xuño de 1999" pos:(146,366) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1999|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> 25y6pk8o1wjom76n1coqg8vc4jmg56w 6166455 6166451 2022-08-24T20:50:14Z Penidos 103786 wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:12 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_10_(66,50%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_2_(18,89%) id:AC value:rgb(0.64,0.78,0.89) legend:BNG_1_(13,17%) PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:PPdeG from:0 till:10 color:AA bar:PSdeG-PSOE from:0 till:2 color:AB bar:BNG from:0 till:1 color:AC bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(146,390) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(146,378) text:"eleccións municipais do 13 de xuño de 1999 " pos:(146,366) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1999|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> i0tyzmopcdhl9v1twz51hu30cqsrm4c 10 573670 6166454 2022-08-24T20:49:41Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:10 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_8_(60,72%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_5_..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:10 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_8_(60,72%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_5_(38,02%) PlotData= width:30 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:PPdeG from:0 till:8 color:AA bar:PSdeG-PSOE from:0 till:5 color:AB bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(140,394) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(140,382) text:"eleccións municipais do 28 de maio de 1995 " pos:(140,370) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1995|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> 5735764bn8612sou3i1ep05ykugoi3z 10 573671 6166456 2022-08-24T20:53:07Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:12 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_10_(67,24%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_3..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:12 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(0.00,0.37,0.72) legend:PPdeG_10_(67,24%) id:AB value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_3_(26,25%) PlotData= width:30 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:PPdeG from:0 till:10 color:AA bar:PSdeG-PSOE from:0 till:3 color:AB bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(156,394) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(156,382) text:"eleccións municipais do 26 de maio de 1991" pos:(156,370) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1991|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> f38xmcuhlc7bha3ukdi5pv805c8gwyv 10 573672 6166458 2022-08-24T20:58:37Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:lavender legend:IG_9_(62,31%) id:AB value:rgb(0.02,0.58,0.34) legend:CDS_2_(15,98%)..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:lavender legend:IG_9_(62,31%) id:AB value:rgb(0.02,0.58,0.34) legend:CDS_2_(15,98%) id:AC value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_1_(12,91%) id:AD value:rgb(0.98,0.83,0.16) legend:AP_1_(8,02%) PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:IG from:0 till:9 color:AA bar:CDS from:0 till:2 color:AB bar:PSdeG-PSOE from:0 till:1 color:AC bar:AP from:0 till:1 color:AD bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(140,380) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(140,368) text:"eleccións municipais do 10 de xuño de 1987 " pos:(140,356) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1987|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> eziirwb0burmuh64d79t5i5rtsx1bsu 0 573673 6166460 2022-08-24T21:00:56Z Xoio 22795 1ª edición con infomación da wiki en castelán wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W|display=title}} {{sen referencias}} {{Museo | Nome = Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos<br><small>''National Museum of Natural History''</small> | logo = | Imaxe = National Museum of Natural History.jpg | Tamaño = 270px | Pé = Vista da fachada principal | Coordenadas = {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W}} | País = {{USAb}} [[Estados Unidos]] | Cidade = [[Washington D.C.]] | Tipo = [[Historia natural]] | Administrador = [[Instituto Smithsoniano]] | Director = | Construción = [[17 de marzo]] de [[1910]] | Inauguración = | Superficie = | Visitantes = | Web = https://naturalhistory.si.edu/ }} O '''Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos''' (coñecido no [[Anglosaxón|mundo anglosaxón]] simplemente como ''National Museum of Natural History'') é un [[museo]] administrado polo [[Instituto Smithsoniano]], localizado na ''National Mall'' da capital [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Washington D.C.]] [[Ficheiro:National museum of natural history entrance.jpg|miniatura|esquerda|Entrada ao Museo.]] [[Ficheiro:USA-National Museum of Natural History0.jpg|miniatura|esquerda|O [[Loxodonta africana|elefante africano]] [[Taxidermia|naturalizado]] da rotonda do museo (en [[Idioma inglés|inglés]], ''the Rotunda'').]] As coleccións do museo totalizan máis de 125 millón de espécimes de [[planta]]s, [[animal|animais]], [[fósil]]es, [[mineral|minerais]], [[rocha]]s, [[meteorito]]s e obxectos [[cultura|culturais]] [[humano]]s. O museo é o segundo máis visitado dos museos smithsonianos. Ademais, no museo traballan máis de 185 profesionais da [[historia natural]], o grupo máis grande dedicado ao estudo cultural e natural do mundo. O museo fundose en [[1910]], e o edificio foi deseñado por Hornblower & Marshall. O edificio, de estilo [[Neoclasicismo|neoclásico]], foi o primeiro en construirse no lado norte da ''National Mall'', ao longo da ''Constitution Avenue'', como parte do plan da Comisión McMillan, en [[1901]]. As coleccións máis importantes da planta baixa (entrada pola ''National Mall'') encóntranse na sala de [[mamíferos]] "Kenneth E. Behring", que mostra mamíferos [[Taxidermia|taxidermizados]] de [[especies]] procedentes de todo el mundo, algúns dos cales foron coleccionados polo presidente [[Theodore Roosevelt]]. Tamén no primeriro andar se encontra a sala na que o museo expón seus fósiles e [[esqueleto]]s de [[dinosauros]]. Próxima á sala dos dinosauros encóntrase a exposición sobre a [[Terra|evolución da Terra]], que transporta no tempo aos visitantes até o [[Precámbrico]]. Outras salas mostran, por exemplo, coleccións de obxectos de culturais [[Oriente|orientais]]. A primeira planta conta coa Colección Nacional de [[Xema (mineraloxía)|Xemas]], na sala de [[xeoloxía]], xemas e minerais "Janet Annenberg". O obxecto máis destacado é o [[diamante]] Hope. Tamén na primeira planta está o [[zoolóxico]] de [[insectos]] "Orkin". O resto da planta está ocupado con un cinema [[IMAX]], que proxecta filmes da [[vida silvestre]], [[xeografía]] e [[natureza]]. No soto encóntranse a tenda do museo, a cafetería e o auditorio. Pódese contemplar unha colección de 100 [[aves]] que viven na zona metropolitana de Washington D.C. == Véxase tamén == {{Commonscat|National Museum of Natural History, United States}} n4qr9nlo983jgroyrmhz2dl5i949s09 6166467 6166460 2022-08-24T21:18:32Z Xoio 22795 arranxos wikitext text/x-wiki {{en uso}} {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W|display=title}} {{sen referencias}} {{Museo | Nome = Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos<br><small>''National Museum of Natural History''</small> | logo = | Imaxe = National Museum of Natural History.jpg | Tamaño = 270px | Pé = Vista da fachada principal | Coordenadas = {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W}} | País = {{USAb}} [[Estados Unidos]] | Cidade = [[Washington D.C.]] | Tipo = [[Historia natural]] | Administrador = [[Instituto Smithsoniano]] | Director = | Construción = [[17 de marzo]] de [[1910]] | Inauguración = | Superficie = | Visitantes = | Web = https://naturalhistory.si.edu/ }} O '''Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos''' (coñecido no [[Anglosaxón|mundo anglosaxón]] simplemente como ''National Museum of Natural History'') é un [[museo]] administrado polo [[Instituto Smithsoniano]], localizado na ''National Mall'' da capital [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Washington D.C.]] [[Ficheiro:National museum of natural history entrance.jpg|miniatura|esquerda|Entrada ao Museo.]] [[Ficheiro:USA-National Museum of Natural History0.jpg|miniatura|esquerda|O [[Loxodonta africana|elefante africano]] [[Taxidermia|naturalizado]] da rotonda do museo (en [[Idioma inglés|inglés]], ''the Rotunda'').]] As coleccións do museo totalizan máis de 125 millón de espécimes de [[planta]]s, [[animal|animais]], [[fósil]]es, [[mineral|minerais]], [[rocha]]s, [[meteorito]]s e obxectos [[cultura|culturais]] [[humano]]s. O museo é o segundo máis visitado dos museos smithsonianos. Ademais, no museo traballan máis de 185 profesionais da [[historia natural]], o grupo máis grande dedicado ao estudo cultural e natural do mundo. O museo fundose en [[1910]], e o edificio foi deseñado por Hornblower & Marshall. O edificio, de estilo [[Neoclasicismo|neoclásico]], foi o primeiro en construirse no lado norte da ''National Mall'', ao longo da ''Constitution Avenue'', como parte do plan da Comisión McMillan, en [[1901]]. As coleccións máis importantes da planta baixa (entrada pola ''National Mall'') encóntranse na sala de [[mamíferos]] "Kenneth E. Behring", que mostra mamíferos [[Taxidermia|taxidermizados]] de [[especies]] procedentes de todo el mundo, algúns dos cales foron coleccionados polo presidente [[Theodore Roosevelt]]. Tamén no primeriro andar se encontra a sala na que o museo expón seus fósiles e [[esqueleto]]s de [[dinosauros]]. Próxima á sala dos dinosauros encóntrase a exposición sobre a [[Terra|evolución da Terra]], que transporta no tempo aos visitantes até o [[Precámbrico]]. Outras salas mostran, por exemplo, coleccións de obxectos de culturais [[Oriente|orientais]]. A primeira planta conta coa Colección Nacional de [[Xema (mineraloxía)|Xemas]], na sala de [[xeoloxía]], xemas e minerais "Janet Annenberg". O obxecto máis destacado é o [[diamante]] Hope. Tamén na primeira planta está o [[zoolóxico]] de [[insectos]] "Orkin". O resto da planta está ocupado con un cinema [[IMAX]], que proxecta filmes da [[vida silvestre]], [[xeografía]] e [[natureza]]. No soto encóntranse a tenda do museo, a cafetaría e o auditorio. Pódese contemplar unha colección de 100 [[aves]] que viven na zona metropolitana de Washington D.C. == Galería == <gallery mode=packed> National Museum of Natural History, Washington, D.C. (2013) - 16.JPG|Rotonda polo día National Museum of Natural History August 2018 01.jpg|Rotonda pola noite NMNH Hall of Dinosaurs.jpg|Sala dos dinosauros NMNH Hall of Mammals.jpg|Sala dos mamíferos National Museum of Natural History August 2018 03 (Ocean Hall).jpg|Sala da vida oceánica </gallery> == Véxase tamén == {{Commonscat|National Museum of Natural History, United States}} === Ligazóns externas === * [https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/national-museum-natural-history National Museum of Natural History] {{en}}. * [https://naturalhistory.si.edu/research Investigación e coleccións] {{en}}. {{control de autoridades}} [[Categoría:Museos de historia natural]] 3pbqhobtferwtwnc4f5zid3qdg62xbl 6166468 6166467 2022-08-24T21:18:50Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W|display=title}} {{sen referencias}} {{Museo | Nome = Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos<br><small>''National Museum of Natural History''</small> | logo = | Imaxe = National Museum of Natural History.jpg | Tamaño = 270px | Pé = Vista da fachada principal | Coordenadas = {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W}} | País = {{USAb}} [[Estados Unidos]] | Cidade = [[Washington D.C.]] | Tipo = [[Historia natural]] | Administrador = [[Instituto Smithsoniano]] | Director = | Construción = [[17 de marzo]] de [[1910]] | Inauguración = | Superficie = | Visitantes = | Web = https://naturalhistory.si.edu/ }} O '''Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos''' (coñecido no [[Anglosaxón|mundo anglosaxón]] simplemente como ''National Museum of Natural History'') é un [[museo]] administrado polo [[Instituto Smithsoniano]], localizado na ''National Mall'' da capital [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Washington D.C.]] [[Ficheiro:National museum of natural history entrance.jpg|miniatura|esquerda|Entrada ao Museo.]] [[Ficheiro:USA-National Museum of Natural History0.jpg|miniatura|esquerda|O [[Loxodonta africana|elefante africano]] [[Taxidermia|naturalizado]] da rotonda do museo (en [[Idioma inglés|inglés]], ''the Rotunda'').]] As coleccións do museo totalizan máis de 125 millón de espécimes de [[planta]]s, [[animal|animais]], [[fósil]]es, [[mineral|minerais]], [[rocha]]s, [[meteorito]]s e obxectos [[cultura|culturais]] [[humano]]s. O museo é o segundo máis visitado dos museos smithsonianos. Ademais, no museo traballan máis de 185 profesionais da [[historia natural]], o grupo máis grande dedicado ao estudo cultural e natural do mundo. O museo fundose en [[1910]], e o edificio foi deseñado por Hornblower & Marshall. O edificio, de estilo [[Neoclasicismo|neoclásico]], foi o primeiro en construirse no lado norte da ''National Mall'', ao longo da ''Constitution Avenue'', como parte do plan da Comisión McMillan, en [[1901]]. As coleccións máis importantes da planta baixa (entrada pola ''National Mall'') encóntranse na sala de [[mamíferos]] "Kenneth E. Behring", que mostra mamíferos [[Taxidermia|taxidermizados]] de [[especies]] procedentes de todo el mundo, algúns dos cales foron coleccionados polo presidente [[Theodore Roosevelt]]. Tamén no primeriro andar se encontra a sala na que o museo expón seus fósiles e [[esqueleto]]s de [[dinosauros]]. Próxima á sala dos dinosauros encóntrase a exposición sobre a [[Terra|evolución da Terra]], que transporta no tempo aos visitantes até o [[Precámbrico]]. Outras salas mostran, por exemplo, coleccións de obxectos de culturais [[Oriente|orientais]]. A primeira planta conta coa Colección Nacional de [[Xema (mineraloxía)|Xemas]], na sala de [[xeoloxía]], xemas e minerais "Janet Annenberg". O obxecto máis destacado é o [[diamante]] Hope. Tamén na primeira planta está o [[zoolóxico]] de [[insectos]] "Orkin". O resto da planta está ocupado con un cinema [[IMAX]], que proxecta filmes da [[vida silvestre]], [[xeografía]] e [[natureza]]. No soto encóntranse a tenda do museo, a cafetaría e o auditorio. Pódese contemplar unha colección de 100 [[aves]] que viven na zona metropolitana de Washington D.C. == Galería == <gallery mode=packed> National Museum of Natural History, Washington, D.C. (2013) - 16.JPG|Rotonda polo día National Museum of Natural History August 2018 01.jpg|Rotonda pola noite NMNH Hall of Dinosaurs.jpg|Sala dos dinosauros NMNH Hall of Mammals.jpg|Sala dos mamíferos National Museum of Natural History August 2018 03 (Ocean Hall).jpg|Sala da vida oceánica </gallery> == Véxase tamén == {{Commonscat|National Museum of Natural History, United States}} === Ligazóns externas === * [https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/national-museum-natural-history National Museum of Natural History] {{en}}. * [https://naturalhistory.si.edu/research Investigación e coleccións] {{en}}. {{control de autoridades}} [[Categoría:Museos de historia natural]] g5aoqg1yheumkwh2lidr271106n21d8 6166492 6166468 2022-08-24T23:10:12Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W|display=title}} {{sen referencias}} {{Museo | Nome = Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos<br><small>''National Museum of Natural History''</small> | logo = | Imaxe = National Museum of Natural History.jpg | Tamaño = 270px | Pé = Vista da fachada principal | Coordenadas = {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W}} | País = {{USAb}} [[Estados Unidos]] | Cidade = [[Washington D.C.]] | Tipo = [[Historia natural]] | Administrador = [[Instituto Smithsoniano]] | Director = | Construción = [[17 de marzo]] de [[1910]] | Inauguración = | Superficie = | Visitantes = | Web = https://naturalhistory.si.edu/ }} O '''Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos''' (coñecido no [[Anglosaxón|mundo anglosaxón]] simplemente como ''National Museum of Natural History'') é un [[museo]] administrado polo [[Instituto Smithsoniano]], localizado na ''National Mall'' da capital [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Washington D.C.]] [[Ficheiro:National museum of natural history entrance.jpg|miniatura|esquerda|Entrada ao Museo.]] [[Ficheiro:USA-National Museum of Natural History0.jpg|miniatura|esquerda|O [[Loxodonta africana|elefante africano]] [[Taxidermia|naturalizado]] da rotonda do museo (en [[Idioma inglés|inglés]], ''the Rotunda'').]] As coleccións do museo totalizan máis de 125 millón de espécimes de [[planta]]s, [[animal|animais]], [[fósil]]es, [[mineral|minerais]], [[rocha]]s, [[meteorito]]s e obxectos [[cultura|culturais]] [[humano]]s. O museo é o segundo máis visitado dos museos smithsonianos. Ademais, no museo traballan máis de 185 profesionais da [[historia natural]], o grupo máis grande dedicado ao estudo cultural e natural do mundo. O museo fundose en [[1910]], e o edificio foi deseñado por Hornblower & Marshall. O edificio, de estilo [[Neoclasicismo|neoclásico]], foi o primeiro en construirse no lado norte da ''National Mall'', ao longo da ''Constitution Avenue'', como parte do plan da Comisión McMillan, en [[1901]]. As coleccións máis importantes da planta baixa (entrada pola ''National Mall'') encóntranse na sala de [[mamíferos]] "Kenneth E. Behring", que mostra mamíferos [[Taxidermia|taxidermizados]] de [[especies]] procedentes de todo el mundo, algúns dos cales foron coleccionados polo presidente [[Theodore Roosevelt]]. Tamén no primeriro andar se encontra a sala na que o museo expón seus fósiles e [[esqueleto]]s de [[dinosauros]]. Próxima á sala dos dinosauros encóntrase a exposición sobre a [[Terra|evolución da Terra]], que transporta no tempo aos visitantes até o [[Precámbrico]]. Outras salas mostran, por exemplo, coleccións de obxectos de culturais [[Oriente|orientais]]. A primeira planta conta coa Colección Nacional de [[Xema (mineraloxía)|Xemas]], na sala de [[xeoloxía]], xemas e minerais "Janet Annenberg". O obxecto máis destacado é o [[diamante]] Hope. Tamén na primeira planta está o [[zoolóxico]] de [[insectos]] "Orkin". O resto da planta está ocupado con un cinema [[IMAX]], que proxecta filmes da [[vida silvestre]], [[xeografía]] e [[natureza]]. No soto encóntranse a tenda do museo, a cafetaría e o auditorio. Pódese contemplar unha colección de 100 [[aves]] que viven na zona metropolitana de Washington D.C. == Galería == <gallery mode=packed> National Museum of Natural History, Washington, D.C. (2013) - 16.JPG|Rotonda polo día National Museum of Natural History August 2018 01.jpg|Rotonda pola noite NMNH Hall of Dinosaurs.jpg|Sala dos dinosauros NMNH Hall of Mammals.jpg|Sala dos mamíferos National Museum of Natural History August 2018 03 (Ocean Hall).jpg|Sala da vida oceánica </gallery> == Véxase tamén == {{Commonscat|National Museum of Natural History, United States}} === Ligazóns externas === * [https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/national-museum-natural-history National Museum of Natural History] {{en}}. * [https://naturalhistory.si.edu/research Investigación e coleccións] {{en}}. {{control de autoridades}} {{ORDENAR:Estados Unidos, Museo Nacional de Historia Natural dos}} [[Categoría:Museos de historia natural]] c7yqp437uoz1rygvu8so01nk0ua1p32 6166522 6166492 2022-08-25T06:47:55Z Estevoaei 1131 engado a [[Categoría:Washington, D.C.]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W|display=title}} {{sen referencias}} {{Museo | Nome = Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos<br><small>''National Museum of Natural History''</small> | logo = | Imaxe = National Museum of Natural History.jpg | Tamaño = 270px | Pé = Vista da fachada principal | Coordenadas = {{coordenadas|38|53|29|N|77|01|33|W}} | País = {{USAb}} [[Estados Unidos]] | Cidade = [[Washington D.C.]] | Tipo = [[Historia natural]] | Administrador = [[Instituto Smithsoniano]] | Director = | Construción = [[17 de marzo]] de [[1910]] | Inauguración = | Superficie = | Visitantes = | Web = https://naturalhistory.si.edu/ }} O '''Museo Nacional de Historia Natural dos Estados Unidos''' (coñecido no [[Anglosaxón|mundo anglosaxón]] simplemente como ''National Museum of Natural History'') é un [[museo]] administrado polo [[Instituto Smithsoniano]], localizado na ''National Mall'' da capital [[Estados Unidos|estadounidense]], [[Washington D.C.]] [[Ficheiro:National museum of natural history entrance.jpg|miniatura|esquerda|Entrada ao Museo.]] [[Ficheiro:USA-National Museum of Natural History0.jpg|miniatura|esquerda|O [[Loxodonta africana|elefante africano]] [[Taxidermia|naturalizado]] da rotonda do museo (en [[Idioma inglés|inglés]], ''the Rotunda'').]] As coleccións do museo totalizan máis de 125 millón de espécimes de [[planta]]s, [[animal|animais]], [[fósil]]es, [[mineral|minerais]], [[rocha]]s, [[meteorito]]s e obxectos [[cultura|culturais]] [[humano]]s. O museo é o segundo máis visitado dos museos smithsonianos. Ademais, no museo traballan máis de 185 profesionais da [[historia natural]], o grupo máis grande dedicado ao estudo cultural e natural do mundo. O museo fundose en [[1910]], e o edificio foi deseñado por Hornblower & Marshall. O edificio, de estilo [[Neoclasicismo|neoclásico]], foi o primeiro en construirse no lado norte da ''National Mall'', ao longo da ''Constitution Avenue'', como parte do plan da Comisión McMillan, en [[1901]]. As coleccións máis importantes da planta baixa (entrada pola ''National Mall'') encóntranse na sala de [[mamíferos]] "Kenneth E. Behring", que mostra mamíferos [[Taxidermia|taxidermizados]] de [[especies]] procedentes de todo el mundo, algúns dos cales foron coleccionados polo presidente [[Theodore Roosevelt]]. Tamén no primeriro andar se encontra a sala na que o museo expón seus fósiles e [[esqueleto]]s de [[dinosauros]]. Próxima á sala dos dinosauros encóntrase a exposición sobre a [[Terra|evolución da Terra]], que transporta no tempo aos visitantes até o [[Precámbrico]]. Outras salas mostran, por exemplo, coleccións de obxectos de culturais [[Oriente|orientais]]. A primeira planta conta coa Colección Nacional de [[Xema (mineraloxía)|Xemas]], na sala de [[xeoloxía]], xemas e minerais "Janet Annenberg". O obxecto máis destacado é o [[diamante]] Hope. Tamén na primeira planta está o [[zoolóxico]] de [[insectos]] "Orkin". O resto da planta está ocupado con un cinema [[IMAX]], que proxecta filmes da [[vida silvestre]], [[xeografía]] e [[natureza]]. No soto encóntranse a tenda do museo, a cafetaría e o auditorio. Pódese contemplar unha colección de 100 [[aves]] que viven na zona metropolitana de Washington D.C. == Galería == <gallery mode=packed> National Museum of Natural History, Washington, D.C. (2013) - 16.JPG|Rotonda polo día National Museum of Natural History August 2018 01.jpg|Rotonda pola noite NMNH Hall of Dinosaurs.jpg|Sala dos dinosauros NMNH Hall of Mammals.jpg|Sala dos mamíferos National Museum of Natural History August 2018 03 (Ocean Hall).jpg|Sala da vida oceánica </gallery> == Véxase tamén == {{Commonscat|National Museum of Natural History, United States}} === Ligazóns externas === * [https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/national-museum-natural-history National Museum of Natural History] {{en}}. * [https://naturalhistory.si.edu/research Investigación e coleccións] {{en}}. {{control de autoridades}} {{ORDENAR:Estados Unidos, Museo Nacional de Historia Natural dos}} [[Categoría:Museos de historia natural]] [[Categoría:Washington, D.C.]] owr0h1h7kb5uqkaezsbo9hxwq59usuc 10 573674 6166462 2022-08-24T21:03:06Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(1,0.06,0.00) legend:CIGA_9_(69,52%) id:AB value:blue legend:CP_3_(22,18%)..