વિકિપીડિયા guwiki https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય (મિડિયા) વિશેષ ચર્ચા સભ્ય સભ્યની ચર્ચા વિકિપીડિયા વિકિપીડિયા ચર્ચા ચિત્ર ચિત્રની ચર્ચા મીડિયાવિકિ મીડિયાવિકિ ચર્ચા ઢાંચો ઢાંચાની ચર્ચા મદદ મદદની ચર્ચા શ્રેણી શ્રેણીની ચર્ચા TimedText TimedText talk વિભાગ વિભાગ ચર્ચા Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 736 825758 823257 2022-07-24T12:30:47Z 2405:201:200C:D03F:8D8A:1D78:6C1E:5B37 /* જીવન */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = નરસિંહ મહેતા | image = Narsinh Mehta.jpg | caption = વડોદરામાં નરસિંહ મહેતાનું પૂતળું | birth_date = ઇ.સ. ૧૪૧૪ | birth_place = [[તળાજા]] | death_date = ઇ.સ. ૧૪૮૮ | death_place = [[માંગરોળ (જૂનાગઢ)|માંગરોળ]], સૌરાષ્ટ્ર | footnotes = }} '''નરસિંહ મહેતા''' ૧૫મી સદીમાં થઈ ગયેલ [[ગુજરાતી ભાષા]]ના પ્રથમ કવિ હતા. આથી તેઓ ''આદ્ય કવિ'' અથવા ''આદિ કવિ'' કહેવાય છે. ભક્ત તરીકે ખ્યાતિ મેળવનાર નરસિંહ મહેતાએ વૈષ્ણવ કવિતાઓનું આખ્યાન કર્યું હતું. તેમણે લખેલી રચનાઓમાં ભજન [[વૈષ્ણવ જન તો]] ખૂબ જાણીતું છે,<ref name="nm">{{cite book|url=|title=Atmagnyani Bhaktakavi Narsinh Mehta (Biography of Narsinh Mehta)|last=Ramanuj|first=Jagruti|last2=Ramanuj|first2=Vi|publisher=Navsarjan Publication|year=૨૦૧૨|isbn=978-93-81443-58-3|location=Ahmedabad|page=|pages=}}</ref> જે [[મહાત્મા ગાંધી]]નું ખૂબ પ્રિય હતું અને તેમના જીવનનો પર્યાય બની રહ્યું. આ ભજનમાં સારા માનવીના ગુણો (મૂલ્યો)નું સરસ રીતે વર્ણન કરેલું છે. == જીવન == નરસિંહ મહેતાનો જન્મ [[ભાવનગર જિલ્લો|ભાવનગર જિલ્લા]]નાં [[તળાજા]] ગામમાં ઈ.સ. ૧૪૧૪માં નાગર બ્રાહ્મણ શ્રી કૃષ્ણદાસ મહેતાને ત્યાં થયો હતો. તેઓ પછી [[જુનાગઢ]] (ત્યારનું જુર્ણદુર્ગ) ખાતે સ્થાયી થયા હતા. નાની ઉંમરે તેમણે માતા-પિતાને ગુમાવ્યા હતા. તેઓ ૮ વર્ષની વય સુધી બોલી શકતા નહોતા અને તેમનો ઉછેર તેમની દાદી જયગૌરીએ કર્યો હતો.<ref name="iss">{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=ZvJa5nTi3VsC&pg=PA189&dq=Shodash+Granth&hl=en&sa=X&ei=CGtEUcHQE4iyrAe014CAAg&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q=vallabhacharya&f=false | title=Indian Saints & Sages | publisher=Pustak Mahal | author=Prasoon, Shrikant | year=૨૦૦૯ | page=૧૬૯ | isbn=9788122310627}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199976416.001.0001/acprof-9780199976416|title=Narasinha Mehta of Gujarat : A Legacy of Bhakti in Songs and Stories|last=Shukla-Bhatt|first=Neelima|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=9780199976416|location=New York|pages=105-109, 213, 220|oclc=872139390|via=Oxford Scholarship}} {{Subscription required}}</ref> તેમનાં લગ્ન ૧૪૨૯માં માણેકબાઈ સાથે થયાં. આ યુગલ નરસિંહ મહેતાના ભાઈ બંસીધરને ત્યાં જૂનાગઢમાં રહેતું હતું. તેમને શામળદાસ નામનો પુત્ર અને કુંવરબાઈ નામની પુત્રી હતી.<ref name="nm" /> narshih maheta nu mrutyu e.s.1488 ma magrol ma thayu == સર્જન == નરસિંહ મહેતાને ગુજરાતી ભાષાના આદિકવી અથવા આદ્યકવિ કહેવામાં આવે છે.<ref name="nm" /> તેઓ તેમનાં પદો, આખ્યાનો અને પ્રભાતિયાં માટે પ્રખ્યાત છે. મહેતાનાં કાર્યોનું એક અગત્યનું અંગ એ છે કે તેઓ તે ભાષામાં નથી સચવાયાં જેમાં તે લખાયાં હતાં. સાથે જ, તેઓ મોટા ભાગે મૌખિક રીતે સચવાયાં છે.<ref name="nm" /> નરસિંહ મહેતાની કૃતિની સૌથી જૂની હસ્તપ્રત લગભગ ઇસવીસન ૧૬૧૨ની આસપાસ રચાયેલી છે જેને [[ગુજરાત વિદ્યા સભા]]<nowiki/>ના કે.કા. શાસ્ત્રીએ શોધી કાઢી હતી.<ref name="nm" /> સરળતા ખાતર નરસિંહ મહેતાનાં કાર્યોનું ત્રણ ભાગમાં વિભાજન થઈ શકે: # આત્મકથાત્મક સર્જનો: જેમાં ''શામળદાસનો વિવાહ, કુંવરબાઈનું મામેરું, હુંડી, ઝારીનાં પદ'' વગેરે જેવાં સર્જનો અને હરિજનોનો સ્વીકાર કરતી કૃતિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ કૃતિઓમાં મહેતાના જીવનના પ્રસંગો અને વર્ણવેલ 'ચમત્કારો' જેમાં ભગવાન ભક્તને મદદ કરે તેનો સમાવેશ થાય છે.<ref name=":0">Dholakiya, Darshana (1994). ''Narsinh Mehta'' (in Gujarati). Vallabh Vidyanagar: Sardar Patel University. pp. 8–20. OCLC 32204298.</ref> # અવર્ગીકૃત સર્જનો: ''સુદામા ચરિત, ચતુરી, દાનલીલા, ગોવિંદ ગમન, સૂરત સંગ્રામ'' અને શ્રીમદ્ ભાગવદના અમુક પ્રસંગોને વર્ણવતાં પદો.<ref name=":0" /> # શૃંગારનાં ગીતો: રાધા અને કૃષ્ણની લીલા અને પ્રેમનું નિરૂપણ કરતાં કેટલાંય પદોની તેમણે રચના કરી છે.<ref name=":0" /> == વારસો અને લોકસંસ્કૃતિ == {{Main|નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)}} [[File:Bust of Narsinh Mehta.jpg|thumb|રાજકોટ ખાતે નરસિંહ મહેતાનું બાવલું]] તેમના જીવન પરથી નાનુભાઈ વકીલ દિગ્દર્શિત ગુજરાતી ભાષાનું પ્રથમ ચલચિત્ર [[નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)|''નરસિંહ મહેતા'']] ''(''૧૯૩૨) બન્યું હતું; ગાંધીજીના પ્રભાવને લીધે તે જાદુની વાતોથી રહિત હતું.<ref>{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/lifestyle/comment-gujarati-cinema-a-battle-for-relevance-1777960|title=Gujarati cinema: A battle for relevance|date=૧૬ ડિસેમ્બર ૨૦૧૨}}</ref> વિજય ભટ્ટે ૧૯૪૦માં બનાવેલા દ્વિભાષી ચલચિત્રમાં, જે હિંદીમાં ''નરસી ભગત'' અને ગુજરાતીમાં ''નરસી ભગત'' નામે રજૂ થયું હતું તેમાં જાદુનો સમાવેશ હતો અને મહેતાના જીવનને ગાંધીજીના જીવન સાથે સરખાવ્યું હતું.<ref name=":1" /> ''નરસૈંયો'' (૧૯૯૧), ગુજરાતી ધારાવાહિક દૂરદર્શન પરથી પ્રસારિત થઇ હતી, જેમાં દર્શન ઝરીવાલાએ મુખ્ય પાત્ર ભજવ્યું હતું. ૨૭ હપ્તાની આ ધારાવાહિકનું નિર્માણ નંદુભાઇ શાહે કર્યું હતું અને તેના દિગ્દર્શક મૂળરાજ રાજડા હતા.<ref name=":1" /> === સન્માન === [[ગુજરાતી ભાષા]]ના શ્રેષ્ઠ કવિઓને તેમની યાદમાં [[નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ]] આપવામાં આવે છે જેની શરૂઆત ઈ.સ. ૧૯૯૯થી થઈ છે. આ એવોર્ડ ''આદ્યકવિ નરસિંહ મહેતા સાહિત્યનિધિ'' ટ્રસ્ટ દ્વારા આપવામાં આવે છે. == સંદર્ભ == {{Reflist}} ==બાહ્ય કડીઓ== * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * {{GujLit author}} * [http://www.jainlibrary.org/book.php?file=004610 નરસિંહ મહેતાના અપ્રકાશિત કાવ્યો PDF ફોર્મેટમાં] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150424073212/http://jainlibrary.org/book.php?file=004610 |date=2015-04-24 }} {{વિકિસ્રોત}} {{વિકિસૂક્તિ}} [[Category:ધાર્મિક સાહિત્યકાર]] [[Category:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]] [[શ્રેણી:કવિ]] [[શ્રેણી:જૂની ગુજરાતી]] hvjiu49y3yffvjkfubl3luv4wckkly0 825759 825758 2022-07-24T12:34:06Z 2405:201:200C:D03F:8D8A:1D78:6C1E:5B37 /* જીવન */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = નરસિંહ મહેતા | image = Narsinh Mehta.jpg | caption = વડોદરામાં નરસિંહ મહેતાનું પૂતળું | birth_date = ઇ.સ. ૧૪૧૪ | birth_place = [[તળાજા]] | death_date = ઇ.સ. ૧૪૮૮ | death_place = [[માંગરોળ (જૂનાગઢ)|માંગરોળ]], સૌરાષ્ટ્ર | footnotes = }} '''નરસિંહ મહેતા''' ૧૫મી સદીમાં થઈ ગયેલ [[ગુજરાતી ભાષા]]ના પ્રથમ કવિ હતા. આથી તેઓ ''આદ્ય કવિ'' અથવા ''આદિ કવિ'' કહેવાય છે. ભક્ત તરીકે ખ્યાતિ મેળવનાર નરસિંહ મહેતાએ વૈષ્ણવ કવિતાઓનું આખ્યાન કર્યું હતું. તેમણે લખેલી રચનાઓમાં ભજન [[વૈષ્ણવ જન તો]] ખૂબ જાણીતું છે,<ref name="nm">{{cite book|url=|title=Atmagnyani Bhaktakavi Narsinh Mehta (Biography of Narsinh Mehta)|last=Ramanuj|first=Jagruti|last2=Ramanuj|first2=Vi|publisher=Navsarjan Publication|year=૨૦૧૨|isbn=978-93-81443-58-3|location=Ahmedabad|page=|pages=}}</ref> જે [[મહાત્મા ગાંધી]]નું ખૂબ પ્રિય હતું અને તેમના જીવનનો પર્યાય બની રહ્યું. આ ભજનમાં સારા માનવીના ગુણો (મૂલ્યો)નું સરસ રીતે વર્ણન કરેલું છે. == જીવન == નરસિંહ મહેતાનો જન્મ [[ભાવનગર જિલ્લો|ભાવનગર જિલ્લા]]નાં [[તળાજા]] ગામમાં ઈ.સ. ૧૪૧૪માં નાગર બ્રાહ્મણ શ્રી કૃષ્ણદાસ મહેતાને ત્યાં થયો હતો. તેઓ પછી [[જુનાગઢ]] (ત્યારનું જુર્ણદુર્ગ) ખાતે સ્થાયી થયા હતા. નાની ઉંમરે તેમણે માતા-પિતાને ગુમાવ્યા હતા. તેઓ ૮ વર્ષની વય સુધી બોલી શકતા નહોતા અને તેમનો ઉછેર તેમની દાદી જયગૌરીએ કર્યો હતો.<ref name="iss">{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=ZvJa5nTi3VsC&pg=PA189&dq=Shodash+Granth&hl=en&sa=X&ei=CGtEUcHQE4iyrAe014CAAg&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q=vallabhacharya&f=false | title=Indian Saints & Sages | publisher=Pustak Mahal | author=Prasoon, Shrikant | year=૨૦૦૯ | page=૧૬૯ | isbn=9788122310627}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199976416.001.0001/acprof-9780199976416|title=Narasinha Mehta of Gujarat : A Legacy of Bhakti in Songs and Stories|last=Shukla-Bhatt|first=Neelima|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=9780199976416|location=New York|pages=105-109, 213, 220|oclc=872139390|via=Oxford Scholarship}} {{Subscription required}}</ref> તેમનાં લગ્ન ૧૪૨૯માં માણેકબાઈ સાથે થયાં. આ યુગલ નરસિંહ મહેતાના ભાઈ બંસીધરને ત્યાં જૂનાગઢમાં રહેતું હતું. તેમને શામળદાસ નામનો પુત્ર અને કુંવરબાઈ નામની પુત્રી હતી.<ref name="nm" /> == સર્જન == નરસિંહ મહેતાને ગુજરાતી ભાષાના આદિકવી અથવા આદ્યકવિ કહેવામાં આવે છે.<ref name="nm" /> તેઓ તેમનાં પદો, આખ્યાનો અને પ્રભાતિયાં માટે પ્રખ્યાત છે. મહેતાનાં કાર્યોનું એક અગત્યનું અંગ એ છે કે તેઓ તે ભાષામાં નથી સચવાયાં જેમાં તે લખાયાં હતાં. સાથે જ, તેઓ મોટા ભાગે મૌખિક રીતે સચવાયાં છે.<ref name="nm" /> નરસિંહ મહેતાની કૃતિની સૌથી જૂની હસ્તપ્રત લગભગ ઇસવીસન ૧૬૧૨ની આસપાસ રચાયેલી છે જેને [[ગુજરાત વિદ્યા સભા]]<nowiki/>ના કે.કા. શાસ્ત્રીએ શોધી કાઢી હતી.<ref name="nm" /> સરળતા ખાતર નરસિંહ મહેતાનાં કાર્યોનું ત્રણ ભાગમાં વિભાજન થઈ શકે: # આત્મકથાત્મક સર્જનો: જેમાં ''શામળદાસનો વિવાહ, કુંવરબાઈનું મામેરું, હુંડી, ઝારીનાં પદ'' વગેરે જેવાં સર્જનો અને હરિજનોનો સ્વીકાર કરતી કૃતિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ કૃતિઓમાં મહેતાના જીવનના પ્રસંગો અને વર્ણવેલ 'ચમત્કારો' જેમાં ભગવાન ભક્તને મદદ કરે તેનો સમાવેશ થાય છે.<ref name=":0">Dholakiya, Darshana (1994). ''Narsinh Mehta'' (in Gujarati). Vallabh Vidyanagar: Sardar Patel University. pp. 8–20. OCLC 32204298.</ref> # અવર્ગીકૃત સર્જનો: ''સુદામા ચરિત, ચતુરી, દાનલીલા, ગોવિંદ ગમન, સૂરત સંગ્રામ'' અને શ્રીમદ્ ભાગવદના અમુક પ્રસંગોને વર્ણવતાં પદો.<ref name=":0" /> # શૃંગારનાં ગીતો: રાધા અને કૃષ્ણની લીલા અને પ્રેમનું નિરૂપણ કરતાં કેટલાંય પદોની તેમણે રચના કરી છે.<ref name=":0" /> == વારસો અને લોકસંસ્કૃતિ == {{Main|નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)}} [[File:Bust of Narsinh Mehta.jpg|thumb|રાજકોટ ખાતે નરસિંહ મહેતાનું બાવલું]] તેમના જીવન પરથી નાનુભાઈ વકીલ દિગ્દર્શિત ગુજરાતી ભાષાનું પ્રથમ ચલચિત્ર [[નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)|''નરસિંહ મહેતા'']] ''(''૧૯૩૨) બન્યું હતું; ગાંધીજીના પ્રભાવને લીધે તે જાદુની વાતોથી રહિત હતું.<ref>{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/lifestyle/comment-gujarati-cinema-a-battle-for-relevance-1777960|title=Gujarati cinema: A battle for relevance|date=૧૬ ડિસેમ્બર ૨૦૧૨}}</ref> વિજય ભટ્ટે ૧૯૪૦માં બનાવેલા દ્વિભાષી ચલચિત્રમાં, જે હિંદીમાં ''નરસી ભગત'' અને ગુજરાતીમાં ''નરસી ભગત'' નામે રજૂ થયું હતું તેમાં જાદુનો સમાવેશ હતો અને મહેતાના જીવનને ગાંધીજીના જીવન સાથે સરખાવ્યું હતું.<ref name=":1" /> ''નરસૈંયો'' (૧૯૯૧), ગુજરાતી ધારાવાહિક દૂરદર્શન પરથી પ્રસારિત થઇ હતી, જેમાં દર્શન ઝરીવાલાએ મુખ્ય પાત્ર ભજવ્યું હતું. ૨૭ હપ્તાની આ ધારાવાહિકનું નિર્માણ નંદુભાઇ શાહે કર્યું હતું અને તેના દિગ્દર્શક મૂળરાજ રાજડા હતા.<ref name=":1" /> === સન્માન === [[ગુજરાતી ભાષા]]ના શ્રેષ્ઠ કવિઓને તેમની યાદમાં [[નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ]] આપવામાં આવે છે જેની શરૂઆત ઈ.સ. ૧૯૯૯થી થઈ છે. આ એવોર્ડ ''આદ્યકવિ નરસિંહ મહેતા સાહિત્યનિધિ'' ટ્રસ્ટ દ્વારા આપવામાં આવે છે. == સંદર્ભ == {{Reflist}} ==બાહ્ય કડીઓ== * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * {{GujLit author}} * [http://www.jainlibrary.org/book.php?file=004610 નરસિંહ મહેતાના અપ્રકાશિત કાવ્યો PDF ફોર્મેટમાં] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150424073212/http://jainlibrary.org/book.php?file=004610 |date=2015-04-24 }} {{વિકિસ્રોત}} {{વિકિસૂક્તિ}} [[Category:ધાર્મિક સાહિત્યકાર]] [[Category:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]] [[શ્રેણી:કવિ]] [[શ્રેણી:જૂની ગુજરાતી]] ekz46ashy2axhoco0oem3wjuv697c4p 825765 825759 2022-07-24T14:18:54Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2405:201:200C:D03F:8D8A:1D78:6C1E:5B37|2405:201:200C:D03F:8D8A:1D78:6C1E:5B37]] ([[User talk:2405:201:200C:D03F:8D8A:1D78:6C1E:5B37|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = નરસિંહ મહેતા | image = Narsinh Mehta.jpg | caption = વડોદરામાં નરસિંહ મહેતાનું પૂતળું | birth_date = ઇ.સ. ૧૪૧૪ | birth_place = [[તળાજા]] | death_date = ઇ.સ. ૧૪૮૮ | death_place = [[માંગરોળ (જૂનાગઢ)|માંગરોળ]], સૌરાષ્ટ્ર | footnotes = }} '''નરસિંહ મહેતા''' ૧૫મી સદીમાં થઈ ગયેલ [[ગુજરાતી ભાષા]]ના પ્રથમ કવિ હતા. આથી તેઓ ''આદ્ય કવિ'' અથવા ''આદિ કવિ'' કહેવાય છે. ભક્ત તરીકે ખ્યાતિ મેળવનાર નરસિંહ મહેતાએ વૈષ્ણવ કવિતાઓનું આખ્યાન કર્યું હતું. તેમણે લખેલી રચનાઓમાં ભજન [[વૈષ્ણવ જન તો]] ખૂબ જાણીતું છે,<ref name="nm">{{cite book|url=|title=Atmagnyani Bhaktakavi Narsinh Mehta (Biography of Narsinh Mehta)|last=Ramanuj|first=Jagruti|last2=Ramanuj|first2=Vi|publisher=Navsarjan Publication|year=૨૦૧૨|isbn=978-93-81443-58-3|location=Ahmedabad|page=|pages=}}</ref> જે [[મહાત્મા ગાંધી]]નું ખૂબ પ્રિય હતું અને તેમના જીવનનો પર્યાય બની રહ્યું. આ ભજનમાં સારા માનવીના ગુણો (મૂલ્યો)નું સરસ રીતે વર્ણન કરેલું છે. == જીવન == નરસિંહ મહેતાનો જન્મ [[ભાવનગર જિલ્લો|ભાવનગર જિલ્લા]]નાં [[તળાજા]] ગામમાં ઈ.સ. ૧૪૧૪માં નાગર બ્રાહ્મણ શ્રી કૃષ્ણદાસ મહેતાને ત્યાં થયો હતો. તેઓ પછી [[જુનાગઢ]] (ત્યારનું જુર્ણદુર્ગ) ખાતે સ્થાયી થયા હતા. નાની ઉંમરે તેમણે માતા-પિતાને ગુમાવ્યા હતા. તેઓ ૮ વર્ષની વય સુધી બોલી શકતા નહોતા અને તેમનો ઉછેર તેમની દાદી જયગૌરીએ કર્યો હતો.<ref name="iss">{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=ZvJa5nTi3VsC&pg=PA189&dq=Shodash+Granth&hl=en&sa=X&ei=CGtEUcHQE4iyrAe014CAAg&ved=0CC4Q6AEwAA#v=onepage&q=vallabhacharya&f=false | title=Indian Saints & Sages | publisher=Pustak Mahal | author=Prasoon, Shrikant | year=૨૦૦૯ | page=૧૬૯ | isbn=9788122310627}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199976416.001.0001/acprof-9780199976416|title=Narasinha Mehta of Gujarat : A Legacy of Bhakti in Songs and Stories|last=Shukla-Bhatt|first=Neelima|publisher=Oxford University Press|year=2014|isbn=9780199976416|location=New York|pages=105-109, 213, 220|oclc=872139390|via=Oxford Scholarship}} {{Subscription required}}</ref> તેમનાં લગ્ન ૧૪૨૯માં માણેકબાઈ સાથે થયાં. આ યુગલ નરસિંહ મહેતાના ભાઈ બંસીધરને ત્યાં જૂનાગઢમાં રહેતું હતું. તેમને શામળદાસ નામનો પુત્ર અને કુંવરબાઈ નામની પુત્રી હતી.<ref name="nm" /> == સર્જન == નરસિંહ મહેતાને ગુજરાતી ભાષાના આદિકવી અથવા આદ્યકવિ કહેવામાં આવે છે.<ref name="nm" /> તેઓ તેમનાં પદો, આખ્યાનો અને પ્રભાતિયાં માટે પ્રખ્યાત છે. મહેતાનાં કાર્યોનું એક અગત્યનું અંગ એ છે કે તેઓ તે ભાષામાં નથી સચવાયાં જેમાં તે લખાયાં હતાં. સાથે જ, તેઓ મોટા ભાગે મૌખિક રીતે સચવાયાં છે.<ref name="nm" /> નરસિંહ મહેતાની કૃતિની સૌથી જૂની હસ્તપ્રત લગભગ ઇસવીસન ૧૬૧૨ની આસપાસ રચાયેલી છે જેને [[ગુજરાત વિદ્યા સભા]]<nowiki/>ના કે.કા. શાસ્ત્રીએ શોધી કાઢી હતી.<ref name="nm" /> સરળતા ખાતર નરસિંહ મહેતાનાં કાર્યોનું ત્રણ ભાગમાં વિભાજન થઈ શકે: # આત્મકથાત્મક સર્જનો: જેમાં ''શામળદાસનો વિવાહ, કુંવરબાઈનું મામેરું, હુંડી, ઝારીનાં પદ'' વગેરે જેવાં સર્જનો અને હરિજનોનો સ્વીકાર કરતી કૃતિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ કૃતિઓમાં મહેતાના જીવનના પ્રસંગો અને વર્ણવેલ 'ચમત્કારો' જેમાં ભગવાન ભક્તને મદદ કરે તેનો સમાવેશ થાય છે.<ref name=":0">Dholakiya, Darshana (1994). ''Narsinh Mehta'' (in Gujarati). Vallabh Vidyanagar: Sardar Patel University. pp. 8–20. OCLC 32204298.</ref> # અવર્ગીકૃત સર્જનો: ''સુદામા ચરિત, ચતુરી, દાનલીલા, ગોવિંદ ગમન, સૂરત સંગ્રામ'' અને શ્રીમદ્ ભાગવદના અમુક પ્રસંગોને વર્ણવતાં પદો.<ref name=":0" /> # શૃંગારનાં ગીતો: રાધા અને કૃષ્ણની લીલા અને પ્રેમનું નિરૂપણ કરતાં કેટલાંય પદોની તેમણે રચના કરી છે.<ref name=":0" /> == વારસો અને લોકસંસ્કૃતિ == {{Main|નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)}} [[File:Bust of Narsinh Mehta.jpg|thumb|રાજકોટ ખાતે નરસિંહ મહેતાનું બાવલું]] તેમના જીવન પરથી નાનુભાઈ વકીલ દિગ્દર્શિત ગુજરાતી ભાષાનું પ્રથમ ચલચિત્ર [[નરસિંહ મહેતા (૧૯૩૨ ચલચિત્ર)|''નરસિંહ મહેતા'']] ''(''૧૯૩૨) બન્યું હતું; ગાંધીજીના પ્રભાવને લીધે તે જાદુની વાતોથી રહિત હતું.<ref>{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/lifestyle/comment-gujarati-cinema-a-battle-for-relevance-1777960|title=Gujarati cinema: A battle for relevance|date=૧૬ ડિસેમ્બર ૨૦૧૨}}</ref> વિજય ભટ્ટે ૧૯૪૦માં બનાવેલા દ્વિભાષી ચલચિત્રમાં, જે હિંદીમાં ''નરસી ભગત'' અને ગુજરાતીમાં ''નરસી ભગત'' નામે રજૂ થયું હતું તેમાં જાદુનો સમાવેશ હતો અને મહેતાના જીવનને ગાંધીજીના જીવન સાથે સરખાવ્યું હતું.<ref name=":1" /> ''નરસૈંયો'' (૧૯૯૧), ગુજરાતી ધારાવાહિક દૂરદર્શન પરથી પ્રસારિત થઇ હતી, જેમાં દર્શન ઝરીવાલાએ મુખ્ય પાત્ર ભજવ્યું હતું. ૨૭ હપ્તાની આ ધારાવાહિકનું નિર્માણ નંદુભાઇ શાહે કર્યું હતું અને તેના દિગ્દર્શક મૂળરાજ રાજડા હતા.<ref name=":1" /> === સન્માન === [[ગુજરાતી ભાષા]]ના શ્રેષ્ઠ કવિઓને તેમની યાદમાં [[નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ]] આપવામાં આવે છે જેની શરૂઆત ઈ.સ. ૧૯૯૯થી થઈ છે. આ એવોર્ડ ''આદ્યકવિ નરસિંહ મહેતા સાહિત્યનિધિ'' ટ્રસ્ટ દ્વારા આપવામાં આવે છે. == સંદર્ભ == {{Reflist}} ==બાહ્ય કડીઓ== * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * {{GujLit author}} * [http://www.jainlibrary.org/book.php?file=004610 નરસિંહ મહેતાના અપ્રકાશિત કાવ્યો PDF ફોર્મેટમાં] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150424073212/http://jainlibrary.org/book.php?file=004610 |date=2015-04-24 }} {{વિકિસ્રોત}} {{વિકિસૂક્તિ}} [[Category:ધાર્મિક સાહિત્યકાર]] [[Category:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]] [[શ્રેણી:કવિ]] [[શ્રેણી:જૂની ગુજરાતી]] rfdfraz9wxgb9wku727gkpognm5csu6 4 774 825760 825393 2022-07-24T12:54:25Z CSinha (WMF) 66612 wikitext text/x-wiki <!-- -->{{/શીર્ષક}}<!-- --> <!-- મહેરબાની કરી આ લીટી અને તેની ઉપરનું લખાણ હટાવવું નહી --> == First Newsletter: Wikimedia Wikimeet India 2022 == Dear Wikimedians, We are glad to inform you that the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022|second iteration of Wikimedia Wikimeet India]] is going to be organised in February. This is an upcoming online wiki event that is to be conducted from 18 to 20 February 2022 to celebrate International Mother Language Day. The planning of the event has already started and there are many opportunities for Wikimedians to volunteer in order to help make it a successful event. The major announcement is that [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|submissions for sessions]] has opened from today until a month (until 23 January 2022). You can propose your session [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|here]]. For more updates and how you can get involved in the same, please read the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Newsletter/2021-12-23|first newsletter]] If you want regular updates regarding the event on your talk page, please add your username [[:m: Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2022|here]]. You will get the next newsletter after 15 days. Please get involved in the event discussions, open tasks and so on. [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૨૦:૨૮, ૨૩ ડિસેમ્બર ૨૦૨૧ (IST) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == :''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: * What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? * What involvement should candidates have during the election? While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. '''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org. Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. Thank you, [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૪:૦૦, ૨૮ ડિસેમ્બર ૨૦૨૧ (IST) == Second Newsletter: Wikimedia Wikimeet India 2022 == Good morning Wikimedians, Happy New Year! Hope you are doing well and safe. It's time to update you regarding [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022|Wikimedia Wikimeet India 2022]], the second iteration of Wikimedia Wikimeet India which is going to be conducted in February. Please note the dates of the event, 18 to 20 February 2022. The [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|submissions]] has opened from 23 December until 23 January 2022. You can propose your session [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Submissions|here]]. We want a few proposals from Indian communities or Wikimedians. For more updates and how you can get involved in the same, please read the [[:m: Wikimedia Wikimeet India 2022/Newsletter/2022-01-07|second newsletter]] If you want regular updates regarding the event on your talk page, please add your username [[:m: Global message delivery/Targets/Wikimedia Wikimeet India 2022|here]]. You will get the next newsletter after 15 days. Please get involved in the event discussions, open tasks and so on. [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૧:૦૯, ૮ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૮:૪૫, ૯ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Feminism and Folklore 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]]. You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance... Thank you. '''Feminism and Folklore Team''', [[User:Tiven2240|Tiven2240]] --૧૧:૧૯, ૧૧ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 --> == Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 16 February 2022. With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions. There are two confirmed questions that will be asked during this Call for Feedback: # What is the best way to ensure more diverse representation among elected candidates? ''The Board of Trustees noted the importance of selecting candidates who represent the full diversity of the Wikimedia movement. The current processes have favored volunteers from North America and Europe.'' # What are the expectations for the candidates during the election? ''Board candidates have traditionally completed applications and answered community questions. How can an election provide appropriate insight into candidates while also appreciating candidates’ status as volunteers?'' There is one additional question that may be presented during the Call about selection processes. This question is still under discussion, but the Board wanted to give insight into the confirmed questions as soon as possible. Hopefully if an additional question is going to be asked, it will be ready during the first week of the Call for Feedback. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]] Thank you, Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content"/> [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૫:૫૬, ૧૨ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) :Please note an additional question has now been added. There are also [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Discuss Key Questions|several proposals]] from participants to review and discuss. [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૨:૧૭, ૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) === Question about the Affiliates' role for the Call for Feedback: Board of Trustees elections === <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Question_about_the_Affiliates%27_role_for_the_Call_for_Feedback:_Board_of_Trustees_elections|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Question_about_the_Affiliates%27_role_for_the_Call_for_Feedback:_Board_of_Trustees_elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Question_about_the_Affiliates%27_role_for_the_Call_for_Feedback:_Board_of_Trustees_elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|'''Call for Feedback: Board of Trustees elections''']] so far. The Movement Strategy and Governance team has announced the last key question: '''How should affiliates participate in elections?''' Affiliates are an important part of the Wikimedia movement. Two seats of the Board of Trustees due to be filled this year were filled in 2019 through the Affiliate-selected Board seats process. A change in the [https://foundation.wikimedia.org/w/index.php?title=Bylaws&type=revision&diff=123603&oldid=123339 Bylaws removed the distinction between community and affiliate seats]. This leaves the important question: How should affiliates be involved in the selection of new seats? The question is broad in the sense that the answers may refer not just to the two seats mentioned, but also to other, Community- and Affiliate-selected seats. The Board is hoping to find an approach that will both engage the affiliates and give them actual agency, and also optimize the outcomes in terms of selecting people with top skills, experience, diversity, and wide community’s support. The Board of Trustees is seeking feedback about this question especially, although not solely, from the affiliate community. Everyone is invited to share proposals and join the conversation in the Call for Feedback channels. In addition to collecting online feedback, the Movement Strategy and Governance team will organize several video calls with affiliate members to collect feedback. These calls will be at different times and include Trustees. Due to the late addition of this third question, the Call will be extended until 16 February. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections/Discuss_Key_Questions|Join the conversation.]] Best regards, Movement Strategy and Governance [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૨:૧૭, ૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) == વિકિપીડિયા:વિકિપરિયોજના ગુજરાતી વિશ્વકોશ == [[વિકિપીડિયા:વિકિપરિયોજના#નવી પરિયોજના ચાલુ કરવા અને સંભાળવાના પ્રસ્તાવ]] પર [[વિકિપીડિયા:વિકિપરિયોજના ગુજરાતી વિશ્વકોશ]] શરૂ કરવા પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. આપનો પ્રતિભાવ આપશો. આભાર. -[[સભ્ય:Nizil Shah|Nizil Shah]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Nizil Shah|ચર્ચા]]) ૧૧:૦૬, ૧૩ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|^{<span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span>}]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> == Movement Strategy and Governance News – Issue 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe '''[[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]]''' if you would like to receive these updates. <div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]]) *'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]]) *'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]]) *'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૩:૩૬, ૧૯ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) == Wikimedia Wikimeet India 2022 Postponed == Dear Wikimedians, We want to give you an update related to Wikimedia Wikimeet India 2022. [[:m:Wikimedia Wikimeet India 2022|Wikimedia Wikimeet India 2022]] (or WMWM2022) was to be conducted from 18 to 20 February 2022 and is postponed now. Currently, we are seeing a new wave of the pandemic that is affecting many people around. Although WMWM is an online event, it has multiple preparation components such as submission, registration, RFC etc which require community involvement. We feel this may not be the best time for extensive community engagement. We have also received similar requests from Wikimedians around us. Following this observation, please note that we are postponing the event, and the new dates will be informed on the mailing list and on the event page. Although the main WMWM is postponed, we may conduct a couple of brief calls/meets (similar to the [[:m:Stay safe, stay connected|Stay safe, stay connected]] call) on the mentioned date, if things go well. We'll also get back to you about updates related to WMWM once the situation is better. Thank you [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૨:૫૭, ૨૭ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ (IST) <small>Nitesh Gill on behalf of WMWM Centre for Internet and Society</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == [Announcement] Leadership Development Task Force == Dear community members, The [[:m:Strategy/Wikimedia movement/2018-20/Recommendations/Invest in Skills and Leadership Development|Invest in Skill and Leadership Development]] Movement Strategy recommendation indicates that our movement needs a globally coordinated effort to succeed in leadership development. The [[:m:Community Development|Community Development team]] is supporting the creation of a global and community-driven [[:m:Leadership Development Task Force]] ([[:m:Leadership Development Task Force/Purpose and Structure|Purpose & Structure]]). The purpose of the task force is to advise leadership development work. The team seeks community feedback on what could be the responsibilities of the task force. Also, if any community member wishes to be a part of the 12-member task force, kindly reach out to us. The feedback period is until 25 February 2022. '''Where to share feedback?''' '''#1''' Interested community members can add their thoughts on the [[:m:Talk:Leadership Development Task Force|Discussion page]]. '''#2''' Interested community members can join a regional discussion on 18 February, Friday through Google Meet. '''Date & Time''' * Friday, 18 February · 7:00 – 8:00 PM IST ([https://zonestamp.toolforge.org/1645191032 Your Timezone]) ([https://calendar.google.com/event?action=TEMPLATE&tmeid=NHVqMjgxNGNnOG9rYTFtMW8zYzFiODlvNGMgY19vbWxxdXBsMTRqbnNhaHQ2N2Y5M2RoNDJnMEBn&tmsrc=c_omlqupl14jnsaht67f93dh42g0%40group.calendar.google.com Add to Calendar]) * Google Meet link: https://meet.google.com/nae-rgsd-vif Thanks for your time. Regards, [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૭:૧૮, ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ (IST) == International Mother Language Day 2022 edit-a-thon == Dear Wikimedians, CIS-A2K announced [[:m:International Mother Language Day 2022 edit-a-thon|International Mother Language Day]] mini edit-a-thon which is going to take place on 19 & 20 February 2022. The motive of conducting this edit-a-thon is to celebrate International Mother Language Day. This time we will celebrate the day by creating & developing articles on local Wikimedia projects, such as proofreading the content on Wikisource, items that need to be created on Wikidata [edit Labels & Descriptions], some language-related content must be uploaded on Wikimedia Commons and so on. It will be a two-days long edit-a-thon to increase content about languages or related to languages. Anyone can participate in this event and users can add their names to the given link. Thank you [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૮:૩૮, ૧૫ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ (IST) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૦:૨૦, ૨૨ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines & Ratification Vote == '''In brief:''' the [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised Enforcement Guidelines]] have been published. Voting to ratify the guidelines will happen from [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|7 March to 21 March 2022]]. Community members can participate in the discussion with the UCoC project team and drafting committee members on 25 February (12:00 UTC) and 4 March (15:00 UTC). Please [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|sign-up]]. '''Details:''' The [[:m:Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire Wikimedia movement. The UCoC and the Enforcement Guidelines were written by [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|volunteer-staff drafting committees]] following community consultations. The revised guidelines were published 24 January 2022. '''What’s next?''' '''#1 Community Conversations''' To help to understand the guidelines, the [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team will host conversations with the UCoC project team and drafting committee members on 25 February (12:00 UTC) and 4 March (15:00 UTC). Please [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|sign-up]]. Comments about the guidelines can be shared [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on the Enforcement Guidelines talk page]]. You can comment in any language. '''#2 Ratification Voting''' The Wikimedia Foundation Board of Trustees released a [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board noticeboard/January 2022 - Board of Trustees on Community ratification of enforcement guidelines of UCoC|statement on the ratification process]] where eligible voters can support or oppose the adoption of the enforcement guidelines through vote. Wikimedians are invited to [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Volunteer|translate and share important information]]. A [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|SecurePoll vote]] is scheduled from 7 March to 21 March 2022. [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information#Voting%20eligibility|Eligible voters]] are invited to answer a poll question and share comments. Voters will be asked if they support the enforcement of the UCoC based on the proposed guidelines. Thank you. [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૨૧:૪૧, ૨૨ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ (IST) == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] ૧૮:૦૮, ૨૮ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> == <section begin="announcement-header" />The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now closed <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback is now closed|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback is now closed|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback is now closed}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The [[m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Call for Feedback: Board of Trustees elections]] is now closed. This Call ran from 10 January and closed on 16 February 2022. The Call focused on [[m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Discuss Key Questions#Questions|three key questions]] and received broad discussion [[m:Talk:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Discuss Key Questions|on Meta-wiki]], during meetings with affiliates, and in various community conversations. The community and affiliates provided many proposals and discussion points. The [[m:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Reports|reports]] are on Meta-wiki. This information will be shared with the Board of Trustees and Elections Committee so they can make informed decisions about the upcoming Board of Trustees election. The Board of Trustees will then follow with an announcement after they have discussed the information. Thank you to everyone who participated in the Call for Feedback to help improve Board election processes. Thank you, Movement Strategy and Governance<br /><section end="announcement-content" /> [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૩:૪૪, ૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == UCoC Enforcement Guidelines Ratification Vote Begins (7 - 21 March 2022) == The ratification of the [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|enforcement guidelines]] has started. Every eligible community member can vote. For instructions on voting using SecurePoll and Voting eligibility, [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter_information|please read this]]. The last date to vote is 21 March 2022. '''Vote here''' - https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:SecurePoll/vote/391 Thank you, [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૨૨:૩૮, ૭ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == સંસ્કૃત વિકિ માટે સ્કેનર અનુદાન નું નિવેદન == નમઃ સર્વેભ્યઃ, સંસ્કૃત વિકિમાં હું ૧૦ વર્ષથી કાર્યરત છું અને મને મોટા લેખો લખવામાં વધુ રસ હોય છે. પરન્તુ એ માટે સંદર્ભગ્રન્થ પણ આવશ્યક હોય. પરન્તુ સંસ્કૃતનાં ગ્રન્થોં ઓછામાં ઓછા ૧૦૦ વર્ષ તો જુના હોય જ અને ઓછા પણ હોય એટલે ગ્રન્થાલયો અને વિદ્વાનો પાસેથી ગ્રન્થો મેળવવા અત્યન્ત કઠિન હોય છે. આ સ્થિતિમાં એક સ્કેનર ની આવશ્યકતા છે, જેથી યોગ્ય રીતે લેખો બની શકે. ગુજ.