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:rgb(1,0.06,0.00) legend:CIGA_9_(69,52%) id:AB value:blue legend:CP_3_(22,18%) id:AC value:rgb(0.85,0.16,0.11) legend:PSdeG-PSOE_1_(8,29%) PlotData= width:25 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:CIGA from:0 till:9 color:AA bar:CP from:0 till:3 color:AB bar:PSdeG-PSOE from:0 till:1 color:AC bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(146,380) text:"Distribución dos 8 concelleiros de Forcarei nas " pos:(146,368) text:"eleccións municipais do 8 de maio de 1983 " pos:(146,356) text:"(porcentaxes sobre votos válidos) " </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1983|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> 2znuq9jw9wq14ctg20ubluy9jv8t9zr 10 573675 6166464 2022-08-24T21:07:17Z Penidos 103786 Nova páxina: "<timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:tan2 legend:AEF_9_(68,78%) id:AB value:rgb(0.09,0.49,0.20) legend:UCD_4_(31,22%)..." wikitext text/x-wiki <timeline> ImageSize = width:420 height:420 PlotArea = width:300 height:260 left:50 bottom:150 AlignBars = late Legend = columns:1 left:52 top:100 columnwidth:100 DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = unit:year increment:1 start:0 Colors= id:AO value:white legend:Total_13 id:A1 value:gray(0.8) id:AA value:tan2 legend:AEF_9_(68,78%) id:AB value:rgb(0.09,0.49,0.20) legend:UCD_4_(31,22%) PlotData= width:30 mark:(line,white) align:left fontsize:7 bar:AEF from:0 till:9 color:AA bar:UCD from:0 till:4 color:AB bar:_ at:0 barset:Dummy # barra baleira ao final. Mellora visualización. LineData= at:7 color:A1 width: 0.1 # liña da maioría absoluta TextData= pos:(156,390) text:"Distribución dos 13 concelleiros de Forcarei nas " pos:(156,378) text:"eleccións municipais do 3 de abril de 1979" pos:(156,366) text:"(porcentaxes sobre votos válidos)" </timeline><noinclude>[[Categoría:Marcadores de eleccións municipais en Galicia 1979|{{PAGENAME}}]] [[Categoría:Forcarei]]</noinclude> e9e3k6sogmggaqbxycfoxh8kaashd3i 0 573677 6166478 2022-08-24T22:08:22Z Piquito 19415 Creo básico como tradución do homónimo da Wikipedia en inglés. wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = <big>European Women Champions Cup</big> | logo = [[Ficheiro:EWCC-Sieger Tornado Moskau.jpg|300px]] | actual = | fundado = [[2004]] | fin = [[2015]] | rexión = [[Europa]] | último campión = {{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod]] | club máis laureado = {{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] (4 títulos)<br />{{RUSb}} [[HC Tornado]] (4 títulos) | organizador = [[Federación Internacional de Hockey sobre Xeo|IIHF]] }} A '''IIHF European Women's Champions Cup''' ('''EWCC''') foi unha competición de clubs feminines de [[hóckey sobre xeo]] disputada entre os equipos campións nacionais de varios países europeos. A competición foi creada e organizada pola [[Federación Internacional de Hockey sobre Xeo]] (IIHF polas súas siglas en [[Lingua inglesa|inglés]]). O formato de competición incluía dúas fases de grupos seguidas por unha rolda final. Cada fase xogábase en formato de liga en grupos de catro equipos cada un. == Historia == A competición foi creada en [[2004]], ao mesmo tempo que a competición masculina similar. O primeiro equipo campión foi o [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] [[Suecia|sueco]]. Este club sueco gañou as tres edcións seguintes. Dende [[2009]], a IIHF European Women's Champions Cup foi gañada por equipos rusos, coa excepción da tempada 2010–2011, na que se proclamou campión o [[Ilves Naiset|Ilves]] [[Finlandia|finlandés]]. == Palmarés == {|class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" align=center !width="60" align=left|Tempada !width="200"|Ouro !width="200"|Prata !width="200"|Bronce !width="1" rowspan=20| !width="200"|Sede (Finais) |- style="background: #D0E6FF;" |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2004|2004–05]] |bgcolor=#fffaa5|{{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] |{{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod|HC SKIF Moscova]] |{{SUIb}} [[EV Zug (feminino)|EV Zug]] |{{SWEb}} [[Solna (municipio)|Solna]] |- |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2005|2005–06]] |bgcolor=#fffaa5|{{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod|HC SKIF Moscow]] |{{SWEb}} [[Solna (municipio)|Solna]] |- style="background: #D0E6FF;" |align=left| [[IIHF European Women's Champions Cup 2006|2006–07]] |bgcolor=#fffaa5|{{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] |{{RUSb}} [[HC Tornado]] |{{SWEb}} [[Segeltorps IF]] |{{SWEb}} [[Katrineholm]] |- |align=left| [[IIHF European Women's Champions Cup 2007–08|2007–08]] |bgcolor=#fffaa5|{{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{KAZb}} [[Aisulu Almati]] |{{SWEb}} [[Vallentuna]] |- style="background: #D0E6FF;" |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2008–09|2008–09]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod]] |{{SWEb}} [[Segeltorps IF]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{FINb}} [[Lohja]] |- |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2009–10|2009–10]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[HC Tornado]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{DEUb}} [[OSC Berlin]] |{{DEUb}} [[Berlín]] |- style="background: #D0E6FF;" |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2010–11|2010–11]] |bgcolor=#fffaa5|{{FINb}} [[Ilves Naiset|Ilves Tampere]] |{{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod]] |{{SUIb}} [[HC Lugano (feminino)|HC Lugano]] |{{SUIb}} [[Lugano]] |- |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2011–12|2011–12]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[HC Tornado]] |{{SUIb}} [[ZSC Lions Frauen|ZSC Lions]] |{{FINb}} [[HPK Kiekkonaiset|HPK]] |{{FINb}} [[Hämeenlinna]] |- style="background: #D0E6FF;" |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2012–13|2012–13]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[HC Tornado]] |{{SWEb}} [[Modo Hockey Dam|MODO Hockey]] |{{FINb}} [[Kärpät Naiset|Kärpät Oulu]] |{{FINb}} [[Oulu]] |- |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2013–14|2013–14]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[HC Tornado]] |{{SWEb}} [[AIK Hockey Dam|AIK IF]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{DEUb}} [[Bad Tölz]] |- style="background: #D0E6FF;" |align=left|[[IIHF European Women's Champions Cup 2014–15|2014–15]] |bgcolor=#fffaa5|{{RUSb}} [[SKIF Nizhnii Novgorod]] |{{SWEb}} [[Linköping HC Dam|Linköpings HC]] |{{FINb}} [[Espoo Blues Naiset|Espoo Blues]] |{{FINb}} [[Espoo]] |} {{Barra portal|Hóckey sobre xeo|Muller}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de hóckey sobre xeo]] 909xvzf0j36ewmyu3uaz8cebp705xfm 0 573678 6166479 2022-08-24T22:10:01Z Gasparoff 111586 Creada como tradución da páxina "[[:simple:Special:Redirect/revision/7786520|Port Moody]]" wikitext text/x-wiki {{Primeira entidade subestatal|nome_oficial=City of Port Moody|estado=[[Canadá]]|capital=Victoria (da Columbia Británica)|idioma=inglés|superficie=26|poboación=32975|poboación_ano=2011|horario=UTC -8|poboación_densidade=1274}}  [[Category:Pages using infobox settlement with no map]] '''Port Moody''' é unha pequena cidade da provincia canadense da [[Columbia Británica]]. == Xeografía == === Administración === Port Moody está ao final de Burrard Inlet en Metro Vancouver (unha mancomunidade de 21 [[Municipio|municipios]], incluíndo o de [[Vancouver]], un [[distrito electoral]] e unha ''[[Pobos indíxenas de América|First Nation]]'').<ref>{{Cita web|título=Metro Vancouver - Home|url=http://www.metrovancouver.org:80/|páxina-web=www.metrovancouver.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Metro|apelidos=Vancouver}}</ref> Metro Vancouver planifica e ofrece servizos en colaboración a escala rexional. Os seus principais servizos son a auga potable, o tratamento de augas residuais e a xestión de residuos sólidos; tamén regula a calidade do aire, planifica o crecemento urbano, xestiona un sistema de parques rexionais e ofrece vivendas accesibles. O distrito rexional está gobernado por unha Xunta Directiva de cargos electos de cada entidade local. O alcalde de Port Moody é Mike Clay.<ref>{{Cita web|título=Mike Clay - Mayor, Port Moody|url=http://archive.org/details/tctvbc-Mike_Clay_-_Mayor_Port_Moody|data=2018-10-02|data-acceso=2022-08-24|lingua=English|apelidos=TCTV}}</ref> === Demografía === En [[2011]], 32.975 persoas vivían en Port Moody. == Cultura == Identifícase co alcume de ''"City of the Arts"'' (Cidade das Artes) por ter sido o destino de diversos artistas polo seu baixo aluguer, a súa fermosa paisaxe e a súa iluminación ambiental. En [[2020]] gravouse no College Park Elementary da cidade a serie de [[Netflix]] ''[[Ollie está perdido]]'', estrenada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=LOST OLLIE Filming at Port Moody's College Park Elementary|url=http://hollywoodnorthbuzz.com/event/lost-ollie-filming-at-port-moodys-college-park-elementary|páxina-web=Hollywood North Buzz|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Susan|apelidos=Gittins}}</ref> == Topónimo == A cidade leva o nome de Richard Moody, antigo gobernador das [[Illas Malvinas]] e primeiro tenente-gobernador da Colonia da Columbia Británica. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === {{Portal|Canadá}} * [http://www.portmoody.ca/ Sitio web oficial] [[Categoría:Cidades do Canadá]] dv6ctiodevg6bxaf9z6srxawcn894bg 6166481 6166479 2022-08-24T22:19:10Z Gasparoff 111586 /* Cultura */ wikitext text/x-wiki {{Primeira entidade subestatal|nome_oficial=City of Port Moody|estado=Canadá|capital=Victoria (da Columbia Británica)|idioma=inglés|superficie=26|poboación=32975|poboación_ano=2011|horario=UTC -8|poboación_densidade=1274|imaxe_escudo=Portmoody-welcomesign.jpg|imaxe_mapa=GVRD_Port_Moody.svg}}  '''Port Moody''' é unha pequena cidade da provincia canadense da [[Columbia Británica]]. == Xeografía == === Administración === Port Moody está ao final de Burrard Inlet en Metro Vancouver (unha mancomunidade de 21 [[Municipio|municipios]], incluíndo o de [[Vancouver]], un [[distrito electoral]] e unha ''[[Pobos indíxenas de América|First Nation]]'').<ref>{{Cita web|título=Metro Vancouver - Home|url=http://www.metrovancouver.org:80/|páxina-web=www.metrovancouver.org|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Metro|apelidos=Vancouver}}</ref> Metro Vancouver planifica e ofrece servizos en colaboración a escala rexional. Os seus principais servizos son a auga potable, o tratamento de augas residuais e a xestión de residuos sólidos; tamén regula a calidade do aire, planifica o crecemento urbano, xestiona un sistema de parques rexionais e ofrece vivendas accesibles. O distrito rexional está gobernado por unha Xunta Directiva de cargos electos de cada entidade local. O alcalde de Port Moody é Mike Clay.<ref>{{Cita web|título=Mike Clay - Mayor, Port Moody|url=http://archive.org/details/tctvbc-Mike_Clay_-_Mayor_Port_Moody|data=2018-10-02|data-acceso=2022-08-24|lingua=English|apelidos=TCTV}}</ref> === Demografía === En [[2011]], 32.975 persoas vivían en Port Moody. == Cultura == Identifícase co alcume de ''"City of the Arts"'' (Cidade das Artes) por ter sido o destino de diversos artistas polo seu baixo alugueiro, a súa fermosa paisaxe e a súa iluminación ambiental. En [[2020]] gravouse no College Park Elementary da cidade a serie de [[Netflix]] ''[[Ollie está perdido]]'', estrenada en agosto de [[2022]].<ref>{{Cita web|título=LOST OLLIE Filming at Port Moody's College Park Elementary|url=http://hollywoodnorthbuzz.com/event/lost-ollie-filming-at-port-moodys-college-park-elementary|páxina-web=Hollywood North Buzz|data-acceso=2022-08-24|lingua=en-US|nome=Susan|apelidos=Gittins}}</ref> == Topónimo == A cidade leva o nome de Richard Moody, antigo gobernador das [[Illas Malvinas]] e primeiro tenente-gobernador da Colonia da Columbia Británica. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Commonscat}} === Ligazóns externas === {{Portal|Canadá}} * [http://www.portmoody.ca/ Sitio web oficial] [[Categoría:Cidades do Canadá]] 66177onw6yk43akkqovjkpiuknxdcq4 1 573679 6166486 2022-08-24T22:41:34Z Gasparoff 111586 Nova páxina: "{{visitas}} ~~~~" wikitext text/x-wiki {{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 24 de agosto de 2022 ás 22:41 (UTC) 26y3u2en8awz844s759hobm0fadqtgk 6166487 6166486 2022-08-24T22:41:44Z Gasparoff 111586 O contido da páxina foi substituído por "{{visitas}}" wikitext text/x-wiki {{visitas}} 97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz 0 573680 6166488 2022-08-24T22:51:22Z Xoio 22795 1ª edición con informacións das referencias. wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Luís Iglesias Iglesias 1934.jpg|miniatura|250px|[[Luís Iglesias Iglesias|Luís Iglesias]] durante 40 anos director do Museo que hoxe leva o seu nome]] [[Ficheiro:Faculty of History of the USC, Santiago de Compostela, Galicia.jpg|miniatura|250px|Edificio da antiga [[USC|Universidade de Santiago]], que albergou durante dous séculos a Facultade de Ciencias. Actualmente o edificio está ocupado pola [[Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela|Facultade de Xeografía e Historia]]]] O '''Museo de Historia Natural da Universidade de Santiago de Compostela''', máis coñecido como ''' Museo de Historial Natural "Luís Iglesias"''', é un centro con fortes potencialidades educativas e sociais, pois ademais das súas tarefas de [[investigación]] e [[educación]] formal, centra o seu futuro na [[divulgación científica]], dando resposta ás obrigas que esta Universidade ten coa cidadanía. As novas instalacións das que dispón desde 2014 e a súa total renovación, convérteno nun museo moderno, que mostra as [[ciencias naturais]] dunha forma comprensíbel e rigorosa nun contexto como o actual, de crecente interese social polo [[medio ambiente]].<ref name=M>[https://patrimonio.camaraminera.org/gl/lugar/museo-de-historia-natural-usc Museo de Historia Natural USC].</ref> == Historia == Aínda que posibelmente a súa orixe como "Gabinete de Historia Natural" se remonte ao [[século XVIII]], a documentación dispoñíbel acredita a súa creación no curso académico [[1840]]-[[1841]]0, cando na Universidade de Santiago se crea a cátedra de [[Historia Natural]] e, asociado a ela, o "Gabinete de Historia Natural", que tiña como principal finalidade a docencia práctica. O seu primeiro director, [[Antonio Casares Rodríguez]], foi quen iniciou o desenvolvemento deste Gabinete, coa recompilación de material existente na Universidade, a creación dun [[herbario]] e a recepción de exemplares de [[mineral|minerais]] doados por profesores e particulares. Diversas compras e doazóns, de coleccións e de exemplares diversos, foron arrequecendo o patrimonio do Gabinete durante a segunda metade do [[século XIX]], especialmente até [[1880]]. Nas dúas últimas décadas deste século, debido ao abandono por parte das autoridades universitarias e políticas, o Gabinete tivo unha época de decadencia, con notábeis perdas do seu patrimonio.<ref name=MHN>[http://www.usc.es/es/servizos/museohn/historia.html USC. Museo de Historia Natural "Luis Iglesias"].</ref> O seu patrimonio estaba constituído por coleccións [[botánica]]s, [[zooloxía|zoolóxicas]] e [[xeoloxía|xeológicas]] achegadas por profesores e estudantes da Universidade compostelá, así como por [[científico]]s e [[naturalista]]s, maoritariamente galegos. Tamén contribuíron a incrementar este patrimonio inicial do Gabinete as compras de exemplares diversos.<ref name=M/> En [[1906]] o vello Gabinete adquire a categoría de [[Museo|Museo de Historia Natural]]. Nesta primeira época como museo, as antigas coleccións foron reunidas nunha sección denominada "Museo Xeral", que foi completándose con exemplares de minerais, vexetais e animais pertencentes á Biblioteca América da [[USC]]. Nesta época é destacábel a colaboración co museo de moitos dos máis ilustres científicos galegos.<ref name=M/> O ano [[1961]] marca o inicio dunha nova etapa, que se estende até [[2011]], durante a cal o museo aloxouse no novo edificio, no campus sur, da Facultade de Ciencias (hoxe [[Facultade de Química de Santiago de Compostela|Facultade de Química]]). En [[1965]], por acordo da Facultade de Ciencias, o museo adoptou o nome de Museo de Historia Natural "Luís Iglesias", en recoñecemento ao labor investigador e divulgador do [[naturalista]] [[Luís Iglesias Iglesias]], reputado [[entomólogo]] e catedrático de [[Bioloxía]] e [[Xeoloxía]] da Universidade, que foi seu director, e que durante máis de 40 anos contribuíu a arrequecer as coleccións do museo.<ref name=M/><ref name=MHN/> En [[2011]] o museo trasládase a un novo edificio, no parque de [[Vista Alegre, Santiago de Compostela|Vista Alegre]],<ref name=M/><ref>[http://www.santiagoturismo.com/museos/museo-de-historia-natural-1 Museo de Historia Natural de la Universidad de Santiago]</ref> a súa actual sede, cedido polo Consorcio da Cidade de Santiago, e reábrese en [[2014]]. Comeza entón unha nova etapa de profundos cambios, tanto na configuración das salas expositivas como nas actividades de [[docencia]], [[investigación]] e [[divulgación científica]] que realiza este renovado museo.<ref name=M/> Este Museo constitúe o conxunto de patrimonio [[historia|histórico]]-[[científico]] máis importante de [[Galicia]], xa que, entre as coleccións que alberga, destacan as resultantes dos traballos de investigación dos máis importantes [[naturalista]]s e [[científico]]s galegos dos séculos XIX, XX e da actualidade.<ref name=MHN/> == Notas == {{listaref}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Museos de historia natural]] 9xwcesqguq1wosf53u5qyphnntyr4y0 6166491 6166488 2022-08-24T23:08:50Z Xoio 22795 arranxiño wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Luís Iglesias Iglesias 1934.jpg|miniatura|250px|[[Luís Iglesias Iglesias|Luís Iglesias]] durante 40 anos director do Museo que hoxe leva o seu nome]] [[Ficheiro:Faculty of History of the USC, Santiago de Compostela, Galicia.jpg|miniatura|250px|Edificio da antiga [[USC|Universidade de Santiago]], que albergou durante dous séculos a Facultade de Ciencias. Actualmente o edificio está ocupado pola [[Facultade de Xeografía e Historia de Santiago de Compostela|Facultade de Xeografía e Historia]]]] O '''Museo de Historia Natural da Universidade de Santiago de Compostela''', máis coñecido como ''' Museo de Historial Natural "Luís Iglesias"''', é un centro con fortes potencialidades educativas e sociais, pois ademais das súas tarefas de [[investigación]] e [[educación]] formal, centra o seu futuro na [[divulgación científica]], dando resposta ás obrigas que esta Universidade ten coa cidadanía. As novas instalacións das que dispón desde 2014 e a súa total renovación, convérteno nun museo moderno, que mostra as [[ciencias naturais]] dunha forma comprensíbel e rigorosa nun contexto como o actual, de crecente interese social polo [[medio ambiente]].<ref name=M>[https://patrimonio.camaraminera.org/gl/lugar/museo-de-historia-natural-usc Museo de Historia Natural USC].</ref> == Historia == Aínda que posibelmente a súa orixe como "Gabinete de Historia Natural" se remonte ao [[século XVIII]], a documentación dispoñíbel acredita a súa creación no curso académico [[1840]]-[[1841]]0, cando na Universidade de Santiago se crea a cátedra de [[Historia Natural]] e, asociado a ela, o "Gabinete de Historia Natural", que tiña como principal finalidade a docencia práctica. O seu primeiro director, [[Antonio Casares Rodríguez]], foi quen iniciou o desenvolvemento deste Gabinete, coa recompilación de material existente na Universidade, a creación dun [[herbario]] e a recepción de exemplares de [[mineral|minerais]] doados por profesores e particulares. Diversas compras e doazóns, de coleccións e de exemplares diversos, foron arrequecendo o patrimonio do Gabinete durante a segunda metade do [[século XIX]], especialmente até [[1880]]. Nas dúas últimas décadas deste século, debido ao abandono por parte das autoridades universitarias e políticas, o Gabinete tivo unha época de decadencia, con notábeis perdas do seu patrimonio.<ref name=MHN>[http://www.usc.es/es/servizos/museohn/historia.html USC. Museo de Historia Natural "Luis Iglesias"].</ref> O seu patrimonio estaba constituído por coleccións [[botánica]]s, [[zooloxía|zoolóxicas]] e [[xeoloxía|xeológicas]] achegadas por profesores e estudantes da Universidade compostelá, así como por [[científico]]s e [[naturalista]]s, maoritariamente galegos. Tamén contribuíron a incrementar este patrimonio inicial do Gabinete as compras de exemplares diversos.<ref name=M/> En [[1906]] o vello Gabinete adquire a categoría de [[Museo|Museo de Historia Natural]]. Nesta primeira época como museo, as antigas coleccións foron reunidas nunha sección denominada "Museo Xeral", que foi completándose con exemplares de minerais, vexetais e animais pertencentes á Biblioteca América da [[USC]]. Nesta época é destacábel a colaboración co museo de moitos dos máis ilustres científicos galegos.<ref name=M/> O ano [[1961]] marca o inicio dunha nova etapa, que se estende até [[2011]], durante a cal o museo aloxouse no novo edificio, no campus sur, da Facultade de Ciencias (hoxe [[Facultade de Química de Santiago de Compostela|Facultade de Química]]). En [[1965]], por acordo da Facultade de Ciencias, o museo adoptou o nome de Museo de Historia Natural "Luís Iglesias", en recoñecemento ao labor investigador e divulgador do [[naturalista]] [[Luís Iglesias Iglesias]], reputado [[entomólogo]] e catedrático de [[Bioloxía]] e [[Xeoloxía]] da Universidade, que foi seu director, e que durante máis de 40 anos contribuíu a arrequecer as coleccións do museo.<ref name=M/><ref name=MHN/> En [[2011]] o museo trasládase a un novo edificio, no parque de [[Vista Alegre, Santiago de Compostela|Vista Alegre]],<ref name=M/><ref>[http://www.santiagoturismo.com/museos/museo-de-historia-natural-1 Museo de Historia Natural de la Universidad de Santiago]</ref> a súa actual sede, cedido polo Consorcio da Cidade de Santiago, e reábrese en [[2014]]. Comeza entón unha nova etapa de profundos cambios, tanto na configuración das salas expositivas como nas actividades de [[docencia]], [[investigación]] e [[divulgación científica]] que realiza este renovado museo.<ref name=M/> Este Museo constitúe o conxunto de patrimonio [[historia|histórico]]-[[científico]] máis importante de [[Galicia]], xa que, entre as coleccións que alberga, destacan as resultantes dos traballos de investigación dos máis importantes [[naturalista]]s e [[científico]]s galegos dos séculos XIX, XX e da actualidade.<ref name=MHN/> == Notas == {{listaref}} {{ORDENAR:Santiago de Compostela, Museo de Historia Natural da Universidade de}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Museos de historia natural]] j2f7z7p20d68bralo9vqm3whixvrw0m 0 573681 6166489 2022-08-24T22:53:31Z Xoio 22795 Redirixida cara a "[[Museo de Historia Natural da Universidade de Santiago de Compostela]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Museo de Historia Natural da Universidade de Santiago de Compostela]] 546nbjupsy53zflg0a45riwuye2iiup 0 573682 6166495 2022-08-24T23:40:37Z Gasparoff 111586 Creada como tradución da páxina "[[:it:Special:Redirect/revision/126895522|Sovrano]]" wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna_004.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg/220px-Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg|miniatura| [[Xustiniano I]] representado nun mosaico de [[Basílica de San Vital de Rávena|San Vital en Rávena]].]] O '''soberano''' é, nun [[Estado]], o suxeito que ostenta [[Soberanía|a soberanía]], entendido segundo [[Jean Bodin]] como ese poder absoluto e perpetuo que lle corresponde ao Estado. Actualmente o termo é un [[substantivo]] ou [[adxectivo]] a dous conceptos: * Remite a aquel o aquela persoa que exerce a autoridade suprema, ou o pobo como colectivo soberano nos países democráticos. * Refírese a que non está subordinado ou sometido a ninguén, que é independente En sentido figurado significa "Moi grande" (''Déronlle unha malleira soberana'').<ref>{{Cita web|título=Dicionario; soberano, soberana|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberano|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> O termo utilízase para designar, con valor xenérico, o [[xefe de Estado]] [[Monarquía|monárquico]] e, polo tanto, como sinónimo de [[monarca]].<ref>{{Cita web|título=bUSCatermos|url=https://aplicacions.usc.es/buscatermos/publica/index.htm|páxina-web=aplicacions.usc.es|data-acceso=2022-08-24}}</ref> == Concepcións do pasado == Até o [[século XIX]] dicíase que a soberanía pódese atribuír a unha persoa (o monarca), a unha [[asemblea]] que reúne a unha parte do [[pobo]] ou a unha asemblea que reúne a todo o pobo (entendido como grupo de [[Cidadanía|cidadáns]]), dando lugar a así ás tres [[Forma de goberno|formas clásicas de goberno]] xa identificadas por [[Aristóteles]]: [[monarquía]], [[aristocracia]] e [[democracia]]. A finais [[Século XVIII|do século XVIII]], coa [[Revolución Francesa]], abríronse camiño os conceptos de [[Soberanía popular|'''soberanía popular''']] e [[Soberanía nacional|'''soberanía nacional''']]. Segundo a primeira concepción, elaborada por [[Jean-Jacques Rousseau]] e apoiada polos revolucionarios máis radicais, cada [[cidadán]] ostenta unha parte da soberanía: dedúcese que o exercicio da mesma só pode realizarse con formas de [[democracia directa]] ou, se esta non é posible, a través de representantes elixidos [[Sufraxio universal|por sufraxio universal]] e sometidos a un mandato imperativo. O segundo concepto, pola súa banda, defendido por [[Emmanuel Joseph Sieyès]] e apoiado polos revolucionarios máis moderados, atribúe a soberanía á [[nación]], formada polos cidadáns actuais (o [[pobo]]) pero tamén polos pasados e futuros; dado que tal entidade non pode exercer directamente poderes soberanos, deléganse en representantes que, precisamente por actuar en interese da nación e non só do pobo, non están suxeitos a un mandato imperativo e poden ser elixidos tamén por unha parte só dos cidadáns. == Concepción actual == A partir do século XIX afírmase unha elaboración teórica da doutrina alemá, segundo a cal o titular da soberanía é unha [[persoa xurídica]], o Estado, da que exercen efectivamente os poderes soberanos (como o xefe de Estado, [[Parlamento|o parlamento]], o [[goberno]] e o propio [[Electorado|órgano electoral]] ) son só órganos . Esta idea acaba integrándose coa de que a soberanía é do pobo, proclamada, por exemplo, polo art. 1 da Constitución italiana, no sentido de que o Estado, titular da soberanía, deriva o mesmo do pobo que o creou coa súa vontade. Por outra banda, no [[estado de dereito]] moderno, a soberanía divídese en varias funcións públicas atribuídas a diferentes organismos, segundo o principio de [[separación de poderes]]. Segundo a concepción actual, polo tanto, '''soberano''' no sentido propio é o [[Estado nación|Estado-nación]]; o termo, porén, aínda se utiliza para designar o xefe de Estado monárquico, aínda que na gran maioría das monarquías actuais, a diferenza das [[Absolutismo|monarquías absolutas]], xa non ostenta a totalidade dos poderes soberanos e, pola contra, asumiu un carácter puramente cerimonial. == Notas == <references /> == Véxase tamén == {{Galizionario}} === Outros artigos === {{Commons}} {{Wikiquote}} * [[Monarca]] * [[Soberanía]] * [[Suzeranía|Suzera]]<nowiki/>nía {{interprogetto|etichetta=sovrano|q=Sovrano|q_preposizione=sul|wikt=sovrano|commons=Category:Monarchs|commons_oggetto=una categoria|commons_preposizione=riguardante i|commons_etichetta=monarchi}} === Ligazóns externas === {{Política en progreso}} [[Categoría:Dereito constitucional]] nymhpprb75eovoxewmdr2wr6xdxnzkw 6166496 6166495 2022-08-24T23:43:01Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna_004.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg/220px-Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg|miniatura| [[Xustiniano I]] representado nun mosaico de [[Basílica de San Vital de Rávena|San Vital en Rávena]].]] O '''soberano''' é, nun [[Estado]], o suxeito que ostenta [[Soberanía|a soberanía]], entendido segundo [[Jean Bodin]] como ese poder absoluto e perpetuo que lle corresponde ao Estado. Actualmente o termo é un [[substantivo]] ou [[adxectivo]] a dous conceptos: * Remite a aquel o aquela persoa que exerce a autoridade suprema, ou o pobo como colectivo soberano nos países democráticos. * Refírese a que non está subordinado ou sometido a ninguén, que é independente En sentido figurado significa "Moi grande" (''Déronlle unha malleira soberana'').<ref>{{Cita web|título=Dicionario; soberano, soberana|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberano|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> O termo utilízase para designar, con valor xenérico, o [[xefe de Estado]] [[Monarquía|monárquico]] e, polo tanto, como sinónimo de [[monarca]].