વિકિ પાસે પહેલે થી એક સ્કેનર છે અને આ સમુદાયે હંમેશા સં.વિકિ ની સહાયતા કરી છે. એ માટે આભાર. પરન્તુ હવે અમદાવાદનાં કેન્દ્રમાં સ્થિત એક શૈક્ષણિક સંસ્થામાં જો સ્કેનર હોય તો ન કેવલ સંસ્કૃત પરન્તુ અન્ય સમુદાયો પણ આ સ્કેનર નો લાભ લઈ શકે. તો આપશ્રી [https://meta.wikimedia.org/wiki/CIS-A2K/Requests#Sanner_for_sa.wiki_Gujarat અહીં] સમર્થન કરી શકો તો સારું. ધન્યવાદ. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૦૯:૫૯, ૮ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == CIS-A2K Newsletter February 2022 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, Hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about February 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned our conducted events, ongoing events and upcoming events. ; Conducted events * [[:m:CIS-A2K/Events/Launching of WikiProject Rivers with Tarun Bharat Sangh|Wikimedia session with WikiProject Rivers team]] * [[:m:Indic Wikisource Community/Online meetup 19 February 2022|Indic Wikisource online meetup]] * [[:m:International Mother Language Day 2022 edit-a-thon]] * [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Wikimedia Commons workshop for Rotary Water Olympiad team]] ; Ongoing events * [[:m:Indic Wikisource Proofreadthon March 2022|Indic Wikisource Proofreadthon March 2022]] - You can still participate in this event which will run till tomorrow. ;Upcoming Events * [[:m:International Women's Month 2022 edit-a-thon|International Women's Month 2022 edit-a-thon]] - The event is 19-20 March and you can add your name for the participation. * [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Pune Nadi Darshan 2022]] - The event is going to start by tomorrow. * Annual proposal - CIS-A2K is currently working to prepare our next annual plan for the period 1 July 2022 – 30 June 2023 Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/February 2022|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 08:58, 14 March 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૨૦:૧૦, ૧૪ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Pune Nadi Darshan 2022: A campaign cum photography contest == Dear Wikimedians, Greetings for the Holi festival! CIS-A2K is glad to announce a campaign cum photography contest, Pune Nadi Darshan 2022, organised jointly by Rotary Water Olympiad and CIS-A2K on the occasion of ‘World Water Week’. This is a pilot campaign to document the rivers in the Pune district on Wikimedia Commons. The campaign period is from 16 March to 16 April 2022. Under this campaign, participants are expected to click and upload the photos of rivers in the Pune district on the following topics - * Beauty of rivers in Pune district * Flora & fauna of rivers in Pune district * Religious & cultural places around rivers in Pune district * Human activities at rivers in Pune district * Constructions on rivers in Pune district * River Pollution in Pune district Please visit the [[:c:commons:Pune Nadi Darshan 2022|event page]] for more details. We welcome your participation in this campaign. Thank you [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૨:૪૯, ૧૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed == : ''[[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Greetings, The ratification voting process for the [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. '''Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted''' across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work. The final results from the voting process will be announced [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[metawiki:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[metawiki:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At_sign.svg|link=|16x16px|(_AT_)]]wikimedia.org Best regards, [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૫:૦૯, ૨૩ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == સ્કેનર આપવા બાબત == નમસ્તે, ગુજરાતી વિકિ સમુદાય પાસે સ્કેનર છે, જેનો મે ઘણી વાર ઉપયોગ કર્યો છે. -ભાઈએ કહ્યું એમ મે સી.આઈ.એસ. પાસેથી સ્કેનર મેળવવાનો પ્રયાસ પણ કર્યો પણ મને મળી શક્યું નથી. માટે હવે ગુજરાતી વિકિ સમુદાય પાસે સહાયતાની આશા છે. આમ તો આ સમુદાયની ઇચ્છા હોય, તો આપી શકાય અને બહાનું બતાવીને ના પણ પાડી શકાય. મને જરૂર છે માટે જ અહીં લખી રહ્યો છું. મારે સંસ્કૃતમાં લેખો લખવા માટે અમુક સંદર્ભ ગ્રન્થોની આવશ્યકતા હોય છે, પણ ગ્રન્થાલય અમુક પુસ્તકો માત્ર જોવા આપે છે, ઘરે લઈ જવા આપતા નથી. માટે સ્કેન કરવાની અનુમતિ લઈને હું પુસ્તક વાપરવાનો પ્રયાસ કરુ છું. આરંભમાં -ભાઈ સાથે મારો વ્યવહાર સારો રહ્યો પરન્તુ અચાનક જે અમના તરફથી સ્કેનર આપવામાં ઘણો વિલંબ થયો, જેથી મારા કામ પર પણ પ્રભાવ પડ્યો. મને લાગે છે આ એક ઘર્ષણ થાય એવી સ્થિતિ ઉત્પન્ન થઈ ગઈ છે. મને અચાનક લાગે છે કે હું માંગી રહ્યો છું એટલે હું કદાચ ગરીબડો બનીને યાચના ઉપર યાચના કરી રહ્યો છું. અને સામે વાળી વ્યક્તિ પોતાની નવી નવી સ્થિતિનું વર્ણન કરીને મને વધું ભીખ માંગવાની સ્થિતિમાં લઈ આવે છે. જો હું ગુજ.વિકિ માટે આ સ્કેનર માંગતો હોત અથવા સમાન રીતે સ્કેનર વાપરવા માટેની નીતિ હોત, તો શું મારી સાથે આવો વ્યવહાર થયો હોત. વિકિ એક વિવાદ સ્થળ ત્યારે બને છે, જ્યારે એક વ્યક્તિ બીજા વ્યક્તિને સમજવા જ નથી માંગતો અથવા હું આ સ્વૈચ્છિક રીતે કરું છું એટલે ગમે તે રીતે સામે વાળાને બહાનું બતાવી શકું છું. શાસ્ત્રો કહે છે કે આપણને જે વ્યવહાર આપણી જોડે થાય, તો ન ગમે, એવો વ્યવહાર આપણે બીજા સાથે કરવો નહીં. શું હું વારંવાર કોઈ વાત વિષે લબડાવ્યા કરું, તો કોઈને ગમે. ન જ ગમે. માણસ બીજને બહાના બતાવીને પોતીની જાતને સાચો અને સારો સિદ્ધ કરી શકે, પણ પોતે આત્મવિશ્લેષણ કરે તો જણાય કે મને આપી દેવામાં શું વાંધો છે, એ દેખાઈ આવે. ગુજ.વિકિ નાં સદસ્યો ને આટલું મોટુ લખાણ લખી રહ્યો છું, કારણ કે મારે સ્કેનરની અત્યન્ત આવશ્યકતા છે અને વારંવાર આવશ્યકતા રહેવાની છે. તો મારે દર વખતે ગરીબડા બનીને યાચના ન કરવી પડે, એવો કોઈ નિર્ણય આપ સૌ કરો એ વિનંતિ છે. બીજી બાજુ હું પ્રયાસ કરીશ કે મને કશે બીજે થી સ્કેનર મળી રહે, ત્યાર સુધી યોગ્ય રીતે સ્વમાન સાથે સ્કેનર મળે એવી વિચારણા કરો એ જ વિનંતિ. કેટલા દિવસ થઈ ગયા એ તમે જ જોયું છે, મારી પાસેથી વચ્ચે પણ એક બે પુસ્તકો જતી રહી છે. હું ઇચ્છીશ કે તમે સૌ સહાયતા કરો. - નેહલ દવે. <!-- Template:Unsigned --><span class="autosigned" style="font-size:85%;">—&nbsp;આ [[વિકિપીડિયા:સહીઓ|સહી વગરની]] ટીપ્પણી [[User:NehalDaveND|NehalDaveND]] વડે ઉમેરાઇ હતી. ([[User talk:NehalDaveND#top|ચર્ચા]] • [[Special:Contributions/NehalDaveND|યોગદાનો]]) </span> :નેહલભાઇ, તમારી આ પ્રકારની આરોપ ઘડતી ભાષા વિકિપીડિયામાં આવકાર્ય નથી. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૦૯:૪૬, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) ::ક્ષમા કરશો. જેટલી પણ વાર વાત થઈ છે, એમાં ક્યાંને ક્યાંક અત્યારે નહીં, મારે નક્કી નથી ઇત્યાદિ જ સાંભળવા મળ્યુ છે. માટે ના છુટકે મારે લખવું પડ્યું. હું મારા વ્યક્તિગત કાર્ય માટે નથી માંગતો, મારે બીજા પાસેથી પુસ્તક લેવાની છે એને એના સમયે સ્કેન કરીને આપવાની છે. મને ટલ્લાવવામાં આવ્યો એટલે મારે કહેવું પડ્યું બાકી શું આવશ્યકતા છે આરોપ મુકવાની? હવે એમને કોલ ઉઠાવવાનો પણ બંધ કરી દીધો છે. મારે આવશ્યકતા છે એટલે વિનંતિ પર વિનંતિ કરી રહ્યો છુ ને. મે એવું શું કરી દીધુ છે એ મને ખબર નથી પડતી કે આવો વ્યવહાર થાય. એમને પાછુ માગ્યું ત્યારે એમને આપી દીધું. એમને જે રીતે કહ્યું એ જ રીતે કર્યું છે. મારી બોલવાની ભાષા કે હાવભાવ માં કોઈ ખોટ જણાઈ હોય અને વ્યક્તિ આવું કરે તો સમજાય પણ ખરું. મિત્ર ભાવે ભાઈ ભાઈ કરીને વાત કરીએ. અને સામે થી માત્ર અને માત્ર જે અત્યારે નહીં, મારું નક્કી નથી ઇત્યાદિ જ ઉત્તર આવે તો મારે શું સમજવું. તમારી સામે સ્થિતિ મુકુ છું. તમારે મારી પાસે થી સ્કેનર લેવાનું છે. તમે કહો કે ક્યારે લઈ જઉ, તો હું કહું આ દિવસે લઈ જાવ. ત્યારે વાત કરીએ તો અત્યારે નહીં, પછી હું તમારે ત્યાં આવવાનો છું ત્યારે. તો તમે ક્યારે આવો છો. નક્કી નથી. આ વર્તુળ માંથી નીકળવું કેવી રીતે? તમે આ સ્થિતિમાં શું કરી શકો કહો. મારી ભાષામાં કે વર્તનથી ખોટું લાગ્યું હોય, તો સમજાય. માટે સમુદાયને વિનંતિ કરુ છું, કૃપયા વિવાદ આગળ ન વધે અને અમે બંને એક બીજા સાથે સારી રીતે વ્યવહાર (સ્કેનરનો) કરી શકીએ એ માટે તમે જ કોઈ નિયમ નક્કી કરો. કારણ કે આટલા દિવસથી વાત ચાલે છે, પણ મારી સાથે વારંવાર જે વ્યવહાર થયો એજ મે વર્ણવ્યો છે. હું તો બાહ્ય વ્યક્તિ છું, એટલે એક સ્વરે સમુદાય ના પણ કહી દે, તો મારે સ્વીકાર્યા વગર છુટકો નથી. મે સમુદાય માં કોઈ ખોટો વ્યવહાર નથી કર્યો વધુ યોગદાન નથી આપ્યુ પણ સમયાન્તરે યોગદાન આપ્યા કરુ છું. આશા છે -ભાઈ સ્વયં એકવાર આખી ઘટના પર પુનર્દૃષ્ટિ કરશે અને એમને જાણીને ન કર્યું હોય તેમ છતાં મારી સાથે થયેલો વ્યવહાર યોગ્ય છે એનું મૂલ્યાંકન કરે. તેમ છતાં એમને એવું લાગે કે મારી સાથે આ થયું એ સામાન્ય છે અને એમની સાથે આવું થયું હોત તો એમને વાંધો ન આવત. તો હું માફી માંગુ છું, પણ સ્કેનર વિષે મારી સહાયતા કરો એ માટે વારંવાર વિનંતિ કરુ છું. ધન્યવાદ <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૧૫:૧૪, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::Just my two pennies' worth. Your phrases such as ''ટલ્લાવવામાં આવ્યો'', ''ગરીબડો બનીને યાચના ઉપર યાચના કરી રહ્યો'', ''ભીખ માંગવાની સ્થિતિમાં લઈ આવે છે'', and ''લબડાવ્યા કરું'' are the poor choice of words. Such language is not allowed on Gujarati Wikipedia or any other Wikipedia, especially when you are a long-time editor on Wikipedia. So I would expect an apology from you. Admin can remark your language, and can take action against you. :::બીજી વાત. સ્કેનર માટેનો તમામ વ્યવહાર '''માત્ર Talk page ઉપર જ''' કરવા વિનંતી. '''મહેરબાની કરીને કૉલ ન કરવા વિનંતી'''. ગુજરાતી વિકિપીડિયાના મારા તમામ મિત્રો મારી સાથે તમામ પ્રકારનો વ્યવહાર Talk page દ્વારા જ કરે છે, ભલે ગમે એટલું અગત્યનું કામ હોય. હું રોજ મોડી રાત સુધી જાગતો હોવાથી, અને બીજા દિવસે બપોર પછી જ ઊઠતો હોવાથી કોઈના ફોન ઉપાડી શકતો નથી. માટે હવેથી Talk pageનો જ ઉપયોગ કરવા વિનંતી. :::ત્રીજી વાત, આ સ્કેનર મુખત્વે ગુજરાતી સમુદાય માટે મેળવવામાં આવ્યું હતુ, તેમજ હું અંગ્રેજી વિકિ પર પણ કાર્યરત હોઈ, અંગ્રેજી વિકિનો પણ એમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. આવતા મહીને મારે ગુજરાતી વિકિસોર્સ માટે ૬ પુસ્તકો સ્કેન કરવાના છે જે આ પ્રમાણે છે: (૧) ભારેલો અગ્નિ (૨) જયંત, (૩) ગ્રામલક્ષ્મી, (૪) કોકિલા, (૫) પૂર્ણિમા, અને (૬) દિવ્યચક્ષુ (બધા જ પુસ્તકો ર. વ. દેસાઈના છે). આ ઉપરાંત ચુનીલાલ મડિયાના બીજા 4 પુસ્તકો તો સ્કેન કરવાના જ છે. એ ઉપરાંત [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Resource_Exchange/Resource_Request#Rajasthan%3A_A_Socio-economic_Study_by_Jagdish_Singh_Gahlot અહીં તમે જોઈ શકસો] કે અંગ્રેજી વિકી પર હું એક Resource request પર કામ કરી રહ્યો છું જેના માટે મારે સ્કેનરનો ઉપયોગ કરવો પડે. આ પ્રકારની Resource requests માટે મારે મહિનામાં ઓછામાં ઓછી બે વાર સ્કેનરનો ઉપયોગ કરવાનો રહે છે (Example: See [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Resource_Exchange/Resource_Request/Archive_123#Ry%C5%8Dsuke_Hatanaka_book_chapter this] & [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Resource_Exchange/Resource_Request/Archive_123#Ongaku_kenky%C5%AB:_Daigakuin_kenky%C5%AB_nenp%C5%8D_article this]). :::તમને CIS તરફથી જરૂર સ્કેનર મળી શક્યું હોત, પણ તમારી કમ્યુનિટી તરફથી તમને સમર્થન મળ્યું ન્હોતું. ગુજરાતી વિકીસમુદાય તરફથી તમને સમર્થન ન મળે એ ખૂબ સ્વાભાવિક છે, કારણકે તમે ગુજરાતી વિકી પર કોઈ પણ પ્રકારે કાર્યરત નથી. :::મેં જણાવ્યા એ પુસ્તકો સ્કેન થઈ ગયા બાદ હું તમને સ્કેનર ૧૫ દિવસ માટે આપી સકીશ. આપ ૪ મહિના માટે સ્કેનર માંગી રહ્યા હતા પણ તે શક્ય નથી. મે જણાવ્યુ એમ મારે વિકિપીડિયાના કામ માટે સ્કેનરનો ઉપયોગ કરવાનો રહે છે. talk page પર ચર્ચા બાદ તારીખ નક્કી થયે આપ સ્કેનર લઈ જઈ શકો છો (૧૫ દિવસ પછી તે પાછું આપી જવાની જવાબદારી સાથે). આભાર. --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) ૧૫:૫૦, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::'''P.S''': Please don't use my real name as you used in your message. This is a violation of privacy. I will request to delete those revision. --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) ૧૬:૦૭, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :[https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%AF_%E0%AA%AA%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%9C%E0%AA%A8%E0%AA%BE/%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A3_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%93_%E0%AB%A7#%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%A6%E0%AA%82%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AA%BE 1] [https://gu.wikisource.org/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4:%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%82%E0%AA%A1#%E0%AA%AE%E0%AA%A3%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B2_%E0%AA%A8%E0%AA%AD%E0%AB%81%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%87_%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%A6%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%86%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%B5%E0%AB%83%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A4 2] નમસ્તે, ફરક એટલો છે કે તમારી વર્તણૂક મારા સિવાય કોઈ જાણતું નથી. અત્યારે તમે પુસ્તકો સ્કેન થઈ ગયા બાદ આપીશ કહ્યું અને મને હોળીનાં આગલા દિવસે લઈ જવા કહ્યું. પછી સોમવારે હું આવવા તૈયાર થયો ત્યારે કહ્યું હું આવવાનો છું પણ નક્કી નથી. સં.વિકિ માં એક હું જ મુખ્યરૂપે સક્રિય છું, તો બીજાનું સમર્થન ક્યાંથી મળે. જેને મે વિકિમાં લખતા શીખવ્યું છે, જેમને હજું સમુદાય શું એ ધ્યાન નથી એવા લોકોની પાસે સમર્થન લેવાનું અનૈતિક કાર્ય મારે કરવું ન હતું અન્યથા 5 લોકોને હું શીખવાડી રહ્યો છું એમને કહી દેત કે સમર્થન કરી દો. જુના કોઈ અસક્રિય વ્યક્તિ ને જગાડીને સમર્થન લઈ લેત. પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે ઈશ્વર પાસેથી મળેલાને મે પોતાનું નથી બનાવી દધું. સમુદાય ભલે સ્કેનર ન આપે, પણ એ સમજી શકે છે કે ક્યાંક તો કશું થયું છે, જેથી મારા જેવા વ્યક્તિને આવું લખવું પડ્યું. બાકી વાતોનાં ગોટા ન બનાવો. 4 મહિના માટે માંગ્યું હતું અને તમારી સાથે ચર્ચા કરીને થોડા દિવસ માટે આપો અર્જન્ટ છે એવી કેટ કેટલી વિનંતિ કરી હતી, એ તો ઉલ્લેખ કરો. તમે બધાની સામે અસત્ય બોલી શકો, તમારી જાત સાથે તો સત્ય બોલજો. મારા મિત્રને અમદાવાદથી ત્યાં તમારા શહેરનાં એસ.ટી સ્ટેન્ડ સુધી મોકલ્યો અને તમે કહ્યું ના અત્યારે નહીં. એ ત્યાં આવેલો ખાલી હાથ પાછો આવ્યો. મારી ભાષા જેવી પણ હોય, તમારુ ચિત્ર સ્પષ્ટ કરે છે, તમારા પ્રત્યુત્તરથી પણ તમારી ભુલ અને વાસ્તવિક માનસિકતા સ્પષ્ટ થાય છે. હું તમારી સાથે ફોન પર વાત કર્યા વગર સ્કેનર વાળા પેજ પર વિનંતિ લખતો હતો એ તમને ગમતુ ન હતું અને હવે તમે ચર્ચા પૃષ્ઠ પર વાત કરવા કહો છો. આ બતાવે છે કે પહેલા કેવો વ્યવહાર થયો હશે અને આ પછી કેવો વ્યવહાર થશે. મે તમારુ શું બગાડ્યુ હતું મને કશું ધ્યાને આવતું નથી. તમે કહ્યું એમ કર્યું, હું ઇસનપુરથી છેક એચ.કે તમને સ્કેનર આપવા આવ્યો. તમારા બોલેલા બોલ પાળ્યા તેમ છતા તમારા મનમાં કશું અજુકતુ જ ઉપજ્યું. તારીખ તમે નક્કી કરો અને એ પણ સ્કેનર વાળા પૃષ્ઠ પર મે પહેલેથી જ વિનંતિ કરેલ છે, હું લઈ જવાની વ્યવસ્થા કરીશ. અત્યાર સુધી તમે જેટલી તારીખો બદલી છે ઓફલાઇન, આશા છે હવે ઓનલાઇન તમે આવું નહીં કરો. તમને ગુજરાતી વિકિપીડિયાની કાર્યશાળા આયોજિત કરવા વિષે પણ વાત કરી હતી. કારણ કે હું વાસ્તવમાં ગુજરાતી, હિન્દી અને સંસ્કૃત માટે વિચારુ છું. મારો મુખ્ય ઉદ્દેશ સંસ્કૃત છે કારણ કે હિન્દી અને ગુજરાતી માં થોડા લોકો જ છે, પણ છે તો ખરા. સં.વિકિ માં હું એકલો જ કામ કરુ છું. કૃપયા મારુ યોગદાન જોઈ લો. સમુદાયની પરેની દૃષ્ટિ છે મારી. જ્યારે કોઈ સમુદાય માટે કશું પણ કરવાની તક મળે હું પ્રયાસ કરુ છું અને આટલું થયા પછી પણ જે કાર્યશાળા મે વિચારી હતી એ માટે પ્રયાસ કરીશ. ભલે સફળ થવાય કે ન થવાય. તમારા અનુભવની જરૂર હતી અને ગુજ.વિકિ માટે થયેલા કામને તમે યોગ્યરીતે કરી શકો છો, તો મળીને કામ કરવાની આશા હતી એટલે તમને બધી વાત કરી હતી. પણ તમે વારંવાર વિનંતિ પર વિનંતિ જ કરાવ્યે ગયા અને હવે તમારું સ્વામિત્વ અને આધિપત્ય બાતવો છો કે મારુ ચિત્ર સ્પષ્ટ કર્યું એટલે હવે આમ કરવાનું અને આમ નહીં કરવાનું. સરસ. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૨૨:૩૧, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::::શ્રીમાન નેહલ દવે, ઉપરોક્ત વિષય સંબંધી ચર્ચા આપે ચોતરા પર મૂકી છે એનો સ્પષ્ટ અર્થ છે કે આપશ્રી આ બાબતે સમગ્ર સમુદાયનો હસ્તક્ષેપ ઈચ્છો છો. આ સંબંધે કેટલીક બાબતો હું સ્પષ્ટ કરવા ઈચ્છીશ. પહેલી વાત કે આપે સ્કેનરના ઉપયોગ માટેનું આવેદન [[વિકિપીડિયા:ગુજરાતી વિકિમીડિયા સ્કેનર વિનિમય નોંધપોથી|સ્કેનર વિનિમય નોંધપોથી]] પર મૂકેલું હતું જેથી ચોક્કસ સમય સુધી રાહ જોયા બાદ આપ આ સંબંધી સંદેશો જે તે સભ્યના ચર્ચા પાના પર મૂકી શક્યા હોત. બીજી વાત, માંગણી મુજબના સમયે આપને સ્કેનર ન મળવાથી આપને પડી રહેલી મુશ્કેલીઓ દર્શાવવા માટે આપે પસંદ કરેલા શબ્દપ્રયોગો સ્પષ્ટપણે અનુચિત છે એ તરફ આપનું ધ્યાન દોરું છું. ત્રીજી વાત, સ્કેનર સંભાળનાર સભ્યએ વર્તમાન સમયમાં સ્કેનર ન આપી શકવાની અસમર્થતા દર્શાવવાની સાથે એ સંબંધી કારણો પણ દર્શાવ્યા છે જેથી આપને ધીરજથી કામ લેવાની તાકીદ કરું છું.<br><u>અન્ય કેટલીક બાબતોનું સ્પષ્ટીકરણ:</u> (૧). સ્કેનર, ગુજરાતી સમુદાય (વિકિપીડિયા, વિકિસ્ત્રોત) તથા સંદર્ભ વિનિમય પરિયોજના માટે ફાળવાયું છે તેથી આપ તેના ઉપયોગ માટેનો પ્રસ્તાવ રાખી શકો પણ ઉઘરાણી ન કરી શકો. (સમુદાયની ઇચ્છા હોય, તો આપી શકાય અને બહાનું બતાવીને ના પણ પાડી શકાય.) (૨). ભૂતકાળમાં આપે સ્કેનરના ઉપયોગથી સ્કેન કરેલા પુસ્તકો આપના કોમન્સ એકાઉન્ટમાં ક્યાંય જોઈ શકાતા નથી. (૩). સંસ્કૃત વિકિ માટે સ્કેનર અનુદાન માટેનો પ્રસ્તાવ હાલ પડતર પડ્યો છે એ સંબંધે આપે માંગણી કરેલા મોંઘા સ્કેનરને બદલે પ્રમાણમાં ઓછી રકમનું સ્કેનર માંગીને આપ અનુમોદન મેળવી શકો છો. (૪). CIS-A2K દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહેલા Digitisation Collaboration with Institute પ્રોજેક્ટ અંતર્ગત આપ પણ પુસ્તકો સ્કેન કરવા માટે તેનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આ પ્રોજેક્ટ અંતર્ગત જો આપ કોઈ સંસ્થા કે અંગત પુસ્તકાલયમાંથી પુસ્તકો સ્કેન કરવાનું અનુમોદન મેળવી શકો તો CIS-A2Kની ટીમ જાતે સ્થળ પર આવી પુસ્તકો સ્કેન કરી આપશે અને પુસ્તકો ઉપલબ્ધ કરાવનાર સંસ્થા અથવા વ્યક્તિગત સંગ્રહની કોમન્સ કેટગરી પણ બનાવી દેશે.<br> નેહલ દવે, અહીં સૌ કોઈ સ્વયંસેવક છે. ક્યારેક સામેવાળા સભ્યની અનુકૂળતા ન હોય તેવા સમયે સ્કેનરની માંગણી કરી, સંભવિત ગેરસમજોને પોષીને, અનુચિત શબ્દોના ઉપયોગથી જાહેર નારાજગી દર્શાવતું આરોપનામું ઘડીને આપ ભવિષ્યના સંબંધોને ધૂંધળા શા માટે કરવા ઈચ્છો છો ? ભવિષ્યમાં આપ ગુજરાતી સમુદાયના સ્કેનરની ઉપલબ્ધતા અને સ્કેનર સંભાળનાર સભ્યની અનુકૂળતાએ તેનો ચોક્ક્સ ઉપયોગ કરી શકો એવું વાતાવરણ અને સૌહાર્દ જાળવી રાખવાની અપીલ સહ લિ. [[સભ્ય:Vijay Barot|વિજય]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Vijay Barot|ચર્ચા]]) ૨૩:૦૭, ૨૫ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) : મારો જ વાંક છે. જ્યારે માણસને સ્કેનર આપવું ગમતુ ન હતું, ત્યારે જ મારે આગળ વધવું જોઈતું ન હતું. જે વ્યવહાર થયો એ વખતે જ સમજી જવા જેવું હતું કે આ સ્વામિત્વની વાત છે, જેની પાસે છે એ ચાહે એટલા કામ દર્શાવી શકે છે અને આજ કાલ પછી, નક્કી નહીં કરીને ગમે તે કહે સહેવાનું કારણ કે તમે કશું પણ બોલો એટલે વસુલી જ લાગી શકે. ભૂતકાળમાં સ્કેનર લીધુ હતું એમાં એક પુસ્તક અપલોડ કરી હતી. અત્યારે બીજી પુસ્તકો શોધી એટલે જ માંગી રહ્યો હતો. પણ હવે મારે આ બધામાં પડવું નથી. કારણ કે દર્પણ બતાવ્યા પછી સારુ કશું થઈ ન શકે અને મારે આમ હેરાન થવામાં સમય વ્યર્થ નથી કરવો. સાર સમજાઈ ગયો છે - ધન્યવાદ. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૦૮:૩૬, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) ::નેહલભાઇ, વિજયભાઇએ પૂછેલા પ્રશ્નોનો ઉત્તર આપ્યા પછી જ ગુજરાતી વિકિસમુદાય આગળ શું પગલા લેવા તે નક્કી કરશે. હા, તમારા શબ્દોમાં કંઇ સુધારો થયો નથી અને આ પ્રકારની વર્તણૂક વિકિ પર માન્ય નથી જ! -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૦૯:૩૫, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :નમસ્તે, 1) મે કહ્યું હોય કે તમારુ કામ પડતુ મુકો અને મારી માંગણી તો તમારે માનવી જ પડશે, તો એને ઉઘરાણી કહી શકાય. મે સ્કેનર નિવેદન કર્યું પૃષ્ઠ પર અને એમની સાથે વાત કરી એમને કહ્યું લાંબા સમય સુધી તો નહીં મળી શકે મારુ એક કામ છે એ પૂર્ણ કરી તમને આપું. મે કહ્યું સારુ. પછી એમને કહ્યું કે અમુક દિવસ તમે લઈ જજો. મારા મિત્રને મે ત્યાં મોકલ્યો લેવા માટે અને એમને કહ્યું આજે નહીં. ભાડુ અને સમય ખર્ચીને માણસ ત્યાં ગયો એમ છતાં મે કહ્યું વાંધો નહીં તમે કહો ક્યારે મળી શકે. એમને કહ્યું હોળીનાં આગલા દિવસ આપીશ. ત્યારે કશુ ન થયું. પછી વાત થઈ તો કે હવે સોમવારે વારે ત્યાં જઈશ મે કહ્યું સારુ સોમવારે આવું તો કહે ના સોમવારે પણ નક્કી નથી. છેલ્લા કેટલાય સમયથી આમ પાછળ પાછળ જયા કરે અને યોગ્ય ઉત્તર ન મળે તો મારે શું સમજવું. તમારી પાસે જસ્ટિફાઈ કરવા માટે અનેકાનેક કામો હોઈ શકે કારણ કે તમે સૂચી બનાવી જ હશે. તો તમે બતાવી શકો કે આ બધા કામ મારે કરવાના છે નહીં મળે. પણ જેમ કે હોળી ની રજા હતી તમે એનો ઉપયોગ કરવાના ન હતા, તો તમારો સમય કેટલો ઓછો બગડ્યો હોત. મારુ કામ તો મહત્ત્વપૂર્ણ ન કહી શકાય કારણ કે મારે સ્કેનર ને જસ્ટિફાઈ કરવાનું નથી કે મે સ્કેનર લીધુ અને આટલા કામ કર્યા. તમારી પાસે છે તમારે જસ્ટિફાઇ કરવાનું છે હું માનુ છુ. પણ માણસ પાછળ પાછળ ફર્યા કરે અને તમે એને ઉકસાવો છેલ્લે એ થાકીને કશું બોલે એટલે શબ્દો અને નિયમો બતાવીને એને દબાવી દો એ કેટલું યોગ્ય છે. એકવાર જ જો હું તમને હિમ્મતનગરથી અમદાવાદ બોલાવીને એમ કહું કે એસ.ટી થી પાછા જતા રહો, તો તમે મને ક્યારેય માફ ન કરો. 2) આપને જણાવું કે મારો ઉદ્દેશ પુસ્તકો વિકિસ્રોતમાં મુકવાનો ક્યારેય હતો જ નહીં. મને ગ્રંથાલયમાંથી પુસ્તકો નથી મળતા, જે ઘરે લઈને આવી શકાય. સંસ્કૃતનાં મોટા ભાગનાં પુસ્તકો વર્ષો જુના હોય છે એટલે ગ્રન્થાલયનાં નિયમ પ્રમાણે એને આપવામાં આવતા નથી. મારે લેખો લખવા આધાર તો જોઈએ એ આપ સૌ સમજી શકો છો. પુસ્તકો વગર સંશોધન ન થઈ શકે અને સંશોધન વગર લેખ ન બની શકે. બે વાર સ્કેનર મળ્યા પછી ઘણાં લેખો લખ્યા છે. વિકિસ્રોત પર એક પુસ્તક મુકી પણ સંસ્કૃતમાં ગ્રન્થોનાં નામ એકથી વધુ હોય છે, તો એ જ ગ્રન્થને અલગ નામે કોઈએ પહેલેથી જ ચઢાવેલું હતું. તો મારો પ્રયત્ન વ્યર્થ રહ્યો. અત્યારે હું મુખ્યત્વે મારા લેખ લખવાનાં આધાર ગ્રન્થો માટે સ્કેનર ઇચ્છુ છુ, જેથી આગલા 1 વર્ષ સુધી મારા લેખો બન્યા કરે. અને સ્કેનર અનુદાન માટે માંગવાનો ઉદ્દેશ એમ હતો કે કેટલાક પુસ્તકો વિકિસ્રોતમાં મુકવા માટે મળી શકે એમ છે, તો હું એ માટે પ્રયત્ન કરું. હું અમુક ગ્રન્થો જાણુ છુ, પણ સંસ્કૃત વિદ્વાનો પોતાનાં ઘરે આવીને એમની સામે એમના સમયે જ સ્કેનિંગની અનુમતિ આપે છે. એક ભાઈ છે જેમની પાસે હસ્તપ્રતો છે, પણ એ કહે છે કે આવો મારા ઘરે અને સ્કેન કરી જાઓ. કોઈ કચ્છમાં છે, તો કોઈ સોમનાથમાં. નોકરી સાથે યાત્રા સાથે ઓછા દિવસમાં આ બધુ ન થઈ શકે. બાકી મારે આટલી વિનંતિઓ કરીને સ્કેનર લેવાની આવશ્યકતા ન રહે. 3) મે માત્ર સ્કેનર નું નામ શોધ્યું અને લિંક મુકી દીધી. અમુકવાત થઈ હતી એટલે મે મૂલ્ય વિષે બહુ વિચારણા ન કરી. 4) સી.આઈ.એસ ની આવી કોઈ યોજના વિષે મને જ્ઞાન નથી. જો એમને ના પાડવાની સાથે એવું કહ્યું હોત કે સ્કેનર નહીં મળે પણ તમારું કામ આ યોજના અંતર્ગત થઈ જશે, તો મારે આગળ કશું કરવાની આવશ્યકતા નથી. હું ત્યાં એક મેઇલ કરીશ બાકી ઈશ્વરેચ્છા.<br> આ બધામાં એકવાત એ છે કે હવે મારા માટે સ્કેનર વાપરવું સરળ નહીં હોય, ઉપરથી ઘણાં સમય પછી મારો આટલો બધો સમય વ્યર્થ થયો આવા વિવાદમાં. મને લાગે છે કે હવે સમુદાય આપે કે ન આપે મારે જ સ્વેચ્છાએ આ લેવું ન જોઈએ. મારી ભૂલ થઈ ગઈ કે મે આ લખાણ અહીં મુક્યું. સ્કેનર ન મળતા, બીજેથી વ્યવસ્થા વિચારી લીધી હોત, તો સારુ થાત. જે હવે કરીશ. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૧૨:૫૬, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) ::એટલે કે તમે સ્કેનરનો ઉપયોગ હજુ વિકિ પ્રોજેક્ટ માટે કર્યો જ નથી? તમારે જો ગ્રંથનો ઉપયોગ માત્ર લેખ બનાવવા માટે જ કરવો હોય તો તે સ્કેનર વગર પણ મોબાઇલ ફોનથી ફોટા પાડીને થઇ શકે છે, જેમાં લખાણ દેખાય તે મહત્વનું છે, ગુણવત્તા નહી. અને, સ્કેનર જ્યાં-ત્યાં લઇ જઇને વારંવાર પ્રવાસ કરવાથી સ્કેનરને નુકશાન થઇ શકે છે, જે મોબાઇલ ફોનનો ઉપયોગ કરીને ટાળી શકાય છે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૩:૩૧, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::મિત્ર નેહલજી, આપે મારા પ્રશ્નોના અત્રે ઉત્તર પાઠવ્યા એ બદલ આપનો આભાર. ઉપરની સમગ્ર ચર્ચાઓ પર એક નજર ફેરવતાં એવું જણાય છે કે અહીં ચોતરા પર આપે શરૂ કરેલી ચર્ચાનો વિષય ''સ્કેનર આપવા બાબત'' ન રહેતાં સ્કેનરની સંભાળ રાખનાર સભ્ય દ્વારા થયેલી "કથિત" વર્તણૂક સંદર્ભનો જણાય છે. ખેર, "આ" વર્તણૂક સંબંધી ચર્ચા પણ આપ વધુ શાલીન અને સુસંસ્કૃત રીતે કરી શક્યા હોત. આપના પ્રત્યુતરમાં એકાદ બે જગ્યાએ ટીપ્પણી કરવા ઈચ્છીશ. આપ જણાવો છો કે તમે સ્કેન કરેલાં પુસ્તકો પહેલેથી જ અન્ય નામે કોમન્સ પર ઉપલબ્ધ હતા. સ્વીકાર્ય, એવા સંયોગને પૂર્ણ અવકાશ છે છતાં સ્કેન કરેલી પ્રત જે નામે હતી એ જ નામે કોમન્સ પર ચડાવી દેવી જોઈએ એવું મારું અંગત મંતવ્ય છે. જેથી ભવિષ્યમાં કોઇ પણ વ્યક્તિ, સંસ્કૃત સાહિત્યમાં પારંગત ન હોય તો પણ એ જે નામથી પુસ્તકને જાણતો હોય તેને સરળતાથી શોધી શકે. એક તરફ આપ જણાવો છો કે "સંસ્કૃતનાં મોટા ભાગનાં પુસ્તકો વર્ષો જુના હોય છે..." તો બીજી તરફ આપ જણાવો છો કે, "મારો ઉદ્દેશ પુસ્તકો વિકિસ્રોતમાં મુકવાનો ક્યારેય હતો જ નહીં...." આપના આ બન્ને વિધાનોમાં વિરોધાભાસ જોવા મળી રહ્યો છે. કોમન્સ પર આપે મૂકેલું પુસ્તક ફક્ત ૪૮ પૃષ્ઠ ધરાવે છે. આ પ્રકારના નાનકડા કાર્ય માટે મોબાઈલ એપ્લીકેશનો વધુ હાથવગી અને સરળ રીતે ઉપયોગી બની શકે છે. લેખ સંપાદન માટે સંદર્ભો જરૂરી છે એ બાબતે હું તમારાથી ભિન્ન મત ધરાવતો નથી પણ જો પુસ્તકો વર્ષો જુના હોય, અલભ્ય હોય અથવા હસ્તપ્રતો હોય, તો એક અનુભવી સંપાદક તરીકે આપે એને કોમન્સ પર ઉપલબ્ધ કરાવવા જોઈએ. બાકીના સાહિત્ય માટે જુદા જુદા સંદર્ભોમાંથી કાચી નોંધ તૈયાર કરવી એ વધુ સરળ રહે. સાથોસાથ આપે પુસ્તક સ્કેનીંગ માટે જુદા જુદા સ્થળોએ પ્રવાસ માટેની વાત પણ મૂકી છે. આ સંદર્ભે સભ્ય કાર્તિકે મૂકેલી વાતનું પુનરાવર્તન કરું છું કે "સ્કેનર જ્યાં-ત્યાં લઇ જઇને વારંવાર પ્રવાસ કરવાથી સ્કેનરને નુકશાન થઇ શકે."<br>મૂળ મુદ્દા પર આવું તો સમુદાય દ્વારા સ્કેનર વિનિમય માટે શો નિર્ણય કરવો એ બાબતે સમુદાયના સભ્યોનો જાહેર અભિપ્રાય લેવાના નિષ્કર્ષ ઉપર હું પહોંચ્યો હતો. પરંતુ આપે અંતિમ અનુચ્છેદમાં આપના સ્વમાન ખાતર સ્કેનર વપરાશ બાબતે "સમુદાય આપે કે ન આપે મારે જ સ્વેચ્છાએ આ લેવું ન જોઈએ...." એવી ટીપ્પણી કરી છે જેથી મારા તરફથી હું આ ચર્ચાને અહીં જ વિરામ આપું છું. મિત્ર, અહીં કશું જ અંગત નથી. આપને સ્કેનર સંદર્ભે પહોંચેલી હાલાકી બદલ આપના પ્રત્યે સહાનુભૂતિ વ્યક્ત કરું છું. [[સભ્ય:Vijay Barot|વિજય]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Vijay Barot|ચર્ચા]]) ૧૬:૫૪, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::: {{ping|Vijay Barot}}"સંસ્કૃતનાં મોટા ભાગનાં પુસ્તકો વર્ષો જુના હોય છે..." તો બીજી તરફ આપ જણાવો છો કે, "મારો ઉદ્દેશ પુસ્તકો વિકિસ્રોતમાં મુકવાનો ક્યારેય હતો જ નહીં...." આ વાત સ્પષ્ટ કરી દઉ. બન્ને ભિન્ન સન્દર્ભો છે. પહેલા જ્યારે મે સ્કેનર લીધું હુતું, ત્યારે મારો ઉદ્દેશ વિકિસ્રોતમાં પુસ્તકો મુકવાનો ન હતો. કારણ કે ત્યારે મારી પાસે માત્ર આ 48 પૃષ્ઠ વાળી એક પુસ્તક જ ઉપલબ્ધ હતી, જે પાછળથી પહેલેથી જ અપલોડ થયેલી જણાઈ. જેટલી વાર મે સ્કેનર લીધુ એ વખતે મારો ઉદ્દેશ જુની પુસ્તકોનું સ્કેનિંગ કરવાનો હતો, જે કોપી રાઇટમાં તો છે પણ હવે એનું મુદ્રણ અને વેચાણ બંધ થઇ ગયુ છે. પણ એ પુસ્તકો માંથી લેખ બની શકે અને સન્દર્ભો પણ મળી શકે. આમ એક પુસ્તકમાંથી બીજી પુસ્તકનું નામ ઇત્યાદિ પણ મળી શકે, જેથી એની શોધ પણ કરી શકાય. ગુજરાતી કે હિન્દી સાહિત્યમાં જે પુસ્તકો જુના થઈ ગયા હશે, તેનું મુદ્રણ ક્યાંકને ક્યાંક થયું હશે અથવા તો એ ઉપલબ્ધ હશે. પણ સંસ્કૃતમાં એવું નથી. તતાતતાતતી આવું એક કાવ્ય છે. જે તમને જોવા કે સાંભળવા નહીં મળે. પણ કોઈએ એની પર કામ કર્યું છે. તો હું વિકિપીડિયામાં એ કાવ્યનો પરિચયાત્મક લેખ લખી શકું. આ માત્ર એક ઉદાહરણ છે. ""સમુદાય આપે કે ન આપે મારે જ સ્વેચ્છાએ આ લેવું ન જોઈએ...." એવી ટીપ્પણી કરી છે જેથી મારા તરફથી હું આ ચર્ચાને અહીં જ વિરામ આપું છું." અવશ્ય તમે યોગ્ય નિર્ણય કર્યો છે, આપની સહાનુભૂતિ બદલ પણ આભાર. પણ શું હવે સમુદાય મારી સ્થિતિને સમજી રહ્યું છે અને જાણી શકે છે કે સ્વેચ્છાએ ન લેવાનો નિર્ણય કેવી રીતે લેવાયો? તો ન લેવા માટેની બાબત આપે એ એક વાક્યનાં આધારે સ્વીકારી લીધી, પણ આવશ્યકતા છે એવું મે વારંવાર કહ્યું એ વાતની તરત અવગણના થઈ ગઈ. પણ મારુ કામ ગતિથી ચાલે એ માટે મારે તો આ સ્કેનર લેવું જ રહ્યું. પણ સમુદાય એ નક્કી કરે કે સ્વમાન સાથે સ્કેનર મળી રહે. મારે કાલાવલા ન કરવા પડે. કારણ કે બધાની જેમ હું પણ સ્વયંસેવક જ છું. આ સ્કેનર મારી પાસે હોત અને બીજા સાથે આવો વ્યવહાર થયો હોત (જાણતા અજાણતા), તો હું મારી ભુલ સુધારીને જાણે આ ઘટના થઈ જ નથી એમ વ્યવહાર કરીને આગળ વધી જાત. પણ આ સ્થિતિમાં સમુદાયે પોતાનો મત આપવા આવશ્યક છે એ મારુ માનવું છે. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૧૧:૦૧, ૨૭ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) :::અવશ્ય. તમારા ધ્યાન લાવવુ જોઈએ કે 500 પૃષ્ઠની એક પુસ્તક માંથી 100 થી 150 પૃષ્ઠનું લખવા યોગ્ય સાહિત્ય મળી શકે અને એ માત્ર પુસ્તક જોયે ખબર ન પડે. તો એને વાંચવી પડે અને એ માટે એને સ્કેન કરવી પડે. વિકિસ્રોત અને આની સરખામણી યોગ્ય નથી. ત્યાં પુસ્તક માત્ર મળે એટલે કામ થઈ જાય. પછી સ્કેન અને એ સંબંધિત કામ કરવાના હોય. અહીં પુસ્તક મળે પછી નક્કી નથી કે કેટલું કામે આવશે અને લોકો જ્યારે પ્રશ્ન પૂછશે, ત્યારે ઉત્તર આપી શકાશે કે નહીં. બે વિષય ભેગા ન કરાય. વિકિપીડિયા જો વિકિ પ્રોજેક્ટમાં અન્તર્ભૂત નથી, તો મે સ્કેનર નો ઉપયોગ ક્યારેય વિકિ પ્રોજેક્ટ માટે નથી કર્યો. સંસ્કૃતની બધી પુસ્તકો જુનવાણી છે અને મુદ્રણ પણ પ્રસિદ્ધ પુસ્તકોનું જ થાય છે. તમે લખતા હશો એ પુસ્તકો કદાચ સરળતાથી મુદ્રિત અથવા ઓનલાઇન ઉપલબ્ધ હશે માટે તમને આ વાત ગળે ઉતરતી નહીં હોય. પણ વાસ્તવિકતા એ જ છે કે સંસ્કૃતમાં પુનઃ મુદ્રિત પુસ્તકો વિષે મળી રહે છે, પણ એવી પુસ્તકો જે કોઈ સમયે કોઈ વિદ્વાને અંગ્રેજોનાં સમયે લખી હશે કે 1965 પહેલા લખી હશે, સંકલિત કરી હશે એવી પુસ્તકો બજારમાં તમને જોવા કે એનું નામ સાંભળવા પણ ન મળે. મોબાઇલથી શક્તિ, સમય અને શ્રમ અત્યધિક જોઈએ, કારણ કે બધાની જેમ હું પણ સ્વયંસેવક જ છું. આ સ્થિતિમાં એક સહાયતાની આશા હતી. આ વિવાદમાં મને એવું લાગે છે કે "ગુજ.વિકિનું કામ થોભાવીને અથવા બંધ કરાવીને હું આ સ્કેનર માંગુ છું" એવું લાગે છે. પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે કમિટમેન્ટ કર્યા પછી કામ પુરુ થયુ છે હવે તમે લઈ જાવ અને તમારી પ્રતીક્ષામાં બેઠેલા માણસને વારંવાર ટલ્લાઇ રાખવાનો છે. અત્યારે બધી વાતો ભેગી થઈ ગઈ છે. કારણ કે આવું કરવાનું હતું, આવી આવશ્યકતા હતી ઇત્યાદિને પણ મારી અત્યારની અને એમની સાથે થયેલી વાત સાથે જોડીને તર્કો આપવામાં આવે છે. અત્યારે મે યાત્રા કરવા માટે તમારી પાસે સ્કેનર માંગ્યું જ નથી. 4 મહિના રહે તો એમ કરી શકાય એવો વિષય હતો. તમારી દૃષ્ટિમાં વિકિપીડિયા માટે સંદર્ભ ગ્રંથોનું સ્કેનિગ જ યોગ્ય નથી અથવા એ વ્યર્થ કામ છે, તો મારી પાસે કોઈ તર્ક જ નથી. અથવા તો એ કામ એટલું નાનું છે કે મોબાઇલથી થઈ શકે, તો પણ મારી પાસે એની સામે તર્ક નથી. કારણ કે શક્તિ અને સમય જતો હતો, સમસ્યા અનુભવાતી હતી એટલે જ સ્કેનર વાપરવા વિચાર્યુ હતું. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૧૬:૦૧, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૧૯:૫૮, ૨૬ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == ગાય આધારિત લેખ == નમઃ સર્વેભ્યઃ, ગુજરાતી વિકિપીડિયા નાં સમુદાયમાં કે સમુદાયની જાણમાં કોઈ ગૌપાલક અથવા ગાય આધારિક કોઈ સંસ્થા સાથે જોડાયેલ વ્યક્તિ હોય, તો કૃપયા મારુ માર્ગદર્શન કરશો એ વિનંતિ. આગામી ત્રણ માસમાં મારે ગુજરાતી વિકિપીડિયા પર એક કાર્યશાળાનું આયોજન કરવું છે, જેમાં ગાય આધારિત લેખો અપલોડ કરવાની ઇચ્છા છે. પરન્તુ કેટલુંક ગાય આધારિત સાહિત્ય પણ જાણમાં હોય, તો પ્રતિભાગીઓને પોતાનાં વિષય ચયનમાં સહાયતા મળી રહે. આ ઉદ્દેશથી સાહિત્યની સૂચી પણ બનાવવી છે. જો આ કાર્યમાં કોઈ સહાયતા કરી શકે, તો આવકાર્ય છે અને "Wiki Loves Indian Cow" એ શીર્ષક કાર્યશાળા માટે વિચાર્યું છે, જો સન્દર્ભે પણ કોઈ પોતાના પરામર્શ આપી શકે તો સહાયતા થશે. ધન્યવાદ. <b><span style="border:1px dashed DarkOrange;padding:0.25em;margin:0.1em;text-shadow:2px 2px 3px Gray;font-size=75%;">લિ., [[સભ્ય:NehalDaveND|<font color="Red">નેહલ</font>]]&nbsp;[[User talk:NehalDaveND|<font color="DodgerBlue">દવે</font>]]</span></b> ૧૧:૦૯, ૨૭ માર્ચ ૨૦૨૨ (IST) == Announcing Indic Hackathon 2022 and Scholarship Applications == Dear Wikimedians, we are happy to announce that the Indic MediaWiki Developers User Group will be organizing [[m:Indic Hackathon 2022|Indic Hackathon 2022]], a regional event as part of the main [[mw:Wikimedia Hackathon 2022|Wikimedia Hackathon 2022]] taking place in a hybrid mode during 20-22 May 2022. The event will take place in Hyderabad. The regional event will be in-person with support for virtual participation. As it is with any hackathon, the event’s program will be semi-structured i.e. while we will have some sessions in sync with the main hackathon event, the rest of the time will be upto participants’ interest on what issues they are interested to work on. The event page can be seen on [[m:Indic Hackathon 2022|this page]]. In this regard, we would like to invite community members who would like to attend in-person to fill out a [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc1lhp8IdXNxL55sgPmgOKzfWxknWzN870MvliqJZHhIijY5A/viewform?usp=sf_link form for scholarship application] by 17 April, which is available on the event page. Please note that the hackathon won’t be focusing on training of new skills, and it is expected that applications have some experience/knowledge contributing to technical areas of the Wikimedia movement. Please post on the event talk page if you have any queries. [[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૦૦:૦૧, ૮ એપ્રિલ ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:KCVelaga@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/South_Asia_Village_Pumps&oldid=23115331 --> == શું ચોતરે કોઇ છે જેમની સાથે વાતચીત કે ચર્ચા થઇ શકે? == વિકિપીડિયાના આ વૈશ્વિક માધ્યમ પર ગુજરાતીમાં જાણકારી, માહિતી અને અભિવ્યક્તિની ઉપલબ્ધી વિશે જાણવું મારા માટે નવો અને સુખદ અનુભવ છે. આ સુવિધાનો પ્રાદેશિક ભાષામાં બહોળો તેમજ સચોટ ઉપયોગ અને તેની સંભવતઃ ઉપયોગીતા વિશે હું ધીરેધીરે શીખી રહી છું. પરંતુ જ્ઞાનનાં આ વિકલ્પને વિસ્તારવાની પ્રક્રિયામાં વધું શું થઇ શકે? તે જાણવા અને સમજવા માટે મને આ માધ્યમ પર શરુઆતથી પ્રવૃત્ત અને કટીબદ્ધ ભાષાપ્રેમીઓના માર્ગદર્શનની જરુર છે. જેમાં ખાસ તો મારે એ સમજવું છે કે, હાલનાં સમયે આ ગુજરાતી માધ્યમને ગંભીરતાથી લઇને અહીં શક્ય તેટલું વધુ યોગદાન કરવું કેટલું જરુરી, ઉપજાઉ અને અસરકારક છે? શક્ય છે કે આ વિશે સ્પષ્ટ થયા પછી અહીં મૂકી શકાતા વિષયોની અગ્રિમતા, વિગતોનું પ્રમાણ અને સરળ રજૂઆત જેવી પાયાની બાબતો વિશે હું પુરતું સમજીને મારા થકી શક્ય યોગદાન આપી શકું. ગુજરાતી ભાષાના અનુસંધાનમાં મારા વ્યક્તિગત પરિચયમાં એટલું જ કે 1996થી 2003 સુધી ગુજરાતી પત્રકારત્વની મૂળધારા અને સમાજીક ન્યાય ખાતે ગુજરાતમાં પ્રવૃત્ત રહ્યા પછી 2003થી હું પરદેશમાં છું. જાહેર જીવન સંબંધિત મુદ્દાઓ, વિષયો અને પ્રવૃત્તિઓ સાથે માનદ સ્તરે કાર્યરત છું. આશા રાખું છું કે આ માધ્યમ હજી જીવંત છે અને જીવનશીલ વ્યક્તિઓ વચ્ચેનાં આદાનપ્રદાનની સંભાવનાઓથી સમૃદ્ધ છે. સાદર પ્રણામ. <!