<ref>{{Cita web|título=bUSCatermos|url=https://aplicacions.usc.es/buscatermos/publica/index.htm|páxina-web=aplicacions.usc.es|data-acceso=2022-08-24}}</ref> == Concepcións do pasado == Até o [[século XIX]] dicíase que a soberanía pódese atribuír a unha persoa (o monarca), a unha [[asemblea]] que reúne a unha parte do [[pobo]] ou a unha asemblea que reúne a todo o pobo (entendido como grupo de [[Cidadanía|cidadáns]]), dando lugar a así ás tres [[Forma de goberno|formas clásicas de goberno]] xa identificadas por [[Aristóteles]]: [[monarquía]], [[aristocracia]] e [[democracia]]. A finais [[Século XVIII|do século XVIII]], coa [[Revolución Francesa]], abríronse camiño os conceptos de [[Soberanía popular|'''soberanía popular''']] e [[Soberanía nacional|'''soberanía nacional''']]. Segundo a primeira concepción, elaborada por [[Jean-Jacques Rousseau]] e apoiada polos revolucionarios máis radicais, cada [[cidadán]] ostenta unha parte da soberanía: dedúcese que o exercicio da mesma só pode realizarse con formas de [[democracia directa]] ou, se esta non é posible, a través de representantes elixidos [[Sufraxio universal|por sufraxio universal]] e sometidos a un mandato imperativo. O segundo concepto, pola súa banda, defendido por [[Emmanuel Joseph Sieyès]] e apoiado polos revolucionarios máis moderados, atribúe a soberanía á [[nación]], formada polos cidadáns actuais (o [[pobo]]) pero tamén polos pasados e futuros; dado que tal entidade non pode exercer directamente poderes soberanos, deléganse en representantes que, precisamente por actuar en interese da nación e non só do pobo, non están suxeitos a un mandato imperativo e poden ser elixidos tamén por unha parte só dos cidadáns. == Concepción actual == A partir do século XIX afírmase unha elaboración teórica da doutrina alemá, segundo a cal o titular da soberanía é unha [[persoa xurídica]], o Estado, da que exercen efectivamente os poderes soberanos (como o xefe de Estado, [[Parlamento|o parlamento]], o [[goberno]] e o propio [[Electorado|órgano electoral]] ) son só órganos . Esta idea acaba integrándose coa de que a soberanía é do pobo, proclamada, por exemplo, polo art. 1 da Constitución italiana, no sentido de que o Estado, titular da soberanía, deriva o mesmo do pobo que o creou coa súa vontade. Por outra banda, no [[estado de dereito]] moderno, a soberanía divídese en varias funcións públicas atribuídas a diferentes organismos, segundo o principio de [[separación de poderes]]. Segundo a concepción actual, polo tanto, '''soberano''' no sentido propio é o [[Estado nación|Estado-nación]]; o termo, porén, aínda se utiliza para designar o xefe de Estado monárquico, aínda que na gran maioría das monarquías actuais, a diferenza das [[Absolutismo|monarquías absolutas]], xa non ostenta a totalidade dos poderes soberanos e, pola contra, asumiu un carácter puramente cerimonial. == Notas == <references /> == Véxase tamén == {{Galizionario}} === Outros artigos === {{Commons}} {{Wikiquote}} * [[Monarca]] * [[Soberanía]] * [[Suzeranía|Suzera]]<nowiki/>nía {{Política en progreso}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Dereito constitucional]] nlx4t9q1i8r5o045542kdp6o4sm476j 6166500 6166496 2022-08-25T00:13:34Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki [[Ficheiro:Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna_004.jpg|ligazón=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg/220px-Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna.jpg|miniatura| [[Xustiniano I]] representado nun mosaico de [[Basílica de San Vital de Rávena|San Vital en Rávena]].]] O '''soberano''' é, nun [[Estado]], o suxeito que ostenta [[Soberanía|a soberanía]], entendido segundo [[Jean Bodin]] como ese poder absoluto e perpetuo que lle corresponde ao Estado. Actualmente o termo é un [[substantivo]] ou [[adxectivo]] a dous conceptos: * Remite a aquel o aquela persoa que exerce a autoridade suprema, ou o pobo como colectivo soberano nos países democráticos. * Refírese a que non está subordinado ou sometido a ninguén, que é independente En sentido figurado significa "Moi grande" (''Déronlle unha malleira soberana'').<ref>{{Cita web|título=Dicionario; soberano, soberana|url=https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/soberano|páxina-web=Real Academia Galega|data-acceso=2022-08-24|lingua=gl-ES}}</ref> O termo utilízase para designar, con valor xenérico, o [[xefe de Estado]] [[Monarquía|monárquico]] e, polo tanto, como sinónimo de [[monarca]],<ref>{{Cita web|título=bUSCatermos|url=https://aplicacions.usc.es/buscatermos/publica/index.htm|páxina-web=aplicacions.usc.es|data-acceso=2022-08-24}}</ref> mesmo cando non tiñan a soberanía na práctica, ben por estar limitada por nobres (como na [[Carta Magna]] británica) ou por haber cortes democráticas (desde [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII de León e Galiza]] aos reis de [[Monarquía parlamentaria|monarquías parlamentarias]] nas [[Democracia|democracias]] actuais). == Concepcións do pasado == Até o [[século XIX]] dicíase que a soberanía pódese atribuír a unha persoa (o monarca), a unha [[asemblea]] que reúne a unha parte do [[pobo]] ou a unha asemblea que reúne a todo o pobo (entendido como grupo de [[Cidadanía|cidadáns]]), dando lugar a así ás tres [[Forma de goberno|formas clásicas de goberno]] xa identificadas por [[Aristóteles]]: [[monarquía]], [[aristocracia]] e [[democracia]]. A finais [[Século XVIII|do século XVIII]], coa [[Revolución Francesa]], abríronse camiño os conceptos de [[Soberanía popular|'''soberanía popular''']] e [[Soberanía nacional|'''soberanía nacional''']]. Segundo a primeira concepción, elaborada por [[Jean-Jacques Rousseau]] e apoiada polos revolucionarios máis radicais, cada [[cidadán]] ostenta unha parte da soberanía: dedúcese que o exercicio da mesma só pode realizarse con formas de [[democracia directa]] ou, se esta non é posible, a través de representantes elixidos [[Sufraxio universal|por sufraxio universal]] e sometidos a un mandato imperativo. O segundo concepto, pola súa banda, defendido por [[Emmanuel Joseph Sieyès]] e apoiado polos revolucionarios máis moderados, atribúe a soberanía á [[nación]], formada polos cidadáns actuais (o [[pobo]]) pero tamén polos pasados e futuros; dado que tal entidade non pode exercer directamente poderes soberanos, deléganse en representantes que, precisamente por actuar en interese da nación e non só do pobo, non están suxeitos a un mandato imperativo e poden ser elixidos tamén por unha parte só dos cidadáns. == Concepción actual == A partir do século XIX afírmase unha elaboración teórica da doutrina alemá, segundo a cal o titular da soberanía é unha [[persoa xurídica]], o Estado, da que exercen efectivamente os poderes soberanos (como o xefe de Estado, [[Parlamento|o parlamento]], o [[goberno]] e o propio [[Electorado|órgano electoral]] ) son só órganos . Esta idea acaba integrándose coa de que a soberanía é do pobo, proclamada, por exemplo, polo art. 1 da Constitución italiana, no sentido de que o Estado, titular da soberanía, deriva o mesmo do pobo que o creou coa súa vontade. Por outra banda, no [[estado de dereito]] moderno, a soberanía divídese en varias funcións públicas atribuídas a diferentes organismos, segundo o principio de [[separación de poderes]]. Segundo a concepción actual, polo tanto, '''soberano''' no sentido propio é o [[Estado nación|Estado-nación]]; o termo, porén, aínda se utiliza para designar o xefe de Estado monárquico, aínda que na gran maioría das monarquías actuais, a diferenza das [[Absolutismo|monarquías absolutas]], xa non ostenta a totalidade dos poderes soberanos e, pola contra, asumiu un carácter puramente cerimonial. == Notas == <references /> == Véxase tamén == {{Galizionario}} === Outros artigos === {{Commons}} {{Wikiquote}} * [[Monarca]] * [[Soberanía]] * [[Suzeranía|Suzera]]<nowiki/>nía {{Política en progreso}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Dereito constitucional]] 0pt4yo7rvmzbr7iodd7uhr89dbkd08r 1 573683 6166498 2022-08-25T00:10:05Z Gasparoff 111586 Nova páxina: "{{visitas}} ~~~~" wikitext text/x-wiki {{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 25 de agosto de 2022 ás 00:10 (UTC) jb8sclbopxp9276p39jzfiuj7rn7fys 6166499 6166498 2022-08-25T00:10:14Z Gasparoff 111586 O contido da páxina foi substituído por "{{visitas}}" wikitext text/x-wiki {{visitas}} 97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz 1 573684 6166501 2022-08-25T00:14:22Z Gasparoff 111586 Nova páxina: "{{visitas}} ~~~~" wikitext text/x-wiki {{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 25 de agosto de 2022 ás 00:14 (UTC) 32ftg556xbo64d6nzgj4bdmenwsw5me 6166502 6166501 2022-08-25T00:14:37Z Gasparoff 111586 O contido da páxina foi substituído por "{{visitas}}" wikitext text/x-wiki {{visitas}} 97jhei27zb8o0x4htch148n0nfymikz 1 573685 6166510 2022-08-25T01:13:21Z Gasparoff 111586 Nova páxina: "{{BPV}} {{visitas}} ~~~~" wikitext text/x-wiki {{BPV}} {{visitas}} [[Usuario:Gasparoff|Gasparoff]] ([[Conversa usuario:Gasparoff|conversa]]) 25 de agosto de 2022 ás 01:13 (UTC) 5fg3j11plgjhivd9wy2yghk2tohgews 6166511 6166510 2022-08-25T01:13:34Z Gasparoff 111586 wikitext text/x-wiki {{BPV}} {{visitas}} etjpu2s2ykaftbdgimv14ggtg9eeuyf 1 573686 6166539 2022-08-25T07:50:55Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Visitas}}" wikitext text/x-wiki {{Visitas}} mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i 0 573687 6166541 2022-08-25T07:55:20Z Breogan2008 23204 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1055656091|Atelopus muisca]]" wikitext text/x-wiki '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar. [[Categoría:Lingua muisca]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] kt599or1mrij28b151kk5zimsap1hx3 6166542 6166541 2022-08-25T07:57:17Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar. [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] 6gf8rspu98f4a6zuidh8nkk4n04m4ja 6166550 6166542 2022-08-25T07:59:57Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] 4av9v9owo3miu4pgp71bmlr9139rvmd 6166551 6166550 2022-08-25T08:00:12Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] s80qi79gp43qlkt1zv5q72e7dbf451z 6166552 6166551 2022-08-25T08:00:38Z Breogan2008 23204 /* Etimoloxía e hábitat */ wikitext text/x-wiki '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] 96lbwtc93u9phipg7ewx3p46t7pu7jd 6166553 6166552 2022-08-25T08:01:16Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] j0cnynsap16p52nlp87pjbpt5e8bz2p 6166554 6166553 2022-08-25T08:02:04Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Atelopus muisca'' | image = | status = CR | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name="iucn status 17 November 2021">{{cite iucn |author=IUCN SSC Amphibian Specialist Group |date=2020 |title=''Atelopus muisca'' |volume=2020 |page=e.T54530A174053691 |doi=10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T54530A174053691.en |access-date=17 de novembro de 2021}}</ref> | taxon = Atelopus muisca | authority = Rueda-Almonacid & Hoyos, 1992 | synonyms = }} '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] 8j2zdefezi36am08erkdxwqosi2z6ek 6166555 6166554 2022-08-25T08:03:37Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Atelopus muisca'' | image = | status = CR | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name="iucn status 17 November 2021">{{cite iucn |author=IUCN SSC Amphibian Specialist Group |date=2020 |title=''Atelopus muisca'' |volume=2020 |page=e.T54530A174053691 |doi=10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T54530A174053691.en |access-date=17 de novembro de 2021}}</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Amphibia]] | ordo = [[Anura]] | subordo = [[Neobatrachia]] | familia = [[Bufonidae]] | genus = [[Atelopus]] | species = A. muisca | binomial = Atelopus muisca | binomial_authority = Rueda-Almonacid & Hoyos, 1992 | synonyms = }} '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] j2f2zt378ghnd5yzzcdfj8qopc7q9ck 6166556 6166555 2022-08-25T08:03:45Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Atelopus muisca'' | image = | status = CR | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name="iucn status 17 November 2021">{{IUCN|author=IUCN SSC Amphibian Specialist Group |date=2020 |title=''Atelopus muisca'' |volume=2020 |page=e.T54530A174053691 |doi=10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T54530A174053691.en |access-date=17 de novembro de 2021}}</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Amphibia]] | ordo = [[Anura]] | subordo = [[Neobatrachia]] | familia = [[Bufonidae]] | genus = [[Atelopus]] | species = A. muisca | binomial = Atelopus muisca | binomial_authority = Rueda-Almonacid & Hoyos, 1992 | synonyms = }} '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] dolrowqmzax8kszoo7u7z5t9rbzt8w3 6166557 6166556 2022-08-25T08:04:58Z Breogan2008 23204 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Atelopus muisca'' | image = | status = CR | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name="iucn status 17 November 2021">{{IUCN|author=IUCN SSC Amphibian Specialist Group |date=2020 |title=''Atelopus muisca'' |volume=2020 |page=e.T54530A174053691 |doi=10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T54530A174053691.en |access-date=17 de novembro de 2021}}</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Amphibia]] | ordo = [[Anura]] | subordo = [[Neobatrachia]] | familia = [[Bufonidae]] | genus = [[Atelopus]] | species = A. muisca | binomial = Atelopus muisca | binomial_authority = Rueda-Almonacid & Hoyos, 1992 | synonyms = }} '''''Atelopus muisca''''' é unha especie de sapo da familia [[Sapo|Bufonidae]]. É [[Endemismo|endémica]] de [[Colombia]]. Os seus [[Hábitat|hábitats]] naturais son os bosques montanos subtropicais ou tropicais, as pradeiras a grande altitude tropicais ou subtropicais e os ríos. Está ameazada pola [[Destrución do hábitat|perda de hábitat]]. == Etimoloxía e hábitat == O nome de especie "muisca" provén do [[pobo muisca]], o cal habitou a área onde o sapo foi atopado; habita no [[Parque Nacional Natural Chingaza]], nunha área de 10 quilómetros cadrados, en altitudes entre 2,900 e 3,350 metros por riba de nivel do mar.<ref name="iucn status 17 November 2021" /> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Atelopus muisca}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Anfibios de Colombia]] [[Categoría:Especies en perigo crítico de extinción]] [[Categoría:Animais descritos en 1992]] pswjc8b0l698ndnb265q5altc3k6bmx 1 573688 6166543 2022-08-25T07:57:33Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Visitas}}" wikitext text/x-wiki {{Visitas}} mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i 0 573689 6166544 2022-08-25T07:57:53Z Jockerouac 113500 Creado desde as versións es e pt do artigo wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== ==Síntomas== ==Diagnóstico== ==Tratamento== ==Prognóstico== ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== 2uzbk06uujrdvz5nl8qmsywd0ng8hnp 6166565 6166544 2022-08-25T08:14:07Z Jockerouac 113500 /* Causas */ wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o Virus sars-cov-2, a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Síntomas== ==Diagnóstico== ==Tratamento== ==Prognóstico== ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== qm74564kfj2nqvn4ia9zdikww8gd0ie 6166574 6166565 2022-08-25T08:19:47Z Jockerouac 113500 /* Tratamento */ wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Síntomas== ==Diagnóstico== ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== ea3fw3hvso6c9fvc2r6z8s7umndm2rd 6166577 6166574 2022-08-25T08:27:48Z Jockerouac 113500 /* Diagnóstico */ wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Síntomas== ==Diagnóstico== Non existe un diagnóstico de confirmación, xa que non se ten identificado ao axente causante. A Organización Panamericana da Saúde estableceu uns criterios probables para determinar o diagnóstico da hepatite aguda grave en nenos de orixe descoñecida: * Unha neno ou adolescente até 16 anos que presenta os síntomas e signos típicos dunha hepatite aguda na que se descartaron as hepatites virais mais habituais: A, B, C, D e E. * Uns valores de aspartamo transaminasa (AST) ou alanina transaminasa (ALT) superior a 500UI/l. * Que o diagnóstico so produce desde o 1 de outubro de 2021. ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== 9vinwtzsomloxjxwk28l7unjw70xkyg 6166578 6166577 2022-08-25T08:32:08Z Jockerouac 113500 /* Prognóstico */ wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Síntomas== ==Diagnóstico== Non existe un diagnóstico de confirmación, xa que non se ten identificado ao axente causante. A Organización Panamericana da Saúde estableceu uns criterios probables para determinar o diagnóstico da hepatite aguda grave en nenos de orixe descoñecida: * Unha neno ou adolescente até 16 anos que presenta os síntomas e signos típicos dunha hepatite aguda na que se descartaron as hepatites virais mais habituais: A, B, C, D e E. * Uns valores de aspartamo transaminasa (AST) ou alanina transaminasa (ALT) superior a 500UI/l. * Que o diagnóstico so produce desde o 1 de outubro de 2021. ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== A hepatite aguda grave de orixe descoñecida en nenos é unha hepatite que pode resultar desde leve a fulminante. A mortalidade aproximada do 0,2%. A OMS reportou uns 1010 casos probables e 22 falecementos. ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== bpbsjcckvqdjjhw0qndonz56qsspb1c 6166579 6166578 2022-08-25T08:37:55Z Jockerouac 113500 wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} {{Enuso}} O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Diagnóstico== Non existe un diagnóstico de confirmación, xa que non se ten identificado ao axente causante. A Organización Panamericana da Saúde estableceu uns criterios probables para determinar o diagnóstico da hepatite aguda grave en nenos de orixe descoñecida<ref>{{Cita web|url=https://www.medbox.org/document/hepatitis-aguda-de-etiologia-desconocida-en-ninos-orientaciones-provisionales-para-los-laboratorios#GO|páxina-web=Pan American Health Organisation PAHO (2022)|título=Hepatitis aguda de etiología desconocida en niños: Orientaciones provisionales para los laboratorios.|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>: * Unha neno ou adolescente até 16 anos que presenta os síntomas e signos típicos dunha hepatite aguda na que se descartaron as hepatites virais mais habituais: A, B, C, D e E. * Uns valores de aspartamo transaminasa (AST) ou alanina transaminasa (ALT) superior a 500UI/l. * Que o diagnóstico so produce desde o 1 de outubro de 2021. ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== A hepatite aguda grave de orixe descoñecida en nenos é unha hepatite que pode resultar desde leve a fulminante. A mortalidade aproximada do 2%, mentres que un 5% requeriu un transplante hepático. A [[Organización Mundial da Saúde|OMS]] reportou uns 1010 casos probables e 22 falecementos<ref>{{Cita web|url=https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON400|páxina-web=Organización Mundial da Saúde|título=Severe acute hepatitis of unknown aetiology in children - Multi-country|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>. ==Notas== ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== pj6wnbv2erzonui6lo9l8ag990zgdgq 6166580 6166579 2022-08-25T08:42:48Z Jockerouac 113500 wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} [[Ficheiro:Map of 2022 hepatitis of unknown origin in children.svg|300px|miniatura|Países que rexistraron ante a OMS casos de hepatite aguda infantil de orixe descoñecida.]] O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Diagnóstico== Non existe un diagnóstico de confirmación, xa que non se ten identificado ao axente causante. A Organización Panamericana da Saúde estableceu uns criterios probables para determinar o diagnóstico da hepatite aguda grave en nenos de orixe descoñecida<ref>{{Cita web|url=https://www.medbox.org/document/hepatitis-aguda-de-etiologia-desconocida-en-ninos-orientaciones-provisionales-para-los-laboratorios#GO|páxina-web=Pan American Health Organisation PAHO (2022)|título=Hepatitis aguda de etiología desconocida en niños: Orientaciones provisionales para los laboratorios.|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>: * Unha neno ou adolescente até 16 anos que presenta os síntomas e signos típicos dunha hepatite aguda na que se descartaron as hepatites virais mais habituais: A, B, C, D e E. * Uns valores de aspartamo transaminasa (AST) ou alanina transaminasa (ALT) superior a 500UI/l. * Que o diagnóstico so produce desde o 1 de outubro de 2021. ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== A hepatite aguda grave de orixe descoñecida en nenos é unha hepatite que pode resultar desde leve a fulminante. A mortalidade aproximada do 2%, mentres que un 5% requeriu un transplante hepático. A [[Organización Mundial da Saúde|OMS]] reportou uns 1010 casos probables e 22 falecementos<ref>{{Cita web|url=https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON400|páxina-web=Organización Mundial da Saúde|título=Severe acute hepatitis of unknown aetiology in children - Multi-country|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>. ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== * [https://www.who.int/emergencies/emergency-events/item/2022-e000081 Reportes do gromo] por parte da [[Organización Mundial da Saúde]]. {{control de autoridades}} [[Categoría:Hepatite]] ewlqigfsyo3d4bk97a73e89s3yah26h 6166581 6166580 2022-08-25T08:43:10Z Jockerouac 113500 /* Prognóstico */ wikitext text/x-wiki {{Actualidade}} [[Ficheiro:Map of 2022 hepatitis of unknown origin in children.svg|300px|miniatura|Países que rexistraron ante a OMS casos de hepatite aguda infantil de orixe descoñecida.]] O '''gromo de hepatite aguda grave en nenos de 2022''' é un gromo de hepatite aguda grave de causa descoñecida que afecta a crianzas e adolescentes. Os primeiros casos da doenza foron descritos no [[Reino Unido]] entre abril e marzo de [[2022]], e o primeiro paciente reportado á [[Organización Mundial da Saúde]] foi o [[5 de abril]] dese mesmo ano. ==Causas== Non existe evidencia da causa específica da doenza, aínda que parace existir bastante consenso en que se trata dunha enfermidade [[Virus|vírica]]. Existen diferentes hipóteses sobre a causa desta hepatite: os [[adenovirus]], o [[SARS-CoV-2|virus SARS-CoV-2]], a [[vacina da COVID-19]] ou unha coinfección de ambos virus. ==Diagnóstico== Non existe un diagnóstico de confirmación, xa que non se ten identificado ao axente causante. A Organización Panamericana da Saúde estableceu uns criterios probables para determinar o diagnóstico da hepatite aguda grave en nenos de orixe descoñecida<ref>{{Cita web|url=https://www.medbox.org/document/hepatitis-aguda-de-etiologia-desconocida-en-ninos-orientaciones-provisionales-para-los-laboratorios#GO|páxina-web=Pan American Health Organisation PAHO (2022)|título=Hepatitis aguda de etiología desconocida en niños: Orientaciones provisionales para los laboratorios.|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>: * Unha neno ou adolescente até 16 anos que presenta os síntomas e signos típicos dunha hepatite aguda na que se descartaron as hepatites virais mais habituais: A, B, C, D e E. * Uns valores de aspartamo transaminasa (AST) ou alanina transaminasa (ALT) superior a 500UI/l. * Que o diagnóstico so produce desde o 1 de outubro de 2021. ==Tratamento== Dado que non se coñece con exactitude a etioloxía da hepatite, non existe un tratamento específico para ela. As medidas terapéuticas abranguen medidas de soporte e dos síntomas: tratamento da [[dor]], da [[ictericia]] e prevención do fallo hepático e da [[síndrome hepatorrenal]]. Recoméndase dieta baixa en [[Graxa|graxas]], pois o [[fígado]] é quen metaboliza estes compoñentes. O fígado é tamén o encargado de producir diferentes substancias que intereveñen na [[Coagulación do sangue|coagulación]], polo que pode ser preciso tamén administrar medicamentos como a [[vitamina K]] ou o [[plasma fresco conxelado]]. En casos graves pode ser necesario o [[trasplante hepático]]. ==Prognóstico== A hepatite aguda grave de orixe descoñecida en nenos é unha hepatite que pode resultar desde leve a fulminante. A mortalidade aproximada do 2%, mentres que un 5% requiriu un transplante hepático. A [[Organización Mundial da Saúde|OMS]] reportou uns 1010 casos probables e 22 falecementos<ref>{{Cita web|url=https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON400|páxina-web=Organización Mundial da Saúde|título=Severe acute hepatitis of unknown aetiology in children - Multi-country|data-acceso=25 de agosto de 2022}}</ref>. ==Notas== {{Listaref}} ==Véxase tamén== ===Outros artigos=== * [[Hepatite]] * [[Gromo de varíola símica de 2022]] ===Ligazóns externas=== * [https://www.who.int/emergencies/emergency-events/item/2022-e000081 Reportes do gromo] por parte da [[Organización Mundial da Saúde]]. {{control de autoridades}} [[Categoría:Hepatite]] fx76hkae3yvou6pe05u5lyziolps3li 0 573690 6166566 2022-08-25T08:14:15Z Breogan2008 23204 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1001451407|Brachygasterina muisca]]" wikitext text/x-wiki '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de mosca do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] o48swd8tk65ba1ix252au90s4aa9fic 6166567 6166566 2022-08-25T08:14:52Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de mosca do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] oa2hvvws0kscqlvqjm5mcitxf0tggdy 6166570 6166567 2022-08-25T08:15:56Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] qfgtu8byhwy84wepxr09s9ytkxd3qf7 6166571 6166570 2022-08-25T08:17:42Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina muisca}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] kigjrfpzx4u8zsizgo79qqw79by4abh 6166572 6166571 2022-08-25T08:18:20Z Breogan2008 23204 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] 7w4dm4pa0knmawb8dj1g1y8gbtcfnnm 6166573 6166572 2022-08-25T08:18:49Z Breogan2008 23204 /* Véxase tamén */ wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho. == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cite journal |author1=Pérez, Sandra |author2=Wolff, Marta |author3=De Carvalho, Claudio J.B. |title=A new species of Brachygasterina Macquart from Colombia, and description of the males of B. stuebeli Röder and B. muisca Soares & Carvalho (Diptera: Muscidae) - Abstract |journal=Zootaxa |volume=3554 |date=19 de novembro de 2012 |pages=45–57 |publisher=Magnolia Press |url=http://mapress.com/zootaxa/2012/f/z03554p057f.pdf |issn=1175-5334}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] efftc0tgok46fggfukuin3jjq6z4s2j 6166575 6166573 2022-08-25T08:20:10Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho.<ref name=Perez/> == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cite journal |author1=Pérez, Sandra |author2=Wolff, Marta |author3=De Carvalho, Claudio J.B. |title=A new species of Brachygasterina Macquart from Colombia, and description of the males of B. stuebeli Röder and B. muisca Soares & Carvalho (Diptera: Muscidae) - Abstract |journal=Zootaxa |volume=3554 |date=19 de novembro de 2012 |pages=45–57 |publisher=Magnolia Press |url=http://mapress.com/zootaxa/2012/f/z03554p057f.pdf |issn=1175-5334}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] rdlhfurdmwknoze1vgojacyfleci8kt 6166576 6166575 2022-08-25T08:20:45Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | image = | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Diptera]] | subordo = [[Brachycera]] | infraordo =[[Muscomorpha]] | superfamilia =[[Muscoidea]] | familia = [[Muscidae]] | subfamilia = [[Muscinae]] | genus = [[Brachygasterina]] | species = B. muisca | binomial = Brachygasterina muisca | binomial_authority = Soares & De Carvalho, 2012<ref name=Perez>Pérez et al., 2012</ref> }} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho.<ref name=Perez/> == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cite journal |author1=Pérez, Sandra |author2=Wolff, Marta |author3=De Carvalho, Claudio J.B. |title=A new species of Brachygasterina Macquart from Colombia, and description of the males of B. stuebeli Röder and B. muisca Soares & Carvalho (Diptera: Muscidae) - Abstract |journal=Zootaxa |volume=3554 |date=19 de novembro de 2012 |pages=45–57 |publisher=Magnolia Press |url=http://mapress.com/zootaxa/2012/f/z03554p057f.pdf |issn=1175-5334}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] 7zx0ondgyd24l31rdl88mkgu0k2dz1z 6166587 6166576 2022-08-25T09:37:09Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | image = | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Diptera]] | subordo = [[Brachycera]] | infraordo =[[Muscomorpha]] | superfamilia =[[Muscoidea]] | familia = [[Muscidae]] | subfamilia = [[Muscinae]] | genus = [[Brachygasterina]] | species = B. muisca | binomial = Brachygasterina muisca | binomial_authority = Soares & De Carvalho, 2012<ref name=Perez>Pérez et al., 2012</ref> }} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho.<ref name=Perez/> == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cite journal |author1=Pérez, Sandra |author2=Wolff, Marta |author3=De Carvalho, Claudio J.B. |title=A new species of Brachygasterina Macquart from Colombia, and description of the males of B. stuebeli Röder and B. muisca Soares & Carvalho (Diptera: Muscidae) - Abstract |journal=Zootaxa |volume=3554 |date=19 de novembro de 2012 |pages=45–57 |publisher=Magnolia Press |url=http://mapress.com/zootaxa/2012/f/z03554p057f.pdf |issn=1175-5334}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] 1zrq59o0d6kxq3v7ihs817s7rc3tmy7 6166592 6166587 2022-08-25T10:16:34Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Outros homónimos|Muisca (homónimos)}} {{Taxobox | name = ''Brachygasterina muisca'' | image = | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Diptera]] | subordo = [[Brachycera]] | infraordo =[[Muscomorpha]] | superfamilia =[[Muscoidea]] | familia = [[Muscidae]] | subfamilia = [[Muscinae]] | genus = [[Brachygasterina]] | species = B. muisca | binomial = Brachygasterina muisca | binomial_authority = Soares & De Carvalho, 2012<ref name=Perez>Pérez et al., 2012</ref> }} '''''Brachygasterina muisca''''' é unha [[especie]] de [[mosca]] do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Brachygasterina]]'' da [[subfamilia]] ''[[Muscinae]]'', descrita en 2012 por Soares e De Carvalho.<ref name=Perez/> == Etimoloxía == ''Brachygasterina muisca'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], o cal habitou as terras altas do centro de Colombia, onde habita no presente esta mosca. == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} {{Wikispecies|Brachygasterina}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] === Bibliografía === * {{cite journal |author1=Pérez, Sandra |author2=Wolff, Marta |author3=De Carvalho, Claudio J.B. |title=A new species of Brachygasterina Macquart from Colombia, and description of the males of B. stuebeli Röder and B. muisca Soares & Carvalho (Diptera: Muscidae) - Abstract |journal=Zootaxa |volume=3554 |date=19 de novembro de 2012 |pages=45–57 |publisher=Magnolia Press |url=http://mapress.com/zootaxa/2012/f/z03554p057f.pdf |issn=1175-5334}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2012]] nya1uvimcwzmiszql3ce2s8akxgss7n 1 573691 6166568 2022-08-25T08:15:00Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Visitas}}" wikitext text/x-wiki {{Visitas}} mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i 0 573692 6166594 2022-08-25T10:43:18Z Breogan2008 23204 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1009120160|Neocorynura muiscae]]" wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] Halictinae da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006. [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] r4rr34git893juaxr5r9wg9jl9m97fo 6166600 6166594 2022-08-25T10:48:46Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] Halictinae da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006. [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 7h8qn6uhms85pzkqj3dlff0pldufgs0 6166601 6166600 2022-08-25T10:49:12Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] Halictinae da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006. == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 1oqjy5n8jgc7nz0gx6lno791ik8m6br 6166602 6166601 2022-08-25T10:49:51Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 6kzdxrunukqs0c7600gbl7c911dyyaa 6166603 6166602 2022-08-25T10:50:00Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 8b4dvujuqcgbe55a4tsie8onjzoyzty 6166607 6166603 2022-08-25T10:52:03Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - accessed 03-05-2016</ref> in the ''[[Lake Iguaque|Santuario de fauna y flora Iguaque]]'', [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 4xf1xq3tuq53uvk3b11z4pboeq1zsx5 6166609 6166607 2022-08-25T10:52:25Z Breogan2008 23204 /* Etimoloxía e hábitar */ wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - accessed 03-05-2016</ref> no ''[[Lago Iguaque|Santuario de fauna e flora Iguaque]]'', [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] k8e3x0u4nd7ncrifm0m813m8kqn8zlu 6166611 6166609 2022-08-25T10:52:34Z Breogan2008 23204 /* Etimoloxía e hábitar */ wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - accessed 03-05-2016</ref> no [[Lago Iguaque|Santuario de fauna e flora Iguaque]], [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] gw2fz62qmjxoygc4ormdmzcmmxcueum 6166612 6166611 2022-08-25T10:52:54Z Breogan2008 23204 /* Etimoloxía e hábitar */ wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - accessed 03-05-2016</ref> no [[Lagoa de Iguaque|santuario de fauna e flora Iguaque]], [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 3zs3yepsmggh0ewthowfkjwmsu4xi91 6166614 6166612 2022-08-25T10:53:23Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> no [[Lagoa de Iguaque|santuario de fauna e flora Iguaque]], [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] b6katrf5s0snd2n0d5iu022uy67aibx 6166615 6166614 2022-08-25T10:53:38Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> no [[Lagoa de Iguaque|santuario de fauna e flora Iguaque]], [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] 81ijzfn9o1ub39dns4e08ur67bg5as6 6166616 6166615 2022-08-25T10:54:13Z Breogan2008 23204 wikitext text/x-wiki {{Título en cursiva}} {{Taxobox | name = ''Neocorynura muiscae'' | status = | image = | image_caption = | domain = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Hymenoptera]] | familia = [[Halictidae]] | genus = [[Neocorynura]] | species = Neocorynura muiscae | binomial = Neocorynura muiscae | binomial_authority = Smith-Pardo & [[Gonzalez (awtor)|Gonzalez]], 2006 | range_map = | range_map_caption = | image2 = | image2_caption = | subphylum = [[Hexapoda]] | superfamilia = [[Apoidea]] | synonyms = }} '''''Neocorynura muiscae''''' é unha [[especie]] de abella do [[Xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Neocorynura]]'' e da [[subfamilia]] ''[[Halictinae]]'' da familia de ''[[Halictinae|Halictidae]]''. Foi descrita por vez primeira por [[Alan Smith-Pardo]] e [[Victor Hugo González Betancourt]] en 2006.<ref name=GBIF>[https://www.gbif.org/species/1351776 ''Neocorynura muiscae'' nesting structures] - [[Global Biodiversity Information Facility|GBIF]] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Etimoloxía e hábitar == ''Neocorynura muiscae'' recibe o seu nome na honra do [[pobo muisca]], que habitou as terras altas do centro de [[Colombia]] ([[Altiplano Cundiboyacense]]), lugar onde foron descubertos catro exemplares da especie a unha altura de 2850 metros;<ref>[https://journals.ku.edu/index.php/melittology/article/download/4812/4412.pdf ''Neocorynura muiscae'' found at an elevation of 2850 m] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> no [[Lagoa de Iguaque|santuario de fauna e flora Iguaque]], [[Boyacá]].<ref name=GBIF/><ref>{{pt}} [http://moure.cria.org.br/catalogue/catalogue/catalogue?id=17191 ''Neocorynura muiscae'' found in Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref><ref>[http://ciencias.medellin.unal.edu.co/museos/entomologico/images/Boletin/2011-06/6.pdf Four specimens of ''Neocorynura muiscae'' found in Iguague, Boyacá] - consultado o 3 de maio de 2016</ref> == Notas == {{Listaref}} == Véxase tamén == {{Portal|Colombia}} === Outros artigos === * [[Lista da flora e fauna que leva o nome dos muiscas]] {{Control de autoridades}} [[Categoría:Artrópodos de Colombia]] [[Categoría:Fauna endémica de Colombia]] [[Categoría:Animais descritos en 2006]] ggwx39jjkguu5bdaz2gtbmv2zvbaakz 1 573693 6166595 2022-08-25T10:44:01Z Breogan2008 23204 Nova páxina: "{{Visitas}}" wikitext text/x-wiki {{Visitas}} mjrme7egla3w9c3qvxo8kql5gyq949i 0 573694 6166606 2022-08-25T10:51:30Z Ogalego.gal 59564 Creada como tradución da páxina "[[:ca:Special:Redirect/revision/30476620|Aina Fullana Llull]]" wikitext text/x-wiki {{Biografía}}'''Aina Fullana Llull,''' nada en [[Manacor]] en [[1997]], é unha filóloga e [[escritora]] [[Mallorca|mallorquina]].<ref name=":0">{{Cita web|título=Aina Fullana Llull: «'Els dies bons' parla de drogues, d’amor, de records, de perdó, de família, d’engany i autoengany...»|url=https://www.dbalears.cat/cultura/cultura/2022/01/30/361883/aina-fullana-llull-els-dies-bons-parla-drogues-amor-records-perdo-familia-engany-autoengany.html|páxina-web=dBalears|data=2022-01-30|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> Licenciada en Lingua e Literatura Catalás pola [[Universidade das Illas Baleares]], exerceu como profesora de catalán para adultos.<ref name=":0" /> En [[2018]] gañou o Premio de Relatos de Mulleres polo relato ''Salada i Salvada''.<ref>{{Cita web|título=Guanyadores|url=https://premirelatsenfemeni.cat/guanyadors/|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> A súa primeira novela ''Els dies bons'', que trata o tema da drogodependencia, foi galardoada co Premio Valencia en [[2021]]<ref>{{Cita web|url=https://www.alfonselmagnanim.net/noticia/els-premis-https://www.alfonselmagnanim.net/noticia/els-premis-valencia-i-valencia-nova-2021-ja-tenen-guanyadors_4152/|páxina-web=alfonselmagnanim.net|título=Els Premis València i València Nova 2021 ja tenen guanyadors|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=ca}}</ref> e co Premio da Crítica de Escritores Valencianos na categoría de narrativa en [[2022]]. Publicou relatos en revistas como ''Núvol''<ref>{{Cita web|título=El teu dialecte|url=https://www.nuvol.com/llibres/el-teu-dialecte-47508|páxina-web=Núvol|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> e ''Morlanda''.<ref>{{Cita web|título='Morlanda', una revista a la recerca de les veus i el talent creatiu més joves|url=https://www.arabalears.cat/cultura/morlanda-revista-recerca-veus-talent-creatiu-mes-joves_1_4355604.html|páxina-web=Ara Balears|data=2022-04-30|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca|nome=Clàudia|apelidos=Darder}}</ref> == Obra publicada == * ''Els dies bons (''2021). ''Os bos días.'' Bromera''.'' == Premios == * 20121: Premio Valencia 2021 na categoría de narrativa en valenciano por ''Els dies bons.'' * 2022: Premio de Crítica de Escritores Valencianos na categoría de narrativa por ''Els dies bons.'' [[Categoría:Nados en 1997]] [[Categoría:Nados en Mallorca]] [[Categoría:Escritores en lingua catalá]] e7ydoziai9oiavb92yw2tjbzfx7z0dh 6166621 6166606 2022-08-25T11:05:14Z Ogalego.gal 59564 wikitext text/x-wiki {{Biografía}} '''Aina Fullana Llull,''' nada en [[Manacor]] en [[1997]], é unha filóloga e [[escritora]] [[Mallorca|mallorquina]].<ref name=":0">{{Cita web|título=Aina Fullana Llull: «'Els dies bons' parla de drogues, d’amor, de records, de perdó, de família, d’engany i autoengany...»|url=https://www.dbalears.cat/cultura/cultura/2022/01/30/361883/aina-fullana-llull-els-dies-bons-parla-drogues-amor-records-perdo-familia-engany-autoengany.html|páxina-web=dBalears|data=2022-01-30|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> == Traxectoria == Licenciada en Lingua e Literatura Catalás pola [[Universidade das Illas Baleares]], exerceu como profesora de catalán para adultos.<ref name=":0" /> Estudou un posgrao de corrección e asesoramento lingüístico ([[Universidade Autónoma de Barcelona|UAB]]) e un de ensino de catalán para adultos (UVic). En [[2018]] gañou o Premio de Relatos de Mulleres polo relato ''Salada i Salvada''.<ref>{{Cita web|título=Guanyadores|url=https://premirelatsenfemeni.cat/guanyadors/|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> A súa primeira novela ''Els dies bons'', que trata o tema da drogodependencia, foi galardoada co Premio Valencia en [[2021]]<ref>{{Cita web|url=https://www.alfonselmagnanim.net/noticia/els-premis-https://www.alfonselmagnanim.net/noticia/els-premis-valencia-i-valencia-nova-2021-ja-tenen-guanyadors_4152/|páxina-web=alfonselmagnanim.net|título=Els Premis València i València Nova 2021 ja tenen guanyadors|data-acceso=25 de agosto de 2022|lingua=ca}}</ref> e co Premio da Crítica de Escritores Valencianos na categoría de narrativa en [[2022]]. Publicou relatos en revistas como ''Núvol''<ref>{{Cita web|título=El teu dialecte|url=https://www.nuvol.com/llibres/el-teu-dialecte-47508|páxina-web=Núvol|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca}}</ref> e ''Morlanda''.<ref>{{Cita web|título='Morlanda', una revista a la recerca de les veus i el talent creatiu més joves|url=https://www.arabalears.cat/cultura/morlanda-revista-recerca-veus-talent-creatiu-mes-joves_1_4355604.html|páxina-web=Ara Balears|data=2022-04-30|data-acceso=2022-08-25|lingua=ca|nome=Clàudia|apelidos=Darder}}</ref> En agosto de 2022 participou en ''Un verán en Galeusca,'' un proxecto impulsado, por cuarto ano consecutivo, entre [[VilaWeb]], [[Berria]] e [[Nós Diario]] co relato ''O veleiro''.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Fullana Llul|nome=Aina|data=25 de agosto de 2022|título=O veleiro|revista=Nós Diario}}</ref> == Obras == * ''Els dies bons (''2021). ''Os bos días.'' Bromera''.'' == Premios == * 2021: Premio Valencia 2021 na categoría de narrativa en valenciano por ''Els dies bons.'' * 2022: Premio de Crítica de Escritores Valencianos na categoría de narrativa por ''Els dies bons.'' == Notas == {{Listaref|30em}} {{Control de autoridades}} {{ORDENAR:Fulalla Llul, Aina}} [[Categoría:Nados en 1997]] [[Categoría:Nados en Mallorca]] [[Categoría:Escritores en lingua catalá]] ozctnrqkbl3skvgpakge1u4r0b7bpxn 0 573695 6166620 2022-08-25T11:03:46Z Miguelferig 27155 traducido de en:PTK2 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{short description|Protein-coding gene in humans}} {{About|the protein|the cell line|Ptk2 cells}} {{Infobox_gene}} '''PTK2 protein tyrosine kinase 2''' ('''PTK2'''), also known as '''focal adhesion kinase''' ('''FAK'''), is a [[protein]] that, in humans, is encoded by the ''PTK2'' [[gene]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = January 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> PTK2 is a [[focal adhesion]]-associated protein [[kinase]] involved in cellular adhesion (how cells stick to each other and their surroundings) and spreading processes (how cells move around).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> It has been shown that when FAK was blocked, breast cancer cells became less metastatic due to decreased mobility.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Function == The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] tfoaxy09h2wogt5sptr11grl0uo4rly 6166625 6166620 2022-08-25T11:14:26Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|a proteína|a liña celular|células Ptk2}} {{Infobox_gene}} A ''proteína tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] q5bh7vy6xun8efuewzjx2zht98js5r4 6166627 6166625 2022-08-25T11:14:48Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|a proteína|a liña celular|células Ptk2}} {{Infobox_gene}} A '''proteína tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] 1373a178z9wdhsl321jicnt756sywsk 6166630 6166627 2022-08-25T11:16:58Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|a proteína|a liña celular|células Ptk2}} {{Infobox_gene}} A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] rfpzopkg1kofpyczdnri2z39bsdnkdq 6166648 6166630 2022-08-25T11:28:06Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Distinguir|esta=a proteína|para=a liña celular|células Ptk2}} {{Infobox_gene}} A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] krcvtkwnhpjphjyngvuin8aoa8lnbhv 6166662 6166648 2022-08-25T11:37:01Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=esta proteína coa liña celular das [[células Ptk2]]}} {{Infobox_gene}} A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] o8qumaylsmp34pa7owpk1kj4dqqesny 6166665 6166662 2022-08-25T11:37:48Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Infobox_gene}} A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] 2e7kv0s4lxexmd8jt2r2rso5n5bxjrw 6166686 6166665 2022-08-25T11:46:42Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04]] , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] ltryvkiu3b27fxe70r15ggfwcw26hi8 6166688 6166686 2022-08-25T11:47:17Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = March 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = February 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 | doi-access = free }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] lmvudotd3oh1f4ovm0o7x5bm1iow492 6166691 6166688 2022-08-25T11:50:00Z Miguelferig 27155 /* Interaccións */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | name-list-style = vanc | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] tvtr1ujmga977lkfwlofd3kn4oij129 6166692 6166691 2022-08-25T11:51:08Z Miguelferig 27155 wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = June 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = July 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = January 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | s2cid = 35708933 | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = February 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 | doi-access = free }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = May 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = December 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 | s2cid = 25057260 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] 1io3q6pjq4l19qjl3drqafw0owjh380 6166694 6166692 2022-08-25T11:53:28Z Miguelferig 27155 /* Bibliografía */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = xuño de 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = xullo de 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = febreiro de 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | s2cid = 6904396 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = maio de 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = decembro de 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] 4ud3h0fw6a9i2xx8ddaf317uu1wfoau 6166695 6166694 2022-08-25T11:53:52Z Miguelferig 27155 /* Bibliografía */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = xuño de 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = xullo de 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = febreiro de 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = maio de 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = decembro de 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Info with links in the [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], by DR Nick Peel, Cancer Research UK, Science blog, August 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] kjx1e09rtuxxz8qdimb66kbeovvdwof 6166696 6166695 2022-08-25T11:55:19Z Miguelferig 27155 /* Ligazóns externas */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = xuño de 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = xullo de 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = febreiro de 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = maio de 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = decembro de 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Información con ligazóns en [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], blog do Dr.Nick Peel, Cancer Research UK, agosto de 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Titosina quinases]] 6l1yb3o4ca21bs1vq7nv6abr1t6fcm5 6166697 6166696 2022-08-25T11:55:40Z Miguelferig 27155 /* Ligazóns externas */ wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = xuño de 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = xullo de 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = febreiro de 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = maio de 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = decembro de 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Información con ligazóns en [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], blog do Dr.Nick Peel, Cancer Research UK, agosto de 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Tirosina quinases]] m4a172nrm440tpps92szldkc4ow2g5e 6166698 6166697 2022-08-25T11:56:11Z Miguelferig 27155 elimino a [[Categoría:Tirosina quinases]]; engado a [[Categoría:Quinases]] mediante [[commons:Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{en tradución}} {{Non confundir|texto=[[células Ptk2]], unha liña celular}} {{Xene-proteína |nome = PTK2 |nomes = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 |imaxe = Protein PTK2 PDB 1k04.png |imaxe_tamaño = |imaxe_pé = |HGNCid = |MGIid = 95481 |símbolo = PTK2 |símbolos_alt = PTK2, FADK, FAK, FAK1, FRNK, PPP1R71, p125FAK, pp125FAK, proteína tirosina quinase 2 <!-- Datos xenéticos --> |Xene = PTK2 |Xene_tipo = codificador de proteínas |Cromosoma = 8 |Brazo = q |Banda = |LocusSupplementaryData = <!-- Estrutura/función proteica --> |Longo_proteína = |Peso_molecular = |Estrutura = |Tipo = |Funcións = |Dominio = |Motivo = |Produtos_alt = |Función = |Compoñente = |Proceso = <!-- Info adicional --> |Taxon = |Célula = |Localización = |Modificación = |Ruta = |Interaccións = |Prop_biofisicas = <!-- Datos encimáticos --> |Act_catalítica = |Cofactores = |Reg_encimática = |Km = |Vmax = <!-- Datos do receptor/ligando --> |Acción = |Agonista = |Antagonista = <!-- Datos biotecnolóxicos/médicos --> |Enfermidade = |Fármaco = |Biotecnoloxía = <!-- Bases de datos --> |Accesión = |ECnumber = |ATC_prefix = |ATC_suffix = |ATC_supplemental = |CAS_number = |CAS_supplemental = |DrugBank = |Homologene = 7314 |IUPHAR = |OMIM = 600758 |GeneAtlas_image1 =PBB GE PTK2 208820 at fs.png |GeneAtlas_image2 =PBB GE PTK2 207821 s at fs.png |GeneAtlas_image3 = |PDB = |Varios_PDB = {{PDB2|4Q9S}} , {{PDB2|1K04}} , {{PDB2|1K05}} , {{PDB2|1MP8}} , {{PDB2|1OW6}} , {{PDB2|1OW7}} , {{PDB2|1OW8}} , {{PDB2|2ETM}} , {{PDB2|2IJM}} , {{PDB2|3B71}} , {{PDB2|3BZ3}} , {{PDB2|3PXK}} , {{PDB2|3S9O}} , {{PDB2|4EBV}} , {{PDB2|4EBW}} , {{PDB2|4GU6}} , {{PDB2|4GU9}} , {{PDB2|4I4E}} , {{PDB2|4I4F}} , {{PDB2|4K8A}} , {{PDB2|4K9Y}} , {{PDB2|4KAB}} , {{PDB2|4KAO}} , {{PDB2|4NY0}} |NCBI = |KEGG = |Orthologs = <!-- Ortoloxía --> |Hs_EntrezGene = |Hs_Ensembl = |Hs_RefseqmRNA = |Hs_RefseqProtein = |Hs_GenLoc_db = |Hs_GenLoc_chr = |Hs_GenLoc_start = |Hs_GenLoc_end = |Hs_Uniprot = |Mm_EntrezGene = |Mm_Ensembl = |Mm_RefseqmRNA = |Mm_RefseqProtein = |Mm_GenLoc_db = mm9 |Mm_GenLoc_chr = |Mm_GenLoc_start = |Mm_GenLoc_end = |Mm_Uniprot = <!-- Info relacionada --> |Artigo = |Publicación = }}A '''proteín tirosina quinase 2''' ('''PTK2'''), tamén chamada '''quinase de adhesión focal''' ('''FAK'''), é unha [[proteína]] que nos seres humanos está codificada no [[xene]] ''PTK2'' do [[cromosoma 8]].<ref name="pmid8422239">{{cite journal | vauthors = André E, Becker-André M | title = Expression of an N-terminally truncated form of human focal adhesion kinase in brain | journal = Biochemical and Biophysical Research Communications | volume = 190 | issue = 1 | pages = 140–7 | date = xaneiro de 1993 | pmid = 8422239 | doi = 10.1006/bbrc.1993.1022 }}</ref> A PTK2 é unha [[proteín quinase]] asociada ás [[adhesión focal|adhesións focais]] implicada na [[adhesión celular]] (adhesión das células a outras células e ao que as rodea) e procesos de migración ou espallamento das células polo corpo (como se moven).<ref name="isbn0-12-432565-3">{{cite book | last1 = Blackshaw | first1 = S. E. | last2 = Dow | first2 = J. Kamal | last3 = Lackie | first3 = J. M. | title = The dictionary of cell and molecular biology | edition = 3rd | publisher = Academic Press | location = San Diego | year = 1999 | isbn = 978-0-12-432565-4}}</ref> Observouse que cando se bloquea esta proteína, as células de [[cancro de mama]] fanse menos [[metástase|metastáticas]] debido á diminución da súa mobilidade.<ref name="pmid19364917">{{cite journal | vauthors = Chan KT, Cortesio CL, Huttenlocher A | title = FAK alters invadopodia and focal adhesion composition and dynamics to regulate breast cancer invasion | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 185 | issue = 2 | pages = 357–70 | year = 2009 | pmid = 19364917 | pmc = 2700377 | doi = 10.1083/jcb.200809110 }}</ref> == Función == <!-- The PTK2 gene encodes a [[non-receptor tyrosine kinase|cytosolic protein tyrosine kinase]] that is found concentrated in the [[focal adhesion]]s that form among cells attaching to [[extracellular matrix]] constituents. The encoded protein is a member of the FAK subfamily of protein [[tyrosine kinase]]s that included [[PYK2]], but lacks significant sequence similarity to kinases from other subfamilies. It also includes a large [[FERM domain]].