-- Template:Unsigned --><span class="autosigned" style="font-size:85%;">—&nbsp;આ [[વિકિપીડિયા:સહીઓ|સહી વગરની]] ટીપ્પણી [[User:Purvi Gajjar (A Reporter)|Purvi Gajjar (A Reporter)]] વડે ઉમેરાઇ હતી. ([[User talk:Purvi Gajjar (A Reporter)#top|ચર્ચા]] • [[Special:Contributions/Purvi Gajjar (A Reporter)|યોગદાનો]]) </span> : વિકિપીડિયામાં તમારું સ્વાગત છે. વિકિપીડિયા એ જ્ઞાનકોશ છે, જેમાં કોઇ પણ ફેરફાર કરી શકે છે (જોકે એનો અર્થ એ નહી કે ગમે તેવો ફેરફાર કરી શકે!) અને તેને પોતાના નિયમો અને સિદ્ધાંતો છે, જે તમે તમારા ચર્ચા પાનાં પર મૂકેલા સંદેશામાંથી જોઇ શકશો. ગુજરાતી વિકિપીડિયા સમુદાય નાનો છે, પણ સક્રિય છે. તમને કોઇ ચોક્કસ પ્રશ્નો હોય તો તમે અહીં પૂછી શકો છો. તમને ગમતાં વિષયોના લેખ તમે બનાવી શકો છો, અંગ્રેજી કે અન્ય વિકિપીડિયામાંથી ભાષાંતર કરી શકો છો. પણ, વિકિપીડિયાના પાયાના નિયમો ભંગ ન થાય તે ધ્યાનમાં રાખવા વિનંતી છે. શરૂઆતમાં તમને કદાચ જટિલ લાગશે, પણ થોડા મહાવરાથી વિકિપીડિયામાં યોગદાન આપવું સરળ છે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૭:૦૮, ૧૪ એપ્રિલ ૨૦૨૨ (IST) == CIS-A2K Newsletter March 2022 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, Hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about March 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned our conducted events and ongoing events. ; Conducted events * [[:m:CIS-A2K/Events/Wikimedia session in Rajiv Gandhi University, Arunachal Pradesh|Wikimedia session in Rajiv Gandhi University, Arunachal Pradesh]] * [[c:Commons:RIWATCH|Launching of the GLAM project with RIWATCH, Roing, Arunachal Pradesh]] * [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Wikimedia Commons workshop for Rotary Water Olympiad team]] * [[:m:International Women's Month 2022 edit-a-thon]] * [[:m:Indic Wikisource Proofreadthon March 2022]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Relicensing & digitisation of books, audios, PPTs and images in March 2022|Relicensing & digitisation of books, audios, PPTs and images in March 2022]] * [https://msuglobaldh.org/abstracts/ Presentation on A2K Research in a session on 'Building Multilingual Internets'] ; Ongoing events * [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Wikimedia Commons workshop for Rotary Water Olympiad team]] * Two days of edit-a-thon by local communities [Punjabi & Santali] Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/March 2022|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 09:33, 16 April 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Extension of Pune Nadi Darshan 2022: A campaign cum photography contest == Dear Wikimedians, As you already know, [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Pune Nadi Darshan]] is a campaign cum photography contest on Wikimedia Commons organised jointly by Rotary Water Olympiad and CIS-A2K. The contest started on 16 March on the occasion of World Water Week and received a good response from citizens as well as organisations working on river issues. Taking into consideration the feedback from the volunteers and organisations about extending the deadline of 16 April, the organisers have decided to extend the contest till 16 May 2022. Some leading organisations have also shown interest in donating their archive and need a sufficient time period for the process. We are still mainly using these topics which are mentioned below. * Beauty of rivers in Pune district * Flora & fauna of rivers in Pune district * Religious & cultural places around rivers in Pune district * Human activities at rivers in Pune district * Constructions on rivers in Pune district * River Pollution in Pune district Anyone can participate still now, so, we appeal to all Wikimedians to contribute to this campaign to enrich river-related content on Wikimedia Commons. For more information, you can visit the [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|event page]]. Regards [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 04:58, 17 April 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Join the South Asia / ESEAP Annual Plan Meeting with Maryana Iskander == Dear community members, In continuation of [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour| listening tour]], the [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]'''. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. We want to know about your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? <b>Date and Time</b> The meeting will happen via [https://wikimedia.zoom.us/j/84673607574?pwd=dXo0Ykpxa0xkdWVZaUZPNnZta0k1UT09 Zoom] on 24 April (Sunday) at 07:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1650783659 local time]). Kindly [https://calendar.google.com/event?action=TEMPLATE&tmeid=MmtjZnJibXVjYXYyZzVwcGtiZHVjNW1lY3YgY19vbWxxdXBsMTRqbnNhaHQ2N2Y5M2RoNDJnMEBn&tmsrc=c_omlqupl14jnsaht67f93dh42g0%40group.calendar.google.com add the event to your calendar]. Live interpretation will be available for some languages. Regards, == New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello Wikimedians! [[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]] [[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/: * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more. Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today! <br>--The Wikipedia Library Team ૧૮:૪૬, ૨૬ એપ્રિલ ૨૦૨૨ (IST) :<small>This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].</small> </div> <!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&oldid=23036656 --> == Call for Candidates: 2022 Board of Trustees Election == Dear community members, The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees elections]] process has begun. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|Call for Candidates]] has been announced. The Board of Trustees oversees the operations of the Wikimedia Foundation. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to elect two seats on the Board of Trustees in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board of Trustees. Kindly [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|submit your candidacy]] to join the Board of Trustees. [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૪:૨૦, ૨૯ એપ્રિલ ૨૦૨૨ (IST) == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] ૧૬:૪૩, ૨૯ એપ્રિલ ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ૦૦:૨૫, ૩ મે ૨૦૨૨ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == Enabling Section Translation: a new mobile translation experience == {{int:Hello}} Gujarati Wikipedians! Apologies as this message is not in Gujarati language, {{Int:Please-translate}}. The [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_engineering WMF Language team] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Gujarati Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can: *Give us your feedback *Ask us questions *Tell us how to improve it. Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it. '''Background information''' [[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better. [https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will: *Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones. *Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device. Gujarati Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity. We plan to enable the tool on Gujarati Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats: *As a reply to this message *On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]]. '''Try the tool''' Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on Gujarati Wikipedia, you’ll have access to https://gu.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve. '''Provide feedback''' Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on: *The tool *What you think about our plans to enable it *Your ideas for improving the tool. Thanks, and we look forward to your feedback and questions. [[સભ્ય:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:UOzurumba (WMF)|ચર્ચા]]) ૦૨:૦૨, ૩ મે ૨૦૨૨ (IST) On behalf of the WMF Language team '''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice. == વિકિપીડિયા અને વિકિસ્ત્રોત વિષયક કાર્યશાળા યોજવા બાબત == CIS-A2K દ્વારા ૨ અથવા ૩ દિવસની (લગભગ 28 કે 29 મે અથવા તો જૂન મહિનાની શરૂઆતમાં) વિકિપીડિયા અને વિકિસ્ત્રોત વિષયક કાર્યશાળા યોજવાનો વિચાર છે. આ કાર્યશાળામાં મોટેભાગે ટેકનિકલ ટ્રેઈનીંગ પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવશે. નિશ્ચિત તારીખ અને સ્થળ હવે પછી નક્કી કરવામાં આવશે. સમુદાયના સભ્યોનો શું મત છે એ જણાવવા વિનંતી. આભાર. --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) ૦૨:૧૮, ૩ મે ૨૦૨૨ (IST) :આ માટે જેમાં બધી વિગતો ઉમેરેલી હોય એવું એક કાર્યશાળા પાનું બનાવી શકાય તો સરસ રહેશે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૦૮:૫૫, ૧૨ મે ૨૦૨૨ (IST) :: આ માટેનું પાનું વિજયભાઇએ [[વિકિપીડિયા:Meetup 2022]] બનાવેલું છે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૦૯:૪૫, ૨૭ મે ૨૦૨૨ (IST) ===સમર્થન/વિરોધ=== * {{સમર્થન}} (as a nominator) --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) ૦૨:૧૮, ૩ મે ૨૦૨૨ (IST) * {{સમર્થન}} -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૭:૨૦, ૩ મે ૨૦૨૨ (IST) * {{સમર્થન}} --[[સભ્ય:Meghdhanu|Meghdhanu]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Meghdhanu|ચર્ચા]]) ૨૧:૨૩, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) * {{સમર્થન}} -- [[સભ્ય:Nizil Shah|Nizil Shah]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Nizil Shah|ચર્ચા]]) ૨૧:૫૨, ૭ મે ૨૦૨૨ (IST) * {{સમર્થન}} --[[સભ્ય:Vijay Barot|વિજય]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Vijay Barot|ચર્ચા]]) ૨૧:૪૬, ૧૦ મે ૨૦૨૨ (IST) * {{તરફેણ}}, દૂર રહી ને જે કાંઈ મદદ કરી શકું તે માટે તૈયાર. --[[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૩:૨૪, ૧૨ મે ૨૦૨૨ (IST) == નિષ્પક્ષતાની ગેરહાજરી == અહીં કોઈ નિષ્પક્ષતા અને વાજબી સુસંગતતા નથી. {{ping|Aniket}}એ ઘણી ઝડપથી મારા યોગદાનોને બિનકારણ અને બિનચર્ચા દૂર કર્યા, ફરીથી પૂછી રહ્યો છું - સબબ શું હતો? {{ping|Dsvyas}}એ મને "ચેતાવણી" આપી પણ એક બીજા સભ્યના વિક્ષેપજનક ફેરફારોની અવગણના કરી, ખુલેઆમ હસવાની વાત કરી. અહીં નિષ્પક્ષતાની ગેરહાજરી જાહેર જ છે. દરખાસ્ત છે કે સમુદાય પોતાની સલાહ આપો. ત્યારપછી હું આને વિકિમીડિયા ફાઉન્ડેશનના દક્ષિણ એશિયાઈ ફોર્મમાં આગળ વધારીશ. અહીંયા દરેક ગુજરાતી યોગદાન આપવાનો હક્ક છે. નીતિ અને પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ કરતા લોકો દ્વારા અમને રોકવામાં આવશે નહીં. --[[સભ્ય:Sahir Ximenes|સાહિર શિમેનશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Sahir Ximenes|ચર્ચા]]) ૦૧:૨૪, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) :ભાઈ શ્રી, તમને ફક્ત વિનંતી કરી કે તમે જે આડેધડ એકધાર્યા ફેરફારો કરે રાખો છો જે ગુજરાતી ભાષાના શબ્દો નથી એવા ફેરફારો બંધ કરો. તમે પોતાનો તો કોઈ પક્ષ રજૂ કર્યો જ નથી અને ફક્ત એક જ ધબ્દ '''નિષ્પક્ષતા''' પકડી ને કાગારોળ મચાવો છો. એક વાત ધ્યાનમાં રાખો કે આવી બધી વર્તણુંક જ તમારા માટે નુકસાનકારક સાબિત થશે. હવે આગળ હું મારો કોઈ જ સમય તમારા વાહિયાત આક્ષેપોનો જવાબ આપવામાં બગાડવાનો નથી. તમારી ભાષા જોઈ ને દૃઢપણે એવું માનું છું કે તમે ગુજરાતી ભાષાથી પરિચિત નથી અને ફક્ત મશિન દ્વારા ભાષાંતર કરી ને જ અહિં જે તે લખી રહ્યા છો. જો તમે [[માપુટો]] કે [[સલમાંગા]] લેખોમાં કોઈ અર્થસભર યોગદાન કર્યું નહીં અને પૂર્વવત જ ભાંગફોડ કર્યે રાખશો તો આ સંદેશાને આખરી ચેતવણી ગણી ને તમારા ગુજરાતી વિકિમાં યોગદાન કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે. અને હા, તમે વિકિપીડિયાના સભ્ય તરીકે તમને જ્યાં અનુકૂળ આવે ત્યાં જઈ ને તમારી ફરિયાદ કરી શકો છો, તે તમારો હક્ક છે.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૦૨:૫૦, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) == જ્ઞાતિ વિષયક લેખો દૂર કરવાનો પ્રસ્તાવ == ગુજરાતી વિકિપીડિયા અત્યંત નાનું વિકિપીડિયા છે અને તેમાં પણ સ્વયંસેવકોની હંમેશા અછત સર્જાય છે. આવામાં જ્ઞાતિ વિષયક લેખો અનામી કે કામચલાઉ દ્વારા બનાવવામાં આવે છે અને તેને સસંદર્ભ સુધારવા જતાં પરિણામ ''એડિટ-વૉર'' અને ધાકધમકીમાં પરિણમે છે. વધુમાં, સભ્યો અને પ્રબંધકોનો સમય તો બગડે જ છે. તેથી હું પ્રસ્તાવ મૂકું છું કે, ૧. બધાં જ શંકાસ્પદ જ્ઞાતિ વિષયક લેખો દૂર કરવા જ્યાં ભૂતકાળમાં આવી ઘટના બનેલી છે. ૨. સસંદર્ભ હોય તેવા લેખો સુરક્ષિત કરી રાખવા. ૩. નવાં લેખો બને જ નહી તે માટે શીર્ષક પણ સુરક્ષિત રાખવા. આપનો કિંમતી અને પવિત્ર અભિપ્રાય આ ચર્ચામાં જણાવવા વિનંતી છે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૪:૫૧, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) :આભાર કાર્તિકભાઈ, તમે મારાં મનની વાત જાણી લીધી. હું આ પ્રસ્તાવનો સ્વીકાર કરું છું. જો કે મારો સુઝાવ નીચે મુજબ છે, જેમાં મેં તમારા ઉલ્લેખેલા મુદ્દા ૧ અને ૨માં થોડી ફેરબદલ કરી છે. થોડાંક ઉદાહરણરુપ લેખો, [[રબારી]], [[ભરવાડ]], [[ઠાકોર]], [[રાજપૂત]] અને [[કોળી]]. :૧. બધાં જ શંકાસ્પદ જ્ઞાતિ વિષયક લેખો <strike>દૂર કરવા</strike> જ્યાં ભૂતકાળમાં આવી ઘટના બનેલી છે, તેને ફક્ત જ્ઞાતિની વ્યાખ્યા પૂરતા મર્યાદિત કરી સબસ્ટબમાં ફેરવવા. :૨. <strike>સસંદર્ભ હોય તેવા લેખો સુરક્ષિત કરી રાખવા.</strike> સસંદર્ભ લેખોની પુનઃમુલવણી કરી જેતે જ્ઞાતિના પેટાવિભાગો, અટકો, વિગેરેની વિગતો દૂર કરવી. :આ પ્રસ્તાવો પર આપનો (ગુજરાતી વિકિપીડિયામાં સક્રિય સભ્યોનો) મત રજૂ કરવા આમંત્રણ છે. મત માટે નીચે #{{tl|તરફેણ}}, #{{tl|વિરુદ્ધ}} કે #{{tl|તટસ્થ}} લખી તેને અંતે તમારી સહી ઉમેરશો. --[[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૫:૨૨, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) ::તમારા બધાં સૂચનો સાથે સહમત! [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૮:૩૬, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) ===સક્રિય સભ્યોનો મત=== #{{તરફેણ}} --[[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૫:૨૨, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) #{{તરફેણ}} -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૮:૩૬, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) #{{તરફેણ}} --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) Agree with Kartik. Such articles should be deleted. --[[સભ્ય:Gazal world|Gazal world]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Gazal world|ચર્ચા]]) ૨૧:૫૩, ૫ મે ૨૦૨૨ (IST) #:એનો અર્થ એમ કે તમે મારા લેખોને દૂર નહીં કરવાના અને એના બદલે એમને તદ્દન મૂળભુત માહિતી ધરાવતા સબસ્ટબમાં પરિવર્તિત કરવાના પ્રસ્તાવ સાથે સહમત નથી? તમારા મતની ગણાતરી કરતા પહેલા આ સ્પષ્ટતા ખાસ જરુરી છે. (ભવિષ્યમાં ગુજરાતીમાં સંદેશો લખશો તો વધુ સારુ રહેશે). #:Does it mean that you do not agree with my proposal to not delete these articles and instead convert them to substubs with just basic definition? It is quite necessary to get this clarification from you in order to count your vote. (Will appreciate if you write in Gujarati here in future, as that will cater to more users) [[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૭:૦૭, ૧૨ મે ૨૦૨૨ (IST) # {{સમર્થન}} -- [[સભ્ય:Nizil Shah|Nizil Shah]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Nizil Shah|ચર્ચા]]) ૨૧:૫૩, ૭ મે ૨૦૨૨ (IST) # {{સમર્થન}} --[[સભ્ય:Vijay Barot|વિજય]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Vijay Barot|ચર્ચા]]) ૨૧:૪૪, ૧૦ મે ૨૦૨૨ (IST) ===નિર્ણય અને અમલ=== કુલ પાંચ મતો પૈકીનો એક જ મત શરતી તરફેણમાં હતો જેની ગણતરી ન પણ કરીએ તો કુલ ૪ મતો આ પ્રસ્તાવની તરફેણમાં મળ્યા અને વિરુદ્ધમાં એક પણ નહી. શરતી તરફેણને તટાસ્થ ગણી શકીએ. આમ પરિણામે આ પ્રસ્તાવ બહુમતિથી સ્વિકારવામાં આવ્યો છે તેમ ગણી ને નીચેના લેખોને '''માન્ય પ્રબંધકોને માન્ય રાખો''' સ્તરની સુરક્ષા હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા છે. એનો અર્થ એ થાય કે આ લેખોમાં પ્રબંધકો સિવાય અન્ય કોઈ ફેરફાર કરી શકશે નહી. હું વ્યક્તિગત જવાબદારી સ્વીકારું છું કે જે લેખો લાંબા છે તેમાંથી ફક્ત તટાસ્થ ગુજરાતી સંદર્ભો સિવાયની અન્ય બધી જ માહિતી દૂર કરી જરુરી હોય તો તેને સ્ટબ કે સબસ્ટબ કક્ષાનો લેખ બનાવવો. #[[રબારી]] #[[ભરવાડ]] #[[માલધારી]] #[[રાજપૂત]] #[[કારડીયા]] #[[યાદવ]] #[[ઠાકોર]] #[[કોળી]] #[[આહિર]] આ ઉપરાંત પણ જ્ઞાતિવિષયક લેખ એવો હોય જેમાં વારંવાર અનિચ્છનિય ફેરફારો થતા રહેતા હોય તો નીચે જણાવવા વિનંતિ.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૭:૨૭, ૧૭ જૂન ૨૦૨૨ (IST) :<nowiki>[[શ્રેણી:રાજપૂત કુળો]]</nowiki>ના બધાં લેખોને પણ આ યાદીમાં ઉમેરશો. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] ^{[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]} ૧૬:૪૨, ૧૮ જૂન ૨૦૨૨ (IST) == CIS-A2K Newsletter April 2022 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, I hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about April 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned our conducted events, ongoing events and upcoming events. ; Conducted events * [[:m:Grants talk:Programs/Wikimedia Community Fund/Annual plan of the Centre for Internet and Society Access to Knowledge|Annual Proposal Submission]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Digitisation session with Dakshin Bharat Jain Sabha|Digitisation session with Dakshin Bharat Jain Sabha]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Wikimedia Commons sessions of organisations working on river issues|Training sessions of organisations working on river issues]] * Two days edit-a-thon by local communities * [[:m:CIS-A2K/Events/Digitisation review and partnerships in Goa|Digitisation review and partnerships in Goa]] * [https://www.youtube.com/watch?v=3WHE_PiFOtU&ab_channel=JessicaStephenson Let's Connect: Learning Clinic on Qualitative Evaluation Methods] ; Ongoing events * [[c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Wikimedia Commons workshop for Rotary Water Olympiad team]] ; Upcoming event * [[:m:CIS-A2K/Events/Indic Wikisource Plan 2022-23|Indic Wikisource Work-plan 2022-2023]] Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/April 2022|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 15:47, 11 May 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == <section begin="announcement-header" />Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૫:૪૨, ૧૨ મે ૨૦૨૨ (IST) == June Month Celebration 2022 edit-a-thon == Dear Wikimedians, CIS-A2K announced June month mini edit-a-thon which is going to take place on 25 & 26 June 2022 (on this weekend). The motive of conducting this edit-a-thon is to celebrate June Month which is also known as pride month. This time we will celebrate the month, which is full of notable days, by creating & developing articles on local Wikimedia projects, such as proofreading the content on Wikisource if there are any, items that need to be created on Wikidata [edit Labels & Descriptions], some June month related content must be uploaded on Wikimedia Commons and so on. It will be a two-days long edit-a-thon to increase content about the month of June or related to its days, directly or indirectly. Anyone can participate in this event and the link you can find [[:m: June Month Celebration 2022 edit-a-thon|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:46, 21 June 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[સભ્ય:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[સભ્યની ચર્ચા:MediaWiki message delivery|ચર્ચા]]) ૨૧:૪૨, ૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == Propose statements for the 2022 Election Compass == : ''[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi all, Community members are invited to ''' [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass]]''' for the [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election.]] An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/neutral/disagree). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views. Here is the timeline for the Election Compass: * July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass * July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements * July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements * August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements * August 5 - 12: candidates align themselves with the statements * August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on. Regards, Movement Strategy & Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee'' [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૩:૩૯, ૧૨ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == CIS-A2K Newsletter June 2022 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, Hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about June 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned A2K's conducted events. ; Conducted events * [[:m:CIS-A2K/Events/Assamese Wikisource Community skill-building workshop|Assamese Wikisource Community skill-building workshop]] * [[:m:June Month Celebration 2022 edit-a-thon|June Month Celebration 2022 edit-a-thon]] * [https://pudhari.news/maharashtra/pune/228918/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE-%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A4%AC%E0%A4%B3%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%9A-%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%80-%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%80-%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A8-%E0%A4%A1%E0%A5%89-%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%95-%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%A4-%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A5%87-%E0%A4%AE%E0%A4%A4/ar Presentation in Marathi Literature conference] Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/June 2022|here]]. <br /><small>If you want to subscribe/unsubscibe this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:23, 19 July 2022 (UTC) <small>On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]</small> <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Board of Trustees - Affiliate Voting Results == :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear community members, '''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The shortlisted 2022 Board of Trustees candidates are: * Tobechukwu Precious Friday ([[User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[User:Mike Peel|Mike Peel]]) See more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this election. Please take a moment to appreciate the Affiliate representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. Thank you for your participation. '''The next part of the Board election process is the community voting period.''' View the election timeline [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline| here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with, in the following ways: * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&A]]. * See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles. * Encourage others in your community to take part in the election. Regards, Movement Strategy and Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee'' [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૪:૨૩, ૨૦ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == Movement Strategy and Governance News – Issue 7 == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 7, July-September 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance newsletter! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation. The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]]) * '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]]) * '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]]) * '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]]) * '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]]) * '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]]) * '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]]) * '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]]) * '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]]) * '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]]) </div><section end="msg-newsletter"/> [[સભ્ય:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[સભ્યની ચર્ચા:CSinha (WMF)|ચર્ચા]]) ૧૮:૨૪, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) mmrcjibb3zi0w3zqzxg446t201jfp9a 0 1394 825810 804841 2022-07-25T10:33:01Z 2405:205:C904:A2B6:0:0:1DD5:58B0 wikitext text/x-wiki [[File:Prime Ministers of India (by state of birth).svg|thumb|260px|ભારતના વડા પ્રધાનોના (જન્મ પ્રમાણે રાજ્યો)]] '''ભારતના વડા પ્રધાન''' [[ભારત સરકાર]]ના વડા છે. ભારતની સંસદીય પ્રણાલીમાં સંવિધાન [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]]ને દેશના પ્રમુખ તરીકે વર્ણવે છે. પરંતુ, ખરી સત્તા વડા પ્રધાન અને તેમના મંત્રીમંડળના હાથમાં હોય છે. વડા પ્રધાનની નિમણૂંંક અને સોગંદનામું રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા થાય છે. સામાન્ય રીતે વડા પ્રધાન [[લોક સભા]]માં બહુમતી ધરાવતા પક્ષનો નેતા હોય છે.<ref>{{cite book|title=Constitutional Government in India|date=૨૦૦૩|publisher=S. Chand Publishing|isbn=9788121922036|url=https://books.google.co.in/books?id=veDUJCjr5U4C&pg=PA252&dq=The+Prime+Minister+of+India+is+the+chief+executive+of+the+Government+of+India.&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi__7-d67jYAhXJtI8KHcsBDWIQ6AEIMzAC#v=onepage&q=The%20Prime%20Minister%20of%20India%20is%20the%20chief%20executive%20of%20the%20Government%20of%20India.&f=false|language=en}}</ref> ૧૯૪૭થી ભારતમાં ૧૪ વડા પ્રધાનો રહી ચૂક્યા છે, ૧૫મા વડા પ્રધાન [[ગુલઝારીલાલ નંદા]] બે વખત કાર્યકારી વડા પ્રધાન રહ્યા હતા. પ્રથમ વડા પ્રધાન [[જવાહરલાલ નેહરુ|જવાહરલાલ નહેરૂ]] [[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]ના હતા,<ref>{{Cite web|url=http://www.pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/|title=Former Prime Ministers {{!}} Prime Minister of India|website=www.pmindia.gov.in|language=en|access-date=2018-01-03}}</ref> જેમણે ભારતની સ્વતંત્રતા સમયે ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના રોજ શપથ લીધા હતા. મે ૧૯૬૪માં તેમના મૃત્યુ સુધી તેઓ વડા પ્રધાન રહ્યા હતા અને ભારતના સૌથી લાંબો સમય પદ પર રહેનાર વડા પ્રધાન હતા. તેમના પછી [[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]] વડા પ્રધાન બન્યા હતા અને તેમના ૧૯ મહિનાના શાસન પછી તેમનું મૃત્યુ થયું હતું. ત્યાર પછી નહેરુના પુત્રી [[ઈન્દિરા ગાંધી]] વડા પ્રધાન બન્યા હતા. ૧૧ વર્ષ પછી જનતા પાર્ટીના ચૂંટાતા ઈન્દિરા ગાંધીના શાસનનો અંત આવ્યો હતો અને [[મોરારજી દેસાઈ]] પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી વડા પ્રધાન બન્યા હતા. ૧૯૭૯માં તેમના રાજીનામા પછી તેમના ઉપ વડા પ્રધાન ચરણ સિંહ કોંગ્રેસના ટેકાથી ૬ મહિનાના ટૂંકા ગાળા માટે વડા પ્રધાન બન્યા હતા અને ત્યાર પછી ફરી ઇન્દિરા ગાંધી સત્તામાં આવ્યા હતા. ૩૧ ઓક્ટોબર ૧૯૮૪ના રોજ તેમની હત્યા થતાં તે જ સાંજે તેમના પુત્ર [[રાજીવ ગાંધી]] વડા પ્રધાન તરીકે ચૂંટાયા હતા, જેઓ તેમના કુટુંબમાંથી ત્રીજા વડા પ્રધાન હતા. અત્યાર સુધીમાં નહેરુ-ગાંધી પરિવાર કુલ ૩૭ વર્ષ ૩૦૩ દિવસો સુધી વડા પ્રધાન પદે રહી ચૂક્યું છે.<ref>{{Cite web|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|website=Washington Post|access-date=૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> રાજીવ ગાંધીના પાંચ વર્ષ પછી તેમના જ સાથી વી. પી. સિંહે જનતા દળના નેતા તરીકે ''નેશનલ ફ્રન્ટ'' ગઠબંધનની મદદથી ૧૯૮૯માં સરકાર બનાવી. નવેમ્બર ૧૯૯૦માં ચંદ્ર શેખર ૬ મહિના માટે વડા પ્રધાન બન્યા અને જૂન ૧૯૯૧માં પી. વી. નરસિંહરાવના નેતૃત્વ હેઠળ કોંગ્રેસ પક્ષ સત્તા પર પરત ફર્યો. રાવની પાંચ વર્ષની મુદ્દત પછી ચાર ટૂંકાગાળાના વડા પ્રધાનો સત્તા પર આવ્યા, જેમાં ૧૯૯૬માં [[અટલ બિહારી વાજપેયી]] (૧૩ દિવસ માટે), યુનાઇટેડ ફ્રંટના એચ. ડી. દેવગૌડા, આઇ. કે. ગુજરાલ તેમજ ૧૯૯૮-૯૯માં વાજપેયી (૧૯ મહિના માટે)નો સમાવેશ થાય છે. ૧૯૯૯માં ત્રીજી વખત વાજપેયી વડા પ્રધાન બન્યા અને નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ પાંચ વર્ષ સત્તા પર રહ્યો, જે આમ કરવાવાળી પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી સરકાર હતી. વાજપેયી પછી કોંગ્રેસ સત્તા પર પરત ફરી અને [[મનમોહન સિંહ]] બે મુદ્દત માટે ૧૦ વર્ષ સુધી યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસીવ એલાયન્સ (યુ.પી.એ.) ગઠબંધનના વડા પ્રધાન રહ્યા. ૨૦૧૪માં ભારતીય જનતા પક્ષના નેતૃત્વમાં નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એન.ડી.એ.) સત્તા પર આવ્યો. ૨૬ મે ૨૦૧૪ના રોજ [[નરેન્દ્ર મોદી]] ભારતના વડા પ્રધાન બન્યા, જે એક જ પક્ષની બહુમતી ધરાવતી પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી સરકાર છે.<ref>{{Cite news|url=http://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Diplomat|first=Ankit Panda, The|newspaper=The Diplomat|access-date=૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> ઓગસ્ટ ૨૦૨૦માં નરેન્દ્ર મોદી સૌથી લાંબા સમય સુધી વડાપ્રધાન પદ રહેનારા બિન-કોંગ્રેસી વડાપ્રધાન બન્યા હતા.<ref>{{cite news|last1=Sharma|first1=Akhilesh|last2=Dutta Roy|first2=Divyanshu|title=PM Modi Becomes Longest Serving Non-Congress Prime Minister|url=https://www.ndtv.com/people/pm-narendra-modi-becomes-longest-serving-non-congress-prime-minister-2279112|access-date=1 March 2021|work=NDTV|date=13 August 2020}}</ref> == ચાવી == {{Col-begin}} {{Col-2}} ;ભારતના વડાપ્રધાનના પક્ષ માટે ચાવીઓ * {{legend|{{Bharatiya Janata Party/meta/color}}|[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Indian National Congress/meta/color}}|[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]<br />{{small|ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) ૧૯૭૭–૧૯૯૬}}<ref name="britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/285841/Indian-National-Congress/232140/Postindependence-from-dominance-to-decline|title=Indian National Congress|publisher=Encyclopædia Britannica|access-date=૨૧ મે ૨૦૧૪}}</ref>|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Dal/meta/color}}|જનતા દળ|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Party/meta/color}}|જનતા પાર્ટી|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Party (Secular)/meta/color}}|જનતા દળ સેક્યુલર|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Samajwadi Janata Party (Rashtriya)/meta/color}}|સમાજવાદી જનતા પાર્ટી|border=1px solid #AAAAAA}} {{col-2}} ;અન્ય ચાવીઓ * №: ક્રમ * {{note label|†|†|†}} હત્યા અથવા પદ પર મૃત્યુ * {{note label|§|§|§}} પહેલાના મુદ્દત પછી ફરીથી * {{note label|RES|RES|RES}} રાજીનામું * {{note label|NC|NC|NC}} અવિશ્વાસ મત પછી રાજીનામું {{col-end}} == ભારતના વડાપ્રધાનોની યાદી == {|class="wikitable sortable" style="width:100%; text-align:center" |- ! ક્રમ ! style="width:23%;"|નામ<br />{{small|(જન્મ–મૃત્યુ)}} ! width=50 class="unsortable"|છબી !પૂર્વ પદ ! colspan="2" style="width:10%;"|પક્ષr />{{small|(''ગઠબંધન'')}} ! મત વિસ્તાર ! colspan=3|સત્તા<ref>{{cite web|title=Former Prime Ministers |url=http://pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/ |publisher=PM India |access-date=૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૫ |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20141009232119/http://pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/ |archive-date= ૯ ઓક્ટોબર ૨૦૧૪}}</ref> ! નિમણુક !લોક સભા{{efn|વડાપ્રધાન બંને ગૃહોમાંથી એકના સભ્ય બની શકે છે, પરંતુ તેમણે લોક સભામાં વિશ્વાસનો મત હોવો જરૂરી છે. લોક સભાના વિસર્જન પછી આગલા વડા પ્રધાન ચૂંટાયા અને તેના શપથ સુધી વડા પ્રધાન સત્તામાં રહે છે.}} |- ! rowspan="4" | ૧ | rowspan="4" |[[જવાહરલાલ નેહરુ]]<br />{{small|(૧૮૮૯–૧૯૬૪)}} | rowspan="4" |[[File:Jnehru.jpg|100px]] | rowspan="4" |ભારતની કામચલાઉ સરકારના ઉપ વડાપ્રધાન | rowspan="4" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="4" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] | rowspan="4" |ફુલપુર, [[ઉત્તર પ્રદેશ]] |{{small|૧૫ ઓગસ્ટ}}<br />૧૯૪૭ |{{small|૧૫ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૨ | rowspan="4" |{{age in years and days|1947|08|15|1964|5|27}} |લોર્ડ માઉન્ટબેટન |બંધારણીય સભા{{efn|૧૯૪૬માં ૩૮૯ સભ્યોની બંધારણીય સભા ચૂંટાઇ હતી. આ સભા ૨૬ જાન્યુઆરી ૧૯૫૦ના રોજ બંધારણ અમલમાં આવતા કામચલાઉ સંસદ વડે વિખેરી નખાઇ હતી અને પ્રથમ ચૂંટણી ૧૯૫૧-૫૨માં થઇ હતી.}} |- |{{small|૧૫ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૨ |{{small|૧૭ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ | rowspan="3" |[[રાજેન્દ્ર પ્રસાદ]] |૧લી |- |{{small|૧૭ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |{{small|૨ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |૨જી |- |{{small|૨ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |{{small|૨૭ મે}}<br />૧૯૬૪{{ref label|†|†|†}} | rowspan="5" |૩જી |- ! – |[[ગુલઝારીલાલ નંદા]] (કાર્યકારી) <br />{{small|(૧૮૯૮–૧૯૯૮)}} |[[File:Gulzarilal_Nanda_stamp_(cropped).jpg|133x133px]] |શ્રમ અને મજૂર મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |સાબરકાંઠા, [[ગુજરાત]] |{{small|૨૭ મે}}<br />૧૯૬૪ |{{small|૯ જૂન}}<br />૧૯૬૪ |૧૩ દિવસો |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! ૨ |[[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]]<br />{{small|(૧૯૦૪–૧૯૬૬)}} |[[File:Lal_Bahadur_Shastri_(from_stamp).jpg|123x123px]] |ગૃહ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |અલાહાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૯ જૂન}}<br />૧૯૬૪ |{{small|૧૧ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬{{ref label|†|†|†}} |{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}} |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! – |[[ગુલઝારીલાલ નંદા]] (કાર્યકારી) <br />{{small|(૧૮૯૮–૧૯૯૮)}} |[[File:Gulzarilal_Nanda_stamp_(cropped).jpg|133x133px]] |ગૃહ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |સાબરકાંઠા, [[ગુજરાત]] |{{small|૧૧ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |{{small|૨૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |૧૩ દિવસો |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! rowspan="3" | ૩ | rowspan="3" |[[ઈન્દિરા ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૧૭–૧૯૮૪)}} | rowspan="3" |[[File:Indira Gandhi 1967.jpg|100px]] | rowspan="3" |માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી ---- વડા પ્રધાન (ફરી-ચૂંટાયેલ) | rowspan="3" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="3" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] | rowspan="3" |ઉત્તર પ્રદેશ તરફથી [[રાજ્ય સભા]]ના સભ્ય |{{small|૨૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |{{small|૪ માર્ચ}}<br />૧૯૬૭ | rowspan="3" |{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}} |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- |{{small|૪ માર્ચ}}<br />૧૯૬૭ |{{small|૧૫ માર્ચ}}<br />૧૯૭૧ | rowspan="2" |વી. વી. ગિરિ |૪થી |- |{{small|૧૫ માર્ચ}}<br />૧૯૭૧ |{{small|૨૪ માર્ચ}}<br />૧૯૭૭ |૫મી |- ! ૪ |[[મોરારજી દેસાઈ]]<br />{{small|(૧૮૯૬–૧૯૯૫)}} |[[File:Morarji_Desai_portrait.jpg|126x126px]] |નાણાં મંત્રી અને ૧૯૬૯માં તેમના રાજીનામા પહેલા ઉપ વડાપ્રધાન | style="background:{{Janata Party/meta/color}};" | |જનતા પાર્ટી |સુરત, ગુજરાત |{{small|૨૪ માર્ચ}}<br />૧૯૭૭ |{{small|૨૮ જુલાઇ}}<br />૧૯૭૯{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}} |બી. ડી. જત્તી (કાર્યકારી રાષ્ટ્રપતિ) | rowspan="2" |૬ઠ્ઠી |- ! ૫ |ચરણ સિંહ<br />{{small|(૧૯૦૨–૧૯૮૭)}} |[[File:Charan_Singh.jpg|136x136px]] |નાણાં મંત્રી | style="background:{{Janata Party (Secular)/meta/color}}; | |જનતા પાર્ટી (સેક્યુલર)<br />{{small|''[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ|કોંગ્રેસ]] સાથે''}} |બાઘપત, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨૮ જુલાઇ}}<br />૧૯૭૯ |{{small|૧૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૮૦{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in days|1979|7|28|1980|1|14}} દિવસો |નીલમ સંજીવ રેડ્ડી |- ! (૩) |[[ઈન્દિરા ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૧૭–૧૯૮૪)}} |[[File:Indira Gandhi 1967.jpg|100px]] |ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) |મેદક, [[આંધ્ર પ્રદેશ]] |{{small|૧૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૮૦{{ref label|§|§|§}} |{{small|૩૧ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૮૪{{ref label|†|†|†}} |{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}} |નીલમ સંજીવ રેડ્ડી | rowspan="2" |૭મી |- ! rowspan="2" | ૬ | rowspan="2" |[[રાજીવ ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૪૪–૧૯૯૧)}} | rowspan="2" |[[File:Rajiv Gandhi (1987).jpg|100px]] | rowspan="2" |[[અમેઠી]]ના સાંસદ | rowspan="2" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="2" |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) | rowspan="2" |અમેઠી, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૩૧ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૮૪{{ref label|†|†|†}} |{{small|૩૧ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૪ | rowspan="2" |{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}} | rowspan="2" |[[ઝૈલસિંઘ]] |- |{{small|૩૧ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૪ |{{small|૨ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૯ |૮મી |- ! ૭ |વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંઘ<br />{{small|(૧૯૩૧–૨૦૦૮)}} |[[File:V. P. Singh (cropped).jpg|100px]] |રક્ષા મંત્રી | style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''નેશનલ ફ્રંટ'')}} |ફતેહપુર, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૯ |{{small|૧૦ નવેમ્બર}}<br />૧૯૯૦{{ref label|NC|NC|NC}} |{{age in days|1989|12|2|1990|11|10}} દિવસો |આર. વેકંટરામન | rowspan="2" |૯મી |- ! ૮ |ચંદ્ર શેખર<br />{{small|(૧૯૨૭–૨૦૦૭)}} |[[File:Chandra_Shekhar_Singh_2010_stamp_of_India.jpg|alt=Chandra Shekhar|136x136px]] |બલિયાના સાંસદ | style="background:{{Samajwadi Janata Party (Rashtriya)/meta/color}};" | |સમાજવાદી જનતા પાર્ટી<br />{{small|''[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ|કોંગ્રેસ]] સાથે''}} |બલિયા, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૦ નવેમ્બર}}<br />૧૯૯૦ |{{small|૨૧ જૂન}}<br />૧૯૯૧{{efn|ચંદ્ર શેખરે સત્તાવાર રીતે વડા પ્રધાન પદથી ૧૩ માર્ચ ૧૯૯૧ના રોજ રાજીનામું આપ્યું હતું, પરંતુ તેઓ અને તેમનું મંત્રી મંડળ રાવના વડાપ્રધાન બનવા સુધી કાર્યાલયમાં પદ પર રહ્યા હતા.}} |{{age in days|1990|11|10|1991|6|21}} દિવસો |આર. વેકંટરામન |- ! ૯ |પામુલપાર્થી વેકંટ નરસિંહા રાવ<br />{{small|(૧૯૨૧–૨૦૦૪)}} |[[File:P_V_Narasimha_Rao.png|136x136px]] |વિદેશ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) |નાંદયાલ, આંધ્ર પ્રદેશ |{{small|૨૧ જૂન}}<br />૧૯૯૧ |{{small|૧૬ મે}}<br />૧૯૯૬ |{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}} |આર. વેકંટરામન |૧૦મી |- ! ૧૦ |[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]<br />{{small|(૧૯૨૪-૨૦૧૮)}} |[[File:Atal_Bihari_Vajpayee_2002-06-12.jpg|alt=અટલ બિહારી વાજપેયી|125x125px]] |વિદેશ મંત્રી |style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] |લખનૌ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૬ મે}}<br />૧૯૯૬ |{{small|૧ જૂન}}<br />૧૯૯૬{{ref label|RES|RES|RES}} |16 days |[[શંકર દયાલ શર્મા]] | rowspan="3" |૧૧મી |- ! ૧૧ |એચ. ડી. દેવે ગોવડા<br />{{small|(જન્મ ૧૯૩૩)}} |[[File:H._D._Deve_Gowda_BNC.jpg|150x150px]] |[[કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રીઓ|કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી]] |style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''યુનાઇટેડ ફ્રંટ'')}} |કર્ણાટક તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૧ જૂન}}<br />૧૯૯૬ |{{small|૨૧ એપ્રિલ}}<br />૧૯૯૭{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in days|1996|6|1|1997|4|21}} દિવસો |[[શંકર દયાલ શર્મા]] |- ! ૧૨ |[[ઇન્દ્ર કુમાર ગુજરાલ]]<br />{{small|(૧૯૧૯–૨૦૧૨)}} |[[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|100px]] |વિદેશ મંત્રી | style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''યુનાઇટેડ ફ્રંટ'')}} |બિહાર તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૨૧ એપ્રિલ}}<br />૧૯૯૭ |{{small|૧૯ માર્ચ}}<br />૧૯૯૮ |{{age in days|1997|4|21|1998|3|19}} દિવસો |[[શંકર દયાલ શર્મા]] |- ! rowspan="2" | (૧૦) | rowspan="2" |[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]<br />{{small|(૧૯૨૪-૨૦૧૮)}} | rowspan="2" |[[File:Atal_Bihari_Vajpayee.jpg|133x133px]] |ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન | rowspan="2" style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]<br />{{small|(''નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |લખનૌ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૯ માર્ચ}}<br />૧૯૯૮{{ref label|§|§|§}} |{{small|૧૦ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૯૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}} | rowspan="2" |કે. આર. નારાયણ |૧૨મી |- | |{{small|૧૦ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૯૯ |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૪ |૧૩મી |- ! rowspan="2" | ૧૩ | rowspan="2" |[[મનમોહન સિંહ]]<br />{{small|(જન્મ ૧૯૩૨)}} | rowspan="2" |[[File:Official_Portrait_of_the_Prime_Minister_Dr._Manmohan_Singh.jpg|150x150px]] |નાણાં મંત્રી | rowspan="2" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]<br />{{small|(''યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |આસામ તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૪ |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}} |[[અબ્દુલ કલામ|એ. પી. જે. અબ્દુલ કલામ]] |૧૪મી |- | |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૯ |{{small|૨૬ મે}}<br />૨૦૧૪ |[[પ્રતિભા પાટીલ]] |૧૫મી |- ! rowspan="2" | ૧૪ | rowspan="2" |[[નરેન્દ્ર મોદી]]<br />{{small|(જન્મ ૧૯૫૦)}} | rowspan="2" |[[File:Prime_Minister_Modi_in_July_2021.jpg|alt=નરેન્દ્ર મોદી|120x120px]] |[[ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીઓ|ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી]] | rowspan="2" style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]<br />{{small|(''નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨૬ મે}}<br />૨૦૧૪<ref>{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Home/Lok-Sabha-Elections-2014/News/Narendra-Modi-appointed-Prime-Minister-swearing-in-on-May-26/articleshow/35388297.cms|title=Narendra Modi appointed Prime Minister, swearing in on May 26|last=|first=|date=૨૦ મે ૨૦૧૪|work=The Times of India|access-date=૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૫|via=}}</ref> | ૩૦ મે ૨૦૧૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|2014|5|26}} |[[પ્રણવ મુખર્જી]] |૧૬મી<!-- NOT Ram Nath Kovind this column is "Appointed by" not "Presidents who overlapped" --> |- | |૩૦ મે ૨૦૧૯ |હાલમાં |[[રામનાથ કોવિંદ]] |૧૭મી |} {{notelist}} === સમયરેખા === <timeline> ImageSize = width:800 height:auto barincrement:20 PlotArea = top:10 bottom:50 right:130 left:20 AlignBars = late DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1947 till:30/05/2019 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1950 Colors = id:INC value:rgb(0.435,0.85,0.866) legend:ભા.રા.કો. id:INCI value:brightblue legend:ભા.રા.કો. id:JP value:darkblue legend:જેપી id:JPS value:rgb(0.153,0.204,0.255) legend:જેપી(સે) id:JD value:green legend:જેડી id:SJP value:kelleygreen legend:એસજેપી id:BJP value:orange legend:ભાજપ Legend = columns:4 left:150 top:24 columnwidth:200 TextData = pos:(20,27) textcolor:black fontsize:M text:"દળ:" BarData = barset:PM PlotData= width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till barset:PM from: 15/08/1947 till: 27/05/1964 color:INC text:"[[જવાહરલાલ નેહરુ]]" fontsize:10 from: 27/05/1964 till: 09/06/1964 color:INC text:"[[ગુલઝારીલાલ નંદા]](કાર્યકારી)" fontsize:10 from: 09/06/1964 till: 11/01/1966 color:INC text:"[[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]]" fontsize:10 from: 11/01/1966 till: 24/01/1966 color:INC text:"[[ગુલઝારીલાલ નંદા]](કાર્યકારી)" fontsize:10 from: 24/01/1966 till: 24/03/1977 color:INCI text:"[[ઈન્દિરા ગાંધી]]" fontsize:10 from: 24/03/1977 till: 28/07/1979 color:JP text:"[[મોરારજી દેસાઈ]]" fontsize:10 from: 28/07/1979 till: 14/01/1980 color:JPS text:"ચરણ સિંહ" fontsize:10 from: 14/01/1980 till: 31/10/1984 color:INCI text:"[[ઈન્દિરા ગાંધી]]" fontsize:10 from: 31/10/1984 till: 02/12/1989 color:INC text:"[[રાજીવ ગાંધી]]" fontsize:10 from: 02/12/1989 till: 10/11/1990 color:JD text:"[[વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંહ]]" fontsize:10 from: 10/11/1990 till: 21/06/1991 color:SJP text:"[[ચંદ્ર શેખર]]" fontsize:10 from: 21/06/1991 till: 16/05/1996 color:INC text:"[[પી. વી. નરસિંહા રાવ]]" fontsize:10 from: 16/05/1996 till: 01/06/1996 color:BJP text:"[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]" fontsize:10 from: 01/06/1996 till: 21/04/1997 color:JD text:"[[એચ. ડી. દેવે ગૌડા]]" fontsize:10 from: 21/04/1997 till: 19/03/1998 color:JD text:"[[ઇન્દ્ર કુમાર ગુજરાલ]]" fontsize:10 from: 19/03/1998 till:22/05/2004 color:BJP text:"[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]" fontsize:10 from: 22/05/2004 till:26/04/2014 color:INC text:"[[મનમોહન સિંહ]]" fontsize:10 from: 26/04/2014 till:30/05/2019 color:BJP text:"[[નરેન્દ્ર મોદી]]" fontsize:10 </timeline> == સંદર્ભ == {{Reflist}} == પૂરક વાચન == {{refbegin|2}} * {{cite web|url = http://www.pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/|title = Former Prime Minister's of India|publisher=Prime Minister's Office (India) (PMO)|access-date = ૨૨ નવેમ્બર ૨૦૧૭}} * {{cite web|url = http://pib.nic.in/archieve/others/gpmi.html |title = Gallery of Prime Ministers|publisher=Press Information Burea|access-date = ૨૨ નવેમ્બર ૨૦૧૭}} * {{cite book|last1=Guha|first1=Ramachandra|title=India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy|date=૨૦૧૧|publisher=Pan Macmillan|isbn=9780330540209|url=https://books.google.co.in/books/about/India_After_Gandhi.html?id=8FKepYC6wzwC|language=en}} * {{cite book|last1=Brass|first1=Paul R.|title=The Politics of India Since Independence|date=૧૯૯૪|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521459709|url=https://books.google.co.in/books?id=dtKe6XV8z7wC&printsec=frontcover&dq=post+independence+history+of+india&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjdl6ylidTXAhXLsI8KHSTyBcUQ6AEIPDAE#v=onepage&q=post%20independence%20history%20of%20india&f=false|language=en}} {{refend}} {{ભારતના વડાપ્રધાન}} [[શ્રેણી:ભારત સરકાર]] angw967gsw0u35atif0gvk5pefpvlag 825811 825810 2022-07-25T10:55:29Z Dsvyas 561 [[Special:Contributions/2405:205:C904:A2B6:0:0:1DD5:58B0|2405:205:C904:A2B6:0:0:1DD5:58B0]] ([[User talk:2405:205:C904:A2B6:0:0:1DD5:58B0|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki [[File:Prime Ministers of India (by state of birth).svg|thumb|260px|ભારતના વડા પ્રધાનોના (જન્મ પ્રમાણે રાજ્યો)]] '''ભારતના વડા પ્રધાન''' [[ભારત સરકાર]]ના વડા છે. ભારતની સંસદીય પ્રણાલીમાં સંવિધાન [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]]ને દેશના પ્રમુખ તરીકે વર્ણવે છે. પરંતુ, ખરી સત્તા વડા પ્રધાન અને તેમના મંત્રીમંડળના હાથમાં હોય છે. વડા પ્રધાનની નિમણૂંંક અને સોગંદનામું રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા થાય છે. સામાન્ય રીતે વડા પ્રધાન [[લોક સભા]]માં બહુમતી ધરાવતા પક્ષનો નેતા હોય છે.<ref>{{cite book|title=Constitutional Government in India|date=૨૦૦૩|publisher=S. Chand Publishing|isbn=9788121922036|url=https://books.google.co.in/books?id=veDUJCjr5U4C&pg=PA252&dq=The+Prime+Minister+of+India+is+the+chief+executive+of+the+Government+of+India.&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi__7-d67jYAhXJtI8KHcsBDWIQ6AEIMzAC#v=onepage&q=The%20Prime%20Minister%20of%20India%20is%20the%20chief%20executive%20of%20the%20Government%20of%20India.&f=false|language=en}}</ref> ૧૯૪૭થી ભારતમાં ૧૪ વડા પ્રધાનો રહી ચૂક્યા છે, ૧૫મા વડા પ્રધાન [[ગુલઝારીલાલ નંદા]] બે વખત કાર્યકારી વડા પ્રધાન રહ્યા હતા. પ્રથમ વડા પ્રધાન [[જવાહરલાલ નેહરુ|જવાહરલાલ નહેરૂ]] [[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]ના હતા,<ref>{{Cite web|url=http://www.pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/|title=Former Prime Ministers {{!}} Prime Minister of India|website=www.pmindia.gov.in|language=en|access-date=2018-01-03}}</ref> જેમણે ભારતની સ્વતંત્રતા સમયે ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના રોજ શપથ લીધા હતા. મે ૧૯૬૪માં તેમના મૃત્યુ સુધી તેઓ વડા પ્રધાન રહ્યા હતા અને ભારતના સૌથી લાંબો સમય પદ પર રહેનાર વડા પ્રધાન હતા. તેમના પછી [[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]] વડા પ્રધાન બન્યા હતા અને તેમના ૧૯ મહિનાના શાસન પછી તેમનું મૃત્યુ થયું હતું. ત્યાર પછી નહેરુના પુત્રી [[ઈન્દિરા ગાંધી]] વડા પ્રધાન બન્યા હતા. ૧૧ વર્ષ પછી જનતા પાર્ટીના ચૂંટાતા ઈન્દિરા ગાંધીના શાસનનો અંત આવ્યો હતો અને [[મોરારજી દેસાઈ]] પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી વડા પ્રધાન બન્યા હતા. ૧૯૭૯માં તેમના રાજીનામા પછી તેમના ઉપ વડા પ્રધાન ચરણ સિંહ કોંગ્રેસના ટેકાથી ૬ મહિનાના ટૂંકા ગાળા માટે વડા પ્રધાન બન્યા હતા અને ત્યાર પછી ફરી ઇન્દિરા ગાંધી સત્તામાં આવ્યા હતા. ૩૧ ઓક્ટોબર ૧૯૮૪ના રોજ તેમની હત્યા થતાં તે જ સાંજે તેમના પુત્ર [[રાજીવ ગાંધી]] વડા પ્રધાન તરીકે ચૂંટાયા હતા, જેઓ તેમના કુટુંબમાંથી ત્રીજા વડા પ્રધાન હતા. અત્યાર સુધીમાં નહેરુ-ગાંધી પરિવાર કુલ ૩૭ વર્ષ ૩૦૩ દિવસો સુધી વડા પ્રધાન પદે રહી ચૂક્યું છે.<ref>{{Cite web|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-india-next-generation-of-gandhi-dynasty/2011/11/17/gIQA28SdMO_story.html|title=In India, next generation of Gandhi dynasty|website=Washington Post|access-date=૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> રાજીવ ગાંધીના પાંચ વર્ષ પછી તેમના જ સાથી વી. પી. સિંહે જનતા દળના નેતા તરીકે ''નેશનલ ફ્રન્ટ'' ગઠબંધનની મદદથી ૧૯૮૯માં સરકાર બનાવી. નવેમ્બર ૧૯૯૦માં ચંદ્ર શેખર ૬ મહિના માટે વડા પ્રધાન બન્યા અને જૂન ૧૯૯૧માં પી. વી. નરસિંહરાવના નેતૃત્વ હેઠળ કોંગ્રેસ પક્ષ સત્તા પર પરત ફર્યો. રાવની પાંચ વર્ષની મુદ્દત પછી ચાર ટૂંકાગાળાના વડા પ્રધાનો સત્તા પર આવ્યા, જેમાં ૧૯૯૬માં [[અટલ બિહારી વાજપેયી]] (૧૩ દિવસ માટે), યુનાઇટેડ ફ્રંટના એચ. ડી. દેવગૌડા, આઇ. કે. ગુજરાલ તેમજ ૧૯૯૮-૯૯માં વાજપેયી (૧૯ મહિના માટે)નો સમાવેશ થાય છે. ૧૯૯૯માં ત્રીજી વખત વાજપેયી વડા પ્રધાન બન્યા અને નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ પાંચ વર્ષ સત્તા પર રહ્યો, જે આમ કરવાવાળી પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી સરકાર હતી. વાજપેયી પછી કોંગ્રેસ સત્તા પર પરત ફરી અને [[મનમોહન સિંહ]] બે મુદ્દત માટે ૧૦ વર્ષ સુધી યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસીવ એલાયન્સ (યુ.પી.એ.) ગઠબંધનના વડા પ્રધાન રહ્યા. ૨૦૧૪માં ભારતીય જનતા પક્ષના નેતૃત્વમાં નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એન.ડી.એ.) સત્તા પર આવ્યો. ૨૬ મે ૨૦૧૪ના રોજ [[નરેન્દ્ર મોદી]] ભારતના વડા પ્રધાન બન્યા, જે એક જ પક્ષની બહુમતી ધરાવતી પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી સરકાર છે.<ref>{{Cite news|url=http://thediplomat.com/2014/05/bjp-modi-win-landslide-victory-in-indian-elections/|title=BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections|last=Diplomat|first=Ankit Panda, The|newspaper=The Diplomat|access-date=૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> ઓગસ્ટ ૨૦૨૦માં નરેન્દ્ર મોદી સૌથી લાંબા સમય સુધી વડાપ્રધાન પદ રહેનારા બિન-કોંગ્રેસી વડાપ્રધાન બન્યા હતા.<ref>{{cite news|last1=Sharma|first1=Akhilesh|last2=Dutta Roy|first2=Divyanshu|title=PM Modi Becomes Longest Serving Non-Congress Prime Minister|url=https://www.ndtv.com/people/pm-narendra-modi-becomes-longest-serving-non-congress-prime-minister-2279112|access-date=1 March 2021|work=NDTV|date=13 August 2020}}</ref> == ચાવી == {{Col-begin}} {{Col-2}} ;ભારતના વડાપ્રધાનના પક્ષ માટે ચાવીઓ * {{legend|{{Bharatiya Janata Party/meta/color}}|[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Indian National Congress/meta/color}}|[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]<br />{{small|ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) ૧૯૭૭–૧૯૯૬}}<ref name="britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/285841/Indian-National-Congress/232140/Postindependence-from-dominance-to-decline|title=Indian National Congress|publisher=Encyclopædia Britannica|access-date=૨૧ મે ૨૦૧૪}}</ref>|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Dal/meta/color}}|જનતા દળ|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Party/meta/color}}|જનતા પાર્ટી|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Janata Party (Secular)/meta/color}}|જનતા દળ સેક્યુલર|border=1px solid #AAAAAA}} * {{legend|{{Samajwadi Janata Party (Rashtriya)/meta/color}}|સમાજવાદી જનતા પાર્ટી|border=1px solid #AAAAAA}} {{col-2}} ;અન્ય ચાવીઓ * №: ક્રમ * {{note label|†|†|†}} હત્યા અથવા પદ પર મૃત્યુ * {{note label|§|§|§}} પહેલાના મુદ્દત પછી ફરીથી * {{note label|RES|RES|RES}} રાજીનામું * {{note label|NC|NC|NC}} અવિશ્વાસ મત પછી રાજીનામું {{col-end}} == ભારતના વડાપ્રધાનોની યાદી == {|class="wikitable sortable" style="width:100%; text-align:center" |- ! ક્રમ ! style="width:23%;"|નામ<br />{{small|(જન્મ–મૃત્યુ)}} ! width=50 class="unsortable"|છબી !પૂર્વ પદ ! colspan="2" style="width:10%;"|પક્ષ<br />{{small|(''ગઠબંધન'')}} ! મત વિસ્તાર ! colspan=3|સત્તા<ref>{{cite web|title=Former Prime Ministers |url=http://pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/ |publisher=PM India |access-date=૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૫ |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20141009232119/http://pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/ |archive-date= ૯ ઓક્ટોબર ૨૦૧૪}}</ref> ! નિમણુક !લોક સભા{{efn|વડાપ્રધાન બંને ગૃહોમાંથી એકના સભ્ય બની શકે છે, પરંતુ તેમણે લોક સભામાં વિશ્વાસનો મત હોવો જરૂરી છે. લોક સભાના વિસર્જન પછી આગલા વડા પ્રધાન ચૂંટાયા અને તેના શપથ સુધી વડા પ્રધાન સત્તામાં રહે છે.}} |- ! rowspan="4" | ૧ | rowspan="4" |[[જવાહરલાલ નેહરુ]]<br />{{small|(૧૮૮૯–૧૯૬૪)}} | rowspan="4" |[[File:Jnehru.jpg|100px]] | rowspan="4" |ભારતની કામચલાઉ સરકારના ઉપ વડાપ્રધાન | rowspan="4" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="4" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] | rowspan="4" |ફુલપુર, [[ઉત્તર પ્રદેશ]] |{{small|૧૫ ઓગસ્ટ}}<br />૧૯૪૭ |{{small|૧૫ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૨ | rowspan="4" |{{age in years and days|1947|08|15|1964|5|27}} |લોર્ડ માઉન્ટબેટન |બંધારણીય સભા{{efn|૧૯૪૬માં ૩૮૯ સભ્યોની બંધારણીય સભા ચૂંટાઇ હતી. આ સભા ૨૬ જાન્યુઆરી ૧૯૫૦ના રોજ બંધારણ અમલમાં આવતા કામચલાઉ સંસદ વડે વિખેરી નખાઇ હતી અને પ્રથમ ચૂંટણી ૧૯૫૧-૫૨માં થઇ હતી.}} |- |{{small|૧૫ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૨ |{{small|૧૭ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ | rowspan="3" |[[રાજેન્દ્ર પ્રસાદ]] |૧લી |- |{{small|૧૭ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |{{small|૨ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |૨જી |- |{{small|૨ એપ્રિલ}}<br />૧૯૫૭ |{{small|૨૭ મે}}<br />૧૯૬૪{{ref label|†|†|†}} | rowspan="5" |૩જી |- ! – |[[ગુલઝારીલાલ નંદા]] (કાર્યકારી) <br />{{small|(૧૮૯૮–૧૯૯૮)}} |[[File:Gulzarilal_Nanda_stamp_(cropped).jpg|133x133px]] |શ્રમ અને મજૂર મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |સાબરકાંઠા, [[ગુજરાત]] |{{small|૨૭ મે}}<br />૧૯૬૪ |{{small|૯ જૂન}}<br />૧૯૬૪ |૧૩ દિવસો |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! ૨ |[[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]]<br />{{small|(૧૯૦૪–૧૯૬૬)}} |[[File:Lal_Bahadur_Shastri_(from_stamp).jpg|123x123px]] |ગૃહ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |અલાહાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૯ જૂન}}<br />૧૯૬૪ |{{small|૧૧ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬{{ref label|†|†|†}} |{{age in years and days|1964|6|9|1966|1|11}} |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! – |[[ગુલઝારીલાલ નંદા]] (કાર્યકારી) <br />{{small|(૧૮૯૮–૧૯૯૮)}} |[[File:Gulzarilal_Nanda_stamp_(cropped).jpg|133x133px]] |ગૃહ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] |સાબરકાંઠા, [[ગુજરાત]] |{{small|૧૧ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |{{small|૨૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |૧૩ દિવસો |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- ! rowspan="3" | ૩ | rowspan="3" |[[ઈન્દિરા ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૧૭–૧૯૮૪)}} | rowspan="3" |[[File:Indira Gandhi 1967.jpg|100px]] | rowspan="3" |માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી ---- વડા પ્રધાન (ફરી-ચૂંટાયેલ) | rowspan="3" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="3" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] | rowspan="3" |ઉત્તર પ્રદેશ તરફથી [[રાજ્ય સભા]]ના સભ્ય |{{small|૨૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૬૬ |{{small|૪ માર્ચ}}<br />૧૯૬૭ | rowspan="3" |{{age in years and days|1966|1|24|1977|3|24}} |[[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] |- |{{small|૪ માર્ચ}}<br />૧૯૬૭ |{{small|૧૫ માર્ચ}}<br />૧૯૭૧ | rowspan="2" |વી. વી. ગિરિ |૪થી |- |{{small|૧૫ માર્ચ}}<br />૧૯૭૧ |{{small|૨૪ માર્ચ}}<br />૧૯૭૭ |૫મી |- ! ૪ |[[મોરારજી દેસાઈ]]<br />{{small|(૧૮૯૬–૧૯૯૫)}} |[[File:Morarji_Desai_portrait.jpg|126x126px]] |નાણાં મંત્રી અને ૧૯૬૯માં તેમના રાજીનામા પહેલા ઉપ વડાપ્રધાન | style="background:{{Janata Party/meta/color}};" | |જનતા પાર્ટી |સુરત, ગુજરાત |{{small|૨૪ માર્ચ}}<br />૧૯૭૭ |{{small|૨૮ જુલાઇ}}<br />૧૯૭૯{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in years and days|1977|3|24|1979|7|28}} |બી. ડી. જત્તી (કાર્યકારી રાષ્ટ્રપતિ) | rowspan="2" |૬ઠ્ઠી |- ! ૫ |ચરણ સિંહ<br />{{small|(૧૯૦૨–૧૯૮૭)}} |[[File:Charan_Singh.jpg|136x136px]] |નાણાં મંત્રી | style="background:{{Janata Party (Secular)/meta/color}}; | |જનતા પાર્ટી (સેક્યુલર)<br />{{small|''[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ|કોંગ્રેસ]] સાથે''}} |બાઘપત, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨૮ જુલાઇ}}<br />૧૯૭૯ |{{small|૧૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૮૦{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in days|1979|7|28|1980|1|14}} દિવસો |નીલમ સંજીવ રેડ્ડી |- ! (૩) |[[ઈન્દિરા ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૧૭–૧૯૮૪)}} |[[File:Indira Gandhi 1967.jpg|100px]] |ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) |મેદક, [[આંધ્ર પ્રદેશ]] |{{small|૧૪ જાન્યુઆરી}}<br />૧૯૮૦{{ref label|§|§|§}} |{{small|૩૧ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૮૪{{ref label|†|†|†}} |{{age in years and days|1980|1|14|1984|10|31}} |નીલમ સંજીવ રેડ્ડી | rowspan="2" |૭મી |- ! rowspan="2" | ૬ | rowspan="2" |[[રાજીવ ગાંધી]]<br />{{small|(૧૯૪૪–૧૯૯૧)}} | rowspan="2" |[[File:Rajiv Gandhi (1987).jpg|100px]] | rowspan="2" |[[અમેઠી]]ના સાંસદ | rowspan="2" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="2" |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) | rowspan="2" |અમેઠી, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૩૧ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૮૪{{ref label|†|†|†}} |{{small|૩૧ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૪ | rowspan="2" |{{age in years and days|1984|10|31|1989|12|2}} | rowspan="2" |[[ઝૈલસિંઘ]] |- |{{small|૩૧ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૪ |{{small|૨ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૯ |૮મી |- ! ૭ |વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંઘ<br />{{small|(૧૯૩૧–૨૦૦૮)}} |[[File:V. P. Singh (cropped).jpg|100px]] |રક્ષા મંત્રી | style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''નેશનલ ફ્રંટ'')}} |ફતેહપુર, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨ ડિસેમ્બર}}<br />૧૯૮૯ |{{small|૧૦ નવેમ્બર}}<br />૧૯૯૦{{ref label|NC|NC|NC}} |{{age in days|1989|12|2|1990|11|10}} દિવસો |આર. વેકંટરામન | rowspan="2" |૯મી |- ! ૮ |ચંદ્ર શેખર<br />{{small|(૧૯૨૭–૨૦૦૭)}} |[[File:Chandra_Shekhar_Singh_2010_stamp_of_India.jpg|alt=Chandra Shekhar|136x136px]] |બલિયાના સાંસદ | style="background:{{Samajwadi Janata Party (Rashtriya)/meta/color}};" | |સમાજવાદી જનતા પાર્ટી<br />{{small|''[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ|કોંગ્રેસ]] સાથે''}} |બલિયા, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૦ નવેમ્બર}}<br />૧૯૯૦ |{{small|૨૧ જૂન}}<br />૧૯૯૧{{efn|ચંદ્ર શેખરે સત્તાવાર રીતે વડા પ્રધાન પદથી ૧૩ માર્ચ ૧૯૯૧ના રોજ રાજીનામું આપ્યું હતું, પરંતુ તેઓ અને તેમનું મંત્રી મંડળ રાવના વડાપ્રધાન બનવા સુધી કાર્યાલયમાં પદ પર રહ્યા હતા.}} |{{age in days|1990|11|10|1991|6|21}} દિવસો |આર. વેકંટરામન |- ! ૯ |પામુલપાર્થી વેકંટ નરસિંહા રાવ<br />{{small|(૧૯૨૧–૨૦૦૪)}} |[[File:P_V_Narasimha_Rao.png|136x136px]] |વિદેશ મંત્રી | style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | |ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ (આઇ) |નાંદયાલ, આંધ્ર પ્રદેશ |{{small|૨૧ જૂન}}<br />૧૯૯૧ |{{small|૧૬ મે}}<br />૧૯૯૬ |{{age in years and days|1991|6|21|1996|5|16}} |આર. વેકંટરામન |૧૦મી |- ! ૧૦ |[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]<br />{{small|(૧૯૨૪-૨૦૧૮)}} |[[File:Atal_Bihari_Vajpayee_2002-06-12.jpg|alt=અટલ બિહારી વાજપેયી|125x125px]] |વિદેશ મંત્રી |style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] |લખનૌ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૬ મે}}<br />૧૯૯૬ |{{small|૧ જૂન}}<br />૧૯૯૬{{ref label|RES|RES|RES}} |16 days |[[શંકર દયાલ શર્મા]] | rowspan="3" |૧૧મી |- ! ૧૧ |એચ. ડી. દેવે ગોવડા<br />{{small|(જન્મ ૧૯૩૩)}} |[[File:H._D._Deve_Gowda_BNC.jpg|150x150px]] |[[કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રીઓ|કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી]] |style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''યુનાઇટેડ ફ્રંટ'')}} |કર્ણાટક તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૧ જૂન}}<br />૧૯૯૬ |{{small|૨૧ એપ્રિલ}}<br />૧૯૯૭{{ref label|RES|RES|RES}} |{{age in days|1996|6|1|1997|4|21}} દિવસો |[[શંકર દયાલ શર્મા]] |- ! ૧૨ |[[ઇન્દ્ર કુમાર ગુજરાલ]]<br />{{small|(૧૯૧૯–૨૦૧૨)}} |[[File:Inder Kumar Gujral 071.jpg|100px]] |વિદેશ મંત્રી | style="background:{{Janata Dal/meta/color}};" | |જનતા દળ<br />{{small|(''યુનાઇટેડ ફ્રંટ'')}} |બિહાર તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૨૧ એપ્રિલ}}<br />૧૯૯૭ |{{small|૧૯ માર્ચ}}<br />૧૯૯૮ |{{age in days|1997|4|21|1998|3|19}} દિવસો |[[શંકર દયાલ શર્મા]] |- ! rowspan="2" | (૧૦) | rowspan="2" |[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]<br />{{small|(૧૯૨૪-૨૦૧૮)}} | rowspan="2" |[[File:Atal_Bihari_Vajpayee.jpg|133x133px]] |ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન | rowspan="2" style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]<br />{{small|(''નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |લખનૌ, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૧૯ માર્ચ}}<br />૧૯૯૮{{ref label|§|§|§}} |{{small|૧૦ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૯૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|1998|3|19|2004|5|22}} | rowspan="2" |કે. આર. નારાયણ |૧૨મી |- | |{{small|૧૦ ઓક્ટોબર}}<br />૧૯૯૯ |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૪ |૧૩મી |- ! rowspan="2" | ૧૩ | rowspan="2" |[[મનમોહન સિંહ]]<br />{{small|(જન્મ ૧૯૩૨)}} | rowspan="2" |[[File:Official_Portrait_of_the_Prime_Minister_Dr._Manmohan_Singh.jpg|150x150px]] |નાણાં મંત્રી | rowspan="2" style="background:{{Indian National Congress/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]]<br />{{small|(''યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |આસામ તરફથી રાજ્ય સભાના સભ્ય |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૪ |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|2004|5|22|2014|5|26}} |[[અબ્દુલ કલામ|એ. પી. જે. અબ્દુલ કલામ]] |૧૪મી |- | |{{small|૨૨ મે}}<br />૨૦૦૯ |{{small|૨૬ મે}}<br />૨૦૧૪ |[[પ્રતિભા પાટીલ]] |૧૫મી |- ! rowspan="2" | ૧૪ | rowspan="2" |[[નરેન્દ્ર મોદી]]<br />{{small|(જન્મ ૧૯૫૦)}} | rowspan="2" |[[File:Prime_Minister_Modi_in_July_2021.jpg|alt=નરેન્દ્ર મોદી|120x120px]] |[[ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીઓ|ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી]] | rowspan="2" style="background:{{Bharatiya Janata Party/meta/color}};" | | rowspan="2" |[[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]<br />{{small|(''નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ'')}} | rowspan="2" |વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશ |{{small|૨૬ મે}}<br />૨૦૧૪<ref>{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Home/Lok-Sabha-Elections-2014/News/Narendra-Modi-appointed-Prime-Minister-swearing-in-on-May-26/articleshow/35388297.cms|title=Narendra Modi appointed Prime Minister, swearing in on May 26|last=|first=|date=૨૦ મે ૨૦૧૪|work=The Times of India|access-date=૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૫|via=}}</ref> | ૩૦ મે ૨૦૧૯ | rowspan="2" |{{age in years and days|2014|5|26}} |[[પ્રણવ મુખર્જી]] |૧૬મી<!-- NOT Ram Nath Kovind this column is "Appointed by" not "Presidents who overlapped" --> |- | |૩૦ મે ૨૦૧૯ |હાલમાં |[[રામનાથ કોવિંદ]] |૧૭મી |} {{notelist}} === સમયરેખા === <timeline> ImageSize = width:800 height:auto barincrement:20 PlotArea = top:10 bottom:50 right:130 left:20 AlignBars = late DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1947 till:30/05/2019 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:10 start:1950 Colors = id:INC value:rgb(0.435,0.85,0.866) legend:ભા.રા.કો. id:INCI value:brightblue legend:ભા.રા.કો. id:JP value:darkblue legend:જેપી id:JPS value:rgb(0.153,0.204,0.255) legend:જેપી(સે) id:JD value:green legend:જેડી id:SJP value:kelleygreen legend:એસજેપી id:BJP value:orange legend:ભાજપ Legend = columns:4 left:150 top:24 columnwidth:200 TextData = pos:(20,27) textcolor:black fontsize:M text:"દળ:" BarData = barset:PM PlotData= width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till barset:PM from: 15/08/1947 till: 27/05/1964 color:INC text:"[[જવાહરલાલ નેહરુ]]" fontsize:10 from: 27/05/1964 till: 09/06/1964 color:INC text:"[[ગુલઝારીલાલ નંદા]](કાર્યકારી)" fontsize:10 from: 09/06/1964 till: 11/01/1966 color:INC text:"[[લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી]]" fontsize:10 from: 11/01/1966 till: 24/01/1966 color:INC text:"[[ગુલઝારીલાલ નંદા]](કાર્યકારી)" fontsize:10 from: 24/01/1966 till: 24/03/1977 color:INCI text:"[[ઈન્દિરા ગાંધી]]" fontsize:10 from: 24/03/1977 till: 28/07/1979 color:JP text:"[[મોરારજી દેસાઈ]]" fontsize:10 from: 28/07/1979 till: 14/01/1980 color:JPS text:"ચરણ સિંહ" fontsize:10 from: 14/01/1980 till: 31/10/1984 color:INCI text:"[[ઈન્દિરા ગાંધી]]" fontsize:10 from: 31/10/1984 till: 02/12/1989 color:INC text:"[[રાજીવ ગાંધી]]" fontsize:10 from: 02/12/1989 till: 10/11/1990 color:JD text:"[[વિશ્વનાથ પ્રતાપ સિંહ]]" fontsize:10 from: 10/11/1990 till: 21/06/1991 color:SJP text:"[[ચંદ્ર શેખર]]" fontsize:10 from: 21/06/1991 till: 16/05/1996 color:INC text:"[[પી. વી. નરસિંહા રાવ]]" fontsize:10 from: 16/05/1996 till: 01/06/1996 color:BJP text:"[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]" fontsize:10 from: 01/06/1996 till: 21/04/1997 color:JD text:"[[એચ. ડી. દેવે ગૌડા]]" fontsize:10 from: 21/04/1997 till: 19/03/1998 color:JD text:"[[ઇન્દ્ર કુમાર ગુજરાલ]]" fontsize:10 from: 19/03/1998 till:22/05/2004 color:BJP text:"[[અટલ બિહારી વાજપેયી]]" fontsize:10 from: 22/05/2004 till:26/04/2014 color:INC text:"[[મનમોહન સિંહ]]" fontsize:10 from: 26/04/2014 till:30/05/2019 color:BJP text:"[[નરેન્દ્ર મોદી]]" fontsize:10 </timeline> == સંદર્ભ == {{Reflist}} == પૂરક વાચન == {{refbegin|2}} * {{cite web|url = http://www.pmindia.gov.in/en/former-prime-ministers/|title = Former Prime Minister's of India|publisher=Prime Minister's Office (India) (PMO)|access-date = ૨૨ નવેમ્બર ૨૦૧૭}} * {{cite web|url = http://pib.nic.in/archieve/others/gpmi.html |title = Gallery of Prime Ministers|publisher=Press Information Burea|access-date = ૨૨ નવેમ્બર ૨૦૧૭}} * {{cite book|last1=Guha|first1=Ramachandra|title=India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy|date=૨૦૧૧|publisher=Pan Macmillan|isbn=9780330540209|url=https://books.google.co.in/books/about/India_After_Gandhi.html?id=8FKepYC6wzwC|language=en}} * {{cite book|last1=Brass|first1=Paul R.