<ref>[http://scop.berkeley.edu/sunid=140380, SCOPe: Structural Classification of Proteins — extended. Release 2.06. Lineage for Protein: Focal adhesion kinase 1]</ref><ref>{{UniProt|Q00944}}</ref> With the exception of certain types of blood cells, most cells express FAK. FAK [[tyrosine kinase]] activity can be activated, which plays a key important early step in cell migration. FAK activity elicits intracellular signal transduction pathways that promote the turn-over of cell contacts with the extracellular matrix, promoting cell migration. FAK is required during development, with loss of FAK resulting in lethality. It seems to be a paradox that FAK is not absolutely required for cell migration, and may play other roles in the cell, including the regulation of the tumor suppressor [[p53]]. At least four [[alternative splicing|transcript variant]]s encoding four different [[isoform]]s have been found for this gene, but the full-length natures of only two of them have been determined.<ref>{{cite web | title = Entrez Gene: PTK2 PTK2 protein tyrosine kinase 2 | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=5747}}</ref> FAK is a protein of 125 kD recruited as a participant in focal adhesion dynamics between cells, and has a role in motility and cell survival. FAK is a highly conserved, non-receptor [[tyrosine kinase]] originally identified as a substrate for the [[oncogene]] protein tyrosine kinase [[Src (gene)|v-src]].<ref name="pmid1379699">{{cite journal | vauthors = Guan JL, Shalloway D | title = Regulation of focal adhesion-associated protein tyrosine kinase by both cellular adhesion and oncogenic transformation | journal = Nature | volume = 358 | issue = 6388 | pages = 690–2 | date = August 1992 | pmid = 1379699 | doi = 10.1038/358690a0 | bibcode = 1992Natur.358..690G | s2cid = 4328507 }}</ref> This cytosolic kinase has been implicated in diverse cellular roles including cell locomotion, mitogen response and cell survival. FAK is typically located at structures known as focal adhesions, which are multi-protein structures that link the extracellular matrix (ECM) to the [[cytoplasmic]] [[cytoskeleton]]. Additional components of focal adhesions include [[actin]], [[FLNA|filamin]], [[vinculin]], [[talin (protein)|talin]], [[paxillin]], [[TNS1|tensin]]<ref name="pmid8682874">{{cite journal | vauthors = Chrzanowska-Wodnicka M, Burridge K | title = Rho-stimulated contractility drives the formation of stress fibers and focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 133 | issue = 6 | pages = 1403–15 | date = June 1996 | pmid = 8682874 | pmc = 2120895 | doi = 10.1083/jcb.133.6.1403 }}</ref> and [[RSU1 (gene)|RSU-1]]. ==Regulation== FAK is phosphorylated in response to [[integrin]] engagement, [[growth factor]] stimulation, and the action of [[mitogenic]] [[neuropeptide]]s.<ref name="pmid9182576">{{cite journal | vauthors = Abedi H, Zachary I | title = Vascular endothelial growth factor stimulates tyrosine phosphorylation and recruitment to new focal adhesions of focal adhesion kinase and paxillin in endothelial cells | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 24 | pages = 15442–51 | date = June 1997 | pmid = 9182576 | doi = 10.1074/jbc.272.24.15442 | doi-access = free }}</ref><ref name="pmid1458538">{{cite journal | vauthors = Zachary I, Rozengurt E | title = Focal adhesion kinase (p125FAK): a point of convergence in the action of neuropeptides, integrins, and oncogenes | journal = Cell | volume = 71 | issue = 6 | pages = 891–4 | date = December 1992 | pmid = 1458538 | doi = 10.1016/0092-8674(92)90385-P | s2cid = 37622498 }}</ref> [[Integrin receptor]]s are heterodimeric [[transmembrane]] [[glycoproteins]] that cluster upon ECM engagement, leading to FAK phosphorylation and recruitment to focal adhesions.<ref name="pmid3058164">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Fath K, Kelly T, Nuckolls G, Turner C | title = Focal adhesions: transmembrane junctions between the extracellular matrix and the cytoskeleton | journal = Annual Review of Cell Biology | volume = 4 | pages = 487–525 | year = 1988 | pmid = 3058164 | doi = 10.1146/annurev.cb.04.110188.002415 | url = https://cdr.lib.unc.edu/concern/articles/4j03d211n }}</ref><ref name="pmid1385444">{{cite journal | vauthors = Burridge K, Turner CE, Romer LH | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin and pp125FAK accompanies cell adhesion to extracellular matrix: a role in cytoskeletal assembly | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 119 | issue = 4 | pages = 893–903 | date = November 1992 | pmid = 1385444 | pmc = 2289706 | doi = 10.1083/jcb.119.4.893 }}</ref> FAK activity can also be attenuated by expression of its endogenous inhibitor known as FAK-related nonkinase (FRNK). This is a truncated protein consisting of only the carboxyl-terminal noncatalytic domain of FAK.<ref>{{cite journal | vauthors = Taylor JM, Mack CP, Nolan K, Regan CP, Owens GK, Parsons JT | title = Selective expression of an endogenous inhibitor of FAK regulates proliferation and migration of vascular smooth muscle cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 5 | pages = 1565–72 | date = March 2001 | pmid = 11238893 | pmc = 86702 | doi = 10.1128/MCB.21.5.1565-1572.2001 }}</ref> ==Role in Apoptosis== During early apoptotic signaling in human endothelial cells, FAK is cleaved by [[caspase 3]] at Asp-772, generating two FAK fragments of approximately 90 and 130 kDa in length.<ref name="Schlaepfer_1997">{{cite journal | vauthors = Schlaepfer DD, Broome MA, Hunter T | title = Fibronectin-stimulated signaling from a focal adhesion kinase-c-Src complex: involvement of the Grb2, p130cas, and Nck adaptor proteins | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 17 | issue = 3 | pages = 1702–13 | date = March 1997 | pmid = 9032297 | pmc = 231895 | doi = 10.1128/mcb.17.3.1702}}</ref> The smaller FAK fragment is termed "killer FAT" and becomes the domain associated with death signaling.<ref name="Schlaepfer_1997"/> Throughout apoptosis, FAK is an important contributor to cell rounding, loss of focal contacts and apoptotic membrane formations such as [[blebbing]],<ref name="Mehlen_2006">{{cite journal | vauthors = Mehlen P, Puisieux A | title = Metastasis: a question of life or death | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 6 | issue = 6 | pages = 449–58 | date = June 2006 | pmid = 16723991 | doi = 10.1038/nrc1886 | s2cid = 11945472 }}</ref> which involves contracting the cortical actin ring and is followed by chromatin condensation and nuclear fragmentation.<ref name="Ndozangue-Touriguine_20008">{{cite journal | vauthors = Ndozangue-Touriguine O, Hamelin J, Bréard J | title = Cytoskeleton and apoptosis | journal = Biochemical Pharmacology | volume = 76 | issue = 1 | pages = 11–8 | date = July 2008 | pmid = 18462707 | doi = 10.1016/j.bcp.2008.03.016 }}</ref> Overexpression of FAK leads to inhibition of apoptosis and an increase in the prevalence of metastatic tumors.<ref name="Mehlen_2006"/> ==Structure== Focal adhesion kinase has four defined regions, or [[Protein tertiary structure|tertiary structure]] domains. Two of these domains, the N-terminal [[FERM domain|FERM]] domain and the [[Protein kinase|Kinase]] domain form an auto-inhibitory interaction. This interaction—thought to be the result of hydrophobic interactions between the two domains<ref name="pmid17574028">{{cite journal | vauthors = Lietha D, Cai X, Ceccarelli DF, Li Y, Schaller MD, Eck MJ | title = Structural basis for the autoinhibition of focal adhesion kinase | journal = Cell | volume = 129 | issue = 6 | pages = 1177–87 | date = June 2007 | pmid = 17574028 | pmc = 2077847 | doi = 10.1016/j.cell.2007.05.041 }}</ref>—prevents the activation of the Kinase domain, thereby preventing the signalling function of FAK. Release of this auto-inhibitory interaction has been shown to occur within focal adhesions—but not in the cytoplasm—and therefore is thought to require interaction with focal adhesion proteins, potentially as a result of mechanical forces transmitted through the focal adhesion. ===C-terminus=== A [[C-terminus|carboxy-terminal]] region of one hundred and fifty-nine amino acids, the [[Focal adhesion targeting region|focal adhesion targeting domain]] (FAT), has been shown to be responsible for targeting FAK to focal adhesions.<ref name="pmid8227154">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Identification of sequences required for the efficient localization of the focal adhesion kinase, pp125FAK, to cellular focal adhesions | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 123 | issue = 4 | pages = 993–1005 | date = November 1993 | pmid = 8227154 | pmc = 2200138 | doi = 10.1083/jcb.123.4.993 }}</ref> This domain is composed of four [[Alpha helix|alpha helices]] arranged in a bundle. The N-terminal helix contains a [[Phosphorylation|phosphorylatable]] tyrosine (Y925) implicated in signal transduction. Two hydrophobic patches between helices—one formed by the first and fourth helix, the other formed by the second and third helix—have been shown to bind short helical domains of [[Paxillin]].<ref name="pmid7579684">{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Schaller MD, Parsons JT | title = Paxillin, a tyrosine phosphorylated focal adhesion-associated protein binds to the carboxyl terminal domain of focal adhesion kinase | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 6 | issue = 6 | pages = 637–47 | date = June 1995 | pmid = 7579684 | pmc = 301225 | doi = 10.1091/mbc.6.6.637 }}</ref> ===N-terminus=== {{expand section|date=February 2019}} The function of the [[N-terminus|amino-terminal]] domain is less clear, but it has been shown to interact with the beta-1 integrin subunit ''in vitro'' and is thought to be involved in the transduction of signals from ECM-integrin clusters.<ref name="pmid7657702">{{cite journal | vauthors = Schaller MD, Otey CA, Hildebrand JD, Parsons JT | title = Focal adhesion kinase and paxillin bind to peptides mimicking beta integrin cytoplasmic domains | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 130 | issue = 5 | pages = 1181–7 | date = September 1995 | pmid = 7657702 | pmc = 2120552 | doi = 10.1083/jcb.130.5.1181 }}</ref> However, a study has called into question the importance of this interaction and suggested that interaction with the cytoplasmic region of the beta-3 integrin subunit is important.<ref name="pmid9065456">{{cite journal | vauthors = Tahiliani PD, Singh L, Auer KL, LaFlamme SE | title = The role of conserved amino acid motifs within the integrin beta3 cytoplasmic domain in triggering focal adhesion kinase phosphorylation | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 12 | pages = 7892–8 | date = March 1997 | pmid = 9065456 | doi = 10.1074/jbc.272.12.7892 | doi-access = free }}</ref> The amino-terminal domains of FAK share a significant sequence similarity with the band 4.1 domain first identified in erythrocytes. This 4.1 band domain binds to the cytoplasmic region of transmembrane proteins including glycophorin C, actin and spectrin.<ref name="pmid9990861">{{cite journal | vauthors = Girault JA, Labesse G, Mornon JP, Callebaut I | title = Janus kinases and focal adhesion kinases play in the 4.1 band: a superfamily of band 4.1 domains important for cell structure and signal transduction | journal = Molecular Medicine | volume = 4 | issue = 12 | pages = 751–69 | date = December 1998 | pmid = 9990861 | pmc = 2230389 | doi = 10.1007/BF03401769 }}</ref> This suggests that the amino-terminal region of FAK may have a role in anchoring the cytoskeleton, the exact nature of this role has not been clarified as yet. ===Catalytic/regulatory domain=== Between the amino and the carboxy regions lies the catalytic domain. Phosphorylation of the [[activation loop]] within this [[kinase]] domain is important for the kinase activity of FAK.<ref name="pmid7529876">{{cite journal | vauthors = Calalb MB, Polte TR, Hanks SK | title = Tyrosine phosphorylation of focal adhesion kinase at sites in the catalytic domain regulates kinase activity: a role for Src family kinases | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 15 | issue = 2 | pages = 954–63 | date = February 1995 | pmid = 7529876 | pmc = 231984 | doi = 10.1128/MCB.15.2.954 }}</ref> ==Clinical significance== FAK mRNA levels are elevated in ~37% of [[serous ovarian cancer|serous ovarian tumors]] and ~26% of invasive [[breast cancer]]s, and in several other malignancies.<ref name=Sulzmaier2014>{{cite journal | vauthors = Sulzmaier FJ, Jean C, Schlaepfer DD | title = FAK in cancer: mechanistic findings and clinical applications | journal = Nature Reviews. Cancer | volume = 14 | issue = 9 | pages = 598–610 | date = September 2014 | pmid = 25098269 | pmc = 4365862 | doi = 10.1038/nrc3792 }}</ref> ==As a drug target== ===FAK inhibitors=== Because of the involvement of FAK in many cancers, drugs that inhibit FAK are being sought and evaluated,<ref name=Dunn2012>{{cite journal | vauthors = Dunn KB, Heffler M, Golubovskaya VM | title = Evolving therapies and FAK inhibitors for the treatment of cancer | journal = Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry | volume = 10 | issue = 10 | pages = 722–34 | date = December 2010 | pmid = 21291406 | pmc = 3274818 | doi=10.2174/187152010794728657}}</ref> e.g. in 2012: [[PF-573,228]] (PF-228), [[PF-562,271]] (PF-271), [[NVP-226]], Y15 (1,2,4,5-benzenetetraamine tetrahydrochloride), and [[PND-1186]],<ref name=Dunn2012/> By 2013 [[GSK2256098]] and [[PF-573,228]] had completed at least one phase 1 trial.<ref name=Dunn2012/> Additional FAK inhibitors in clinical trials in 2014 were:<ref name=Sulzmaier2014/> [[VS-6062]] (PF 562,271), [[VS-6063]] (PF-04554878 [[defactinib]]) and [[VS-4718]] (PND-1186) (all three are ATP-competitive kinase inhibitors). VS-6063 was in a phase II trial in patients with [[KRAS]] mutant [[non-small cell lung cancer]] (Trial ID: NCT01951690) to see how the response depends on tumor-associated [[P16-ink4a|INK4a/Arf]] and [[p53]] mutations.<ref name=Sulzmaier2014/> In 2015 a [[mesothelioma]] trial of VS-6063 was ended early due to 'poor performance'.<ref>[http://www.asbestos.com/news/2015/10/01/defactinib-vs-6063-clinical-trial-stopped/ Researchers Stop Once-Promising Mesothelioma Clinical Trial. Oct 2015]</ref> --> == Interaccións == PTK2 presenta [[interacción proteína-proteína|interaccións]] coas seguintes proteínas: {{div col|colwidth=15em|small=yes}} * [[BCAR1]],<ref name = pmid8810278>{{cite journal | vauthors = Salgia R, Pisick E, Sattler M, Li JL, Uemura N, Wong WK, Burky SA, Hirai H, Chen LB, Griffin JD | title = p130CAS forms a signaling complex with the adapter protein CRKL in hematopoietic cells transformed by the BCR/ABL oncogene | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 271 | issue = 41 | pages = 25198–203 | date = outubro de 1996 | pmid = 8810278 | doi = 10.1074/jbc.271.41.25198 }}</ref><ref name = pmid12615911>{{cite journal | vauthors = Hsia DA, Mitra SK, Hauck CR, Streblow DN, Nelson JA, Ilic D, Huang S, Li E, Nemerow GR, Leng J, Spencer KS, Cheresh DA, Schlaepfer DD | title = Differential regulation of cell motility and invasion by FAK | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 160 | issue = 5 | pages = 753–67 | date = marzo de 2003 | pmid = 12615911 | pmc = 2173366 | doi = 10.1083/jcb.200212114 }}</ref><ref name = pmid8649427>{{cite journal | vauthors = Hildebrand JD, Taylor JM, Parsons JT | title = An SH3 domain-containing GTPase-activating protein for Rho and Cdc42 associates with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 6 | pages = 3169–78 | date = xuño de1996 | pmid = 8649427 | pmc = 231310 | doi = 10.1128/MCB.16.6.3169}}</ref><ref name = pmid11577104>{{cite journal | vauthors = Chellaiah MA, Biswas RS, Yuen D, Alvarez UM, Hruska KA | title = Phosphatidylinositol 3,4,5-trisphosphate directs association of Src homology 2-containing signaling proteins with gelsolin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 50 | pages = 47434–44 | date = decembro de 2001 | pmid = 11577104 | doi = 10.1074/jbc.M107494200 }}</ref><ref name = pmid12135674>{{cite journal | vauthors = Okabe S, Fukuda S, Broxmeyer HE | title = Activation of Wiskott-Aldrich syndrome protein and its association with other proteins by stromal cell-derived factor-1alpha is associated with cell migration in a T-lymphocyte line | journal = Experimental Hematology | volume = 30 | issue = 7 | pages = 761–6 | date = xullo de 2002 | pmid = 12135674 | doi = 10.1016/s0301-472x(02)00823-8 }}</ref><ref name = pmid10753828>{{cite journal | vauthors = Wang JF, Park IW, Groopman JE | title = Stromal cell-derived factor-1alpha stimulates tyrosine phosphorylation of multiple focal adhesion proteins and induces migration of hematopoietic progenitor cells: roles of phosphoinositide-3 kinase and protein kinase C | journal = Blood | volume = 95 | issue = 8 | pages = 2505–13 | date = abril de 2000 | pmid = 10753828 | doi = 10.1182/blood.V95.8.2505}}</ref> * [[BMX (gene)|BMX]],<ref name = pmid11331870>{{cite journal | vauthors = Chen R, Kim O, Li M, Xiong X, Guan JL, Kung HJ, Chen H, Shimizu Y, Qiu Y | title = Regulation of the PH-domain-containing tyrosine kinase Etk by focal adhesion kinase through the FERM domain | journal = Nature Cell Biology | volume = 3 | issue = 5 | pages = 439–44 | date = maio de 2001 | pmid = 11331870 | doi = 10.1038/35074500 }}</ref> * [[CD61]],<ref name = pmid11927607/><ref name = pmid9169439>{{cite journal | vauthors = Chung J, Gao AG, Frazier WA | title = Thrombspondin acts via integrin-associated protein to activate the platelet integrin alphaIIbbeta3 | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 23 | pages = 14740–6 | date = xuño de 1997 | pmid = 9169439 | doi = 10.1074/jbc.272.23.14740 }}</ref> * [[CRK (gene)|CRK]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298>{{cite journal | vauthors = Angers-Loustau A, Côté JF, Charest A, Dowbenko D, Spencer S, Lasky LA, Tremblay ML | title = Protein tyrosine phosphatase-PEST regulates focal adhesion disassembly, migration, and cytokinesis in fibroblasts | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 144 | issue = 5 | pages = 1019–31 | date = marzo de 1999 | pmid = 10085298 | pmc = 2148201 | doi = 10.1083/jcb.144.5.1019 }}</ref> * [[Deleted in Colorectal Cancer|DCC]],<ref name = pmid15494733>{{cite journal | vauthors = Ren XR, Ming GL, Xie Y, Hong Y, Sun DM, Zhao ZQ, Feng Z, Wang Q, Shim S, Chen ZF, Song HJ, Mei L, Xiong WC | title = Focal adhesion kinase in netrin-1 signaling | journal = Nature Neuroscience | volume = 7 | issue = 11 | pages = 1204–12 | date = novembro de 2004 | pmid = 15494733 | doi = 10.1038/nn1330 }}</ref> * [[FYN]],<ref name = pmid12558988/><ref name = pmid11278857>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Ulmer TS, Mulhern TD, Werner JM, Ladbury JE, Campbell ID, Noble ME | title = The role of the Src homology 3-Src homology 2 interface in the regulation of Src kinases | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 20 | pages = 17199–205 | date = maio de 2001 | pmid = 11278857 | doi = 10.1074/jbc.M011185200 }}</ref> * [[GIT1]],<ref name = pmid12629171>{{cite journal | vauthors = Ko J, Kim S, Valtschanoff JG, Shin H, Lee JR, Sheng M, Premont RT, Weinberg RJ, Kim E | title = Interaction between liprin-alpha and GIT1 is required for AMPA receptor targeting | journal = The Journal of Neuroscience | volume = 23 | issue = 5 | pages = 1667–77 | date = marzo de 2003 | pmid = 12629171 | pmc = 6741975 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.23-05-01667.2003}}</ref><ref name = pmid12473661>{{cite journal | vauthors = Kim S, Ko J, Shin H, Lee JR, Lim C, Han JH, Altrock WD, Garner CC, Gundelfinger ED, Premont RT, Kaang BK, Kim E | title = The GIT family of proteins forms multimers and associates with the presynaptic cytomatrix protein Piccolo | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 278 | issue = 8 | pages = 6291–300 | date = febreiro de 2003 | pmid = 12473661 | doi = 10.1074/jbc.M212287200 }}</ref><ref name = pmid10938112>{{cite journal | vauthors = Zhao ZS, Manser E, Loo TH, Lim L | title = Coupling of PAK-interacting exchange factor PIX to GIT1 promotes focal complex disassembly | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 20 | issue = 17 | pages = 6354–63 | date = setembro de 2000 | pmid = 10938112 | pmc = 86110 | doi = 10.1128/MCB.20.17.6354-6363.2000 }}</ref> * [[GRB7]],<ref name = pmid10446223>{{cite journal | vauthors = Han DC, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with Grb7 and its role in cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 34 | pages = 24425–30 | date = agosto de 1999 | pmid = 10446223 | doi = 10.1074/jbc.274.34.24425 }}</ref> * [[Grb2]],<ref name = pmid8649427/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988/><ref name = pmid10806474>{{cite journal | vauthors = Sieg DJ, Hauck CR, Ilic D, Klingbeil CK, Schaefer E, Damsky CH, Schlaepfer DD | title = FAK integrates growth-factor and integrin signals to promote cell migration | journal = Nature Cell Biology | volume = 2 | issue = 5 | pages = 249–56 | date = maio de 2000 | pmid = 10806474 | doi = 10.1038/35010517 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41292 }}</ref><ref name = pmid12005431>{{cite journal | vauthors = Arold ST, Hoellerer MK, Noble ME | title = The structural basis of localization and signaling by the focal adhesion targeting domain | journal = Structure | volume = 10 | issue = 3 | pages = 319–27 | date = marzo de 2002 | pmid = 12005431 | doi = 10.1016/s0969-2126(02)00717-7 }}</ref> * [[IRS1]],<ref name = pmid9822703/> * [[Integrin, beta 5|ITGB5]],<ref name = pmid11927607>{{cite journal | vauthors = Eliceiri BP, Puente XS, Hood JD, Stupack DG, Schlaepfer DD, Huang XZ, Sheppard D, Cheresh DA | title = Src-mediated coupling of focal adhesion kinase to integrin alpha(v)beta5 in vascular endothelial growth factor signaling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 157 | issue = 1 | pages = 149–60 | date = abril de 2002 | pmid = 11927607 | pmc = 2173263 | doi = 10.1083/jcb.200109079 }}</ref> * [[Janus kinase 2|JAK2]],<ref name = pmid9553131>{{cite journal | vauthors = Zhu T, Goh EL, Lobie PE | title = Growth hormone stimulates the tyrosine phosphorylation and association of p125 focal adhesion kinase (FAK) with JAK2. Fak is not required for stat-mediated transcription | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 17 | pages = 10682–9 | date = abril de 1998 | pmid = 9553131 | doi = 10.1074/jbc.273.17.10682 }}</ref><ref name = pmid10925297>{{cite journal | vauthors = Ryu H, Lee JH, Kim KS, Jeong SM, Kim PH, Chung HT | title = Regulation of neutrophil adhesion by pituitary growth hormone accompanies tyrosine phosphorylation of Jak2, p125FAK, and paxillin | journal = Journal of Immunology | volume = 165 | issue = 4 | pages = 2116–23 | date = agosto de 2000 | pmid = 10925297 | doi = 10.4049/jimmunol.165.4.2116 }}</ref> * [[MAPK8IP3]],<ref name = pmid12226752>{{cite journal | vauthors = Takino T, Yoshioka K, Miyamori H, Yamada KM, Sato H | title = A scaffold protein in the c-Jun N-terminal kinase signaling pathway is associated with focal adhesion kinase and tyrosine-phosphorylated | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 42 | pages = 6488–97 | date = setembro de 2002 | pmid = 12226752 | doi = 10.1038/sj.onc.1205840 }}</ref> * [[NCK1]],<ref name = pmid8879209>{{cite journal | vauthors = Minegishi M, Tachibana K, Sato T, Iwata S, Nojima Y, Morimoto C | title = Structure and function of Cas-L, a 105-kD Crk-associated substrate-related protein that is involved in beta 1 integrin-mediated signaling in lymphocytes | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 184 | issue = 4 | pages = 1365–75 | date = outubro de 1996 | pmid = 8879209 | pmc = 2192828 | doi = 10.1084/jem.184.4.1365 }}</ref><ref name = pmid11950595>{{cite journal | vauthors = Goicoechea SM, Tu Y, Hua Y, Chen K, Shen TL, Guan JL, Wu C | title = Nck-2 interacts with focal adhesion kinase and modulates cell motility | journal = The International Journal of Biochemistry & Cell Biology | volume = 34 | issue = 7 | pages = 791–805 | date = xullo de 2002 | pmid = 11950595 | doi = 10.1016/s1357-2725(02)00002-x }}</ref> * [[NCK2]],<ref name = pmid11950595/> * [[NEDD9]],<ref name = pmid8668148>{{cite journal | vauthors = Law SF, Estojak J, Wang B, Mysliwiec T, Kruh G, Golemis EA | title = Human enhancer of filamentation 1, a novel p130cas-like docking protein, associates with focal adhesion kinase and induces pseudohyphal growth in Saccharomyces cerevisiae | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 16 | issue = 7 | pages = 3327–37 | date = xullo de 1996 | pmid = 8668148 | pmc = 231327 | doi = 10.1128/mcb.16.7.3327 }}</ref> * [[NEO1]],<ref name = pmid15494733/> * [[P53]],<ref name = pmid18206965>{{cite journal | vauthors = Lim ST, Chen XL, Lim Y, Hanson DA, Vo TT, Howerton K, Larocque N, Fisher SJ, Schlaepfer DD, Ilic D | title = Nuclear FAK promotes cell proliferation and survival through FERM-enhanced p53 degradation | journal = Molecular Cell | volume = 29 | issue = 1 | pages = 9–22 | date = xaneiro de 2008 | pmid = 18206965 | pmc = 2234035 | doi = 10.1016/j.molcel.2007.11.031 }}</ref> * [[PIK3R1]],<ref name = pmid7537275>{{cite journal | vauthors = Guinebault C, Payrastre B, Racaud-Sultan C, Mazarguil H, Breton M, Mauco G, Plantavid M, Chap H | title = Integrin-dependent translocation of phosphoinositide 3-kinase to the cytoskeleton of thrombin-activated platelets involves specific interactions of p85 alpha with actin filaments and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 129 | issue = 3 | pages = 831–42 | date = maio de 1995 | pmid = 7537275 | pmc = 2120444 | doi = 10.1083/jcb.129.3.831 }}</ref> * [[PTEN (gene)|PTEN]],<ref name = pmid10400703>{{cite journal | vauthors = Tamura M, Gu J, Danen EH, Takino T, Miyamoto S, Yamada KM | title = PTEN interactions with focal adhesion kinase and suppression of the extracellular matrix-dependent phosphatidylinositol 3-kinase/Akt cell survival pathway | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 29 | pages = 20693–703 | date = xullo de 1999 | pmid = 10400703 | doi = 10.1074/jbc.274.29.20693 }}</ref><ref name = pmid11857088>{{cite journal | vauthors = Haier J, Nicolson GL | title = PTEN regulates tumor cell adhesion of colon carcinoma cells under dynamic conditions of fluid flow | journal = Oncogene | volume = 21 | issue = 9 | pages = 1450–60 | date = febreiro de 2002 | pmid = 11857088 | doi = 