|title=The Politics of India Since Independence|date=૧૯૯૪|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521459709|url=https://books.google.co.in/books?id=dtKe6XV8z7wC&printsec=frontcover&dq=post+independence+history+of+india&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjdl6ylidTXAhXLsI8KHSTyBcUQ6AEIPDAE#v=onepage&q=post%20independence%20history%20of%20india&f=false|language=en}} {{refend}} {{ભારતના વડાપ્રધાન}} [[શ્રેણી:ભારત સરકાર]] ey1j9ijhl99r4sqtj55f3qrwku2285x 0 2757 825762 820440 2022-07-24T13:23:42Z InternetArchiveBot 63183 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki '''ચેન્નઈ''' [[ભારત]] દેશના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા[[તમિલનાડુ]] રાજ્યની રાજધાની છે. આ ઉપરાંત ચેન્નઈમાં [[ચેન્નઈ જિલ્લો|ચેન્નઈ જિલ્લા]]નું મુખ્ય મથક આવેલું છે. ચેન્નઈ [[ભારત|ભારતનું]] ચોથું સૌથી મોટું મહાનગર છે. ચેન્નઈ દેશના અન્ય ભાગો સાથે રેલ્વે માર્ગ દ્વારા, રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ દ્વારા તેમ જ વિમાન માર્ગ દ્વારા જોડાયેલું હોવાથી અહીં જવા માટે અદ્યતન સુવિધાઓ મળી શકે છે. {{Infobox Indian Jurisdiction | native_name=ચેન્નઈ | locator_position=right | latd = 13.09|longd=80.27| state_name=તમિલનાડુ| district=[[ચેન્નઈ જિલ્લો|ચેન્નઈ]] | leader_title=મેયર | leader_name= ????| altitude= ૬| population_as_of = ૨૦૦૬ | population_total = ૪૩,૫૨,૯૮૨ | population_metro = ૭૦,૬૬,૭૭૮ | population_metro_as_of = ૨૦૦૭ | population_metro_rank = ૪થું | area_magnitude=૯ | area_metro=૧૧૮૦ | population_density = ૨૪,૦૪૧ | area_total=૧૮૧.૦૬ | area_telephone=૦૪૪ | postal_code= ૬૦૦ XXX | vehicle_code_range= TN-01, 02, 04, 05, 07, 09 | footnotes = | skyline= }} '''ચેન્નઈ''' ([[તમિળ ભાષા|તમિળ]]: [[:wikt:சென்னை|சென்னை]] {{IPA-all|ˈtʃɛnnəɪ}}), [[નામ બદલવાને લઈને ઉભા થયેલા વિવાદ|નામે જાણીતું]] {{audio|Madras.ogg|'''Madras'''}}છે., ચેન્નઈ [[ભારત]]નું ચોથા નંબરનું સૌથી મોટું શહેર છે, જે [[તમિલનાડુ]] [[ભારતના રાજ્યો અને પ્રદેશો|રાજ્ય]]માં આવેલું છે. [[બંગાળના કિનારે|બંગાળની ખાડી]]ના [[કોરોમંડલ કાંઠો|કોરોમંડલ કાંઠે]]આવેલા ચેન્નઈની વસ્તી 2009ની વસ્તીગણતરી મુજબ 8.85 મિલિયન(88 લાખ)જેટલી છે. ચેન્નઈ મહાનગર પાલિકા પણ છે. <ref>{{cite web |url=http://web.archive.org/web/20040616075334/www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 |title=Population, population in the age group 0-6 and literates by sex - Cities/Towns (in alphabetic order) |publisher=Web.archive.org |date= |access-date=2009-03-03 |archive-date=2004-06-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 |url-status=live }}</ref>શહેરી વસ્તી અંદાજીત રીતે 80 લાખ જેટલી છે,<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/cities.html |title=The Major Cities and Agglomerations of the World - Overview |publisher=Citypopulation.de |date= |access-date=2009-03-03}}</ref>જેના કારણે તે [[ભારત]]નું [[ભારતમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા મેટ્રો વિસ્તારોની યાદી|સૌથી વધુ]] શહેરી વસ્તી ધરાવતું શહેર છે. આ શહેર બ્રિટિશરો દ્વારા 17મી સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું, જેને તેમણે એક મોટા શહેરી વિસ્તાર અને નૌકામથક તરીકે વિકસાવ્યું હતું. 20મી સદી સુધીમાં, તે [[મદ્રાસ પ્રાંત]]નું મહત્વનું વહીવટી કેન્દ્ર બની ગયું હતું. ચેન્નઈનું અર્થતંત્ર ઓટોમોબાઇલ, ટેકનોલોજી, હાર્ડવેર ઉત્પાદન અને હેલ્થકેર ઉદ્યોગમાં બહોળો ઔદ્યોગિક પાયો ધરાવે છે. ચેન્નઈ સોફ્ટવેર અને ઈન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી ([[માહિતી પ્રૌદ્યોગિકી|IT]]) અને તેને સંલગ્ન સેવાઓ [[બિઝનેસ પ્રોસેસ આઉટસોર્સિંગ#ITES|આઈટીઈએસ(ITES)]])ની નિકાસ કરતું ભારતનું બીજા નંબરનું શહેર છે. ભારતનો મોટાભાગનો ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગ ચેન્નઈની આસપાસ સ્થપાયો છે. <ref name="itchennai1">{{cite news |title=IT in India |url=http://www.business-standard.com/india/storypage.php?autono=299725 |work=Business Standard |date=September 30, 2007 |access-date=2009-02-19}}</ref><ref name="itchennai2">{{cite news |title=Chennai emerging as India's Silicon Valley? |url=http://economictimes.indiatimes.com/Infotech/Software/Chennai_emerging_as_Indias_Silicon_Valley/articleshow/3000410.cms |work=The Economic Times |date=May 1, 2008 |access-date=2008-05-17}}</ref> તમિલનાડુ રાજ્યની જીડીપી(GDP)માં ચેન્નઈનું પ્રદાન 39 ટકા છે. ભારતમાંથી થતી ઓટોમોટિવ નિકાસમાંથી 60 ટકા નિકાસ ચેન્નઈમાંથી થાય છે. ઘણી વખત તેને '''ભારતનું [[ડેટ્રોઈટ]]''' ગણવામાં આવે છે.<ref>{{cite web|url=http://www.thehindubusinessline.com/2007/10/19/stories/2007101951332300.htm |title=CII launches Chennai zone |publisher=Thehindubusinessline.com |date=2007-10-19 |access-date=2009-03-03}}</ref><ref>{{cite web|author=N. Madhavan |url=http://businesstoday.digitaltoday.in/index.php?option=com_content&task=view&id=6059&issueid=34&Itemid=1 |title=India’s detroit |publisher=Businesstoday.digitaltoday.in |date=2008-07-07 |access-date=2009-03-03}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/12/04/AR2005120401094.html |title=Detroit's Next Big Threat |publisher=Washingtonpost.com |date= |access-date=2009-03-03}}</ref> ચેન્નઈમાં દેશના સૌથી મોટા સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમમાંના એક [[મદ્રાસ સંગીત સિઝન|મદ્રાસ મ્યુઝીક સિઝન]]ના કાર્યક્રમનું આયોજન થાય છે, જેમાં હજારોની સંખ્યામાં કલાકારો ભાગ લે છે. શહેરમાં નાટ્ય ક્રાર્યક્રમને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે. ઉપરાંત ચેન્નઈમાં પ્રાચીન નૃત્યકળા [[ભારતનાટ્યમ]]નું કેન્દ્ર પણ છે. [[તમિળ ભાષા|તમિળ]]ફિલ્મ ઉદ્યોગ, જે મોટાભાગે ''[[કોલીવુડ]]'' નામે ઓળખાય છે, તે ભારતનો બીજા નંબરનો સૌથી મોટો ફિલ્મ ઉદ્યોગ છે. આ ઉદ્યોગનું કેન્દ્ર ચેન્નઈ છે. જેથી આ શહેરના સંગીતનો ફિલ્મમાં પડઘો પડે છે. == નામો == ''ચેન્નઈ'' નામ ''ચેન્નાપટ્ટીનમ'' માંથી ટુંકાવવામાં આવ્યું છે, જેનું [[યુનાઇટેડ કિંગડમ|બ્રિટિશ]] હકુમત દ્વારા ઈ.સ. 1640માં [[ફોર્ટ સેંટ જયોર્જ (ભારત)|ફોર્ટ સેંટ જયોર્જ]]નું બાંધકામ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પહેલા આ ભાગ [[ચંદ્રગીરી]]ના [[રાજા]]ના આધિપત્ય હેઠળ આવતો હતો. ''ચેન્નઈ'' નામ અંગે બે કથાઓ પ્રચલીત છે. એક કથા મુજબ ''ચેન્નાપટ્ટીનમ'' નામ કલાહસ્થી વંદવાસીના રાજા પદમનાયક [[વેલમા|વેલામા]]ના [[વિજયનગર]] નાયક દામેર્લા ચેન્નાપ્પા નાયક પરથી આવ્યું છે. બ્રિટિશ હકુમતે ઈ. સ. 1639માં તેમની પાસેથી આ નગર હસ્તગત કરી લીધી હતું. ''ચેન્નઈ'' ના નામનો સત્તાવાર ઉપયોગ ઓગસ્ટ 1639માં કરાયેલા એક વેચાણ ખતમા મળી આવ્યો છે. આ વેચાણ ખત બ્રિટિશ એજન્ટ ફ્રાન્સિસ ડેનો હતો <ref>{{Cite web |url=http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist |title=http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist |access-date=2011-01-27 |archive-date=2009-04-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409220657/http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist |url-status=dead }}</ref>. અન્ય એક વૃતાંત મુજબ, ''ચેન્નાપટ્ટીનમ'' નામ [[ચેન્ના કેસવા પેરૂમલ મંદિર|ચેન્ના કેશ્વા પેરૂમલ મંદિર]]પરથી આવ્યું છે. [[તમિળ ભાષા|તમિળ]]માં ''ચેન્ની'' અર્થ થાય છે ''ચહેરો'' , અને મંદિરને શહેરનો ચહેરો માનવામાં આવે છે <ref>{{Cite web |url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2002/02/28/stories/2002022800030400.htm |title=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2002/02/28/stories/2002022800030400.htm |access-date=2011-01-27 |archive-date=2009-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090730084916/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2002/02/28/stories/2002022800030400.htm |url-status=dead }}</ref>. શહેરનું ભૂતપૂર્વ નામ ''મદ્રાસ'' ફોર્ટ સેંટ જ્યોર્જની ઉત્તરે આવેલા ''મદ્રાસપટ્ટીનમ'' નામ પરથી આવ્યું હતું. પરંતુ સંશોધકો વચ્ચે ''મદ્રાસપટ્ટીનમ'' કેવી રીતે આવ્યું તેને લઈને થોડો વિવાદ છે.કેટલાક માને છે કે અહીં 16મી સદીમાં આવેલા [[પોર્ટુગીઝ લોકો|પોર્ટુગીઝો]]એ એક ગામનું નામ ''માદ્રે દે દેઉસ'' આપ્યું હતું <ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/yw/2007/08/31/stories/2007083150020100.htm |title=http://www.hindu.com/yw/2007/08/31/stories/2007083150020100.htm |access-date=2011-01-27 |archive-date=2007-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071001091702/http://www.hindu.com/yw/2007/08/31/stories/2007083150020100.htm |url-status=dead }}</ref>. કેટલાક એવું માને છે કે આ ગામનું નામ જાણીતા ''મદેરિયોસ'' પરિવાર (પાછલા વર્ષોમાં ''મદેરા'' અથવા ''મદ્રા'' નામે જાણીતા) પોર્ટુગીઝ મુળના પરિવાર, જેમણે ચેન્નઈમાં ''મદ્રે દિ દેઉસ'' નું ચર્ચ [[સાંથોમ|સાન્થોમ]]માં 1575માં બંધાવ્યું હતું, તેમના પરથી આવ્યું છે.(આ ચર્ચને 1997માં ધ્વંશ કરી દેવામાં આવ્યું છે.) 17મી સદીમાં બ્રિટિશરોએ આ વિસ્તારનો કબજો લીધો ત્યારે ''મદ્રાસપટ્ટીનમ'' અને ''ચેન્નાપટ્ટીનમ'' ને વિલીન કરી દેવામાં આવ્યા અને આ નગરને બ્રિટિશરો''મદ્રાસપટ્ટીનમ'' તરીકે ઓળખતા હતા જ્યારે સ્થાનિકો તેને ''ચેન્નાપટ્ટીનમ'' કહેતા હતા. ''મદ્રાસ'' જેવું ટુંકુ નામ પોર્ટુગીઝ મુળનું હોવાનું મનાય છે. રાજ્ય સરકારે સત્તાવાર રીતે 1996માં ''ચેન્નઈ'' નું નામ [[ભૌગોલિક નામ પરિવર્તન|બદલ્યું]]. આ સમયે ઘણા ભારતીય શહેરોના નામ પણ બદલવામાં આવ્યા હતા<ref>{{cite news|url=http://www.hindu.com/2005/09/23/stories/2005092316520600.htm|title=Walkout in State Assembly|date=2005-09-23|publisher=The Hindu|access-date=2008-09-05|archive-date=2006-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20060411174847/http://www.hindu.com/2005/09/23/stories/2005092316520600.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="renamed">{{cite news |last=Tharoor |first=Sashi |title=In India's name game, cities are the big losers |url=http://www.shashitharoor.com/articles/iht/name-game.php |work=International Herald Tribune |date=September 6, 2002 |access-date=2007-08-29 |archive-date=2005-08-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050828090112/http://www.shashitharoor.com/articles/iht/name-game.php |url-status=dead }}</ref>. == ઇતિહાસ == {{main|History of Chennai}} {{Historical populations|type= |align = left |1881| 405848 |1891| 452518 |1901| 509346 |1911| 518660 |1921| 526000 |1931| 645000 |1941| 776000 |1951|1416056 |1961|1729141 |1971|2420000 |1981|3266034 |1991|3841398 |2001|4216268 }} [[ચિત્ર:Madras City 1909.jpg|thumb|right|1909માં મદ્રાસ શહર]] પહેલી સદીની આસપાસમાં ચેન્નઈની આસપાસનો વિસ્તાર વહિવટી, સૈન્ય અને આર્થિક રીતે મહત્વનો ભાગ ભજવતો હતો.<ref name="chendistprofhistory">{{cite web |title=History |url=http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist |work=District Profile |publisher=Government of India |access-date=2007-08-29 |archive-date=2009-04-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409220657/http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist |url-status=dead }}</ref> આ વિસ્તાર પર [[દક્ષિણ ભારત]]ના ઘણા રાજાઓએ રાજ કર્યું છે જેમાં [[પલ્લવ]], [[ચેરા રાજવંશ|ચેરા વંશ]], [[ચોલા રાજવંશ|ચોલા]], [[પાંડયાન રજવાડું|પાંડ્યા]], અને [[વિજયનગર]]નો સમાવેશ થાય છે. <ref name="chendistprofhistory"/> હાલમાં ચેન્નઈનો મહત્વનો ભાગ એવું [[માયલાપોર|મયલાપોર]] એક વખતે પલ્લવોનું મહત્વનું બંદર હતું. 1522માં [[પોર્ટુગીઝ લોકો|પોર્ટુગીઝો]]અહીં આવ્યા અને ખ્રિસ્તી ધર્મપ્રચારક [[થોમસ (ધર્મપ્રચારક)|સેંટ થોમસ]]પરથી ''સાઉ ટોમે(São Tomé)'' કહેવાતું બંદર બાંધ્યું.<ref name="chennapatnam">{{cite web |title=Chennai History |url=http://www.chennaicorporation.com/madras_history.htm |publisher=Corporation of Chennai |access-date=2007-09-03}}</ref> એવું માનવામાં આવતું હતું તેઓ ઈ. સ. 52 થી 70 વચ્ચે અહીં આવ્યા હતા. 1612માં [[ડચ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની|ડચ]] લોકોએ શહેરની ઉત્તર બાજુ [[પુલીકેટ|પુલિકેટ]]નજીક પોતાનું થાણું બાધ્યું. 22 ઓગસ્ટ, 1639માં [[ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની|બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની]]ના [[મદ્રાસનો ફ્રાન્સીસ ડે|ફ્રાન્સિસ ડે]]એ [[વિજયનગર સામ્રાજ્ય|વિજયનગરના રાજા]] [[પેદા વેંકટરાય|પેડા વેંકટ રાય]] પાસેથી [[ચંદ્રગીરી]]માં [[કોરોમંડલ કાંઠો|કોરોમંડલ કાંઠે]] જમીન લીધી હતી. આ વિસ્તાર પર [[વંદાવાસી]]નો [[નાયક(હોદ્દો)|નાયક]] દેમલા વેંકટપતિ રાજ કરતો હતો. <ref name="chendistprofhistory"/> તેણે બ્રિટિશરોને ફેકટરી અને વેપાર કરવા માટે વેરહાઉસ બાંધવાની પરવાનગી આપી હતી. વર્ષ બાદ બ્રિટિશરોએ [[ફોર્ટ સેંટ જ્યોર્જ|ફોર્ટ સેંટ જયોર્જ]]નું બાંધકામ કર્યું, જે [[વસાહતી]] શહેરોનો મધ્યભાગ બન્યું. ફોર્ટ સેંટ જયોર્જ હાઉસ હાલમાં તમિળનાડુની વિધાનસભા છે.<ref name="chendistprofhistory"/> [[ચિત્ર:Victoria Public Hall, Chennai.JPG|thumb|right|વિકટોરીયા પબ્લિક હોલ]] 1746માં ફોર્ટ સેંટ જ્યોર્જ અને મદ્રાસ પર ફ્રેન્ચોએ [[મોરેશિયસ]]ના ગવર્નર અને જનરલ [[બેટ્રાન્ડ-ફ્રાન્કોસિ માહે દે લા બુઉદોનનિસ|લા બ્યુરડોનિસ]]ની આગેવાનીમાં કબજો જમાવ્યો, અને જીત બાદ શહેર અને તેની આસપાસના ગામોમાં ભારે લૂંટફાટ આદરી હતી. <ref name="chennapatnam"/> આ બાદ 1749માં બ્રિટિશરોએ [[એઈક્ષા-લા-ચાપેલાની સંધિ(1748)|આઈક્સા લા ચાપેલાની સંધિ]] દ્વારા બ્રિટિશરોએ ફરીથી આ શહેર પર કબજો જમાવ્યો અને ફેન્ચ અને [[મૈસુર રાજ્ય|મૈસુર]]ના [[સુલતાન]] [[હૈદર અલી]]ના આક્રમણના ભયને કારણે કિલ્લાને ફરતે મજબૂત દિવાલ ચણવામાં આવી.18મી સદીમાં બ્રિટિશરોએ તમિળનાડુ અને હાલના દિવસોમાં [[આંધ્ર પ્રદેશ]]અને [[કર્ણાટક]] કહેવાતો પ્રદેશ જીતી લીધો હતો અને [[મદ્રાસ પ્રાંત|મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી]]ની સ્થાપના મદ્રાસને રાજધાની બનાવીને કરી.<ref>{{cite encyclopedia |title=Madras, India (Capital) |url=http://www.1911encyclopedia.org/Madras,_India_(Capital) |encyclopedia = Encyclopaedia Brittanica |edition = eleventh edition |year = 1911 |access-date=2007-09-04}}</ref> બ્રિટિશ હકુમત દરમિયાન આ શહેરનો ભારે વિકાસ થયો તેમજ મહત્વના નૌકા મથક તરીકે પણ શહેર ઉભર્યું. 19મી સદીના અંત ભાગમાં [[ભારતમાં રેલ પરિવહન|ભારતમાં રેલવે]]નું આગમાન થતા આ શહેરને દેશના અન્ય મહત્વના શહેરો જેવા કે [[મુંબઈ|બોમ્બે]] અને [[કોલકાતા|કલકત્તા]] સાથે જોડી દેવામાં આવ્યું છે જેથી શહેરો વચ્ચે વેપાર તેમજ પ્રત્યયન વધ્યું. 16મી અને 18મી સદી દરમિયાન મદ્રાસ થોડા સમય માટે પોર્ટુગીઝ અને ફ્રેન્ચોના કબજા હેઠળ આવ્યું હતું. [[વિશ્વયુદ્ધ ૧|પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ]] દરમિયાન, મદ્રાસ જ ભારતનું એક માત્ર એવું શહેર હતું જેના પર [[સેન્ટ્રલ પાવર|સેન્ટ્રલ પાવર્સ]] દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. 22 સપ્ટેમ્બર 1914ના રોજ જર્મન [[લાઈટ ક્રુઝર]]એ ઓઈલ ડિપોટ પર હુમલો કર્યો હતો.{{SMS|Emden|1906|6}} આ હુમલાને કારણે [[હિંદ મહાસાગર]]માં વહાણ વ્યવહારને અસર થઈ હતી. <ref name="emdenshelling">{{cite book |last = Playne |first = Somerset |coauthors = J.W. Bond, Arnold Wright |title=Southern India: Its History, People, Commerce and Industrial resources |publisher=Foreign and Colonial Compiling and Publishing Company, London |year = 1914 |pages = 51–52 |isbn = 8120613449 |url=http://books.google.com/books?id=8WNEcgMr11kC&pg=PA52&lpg=PA52&dq=emden+madras&source=web&ots=0h2YB7VQQ5&sig=86eYW0hrXCo7pUNVZcQvfTb4PQw#PPA51,M1 |access-date=2007-10-04}}</ref> 1947માં [[ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય ચળવળ|ભારતે સ્વતંત્રતા મેળવ્યા]] બાદ [[મદ્રાસ રાજ્ય]]નું 1969માં નામ બદલીને તમિળનાડુ કર્યું [[હિન્દી]] ભાષાને રાષ્ટ્રીય ભાષા તરીકે જાહેર કરવા બદલ [[હિન્દી વિરુદ્ધના દેખાવો|1965માં વિરોધ પ્રદર્શનો]]એ હિંસક સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું. આ બાદ શહેર અને રાજ્યમાં [[તમિળનાડુનું રાજકારણ|રાજકીય ગતિશીલતા]]માં પરિવર્તન આવ્યું હતું.<ref>{{cite news |last=Guha |first=Ramachandra |title=Hindi against India |work=[[The Hindu]] |date=16 January 2005 |url=http://www.hindu.com/mag/2005/01/16/stories/2005011600260300.htm |access-date=2007-10-04 |archive-date=2005-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050225044025/http://www.hindu.com/mag/2005/01/16/stories/2005011600260300.htm |url-status=dead }}</ref> 2004ના [[2004નો ભારતીય હિંદ મહાસાગરનો ભૂકંપ|હિંદ મહાસાગર સુનામી]]એ ચેન્નઈના કિનારાને પણ ધમરોળ્યું હતું. જેને કારણે ઘણા લોકો માર્યા ગયા હતા અને દરિયાકિનારે રહેતા લોકોને અન્યત્ર ખસી જવું પડ્યું હતું. <ref>{{cite journal |last = Altaff |first = K |coauthors = J. Sugumaran, Md. S. Naveed |title=Impact of tsunami on meiofauna of Marina beach, Chennai, India |journal = Current Science |volume = 89 |issue = 1 |date=10 July 2005 |url=http://www.ias.ac.in/currsci/jul102005/34.pdf |format=PDF |access-date=2007-09-04}}</ref> == ભૂગોળ અને આબોહવા == {{Main|Geography of Chennai}} {{seealso|List of neighbourhoods in Chennai|Flora and fauna of Chennai}} [[ચિત્ર:Chennai.satmap.annotated.jpg|thumb|ચેન્નઈ સપાટ તટવર્તી કાંઠે વસેલું છે, લેન્ડસેટ 7 નકશામાં દર્શાવાયું છે.]] ચેન્નઈ ભારતના દક્ષિણપુર્વ કિનારે [[તમિળનાડુ]] રાજ્યના ઉત્તરપુર્વ ભાગે સપાટ તટવર્તી ભુમિ જે [[પુર્વીય તટવર્તી ભૂમિ|પુર્વીય તટવર્તી ભુમિ]] તરીકે ઓળખાય છે તેના પર વસેલું છે.સરેરાશ ઉંચાઈ 6.7 મિટર (22 ફુટ) છે,<ref>{{cite web |title=Geographical and physical features |work=District Profile |publisher=Govt of India |url=http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#geog |access-date=2007-10-04 |archive-date=2013-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130730180830/http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#geog |url-status=dead }}</ref> અને સૌથી ઉંચો પોઈન્ટ 60 મિટર (200 ફુટ) છે.<ref name="highest-point">{{cite journal |last = Pulikesi |first = M |coauthors = P. Baskaralingam, D. Elango, V.N. Rayudu, V. Ramamurthi, S. Sivanesan |title=Air quality monitoring in Chennai, India, in the summer of 2005 |journal = Journal of Hazardous Materials |volume = 136 |issue = 3 |pages = 589–596 |date=August 25, 2006 |access-date=2007-10-04 |quote=Chennai is fairly low-lying, its highest point being only 300 metres (934 ft)above sea level is a rugged barren hill opposite to the Airport called Pallavapuram Hill. |doi = 10.1016/j.jhazmat.2005.12.039}}</ref> [[મરિના બીચ]] શહેરના દરિયાકાંઠે 12 કિલોમીટર સુધી પથરાયેલો છે. બે નદીઓ વાંકીચુંકી રીતે ચેન્નઈમાંથી વહે છે જેમાંની એક [[કુઉમ નદી|કોઉમ નદી]] (અથવા ''કુવમ'' ) કેન્દ્રમાં થઈને વહે છે જ્યારે [[અદ્યાર નદી]] શહેરના દક્ષિણ ભાગમાંથી વહે છે. જ્યારે ત્રીજી નદી કોર્ટલ્યાર એન્નારના દરિયામાં ભળતા પહેલા શહેરના ઉત્તર ભાગને સ્પર્શે છે. અદ્યાર અને કોઉમ નદીઓ [[ઔધોગિક પ્રદુષકો|ઔધોગિક કચરા]] અને સ્થાનિક અને વ્યવસાયીક સ્ત્રોતોના [[કચરો|કચરા]]ને કારણે ભારે પ્રદુષિત છે. રાજ્ય સરકારે સમયાંતરે [[કાંપ|કાદવ]] અને [[પ્રદુષણ]]ને [[અદ્યાર]]નદીમાંથી દુર કરે છે, આ નદી કોઉમ નદી કરતા ઓછી પ્રદુષિત છે. અદ્યાર નદીનું [[નદીનું મુખ|મુખ]]ને રક્ષિત કરવામાં આવ્યું છે જ્યાં ઘણા પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓનું કુદરતી [[પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓનું કુદરતી નિવાસ્થાન|નિવાસ્થાન]] છે.<ref name="adyarestuary1">{{cite news |last=Baskaran |first=Theodore S |title=Death of an Estuary |work=The Hindu |date=January 12, 2003 |url=http://www.hindu.com/thehindu/mag/2003/01/12/stories/2003011200110200.htm |access-date=2007-09-12 |archive-date=2009-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090213173125/http://www.hindu.com/thehindu/mag/2003/01/12/stories/2003011200110200.htm |url-status=dead }}</ref><ref name="adyarestuary2">{{cite news |last=Doraisamy |first=Vani |title=A breather for the Adyar estuary |work=The Hindu |date=October 31, 2005 |url=http://www.hindu.com/2005/10/31/stories/2005103106660500.htm |access-date=2007-09-12 |archive-date=2009-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090213180648/http://www.hindu.com/2005/10/31/stories/2005103106660500.htm |url-status=dead }}</ref> [[બકિંગહામ કેનાલ]] ચાર કીમી(3 માઈલ) લાંબી માનવસર્જિત કેનાલ કાંઠે સમાંતર ચાલે છે જે બે નદીઓને જોડે છે. પૂર્વ-પશ્ચિમના પ્રવાહ [[ઓટ્ટેરી નુલ્લાહ]]ઉત્તર ચેન્નઈમાથી વહે છે અને [[બકિંગહામ કેનાલ]]ને [[બેસિન પુલ|બેસિન બ્રિજ]] ખાતે મળે છે. . શહેરના પશ્ચિમ કિનારે વિવિધ કદના ઘણા બધા સરોવરો છે. ચેન્નઈને [[પીવાનું પાણી]] [[રેડ હિલ સરોવર|રેડ હીલ્સ]], [[શોલાવરમ સરોવર|શોલાવરમ]] અને [[ચેમ્બારામબાક્કમ સરોવર]]માંથી મળી રહે છે. જો કે [[ભૂગર્ભ જળ]] હવે [[થોડું ખારૂં પાણી|જરાક ખારૂં]]બની રહ્યું છે.<ref>{{cite news |last=Lakshmi |first=K |title=It's no cola, it's the water supplied in Korattur |work=The Hindu |date=July 13, 2004 |url=http://www.hindu.com/2004/07/13/stories/2004071312840300.htm |access-date=2007-10-09 |archive-date=2007-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012215946/http://hindu.com/2004/07/13/stories/2004071312840300.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈની [[જમીન]]મોટાભાગે [[માટી]], [[પોચો ખડક|પોચા ખડક]] અને [[સેંડસ્ટોન|સેન્ડસ્ટોન]])ની બનેલી છે.<ref name="rainwaterharvesting.org">{{cite web |title=Practices and Practitioners |work=Technology |url=http://www.rainwaterharvesting.org/Urban/Practices-and-practitioners.htm |publisher=Centre for Science and Environment |access-date=2007-09-12}}</ref> રેતાળ વિસ્તાર નદી અને દરિયા કિનારે છે જેમ કે [[તિરુવનમિયુર]], [[અદ્યાર]], [[કોટ્ટીવાક્કમ]], [[સાંથોમ|સેન્થોમ]], [[જયોર્જ ટાઉન]], [[તોન્ડીંરપેટ|ટોન્ડીરપેટ]] અને ચેન્નઈના બાકીના દરિયાકાંઠો. અહીં વરસાદી પાણી[[સપાટી પરના કાંસ|જલદી]]થી [[અનુસ્રાવ|નિતરી]]જમીનમાં પહોંચી જાય છે. શહેરના મોટા વિસ્તારોની નીચે માટી છે જેમ કે [[ટી. નગર]], [[પશ્ચિમ મામબાલમ|પશ્ચિમ મમબાલમ]], [[અન્ના નગર]], [[વિલ્લિવાક્કમ]], [[પેરાંબૂર|પેરામબુર]] અને [[વિરુગમ્બક્કમ|વિરુગામબાક્કમ]] જેવા વિસ્તારોમાં છે. [[પહાડ (ભૂગોળ)|પહાડ]]ના બનેલા વિસ્તારોમાં [[ગુઈન્ડી]], [[પેરૂંગુડી|પેરુનગુડી]],[[વેલાચેરી]], [[અદામ્બક્કમ|અદામ્બાક્કમ]] અને [[સઈદપેટ|સાઈદાપેટ]]ના કેટલાક ભાગનો સમાવેશ થાય છે.<ref name="rain_water_harvesting_TN_gov">{{cite news |title=A ready reckoner on rainwater harvesting |work=The New Indian Express |date=August 11, 2003 |url=http://www.tn.gov.in/pressclippings/archives/pc2003/newindpress/newindpress11082003.htm |access-date=2005-08-05 |archive-date=2005-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050623074539/http://www.tn.gov.in/pressclippings/archives/pc2003/newindpress/newindpress11082003.htm |url-status=dead }}</ref> [[ચિત્ર:Kamarajar Salai and Marina Beach.jpg|thumb|right|ચેન્નઈનો પ્રખ્યાત બી, મરીના બીચ, ]] ચેન્નઈ ચાર ભાગોમાં વિભાજીત છે. ઉત્તર, મધ્ય, દક્ષિણ અને પશ્ચિમ. ઉત્તર ભાગ મોટાભાગે ઔધોગિક વિસ્તાર છે. કેન્દ્રીય ચેન્નઈ શહેરના વ્યાપારી કેન્દ્ર સમાન વિસ્તાર છે જેમાં વેપારના મહત્વના કેન્દ્રો જેમ કે [[પેરીઝ કોર્નર]]નો સમાવેશ થાય છે. દક્ષિણ અને પશ્ચિમ ચેન્નઈ અગાઉ મોટાભાગે રહેવાસી વિસ્તારો હતો, પરંતુ આ વિસ્તારો હવે ઝડપી વેપારી વિસ્તારો બની રહ્યા છે.આ વિસ્તારમાં [[ઈન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી|ઈન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી]] કંપનીઓ, નાણાકીય કંપનીઓ અને [[કોલ સેન્ટર]]નો સમાવેશ થાય છે. શહેર દક્ષિણમાં [[જુનો મહાબલિપૂરમ રોડ|જુના મહાબલિપુરમ રોડ]] અને ગ્રાન્ડ સધર્ન ટ્રંક રોડ ( ([[ગ્રાન્ડ સધર્ન ટ્રક રોડ|જીએસટી રોડ]])ની સાથે સાથે ઝડપી વિકસી રહ્યું છે જ્યારે પશ્ચિમમાં [[અંબાત્તુર|અમબાતુર]], [[કોયામબેદુ]] અને [[શ્રીપેરૂમ્બુદુર|શ્રીપેરુમબદુર]] બાજુ વિકસી રહ્યું છે.<ref>{{cite web |title=Structure of Chennai |work=Second Master Plan - II |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |pages=pp. II–9, II–10, II–11, II–15 |url=http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/B_Chap%20II%20_Structure%20of%20Chennai.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-09 |archive-date=2007-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071128071252/http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/B_Chap%20II%20_Structure%20of%20Chennai.pdf |url-status=dead }}</ref>, શહેરની હદમાં [[રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન|નેશનલ પાર્ક]], અને [[ગુઈન્ડી રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન|ગુઈન્ડી નેશનલ પાર્ક]], હોય તેવા વિશ્વના કેટલાક શહેરોમાં ચેન્નઈ સ્થાન ધરાવે છે.<ref>{{cite web |title=Guindy National Park |publisher=Govt. of Tamil Nadu |url=http://www.forests.tn.nic.in/WildBiodiversity/np_gnp.html |access-date=2007-10-10 |archive-date=2012-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120928004229/http://www.forests.tn.nic.in/WildBiodiversity/np_gnp.html |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈ[[થર્મલ ભૂમધ્યરેખા|ભૂમધ્યરેખા]] રેખા પર છે, જે મોસમી તાપમાનમાં તીવ્ર ફેરફારોને અટકાવે છે.વર્ષના મોટાભાગમાં શહેરનું વાતાવરણ ગરમ અને ભેજવાળું હોય છે. વર્ષનો સૌથી ગરમ ભાગ મેના અંત ભાગમાં અને જુનની શરૂઆતમાં હોય છે જેને સ્થાનિકો ''અગ્નિ નક્ષત્રમ'' ("અગ્નિ તારો") અથવા ''કાથિરી વેયઈલ'' ,<ref>{{cite news |last=Ramakrishnan |first=T |title=Hot spell may continue for some more weeks in the State |work=The Hindu |date=May 18, 2005 |url=http://www.hindu.com/2005/05/18/stories/2005051813790700.htm |access-date=2007-09-04 |archive-date=2009-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090213191416/http://www.hindu.com/2005/05/18/stories/2005051813790700.htm |url-status=dead }}</ref> કહે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન તાપમાન 38–42&nbsp;°સી.જેટલું હોય છે. (100–107&nbsp;°ફે). જ્યારે સૌથી ઠંડો મહિનો જાન્યુઆરી હોય છે, જે દરમિયાન તાપમાન 18–20&nbsp;°સેલ્સીયસ જેટલું હોય છે. (64–68&nbsp;°ફે). સૌથી ઓછું તાપમાન 15.8&nbsp;°સી (60.44&nbsp;°ફે) અને સૌથી ઉંચુ તાપમાન 45&nbsp;°સી (113&nbsp;°ફે) નોંધાયું હતું. <ref name="Singapore-temp">{{cite web |title=Climate of India |work=National Environment Agency – Singapore |url=http://app.nea.gov.sg/cms/htdocs/article.asp?pid=1111 |access-date=2005-08-04 |archive-date=2006-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006131405/http://app.nea.gov.sg/cms/htdocs/article.asp?pid=1111 |url-status=dead }}</ref><ref name="hightemp">{{cite news |title=Highest temperature |work=The Hindu |date=May 31, 2003 |url=http://www.hinduonnet.com/2003/05/31/stories/2003053104790101.htm |access-date=2007-04-25 |archive-date=2011-07-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110711171303/http://www.hinduonnet.com/2003/05/31/stories/2003053104790101.htm |url-status=dead }}</ref> જ્યારે સરેરાશ વાર્ષિક વરસાદ આશરે 1,300 મી.મી.(51 ઈંચ) જેટલો પડે છે. શહેરમાં વરસાદ મોટાભાગે ઉત્તર પુર્વના [[ચોમાસું|ચોમાસાં]]ના પવનો લાવે છે જે સપ્ટેમ્બરના મધ્યથી ડિસેમ્બરના મધ્ય સુધી હોય છે. શહેરમાં કેટલીક વાર બંગાળની ખાડીમાંથી ઉદભવતા [[ચક્રવાત|વાવાઝોડા]] પણ ત્રાટકે છે. સૌથી વધુ વરસાદ 2,570 મી.મી. (101&nbsp;ઈંચ) 2005માં નોંધાયો હતો.<ref>{{cite news |last=Ramakrishnan |first=T |title=Entering 2006, city's reservoirs filled to the brim |work=The Hindu |date=January 3, 2006 |url=http://www.hindu.com/2006/01/03/stories/2006010315310300.htm |access-date=2007-05-04 |archive-date=2007-02-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070228083427/http://www.hindu.com/2006/01/03/stories/2006010315310300.htm |url-status=dead }}</ref> સૌથી વધુ વર્ચસ્વ ધરાવતા પવનો મે અને સપ્ટેમ્બરમાં દક્ષિણ અને પશ્ચિમમાંથી આવે છે, જ્યારે ઉત્તર પુર્વના પવનો બાકીના વર્ષ દરમિયાન વાય છે. {{Infobox Weather |collapsed=yes |metric_first=Yes |single_line=Yes |location = Chennai, India |Jan_Hi_°F = 83.12 |Feb_Hi_°F = 85.82 |Mar_Hi_°F = 89.42 |Apr_Hi_°F = 92.48 |May_Hi_°F = 97.52 |Jun_Hi_°F = 97.88 |Jul_Hi_°F = 94.46 |Aug_Hi_°F = 93.02 |Sep_Hi_°F = 92.3 |Oct_Hi_°F = 88.52 |Nov_Hi_°F = 84.56 |Dec_Hi_°F = 82.58 |Year_Hi_°F = 90.14 |Jan_Lo_°F = 69.08 |Feb_Lo_°F = 70.16 |Mar_Lo_°F = 73.58 |Apr_Lo_°F = 78.62 |May_Lo_°F = 81.68 |Jun_Lo_°F = 80.96 |Jul_Lo_°F = 78.62 |Aug_Lo_°F = 77.54 |Sep_Lo_°F = 77.54 |Oct_Lo_°F = 75.74 |Nov_Lo_°F = 73.04 |Dec_Lo_°F = 70.88 |Year_Lo_°F = 75.62 |Jan_Precip_mm = 16.2 |Feb_Precip_mm = 3.7 |Mar_Precip_mm = 3.0 |Apr_Precip_mm = 13.6 |May_Precip_mm = 48.9 |Jun_Precip_mm = 53.7 |Jul_Precip_mm = 97.8 |Aug_Precip_mm = 149.7 |Sep_Precip_mm = 109.1 |Oct_Precip_mm = 282.7 |Nov_Precip_mm = 350.3 |Dec_Precip_mm = 138.2 |Year_Precip_mm = 1266.9 |source =Indian Meteorological Department<ref name=weather>{{cite web |url=http://www.imd.ernet.in/section/climate/chennai1.htm |title=Climatological Information for Chennai |access-date=2009-01-25 |publisher=Indian Meteorological Department |archive-date=2009-03-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090302144024/http://www.imd.ernet.in/section/climate/chennai1.htm |url-status=dead }}</ref> |access-date = 2009-01-25 }} == વહીવટીતંત્ર અને જરૂરી સેવાઓ == {{mainarticle|Administration of Chennai}} {{See also|Chennai architecture|Subdivisions of India}} {| cellpadding="2" cellspacing="0" border="1" style="float:right;border-collapse:collapse;border:2px white solid;font-size:x-small;font-family:verdana" |- | style="background:#659ec7;color:white"|'''શહેરના કર્મચારીઓ જાન્યુઆરી 2007 મુજબ''' <ref>[http://www.chennaicorporation.com/aboutcoc/whoswho.htm http://www.chennaicorporation.com/aboutcoc/whoswho.htm]</ref><ref>{{cite web |url=http://www.tn.gov.in/telephone/hod/hodPage57.html |title=Telephone Directory - Commissioner of Police |publisher=Tn.gov.in |date=2009-01-21 |access-date=2009-03-03 |archive-date=2009-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090217205426/http://www.tn.gov.in/telephone/hod/hodPage57.html |url-status=dead }}</ref> {| cellpadding="2" cellspacing="0" border="1" style="background:white;border-collapse:collapse;border:1px #747170 solid;font-size:x-small;font-family:verdana" |- | [[મેયર]] | '''મિ. સુબ્રમણિયન''' |- | [[નાયબ મેયર]] | '''આર. સત્ય બામા''' |- | [[મહાનગરપાલિકા કમિશનર|કોર્પોરેશન કમિશનર]] | '''રાજેશ લખોની''' |- | [[પોલીસ કમિશનર]] | '''કે. રાધાક્રિષ્ણન''' |} |} શહેરનું સંચાલન [[ચેન્નઈ મહાનગરપાલિકા]]દ્વારા થાય છે. 1688માં મહાનગરપાલિકાની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી જે ભારતની સૌથી જુની મહાનગરપાલિકા છે. મહાનગરપાલિકામાં 155 [[નગરસેવક|કાઉન્સિલર(નગરસેવક)]] છે જેઓ [[ચેન્નઈ મહાનગરપાલિકાના વોર્ડની યાદી|155 વોર્ડ]] નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જેમને નાગરિકો સીધા ચુંટી કાઢે છે. બાદમાં નગરસેવકો મેયર અને નાયબ મેયરને ચુંટે છે જે છ જેટલી સ્ટેન્ડીંગ કમિટીઓની આગેવાની લે છે. <ref name="corp">{{cite web |title=Executive Chart |work=About COC |publisher=Corporation of Chennai |url=http://www.chennaicorporation.com/aboutcoc/org-chart.htm |access-date=2007-09-04}}</ref> તમિળનાડુ રાજ્યનું ચેન્નઈ પાટનગર હોવાથી શહેરમાં [[કારોબારી (સરકાર)|કારોબારી]] અને [[વિધાનસભા|લેજિસ્લેટિવ]]નું મુખ્યમથક સચિવાલયમાં છે જે [[ફોર્ટ સેંટ જ્યોર્જ|ફોર્ટ સેંટ જયોર્જ]]કેમ્પસમાં આવેલું છે, પરંતુ અન્ય ઈમારતો શહેરના વિવિધ વિભાગોમાં છે. [[મદ્રાસ હાઈકોર્ટ]], જેનું ન્યાયિક કાર્યક્ષેત્ર સમગ્ર [[તમિળનાડુ]] અને [[પુંડુચેરી|પુડુચેરી]] સુધી લંબાવવામાં આવ્યું છે, જે રાજ્ય અને શહેરમાં સૌથી ઉચ્ચ [[ન્યાયતંત્ર|ન્યાયિક]] સત્તા છે. ચેન્નઈમાં ત્રણ [[ભારતીય સંસદ|સંસદીય]] મતદારક્ષેત્રો છે —ઉત્તર ચેન્નઈ, મધ્ય ચેન્નઈ, અને દક્ષિણ ચેન્નઈ અને વિધાનસભા માટે 18 ([[ધારાસભ્યો(ભારત)|ધારાસભ્યો]])ને ચુંટે છે અને રાજ્યની વિધાનસભામાં મોકલે છે. [[ચિત્ર:Gcp patrol car.jpg|thumb|left|ચેન્નઈ મેટ્રોપોલિટન પોલીસ પેટ્રોલ]] મેટ્રોપોલિટન વિભાગ શહેરના ઉપનગરોને આવરી લે છે, જે [[કાંચીપૂરમ|કાંચિપૂરમ]] અને [[થીરૂવલ્લુર|થીરુવલ્લુર]]જિલ્લાના કેટલાક ભાગો છે. મોટાભાગના ઉપનગરો નગરપાલિકાઓ દ્વારા સંચાલિત થાય છે, જ્યારે નાના નગરોનો વહીવટ [[પંચાયતી રાજ|પંચાયત]] દ્વારા કરવામાં આવે છે. શહેરી વિસ્તાર 174&nbsp;કીમી.² (67&nbsp;માઈલ²),<ref name="cityarea">{{cite web |title=General statistics |publisher=Corporation of Chennai |url=http://www.chennaicorporation.com/general_stats.htm |access-date=2005-08-04}}</ref> છે, જ્યારે મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર 1,189&nbsp;કીમી² (458&nbsp;માઈલ²)માં ફેલાયેલો છે. <ref name="metroarea">{{cite web |title=Chennai Metropolitan Area - Profile |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |url=http://www.cmdachennai.org |access-date=2007-09-15 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927092854/http://www.cmdachennai.org/ |url-status=dead }}</ref> [[ચેન્નઈ મેટ્રોપોલિટન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરીટી]] ([[ચેન્નઈ મેટ્રોપોલિટન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરીટી|સીએમડીએ(CMDA)]])એ શહેરની આજુબાજુમાં સેટેલાઈટ ટાઉનશીપ બનાવવા માટેનો બીજો માસ્ટર પ્લાન બનાવ્યો છે. આ સેટેલાઈટ ટાઉનશીપ દક્ષિણમાં [[મહાબલિપૂરમ|મહાબલિપુરમ]], દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં [[ચિંગલેપુટ|ચેનગાલપટ્ટુ]] અને [[મારાઈમલાઈ નગર|મરાઈમલાઈ નગર]]ને અને પશ્ચિમમાં [[કાંચીપૂરમ]] શહેર, [[શ્રીપેરૂમ્બુદુર|શ્રીપેરુમ્પુદુર]], [[થીરૂવેલ્લુર|થીરૂવલ્લુર]]અને [[આરાકોક્કમ|અરાક્કોનમ]]નો સમાવેશ થઈ જાય છે. [[બ્રહ્દ ચેન્નઈ પોલીસ|બ્રુહદ ચેન્નઈ પોલીસ]] વિભાગ [[તમિળનાડુ પોલીસ]]નો એક ભાગ છે, જે શહેરમાં કાયદો અને વ્યવસ્થાની સ્થિતિનો અમલ કરાવે છે. શહેર પોલીસ દળની આગેવાની [[પોલીસ કમિશનર]] લે છે, જ્યારે બાકીના વહીવટીતંત્રનો અંકુશ તમિળનાડુ ગૃહ મંત્રાલય પાસે હોય છે. આ વિભાગમાં 36 પેટાવિભાગ છે જેમાં કુલ 121 પોલીસ સ્ટેશનોનો સમાવેશ થાય છે. શહેરના ટ્રાફિકનું સંચાલન [[ચેન્નઈ શહેર ટ્રાફિક પોલીસ|ચેન્નઈ ટ્રાફિક પોલીસ]](CCTP) દ્વારા થાય છે. જ્યારે મેટ્રોપોલિટન ઉપનગરોમાં પોલીસ વ્યવસ્થા [[બ્રહ્દ ચેન્નઈ પોલીસ|ચેન્નઈ મેટ્રોપોલિટન પોલીસ]]ને આધિન હોય છે. અને જિલ્લાના બહારના ભાગોમાં કાંચીપૂરમ અને થિરૂવલ્લુર પોલીસ વિભાગ વ્યવસ્થા સંભાળ છે. [[ચિત્ર:Ripon Building panorama.jpg|thumb|રીપન બિલ્ડીંગમાં ચેન્નઈ મહાનગરપાલિકાનું કાર્યાલય છે, જે 1913માં બંધાઈ હતી.બિલ્ડિંગનું નામ ભૂતપૂર્વ વાઈસરોય લોર્ડ રીપન પરથી આપવામાં આવ્યું છે. ]] ચેન્નઈમાં મહાનગરપાલિકા અને ઉપનગરોમાં નગરપાલિકાઓ નાગરિક સેવાઓ પૂરી પાડે છે. શહેરનો કચરાનો નિકાલ એક ખાનગી કંપની ''નીલ મેટલ ફનાલિકા એન્વાયર્ન્મેન્ટ મેનેજમેન્ટ'' દ્વારા તેમજ અન્ય વિભાગોમાં [[ચેન્નઈ મહાનગરપાલિકા]] દ્વારા થાય છે. પાણીની અને ગટર વ્યવસ્થા [[ચેન્નઈ મેટ્રોપોલીટન વોટર સપ્લાય અને સ્યૂએજ બોર્ડ|ચેન્નઈ મેટ્રોપોલિટન વોટર એન્ડ સ્યૂઇજ બોર્ડ]] દ્વારા સંભાળવામાં આવે છે, જેને ''સીએમડબલ્યુએસએસબી(CMWSSB)'' ના નામે ઓળખવામાં આવે છે, જ્યારે વીજળીનો પુરવઠો [[તમિળનાડુ ઈલેક્ટ્રીક બોર્ડ|તમિળનાડુ ઈલેક્ટ્રીસીટી બોર્ડ]] દ્વારા પુરો પાડવામાં આવે છે.<ref>{{cite web |title=Emergency and Utility Services Contact Details at Chennai |publisher=Govt. of Tamil Nadu |url=http://chennai.nic.in/emergency.htm |access-date=2007-09-07 |archive-date=2007-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070930014904/http://chennai.nic.in/emergency.htm |url-status=dead }}</ref> શહેરની ટેલિફોન વ્યવસ્થા છ મોબાઈલ અને ચાર લેન્ડલાઈન કંપનીઓ સંભાળે છે,<ref>{{cite press release |title=Information note to the Press (Press Release No.71/2007) |publisher=Telecom Regulatory Authority of India |date=August 24, 2007 |url=http://www.trai.gov.in/trai/upload/PressReleases/486/pr24aug07no71.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-04 |archivedate=2012-05-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120515114849/http://www.trai.gov.in/trai/upload/PressReleases/486/pr24aug07no71.pdf }}, એનેક્ચર એમાં ચેન્નઈ સર્કલમાં સેલ્યુલર સેવાઓ પુરી પાડતા લાયસન્સ ધરાવતા ઓપરેટરોની યાદી છે. [[સીડીએમએ (CDMA)|સીડીએમએ(CDMA)]]ડેવલોપમેન્ટ ગ્રુપની સત્તાવાર વેબસાઈટમાંથી યાદી [[તાતા ટેલિસર્વિસીઝ|તાતા ટેલિસર્વિસ]] અને [[રીલાયન્સ કમ્યૂનિકેશન|રીલાયન્સ કોમ્યુનિકેશન]] એ બે જ કંપનીઓ ભારતમાં સેલ્યુલરમાં [[સીડીએમએ (CDMA)|સીડીએમએ(CDMA)]] સેવા પૂરી પાડે છે. {{cite web |title=CDMA Worldwide: Deployment search - Asia-Pacific |publisher=CDMA Development Group |url=http://www.cdg.org/worldwide/index.asp?h_area=1 |access-date=2007-10-04 }}</ref><ref>{{cite news |last = Narayanan |first = R.Y |title=[[Touchtel]] arrives in [[Coimbatore]] |work=[[The Hindu]] |date=September 5, 2002 |url=http://www.thehindubusinessline.com/2002/09/05/stories/2002090502151700.htm |access-date=2007-09-07}}</ref> જે કંપનીઓ [[સિફી|સીફી]] અને [[હાથવે]] સાથે બ્રોડબેન્ડ ઈન્ટરનેટ સેવા પૂરી પાડે છે. આ વિસ્તારમાં પાણીનો પ્રવાહ વધુ ન હોવાથી વર્ષોથી ચેન્નઈ [[ચોમાસું|ચોમાસા]]ના પાણીનો [[જળાશય (પાણી)|સંગ્રહ]]કરે છે. શહેરની વસ્તીમાં વધારો થઈ રહ્યો હોવાથી [[પાણી પૂરવઠો|પાણી પુરવઠા]]ની [[પાણીની કટોકટી|અછત]]અનુભવાઈ રહી છે. તેમજ ભૂગર્ભ જળ વધુ ઉંડે જઈ રહ્યું છે. પહેલા [[વિરાનામ|વિરાનમ સરોવર યોજના]] શહેરની પાણીની સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવામાં નિષ્ફળ રહી હતી, પરંતુ નવો વિરાનમ પ્રોજેક્ટ જે સપ્ટેમ્બર 2004થી અમલમાં આવ્યો છે, તેને કારણે છેવાડાના સ્ત્રોત પરથી પાણી મેળવવાની આધારમાં ઘટાડો થયો છે.<ref>{{cite web |title=Management of water supply during acute water scarcity in 2003 & 2004 |work=Operations and maintenance |publisher=Chennai Metropolitan Water Supply and Sewage Board |url=http://www.chennaimetrowater.com/engg/operationmaintenance/cmwdrw04.htm |access-date=2007-03-16 |archive-date=2007-08-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070812071544/http://www.chennaimetrowater.com/engg/operationmaintenance/cmwdrw04.htm |url-status=dead }}</ref> છેલ્લા વર્ષોમાં ભારે અને સતત ચોમાસાને અને [[અન્ના નગર]] રેઈન સેન્ટર ખાતે ચેન્નઈ મેટ્રોવોટર દ્વારા [[વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ|વરસાદી પાણીના સંગ્રહ]](RWH)કરવામાં આવે છે, તેના કારણે શહેરની પાણીની સમસ્યા થોડી હળવી થઈ છે.<ref name="hindu_rwh_bangalore">{{cite news |last=Lakshmi |first=K |title=Bangalore team visits RWH structures in city |work=The Hindu |date=August 3, 2007 |url=http://www.hindu.com/2007/08/03/stories/2007080360510500.htm |access-date=2007-08-11 |archive-date=2007-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071001015212/http://www.hindu.com/2007/08/03/stories/2007080360510500.htm |url-status=dead }}</ref> ઉપરાંત નવી યોજનાઓ જેવી કે [[તેલુગુ ગંગા યોજના]] દ્વારા [[આંધ્ર પ્રદેશ|આંધ્ર પ્રદેશની]]ની [[ક્રિષ્ના નદી|ક્રિષ્ણા નદી]]માંથી પાણી લાવવાની યોજના છે, જેથી જળ સમસ્યા ઓછી થાય. ઉપરાંત દરિયાના પાણીને [[ડિસાલિનેશન|ડિસેલિનેશન]] પ્લાન્ટ દ્વારા શહેરના પાણીના પુરવઠાને વધારવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. <ref>{{cite news |title=IVRCL to set up desalination plant near Chennai |work=The Hindu |date=August 12, 2005 |url=http://www.thehindubusinessline.com/2005/08/12/stories/2005081202820300.htm |access-date=2007-09-18}}</ref><ref>{{cite news |last=Radhakrishnan |first=R.K |title=Preliminary work on desalination plant to be completed by December-end |work=The Hindu |date=September 4, 2007 |url=http://www.hindu.com/2007/09/04/stories/2007090460440400.htm |access-date=2007-09-18 |archive-date=2007-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012002902/http://hindu.com/2007/09/04/stories/2007090460440400.htm |url-status=dead }}</ref> == અર્થતંત્ર == {{main|Economy of Chennai}} {{seealso|List of Tech Parks in Chennai}} [[ચિત્ર:DSC00390.JPG|thumb|પેરી કોર્નર, ચેન્નઈનો જુનો વેપાર વિસ્તાર|link=Special:FilePath/DSC00390.JPG]] ચેન્નઈનું અર્થતંત્ર વિવિધ ઉદ્યોગો પર નભે છે, જેમ કે ઓટોમોબાઈ, સોફ્ટવેર સર્વિસ, હાર્ડવેર મેન્યુફેક્ચરીંગ, હેલ્થકેર અને નાણાકીય સેવાઓ.<ref>{{cite news |last = O'Connor |first = Ashling |title=Hotspot for international manufacturers |work=The Times |date=September 13, 2007 |url=http://business.timesonline.co.uk/tol/business/markets/india/article2441910.ece |access-date=2007-09-13}}</ref> 2000 મુજબ શહેરની [[કુલ અંગત આવક|કુલ વ્યકિતગત આવક]] [[ભારતીય રૂપિયો|રૂ.]] 12,488.83 [[કરોડ]] છે, જે તમિળનાડુ રાજ્યની કુલ આવકના 10.9% ટકા જેટલી થવા જાય છે. <ref>{{cite web |title=Economy |work=Second Master Plan - II |pages=p. III-8 |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |url=http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/C_Chapt%20%20III_%20Economy.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-05 |archive-date=2007-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071127133231/http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/C_Chapt%20%20III_%20Economy.pdf |url-status=dead }}</ref> 2001માં ચેન્નઈમાં કુલ માનવબળની સંખ્યા 15 લાખ હતી, જે તેની વસ્તીના 31.79% જેટલી થાય છે. 1991ની વસ્તીગણતરી મુજબ, શહેરનો મોટોભાગ વેપાર(25.65%), ઉત્પાદન(23.52%), પરિવહન (10.72%), બાંધકામ(6.3%) અને અન્ય સેવાઓ (31.8%) સંકળાયેલો છે.ચેન્નઈનો મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર તમિળનાડુની સેલ્સ ટેક્ષની આવકનો 75% હિસ્સો આપે છે.<ref>{{cite web |title=Economy |work=Second Master Plan - II |pages=pp. III-14, III-19, III-20 |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |url=http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/C_Chapt%20%20III_%20Economy.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-05 |archive-date=2007-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071127133231/http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/C_Chapt%20%20III_%20Economy.pdf |url-status=dead }}</ref> [[કન્ફેડેરેશન ઓફ ઈન્ડિયન ઈન્ડસ્ટ્રીઝ|સીઆઈઆઈ(CII)]]મુજબ, 2025 સુધીમાં ચેન્નઈનો વિકાસ થશે અને $100 બિલિયન ડોલરનું અર્થતંત્ર હાલના અર્થતંત્ર કરતા 2.5 ઘણું બની જશે.<ref>{{cite web|url=http://www.thehindubusinessline.com/2008/08/21/stories/2008082151132100.htm |title=Seminar to focus on Chennai’s growth potential |publisher=The Hindu Business Line |date=2008-08-21 |access-date=2009-03-03}}</ref> શહેરમાં ભારતનો 30 ટકા ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગ <ref name="autoindustry_share">{{cite journal |last = Sivalingam |first = T |coauthors = Bhaskaran, E |title=IT applications in Automotive Industry |journal = GCMM 2004 first international conference on manufacturing and management |page = 20 |year = 2004 |url=http://books.google.com/books?id=v4Tm1of3UEcC&pg=PA20&lpg=PA20&dq=chennai+auto+components+industry&source=web&ots=tZMboJRII1&sig=k-lIb8u4MOywl1t6Nx8Cn0ewQ1I#PPA20,M1 |access-date=2007-09-03}}</ref> અને 35 ટકા ઓટો કમ્પોન્નટ ઉદ્યોગ સ્થિત છે.<ref>{{cite web |title=Automotive Components |publisher=Department of Scientific and Industrial Research, Govt. of India |url=http://dsir.nic.in/reports/ExpTechTNKL/Abs%20new/Automotive_Components.htm |access-date=2007-09-03 |archive-date=2008-04-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080430114520/http://www.dsir.nic.in/reports/ExpTechTNKL/Abs%20new/Automotive_Components.htm |url-status=dead }}</ref> મોટી ઓટોમોબાઈલ કંપનીઓ જેવી કે [[હ્યુન્ડાઈ મોટર કંપની|હ્યુન્ડાઈ]], [[ફોર્ડ મોટર કંપની|ફોર્ડ]], [[(બીએમડબલ્યુ) BMW|બીએમડબલ્યુ(BMW)]], [[મિત્સુબિત્શી મોટર્સ|મિત્સુબિત્શી]], [[કોમાત્સુ લીમીટેડ|કોમાત્સુ]],ટીવીએસ જુથ ([[ટીવીએસ(TVS)]]), [[અશોક લેલેન્ડ|અશોક લેયલેન્ડ]], [[નિસ્સાન]]-[[રિનોલ્ટ]], [[ડેઈમલેર એજી|ડાઈમલ્ર ટ્રક્સ]], [[ટીઆઈ સાયકલ ઓફ ઈન્ડિયા]], [[ટાફે ટ્રેકટર્સ|ટાફે(TAFE) ટ્રેકટર્સ]], [[રોયલ એન્ફિલ્ડ|રોયલ એનફિલ્ડ]], [[કેટરપીલર ઈન્ક.|કેટર પીલર ઇન્ક]], [[કપારો]], મદ્રાસ રબર ફેકટરી ([[મદ્રાસ રબર ફેક્ટરી|એમઆરએફ(MRF)]])અને [[મીચેલિન|મિશેલિન]]ના ઉત્પાદન પ્લાન્ટ શહેરમાં છે. [[અવાડી]]ખાતે આવેલી [[હેવી વ્હિકલ ફેક્ટરી|હેવી વ્હિલ ફેક્ટરી]]માં લશકરી વાહનો જેમાં ભારતની મુખ્ય યુદ્ધ ટેંક ''[[અર્જુન એમટીબી(MBT)|અર્જુન એમબીટી(Arjun MBT)]]'' નું ઉત્પાદન થાય છે. [[ઈન્ટેગ્રલ કોચ ફેક્ટરી(Integral Coach Factory)|ઈન્ટીગ્રલ કોચ ફેક્ટરી]]માં રેલવેના કોચ અને ભારતીય રેલવેને લગતા અન્ય ભાગોનું ઉત્પાદન થયા છે. આ પ્રકારના ઉદ્યોગોને લીધે ચેન્નઈને "દક્ષિણ એશિયાનું ડેટ્રોઈટ" કહેવામાં આવે છે. <ref name="Integral_Coach_Factory">{{cite web |title=Profile |publisher=Integral Coach Factory |url=http://www.icf.gov.in |access-date=2005-11-19 |archive-date=2005-11-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051123111146/http://icf.gov.in/ |url-status=dead }}</ref> [[અમ્બાત્તુર#અમ્બાત્તુર ઔધોગિક વિસ્તાર|અમ્બાતુર-પાડી ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ઝોન]]માં ઘણા ટેક્ષટાઈલ ઉત્પાદક એકમો છે અને એપરલ અને જુતા ઉત્પાદન માટે સેઝ (સેઝ) એકમો શહેરના દક્ષિણ ભાગમાં બનાવવામાં આવી રહ્યા છે.<ref>{{cite news |last=Ravi Kumar |first=N |title=Mahindra City, a world of its own |work=The Hindu |date=December 3, 2004 |url=http://www.hindu.com/2004/12/03/stories/2004120310000400.htm |access-date=2007-09-14 |archive-date=2004-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20041223073916/http://www.hindu.com/2004/12/03/stories/2004120310000400.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈ દેશની ચામડાંની નિકાસમાં 50 ટકાથી વધુ હિસ્સાનું પ્રદાન કરે છે.<ref>{{cite web |title=Development Plan for Chennai Metropolitan Area |publisher=Govt. of India |pages=p. 13 |url=http://www.jnnurm.nic.in/toolkit/CDP_CHENNAI.PDF |format=PDF |access-date=2007-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080226213256/http://www.jnnurm.nic.in/toolkit/CDP_CHENNAI.PDF |archive-date=2008-02-26 |url-status=dead }}</ref> [[ચિત્ર:Tidel Park.jpg|thumb|ચેન્નઈમાં આવેલા ઘણા બધા સોફ્ટવેર પાર્કમાંથી એક ટાઈડલ પાર્ક.]] આ શહેર ઈલેક્ટ્રોનિકસ વસ્તુઓના ઉત્પાદનનું કેન્દ્ર છે, જ્યાં [[ડેલ]], [[નોકિયા]], [[મોટોરોલા]], [[સેમસંગ જુથ|સેંમસંગ]], [[ફ્લેક્સટ્રોનિક્સ|ફ્લેક્સોટ્રોનિક્સ]] અને [[ફોક્સકોન]] જેવી બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓએ પોતાના ઈલેક્ટ્રોનિક અને હાર્ડવેર મેન્યુફેક્ટરિંગ પ્લાન્ટ સ્થાપ્યા છે, જે મોટાભાગે [[શ્રીપેરૂમ્બુદુર|શ્રીપેરુમ્બુદુર]] [[વિશેષ આર્થિક વિભાગ|સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોન]] ([[સેઝ(SEZ)]])માં છે. ઘણી સોફ્ટવેર અને સોફ્ટવેર સેવાઓ પુરી પાડતી કંપનીઓએ તેમના ડેવલપમેન્ટ સેન્ટર ચેન્નઈમાં ઉભા કર્યા છે, જેઓ ભારતની સોફ્ટવેરની કુલ નિકાસમાં 14 ટકા હિસ્સો આપે છે. 2006-07 દરમિયાન ભારતની સોફ્ટવેર નિકાસ 144,214 કરોડ રૂપિયા હતી. જેના કારણે સોફ્ટવેર નિકાસ કરતું દેશનું બીજા નંબરનું શહેર હતું. તેના પહેલા [[બેંગલોર]]નો નંબર આવે છે.<ref name="Nasscom">{{cite web|url=http://www.business-standard.com/common/storypage_c.php?leftnm=10&autono=299725 |title= IT in India: Big successes, large gaps to be filled|author=Jairam Ramesh|work=Online Edition of The Business Standard, dated 2007-09-30|access-date=2007-10-04}}</ref> જાણીતી નાણાકીય સંસ્થાઓ જેમાં [[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વિશ્વ બેંક]], [[એચએસબીસી (HSBC)|એચએસબીસી(HSBC)]], [[સીટી બેંક]]ના [[બેક ઓફિસ]] કામગીરી શહેરમાં છે.<ref>{{cite news |title=BPOs: Chennai most preferred |publisher=Sify.com |date=March 1, 2005 |url=http://sify.com/finance/fullstory.php?id=13683363 |access-date=2007-09-14}}</ref> ચેન્નઈમાં રાષ્ટ્રીય કક્ષાની ત્રણ મોટી બેંકોનું મુખ્ય મથક છે. <ref name="Indian-Bank">{{cite web |url=http://www.indianbank.in/BranchAddress.htm |title=Indian Bank Head Office |publisher=Indian Bank |access-date=2007-10-08 |archive-date=2007-08-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070801224238/http://www.indianbank.in/BranchAddress.htm |url-status=dead }}</ref><ref name="IOB">{{cite news |last=Muthiah |first=S |title=The bank in a 'palace' grounds |work=The Hindu |date=October 1, 2003 |url=http://www.hindu.com/mp/2003/10/01/stories/2003100100320300.htm |access-date=2007-10-13 |archive-date=2003-10-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20031003010820/http://www.hindu.com/mp/2003/10/01/stories/2003100100320300.htm |url-status=dead }}</ref><ref name="BOB">{{cite web |title=Branch Network |publisher=Bharat Overseas Bank Bank |url=http://www.bharatoverseasbank.com/branch.asp |access-date=2007-10-08 |archive-date=2012-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120306084711/http://www.bharatoverseasbank.com/branch.asp |url-status=dead }}</ref> તેમજ ઘણી રાજ્ય કક્ષાની સહકારી, નાણાકીય અને વીમા કંપનીઓના મથકો ચેન્નઈમાં છે. ભારતની કેટલીક હેલ્થકેર શ્રેત્રની સંસ્થાઓ જેવી કે [[એપોલો હોસ્પિટલ]] (એશિયાની સૌથી મોટી હોસ્પિટલ શ્રેણી),<ref>{{cite web |title=Medical Tourism |publisher=Apollo Hospitals |url=http://www.apollohospdelhi.com/medical-tourism.html |access-date=2007-09-12 |archive-date=2007-08-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070828004107/http://www.apollohospdelhi.com/medical-tourism.html |url-status=dead }}</ref> [[શંકરા નેત્રાલય|શંકારા નેત્રાલય]] અને [[શ્રી રામચંદ્ર મેડિકલ કોલેજ અને રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ|શ્રી રામચંદ્ર મેડિકલ સેન્ટર]] શહેરમાં આવેલી છે, જે સમગ્ર વિશ્વમાંથી આવતા [[મેડિકલ ટુરીઝમ|મેડિકલ ટુરીસ્ટ]] માટેની પસંદગીની સંસ્થાઓ છે.<ref>{{cite web |title=Indian State: Tamil Nadu |publisher=Govt of India |url=http://www.indiainbusiness.nic.in/know-india/states/tamilnadu.htm |access-date=2007-09-12 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011075832/http://indiainbusiness.nic.in/know-india/states/tamilnadu.htm |url-status=dead }}</ref> ટેલિકોમ ક્ષેત્રની વિશાળ કંપની [[એરિક્શન]] અને [[અલ્કાટેલ-લુસેન્ટ]], ફાર્માસ્યુટીકલની મોટી કંપની [[ફાઈઝર]] અને રસાયણ ક્ષેત્રની કંપની [[ડાઉ કેમિકલ કંપની|ડાઉ કેમિકલ્સ]] ચેન્નઈમાં સંશોધન અને વિકાસ સુવિધા ધરાવે છે. [[સિરૂસેરી]] ખાતે આવેલા ટીઆઈસીઈએલ(TICEL) બાયો ટેક પાર્ક<ref name="ticel-park">{{cite web |title=List of clients |publisher=TICEL Bio Park |url=http://www.ticelbiopark.com/clients.html |access-date=2007-10-05 |archive-date=2013-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130331021341/http://www.ticelbiopark.com/clients.html |url-status=dead }}</ref> અને ગોલ્ડન જ્યુબિલી બાયો ટેક પાર્કમાં <ref name="golden-jubilee-park">{{cite web |title=Existing units |publisher=Golden Jubilee Biotech Park for Women Society |url=http://www.biotechpark.com/existingunits.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20061206184412/http://www.biotechpark.com/existingunits.html |archive-date=2006-12-06 |access-date=2007-10-05 |url-status=live }}</ref> બાયોટેકનોલોજી કંપનીઓ અને લેબોરેટરીઓ સ્થિત છે. ચેન્નઈમાં સંપુર્ણ કમ્પ્યુટર આધારિત સ્ટોક એક્સચેન્જ છે જેને [[મદ્રાસ સ્ટોક એક્સચેન્જ]] કહેવામાં આવે છે. ભારતમાં સૌથી સારી આરોગ્યની સુવિધાઓ ધરાવતા શહેરોમાં ચેન્નઈનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત ચેન્નઈમાં એપોલો હોસ્પિટલ સ્થિત છે, જે એશિયાની સૌથી મોટી અને વિશ્વની સૌથી વિશાળ હોસ્પિટલ શ્રેણીઓમાંની એક છે. હેલ્થકેર ટુરીઝમમાં પોતાના પગ વધુ મજબૂત કરતા ચેન્નઈએ ભારતની હેલ્થ રાજધાનીનું સ્થાન મેળવી લીધું છે. હાલમાં વિદેશમાંથી 45% અને 30-40% ઘરેલું હેલ્થ ટુરીસ્ટ ચેન્નઈમાં આવે છે.<ref>{{Cite web |url=http://www.indiainbusiness.nic.in/know-india/states/tamilnadu.htm |title=આર્કાઇવ ક .પિ |access-date=2011-01-27 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011075832/http://indiainbusiness.nic.in/know-india/states/tamilnadu.htm |url-status=dead }}</ref> == વસ્તી-વિષયક માહિતી == [[ચિત્ર:Chennai Shopping.jpg|thumb|રાહદારીઓને કારણે ટી. નગરમાં આવેલી રંગનાથન સ્ટ્રીટ હંમેશા ભરચક હોય છે. ]] ચેન્નઈમાં રહેતા રહેવાસીઓને ''ચેન્નઈલાઈટ'' કહેવામાં આવે છે. 2001 મુજબ, ચેન્નઈ શહેરમાં 43.4 લાખની વસ્તી છે જ્યારે તેની મેટ્રોપોલિટન વસ્તી 70 લાખ 40 હજાર જેટલી થવા જાય છે. <ref name="masterplan_popfigs">{{cite web |title=Demography |work=Second Master Plan - II |pages=pp. I-5, I-10 |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |url=http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/A_Chap%20I%20_Demography.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-06 |archive-date=2007-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071128071240/http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/A_Chap%20I%20_Demography.pdf |url-status=dead }}બીજા માસ્ટર પ્લાનને આધારે ચેન્નઈ શહેર અને મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારની વસ્તી ગીચતા ગણવામાં આવી છે. જે માટે વસ્તીના અને જે તે પ્રાંતના વિસ્તારના આંકડા લેવામાં આવ્યા છે. પરિવર્તનનો દર{{convert|1|mi|km|0|sing=on}} = 1.609 કીમી. ચોરસ માઈલમાં વસ્તી ગણતરી કરવા માટે આ દરનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.</ref> 2006માં મેટ્રોપોલિટન શહેરમાં અંદાજીત 45 લાખ લોકો રહેતા હતા.<ref name="Hindu-CMDA">{{cite news |last=Srivasthan |first=A |title=New land use proposals mooted in draft Master Plan |date=April 12, 2007 |url=http://www.hindu.com/2007/04/12/stories/2007041213350400.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012041105/http://hindu.com/2007/04/12/stories/2007041213350400.htm |url-status=dead }}</ref> 2001માં [[વસતિની ગીચતા|વસ્તી ગીચતા]] કીમી દીઠ 24,682 હતી (માઈલ દીઠ 63,926), જ્યારે મેટ્રોપોલીટન વિસ્તારમાં વસ્તી ગીચતા કિલોમીટર દીઠ 5,922 હતી (માઈલ દીઠ 15,337), જેના કારણે ચેન્નઈ વિશ્વના સૌથી ગીચ શહેરોમાંથી એક બન્યુ છે.<ref name="masterplan_popfigs"/><ref>{{cite web |title=Urban Areas by Population Density |work=World Urban Areas (World Agglomerations) |pages = p. 77 |month = March |year = 2007 |publisher=[[Demographia]] |url=http://www.demographia.com/db-worldua.pdf |format=PDF |access-date=2007-10-09}} વસ્તી ગીચતાની દ્રષ્ટિએ વિશ્વમાં પાંચ લાખથી વધુ લોકો એક જગ્યાએ રહેતા હોય તેવા ઉપનગરોમાં 51મો નંબર ધરાવે છે. </ref> [[સેક્સ રેશિયો|લિંગ અનુપાત(સેક્સ રેશિયો)]] દર 1000 પુરુષોએ 951 મહિલાનો છે, <ref name="sex-ratio-nic">{{cite web |title=Census 2001 Data |work=Census of India |publisher=Government of Tamil Nadu |url=http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#CENSUS |access-date=2007-10-05 |archive-date=2013-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130730180830/http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#CENSUS |url-status=dead }}</ref> જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 944 કરતા સહેજ વધારે છે. <ref name="CIA_World_Factbook">{{cite web| title= India| work= CIA World Factbook| url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/in.html| access-date= 2005-08-04| archive-date= 2008-06-11| archive-url= https://web.archive.org/web/20080611033144/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/in.html| url-status= dead}}</ref> સરેરાશ સાક્ષરતા દર 80.14% છે,<ref name="literacy">{{cite web |title=Districts performance on Literacy Rate in Tamil Nadu for the year 2001 |work=Department of school education |url=http://www.tn.gov.in/schooleducation/statistics/table7and8.htm |access-date=2005-08-04 |archive-date=2005-08-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050817143108/http://www.tn.gov.in/schooleducation/statistics/table7and8.htm |url-status=dead }}</ref> જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 64.5% કરતા ઘણો વધારે છે. શહેરમાં ઝુંપડપટ્ટીમાં વસતા લોકોની દ્રષ્ટીએ ભારતનું ચોથા નંબરનું શહેર પણ ચેન્નઈ છે. 820,000 લોકો ( વિસ્તીના 18.6%) ઝુંપડપટ્ટીમાં રહે છે.<ref name="slum">{{cite web |title=Slum Population – Census 2001 |publisher=The Government of India |url=http://www.censusindia.gov.in/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20070621135109/http://www.censusindia.net/results/slum/Intro_slum.pdf |archive-date=2007-06-21 |format=PDF |access-date=2007-03-08 |url-status=live }}</ref> જે ભારતની કુલ ઝુંપડપટ્ટીની વસ્તીના પાંચ ટકા છે. 2005માં, શહેરમાં ગુનાનો દર 100,000 લોકોએ, 313.3નો હતો જે દેશના મોટા શહેરોમાં નોંધાતા ગુનાના 6.2% જેટલો થાય છે. <ref>{{cite web |url=http://ncrb.nic.in/crime2005/cii-2005/Table%201.6.pdf |format=PDF |access-date=2007-09-19 |title=Incidence & Rate Of Total Cognizable Crimes (IPC) In States, UTs & Cities During 2005 |publisher=Govt. of India |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927005155/http://ncrb.nic.in/crime2005/cii-2005/Table%201.6.pdf |url-status=dead }}</ref> 2004થી શહેરમાં ગુનાઓનું પ્રમાણ વધ્યુ છે, જે 61.8% ટકાએ પહોંચ્યું છે.<ref>{{cite web |url=http://ncrb.nic.in/crime2005/cii-2005/CHAP2.pdf |format=PDF |access-date=2007-09-19 |title=Crimes in Mega Cities |work=Crime In India&nbsp;–&nbsp;2005 |publisher=Govt. of India |archive-date=2007-06-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070614203644/http://ncrb.nic.in/crime2005/cii-2005/CHAP2.pdf |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈમાં મોટીભાગની વસ્તી [[તમિળ લોકો|તમિળવાસીઓ]]ની છે. [[તમિળ ભાષા|તમિળ]] ચેન્નઈમાં બોલાતી મુખ્ય ભાષા છે. [[ભારતીય છાંટવાળું અંગ્રેજી|અંગ્રેજી]] પણ શહેરમાં પ્રચલિત છે, તેમાં પણ વેપાર, શિશ્રણ અને [[વ્હાઈટ કોલર|ઉચ્ચ અધિકારીઓ]] અને વ્યાવસાયિકોમાં વધુ બોલાય છે. [[તેલુગુ પ્રજા|તેલુગુ]] અને [[મલયાલી]]સમુદાયો પણ શહેરમાં મોટી સંખ્યામાં વસે છે. <ref>{{cite web |url=http://chennai-online.in/Profile/Culture/ |title=Chennai Culture |publisher=chennai-online.in |access-date=2007-10-08 |archive-date=2007-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071006034403/http://chennai-online.in/Profile/Culture/ |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈમાં તમિળનાડુ અને દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી આવતા લોકોની પણ સારા પ્રમાણમાં વસ્તી છે. 2001 સુધીમાં, શહેરમાં 937,000 હિજરતીઓ હતા( વસ્તીના 21.57% ), જેમાંથી 74.5% તમિળનાડુ રાજ્યના વિવિધ ભાગોમાંથી આવ્યા હતા, જ્યારે 23.8% લોકો ભારતના વિવિધ ભાગોમાંથી આવ્યા હતા, અને 1.7% લોકો વિદેશથી આવીને અહીં સ્થાયી થયા છે.<ref>{{cite web |url=http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/A_Chap%20I%20_Demography.pdf |format=PDF |title=Demography |work=Second Master Plan - II |pages=pp. I-11 |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |access-date=2007-10-06 |archive-date=2007-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071128071240/http://www.cmdachennai.org/pdfs/SMP/A_Chap%20I%20_Demography.pdf |url-status=dead }}</ref> 2001ની વસ્તીગણતરી મુજબ [[હિન્દુ]] ધર્મ પાળતા લોકોની શહેરમાં વસ્તી 82.27% છે અને [[મુસ્લિમ|મુસ્લિમો]] (8.37%), [[ખ્રીસ્તીઓ]] (7.63%) અને [[જૈનો]] (1.05%)ની સંખ્યામાં છે. <ref>{{cite web |url=http://www.chennai.tn.nic.in/shb-pdf/SHB001%20-%20AREA%20POPULATION.pdf |format=PDF |title=Area and Population |publisher=Govt of Tamil Nadu |access-date=2007-09-13 |archive-date=2013-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130830215520/http://www.chennai.tn.nic.in/shb-pdf/SHB001%20-%20AREA%20POPULATION.pdf |url-status=dead }}</ref> == સંસ્કૃતિ == {{main|Culture of Chennai|Cuisine of Chennai}} {{See also|Tamil cuisine|Cinema of Tamil Nadu}} [[ચિત્ર:Bharatanatyam 16.jpg|thumb|ભારતીય નાટ્યમ નૃત્યાંગના]] ચેન્નઈ ભારતનું સંગીત અને સાંસ્કૃતિક પાટનગર છે.<ref>{url=www.hindu.com/thehindu/mag/2002/12/01/stories/2002120100770500.htm} </ref> શહેર તેના ક્લાસિકલ નૃત્ય અને હિન્દુ મંદિરો માટે પ્રખ્યાત છે. દર ડિસેમ્બર મહિના દરમિયાન ચેન્નઈમાં પાંચ અઠવાડિયાનો ''[[મદ્રાસ મ્યુઝીક સિઝન|સંગીત કાર્યક્રમ]]'' 1927થી [[મદ્રાસ મ્યુઝીક એકેડેમી]]ની શરૂઆતથી યોજવામાં આવે છે. <ref name="Music_season">{{cite news |title=Music musings |work=The Hindu |url=http://www.hindu.com/2005/02/03/stories/2005020301281000.htm |date=February 3, 2005 |access-date=2005-08-04 |archive-date=2005-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20050207150555/http://www.hindu.com/2005/02/03/stories/2005020301281000.htm |url-status=dead }}</ref> આ કાર્યક્રમમાં કેટલાય કલાકારો દ્વારા પરંપરાગત [[કર્ણાટકી સંગીત]]નું (''કુચેરીસ'' ) આયોજન કરવામાં આવે છે. જ્યારે દર વર્ષે જાન્યુઆરીમાં યોજાતા કળાના કાર્યક્રમનું નામ [[ચેન્નઈ સંગમમ]] છે, જેમા તમિળનાડુની વિવિધ કળા બતાવવામાં આવે છે. ચેન્નઈ [[ભારત નાટ્યમ|ભારતનાટ્યમ]] માટે પણ પ્રખ્યાત છે, જે નૃત્યનો ઉદભવ [[તમિળનાડુ]]માં થયો હતો. [[ભારત નાટ્યમ|ભારતનાટ્યમ]] માટે [[કલાક્ષેત્ર]] મહત્વનું સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર છે, જે શહેરના દક્ષિણ ભાગે આવેલો દરિયાકાંઠો છે.<ref>{{cite news |author=GR |url=http://www.hinduonnet.com/2000/12/02/stories/0902033h.htm |title=Yearning for Chennai ambience |access-date=2007-09-07 |date=December 2, 2000 |work=The Hindu |archive-date=2008-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081229133413/http://www.hinduonnet.com/2000/12/02/stories/0902033h.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈમાં કેટલાય કોયર સ્થિત છે, જેઓ ક્રિસ્મસની સિઝન દરમિયાન શહેરના વિવિધ ભાગોમાં અંગ્રેજી અને તમિળમાં સમુહગાયનમાં ભાગ લે છે.<ref>{{cite news |url=http://archives.chennaionline.com/columns/ethnomusic/durga23.asp |title=Chennai as a home for Music – IV |work=Chennai Online |date=2009 |access-date=2009-02-24 |archive-date=2010-01-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100117155239/http://archives.chennaionline.com/columns/Ethnomusic/durga23.asp |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.go-nxg.com/?p=3155 |title=There's a song in the air... |work=NXg |date=January 2009 |access-date=2009-02-24 |archive-date=2013-06-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130615082343/http://www.go-nxg.com/?p=3155 |url-status=dead }}</ref> મદ્રાસ મ્યુઝીકલ એસોસિયેશન(MMA) એ દેશનું સૌથી જુનું અને પ્રતિષ્ઠ કોયર છે અને તેના કાર્યક્રમો સમગ્ર વિશ્વમાં યોજાય છે.<ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2006/06/16/stories/2006061616030200.htm |title=Chennai choir to sing in England |work=The Hindu |date=June 16, 2009 |access-date=2009-02-24 |archive-date=2008-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080129234646/http://www.hindu.com/2006/06/16/stories/2006061616030200.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/mp/2007/09/03/stories/2007090350690700.htm |title=An aural treat |work=The Hindu |date=September 03, 2007 |access-date=2009-02-24 |archive-date=2009-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090926071718/http://www.hindu.com/mp/2007/09/03/stories/2007090350690700.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈમાં તમિળ સિનેમાં ઉદ્યોગનું કેન્દ્ર છે જેને કોદામ્બક્કમમાં આવેલા મોટા મુવી સ્ટુડીયોને કારણે ''[[કોલીવુડ|કોલિવૂડ]]'' ઓળખવામાં આવે છે.<ref>{{cite book |last = Ellens |first = Dan |coauthors = Lakshmi Srinivas |title=A Time for India |publisher=Vantage Press Inc., New York |year = 2006 |page = 150 |isbn = 0533150922 |url=http://books.google.com/books?id=6Nsyr3J1fpIC&printsec=frontcover&dq=kollywood#PPA150,M1 |access-date=2007-09-07}}</ref> દર વર્ષે આ સિનેમા ઉદ્યોગ 150થી વધુ તમિળ ફિલ્મો બનાવે છે, <ref>{{cite book |last = Ganti |first = Tejaswini |title=Bollywood: A Guidebook To Popular Hindi Cinema |publisher=Routledge, London |year=2004 |page = 3 |isbn = 0415288541 |url=http://books.google.com/books?id=GTEa93azj9EC&pg=PA3&dq=tamil+films+per+year&sig=Q9a_mC8aqRjWWyxHaHpsbCV6xuE |access-date=2007-09-07}}</ref> અને તેનું સંગીતનો શહેર પર ઘણો પ્રભાવ જોવા મળે છે. દેશના ફિલ્મ ઉદ્યોગના મોટા નામો પૈકી [[રજનીકાંત]], [[કમલ હસન]], [[મણિ રત્નમ|મણિરત્ન]] અને [[એસ. શંકર]] ચેન્નઈમાં પોતાની કામગીરી કરે છે. 2009માં [[સ્લમડોગ મિલિયોનેર]] ફિલ્મ માટે બે ઓસ્કાર એવોર્ડ જીતનાર સંગીતકાર [[એ.આર. રહેમાન|એ. આર. રહેમાને]]ચેન્નઈને ઉંચાઈ પર પહોંચાડી દીધું છે. <ref>{{cite news |url=http://www.voanews.com/english/Entertainment/2009-02-23-voa15.cfm |title=India Celebrates 'Slumdog Millionaire's' Oscar Sweep |work=VOA News |date=February 23, 2009 |access-date=2009-02-24 |archive-date=2009-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090224173347/http://www.voanews.com/english/Entertainment/2009-02-23-voa15.cfm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈ થિયેટરમાં તમિળ નાટકો, રાજકીય કટાક્ષો, કોમેડી, પ્રાચિન કથાઓ, અને ઐતિહાસિક કથા પર આધારિત નાટકો યોજાય છે.<ref>{{cite news |last=Ramesh |first=V |url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/07/17/stories/2003071700060100.htm |title=The Sultan of sarcasm |work=The Hindu |date=July 17, 2003 |access-date=2007-09-22 |archive-date=2008-12-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081230073420/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2003/07/17/stories/2003071700060100.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |last=Ashok Kumar |first=S.R |url=http://www.hindu.com/2006/01/11/stories/2006011115150700.htm |title=Actor R.S. Manohar dead |work=The Hindu |date=January 11, 2006 |access-date=2007-09-22 |archive-date=2009-06-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090626151134/http://www.hindu.com/2006/01/11/stories/2006011115150700.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |last=Kumar |first=Ranee |url=http://www.hindu.com/mp/2003/12/10/stories/2003121000390100.htm |title=Laughter, the best medicine |work=The Hindu |date=December 10, 2003 |access-date=2007-09-22 |archive-date=2010-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100130103808/http://www.hindu.com/mp/2003/12/10/stories/2003121000390100.htm |url-status=dead }}</ref> શહેરમાં અંગ્રેજી નાટકો પણ ભજવવામાં આવે છે. ચેન્નઈના ઉત્સવોમાં [[પોંગલ]] જાન્યુઆરીમાં પાંચ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે, જે ચેન્નઈવાસીઓ માટે મહત્વનો ઉત્સવ છે. મોટાભાગના ધાર્મિક ઉત્સવો જેવા કે [[દિવાળી]], [[ઈદ-ઉલ-ફિત્ર|ઈદ]] અને [[નાતાલ]] ચેન્નઈમાં ઉજવવામાં આવે છે. ચેન્નઈની રાંઘણકળામાં શાકાહારી અને માંસાહારી ભોજનનો સમાવેશ થાય છે. શહેરની ઘણી રેસ્ટોરન્ટ હળવું ભોજન અથવા [[ટિફિન|ટીફીન]]સેવા પૂરી પાડી છે જેમાં ચોખામાંથી બનતી વાનગીઓ જેવી કે [[પોંગલ (પકવાન)|પોંગલ]], [[ઢોંસા]], [[ઈડલી]] અને [[વડા]]ને ગરમ [[ભારતીય ફિલ્ટર્ડ કોફી|ફિલ્ટર કોફી]]સાથે પિરસવામાં આવે છે. == પરિવહન == {{main|Transport in Chennai}} [[ચિત્ર:Tidel Park junction panorama.jpg|thumb|300px|એમઆરટીએસ પાસ થઈ રહેલો ચેન્નઈનો આઈટી હાઈવે]] ચેન્નઈ દક્ષિણ ભારત માટે મહત્વનો ગેટવે છે, તેમજ [[ચેન્નઈ આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ|ચેન્નઈ ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ]], જેમા અન્ના ઈન્ટરનેશનલ ટર્મિનલ અને કામરાજ ડોમેસ્ટીક ટર્મિનલનો સમાવેશ થાય છે જે દેશનું ત્રીજા નંબરનું સૌથી વ્યસ્ત એરપોર્ટ છે. <ref>{{cite web |url=http://aai.aero/traffic_news/jun2k7annex3.pdf |format=PDF |publisher=[[Airports Authority of India]] |title=Traffic statistics - Passengers (Intl+Domestic), Annexure IIIC |access-date=2007-09-13 |archive-date=2007-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070926044903/http://aai.aero/traffic_news/jun2k7annex3.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://aai.aero/traffic_news/jun2k7annex2.pdf |format=PDF |publisher=Airports Authority of India |title=Traffic statistics - Aircraft movements (Intl+Domestic), Annexure IIC |access-date=2007-09-13 |archive-date=2007-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070926044906/http://aai.aero/traffic_news/jun2k7annex2.pdf |url-status=dead }}</ref> શહેર [[દક્ષિણ એશિયા]], [[એઇડ્ઝ રોગચાળો# દક્ષિણ અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા|દક્ષિણ પુર્વ એશિયા]], [[પુર્વ એશિયા]], [[મધ્ય પુર્વ|મધ્ય એશિયા]], [[યુરોપ]] અને [[ઉત્તર અમેરિકા]] સાથે 30થી વધુ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય કેરિયરથી જોડાયેલું છે. ચેન્નઈ એરપોર્ટ દેશનું બીજા નંબરનું સૌથી વ્યસ્ત કાર્ગો ટર્મિનલ છે. હાલના એરપોર્ટનું આધુનિકીકરણ અને વિસ્તૃતિકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે અને અંદાજીત 2,000 કરોડના ખર્ચે [[શ્રીપેરૂમ્બુદુર]]ખાતે નવું ગ્રીનફ્લિડ એરપોર્ટ બાંધવામાં આવી રહ્યું છે.<ref name="New_Airport">{{cite news |title=New greenfield airport to be set up near Chennai |work=The Hindu |url=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/001200705221441.htm |date=May 22, 2007 |access-date=2007-05-22 |archive-date=2012-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121026105518/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/001200705221441.htm |url-status=dead }}</ref> શહેરમાં બે મોટા બંદરો છે, જેમાં [[ચેન્નઈ બંદર]], કે જે સૌથી મોટું [[કુત્રિમ બંદર]] છે, અને [[એન્નોર બંદર]]નો સમાવેશ થાય છે. બંગાળની ખાડીમાં સૌથી મોટું બંદર ચેન્નઈ બંદર છે. તે જે ભારતનું બીજા નંબરનું કન્ટેનર હબ છે, જે ઓટોમોબાઈલ, મોટરસાયકલ અને અન્ય ઔદ્યોગિક કાર્ગોનું વહન કરે છે. [[એન્નોર બંદર]] પરથી [[કોલસો|કોલસા]]નું, [[કાચી ધાતુ|કાચી ધાતું]] અને અન્ય બલ્ક તેમજ ખનીજોનું વહન થાય છે.<ref>{{cite news |url=http://app.mfa.gov.sg/pr/read_content.asp?View,4753, |publisher=Business Times |title=Gateway to India for Singapore firms |date=July 6, 2006 |access-date=2007-09-13 |archive-date=2010-03-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100312232206/http://app.mfa.gov.sg/pr/read_content.asp?View,4753, |url-status=dead }}</ref> જ્યારે નાના બારાં [[રોયાપુરમ]]નો સ્થાનિક માછીમારો અને ટ્રોલરો ઉપયોગ કરે છે. [[ચિત્ર:Velachery Railway station June 2010.jpg|alt=|left|thumb|ચેન્નઈમાં એમઆરટીએસ ટ્રેન સ્ટેશન]] ચેન્નઈ [[ભારત]] સાથે રોડ અને રેલવે દ્વારા સુવ્યવસ્થિત રીતે જોડાયેલું છે. પાંચ મોટા [[ભારતનો એક્સપ્રેસ માર્ગ|રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ]][[મુંબઈ]], [[કોલકાતા|કોલકત્તા]], [[તિરુચિરાપલ્લી|તિરૂચિરાપલ્લી]] (ત્રિચી), [[થીરૂવેલ્લુર|તિરુવલ્લુર]] અને [[પુડુચેરી]] (પોંન્ડીચેરી)સાથે જોડાયેલા છે.<ref name="transport">{{cite web | title= GIS database for Chennai city roads and strategies for improvement | publisher= Geospace Work Portal | url= http://www.gisdevelopment.net/application/Utility/transport/utilitytr0001.htm | access-date= 2005-08-04 | archive-date= 2012-07-17 | archive-url= https://web.archive.org/web/20120717045706/http://www.gisdevelopment.net/application/Utility/transport/utilitytr0001.htm | url-status= dead }}</ref> [[ચેન્નઈ મોફુસિલ બસ ટર્મિનલ|ચેન્નઈ મોફુસિલ બસ ટર્મનિસ]] ([[ચેન્નઈ મોફુસિલ બસ ટર્મિનલ|CMBT]]),માંથી રાજ્યના વિવિધ ભાગોમાં બસ જાય છે. આ સ્ટેશન [[એશિયા]]નું સૌથી મોટું બસ સ્ટેશન છે.