10.1038/sj.onc.1205213 }}</ref> * [[Paxillin|PXN]],<ref name = pmid10753828/><ref name = pmid9442086/><ref name = pmid9422762/><ref name = pmid11514617>{{cite journal | vauthors = Kovacic-Milivojević B, Roediger F, Almeida EA, Damsky CH, Gardner DG, Ilić D | title = Focal adhesion kinase and p130Cas mediate both sarcomeric organization and activation of genes associated with cardiac myocyte hypertrophy | journal = Molecular Biology of the Cell | volume = 12 | issue = 8 | pages = 2290–307 | date = agosto de 2001 | pmid = 11514617 | pmc = 58595 | doi = 10.1091/mbc.12.8.2290 }}</ref><ref name = pmid10330411>{{cite journal | vauthors = Turner CE, Brown MC, Perrotta JA, Riedy MC, Nikolopoulos SN, McDonald AR, Bagrodia S, Thomas S, Leventhal PS | title = Paxillin LD4 motif binds PAK and PIX through a novel 95-kD ankyrin repeat, ARF-GAP protein: A role in cytoskeletal remodeling | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 145 | issue = 4 | pages = 851–63 | date = maio de 1999 | pmid = 10330411 | pmc = 2133183 | doi = 10.1083/jcb.145.4.851 }}</ref><br /><ref name = pmid11919182>{{cite journal | vauthors = Liu S, Kiosses WB, Rose DM, Slepak M, Salgia R, Griffin JD, Turner CE, Schwartz MA, Ginsberg MH | title = A fragment of paxillin binds the alpha 4 integrin cytoplasmic domain (tail) and selectively inhibits alpha 4-mediated cell migration | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 277 | issue = 23 | pages = 20887–94 | date =xuño de 2002 | pmid = 11919182 | doi = 10.1074/jbc.M110928200 }}</ref><ref name = pmid9054445>{{cite journal | vauthors = Mazaki Y, Hashimoto S, Sabe H | title = Monocyte cells and cancer cells express novel paxillin isoforms with different binding properties to focal adhesion proteins | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 272 | issue = 11 | pages = 7437–44 | date = marzo de 1997 | pmid = 9054445 | doi = 10.1074/jbc.272.11.7437 }}</ref><ref name = pmid8922390>{{cite journal | vauthors = Brown MC, Perrotta JA, Turner CE | title = Identification of LIM3 as the principal determinant of paxillin focal adhesion localization and characterization of a novel motif on paxillin directing vinculin and focal adhesion kinase binding | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 135 | issue = 4 | pages = 1109–23 | date = novembro de 1996 | pmid = 8922390 | pmc = 2133378 | doi = 10.1083/jcb.135.4.1109 }}</ref><ref name = pmid9756887>{{cite journal | vauthors = Fujita H, Kamiguchi K, Cho D, Shibanuma M, Morimoto C, Tachibana K | title = Interaction of Hic-5, A senescence-related protein, with focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 41 | pages = 26516–21 | date = outubro de 1998 | pmid = 9756887 | doi = 10.1074/jbc.273.41.26516 }}</ref><ref name = pmid10455189>{{cite journal | vauthors = Zhang Z, Hernandez-Lagunas L, Horne WC, Baron R | title = Cytoskeleton-dependent tyrosine phosphorylation of the p130(Cas) family member HEF1 downstream of the G protein-coupled calcitonin receptor. Calcitonin induces the association of HEF1, paxillin, and focal adhesion kinase | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 274 | issue = 35 | pages = 25093–8 | date = agosto de 1999 | pmid = 10455189 | doi = 10.1074/jbc.274.35.25093 }}</ref> * [[RB1CC1]],<ref name = pmid10769033>{{cite journal | vauthors = Ueda H, Abbi S, Zheng C, Guan JL | title = Suppression of Pyk2 kinase and cellular activities by FIP200 | journal = The Journal of Cell Biology | volume = 149 | issue = 2 | pages = 423–30 | date = abril de 2000 | pmid = 10769033 | pmc = 2175150 | doi = 10.1083/jcb.149.2.423 }}</ref> * [[STAT1]],<ref name = pmid11278462>{{cite journal | vauthors = Xie B, Zhao J, Kitagawa M, Durbin J, Madri JA, Guan JL, Fu XY | title = Focal adhesion kinase activates Stat1 in integrin-mediated cell migration and adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 276 | issue = 22 | pages = 19512–23 | date = xuño de 2001 | pmid = 11278462 | doi = 10.1074/jbc.M009063200 }}</ref> * [[Src (gene)|Src]],<ref name = pmid12615911/><ref name = pmid10085298/><ref name = pmid12558988>{{cite journal | vauthors = Messina S, Onofri F, Bongiorno-Borbone L, Giovedì S, Valtorta F, Girault JA, Benfenati F | title = Specific interactions of neuronal focal adhesion kinase isoforms with Src kinases and amphiphysin | journal = Journal of Neurochemistry | volume = 84 | issue = 2 | pages = 253–65 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12558988 | doi = 10.1046/j.1471-4159.2003.01519.x }}</ref><ref name = pmid9822703>{{cite journal | vauthors = Lebrun P, Mothe-Satney I, Delahaye L, Van Obberghen E, Baron V | title = Insulin receptor substrate-1 as a signaling molecule for focal adhesion kinase pp125(FAK) and pp60(src) | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 48 | pages = 32244–53 | date = novembro de 1998 | pmid = 9822703 | doi = 10.1074/jbc.273.48.32244 }}</ref><ref name = pmid11980671>{{cite journal | vauthors = Hecker TP, Grammer JR, Gillespie GY, Stewart J, Gladson CL | title = Focal adhesion kinase enhances signaling through the Shc/extracellular signal-regulated kinase pathway in anaplastic astrocytoma tumor biopsy samples | journal = Cancer Research | volume = 62 | issue = 9 | pages = 2699–707 | date = maio de 2002 | pmid = 11980671 }}</ref><ref name = pmid12387730>{{cite journal | vauthors = Relou IA, Bax LA, van Rijn HJ, Akkerman JW | title = Site-specific phosphorylation of platelet focal adhesion kinase by low-density lipoprotein | journal = The Biochemical Journal | volume = 369 | issue = Pt 2 | pages = 407–16 | date = xaneiro de 2003 | pmid = 12387730 | pmc = 1223094 | doi = 10.1042/BJ20020410 }}</ref> * [[Syk]],<ref name = pmid9169439/><ref name = pmid9342235>{{cite journal | vauthors = Sada K, Minami Y, Yamamura H | title = Relocation of Syk protein-tyrosine kinase to the actin filament network and subsequent association with Fak | journal = European Journal of Biochemistry | volume = 248 | issue = 3 | pages = 827–33 | date = setembro de 1997 | pmid = 9342235 | doi = 10.1111/j.1432-1033.1997.00827.x }}</ref> * [[TGFB1I1]],<ref name = pmid9422762>{{cite journal | vauthors = Matsuya M, Sasaki H, Aoto H, Mitaka T, Nagura K, Ohba T, Ishino M, Takahashi S, Suzuki R, Sasaki T | title = Cell adhesion kinase beta forms a complex with a new member, Hic-5, of proteins localized at focal adhesions | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 2 | pages = 1003–14 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9422762 | doi = 10.1074/jbc.273.2.1003 }}</ref><ref name = pmid11463817>{{cite journal | vauthors = Nishiya N, Tachibana K, Shibanuma M, Mashimo JI, Nose K | title = Hic-5-reduced cell spreading on fibronectin: competitive effects between paxillin and Hic-5 through interaction with focal adhesion kinase | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 21 | issue = 16 | pages = 5332–45 | date = agosto de 2001 | pmid = 11463817 | pmc = 87257 | doi = 10.1128/MCB.21.16.5332-5345.2001 }}</ref><ref name = pmid9858471>{{cite journal | vauthors = Thomas SM, Hagel M, Turner CE | title = Characterization of a focal adhesion protein, Hic-5, that shares extensive homology with paxillin | journal = Journal of Cell Science | volume = 112 | issue = 2 | pages = 181–90 | date = xaneiro 1999 | pmid = 9858471 }}</ref> * [[TLN1]],<ref name = pmid9442086>{{cite journal | vauthors = Zheng C, Xing Z, Bian ZC, Guo C, Akbay A, Warner L, Guan JL | title = Differential regulation of Pyk2 and focal adhesion kinase (FAK). The C-terminal domain of FAK confers response to cell adhesion | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 273 | issue = 4 | pages = 2384–9 | date = xaneiro de 1998 | pmid = 9442086 | doi = 10.1074/jbc.273.4.2384 }}</ref><ref name = pmid7622520>{{cite journal | vauthors = Chen HC, Appeddu PA, Parsons JT, Hildebrand JD, Schaller MD, Guan JL | title = Interaction of focal adhesion kinase with cytoskeletal protein talin | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 270 | issue = 28 | pages = 16995–9 | date = xullo de 1995 | pmid = 7622520 | doi = 10.1074/jbc.270.28.16995 }}</ref> * [[TSC2]],<ref name = pmid17043358>{{cite journal | vauthors = Gan B, Yoo Y, Guan JL | title = Association of focal adhesion kinase with tuberous sclerosis complex 2 in the regulation of s6 kinase activation and cell growth | journal = The Journal of Biological Chemistry | volume = 281 | issue = 49 | pages = 37321–9 | date = decembro de 2006 | pmid = 17043358 | doi = 10.1074/jbc.M605241200 }}</ref> * [[YAP1]].<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Lachowski D, Cortes E, Robinson B, Rice A, Rombouts K, Del Río Hernández AE | title = FAK controls the mechanical activation of YAP, a transcriptional regulator required for durotaxis | language = en | journal = FASEB Journal | pages = 1099–1107 | date = outubro de 2017 | pmid = 29070586 | doi = 10.1096/fj.201700721r | volume=32| issue = 2 }}</ref> {{Div col end}} == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Tirosina quinase]] === Bibliografía === {{Refempeza|2}} * {{cite journal | vauthors = Iwata S, Ohashi Y, Kamiguchi K, Morimoto C | title = Beta 1-integrin-mediated cell signaling in T lymphocytes | journal = Journal of Dermatological Science | volume = 23 | issue = 2 | pages = 75–86 | date = xuño de 2000 | pmid = 10808124 | doi = 10.1016/S0923-1811(99)00096-1 }} * {{cite journal | vauthors = Schaller MD | title = Biochemical signals and biological responses elicited by the focal adhesion kinase | journal = Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Cell Research | volume = 1540 | issue = 1 | pages = 1–21 | date = xullo de 2001 | pmid = 11476890 | doi = 10.1016/S0167-4889(01)00123-9 }} * {{cite journal | vauthors = Panetti TS | title = Tyrosine phosphorylation of paxillin, FAK, and p130CAS: effects on cell spreading and migration | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 7 | issue = 1–3 | pages = d143–50 | date = xaneiro de 2002 | pmid = 11779709 | doi = 10.2741/panetti | url = https://semanticscholar.org/paper/4660bc63dd7f2acf3bab77667f4eb4189f2e208e }} * {{cite journal | vauthors = Hauck CR, Hsia DA, Schlaepfer DD | title = The focal adhesion kinase--a regulator of cell migration and invasion | journal = IUBMB Life | volume = 53 | issue = 2 | pages = 115–9 | date = febreiro de 2002 | pmid = 12049193 | doi = 10.1080/15216540211470 | url = http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:352-opus-41359 }} * {{cite journal | vauthors = Hanks SK, Ryzhova L, Shin NY, Brábek J | title = Focal adhesion kinase signaling activities and their implications in the control of cell survival and motility | journal = Frontiers in Bioscience | volume = 8 | issue = 4 | pages = d982–96 | date = maio de 2003 | pmid = 12700132 | doi = 10.2741/1114 }} * {{cite journal | vauthors = Gabarra-Niecko V, Schaller MD, Dunty JM | title = FAK regulates biological processes important for the pathogenesis of cancer | journal = Cancer and Metastasis Reviews | volume = 22 | issue = 4 | pages = 359–74 | date = decembro de 2003 | pmid = 12884911 | doi = 10.1023/A:1023725029589 }} {{Reftermina}} === Ligazóns externas === * [http://www.mechanobio.info/Home/glossary-of-terms/proteins/focal-adhesion-kinase-fak MBInfo: FAK] * [https://web.archive.org/web/20110722012324/http://cmkb.cellmigration.org/report.cgi?report=orth_overview&orth_acc=co00001609 FAK] Información con ligazóns en [http://www.cellmigration.org/index.shtml Cell Migration Gateway] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141211173306/http://www.cellmigration.org/index.shtml |date=2014-12-11 }} * {{MeshName|PTK2 protein, human}} * [http://scienceblog.cancerresearchuk.org/2014/08/05/breaking-down-cancers-wall-of-resistance/ "Breaking down cancer’s wall of resistance"], blog do Dr.Nick Peel, Cancer Research UK, agosto de 2014 * {{PDBe-KB2|Q05397|Human Focal adhesion kinase 1}} * {{PDBe-KB2|P34152|Mouse Focal adhesion kinase 1}} {{control de autoridades}} [[Categoría:Quinases]] 4afm011ggecia996u9zz8sdgv4f327u 0 573696 6166622 2022-08-25T11:08:33Z Adorian 5132 Nova páxina: "{{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:VINCITORE COPPA ITALIA PALLACANESTRO.png|150px]] | fundado = [[1968]] | rexión = {{ITA}} | confederación = {{EURb}} [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Olimpia Milano]] (8º título) | club máis laureado = [[Virtus Bologna]] (8 títulos)<br/>[[Pallacanestro Treviso|P. Treviso]] (8 títulos)<..." wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:VINCITORE COPPA ITALIA PALLACANESTRO.png|150px]] | fundado = [[1968]] | rexión = {{ITA}} | confederación = {{EURb}} [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Olimpia Milano]] (8º título) | club máis laureado = [[Virtus Bologna]] (8 títulos)<br/>[[Pallacanestro Treviso|P. Treviso]] (8 títulos)<br/>[[Olimpia Milano]] (8 títulos) | organizador = FIP | sitio web = [http://www.fip.it/risultati.aspx?com=NAZ&sesso=M&camp=CI/M fip.it] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Italia]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1966–67: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 1967–68: [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1968–69: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1969–70: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1970–71: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1971–72: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1972–73: [[TED Ankara Kolejliler]] * 1973–91: Not held * ......1992: [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * ......1993: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1993–94: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1994–95: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1995–96: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1996–97: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1997–98: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1998–99: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1999–00: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000–01: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2001–02: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2002–03: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2003–04: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004–05: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005–06: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2006–07: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2007–08: [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2008–09: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2009–10: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2010–11: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2011–12: [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2012–13: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2013–14: [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2014–15: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 2017: [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2020: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2021: Cancelled due to the [[COVID-19 pandemic]]. * 2022: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 0n068f5nit8okl90bkh814wykrg8s4j 6166623 6166622 2022-08-25T11:10:54Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1966–67: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 1967–68: [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1968–69: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1969–70: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1970–71: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1971–72: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1972–73: [[TED Ankara Kolejliler]] * 1973–91: Not held * ......1992: [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * ......1993: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1993–94: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1994–95: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1995–96: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1996–97: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1997–98: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1998–99: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1999–00: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000–01: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2001–02: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2002–03: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2003–04: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004–05: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005–06: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2006–07: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2007–08: [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2008–09: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2009–10: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2010–11: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2011–12: [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2012–13: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2013–14: [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2014–15: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 2017: [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2020: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2021: Cancelled due to the [[COVID-19 pandemic]]. * 2022: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] d3zdrxvmda055mdh35koutauycmv1up 6166624 6166623 2022-08-25T11:11:15Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1966–67: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 1967–68: [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1968–69: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1969–70: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1970–71: [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1971–72: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1972–73: [[TED Ankara Kolejliler]] * 1973–91: Not held * ......1992: [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * ......1993: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1993–94: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1994–95: [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1995–96: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1996–97: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1997–98: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1998–99: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1999–00: [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000–01: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2001–02: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2002–03: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2003–04: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004–05: [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005–06: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2006–07: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2007–08: [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2008–09: [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2009–10: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2010–11: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2011–12: [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2012–13: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2013–14: [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2014–15: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 2017: [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2020: [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2021: Cancelled due to the [[COVID-19 pandemic]]. * 2022: [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] o935620sl3tjhtd0a5e7u7orrc37aj8 6166626 6166624 2022-08-25T11:14:38Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1995 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1996 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1997 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1998 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1999 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2002 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2003 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2006 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2007 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2010 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2011 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2012 [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2013 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2020 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2021: Cancelled due to the [[COVID-19 pandemic]]. * 2022 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] o9ilsipte2x8zwaesnd97vs27kr5jl7 6166628 6166626 2022-08-25T11:14:49Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1995 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1996 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1997 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1998 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 1999 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2002 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2003 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2006 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2007 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] * 2010 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2011 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2012 [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2013 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2020 [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] * 2022 [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 5vl4v2udtj9f4tu98t6omufnz0exerh 6166629 6166628 2022-08-25T11:16:53Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Galatasaray S.K. (men's basketball)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2003 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] mnv3p08g29k62kuoda4wkza3cv7ucll 6166634 6166629 2022-08-25T11:20:51Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2003 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] qdl54vqhna9jj6a6gzv6wmjlgtubbxy 6166636 6166634 2022-08-25T11:21:14Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2003 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2004 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2005 [[Ülker G.S.K.|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Beşiktaş J.K. (men's basketball)|Beşiktaş Milangaz]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 5cepl5v2klx7fp7mtwmjr5gttaa1o18 6166637 6166636 2022-08-25T11:22:45Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2003 [[Ficheiro:600px Rosso con inserti Bianchi.png|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2004 [[Ficheiro:600px Rosso con inserti Bianchi.png|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2005 [[Ficheiro:600px Rosso con inserti Bianchi.png|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Karşıyaka Basket|Pinar Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Banvit B.