<ref name="thehindu20051228">{{cite news |last=Dorairaj |first=S |url=http://www.hindu.com/2005/12/28/stories/2005122816740400.htm |work=The Hindu |title=Koyambedu bus terminus gets ISO certification |date=December 28, 2005 |access-date=2007-09-13 |archive-date=2006-07-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060705012703/http://www.hindu.com/2005/12/28/stories/2005122816740400.htm |url-status=dead }}</ref> સાત સરકારી પરિવહન કોર્પોરેશનો શહેરો અને રાજ્યો વચ્ચે બસ સેવા ચલાવે છે. આંતરરાજ્ય અને આંતર શહેરની કેટલીય બસ સેવાઓ ચેન્નઈથી ઉપડે છે. ચેન્નઈ [[દક્ષિણ રેલવે (ભારત)|સધર્ન રેલવે]]નું વડું મથક છે. શહેરમાં બે મુખ્ય રેલવે મથકો છે. [[ચેન્નઈ મધ્ય|ચેન્નઈ સેન્ટ્રલ]] રેલવે સ્ટેશન શહેરનું સૌથી મોટું રેલવે સ્ટેશન છે. આ સ્ટેશન પરથી મોટા શહેરોની ટ્રેનો મળે છે. આ શહેરોમાં [[મુંબઈ]], [[કોલકાતા|કોલકત્તા]], [[બેંગલોર]], [[દિલ્હી]], [[હૈદ્રાબાદ (ભારત)|હૈદરાબાદ]], [[કોચી, ભારત|કોચી]], [[કોઈમ્બતુર|કોઈમ્બતૂર]], [[થીરૂવનંથપૂરમ]]નો સમાવેશ થાય છે. <ref>{{cite web|url=http://www.southernrailway.org/sutt/arr-dep.php|title=Sub-urban Train timings|publisher=Indian Railways|access-date=2007-10-06}}</ref> [[ચેન્નઈ એગ્મોર|ચેન્નઈ ઈગ્મોર]] એ અન્ય સ્ટેશન છે, જ્યાંથી તમિળનાડુ રાજ્યના વિવિધ ભાગોમાં જતી વિવિધ ટ્રેનો મળી રહી છે. <ref name="egmore-trains">{{cite news |title=35 trains to run at higher speed |date=August 27, 2004 |url=http://www.hindu.com/2004/08/28/stories/2004082807870500.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013122036/http://hindu.com/2004/08/28/stories/2004082807870500.htm |url-status=dead }}</ref> બસ, ટ્રેન અને [[ઓટો રીક્ષા]] શહેરના [[જાહેર પરીવહન|જાહેર પરિવહન]]ના મુખ્ય સાધનો છે. [[ચિત્ર:Chennai Royapettah clock tower.jpg|thumb|એમટીસીની નવી વોલ્વો બસ]] [[ચેન્નઈ ઉપનગર રેલવે|ચેન્નઈ ઉપનગર રેલવે સ્ટેશન]] દેશના સૌથી જુના રેલવે નેટવર્કમાંનું એક છે, જેમાં ચાર [[બ્રોડ ગેજ|બ્રોડગેજ]] રેલવે સેક્ટર છે જે શહેરના બે છેડા [[ચેન્નઈ મધ્ય|ચેન્નઈ સેન્ટ્રલ]] અને [[ચેન્નઈ બીચ]] ને એકબીજા સાથે જોડે છે. આ ટર્મિનલ પરથી [[ચેન્નઈ મધ્ય|ચેન્નઈ સેન્ટ્રલ]]/[[ચેન્નઈ બીચ]] - [[આરાકોક્કમ|આરાક્કોનામ]] - [[તીરૂત્તાની|તીરુત્તાની]], [[ચેન્નઈ મધ્ય|ચેન્નઈ સેન્ટ્રલ]]/[[ચેન્નઈ બીચ]] – [[ગુમ્મીદિપોન્ડી|ગુમ્મિદિપોંડી]] - [[સુલુરપેટા]] અને [[ચેન્નઈ બીચ]] – [[તાંબારામ]] - [[ચિંગલેપુટ|ચેનગાલપાટુ]] - તીરૂમાલપૂર([[કાંચીપૂરમ]]) જવા માટે નિયમિત રૂપમાં ટ્રેન મળી રહી છે. ચોથું ક્ષેત્ર [[માસ રેપિડ ટ્રાન્સિટ સિસ્ટમ|માસ રેપિડ ટ્રાન્ઝિટ સિસ્ટમ]] ([[માસ રેપિડ ટ્રાન્સિટ સિસ્ટમ (ચેન્નઈ)|એમઆરટીએસ]]) છે, જે અન્ય રેલ નેટવર્કની સાથે [[ચેન્નઈ બીચ|ચેન્નાઇ બિચ]]ને [[વેલાચેરી]]થી જોડે છે. ભૂગર્ભમાં [[ચેન્નઈ મેટ્રો|મેટ્રો]] ટ્રેન બનાવવાનું પણ આયોજન થઈ રહ્યું છે. <ref name="hindumetrorail">{{cite web |first=Gaurav Vivek |title=Chennai metro back on track |date=August 22, 2006 |url=http://www.hindu.com/2006/08/22/stories/2006082206160500.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011212717/http://hindu.com/2006/08/22/stories/2006082206160500.htm |url-status=dead }}</ref> [[મેટ્રોપોલિટન ટ્રાન્સપોર્ટ કોર્પોરેશન|મેટ્રોપોલીટન ટ્રાન્સપોર્ટ કોર્પોરેશન]] ([[મેટ્રોપોલિટન ટ્રાન્સપોર્ટ કોર્પોરેશન (ચેન્નઈ)|એમએમટીસી]])શહેરમાં વ્યાપક રૂપે બસ સેવા પૂરી પાડે છે. જેમાં કુલ 3262 બસો 627 રૂટોને આવરી લે છે, જેના દ્વારા રોજના 50 લાખ લોકો અવર જવર કરે છે. <ref name="mtc_details">{{cite web |title=The Growth |publisher=Metropolitan Transport Corporation (Chennai) Ltd |url=http://www.mtcbus.org/ |date=May 31, 2008 |access-date=2008-05-31 |archive-date=2008-05-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080526170357/http://mtcbus.org/ |url-status=dead }}</ref> વાન્સ, નું લોકપ્રિય નામ ''મેક્સી કેબ'' 'શેર' ઓટો રીક્ષા પરિવહનનું પ્રચલિત માધ્યમ છે, જે બસનો વિકલ્પ પૂરો પાડે છે. મીટર ધરાવતી [[ટેક્ષી કેબ|ટેક્ષી]],ટુરીસ્ટ ટેક્ષી અને ઓટો રીક્ષા ભાડે મળે છે. ચેન્નઈનું પરિવહન માળખાનો વ્યાપ ઘણો વિશાળ છે, પરંતુ તેના વધુ ઉપયોગને કારણે ટ્રાફિક અને પ્રદુષણની સમસ્યાઓ વધી રહી છે. સરકારે આ સમસ્યાનું નિરાકરણ લાવવા માટે [[ગ્રેડ સેપરેટર|ગ્રેડ સેપરેટર]] અને [[ઓવરપાસ|ફ્લાયઓવર]] બાંધ્યા છે. સૌપ્રથમ ફ્લાયઓવર [[અન્ના ફ્લાયઓવર|જેમીની ફ્લાયઓવર]] છે જે 1973માં પ્રખ્યાત રોડ [[અન્ના સલાઈ|અન્ના સલાઈ]]ખાતે બાંધવામાં આવ્યો હતો.<ref>{{cite web |url=http://www.hindu.com/nic/draftmasterplanii_short.pdf |format=PDF |title=Land Use and Planning Strategy |work=Draft Master Plan – II for Chennai Metropolitan Area |publisher=Chennai Metropolitan Development Authority |page=p. 60 |access-date=2007-09-16 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927005157/http://www.hindu.com/nic/draftmasterplanii_short.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |last=Srivathsan |first=A |url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2007092950161200.htm&date=2007/09/29/&prd=pp& |title=Bridge across time Skyline |work=The Hindu |date=September 29, 2007 |access-date=2007-09-16 |archive-date=2011-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110327174358/http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2007092950161200.htm&date=2007%2F09%2F29%2F&prd=pp& |url-status=dead }}</ref> == માધ્યમો == {{mainarticle|Media in Chennai}} {{seealso|List of Tamil language television channels}} ચેન્નઈમાં અખબારનું પ્રકાશન કરવાની શરૂઆત 1785માં સાપ્તાહિક ''ધ મદ્રાસ કુરીયર'' દ્વારા થઈ હતી.<ref name="media_history">{{cite web |url=http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#evt |publisher=Govt. of Tamil Nadu |title=Historical Events at a Glance |work=District Profile |access-date=2007-10-04 |archive-date=2013-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130730180830/http://chennai.nic.in/chndistprof.htm#evt |url-status=dead }}</ref> આ બાદ 1795માં ઘણા સાપ્તાહિકો જેવા કે ''ધ મદ્રાસ ગેઝેટ'' અને ''ધ ગવર્ન્મેન્ટ ગેઝેટ'' શરૂ થયા હતા. 1836માં ''ધ સ્પેક્ટેટર'' નું પ્રકાશ કરવામાં આવ્યું, જે ભારતીય માલિકી ધરાવતું અંગ્રેજી ભાષાનું પ્રથમ અખબાર હતું. આ અખબાર 1853માં શહેરનું પ્રથમ દૈનિક અખબાર બન્યું હતું.<ref>{{cite news |last=Muthiah |first=S |url=http://thehindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300160300.htm |date=February 3, 2003 |work=The Hindu |title=A landmark's last vestiges vanish |access-date=2007-10-04 |archive-date=2006-05-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060527125255/http://www.thehindu.com/thehindu/mp/2003/02/03/stories/2003020300160300.htm |url-status=dead }}</ref> પ્રથમ તમિળ અખબાર 1899માં ''સ્વદેશમિત્રન'' શરૂ થયું હતું. <ref name="media_history"/> ચેન્નઈમાંથી પ્રકાશિત થતા મુખ્ય અંગ્રેજી અખબારોમાં ''[[ધી હિન્દુ|ધ હિન્દુ]]'' , ''[[ધ ન્યુ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ]]'' , ''[[ડેક્કન ક્રોનિકલ|ધ ડેક્કન ક્રોનિકલ]]'' અને ''[[ધી ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા|ધ ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયા]]'' નો સમાવેશ થાય છે. તાજેતરમાં જ ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાએ ચેન્નઈમાં અખબાર શરૂ કર્યું છે. જ્યારં સાંધ્ય દૈનિકોમાં ''ધ ટ્રિનીટી મિરર'' અને ''[[ધ ન્યુઝ ટુડે]]'' નો સમાવેશ થાય છે. 2004માં ''ધ હિન્દુ '' શહેરનું સૌથી વધુ વંચાતું અંગ્રેજી અખબાર બન્યું હતું. હિન્દુનું તે વખતે દૈનિક વેચાણ 267,349 હતું.<ref>{{cite news |last = Shankaran |first = Sanjiv |url=http://www.rediff.com/money/2005/may/04spec3.htm |publisher=Rediff.com |title=How Deccan Chronicle stormed Chennai |date=May 4, 2005 |access-date=2007-10-04}}</ref> જ્યારે ચેન્નઈમાંથી પ્રસિદ્ધ થતા અન્ય વ્યાપાર દૈનિક અખબારોમાં ''[[ધ ઈકોનોમીક ટાઈમ્સ]]'' , ''[[ધ હિન્દુ બીઝનેશ લાઈન|ધ હિન્દુ બિઝનેશ લાઈન]]'' , ''[[બિઝનેસ સ્ટાન્ડર્ડ|બિઝનેશ સ્ટાન્ડર્ડ]]'' અને ''[[ફાયનાન્સિયલ એક્સપ્રેસ|ધ ફાયનાન્સિયલ એક્સપ્રેસ]]'' નો સમાવેશ થાય છે. મુખ્ય દૈનિક અખબારોમાં ''[[દિના થાનથી]]'' , ''[[દિનાકરન]]'' , ''[[દિનામની|દિના મની]]'' , ''[[દિના મલાર]]'' , ''[[તમિળ મુરાસુ]]'' , ''[[મક્કાલ કુરાલ]]'' અને ''[[મલાઈ મલાર]]'' અને અન્ય તેલુગુ દૈનિકોમાં ઈનાડુ, વાર્તા, આંધ્ર જ્યોતિ અને સાક્ષીનો સમાવેશ થાય છે.<ref name="newspapers-list">{{cite web|url=https://rni.nic.in/search_place.asp|title=Publication Place Wise-Registration|publisher=Registrar of Newspapers for India|access-date=2007-10-09|archive-date=2009-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20090619090128/https://rni.nic.in/search_place.asp|url-status=dead}} જો ઇનપુટ બોક્સમાં કોઇ ''ચેન્નાઇમાં'' દાખલ અને સબમિટ કરે છે તો સૂચિ પ્રદર્શિત થશે.</ref> જ્યારે સામૂહિક અખબારોમાં ''ધ અન્નાનગર ટાઈમ્સ '' અને ''ધ અધ્યાર ટાઈમ્સ'' ચોક્કસ વિસ્તારો માટે પ્રસિદ્ધ થાય છે. ચેન્નઈમાંથી પ્રસિદ્ધ થતા સામાયિકોમાં ''[[આનંદા વિકાટન|આનંદા વિકટન]]'' , ''[[કુમુદમ]]'' , ''[[કલકી (તમિળ સામાયિક)|કલ્કી]]'' , ''[[કુંગુમામ|કુંગુમાન]]'' , "[[થુગ્લક]]",''સ્વામી (તેલુગુ સામાયિક)'' , ''[[ફ્ન્ટલાઈન સામાયિક|ફ્રન્ટલાઈન]]'' અને ''[[સ્પોર્ટસસ્ટાર|સ્પોર્ટસ્ટાર]]'' નો સમાવેશ થાય છે. [[દૂરદર્શન|દુરદર્શન]] ચેન્નઈમાં બે [[ટેરેસ્ટ્રીયલ ટેલિવિઝન|ટરેસ્ટ્રિઅલ ટેલિવિઝન]] ચેનલ અને બે [[સેટેલાઈટ ટેલિવિઝન]] ચેનલ તેના 1974માં સ્થાપવામાં આવેલા ચેન્નઈ સેન્ટર પરથી ચલાવે છે. ખાનગી સેટેલાઈટ ચેનલોમાં [[સન ટીવી (ભારત)|સન ટીવી]], [[રાજ નેટવર્ક|રાજ ટીવી]],ઝી તમિળ [[સ્ટાર ટીવી|સ્ટાર]] વિજય, [[જયા ટીવી]], [[મક્કલ ટીવી]], વસંથ ટીવી અને [[કલાઈગનર ટીવી|કલાઈગર ટીવી]]નું ચેન્નઈમાંથી પ્રસારણ થાય છે. [[સન નેટવર્ક]] ભારતનું સૌથી મોટી બ્રોડકાસ્ટીંગ કંપનીઓમાંની એક છે, જેનું વડું મથક ચેન્નઈમાં છે. એસસીવી(SCV) અને હાથવે અહીંના મુખ્ય કેબલ ટીવી સર્વિસ કેબલ પ્રોવાઈડર છે, તો ડિરેક્ટ ટુ હોમ ([[ડાઈરેક્ટ બ્રોડકાસ્ટ સેટેલાઈટ|ડીટીએસ(DTH)]]) સેવા અહીં [[ડીડી ડિરેક્ટ પ્લસ]], [[ડિશ ટીવી]], [[તાતા સ્ટાય|ટાટા સ્કાય]], [[સન ડિરેક્ટ ડીટીએસ|સન ડિરેક્ટ ડીટીએસ(DTH)]], રીલાયન્સ બીગ ટીવી અને [[ડિજિટલ ટીવી]](એરટેલ-ભારતી) પુરી પાડે છે.<ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2006/06/13/stories/2006061317950300.htm |title=Dish TV launches 'One Alliance' bouquet |work=The Hindu |date=June 13, 2006 |access-date=2007-10-04 |archive-date=2006-06-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060617010958/http://www.hindu.com/2006/06/13/stories/2006061317950300.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2007/03/04/stories/2007030404630200.htm |title=DTH companies come up with offers for World Cup |work=The Hindu |date=March 4, 2007 |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070306073657/http://www.hindu.com/2007/03/04/stories/2007030404630200.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈ ભારતનું પ્રથમ એવું શહેર હતું, જેણે કેબલ ટીવી માટે [[કન્ડિશનલ એક્સેસ સિસ્ટમ|કન્ડીશનલ એક્સેસ સિસ્ટમ]]નો અમલ કર્યો હતો. <ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2003/12/06/stories/2003120604511200.htm |access-date=2007-09-07 |date=December 6, 2003 |title=Conditional Access System in South Delhi from December 15 |work=The Hindu |archive-date=2003-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20031231130030/http://www.hindu.com/2003/12/06/stories/2003120604511200.htm |url-status=dead }}</ref> 1930માં સ્થાપવામાં આવેલા રીપ્પોન બિલ્ડીંગ કોમ્પલેક્ષમાંથી રેડીયોનં પ્રસારણ શરૂ થયું હતું, જે બાદમાં 1938માં [[ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો|ઓલ ઈન્ડિયા રેડીયો]] ખાતે લઈ જવામાં આવ્યું હતું. <ref name="media_history"/> શહેરમાં બે [[એમપ્લિટ્યુટ મોડ્યુલેશન|એમએમ(AM)]] અને 10 [[ફ્રિકવન્સી મોડ્યુલેશન|એફએમ(FM)]] રેડિયો સ્ટેશન છે, જેનું [[અન્ના યુનિવર્સિટી]], [[ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો]] અને અન્ય ખાનગી બ્રોડકાસ્ટરો દ્વારા પ્રસારણ કરવામાં આવે છે.<ref>{{cite book | editor-last=Gilbert | editor-first=Sean | title=[[World Radio TV Handbook|World Radio TV Handbook 2007: The Directory of International Broadcasting]] | publisher=WRTH Publications Ltd. | year=2006 | place=London | pages= 237–242 | isbn=0823059979}}</ref> == શિક્ષણ == {{mainarticle|Education in Chennai}} {{seealso|Schools in Chennai|Education in India}} [[ચિત્ર:Anna-university.jpg|thumb|અન્ના યુનિવર્સીટીનો મુખ્ય દરવાજો]] ચેન્નઈની શાળાઓ મોટાભાગે તમિળનાડુ સરકાર અથવા ખાનગી સંચાલકો દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. કેટલીક સંસ્થાઓ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પણ ચલાવવામાં આવે છે. <ref>{{cite web |url=http://www.schools.tn.nic.in/SS/SS1to5.pdf |format=PDF |title=District-wise number of schools according to area, type and management |publisher=Govt. of Tamil Nadu |work=Reports |pages=pp. 1–25 |access-date=2007-09-13 |archive-date=2007-11-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071128071243/http://www.schools.tn.nic.in/SS/SS1to5.pdf |url-status=dead }}</ref> અહીં શિક્ષણનું માધ્યમ અંગ્રેજી અથવા તમિળ હોય છે. મોટાભાગની શાળાઓ ધોરણ 10ની પરીક્ષાઓ આયોજીત કરતા [[સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન]] (CBSE) સાથે સંકળાયેલા [[તમિળનાડુ બોર્ડ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન|તમિળનાડુ સ્ટેટ બોર્ડ]]સાથે જોડાયેલી હોય છે.<ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/edu/2006/11/20/stories/2006112000410100.htm |title=Balancing uniformity and diversity |work=The Hindu |date=November 20, 2006 |author=Ramachandran, K. and Srinivasan, Meera |access-date=2007-10-07 |archive-date=2007-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013193537/http://hindu.com/edu/2006/11/20/stories/2006112000410100.htm |url-status=dead }}</ref> જ્યારે કેટલી શાળાઓ એન્ગલો ઈન્ડિય બોર્ડ અથવા [[મોન્ટેસોરી|મોન્ટેસોરી પદ્ધતિ]]ની [[ઈન્ડિયન સર્ટીફિકેટ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન|ઈન્ડિયન સર્ટિફિકેટ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન]] (ICSE) બોર્ડ સાથે સંકળાયેલી હોય છે. શાળામાં ત્રણ વર્ષની ઉંમરે બાળકોને પ્રવેશ આપવામાં આવે છે, જ્યાં બે વર્ષ તેને બાલમંદિરમાં ભણાવવામાં આવે છે. ત્યારે બાદ પ્રાથમિક ધોરણમાં તે 10 વર્ષ ભણે છે અને બાદમાં તે માધ્યમિક શિક્ષણ મેળવે છે. આ બાદ વિદ્યાર્થીને ઉચ્ચ માધ્યમિક શિક્ષણના બે વર્ષ વિજ્ઞાન અથવા વાણિજ્ય પ્રવાહમાં ભણવા પડે છે. આ બાદ જ તે વ્યવસાયિક અથવા સામાન્ય કોલેજમાં પ્રવેશ મેળવી શકે છે. <ref>{{cite web |url=http://www.tn.gov.in/schooleducation/structure.htm |title=Educational Structure |publisher=Govt. of Tamil Nadu |access-date=2007-09-13 |archive-date=2012-12-19 |archive-url=https://archive.is/20121219033854/http://www.tn.gov.in/schooleducation/structure.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.tn.gov.in/schooleducation/statistics/picture1-edn.htm |title=Educational System in Tamil Nadu |publisher=Govt. of Tamil Nadu |access-date=2007-09-13 |archive-date=2012-09-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120907203053/http://www.tn.gov.in/schooleducation/statistics/picture1-edn.htm |url-status=dead }}</ref> શહેરમાં 1,389 શાળાઓ છે, જેમાંથી 731 પ્રાથમિક, 232 માધ્યમિક અને 426 ઉચ્ચ માધ્યમિક શાળાઓ છે. <ref>{{cite web |url=http://www.schools.tn.nic.in/TownSchools.asp?DCODE=02&VTCODE=40200988 |title=No. of Schools in the Town : Chennai |publisher=Govt. of Tamil Nadu |access-date=2007-09-13 |archive-date=2009-04-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409225017/http://www.schools.tn.nic.in/TownSchools.asp?DCODE=02&VTCODE=40200988 |url-status=dead }}</ref> [[ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી મદ્રાસ|ઈન્ડિયન ઈસ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી મદ્રાસ]] (આઈઆઈટી મદ્રાસ(IIT Madras), ધ કોલેજ ઓફ એન્જિનિયરિંગની સ્થાપના 1794માં કરવામાં આવી હતી. [[મદ્રાસ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી]]ની સ્થાપના 1949માં કરવામાં આવી હતી, જે શહેરમાં એન્જિનિયરિંગ ક્ષેત્રમાં અભ્યાસ માટે જાણીતી છે. મોટાભાગની એન્જિનિયરિંગ કોલેજો [[અન્ના યુનિવર્સિટી]] સાથે જોડાયેલી છે. [[મદ્રાસ મેડિકલ કોલેજ]](MMC), [[સ્ટેન્લી મેડિકલ કોલેજ]] (SMC), કિપાઉક મેડિકલ કોલેજ અને [[શ્રી રામચંદ્ર મેડિકલ કોલેજ અને રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ|શ્રી રામચંદ્ર મેડિકલ કોલેજ એન્ડ રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ]] (SRMC) શહેરની નોંધપાત્ર તબીબી કોલેજો છે. વિજ્ઞાન, આર્ટ અને વાણિજય પ્રવાહની કોલેજો [[યુનિવર્સિટી ઓફ મદ્રાસ]] સાથે જોડાયેલી હોય છે, આ યુનિવર્સિટી શહેરમાં ત્રણ કેમ્પસ ધરાવે છે. કેટલીક કોલેજો જેમ કે [[મદ્રાસ ક્રિશ્ચિયન કોલેજ|મદ્રાસ ક્રિસ્ટીયન કોલેજ]], [[લોયલા કોલેજ, મદ્રાસ|લોયલા કોલેજ]] અને [[ધ ન્યુ કોલેજ, ચેન્નઈ|ધ ન્યુ કોલેજ]] સ્વાયત્ત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ છે. શહેરમાં સંશોધન સંસ્થાઓની સારી એવી હાજરી છે, જેમ કે [[સેન્ટ્રલ લેધર રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ]] (CLRI), [[સેન્ટ્રલ ઈલેક્ટ્રોનિક એન્જિનિયરિંગ રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ|સેન્ટ્રલ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ એન્જિનિયરિંગ રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યુટ]] (CEERI) અને [[ઈન્સ્ટીટ્યુટ ફોર ફાયનાન્સિયલ મેનેજમેન્ટ એન્ડ રીસર્ચ]] (IFMR).[[કોનેમારા પબ્લિક લાઈબ્રેરી|કોન્નેમારા પબ્લિક લાયબ્રેરી]] ચાર [[નેશનલ ડિપોઝટરી સેન્ટર|નેશનલ ડિપોઝીટરી સેન્ટર]]માંની એક છે, જ્યાં ભારતમાંથી પ્રસિદ્ધ થતા બધા જ અખબારો અને પુસ્તકોની એક નકલ મેળવવામાં આવે છે.<ref>{{cite web |url=http://www.connemarapubliclibrarychennai.com/forPublisher.htm |title=The Delivery of Books' and Newspapers' (Public Libraries) Act, 1954 |publisher=Govt. of India |access-date=2007-09-13 |archive-date=2007-10-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071025085811/http://www.connemarapubliclibrarychennai.com/forPublisher.htm |url-status=dead }}</ref> તેને [[યુનેસ્કો|યુનેસ્કો (UNESCO)]] માહિતી કેન્દ્ર તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું છે.<ref>{{cite web |url=http://www.connemarapubliclibrarychennai.com/History.htm |title=Highlights |publisher=Connemara Public Library |access-date=2007-09-13 |archive-date=2007-09-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025841/http://www.connemarapubliclibrarychennai.com/History.htm |url-status=dead }}</ref> | == રમત ગમત == {{mainarticle|Sport in Chennai}} [[ચિત્ર:Jawaharlal Nehru Stadium Chennai panorama.jpg|thumb|left|300px|જવાહરલાલ નેહરૃ સ્ટેડીયમમાં સોકર અને એથલેટીક સ્પર્ધાનું આયોજન થાય છે. ]] [[ક્રિકેટ]] અહીંની સૌથી લોકપ્રિય રમત છે.<ref>{{cite web |url=http://tnpesu.org/chennai.htm |title=About Chennai |access-date=2007-10-04 |publisher=Tamil Nadu Physical Education and Sports University |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011205111/http://tnpesu.org/chennai.htm |url-status=dead }}</ref> [[એમ. એ. ચિદમ્બરમ સ્ટેડિયમ]] (MAC), [[ચેપોક]] એ ભારતના સૌથી જુના સ્ટેડીયમો પૈકીનું એક છે.<ref>{{cite web |last = Sriram |first = Natarajan |url=http://content-usa.cricinfo.com/india/content/ground/58008.html |title=MA Chidambaram stadium |publisher=[[Cricinfo]] |access-date=2007-09-13}}</ref> [[ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી મદ્રાસ|આઈઆઈટી (IIT) મદ્રાસ]] કેમ્પસ [[ચેમ્પપ્લાસ્ટ ક્રિકેટ ગ્રાઉન્ડ|માં આવેલું ચેમ્પ્લાસ્ટ ક્રિકેટ ગ્રાઉન્ડ]] પણ પ્રથમ કક્ષાની ક્રિકેટ મેચો યોજે છે. આ ઉપરાંત 2011ના વિશ્વ કપ માટે એક આધુનિક ક્રિકેટ સ્ટેડિયમ ચેન્નઈ નજીક બાંધવાનું આયોજન છે. શહેર તરફથી જાણીતા ક્રિકેટરોમાં ભૂતપૂર્વ ટેસ્ટ સુકાની [[શ્રીનિવાસરાઘવન વેંકટરાઘવન|એસ.]][[શ્રીનિવાસરાઘવન વેંકટરાઘવન|વેંકટરાઘવન]] અને [[ક્રિસ શ્રીકાંત]] છે.<ref>{{cite web|title=Srinivas Venkataraghavan|publisher=[[Cricinfo]] |url=http://content-aus.cricinfo.com/india/content/player/35656.html| first=Partab |last=Ramchand | access-date=2007-10-15}}</ref><ref>{{cite web|title=Kris Srikkanth|publisher=[[Cricinfo]] |url=http://content-aus.cricinfo.com/india/content/player/34103.html| first=Partab |last=Ramchand | access-date=2007-10-15}}</ref> ચેન્નઈમાં આવેલી ક્રિકેટ ઝડપી બોલિંગ એકેડેમી [[એમઆરએફ પેસ ફાઉન્ડેશન|એમઆરએફ(MRF) પેસ ફાઉન્ડેશન]]ના કોચમાં [[બોબ સિમ્પસન (ક્રિકેટ)|બોબ સિમ્પસન]] અને [[ડેનિસ લિલી|ડેનિસ લીલી]] જેવાનો સમાવેશ થાય છે. <ref>{{cite news |title=Howard visits MRF Pace Foundation |date=March 9, 2006 |url=http://www.hindu.com/2006/03/09/stories/2006030908432000.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070311232527/http://www.hindu.com/2006/03/09/stories/2006030908432000.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news | title=Pathan owes his success to MRF Pace Foundation | date=February 20, 2004 | publisher=Yahoo! News | url=http://in.news.yahoo.com/040220/43/2bljj.html | archive-url=https://web.archive.org/web/20070311232922/http://in.news.yahoo.com/040220/43/2bljj.html | archive-date=2007-03-11 | work=Indo-Asian News Service | access-date=2007-10-04 | url-status=live }}</ref> ચેન્નઈ [[ઇન્ડિયન પ્રીમિયર લીગ|ઈન્ડિયન પ્રિમિયર લીગ]]ની ક્રિકેટ ટીમ [[ચેન્નઈ સુપર કિંગ|ચેન્નઈ સુપર કિંગસ]]ધરાવે છે. ચેન્નઈ [[ઈન્ડિયન ક્રિકેટ લીગ]]ની ટીમ [[ચેન્નઈ સુપરસ્ટાર્સ]] પણ ધરાવે છે. <ref name="hindu-icl">{{cite news | first=Vijay | last=Lokapally | coauthors= | title=Chennai Superstars tame Lions to triumph | date=2007-12-17 | publisher= | url=http://www.hindu.com/2007/12/17/stories/2007121760922500.htm | work=The Hindu | access-date=2007-12-18 | language= | archive-date=2012-01-17 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120117111041/http://www.hindu.com/2007/12/17/stories/2007121760922500.htm | url-status=dead }}</ref><ref name="ICL-official"> {{cite web|url=http://www.indiancricketleague.in/news/news-52.html|title=Chennai Superstars crowned ICL 20:20 Champions |access-date=2009-03-02 |publisher=Indian Cricket League}}</ref> [[ચિત્ર:Nungambakkam SDAT Tennis Stadium floodlit match panorama.jpg|thumb|right|300px|એસડીએટી ટેનિસ સ્ટેડિયમ કોમ્પલેક્ષ ખાતે સેન્ટર કોર્ટમાં ચેન્નઈ ઓપનનું આયોજન થાય છે. ]] [[મેયર રાધાક્રિષ્ણન સ્ટેડિયમ|મેયર રાધાક્રિષ્ણન સ્ટેડીયમ]]ને [[ઈન્ટરનેશનલ હોકી ફેડરેશન]] દ્વારા તેની આધુનિક સવગડોને કારણે વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ પૈકીનું એક સ્ટેડીયમ ગણાવ્યું છે. શહેર પ્રિમિયર હોકી લીગ ([[પ્રિમિયર હોકી લીગ|પીએચએલ(PHL)]])ની [[ચેન્નઈ વિરન્સ|ચૈન્નાઈ વિરન્સ]] ટીમ ધરાવે છે. શહેરમાં [[મેદાની હોકી|હોકી]]ની ઘણી ટુર્નામેન્ટો જેવી કે એશિયા કપ અને પૂરૂષો માટેની [[હોકી ચેમ્પિયન્સ ટ્રોફી|ચેમ્પિયન્સ ટ્રોફી]]નું આયોજન થાય છે. <ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2007/09/10/stories/2007091055590100.htm |title=India retains Asia Cup hockey title |work=The Hindu |date=September 10, 2007 |access-date=2007-09-13 |archive-date=2011-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110629021257/http://www.hindu.com/2007/09/10/stories/2007091055590100.htm |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.hindu.com/2004/10/20/stories/2004102004161800.htm |title=Radhakrishnan stadium to have new turf |work=The Hindu |date=October 20, 2004 |access-date=2007-09-13 |archive-date=2004-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20041030191509/http://www.hindu.com/2004/10/20/stories/2004102004161800.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈએ ઘણા લોકપ્રિય ટેનિસ ખેલાડીઓ આપ્યા છે જેમ કે [[વિજય અમૃતરાજ]] અને [[રમેશ ક્રિષ્ણનન|રમેશ ક્રિષ્ણન]]<ref name="amirtharajs">{{cite news |last=Basu |first=Arundhati |title=Off-court ace |date=March 19, 2005 |url=http://www.telegraphindia.com/1050319/asp/weekend/story_4513588.asp |work=The Telegraph |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011164652/http://telegraphindia.com/1050319/asp/weekend/story_4513588.asp |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |last=Srinivasan |first=Kamesh |title=For Paes and Bhupathi, glory days began in Chennai |date=December 28, 2001 |url=http://www.hindu.com/2001/12/28/stories/2001122801651900.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011212144/http://hindu.com/2001/12/28/stories/2001122801651900.htm |url-status=dead }}</ref><ref name="ramanathan-krishnan">{{cite news |last=Keerthivasan |first=K |title=A trip down memory lane |date=December 30, 2004 |url=http://www.hindu.com/2004/12/30/stories/2004123006512000.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-11 |archive-date=2007-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071029135800/http://www.hindu.com/2004/12/30/stories/2004123006512000.htm |url-status=dead }}</ref> તેમજ ચેન્નઈમાં [[અસોસિએશન ઓફ ટેનિસ પ્રોફેશનલ્સ|એસોસિયેશન ઓફ ટેનિસ પ્રોફેશનલ્સ]] (ATP), [[ચેન્નઈ ઓપન]],<ref>{{cite web |url=http://www.chennaiopen.org |title=About the venue |publisher=[[International Management Group]] |access-date=2007-09-13}}</ref> [[એટીપી વર્લ્ડ ટુર 250 સિરિઝ|એટીપી(ATP) વર્લ્ડ ટૂર 250 સિરીઝ]]નું આયોજન થાય છે, જે દેશની એકમાત્ર (ATP) ટુર્નામેન્ટ છે. [[ફુટબોલ (સોકર)|ફૂટબોલ]] અને એથ્લેટીક સ્પર્ધાઓનું આયોજન [[જવાહરલાલ નેહરૂ સ્ટેડિયમ, ચેન્નઈ|જવાહરલાલ નેહરૂ સ્ટેડીયમ]]માં થાય છે. અહીં વોલીબોલ, બાસ્કેટબોલ અને [[ટેબલ ટેનિસ]]ની રમતો પણ રમાય છે. જ્યારે વોટર સ્પોર્ટસનું આયોજન [[વેલાચેરી એકવાટીક કોમ્પલેક્ષ|વેલચેરી એક્વાટીક કોમ્પલેક્ષ]] ખાતે થાય છે. ચેન્નઈમાં 1995માં [[સાઉથ એશિયન ગેમ્સ|દક્ષિણ એશિયન ગેમ્સ]] (SAF Games)નું આયોજન થયું હતું. <ref>{{cite news |last=Thyagarajan |first=S |title=On the road to restoration |date=December 4, 2003 |url=http://www.hindu.com/mp/2003/12/04/stories/2003120400820400.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071013194123/http://hindu.com/mp/2003/12/04/stories/2003120400820400.htm |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈ આઝાદી બાદથી ઓટો રેસિંગમાં પણ આગવું સ્થાન ધરાવે છે. મોટર રેસિંગ ઈવેન્ટ માટે ઈરૂંગટ્ટુકોત્તાઈ ખાતે [[શ્રીપેરૂમ્બુદુર]] ટ્રેક બનાવવામાં આવ્યો છે.<ref name="hindumotorsport">{{cite news |last=Thyagarajan |first=S |title=On the right track |date=August 22, 2002 |url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2002/08/22/stories/2002082200640400.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011182248/http://hinduonnet.com/thehindu/mp/2002/08/22/stories/2002082200640400.htm |url-status=dead }}</ref> જેનો ઉપયોગ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પર્ધાઓના આયોજન માટે કરવામાં આવે છે.<ref name="expressmotorsport">{{cite news |title=Chennai on right track |date=February 5, 1998 |url=http://www.expressindia.com/news/ie/daily/19980205/03650544.html |work=The Indian Express |access-date=2007-10-04 |archive-date=2012-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121011195517/http://www.expressindia.com/news/ie/daily/19980205/03650544.html |url-status=dead }}</ref> ઘોડદોડ પણ [[ગુઈન્ડી રેસ કોર્સ]] ખાતે યોજાય છે, જ્યારે રોવિંગ સ્પર્ધા [[મદ્રાસ બોટ કલબ]]ખાતે થાય છે. શહેરમાં 18 હોલ ધરાવતા બે ગોલ્ફના મેદાન છે. જેમાં[[કોસ્મોપોલિટન કલબ]] અને [[જીમખાના કલબ]]નો સમાવેશ થાય છે, બન્નેની સ્થાપના 19મી સદીના અંતમાં થઈ હતી. ચેસની રમતનો વિશ્વ વિજેતા [[વિશ્વનાથન આનંદ|વિશ્વનાથ આનંદ]]ચેન્નઈમાં મોટો થયો છે.<ref>{{cite news |last = Brijnath |first = Rohit |url = http://www.hindu.com/2007/10/06/stories/2007100655521900.htm |title = India's most consistent champion |work = [[The Hindu]] |date = October 6, 2007 |access-date = 2007-10-11 |archive-date = 2007-10-11 |archive-url = https://web.archive.org/web/20071011192157/http://www.hindu.com/2007/10/06/stories/2007100655521900.htm |url-status = dead }}</ref><ref>{{cite news |last = Fide |first = |url=http://ratings.fide.com/toparc.phtml?cod=117 |title=FIDE Top 100 Players October 2007 |work= Fide |date=October 15, 2007 |access-date=2007-10-15}}</ref><ref>{{cite news |last=Official site of the 2007 World Chess Championship |first= |url=http://www.chessmexico.com/es/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=22&Itemid=114 |title=Viswanathan Anand the new World Champion 2007 |work= |date=October 15, 2007 |access-date=2007-10-15 |archive-date=2007-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071014143041/http://www.chessmexico.com/es/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=22&Itemid=114 |url-status=dead }}</ref> ચેન્નઈમાંથી અન્ય એથલેટ્સમાં [[શરથ કમલ]] <ref>{{cite news |last=Srinivasan |first=Meera |url=http://www.hindu.com/2007/09/07/stories/2007090760930400.htm |title=Four Chennai teachers have a reason to rejoice |work=[[The Hindu]] |date=September 7, 2007 |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012041902/http://hindu.com/2007/09/07/stories/2007090760930400.htm |url-status=dead }}</ref> અને બે વખત [[કેરમ]] વિશ્વ વિજેતા [[મારીયા ઈરુદયામ|મારીયા ઈરૂદયામ]]નો સમાવેશ થાય છે.<ref>{{cite web |url=http://sportal.nic.in/front.asp?maincatid=51&headingid=71 |publisher=Govt. of India |title=Indian Teams in International Competitions |access-date=2007-10-11 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927012135/http://sportal.nic.in/front.asp?maincatid=51&headingid=71 |url-status=dead }}</ref> શહેરમાં [[રગ્બી યુનિયન]]ની ટીમ છે જેને [[ચેન્નઈ ચિત્તાહ]]ના નામે ઓળખાય છે. <ref>{{cite news |title=Chennai Cheetahs lifts title |date=April 16, 2007 |url=http://www.hindu.com/2007/04/16/stories/2007041605951700.htm |work=The Hindu |access-date=2007-10-04 |archive-date=2007-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070418095946/http://www.hindu.com/2007/04/16/stories/2007041605951700.htm |url-status=dead }}</ref> == કૉન્સ્યુલટ્સ અને સિસ્ટર સીટી == ચેન્નઈમાં હાલમાં રહેલા કોન્સ્યુલટ, એમ્બેસી, અને રાજદુતાલયોની યાદી:<ref>{{cite web|url=http://www.madrasi.info/chennai-consulates.html |title=Consulates in Chennai |publisher=Madrasi.info |date= |access-date=2009-03-03}}</ref> {| cellpadding="10" |- style="vertical-align:top" | * {{flagicon|Austria}} ઓસ્ટ્રિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Belgium}} બેલ્જિયમ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|UK}} બ્રિટિશ હાઈકમિશન * {{flagicon|Chile}} ચીલી કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Canada}} કેનેડિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Czech Republic}} ચેક રીપબ્લિકનું કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Denmark}} ડેનિસ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Finland}} ફિનલેન્ડ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|France}} ફ્રેન્ચ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Germany}} જર્મન કૉન્સ્યુલટ | | | * {{flagicon|Greece}} ગ્રીસ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Hungary}} હંગેરી કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Iceland}} આઈસલેન્ડ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Indonesia}} ઈન્ડોનેશિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Italy}} ઈટાલીનું કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Japan}} જાપાનીઝ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|South Korea}} દક્ષિણ કોરિયા કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Kyrgyzstan}} કઝાખિસ્તાન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Luxembourg}} લક્ઝમબર્ગ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Malawi}}મલાવિયન કૉન્સ્યુલટ | | | * {{flagicon|Malaysia}}મલેશિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Maldives}} માલદિવિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Mauritius}} મોરેશિયસ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|New Zealand}} ન્યુઝીલેન્ડ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Netherlands}}નેધરલેન્ડ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Norway}} નોર્વેઝીયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Philippines}} ફિલિપાઈન્સ કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Russia}} રશિયન ફેડરેશન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Serbia}} સર્બિયન કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Singapore}} સિંગાપૂર કૉન્સ્યુલટ | | | * {{flagicon|Spain}} સ્પેનનું કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Sri Lanka}} શ્રીલંકન હાઈકમિશન * {{flagicon|Sweden}} સ્વીડનનું કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Switzerland}} સ્વીત્ઝલેન્ડનું કૉન્સ્યુલટ * {{flagicon|Turkey}} તુર્કીશ કૉન્સ્યુલટ-જનરલ * {{flagicon|Turkmenistan}} તુ્કમેન મહાવાણિજ્યદૂતાવાસ * {{flagicon|USA}} યુએસ કૉન્સ્યુલટ[http://chennai.usconsulate.gov http://chennai.usconsulate.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021220111803/http://chennai.usconsulate.gov/ |date=2002-12-20 }} |} ચેન્નઈને વિશ્વના કેટલાક શહેરો સાથે ગાઢ સંબંધ છે.<ref>{{cite web |url=http://www.denversistercities.org/chennai.php |title=Overview of Chennai, India: Denver Sister Cities International |publisher=Denversistercities.org |date= |access-date=2009-03-03 |archive-date=2008-06-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080605045557/http://www.denversistercities.org/chennai.php |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.hindu.com/2006/11/26/stories/2006112602291000.htm |title=International / India & World : Riding into a steppe sunset en route to Mumbai |publisher=The Hindu |date=2006-11-26 |access-date=2009-03-03 |archive-date=2012-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019041811/http://www.hindu.com/2006/11/26/stories/2006112602291000.htm |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" "text-align:left;font-size:100%;"| |- ! style="background:#659ec7; color:white;" height="17" width="120" | Country ! style="background:#659ec7; color:white;" ! width="140" | City ! style="background:#659ec7; color:white;" ! width="150" | State / Region ! style="background:#659ec7; color:white;" ! width="40" | Since |- |! style="background:white; color:black;" ! | {{flagicon|USA}} [[અમેરિકા|United States]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Sanantonioseal.jpeg|25px|link=Special:FilePath/Sanantonioseal.jpeg]] [[સાન એન્ટોનિયો|San Antonio]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Flag of Texas.svg|25px]] [[ટેક્સાસ|Texas]] |! style="background:white; color:black;" ! 2007 |- |! style="background:white; color:black;" ! | {{flagicon|Germany}} [[જર્મની|Germany]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Wappen Frankfurt am Main.svg|25px]] [[ફ્રેન્કફર્ટ|Frankfurt]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Flag of Hesse.svg|25px]] [[હિસ્સે|Hesse]] |! style="background:white; color:black;" ! 2005. |- |! style="background:white; color:black;" ! | {{flagicon|Egypt}} [[ઇજિપ્ત|Egypt]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Coat of arms of Egypt.svg|25px]] [[કૈરો|Cairo]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Flag of Egypt.svg|25px]] [[કૈરો ગવર્નરેટ|Cairo Governorate]] |! style="background:white; color:black;" ! 2000. |- |! style="background:white; color:black;" ! | {{flagicon|USA}} [[અમેરિકા|United States]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:DenverCOseal.gif|25px]] [[ડેન્વેર|Denver]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Flag of Colorado.svg|25px]] [[કોલોરાડો|Colorado]] |! style="background:white; color:black;" ! 