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 031bg7mq8xby8thqxnvoyu8i4wb6zip 6166651 6166637 2022-08-25T11:31:29Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] lzuwt4uni3i8mltupasysen3ajq8pid 6166654 6166651 2022-08-25T11:32:15Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[TED Ankara Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] g5dn4lb0h2xaed4yiic31o4qfoye7xl 6166657 6166654 2022-08-25T11:33:22Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 7e7a98m6txe5uta3e3hozpgov4aid8z 6166658 6166657 2022-08-25T11:34:45Z Adorian 5132 /* Palmarés */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:600px Black letter V on White background and HEX-FFDB01 star.svg|20px]] [[Virtus Bologna]] |align=center | '''8''' |align=center | '''6''' |1974, 1984, 1989, 1990, 1997, 1999, 2001, 2002 |- |[[Ficheiro:Bianco e Verde2.png|20px]] [[Pallacanestro Treviso|Treviso]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1993, 1994, 1995, 2000, 2003, 2004, 2005, 2007 |- |[[Ficheiro:600px Horizontal White Red HEX-FF0000.svg|20px]] [[Pallacanestro Olimpia Milano|Olimpia Milano]] |align=center | '''8''' |align=center | '''2''' |1972, 1986, 1987, 1996, 2016, 2017, 2021, 2022 |- |[[Ficheiro:600px White V on HEX-ED1C24 background.svg|20px]] [[Pallacanestro Varese|Varese]] |align=center | '''4''' |align=center | '''5''' |1969, 1970, 1971, 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical White HEX-017D4B Black.svg|20px]] [[Mens Sana 1871 Basket|Mens Sana Siena]] |align=center | '''3''' |align=center | '''1''' |2009, 2010, 2011 |- |[[Ficheiro:600px bisection vertical HEX-FF0000 White.svg|20px]] [[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Victoria Libertas]] |align=center | '''2''' |align=center | '''4''' |1985, 1992 |- |[[Ficheiro:600px Blu Bianco e Blu (1).png|20px]] [[Dinamo Basket Sassari|Dinamo Sassari]] |align=center | '''2''' |align=center | '''1''' |2014, 2015 |- |[[Ficheiro:600px Blu Savoia e Giallo Ombreggiato-Flag.svg|20px]] [[Partenope Napoli Basket|Partenope Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1968 |- |[[Ficheiro:Bianco e Nero.svg|20px]] [[JuveCaserta Basket|JuveCaserta]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1988 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Blu.svg|20px]] [[Scaligera Basket Verona|Scaligera Verona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''2''' |1991 |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Fortitudo Bologna]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |1998 |- |[[Ficheiro:900px trisection horizontal HEX-009850 White.svg|20px]] [[S.S. Felice Scandone|Felice Scandone]] |align=center | '''1''' |align=center | '''1''' |2008 |- |[[Ficheiro:600px White background HEX-0066FF sides.svg|20px]] [[S.S. Basket Napoli|Napoli]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2006 |- |[[Ficheiro:600px HEX-010080 HEX-FFC90D diagonal divided White upper right - lower left.svg|20px]] [[Auxilium Pallacanestro Torino|Auxilium Torino]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2018 |- |[[Ficheiro:600px HEX-1372AC White.svg|20px]] [[Vanoli Cremona]] |align=center | '''1''' |align=center | '''0''' |2019 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] 0ivcpnefpemucig1ua6tyzplnbm866a 6166663 6166658 2022-08-25T11:37:19Z Adorian 5132 /* Por equipo */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align=center|12 |align=center|4 | 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align=center|7 |align=center|5 | 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align=center|3 |align=center|2 | 1970, 1972, 1995 |- |[[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] |align=center|3 |align=center|2 | 2003, 2004, 2005 |- |[[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align=center|3 |align=center|1 | 1993, 1999, 2000 |- |[[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] |align=center|2 |align=center|1 | 1969, 1971 |- |[[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |align=center|1 |align=center|4 | 2008 |- |[[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align=center|1 |align=center|3 | 2012 |- |[[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] |align=center|1 |align=center|2 | 2017 |- |[[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align=center|1 |align=center|1 | 2014 |- |[[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align=center|1 |align=center|– | 1968 |- |[[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] |align=center|1 |align=center|– | 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] |align=center|1 |align=center|– | 1992 |} == Finais == {|class="sortable wikitable" !width=1%|Temporada !width=12%|Campións !width=4%|Reultado !width=12%|Finalista !width=14%|Pavillón !width=10%|Cidade !width=12%|MVP |- |align=center|1967–68 |[[Partenope Napoli Basket|Ignis Sud Napoli]] |align=center|93&ndash;68 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Cassera Bologna]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1968–69 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|73&ndash;72 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1969–70 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|74&ndash;66 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |[[PalaLottomatica|Palazzo dello Sport]] |[[Roma]] |{{N/d}} |- |align=center|1970–71 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|83&ndash;60 |[[Partenope Napoli Basket|Fides Napoli]] |PalaBarsacchi |[[Viareggio]] |{{N/d}} |- |align=center|1971–72 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simmenthal Milano]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |PalaRuffini |[[Turín]] |{{N/d}} |- |align=center|1972–73 |[[Pallacanestro Varese|Ignis Varese]] |align=center|94&ndash;65 |[[Libertas Pallacanestro Asti|Saclà Asti]] |Pala E.I.B. |[[Brescia]] |{{N/d}} |- |align=center|1973–74 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Norda Bologna]] |align=center|90&ndash;74 |[[Pallalcesto Amatori Udine|Rino Snaidero Udine]] |PalaLaghetto |[[Vicenza]] |{{N/d}} |- |align=center|1974–83 ! scop=col colspan="6" | Non disputada |- |align=center|1983–84 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Granarolo Bologna]] |align=center|80&ndash;78 |[[Juvecaserta Basket|Indesit Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1984–85 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|{{Tooltip|186&ndash;184|77&ndash;91 & 109&ndash;93}} |[[Pallacanestro Varese|Ciaocrem Varese]] |[[PalaIgnis]] e Palasport |[[Varese]] e [[Pesaro]] |{{N/d}} |- |align=center|1985–86 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Simac Milano]] |align=center|102&ndash;92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1986–87 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Tracer Milano]] |align=center|95&ndash;93 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1987–88 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |align=center|113&ndash;100 |[[Pallacanestro Varese|Divarese Varese]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1988–89 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|96&ndash;93 |[[Juvecaserta Basket|Snaidero Caserta]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1989–90 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |align=center|94&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|il Messaggero Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1990–91 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |align=center|97&ndash;85 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Philips Milano]] |PalaDozza |[[Boloña]] |{{N/d}} |- |align=center|1991–92 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |align=center|95&ndash;92 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1992–93 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|75&ndash;73 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Knorr Bologna]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{N/d}} |- |align=center|1993–94 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;61 |[[Scaligera Basket Verona|Glaxo Verona]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Davide Bonora]] |- |align=center|1994–95 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|81&ndash;77 |[[Pallacanestro Trieste|illycaffè Trieste]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Orlando Woolridge]] |- |align=center|1995–96 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|Stefanel Milano]] |align=center|90&ndash;72 |[[Scaligera Basket Verona|Riello Mash Verona]] |[[Fila Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rolando Blackman]] |- |align=center|1996–97 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|75&ndash;67 |[[Pallacanestro Cantù|Polti Cantù]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|FRY}} [[Branislav Prelević|Bane Prelević]] |- |align=center|1997–98 |[[Fortitudo Pallacanestro Bologna|Teamsystem Bologna]] |align=center|73&ndash;55 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Carlton Myers]] |- |align=center|1998–99 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|65&ndash;63 |[[Pallacanestro Varese|Varese Roosters]] |PalaMalaguti |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|ITA}} [[Alessando Frosini]] |- |align=center|1999–00 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|78&ndash;59 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |PalaPentimele |[[Reggio Calabria]] |{{flagicon|ITA}} [[Denis Marconato]] |- |align=center|2000–01 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|83&ndash;58 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Rashard Griffith]] |- |align=center|2001–02 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Kinder Bologna]] |align=center|79&ndash;77 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ARG}} [[Manu Ginóbili]] |- |align=center|2002–03 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|86&ndash;77 |[[Pallacanestro Cantù|Oregon Scientific Cantù]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[Tyus Edney]] |- |align=center|2003–04 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|85&ndash;76 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Scavolini Pesaro]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ESP}} [[Jorge Garbajosa]] |- |align=center|2004–05 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|74&ndash;64 |[[Pallacanestro Reggiana|Bipop Carire Reggio Emilia]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|ITA}} [[Massimo Bulleri]] |- |align=center|2005–06 |[[S.S. Basket Napoli|Carpisa Napoli]] |align=center|85&ndash;83 |[[Pallacanestro Virtus Roma|Lottomatica Roma]] |PalaGalassi |[[Forlì]] |{{flagicon|USA}} [[David Hawkins]] |- |align=center|2006–07 |[[Pallacanestro Treviso|Benetton Treviso]] |align=center|67&ndash;65 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|VidiVici Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Spencer Nelson]] |- |align=center|2007–08 |[[S.S. Felice Scandone|A.IR. Avellino]] |align=center|73&ndash;67 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Devin Smith]] |- |align=center|2008–09 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|70&ndash;69 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|La Fortezza Bologna]] |Futurshow Station |[[Boloña|Casalecchio di Reno]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] |- |align=center|2009–10 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|83&ndash;75 |[[Virtus Pallacanestro Bologna|Canadian Solar Bologna]] |[[Palasport Del Mauro]] |[[Avellino]] |{{flagicon|USA}} [[Shaun Stonerook]] (2) |- |align=center|2010–11 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |align=center|79&ndash;72 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|LTU}} [[Kšyštof Lavrinovič]] |- |align=center|2011–12 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|88&ndash;71 |[[Pallacanestro Cantù|Bennet Cantù]] |Palasport Olimpico |[[Turín]] |{{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2012–13 |''[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]]'' (revocado) |align=center|77&ndash;74 |[[Pallacanestro Varese|Cimberio Varese]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Daniel Hackett]] |- |align=center|2013–14 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|80&ndash;73 |[[Mens Sana 1871 Basket|Montepaschi Siena]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Travis Diener]] |- |align=center|2014–15 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |align=center|101&ndash;94 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |PalaDesio |Desio |{{flagicon|POL}} [[David Logan]] |- |align=center|2015–16 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|82&ndash;76 |[[S.S. Felice Scandone|Sidigas Avellino]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|USA}} [[Rakim Sanders]] |- |align=center|2016–17 |[[Pallacanestro Olimpia Milano|EA7 Emporio Armani Milano]] |align=center|84&ndash;74 |[[Dinamo Basket Sassari|Banco di Sardegna Sassari]] |Centro Fieristico Rimini |[[Rimini]] |{{flagicon|GEO}} [[Ricky Hickman]] |- |align=center|2017–18 |[[Auxilium Pallacanestro Torino|Fiat Torino]] |align=center|69&ndash;67 |[[Basket Brescia Leonessa|Germani Basket Brescia]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Vander Blue]] |- |align=center|2018–19 |[[Vanoli Cremona]] |align=center|84&ndash;74 |[[New Basket Brindisi]] |Nelson Mandela Forum |[[Florencia]] |{{flagicon|USA}} [[Drew Crawford]] |- |align=center|2019–20 |[[Umana Reyer Venezia]] |align=center|73&ndash;67 |[[Happy Casa Brindisi]] |Adriatic Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Austin Daye]] |- |align=center|2020–21 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|87&ndash;59 |[[U.S. Victoria Libertas Pallacanestro|Carpegna Prosciutto Pesaro]] |[[Mediolanum Forum]] |[[Milán|Assago]] |{{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021–22 |[[AX Armani Exchange Milano]] |align=center|78&ndash;61 |[[Derthona Basket|Bertram Tortona]] |Vitrifrigo Arena |[[Pesaro]] |{{flagicon|USA}} [[Malcolm Delaney]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] q25g2xehpr5p5k9mohfjvzrkyqqisob 6166674 6166663 2022-08-25T11:42:04Z Adorian 5132 /* Finais */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align=center|12 |align=center|4 | 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align=center|7 |align=center|5 | 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align=center|3 |align=center|2 | 1970, 1972, 1995 |- |[[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] |align=center|3 |align=center|2 | 2003, 2004, 2005 |- |[[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align=center|3 |align=center|1 | 1993, 1999, 2000 |- |[[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] |align=center|2 |align=center|1 | 1969, 1971 |- |[[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |align=center|1 |align=center|4 | 2008 |- |[[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align=center|1 |align=center|3 | 2012 |- |[[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] |align=center|1 |align=center|2 | 2017 |- |[[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align=center|1 |align=center|1 | 2014 |- |[[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align=center|1 |align=center|– | 1968 |- |[[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] |align=center|1 |align=center|– | 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] |align=center|1 |align=center|– | 1992 |} == Finais == {|class="wikitable" |- !Ano !Campión !Resultado !Subcampión !MVP |- |align=center|1967||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|84–67 / 65–76||[[Muhafızgücü]] || rowspan=26 {{n/a}} |- |align=center|1968||[[Altınordu S.K.|Altınordu]]||align=center|71–56 / 63–67||[[Muhafızgücü]] |- |align=center|1969||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|64–56||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |- |align=center|1970||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|86–83||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1971||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|74–69||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1972||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|70–69||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1973||[[TED Ankara Kolejliler]]||align=center|64–68 / 68–56||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1992||[[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]]||align=center|79–71||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1993||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|90–64||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1994||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|81–76||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1995||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|66–54||[[Ortaköy S.K.|Ortaköy]] |- |align=center|1996||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|89–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1997||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|84–71||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1998||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|71–67||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1999||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|77–75||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|2000||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|72–54||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2001||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|85–78||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2002||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|78–74||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] |- |align=center|2003||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|79–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2004||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|84–74||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] |- |align=center|2005||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|73–41||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]] |- |align=center|2006||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|74–68||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2007||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|73–59||[[Banvit B.K.|Banvit]] |- |align=center|2008||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]]||align=center|80–61||[[Oyak Renault]] |- |align=center|2009||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|79–70||[[Erdemirspor]] |- |align=center|2010||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|72–68||[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin B.B.]] |- |align=center|2011||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|81–72||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Cola Turka]] || {{flagicon|TUR}} [[Emir Preldžič]] |- |align=center|2012||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Milangaz]]||align=center|78–74|||[[Banvit B.K.|Banvit]] || {{flagicon|TUR}} [[Serhat Çetin]] |- |align=center|2013||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|63–57||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] || {{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2014||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]]||align=center|66–65||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|TUR}} [[Bobby Dixon]] |- |align=center|2015|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|70–60||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] || {{flagicon|FRA}} [[Thomas Heurtel]] |- |align=center|2016|| [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|67–65||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka Doğuş]] || {{flagicon|SRB}} [[Bogdan Bogdanović]] |- |align=center|2017|| [[Banvit B.K.|Banvit]]||align=center|75–66||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|MKD}} [[Jordan Theodore]] |- |align=center|2018|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|78–61||[[Tofaş S.K.|Tofaş]] || {{flagicon|CRO}} [[Krunoslav Simon]] |- |align=center|2019|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|80–70||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2020|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|74–71||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021||colspan=4 style="text-align:center;" | ''Cancelada debido á [[pandemia de COVID-19]].'' |- |align=center|2022|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|86–72||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] || {{flagicon|GER}} [[Tibor Pleiß]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Lega Basket Serie A]] * [[Serie A2 Basket]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] o5seibgyhm8l4d2b9e9gcoku4fbgqji 6166675 6166674 2022-08-25T11:42:35Z Adorian 5132 /* Outros artigos */ wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }}{{enuso}} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align=center|12 |align=center|4 | 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align=center|7 |align=center|5 | 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align=center|3 |align=center|2 | 1970, 1972, 1995 |- |[[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] |align=center|3 |align=center|2 | 2003, 2004, 2005 |- |[[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align=center|3 |align=center|1 | 1993, 1999, 2000 |- |[[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] |align=center|2 |align=center|1 | 1969, 1971 |- |[[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |align=center|1 |align=center|4 | 2008 |- |[[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align=center|1 |align=center|3 | 2012 |- |[[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] |align=center|1 |align=center|2 | 2017 |- |[[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align=center|1 |align=center|1 | 2014 |- |[[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align=center|1 |align=center|– | 1968 |- |[[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] |align=center|1 |align=center|– | 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] |align=center|1 |align=center|– | 1992 |} == Finais == {|class="wikitable" |- !Ano !Campión !Resultado !Subcampión !MVP |- |align=center|1967||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|84–67 / 65–76||[[Muhafızgücü]] || rowspan=26 {{n/a}} |- |align=center|1968||[[Altınordu S.K.|Altınordu]]||align=center|71–56 / 63–67||[[Muhafızgücü]] |- |align=center|1969||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|64–56||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |- |align=center|1970||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|86–83||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1971||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|74–69||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1972||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|70–69||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1973||[[TED Ankara Kolejliler]]||align=center|64–68 / 68–56||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1992||[[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]]||align=center|79–71||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1993||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|90–64||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1994||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|81–76||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1995||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|66–54||[[Ortaköy S.K.|Ortaköy]] |- |align=center|1996||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|89–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1997||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|84–71||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1998||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|71–67||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1999||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|77–75||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|2000||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|72–54||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2001||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|85–78||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2002||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|78–74||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] |- |align=center|2003||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|79–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2004||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|84–74||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] |- |align=center|2005||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|73–41||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]] |- |align=center|2006||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|74–68||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2007||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|73–59||[[Banvit B.K.|Banvit]] |- |align=center|2008||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]]||align=center|80–61||[[Oyak Renault]] |- |align=center|2009||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|79–70||[[Erdemirspor]] |- |align=center|2010||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|72–68||[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin B.B.]] |- |align=center|2011||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|81–72||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Cola Turka]] || {{flagicon|TUR}} [[Emir Preldžič]] |- |align=center|2012||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Milangaz]]||align=center|78–74|||[[Banvit B.K.|Banvit]] || {{flagicon|TUR}} [[Serhat Çetin]] |- |align=center|2013||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|63–57||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] || {{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2014||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]]||align=center|66–65||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|TUR}} [[Bobby Dixon]] |- |align=center|2015|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|70–60||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] || {{flagicon|FRA}} [[Thomas Heurtel]] |- |align=center|2016|| [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|67–65||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka Doğuş]] || {{flagicon|SRB}} [[Bogdan Bogdanović]] |- |align=center|2017|| [[Banvit B.K.|Banvit]]||align=center|75–66||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|MKD}} [[Jordan Theodore]] |- |align=center|2018|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|78–61||[[Tofaş S.K.|Tofaş]] || {{flagicon|CRO}} [[Krunoslav Simon]] |- |align=center|2019|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|80–70||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2020|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|74–71||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021||colspan=4 style="text-align:center;" | ''Cancelada debido á [[pandemia de COVID-19]].'' |- |align=center|2022|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|86–72||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] || {{flagicon|GER}} [[Tibor Pleiß]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] * [[Türkiye Basketbol Ligi]] === Ligazóns externas === * [http://www.fip.it/ Sitio web oficial da Federación Italiana de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] h3qs6uqs6x6rleczvao533f4phj8v9e 6166677 6166675 2022-08-25T11:42:59Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] (8º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align=center|12 |align=center|4 | 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align=center|7 |align=center|5 | 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align=center|3 |align=center|2 | 1970, 1972, 1995 |- |[[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] |align=center|3 |align=center|2 | 2003, 2004, 2005 |- |[[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align=center|3 |align=center|1 | 1993, 1999, 2000 |- |[[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] |align=center|2 |align=center|1 | 1969, 1971 |- |[[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |align=center|1 |align=center|4 | 2008 |- |[[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align=center|1 |align=center|3 | 2012 |- |[[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] |align=center|1 |align=center|2 | 2017 |- |[[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align=center|1 |align=center|1 | 2014 |- |[[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align=center|1 |align=center|– | 1968 |- |[[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] |align=center|1 |align=center|– | 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] |align=center|1 |align=center|– | 1992 |} == Finais == {|class="wikitable" |- !Ano !Campión !Resultado !Subcampión !MVP |- |align=center|1967||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|84–67 / 65–76||[[Muhafızgücü]] || rowspan=26 {{n/a}} |- |align=center|1968||[[Altınordu S.K.|Altınordu]]||align=center|71–56 / 63–67||[[Muhafızgücü]] |- |align=center|1969||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|64–56||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |- |align=center|1970||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|86–83||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1971||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|74–69||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1972||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|70–69||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1973||[[TED Ankara Kolejliler]]||align=center|64–68 / 68–56||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1992||[[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]]||align=center|79–71||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1993||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|90–64||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1994||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|81–76||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1995||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|66–54||[[Ortaköy S.K.|Ortaköy]] |- |align=center|1996||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|89–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1997||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|84–71||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1998||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|71–67||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1999||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|77–75||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|2000||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|72–54||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2001||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|85–78||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2002||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|78–74||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] |- |align=center|2003||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|79–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2004||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|84–74||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] |- |align=center|2005||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|73–41||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]] |- |align=center|2006||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|74–68||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2007||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|73–59||[[Banvit B.K.|Banvit]] |- |align=center|2008||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]]||align=center|80–61||[[Oyak Renault]] |- |align=center|2009||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|79–70||[[Erdemirspor]] |- |align=center|2010||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|72–68||[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin B.B.]] |- |align=center|2011||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|81–72||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Cola Turka]] || {{flagicon|TUR}} [[Emir Preldžič]] |- |align=center|2012||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Milangaz]]||align=center|78–74|||[[Banvit B.K.|Banvit]] || {{flagicon|TUR}} [[Serhat Çetin]] |- |align=center|2013||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|63–57||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] || {{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2014||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]]||align=center|66–65||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|TUR}} [[Bobby Dixon]] |- |align=center|2015|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|70–60||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] || {{flagicon|FRA}} [[Thomas Heurtel]] |- |align=center|2016|| [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|67–65||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka Doğuş]] || {{flagicon|SRB}} [[Bogdan Bogdanović]] |- |align=center|2017|| [[Banvit B.K.|Banvit]]||align=center|75–66||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|MKD}} [[Jordan Theodore]] |- |align=center|2018|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|78–61||[[Tofaş S.K.|Tofaş]] || {{flagicon|CRO}} [[Krunoslav Simon]] |- |align=center|2019|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|80–70||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2020|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|74–71||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021||colspan=4 style="text-align:center;" | ''Cancelada debido á [[pandemia de COVID-19]].'' |- |align=center|2022|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|86–72||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] || {{flagicon|GER}} [[Tibor Pleiß]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] * [[Türkiye Basketbol Ligi]] === Ligazóns externas === * [https://www.tbf.org.tr/ Páxina web oficial da Federación Turca de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] hlddii2abx74p8m15sjrmkr6c1vxqgy 6166690 6166677 2022-08-25T11:47:41Z Adorian 5132 wikitext text/x-wiki {{Competición deportiva | nome = Erkekler Türkiye Kupası | logo = [[Ficheiro:Jamal Jones (10).jpg|283px]] | fundado = [[1967]] | rexión = {{TUR}} | confederación = [[FIBA Europa]] | número de equipos = 8 | actual campión = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12º título) | club máis laureado = [[Anadolu Efes SK|Anadolu Efes]] (12 títulos) | socio de tv = Tivibu | organizador = FIP | organizador = Türkiye Basketbol Federasyonu | sitio web = [https://www.tbf.org.tr/ tbf.org.tr] }} A '''Copa de baloncesto masculina de Turquía''' (en [[lingua turca|turco]]: ''Basketbol Erkekler Türkiye Kupası'') é competición de copa do [[baloncesto]] profesional masculino en [[Turquía]]. Ten carácter anual e compiten nela equipos da [[Basketbol Süper Ligi]] (BSL), a máxima categoría do baloncesto otomano. == Palmarés == {{div col|4}} * 1967 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 1968 [[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] * 1969 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1970 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1971 [[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] * 1972 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1973 [[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] * 1992 [[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] * 1993 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 1994 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1995 [[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] * 1996 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1997 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1998 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 1999 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2000 [[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] * 2001 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2002 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2000−01 [[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] * 2006 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2007 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2008 [[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] * 2009 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2010 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2011 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2012 [[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] * 2013 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2014 [[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] * 2015 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2016 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2017 [[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] * 2018 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] * 2019 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2020 [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] * 2022 [[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] {{fin div col}} === Por equipo === {| class="wikitable" |- !width=150px|Club !width=100px|Campión !width=100px|Subcampión !Anos campión |- |[[Ficheiro:Bianco e Blu.svg|20px]] [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] |align=center|12 |align=center|4 | 1994, 1996, 1997, 1998, 2001, 2002, 2006, 2007, 2009, 2015, 2018, 2022 |- | [[Ficheiro:600px Fenerbahce.png|20px]] [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |align=center|7 |align=center|5 | 1967, 2010, 2011, 2013, 2016, 2019, 2020 |- |[[Ficheiro:600px Giallo e Rosso4.png|20px]] [[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |align=center|3 |align=center|2 | 1970, 1972, 1995 |- |[[Ficheiro:600px Red and White stripes HEX-FF0000 HEX-FFFFFF.svg|20px]] [[Ülkerspor|Ülker]] |align=center|3 |align=center|2 | 2003, 2004, 2005 |- |[[Ficheiro:Azzurro Bianco e Azzurro.png|20px]] [[Tofaş S.K.|Tofaş]] |align=center|3 |align=center|1 | 1993, 1999, 2000 |- |[[Ficheiro:Flag maroon HEX-701D2F.svg|20px]] [[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|ITU]] |align=center|2 |align=center|1 | 1969, 1971 |- |[[Ficheiro:Blu e Bianco (Strisce).png|20px]] [[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |align=center|1 |align=center|4 | 2008 |- |[[Ficheiro:600px Nero e Bianco Strisce Besiktas.png|20px]] [[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |align=center|1 |align=center|3 | 2012 |- |[[Ficheiro:600px Verde e Arancione.svg|20px]] [[Bandırma B.İ.K.|Banvit]] |align=center|1 |align=center|2 | 2017 |- |[[Ficheiro:600px Bianco Rosso e Verde.png|20px]] [[Karşıyaka Basket|Karşıyaka]] |align=center|1 |align=center|1 | 2014 |- |[[Ficheiro:600px vertical Blue HEX-120059 Red HEX-F4001C.svg|20px]] [[Altınordu S.K.|Altınordu]] |align=center|1 |align=center|– | 1968 |- |[[Ficheiro:600px chequered HEX-FF0000 HEX-0000FF.svg|20px]] [[TED Ankara Kolejliler|Kolejliler]] |align=center|1 |align=center|– | 1973 |- |[[Ficheiro:600px vertical Green HEX-296D14 Red HEX-DF0728.svg|20px]] [[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]] |align=center|1 |align=center|– | 1992 |} == Finais == {|class="wikitable" |- !Ano !Campión !Resultado !Subcampión !MVP |- |align=center|1967||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|84–67 / 65–76||[[Muhafızgücü]] || rowspan=26 {{n/a}} |- |align=center|1968||[[Altınordu S.K.|Altınordu]]||align=center|71–56 / 63–67||[[Muhafızgücü]] |- |align=center|1969||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|64–56||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]] |- |align=center|1970||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|86–83||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1971||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]]||align=center|74–69||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1972||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|70–69||[[İstanbul Teknik Üniversitesi B.K.|İTÜ]] |- |align=center|1973||[[TED Ankara Kolejliler]]||align=center|64–68 / 68–56||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş]] |- |align=center|1992||[[Paşabahçe S.K.|Paşabahçe]]||align=center|79–71||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1993||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|90–64||[[Nasaş G.S.K.|Nasaş]] |- |align=center|1994||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|81–76||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1995||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray]]||align=center|66–54||[[Ortaköy S.K.|Ortaköy]] |- |align=center|1996||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|89–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1997||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|84–71||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|1998||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|71–67||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|1999||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|77–75||[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]] |- |align=center|2000||[[Tofaş S.K.|Tofaş]]||align=center|72–54||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2001||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|85–78||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2002||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|78–74||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] |- |align=center|2003||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|79–63||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]] |- |align=center|2004||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|84–74||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]] |- |align=center|2005||[[Ülker G.S.K.|Ülker]]||align=center|73–41||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]] |- |align=center|2006||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|74–68||[[Ülker G.S.K.|Ülker]] |- |align=center|2007||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|73–59||[[Banvit B.K.|Banvit]] |- |align=center|2008||[[Türk Telekom B.K.|Türk Telekom]]||align=center|80–61||[[Oyak Renault]] |- |align=center|2009||[[Anadolu Efes S.K.|Efes Pilsen]]||align=center|79–70||[[Erdemirspor]] |- |align=center|2010||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|72–68||[[Mersin Büyükşehir Belediyesi S.K.|Mersin B.B.]] |- |align=center|2011||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|81–72||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Cola Turka]] || {{flagicon|TUR}} [[Emir Preldžič]] |- |align=center|2012||[[Beşiktaş J.K. (baloncesto)|Beşiktaş Milangaz]]||align=center|78–74|||[[Banvit B.K.|Banvit]] || {{flagicon|TUR}} [[Serhat Çetin]] |- |align=center|2013||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]]||align=center|63–57||[[Galatasaray S.K. (baloncesto)|Galatasaray Medical Park]] || {{flagicon|AUS}} [[David Andersen]] |- |align=center|2014||[[Karşıyaka Basket|Pınar Karşıyaka]]||align=center|66–65||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|TUR}} [[Bobby Dixon]] |- |align=center|2015|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|70–60||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Ülker]] || {{flagicon|FRA}} [[Thomas Heurtel]] |- |align=center|2016|| [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)|Fenerbahçe]]||align=center|67–65||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka Doğuş]] || {{flagicon|SRB}} [[Bogdan Bogdanović]] |- |align=center|2017|| [[Banvit B.K.|Banvit]]||align=center|75–66||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|MKD}} [[Jordan Theodore]] |- |align=center|2018|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|78–61||[[Tofaş S.K.|Tofaş]] || {{flagicon|CRO}} [[Krunoslav Simon]] |- |align=center|2019|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|80–70||[[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2020|| [[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]]||align=center|74–71||[[Darüşşafaka S.K.|Darüşşafaka]] || {{flagicon|ITA}} [[Luigi Datome]] |- |align=center|2021||colspan=4 style="text-align:center;" | ''Cancelada debido á [[pandemia de COVID-19]].'' |- |align=center|2022|| [[Anadolu Efes S.K.|Anadolu Efes]]||align=center|86–72||[[Fenerbahçe Basketball|Fenerbahçe Beko]] || {{flagicon|GER}} [[Tibor Pleiß]] |} == Véxase tamén == === Outros artigos === * [[Basketbol Süper Ligi]] * [[Türkiye Basketbol Ligi]] === Ligazóns externas === * [https://www.tbf.org.tr/ Páxina web oficial da Federación Turca de Baloncesto] {{it}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Competicións de baloncesto]] [[Categoría:Baloncesto en Turquía]] qiskqrvjewg68da95y3ak35nocgfnxm 0 573697 6166631 2022-08-25T11:18:34Z Miguelferig 27155 Redirixida cara a "[[PTK2]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[PTK2]] 0q4e7oa1srxnmgki8swghmmmu35i283 0 573698 6166632 2022-08-25T11:18:58Z Miguelferig 27155 Redirixida cara a "[[PTK2]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[PTK2]] 0q4e7oa1srxnmgki8swghmmmu35i283 0 573699 6166639 2022-08-25T11:23:29Z Miguelferig 27155 Redirixida cara a "[[PTK2]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[PTK2]] 0q4e7oa1srxnmgki8swghmmmu35i283 0 573700 6166642 2022-08-25T11:25:18Z Miguelferig 27155 Redirixida cara a "[[PTK2]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[PTK2]] 0q4e7oa1srxnmgki8swghmmmu35i283 0 573701 6166659 2022-08-25T11:35:31Z Xanetas 88215 Creada como tradución da páxina "[[:en:Special:Redirect/revision/1078846906|FC Etar (Veliko Tarnovo)]]" wikitext text/x-wiki O '''Football Club Etar''' foi un club de [[fútbol]] [[Bulgaria|búlgaro]], con sede en [[Veliko Tarnovo]]. Fundado en [[1924]], o club pasou a maior parte da súa historia na [[Liga Profesional de Bulgaria]], a máxima categoría do fútbol do país. O seu período de máis éxito deuse entre 1987 e 1992, baixo a dirección técnica do adestrador [[Georgi Vasilev]]. O Etar gañou a liga na tempada 1990/91, clasificándose así para a [[Copa de Europa 1991-92|Copa de Europa 1991–92]], a primeira e única vez que o club disputou a máxima competición continental. Tralo éxito de 1991, o Etar comezou a sufrir unha caída gradual en termos de rendemento, que culminou co descenso á segunda categoría, ao que se sumaron os problemas financeiros da entidade. En 2003, o club foi formalmente disolto, debido á incapacidade de cubrir os custos económicos necesarios para o fútbol profesional. Ao mesmo tempo, fundouse un club sucesor, chamado [[FC Etar 1924 Veliko Tarnovo|Etar 1924]]. Este novo club tivo pouco éxito e só conseguiu xogar unha tempada na primeira división, ata que tamén acabou desaparecendo. == Palmarés == * '''Liga Profesional de Bulgaria (1):''' 1990/91. * '''Copa da Liga de Bulgaria (1):''' 1995. * '''Copa da BFU (1):''' 1991. == Historia == O Football Club Etar foi fundado o 24 de abril de 1924, como resultado da fusión de seis clubs de [[Veliko Tarnovo]]. En 1930 chegaron ás semifinais do Campionato Estatal de Fútbol de Bulgaria, perdendo por 4-2 ante o [[PFC Slavia Sofía|Slavia Sofia]]. Na tempada 1973/74 o equipo acabou cuarto na liga, clasificándose por primeira vez na súa historia para unha competición europea, a [[UEFA Europa League|Copa da UEFA]]. Foron eliminados na primeira rolda, a mans do [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] adestrado polo galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]]. Na tempada 1990/91, con [[Georgi Vasilev]] como adestrador e cun cadro de xogadores que incluía internacionais como [[Tsanko Tsvetanov]], [[Ilian Kiriakov]], [[Krasimir Balakov]] ou [[Boncho Genchev]], o Etar proclamouse campión de liga por primeira e única vez na súa historia, con sete puntos de vantaxe sobre o segundo clasificado, o [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]. Ao ano seguinte participou na Copa de Europa, onde foi eliminado en primeira rolda polo [[1. FC Kaiserslautern|Kaiserslautern]]. == Ligazóns externas == * {{Páxina web|http://fketar.weebly.com/}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bulgaria]] bycco1vs0n66alraye1ljfoezvnk1un 6166660 6166659 2022-08-25T11:36:17Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki O '''Football Club Etar''' foi un club de [[fútbol]] [[Bulgaria|búlgaro]], con sede en [[Veliko Tarnovo]]. Fundado en [[1924]], o club pasou a maior parte da súa historia na [[Liga Profesional de Bulgaria]], a máxima categoría do fútbol do país. O seu período de máis éxito deuse entre 1987 e 1992, baixo a dirección técnica do adestrador [[Georgi Vasilev]]. O Etar gañou a liga na tempada 1990/91, clasificándose así para a [[Copa de Europa 1991-92|Copa de Europa 1991–92]], a primeira e única vez que o club disputou a máxima competición continental. Tralo éxito de 1991, o Etar comezou a sufrir unha caída gradual en termos de rendemento, que culminou co descenso á segunda categoría, ao que se sumaron os problemas financeiros da entidade. En 2003, o club foi formalmente disolto, debido á incapacidade de cubrir os custos económicos necesarios para o fútbol profesional. Ao mesmo tempo, fundouse un club sucesor, chamado [[FC Etar 1924 Veliko Tarnovo|Etar 1924]]. Este novo club tivo pouco éxito e só conseguiu xogar unha tempada na primeira división, ata que tamén acabou desaparecendo. == Historia == O Football Club Etar foi fundado o 24 de abril de 1924, como resultado da fusión de seis clubs de [[Veliko Tarnovo]]. En 1930 chegaron ás semifinais do Campionato Estatal de Fútbol de Bulgaria, perdendo por 4-2 ante o [[PFC Slavia Sofía|Slavia Sofia]]. Na tempada 1973/74 o equipo acabou cuarto na liga, clasificándose por primeira vez na súa historia para unha competición europea, a [[UEFA Europa League|Copa da UEFA]]. Foron eliminados na primeira rolda, a mans do [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] adestrado polo galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]]. Na tempada 1990/91, con [[Georgi Vasilev]] como adestrador e cun cadro de xogadores que incluía internacionais como [[Tsanko Tsvetanov]], [[Ilian Kiriakov]], [[Krasimir Balakov]] ou [[Boncho Genchev]], o Etar proclamouse campión de liga por primeira e única vez na súa historia, con sete puntos de vantaxe sobre o segundo clasificado, o [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]. Ao ano seguinte participou na Copa de Europa, onde foi eliminado en primeira rolda polo [[1. FC Kaiserslautern|Kaiserslautern]]. == Palmarés == * '''Liga Profesional de Bulgaria (1):''' 1990/91. * '''Copa da Liga de Bulgaria (1):''' 1995. * '''Copa da BFU (1):''' 1991. == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === * {{Páxina web|http://fketar.weebly.com/}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bulgaria]] rxpntvjjyq69117w5s229lqzj00ayuj 6166672 6166660 2022-08-25T11:41:37Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki O '''Football Club Etar''' foi un club de [[fútbol]] [[Bulgaria|búlgaro]], con sede en [[Veliko Tarnovo]]. Fundado en [[1924]], o club pasou a maior parte da súa historia na [[Liga Profesional de Bulgaria]], a máxima categoría do fútbol do país. O seu período de máis éxito deuse entre [[1987]] e [[1992]], baixo a dirección técnica do adestrador [[Georgi Vasilev]]. O Etar gañou a liga na tempada 1990/91, clasificándose así para a [[Copa de Europa 1991-92|Copa de Europa 1991–92]], a primeira e única vez que o club disputou a máxima competición continental. Tralo éxito de 1991, o Etar comezou a sufrir unha caída gradual en termos de rendemento, que culminou co descenso á segunda categoría, ao que se sumaron os problemas financeiros da entidade. En 2003, o club foi formalmente disolto, debido á incapacidade de cubrir os custos económicos necesarios para o fútbol profesional. Ao mesmo tempo, fundouse un club sucesor, chamado [[FC Etar 1924 Veliko Tarnovo|Etar 1924]]. Este novo club tivo pouco éxito e só conseguiu xogar unha tempada na primeira división, ata que tamén acabou desaparecendo. == Historia == O Football Club Etar foi fundado o 24 de abril de 1924, como resultado da fusión de seis clubs de [[Veliko Tarnovo]]. En 1930 chegaron ás semifinais do Campionato Estatal de Fútbol de Bulgaria, perdendo por 4-2 ante o [[PFC Slavia Sofía|Slavia Sofia]]. Na tempada 1973/74 o equipo acabou cuarto na liga, clasificándose por primeira vez na súa historia para unha competición europea, a [[UEFA Europa League|Copa da UEFA]]. Foron eliminados na primeira rolda, a mans do [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] adestrado polo galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]]. Na tempada 1990/91, con [[Georgi Vasilev]] como adestrador e cun cadro de xogadores que incluía internacionais como [[Tsanko Tsvetanov]], [[Ilian Kiriakov]], [[Krasimir Balakov]] ou [[Boncho Genchev]], o Etar proclamouse campión de liga por primeira e única vez na súa historia, con sete puntos de vantaxe sobre o segundo clasificado, o [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]. Ao ano seguinte participou na Copa de Europa, onde foi eliminado en primeira rolda polo [[1. FC Kaiserslautern|Kaiserslautern]]. == Palmarés == * '''[[Liga Profesional de Bulgaria]] (1):''' 1990/91. * '''[[Copa da Liga de Bulgaria]] (1):''' 1995. * '''Copa da BFU (1):''' 1991. == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{Páxina web|http://fketar.weebly.com/}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bulgaria]] b0yhvmqqrmwaqw0jr6h5defok5cav8f 6166673 6166672 2022-08-25T11:41:51Z Xanetas 88215 wikitext text/x-wiki O '''Football Club Etar''' foi un [[club]] de [[fútbol]] [[Bulgaria|búlgaro]], con sede en [[Veliko Tarnovo]]. Fundado en [[1924]], o club pasou a maior parte da súa historia na [[Liga Profesional de Bulgaria]], a máxima categoría do fútbol do país. O seu período de máis éxito deuse entre [[1987]] e [[1992]], baixo a dirección técnica do adestrador [[Georgi Vasilev]]. O Etar gañou a liga na tempada 1990/91, clasificándose así para a [[Copa de Europa 1991-92|Copa de Europa 1991–92]], a primeira e única vez que o club disputou a máxima competición continental. Tralo éxito de 1991, o Etar comezou a sufrir unha caída gradual en termos de rendemento, que culminou co descenso á segunda categoría, ao que se sumaron os problemas financeiros da entidade. En 2003, o club foi formalmente disolto, debido á incapacidade de cubrir os custos económicos necesarios para o fútbol profesional. Ao mesmo tempo, fundouse un club sucesor, chamado [[FC Etar 1924 Veliko Tarnovo|Etar 1924]]. Este novo club tivo pouco éxito e só conseguiu xogar unha tempada na primeira división, ata que tamén acabou desaparecendo. == Historia == O Football Club Etar foi fundado o 24 de abril de 1924, como resultado da fusión de seis clubs de [[Veliko Tarnovo]]. En 1930 chegaron ás semifinais do Campionato Estatal de Fútbol de Bulgaria, perdendo por 4-2 ante o [[PFC Slavia Sofía|Slavia Sofia]]. Na tempada 1973/74 o equipo acabou cuarto na liga, clasificándose por primeira vez na súa historia para unha competición europea, a [[UEFA Europa League|Copa da UEFA]]. Foron eliminados na primeira rolda, a mans do [[Football Club Internazionale Milano|Inter de Milán]] adestrado polo galego [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]]. Na tempada 1990/91, con [[Georgi Vasilev]] como adestrador e cun cadro de xogadores que incluía internacionais como [[Tsanko Tsvetanov]], [[Ilian Kiriakov]], [[Krasimir Balakov]] ou [[Boncho Genchev]], o Etar proclamouse campión de liga por primeira e única vez na súa historia, con sete puntos de vantaxe sobre o segundo clasificado, o [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]. Ao ano seguinte participou na Copa de Europa, onde foi eliminado en primeira rolda polo [[1. FC Kaiserslautern|Kaiserslautern]]. == Palmarés == * '''[[Liga Profesional de Bulgaria]] (1):''' 1990/91. * '''[[Copa da Liga de Bulgaria]] (1):''' 1995. * '''Copa da BFU (1):''' 1991. == Notas == {{listaref}} == Véxase tamén == === Ligazóns externas === {{Páxina web|http://fketar.weebly.com/}} {{Control de autoridades}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Bulgaria]] qkfohv6r07gjo9f60w8ge83ddfkluxc 0 573702 6166670 2022-08-25T11:38:40Z Adorian 5132 Redirixida cara a "[[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Fenerbahçe S.K. (baloncesto)]] lrymhhrwnfiagoa203nehasulk9yeeh 0 573704 6166671 2022-08-25T11:39:56Z Adorian 5132 Redirixida cara a "[[Darüşşafaka S.K.]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Darüşşafaka S.K.]] dns9yw3jcs35ptzkzwv7nznt9o0bi5t