1984 |- |! style="background:white; color:black;" ! | {{flagicon|Russia}} [[રશિયા|Russia]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Coat of arms of Volgograd city.svg|25px]] [[વોલ્ગોગ્રેડ|Volgograd]] |! style="background:white; color:black;" ! | [[ચિત્ર:Flag of Volgograd Oblast.svg|25px]] [[વોલ્ગોગ્રેડ ઓબ્લાસ્ટ|Volgograd Oblast]] |! style="background:white; color:black;" ! | 1966 |} == વધુ જૂઓ == {{Portal}} *[[તમિળનાડુ]] *[[ચેન્નઈનો ઇતિહાસ]] *[[ચેન્નઈમાં પ્રવાસન]] *[[ચેન્નઈ ઉપનગર રેલવે]] *[[ચેન્નઈનો વિસ્તાર]] *[[ચેન્નઈમાં પાણીનો પુરવઠો|ચેન્નઈમાં પાણી પુરવઠો]] == નોંઘ == {{reflist|2}} == વધુ વાંચન == * {{cite book | title=Madras Rediscovered| last=Muthiah| first=S.| date=2004| authorlink=S. Muthiah| pages=| publisher=East West Books (Madras) Pvt Ltd| isbn=81-88661-24-4}} == બાહ્ય કડીઓ == {{sisterlinks}} * [http://www.chennai.tn.nic.in/ ચેન્નઇ જિલ્લાનું સત્તાવાર વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429011354/http://www.chennai.tn.nic.in/ |date=2011-04-29 }} * [http://www.chennaicorporation.gov.in/ ચેન્નઇ મહાનગરપાલિકાનું અધિકૃત વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121202212744/http://www.chennaicorporation.gov.in/images/chennai_city_municipal_corporation_act.pdf |date=2012-12-02 }} {{wikivoyage|Chennai}} *{{dmoz|Regional/Asia/India/Tamil_Nadu/Localities/Chennai/}} *[http://www.ponniyinselvan.in/articles-f6/chennai-historical-events-1639-1988-t26484.html ெசன்ைன - வரலாற்று நிகழ்வுகள் (ચેન્નઈ ઐતિહાસિક પ્રસંગો) 1639 - 1988] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090322180439/http://www.ponniyinselvan.in/articles-f6/chennai-historical-events-1639-1988-t26484.html |date=2009-03-22 }} {{geo-stub}} {{ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ}} {{૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો}} [[શ્રેણી:ભારતનાં મહાનગરો]] [[શ્રેણી:ચેન્નઈ જિલ્લો]] [[શ્રેણી:તમિલનાડુ]] e4m2ah8ozdyrio2o0u2vm1lxi3w3s2a 10 3620 825828 759896 2022-06-11T17:42:16Z en>Izno 0 correct my error per [[Template talk:Reflist#liststyle and group]] wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Reflist/styles.css" /><div class="reflist <!-- -->{{#if:{{{1|}}}{{{colwidth|}}}|reflist-columns references-column-width}} <!-- -->{{#switch:{{{liststyle|{{{group|}}}}}}|upper-alpha|upper-roman|lower-alpha|lower-greek|lower-roman=reflist-{{{liststyle|{{{group}}}}}}}} <!-- -->{{#if:{{{1|}}}|{{#iferror:{{#ifexpr: {{{1|1}}} > 1 }}||{{#switch:{{{1|}}}|1=|2=reflist-columns-2|#default=reflist-columns-3}} }}}}" <!-- end class -->{{#if: {{{1|}}}<!-- start style --> | {{#iferror: {{#ifexpr: {{{1|1}}} > 1 }} |style="column-width: {{{1}}};"}} | {{#if: {{{colwidth|}}}|style="column-width: {{{colwidth}}};"}} }}> {{#tag:references|{{{refs|}}}|group={{{group|}}}|responsive={{#if:{{{1|}}}{{{colwidth|}}}|0|1}}}}</div>{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using reflist with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Reflist]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | colwidth | group | liststyle | refs }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> geeeydvb5368tzzflcyuzs20a5hlnbz 825829 825828 2022-07-25T11:53:31Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Reflist]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Reflist/styles.css" /><div class="reflist <!-- -->{{#if:{{{1|}}}{{{colwidth|}}}|reflist-columns references-column-width}} <!-- -->{{#switch:{{{liststyle|{{{group|}}}}}}|upper-alpha|upper-roman|lower-alpha|lower-greek|lower-roman=reflist-{{{liststyle|{{{group}}}}}}}} <!-- -->{{#if:{{{1|}}}|{{#iferror:{{#ifexpr: {{{1|1}}} > 1 }}||{{#switch:{{{1|}}}|1=|2=reflist-columns-2|#default=reflist-columns-3}} }}}}" <!-- end class -->{{#if: {{{1|}}}<!-- start style --> | {{#iferror: {{#ifexpr: {{{1|1}}} > 1 }} |style="column-width: {{{1}}};"}} | {{#if: {{{colwidth|}}}|style="column-width: {{{colwidth}}};"}} }}> {{#tag:references|{{{refs|}}}|group={{{group|}}}|responsive={{#if:{{{1|}}}{{{colwidth|}}}|0|1}}}}</div>{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using reflist with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Reflist]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | colwidth | group | liststyle | refs }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> geeeydvb5368tzzflcyuzs20a5hlnbz 0 7281 825802 825751 2022-07-25T05:44:20Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2402:3A80:157E:E299:70C3:77DA:392:DE0|2402:3A80:157E:E299:70C3:77DA:392:DE0]] ([[User talk:2402:3A80:157E:E299:70C3:77DA:392:DE0|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian Jurisdiction |native_name = ડીસા |type = શહેર |latd = 24.255833 |longd = 72.183611 |state_name = ગુજરાત |district = [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા]] |leader_title = |leader_name = |altitude = |population_as_of = ૨૦૧૧ |population_total = ૧,૧૧,૧૪૯ |area_magnitude= sq. km |area_total = 20.8 |area_telephone = ૦૨૭૪૪-xxxxxx |postal_code = ૩૮૫૫૩૫, ૩૮૫૫૪૦ |vehicle_code_range = GJ08 |sex_ratio = |unlocode = |website = |footnotes = |સ્થિતિ=ચકાસો }} '''ડીસા''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત]] રાજ્યના [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]ના મહત્વના તાલુકા [[ડીસા તાલુકો|ડીસા તાલુકા]]નું શહેર અને તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. ભારતનો બીજો અને ગુજરાતનો પ્રથમ સૌથી લાંબો ''એલિવેટેડ ઓવર બ્રિજ'' ડીસા શહેરમાં આવેલો છે.<ref>{{Cite web|title=ગુજરાતના સૌથી લાંબા એલીવેટેડ ઓવરબ્રીજ પર ઉદ્ઘાટન પહેલાં જ અકસ્માત સર્જાયો, 1નું મોત|url=http://sandesh.com/accident-in-gujarat-longest-elevated-over-bridge-at-disa-one-died/|access-date=2021-08-10|website=sandesh.com}}</ref> ==ઇતિહાસ== ડીસા [[બનાસ નદી]]નાં કાંઠે વસેલું છે. અગાઉ ડીસા "મંડોરી" (‘જાલોરી’) વંશની જાગીર અને થાણું હતું. હાલ એ મૂળ ડીસા [[જુના ડીસા]] તરીકે ઓળખાય છે. ડીસા, [[પાલનપુર]]નાં "જાલોરી નવાબ" દિવાનના તાબા હેઠળ હતું તે કારણે, કેમ્પ ડીસા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવતું હતું. ઇ.સ. ૧૮૧૩માં, ડીસામાં અવ્યવસ્થા થઈ. ભીલ જેવી આદિવાસી જાતિઓ અને અન્ય રાજપૂતોએ સ્થાનિક લોકોને હેરાન કરવાનું શરૂ કર્યું. ૧૮૨૯ થી ૧૯૦૧ સુધી, ડીસા કેથોલિક પાદરી અને દેવળ સાથેની બ્રિટિશ લશ્કરી છાવણી બન્યું.<ref>{{cite web | url=http://www.cbcisite.com/Gandhinagar.htm | title=ગાંધીનગર આર્ચ્ડાયસિસ (મુખ્ય ધર્માધ્યક્ષની સત્તા નીચેનો મુલક) | access-date=૭ મે ૨૦૧૨ | archive-date=2011-05-02 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110502102303/http://www.cbcisite.com/Gandhinagar.htm | url-status=dead }}</ref> આ બ્રિટિશ છાવણી નામે ડીસા ફિલ્ડ બ્રિગેડ<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=1MNGAAAAcAAJ&pg=RA1-PA170&lpg=RA1-PA170&dq=Deesa+Field+Brigade&source=bl&ots=WILFOZsnEx&sig=bF9HUfxBSBp6wxCh0Qfhhv26fjM&hl=en&sa=X&ei=eF6nT4ClKKjx6QHHy6HDBA&ved=0CFYQ6AEwCA#v=onepage&q=Deesa%20Field%20Brigade&f=false | title=ડીસા - એશિયન રોજનીશી | access-date=૭ મે ૨૦૧૨}}</ref> મધ્ય રાજસ્થાન અને પાલનપુરમાં બનાવાઈ જે [[માઉન્ટ આબુ|આબુ]] અને [[કચ્છ]] વચ્ચેના વિસ્તારને લૂંટારાઓથી રક્ષવા માટે બનાવાઈ હતી. ઉપરાંત હાલ નવા ડીસા તરીકે ઓળખાતા પૂર્વીય વિસ્તારમાં વસેલી ભીલાડ વસ્તીને રક્ષવાનું કાર્ય પણ આ બ્રિગેડનું હતું. ડીસા ખાતે સ્થિત સૈનિકો આબુ અને કચ્છ વચ્ચેના વિસ્તારના લૂટારાઓનાં સરદારની ગતિવિધીઓ પર નજર રાખતા અને તેને તાબે કરતા. એજન્સીને જંગલો અને લોકોનું અન્ય જનજાતિઓ જેવી કે, ખોસા, ભીલ અને ડફેર વગેરેથી રક્ષણ કરવાની જવાબદારી પણ સોંપાઈ હતી. તેઓ ઉત્તર ગુજરાતનાં રહેવાસીઓને પણ આ જનજાતિઓ સાથેના સંઘર્ષમાં રક્ષણ પુરૂં પાડતા. સ્થાનિક લોકોની સુરક્ષાના હેતુ માટે આ વિસ્તારમાં બ્રિટિશ છાવણી રચાઈ અને બ્રિટિશ લશ્કરે અહીં ઘણી બેરાકો પણ ઊભી કરી. == હવામાન == {{Weather box|location=ડીસા (૧૯૮૧–૨૦૧૦, મહત્તમ આંકડાઓ ૧૯૦૧–૨૦૧૨)|Jun rain mm=59.0|Feb rain days=0.2|Jan rain days=0.2|year rain mm=585.1|Dec rain mm=1.5|Nov rain mm=2.3|Oct rain mm=9.6|Sep rain mm=73.4|Aug rain mm=203.5|Jul rain mm=226.7|May rain mm=4.6|Apr rain days=0.1|Apr rain mm=1.0|Mar rain mm=0.7|Feb rain mm=0.9|Jan rain mm=2.1|rain colour=green|year record low C=2.0|Dec record low C=2.2|Nov record low C=8.3|Oct record low C=11.8|Mar rain days=0.1|May rain days=0.3|Aug record low C=14.8|Apr humidity=24|year humidity=39|Dec humidity=38|Nov humidity=34|Oct humidity=33|Sep humidity=52|Aug humidity=66|Jul humidity=62|Jun humidity=40|May humidity=27|Mar humidity=25|Jun rain days=2.6|Feb humidity=30|Jan humidity=36|time day=17:30 [[Indian Standard Time|IST]]|year rain days=24.1|Dec rain days=0.2|Nov rain days=0.2|Oct rain days=0.7|Sep rain days=3.3|Aug rain days=7.8|Jul rain days=8.5|Sep record low C=17.0|Jul record low C=19.7|metric first=yes|Oct record high C=42.2|Jun high C=38.8|May high C=40.5|Apr high C=38.8|Mar high C=35.0|Feb high C=29.8|Jan high C=27.1|year record high C=49.4|Dec record high C=35.6|Nov record high C=38.6|Sep record high C=42.5|Aug high C=32.2|Aug record high C=41.0|Jul record high C=43.0|Jun record high C=47.4|May record high C=49.4|Apr record high C=46.3|Mar record high C=43.0|Feb record high C=40.6|Jan record high C=34.4|width=auto|single line=yes|Jul high C=34.1|Sep high C=34.7|Jun record low C=13.1|Sep low C=23.8|May record low C=18.4|Apr record low C=11.2|Mar record low C=6.5|Feb record low C=2.0|Jan record low C=2.8|year low C=19.5|Dec low C=11.5|Nov low C=15.3|Oct low C=20.4|Aug low C=24.3|Oct high C=36.5|Jul low C=25.3|Jun low C=26.6|May low C=25.1|Apr low C=21.8|Mar low C=17.4|Feb low C=12.1|Jan low C=10.0|year high C=34.1|Dec high C=29.0|Nov high C=33.1|source 1=[[India Meteorological Department]]<ref name=IMDnormals> {{cite web | archive-url = https://web.archive.org/web/20200205040301/http://imdpune.gov.in/library/public/1981-2010%20CLIM%20NORMALS%20%28STATWISE%29.pdf | archive-date = 5 February 2020 | url = http://imdpune.gov.in/library/public/1981-2010%20CLIM%20NORMALS%20%28STATWISE%29.pdf | title = Station: Deesa Climatological Table 1981–2010 | work = Climatological Normals 1981–2010 | publisher = India Meteorological Department | date = January 2015 | pages = 231–232 | access-date = 28 September 2020}}</ref><ref name=IMDextremes> {{cite web | archive-url = https://web.archive.org/web/20200205042509/http://imdpune.gov.in/library/public/EXTREMES%20OF%20TEMPERATURE%20and%20RAINFALL%20upto%202012.pdf | archive-date = 5 February 2020 | url = http://imdpune.gov.in/library/public/EXTREMES%20OF%20TEMPERATURE%20and%20RAINFALL%20upto%202012.pdf | title = Extremes of Temperature & Rainfall for Indian Stations (Up to 2012) | publisher = India Meteorological Department | date = December 2016 | page = M52 | access-date = 28 September 2020}}</ref>}} ==વસ્તી== ભારતની વસ્તી ગણતરી, ૨૦૧૧ પ્રમાણે, ડીસાની વસ્તી ૧,૧૧,૧૪૯ છે;<ref>{{cite web | url=http://www.census2011.co.in/census/city/320-deesa.html | title=ડીસા - ભારતની વસતી ગણતરી | access-date=૭ મે ૨૦૧૨}}</ref> જેમાં ૫૮,૭૨૪ પુરુષ અને ૫૨,૪૨૫ સ્ત્રીઓ છે. ડીસા શહેરનો જાતિ ગુણોત્તર ૮૯૩ સ્ત્રી પ્રતિ ૧૦૦૦ પુરુષ છે. શિક્ષણનું પ્રમાણ જોઈએ તો, કુલ ૭૮,૨૧૯ શિક્ષિતો જેમાં ૪૫,૪૭૯ પુરુષ અને ૩૨,૭૪૦ સ્ત્રીઓ છે. સરેરાશ શિક્ષણ પ્રમાણ ૮૦.૬૭ ટકા છે જેમાં ૮૯.૨૭ % પુરુષ અને ૭૧.૧૪ % સ્ત્રીનો સમાવેશ થાય છે. બાળકોની (૦-૬ વર્ષ) સંખ્યા ૧૪,૧૯૨ છે. જેમાં ૭,૭૯૦ છોકરા અને ૬,૪૦૨ છોકરીઓ છે. બાળ જાતિ ગુણોત્તર છોકરીઓ ૮૨૨ પ્રતિ ૧૦૦૦ છોકરા છે. == પરિવહન == ડીસામાં [[ડીસા રેલ્વે સ્ટેશન]] આવેલું છે. પાલનપુર-ડીસા રેલ્વે માર્ગની શરુઆત ઇ.સ. ૧૮૯૩માં અને ડીસા-કન્ડલા રેલ્વે માર્ગની શરુઆત ઇ.સ. ૧૯૫૨માં થઇ હતી.<ref>{{Cite web|title=ડીસા – Gujarati Vishwakosh – ગુજરાતી વિશ્વકોશ|url=https://gujarativishwakosh.org/%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%BE/|access-date=2022-05-04|language=en-GB}}</ref> પાલનપુરથી રાધનપુર થઈને જતો ધોરી માર્ગ તથા ડીસાથી થરાદ થઈને બારમેર જતો માર્ગ અને ડીસાથી ધાનેરા જતો માર્ગ વડે ડીસા જોડાયેલું છે. ડીસામાં હાલ વપરાશવિહિન એવું [[ડીસા હવાઇ મથક]] પણ આવેલું છે. ==જોવાલાયક સ્થળો== * સાઇ બાબા મંદિર * હરિ મંજીલ મહેલ * સિદ્ધાંબિકા મંદિર (જૂના ડીસા) * સત્તર શહિદ દરગાહ (જૂના ડીસા) * દરબાર ગઢ (જૂના ડીસા) * [[દાંતીવાડા બંધ]] * હવાઈ પિલ્લર<ref>{{Cite news|url=http://www.divyabhaskar.co.in/news/UGUJ-hawai-pillar-of-disa-will-be-renovationed-3407347.html|title=ડીસાવાસીઓ આનંદો, હવાઈ પિલ્લર બનશે નવલું નઝરાનું|date=૨૦૧૨-૦૬-૧૩|work=[[દિવ્ય ભાસ્કર]]|access-date=૨૦૧૭-૦૪-૧૮|language=gu|last=|first=|via=}}</ref> * ભાઈજાન બાવા ની દરગાહ * જલારામ મંદિર * ગાયત્રી મંદિર * બનાસ નદી ===મંદિરો=== મુખ્ય મંદિરો નીચે પ્રમાણે: * મહાકાલી મંદિર, ([[ભાચળવા (તા. ડીસા)|ભાચલવા]]) * રેજીમેન્ટ મહાદેવ મંદિર * જલારામ મંદિર * ગાયત્રી મંદિર * રામજી મંદિર * રસાલા મહાદેવ મંદિર * સાંઈબાબા મંદિર * સિદ્ધાંબિકા મંદિર (જૂના ડીસા) * શ્રીજી ધામ હવેલી * નાની ભાખર (પર્વત પર માતાજીનું મંદિર) * સ્વામીનારાયણ મંદિર ==શિક્ષણ== ===શાળાઓ=== * સર ચાર્લ્સ વોટસન હાઇ સ્કૂલ, સ્થાપના વર્ષ ૧૮૫૩, જે ડીસાની સૌથી જૂની શાળા છે. તે હવે ડીસા નગર પાલિકા વડે સંચાલિત છે. શાળામાં ૨૧ વર્ગખંડો અને ૧,૫૦૦ જેટલા વિદ્યાર્થીઓને સમાવેશ કરવાની સુવિધા છે.<ref>{{cite web | url=http://www.holidayiq.com/destinations/Deesa-Overview.html | title=ડીસા માહિતી | access-date=૭ મે ૨૦૧૨ | archive-date=2012-06-30 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120630122009/http://www.holidayiq.com/destinations/Deesa-Overview.html | url-status=dead }}</ref> * ડી.જે.એન.એમ. હાઇ સ્કૂલ (જૂના ડીસા) * દરબાર ગઢ શાળા * સરદાર પટેલ હાઇ સ્કૂલ * સેન્ટ ઝેવિયર્સ હાઇ સ્કૂલ * સેન્ટ એનસ્ હાઇ સ્કૂલ * શ્રીમતિ મફતબેન ઉત્તમલાલ પેથાણી આદર્શ પ્રાથમિક શારળા * આદર્શ હાઇ સ્કૂલ * એન્જલ્સ અંગ્રેજી માધ્યમ સ્કૂલ * કે.બી. અગ્રવાલ * દોશી નગરદાસ જેઠાલાલ આદર્શ હાઇ સ્કૂલ * મોટી આખોલ પ્રાથમિક શાળા ==અર્થવ્યવસ્થા== ===ખેતી=== ડીસા [[બટાટા]]ના વાવેતર માટે જાણીતું છે. ભારતીય કૃષિ અનુસંધાન પરિષદ (ICAR)<ref>{{cite web | url=http://www.icar.org.in/hi/node/1332 | title=ભારતીય કૃષિ અનુસંધાન પરિષદ - વેબસાઇટ | access-date=૨ ઓકટોબર ૨૦૧૩}}</ref>, [[નવી દિલ્હી]]ની આર્થિક સહાય વડે બટેટા સંશોધન માટે વાવેતર અને કૃષિ-જલવાયુની સ્થિતિને ધ્યાને લેતાં, અખીલ ભારત અનુબદ્ધ બટેટા સુધારણા પરિયોજના ૧૯૭૧-૭૨માં દાખલ કરાઈ. તે પછી કાઉન્સિલને આ કિંમતી પાકનું ઉત્પાદન વધારવા લાંબા ગાળાના બહુઆયામી સંશોધનની જરૂરીયાત સમજાણી અને ખેડૂતોની સમસ્યાઓ નિવારવા અર્થે બટેટા પર યોજનાબદ્ધ સંશોધનને પાંચમી પંચવર્ષીય યોજના (૧૭૭૫-૮૦) દરમીયાન વેગ મળ્યો. [[કૃષિ યુનિવર્સિટી, સરદારકૃષિનગર દાંતીવાડા]] ડીસામાં બટાકાનું સંશોધન કેન્દ્ર ચલાવે છે. તે રાજ્યના ઉત્તર ગુજરાત કૃષિ જલવાયુ ક્ષેત્ર-૪ (Agroclimatic Zone-IV) અંતર્ગત આવે છે.<ref>{{cite web | url=http://www.sdau.edu.in/index.php?option=com_content&view=article&id=289&Itemid=274&lang=en | title=બટેટા સંશોધન કેન્દ્ર - ડીસા | access-date=૭ મે ૨૦૧૨ | archive-date=2013-09-27 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130927160139/http://www.sdau.edu.in/index.php?option=com_content&view=article&id=289&Itemid=274&lang=en | url-status=dead }}</ref> ==સંદર્ભ== {{reflist}} {{સ્ટબ}} [[શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો]] [[શ્રેણી:ડીસા તાલુકો]] [[શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો]] e1n9l8jzeze51h1c0qk5omdnmyshz76 10 7816 825791 825622 2022-07-25T03:09:08Z Snehrashmi 41463 અપડેટ wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = ભારતના રાષ્ટ્રપતિ |title = {{flagicon|ભારત}} [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] |bodyclass = hlist |state = collapsed |image = [[File:Flag of India.svg|border|60px|alt=ભારતનો રાષ્ટ્રધ્વજ]] |group1 = રાષ્ટ્રપતિઓ |list1 = * [[રાજેન્દ્ર પ્રસાદ]] * [[સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન]] * [[ડૉ. ઝાકીર હુસૈન|ઝાકીર હુસૈન]] * [[વરાહગીરી વેંકટગીરી]] * [[ફકરુદ્દીન અલી અહેમદ]] * [[નીલમ સંજીવ રેડ્ડી]] * [[ઝૈલસિંઘ]] * [[આર. વેકંટરામન]] * [[શંકર દયાલ શર્મા]] * [[કોચેરીલ રામન નારાયણન|કે. આર. નારાયણન]] * [[અબ્દુલ કલામ|એ. પી. જે. અબ્દુલ કલામ]] * [[પ્રતિભા પાટીલ]] * [[પ્રણવ મુખર્જી]] * [[રામનાથ કોવિંદ]] * [[દ્રૌપદી મુર્મૂ]] {{small|(વર્તમાન)}} |group2 = કાર્યકારી |list2 = * [[વરાહગીરી વેંકટગીરી]] * [[મહંમદ હિદાયતુલ્લાહ]] * [[બી. ડી. જત્તી]] | below = * [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિઓની યાદી|યાદી]] * [https://presidentofindia.nic.in/ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ (અધિકારીક સાઇટ)] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Category:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] </noinclude> 72oahb6vtlnzp35aab3d39wl54c2ka7 10 8542 825826 703966 2022-07-22T08:06:17Z en>TheDJ 0 breakup super long words, so we do not overflow the viewport. wikitext text/x-wiki <code class="tpl-para" style="word-break:break-word;{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{plain|}}}|border: none; background-color: inherit;}} {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{plain|}}}{{{mxt|}}}{{{green|}}}{{{!mxt|}}}{{{red|}}}|color: {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{mxt|}}}{{{green|}}}|#006400|{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{!mxt|}}}{{{red|}}}|#8B0000|inherit}}}};}} {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{style|}}}|{{{style}}}}}">&#124;{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{1|}}}|{{{1}}}&#61;}}{{{2|}}}</code><noinclude> {{Documentation}} <!--Categories and interwikis go near the bottom of the /doc subpage.--> </noinclude> 0p8ksf0z4xhqkt9wrqh7fa1q0ga6u3s 825827 825826 2022-07-25T11:53:30Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Para]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <code class="tpl-para" style="word-break:break-word;{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{plain|}}}|border: none; background-color: inherit;}} {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{plain|}}}{{{mxt|}}}{{{green|}}}{{{!mxt|}}}{{{red|}}}|color: {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{mxt|}}}{{{green|}}}|#006400|{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{!mxt|}}}{{{red|}}}|#8B0000|inherit}}}};}} {{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{style|}}}|{{{style}}}}}">&#124;{{SAFESUBST:<noinclude />#if:{{{1|}}}|{{{1}}}&#61;}}{{{2|}}}</code><noinclude> {{Documentation}} <!--Categories and interwikis go near the bottom of the /doc subpage.--> </noinclude> 0p8ksf0z4xhqkt9wrqh7fa1q0ga6u3s 0 14040 825790 789336 2022-07-25T02:56:27Z Snehrashmi 41463 અપડેટ wikitext text/x-wiki '''૨૫ જુલાઇ'''નો દિવસ [[ગ્રેગોરીયન પંચાંગ]] મુજબ વર્ષનો ૨૦૬મો ([[લિપ વર્ષ]] દરમ્યાન ૨૦૭મો) દિવસ છે. આ દિવસ પછી વર્ષ પુરું થવામાં ૧૫૯ દિવસ બાકી રહે છે. == મહત્વની ઘટનાઓ == * ૧૯૦૮ – આજિનોમોટોની સ્થાપના કરવામાં આવી. ટોક્યો ઇમ્પિરિયલ યુનિવર્સિટીના કિકુને ઇકેડાએ કોમ્બુ સૂપ સ્ટોકના મુખ્ય ઘટક મોનોસોડિયમ ગ્લુટામેટ (એમએસજી)ના ઉત્પાદન માટેની પ્રક્રિયાના પેટન્ટ અધિકારો મેળવ્યા. * ૧૯૨૦ – દૂરસંદેશાવ્યવહાર: પ્રથમ વખત, [[એટલાન્ટીક મહાસાગર|એટલાન્ટીક]] પાર, દ્વિમાર્ગી રેડિયો સંદેશાવ્યવહાર પ્રસારિત કરાયો. * ૧૯૭૩ – [[સોવિયેત યુનિયન|સોવિયેત]] 'માર્સ ૫' અવકાશી પ્રોબનું પ્રક્ષેપણ કરાયું. * ૧૯૭૮ – 'લુઇસ બ્રાઉન' (Louise Brown), વિશ્વના પ્રથમ '[[ટેસ્ટ ટ્યુબ બાળક]]'નો જન્મ થયો. * ૧૯૮૪ – 'સેલ્યુત ૭'ની અવકાશ યાત્રી 'સ્વેત્લાના સ્વિત્સકાયા' ([[:en:Svetlana Savitskaya|Svetlana Savitskaya]]), અવકાશમાં ચાલનાર ([[:en:Space walk|Space walk]]) પ્રથમ મહિલા બની. * ૧૯૯૭ - [[કે.આર.નારાયણન]], [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ|ભારતના દસમા રાષ્ટ્રપતિ]] બન્યા, આ પદ પર આવનાર તેઓ પ્રથમ દલિત હતા. * ૨૦૦૭ - [[પ્રતિભા પાટીલ]] [[ભારત]]ના પ્રથમ મહિલા [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ|રાષ્ટ્રપતિ]] બન્યા. * ૨૦૧૦ – વિકિલિક્સ અફઘાનિસ્તાન યુદ્ધ વિશેના વર્ગીકૃત દસ્તાવેજો પ્રકાશિત કર્યા. * ૨૦૨૨ – [[દ્રૌપદી મુર્મૂ]] [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ|ભારતના ૧૫મા રાષ્ટ્રપતિ]] તરીકે ચૂંટવામાં આવ્યા. આ પદ પર આવનાર તેઓ અનુસૂચિત જનજાતિ સમુદાયના પ્રથમ વ્યક્તિ છે. == જન્મ == * ૧૮૩૨ – [[કરસનદાસ મૂળજી]], ઓગણીસમી સદીના ગુજરાતના પત્રકાર, લેખક અને સમાજ સુધારક (અ. ૧૮૭૫) * ૧૮૭૫ – [[જીમ કોર્બેટ]], ભારતીય શિકારી, પર્યાવરણવાદી અને લેખક (અ. ૧૯૫૫) * ૧૯૨૯ – [[સોમનાથ ચેટરજી]], ભારતનાં સામ્યવાદી નેતા, લોકસભાના ૧૪મા અધ્યક્ષ (અ. ૨૦૧૮) == અવસાન == * ૧૯૪૪ – [[શ્રીદેવ સુમન]], ટીહરી રાજ્યની રાજાશાહી સામે બળવો કરનાર ભારતના સ્વતંત્રતા સેનાની (જ. ૧૯૧૬) == તહેવારો અને ઉજવણીઓ == * == બાહ્ય કડીઓ == * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/25 બી.બી.સી.(BBC): આજનો દિવસ] {{commons|July 25}} ---- {{ઢાંચો:માસ}} [[શ્રેણી:જુલાઇ]] l403xfjmkjgbw7iwmwb84npbil38amf 0 19700 825789 808727 2022-07-25T01:04:04Z InternetArchiveBot 63183 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{infobox person/Wikidata | fetchwikidata = ALL | onlysourced = no }} '''ફિડલ અલેજાન્ડ્રો કાસ્ટ્રો રુઝ ''' (13 ઓગસ્ટ, 1926ના રોજ જન્મેલા) [[ક્યુબ]]ન [[રાજકારણી]], [[ક્યુબન ક્રાંતિ]]ના મૂળ આગેવાનોમાંનો એક, [[ક્યુબા]]ના ફેબ્રુઆરી 1959થી ડિસેમ્બર 1976 સુધીના [[વડાપ્રધાન]] છે અને ત્યાર બાદ તેણે ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ ઓફિસમાંથી રાજીનામુ ન આપ્યું ત્યાં સુધી ''[[કાઉન્સીલ ઓફ ધી સ્ટેટ ઓફ ક્યુબાના પ્રમુખ]]'' રહ્યા હતા. તેઓ હાલમાં [[કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબા]]ના પ્રથમ સેક્રેટરી છે. ==વિગત== તેમનો જન્મ શ્રીમંત પરિવારમાં થયો હતો અને તેમણે કાયદાની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી હતી. હવાના યુનિવર્સિટીમાં ભણતી વખતે, તેમણે તેમની રાજકીય કારકીર્દીનો પ્રારંભ કર્યો હતો અને ક્યુબન રાજકારણમાં જાણીતા વ્યક્તિ તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. <ref name="Leonard"/> [[નેશનાલિસ્ટ]] ક્રિટીક્સ ઓફ [[ફુલજેન્સિયો બટિસ્ટા]] અને ક્યુબામાં [[યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ]] રાજકીય અને કોર્પોરેટ પ્રભાવ સાથે તેમની રાજકીય કારકીર્દી સતત રહી હતી. તેમણે ધગશ પ્રાપ્ત કરી હતી, પરંતુ મર્યાદિત, અનુસરણ અને સત્તાવાળાઓનું ધ્યાન ખેચ્યું હતું. <ref>{{cite book | last =DePalma | first =Anthony | year = 2006 | month = | url = | title =The Man Who Invented Fidel | publisher =Public Affairs}}</ref> લાંબા સમય બાદ તેમણે [[મોનકાડા બેરેક્સ]] પર 1953માં નિષ્ફળ હૂમલાની આગેવાની કરી હતી, જેના પછી તેમને ઝડપી લેવામાં આવ્યા હતા, કેસ ચાલ્યો હતો, જેલમાં પૂરવામાં આવ્યા હતા અને બાદમાં છોડી મૂકવામાં આવ્યા હતા. ત્યાર બાદ તેઓ બટિસ્ટાના ક્યૂબા પર હૂમલા માટેનું આયોજન અને તાલીમ માટે મેક્સિકો<ref name="The Spirit Of Moncada">{{cite web | last =Bockman | first =Larry James | authorlink = | coauthors = |date= | year = 1984 | month =April 1 | url =http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm | title =The Spirit Of Moncada: Fidel Castro's Rise To Power, 1953 - 1959 | work = | pages = | publisher = | language = | access-date =2006-06-13 }}</ref><ref name="Sweig">{{cite book |first=Julia E. |last=Sweig |year=2002 | title=Inside the Cuban Revolution |publisher= Harvard University Press |isbn=0-674-00848-0}}</ref> ગયા હતા. તેઓ અને તેમના અનુયાયી ક્રાંતિકારીઓએ ડિસેમ્બર 1956માં પૂર્વ ક્યુબા માટે મેક્સિકો છોડી દીધું હતું. કાસ્ટ્રો [[ક્યુબન ક્રાંતિ]]ને પરિણામે સત્તા પર આવ્યા હતા, જેમણે [[યુ.એસ.]]નું પીઠબળ ધરાવતા [[ફુલજેન્સિકો બાટીસ્ટા]]ની સરમુખ્યત્યારશાહીને જાકારો આપ્યો હતો <ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/56027/Fulgencio-Batista ફ્લ્યુજેન્સિકો બેટિસ્ટા માટે''એન્સાયક્લોપિડીયા બ્રિટાન્નિકા'' એન્ટ્રી]</ref> અને ત્યાર બાદ ટૂંક સમયમાં જ [[ક્યુબાના વડાપ્રધાન]] બન્યા હતા.<ref name="Castro sworn in as Cuban PM">{{cite web | url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/16/newsid_2544000/2544431.stm | title=1959: Castro sworn in as Cuban PM | publisher= BBC News | access-date=2006-06-06 }}</ref> 1965માં તેઓ [[કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબાના પ્રથમ સેક્રેટરી બન્યા હતા અને ક્યુબાની સ્થાપના એક પાર્ટી સોશિયલિસ્ટ રિપબ્લિક|કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબાના [[પ્રથમ સેક્રેટરી]] બન્યા હતા અને ક્યુબાની સ્થાપના [[એક પાર્ટી]] [[સોશિયલિસ્ટ રિપબ્લિક]]]]માં કરી હતી. 1976માં તેઓ [[કાઉન્સીલ ઓફ સ્ટેટ]] તેમજ [[કાઉન્સીલ ઓફ મિનીસ્ટર્સ]]ના પ્રમુખ બન્યા હતા. તેઓ [[ક્યુબન સશસ્ત્ર દળો]]ના ''[[કમાન્ડન્ટ એન જેફે]]'' ("કમાન્ડર ઇન ચિફ")ની સુપ્રીમ મિલીટરી રેન્ક પણ ધરાવતા હતા. કાસ્ટ્રો સરમુખ્યત્યારશાહી સાથે સંમત નહી હોવા છતાં પણ તેમને સરમુખ્સંયત્યાર તરીકે ચીતરવામાં આવ્યા છે. ગુપ્ત પાચન માંદગીને કારણે અન્નનળીના વાઢકાપને પગલે [[ડાઇવર્ટિકલ્ટીસ]] હોવાનું મનાય છે,<ref name="Castro's Surgery">{{cite web | url=http://www.cnn.com/2007/WORLD/americas/01/17/castro.condition/index.html | title= Spanish newspaper gives more details on Castro condition | publisher= CNN | access-date=2007-01-17 }}</ref> કાસ્ટ્રોએ [[તેમની જવાબદારીઓ]]પ્રથમ ઉપ-પ્રમુખ, તેમના નાના ભાઈ [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]]ને 31 જુલાઇ, 2006ના રોજ તબદિલ કરી હતી. 19 ફેબ્રુઆરી, 2008ના રોજ તેમની ફરજ પૂરી થતી હતી તેના પાંચ દિવસ પહેલા તેમણે જાહેરાત કરી હતી કે તેઓ પ્રમુખ અથવા કમાન્ડર ઇન ચિફ તરીકેની નવી ટર્મ લેવાનું ઇચ્છતા નથી કે સ્વીકારશે નહી.<ref>{{cite news | first = Fidel | last = Castro | url = http://www.granma.cubaweb.cu/pdf/pagina1.pdf | title = Mensaje del Comandante en Jefe | work = [[Granma (newspaper)|Granma]] | date = February 19, 2008 | access-date = 2008-02-19 | language = Spanish | format = PDF | archive-date = 2006-11-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20061124123016/http://www.granma.cubaweb.cu/pdf/pagina1.pdf | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite news | first = Fidel | last = Castro | url = http://granma.cu/ingles/2008/febrero/mar19/mensaje-i.html | title = Message from the Commander in Chief | work = [[Granma (newspaper)|Granma]] | date = February 19, 2008 | access-date = 2008-02-24 | archive-date = 2009-01-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090105033419/http://granma.cu/ingles/2008/febrero/mar19/mensaje-i.html | url-status = dead }}</ref> 24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ નેશનલ એસેમ્બલીએ [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]]ને અનુગામી બનાવતા ક્યુબાના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટી કાઢ્યા હતા. <ref name="BBC">{{cite news | title = Raul Castro named Cuban president | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7261204.stm | work = [[BBC]] | date = 2008-02-24 | access-date = 2008-02-24 | quote = Raul, 76, has in effect been president since and the National Assembly vote was seen as formalising his position. }}</ref> == બાળપણ અને શિક્ષણ == [[ચિત્ર:FCR to FDR letter complete.jpg|thumb|left|12 વર્ષના કાસ્ટ્રો દ્વારા યુ.એસ. પ્રમુખ ફ્રેંકલીન રુઝવેલ્ટને લખાયેલો પત્ર, જેમાં વખાણ કરવામાં આવ્યા હતા અને 10 ડોલરના બીલ માટે પૂછવામાં આવ્યું હતું. કાસ્ટ્રો લખે છે કે, "જો તમને ગમે તો, મને અમેરિકી ચલણમાં 10 ડોલરનું બીલ આપો, મે 10 ડોલરનુ બીલ જોયુ નથી," પત્રમાં સહી કરે છે, "ઘણો આભાર. આવજો [22]. તમારો મિત્ર, ફિડલ કાસ્ટ્રો."]] ફિડલ અલજાન્ડ્રો વિટ્ટોરે કાસ્ટ્રો રુઝ આજના [[હોલ્ગીન પ્રોવિન્સ]] અને બાદમાં હાલમાં કાલગ્રસ્ત [[ઓરિયેન્ટ પ્રોવિન્સ]]નો એક ભાગ એવા [[મયારી]] નજીક [[બિરાન]]માં ખાંડના પ્લાન્ટેશન પર જન્મ્યા હતા. [[એન્જલ કાસ્ટ્રો વાય આર્ગીઝ]],કે જેઓ [[સ્પેન]]ના નિર્ધન ઉત્તરપશ્ચિમથી આવીને [[ગેલ્સિયીન]]માં વસ્યા હતા અને જેઓ ખાંડ ઉદ્યોગમાં કામ કરીને અને સફળ રોકાણ દ્વારા સમૃદ્ધ બન્યા હતા, તેમનું ત્રીજુ જન્મેલ બાળક હતા.<ref>[http://www.belfasttelegraph.co.uk/features/article2160566.ece?A=2160566 ધી કાસ્ટ્રોપિડીયાઃ હકીકત અને ફિગર્સ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080504063743/http://www.belfasttelegraph.co.uk/features/article2160566.ece?A=2160566 |date=2008-05-04 }}, બેલફાસ્ટ ટેલિગ્રાફ</ref> તેમની માતા લીના રુઝ ગોન્ઝાલેઝ ઘરકામ કરતા હતા. ફિડલ 15 વર્ષના ન થયા ત્યા સુધીમાં એન્જલ કાસ્ટ્રો મારીયા લુઇસા આર્ગોટા<ref name="Confidential">બાર્ડેક, એન લુઇસ: ક્યુબા કોન્ફીડેન્શિયલ. p57-59</ref> નામની અન્ય સ્ત્રીને પરણ્યા હતા અને આમ ફિડલને એક બાળક તરીકે તેમની ગેરકાયદેસરતા અને તેમના પિતાના ઘરથી દૂર વિવિધ સંવર્ધન કેન્દ્રો દ્વારા ઊભા કરવામાં આવેલા પડકારો સામે લડવાનું હતું. કાસ્ટ્રોને બે ભાઈ, [[રામોન]] અને [[રાઉલ]],અને ચાર બહેનો, એન્જેલિટા, [[જુઆનિટા]], એનમા, અને ઓગસ્ટીના છે, તેઓ તમામ પરિણિત અવસ્થા બાદ જન્મ્યા હતા. તેમને પણ બે નાના બાળકો છે, લિડીયા અને પેડ્રો એમિલો, જેમને એન્જલ કાસ્ટ્રોની પ્રથમ પત્ની દ્વારા જન્મ આપવામાં આવ્યો હતો. ફિડલ 8 વર્ષના થયા ત્યાં સુધી તેમને દીક્ષા આપવામાં આવી ન હતી, જો કે તે અસાધારણ પણ હતું, જેના કારણે અન્ય બાળકોમાં આશ્ચર્ય અને વિચિત્રતા ઉપજી હતી. <ref name="Raffy">રાફ્ફી, સેર્જ. 2004 કાસ્ટ્રો અલ ડીઝલ સેન્ટીલ્લાના એડિસિઓન્સ જનરલ્સ, એસ.એલ.મેડ્રીડ. આઇએસબીએન 84-03-09508-2</ref><ref name="Fuentes">ફ્યુએન્ટસ, નોર્બર્ટો 2005 લા ઓટોબાયોગ્રાફીયા ડી ફિડલ કાસ્ટ્રો. ડેસ્ટિનો એડિસિઓન્સ. આઇએસબીએન 970-749-001-2</ref> જ્યારે ફિડલ 15 વર્ષના હતા ત્યારે એન્જલ કાસ્ટ્રોએ અંતે પ્રથમ લગ્ન છૂટુ કર્યું હતું અને ફિડલની માતાને પરણ્યા હતા. કાસ્ર્ટ્રો 17 વર્ષના હતા ત્યારે મૂળભૂત રીતે તેમના પિતા દ્વારા જાણીતા હતા, જ્યારે તેમની અટક તેમના માતાના નામ પરથી રુઝને બદલે કાસ્ટ્રો થઇ હતી.<ref name="Raffy"/><ref name="Fuentes"/> તેમની શૈક્ષણિક પ્રથા અલગ પડતી હોવા છતા, મોટા ભાગના સૂત્રો એ વાત સાથે સંમત થાય છે કે તેઓ બૌદ્ધિકતાની ભેટ મળેલ વિદ્યાર્થી હતા, જેમને શિક્ષણ કરતા રમતગમતમા વધુ રસ હતો અને તેમણે ખાનગી કેથોલિક બોર્ડીંગ શાળામાં ઘણા વર્ષો વીતાવ્યા હતા અને 1945માં હવાનામાં [[અલ કોલેજીયો ડી બેલેન]], [[જેસ્યુટ]] શાળા ખાતે હાઇ સ્કુલ પૂર્ણ કરી હતી.<ref name="From Student to Revolutionary">{{cite web | last = | first = | date = | year = | month = | url = http://www.history.ca/content/ContentDetail.aspx?ContentId=41 | title = Fidel Castro: From Student to Revolutionary | work = [[History Television]] | publisher = [[Alliance Atlantis Communications]] Inc. | access-date = 2006-05-11 | archive-date = 2006-05-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060528170148/http://www.history.ca/content/ContentDetail.aspx?ContentId=41 | url-status = dead }}</ref> બેલેન ખાતે કાસ્ટ્રોએ શાળાની બેઝબોલની ટીમમાં ભાગ લીધો હતો. એવી સતત અફવાઓ છે કે કાસ્ટ્રોની યુ.એસ. બેઝબોલ ટીમો,<ref>{{cite web |url=http://www.jamescampion.com/chekcuba.html |title=CASTRO, BASEBALL, AND THE GREAT DIVIDE }}</ref> શોધ કરી રહી હતી, પરંતુ આવું ખરેખર થયું હતું કે કેમ તેના કોઇ પૂરાવાઓ નથી.<ref>{{cite web |url=http://www.snopes.com/sports/baseball/castro.asp |title=Fidel Castro }}</ref> == રાજકીય પ્રારંભ == 1945ના અંતમાં કાસ્ટ્રોએ [[યુનિવર્સિટી ઓફ હવાના]] ખાતેની કાયદાનુ જ્ઞાન આપતી શાળામાં પ્રવેશ લીધો હતો. યુનિવર્સિટીમાં તેઓ તરત જ રાજકીય સંસ્કૃતિમાં પ્રવેશ્યા હતા, જે તે યુગમાં તરલ રાજકારણનું પ્રતિબિંબ પાડે છે. 1930માં પ્રમુખ [[ગેરાડો માચડો]]ના પતન થયું હોવાથી, વિદ્યાર્થી રાજકારણ ''ગેંગસ્ટરિસ્મો'' ના સ્વરૂપમાં કજિયાખોર એકશન ગ્રુપ દ્વારા ઉભરી આવ્યું હતું, અને કાસ્ટ્રો માનતા હતા કે આ ટોળકીઓ તેમની યુનિવર્સિટીની મહત્વાકાંક્ષાઓ સામે ભૌતિક રીતે જોખમ ઉભુ કરે છે, તેમને જે અનુભવો થતા હતા તે તેમણે બાદમાં નિર્ણય લેવાની તક તરીકે વર્ણવ્યા છે. <ref name="Masferrer"/> વિવિધ હિંસક લડાઇ અને વિવાદો કે જે યનિવર્સિટીની ચુંટણી આસપાસ ફેલાયેલા હતા તેમાં પોતાની જાતને સંપૂર્ણપણે થોડા સમય માટે સામેલ કર્યા બાદ તેઓ યુનિવર્સિટી પરત ફર્યા હતા અને એમએસઆર એકશન ગ્રુપના [[રોલાન્ડો માસફેરર]] સાથે સંકળાયેલા અસંખ્ય દેખાવોમાં તેઓ હતા જ તેવુ ગર્ભિત રીતે માની લેવાયું હતું. "પરત ફરવું નથી", એમ કાસ્ટ્રોએ બાદમાં જણાવ્યું હતું,"આક્રમણખોરો સામે નમતુ જોખશે, પોતાની માન્યતાઓ છોડી દેશે".<ref name="Masferrer">[[થોમસ, હઘ]] : ક્યુબા, ધી પર્સ્યુટ ઓફ ફ્રિડમ, p.523-524 </ref> હરિફોના ઇરાદાને કારણે કાસ્ટ્રો આ સમયગાળા દરમિયાન માસફેરરના જીવ સાથે એક પ્રયત્નમાં સ્પષ્ટ રીતે સહયોગી હતા,<ref name="Masferrer"/> જ્યારે માસફેરર, કે જેમનું અર્ધલશ્કરી જૂથ ''લેસ ટાઇગ્રેસ'' પાછળથી બેટિસ્ટા હેઠળ રાજ્યમાં હિંસક ઘટનાઓનો એક ભાગ બની ગયું હતું,<ref>{{Harvnb|Sweig|2002}}</ref> જે હિંસક પ્રતિશોધ ઇચછતા નાના વિદ્યાર્થીઓની સતત શોધ કરતું હતું.<ref>બાર્ડેક, એન લુઇસ : ક્યુબા કોન્ફિડેન્શિયલ. p.40</ref> 1947માં કાસ્ટ્રો [[પાર્ટિડો ઓર્થોડોક્સો]] સાથે જોડાયા હતા, જેની એડ્નાયુર્ડો છિબાસ દ્વારા નવીન સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ ધરાવતા છિબાસે તેમના સામાજિક ન્યાય,પ્રમાણિક સરકાર અને રાજકીય સ્વતંત્રતાના સંદેશા મારફતે અસંખ્ય ક્યુબનોને આકર્ષ્યા હતા. <ref> ધી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ એન્ડ ધી ઓરિજીન્સ ઓફ ક્યુબન રિવોલ્યુશન: નેશનલ લિબરેશનના કાળમાં ઉદારતાનું સામ્રાજ્ય, જ્યુલ્સ આર. હબેન્જામિન, 1992, p.131</ref>. પોતના ગાળા દરમિયાન ભ્રષ્ટાચારને નિરંકુશપણે ફૂલવાની છૂટ આપી હતી તેવા [[રામોન ગ્રૌ સા માર્ટિન]]ની વિરુદ્ધમાં પ્રમુખના પદ માટે છિબાસ ઝઝૂમતા હતા. {{Citation needed|date=November 2007}}પાર્ટિડો ઓર્થોડોક્સે જાહેરમાં જ ભ્રષ્ટાચારને ખુલ્લો પાડ્યો હતો અને સરકાર અને સામાજિક સુધારાની માગ કરી હતી. તેમનો ઉદ્દેશ ક્યુબનોમાં રાષ્ટ્રીય ઓળખની મજબૂત લાગણી ઊભી કરવાનો, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પાસેથી ક્યુબન આર્થિક સ્વતંત્રતા અને મુક્તિ સ્થાપિત કરવાનો અને ક્યુબન રાજકારણ પરથી ભદ્ર લોકોની સત્તાને ઉથલાવી પાડવાનો હતો.{{Citation needed|date=March 2009}} છિબાસ ચુંટણી હારી ગયા હોવા છતાં, કાસ્ટ્રો છિબાસને તેમના ગુરુ તરીકે માનતા હતા, અને તેમના ઉદ્દેશોને વળગી રહ્યા હતા, અને તેમના વતી ઉગ્રતાથી કામ કરતા હતા. 1951માં, ફરીથી પ્રમુખપદની દોડમાં, છિબાસે રેડિયો પ્રસારણ સમયે પોતાના પેટમાં પોતાની જાતે ગોળી મારી હતી. કાસ્ટ્રો તે સમયે હાજર હતા અને હોસ્ટિપલમાં તેઓ મૃત્યુ પામ્યા ત્યાં સુધી તેમની સાથે રહ્યા હતા. <ref name="From Student to Revolutionary"/> 1948 દરમિયાન, કાસ્ટ્રોને રાજકીય હત્યાકાંડમાં બે વખત જોડવામાં આવ્યા હતા. <ref name="Leonard"/> 22 ફેબ્રુઆરીના રોજ મોનોલો કાસ્ટ્રોની થયેલી હત્યામાં તેઓ શંકાસ્પદ હતા. <ref name="Leonard"/> યુનિવર્સિટીના પોલીસ ઓસ્કર ફર્નાન્ડીઝ 6 જૂન રોજ તેમના પોતાના ઘરની સામે મરી ગયા હતા. મરી રહેલા ઓસ્કર ફર્નાન્ડિઝ અને અન્ય સાક્ષીઓએ કાસ્ટ્રોને ખૂની તરીકે ઓળખી કાઢ્યા હતા. <ref name="Leonard"/> બનાવનો સમય વીતી ગયો હતો. <ref name="Leonard"/> 1948માં આર્જેન્ટીના લશ્કરના કર્નલ અને પ્રમુખ [[જુઆન પેરોન]] યોજવામાં આવેલા [[બોગોટા, કોલંબિયા]]ના અમેરિકન વિરોધી પ્રવાસમાં કાસ્ટ્રો જોડાયા હતા.<ref name="Leonard"/> કાસ્ટ્રો ટોળાશાહી હિંસા અને મિલકત વિનાશમાં જોડાયા હતા અને બાદમાં આર્જેન્ટીયન એમ્બેસીમાં શરણાર્થી તરીકે રહ્યા હતા. <ref name="Leonard"/> === ક્રાંતિનો નિર્ણય === 1948માં કાસ્ટ્રો [[મિત્રા બેલાર્ટ]]કે જે શ્રીમંત ક્યુબન પરિવારની વિદ્યાર્થીની હતી તેને પરણ્યા હતા, જેના દ્વારા તેઓ ક્યુબન ભદ્ર વર્ગની જીવનશૈલીની રીતે જીવતા હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. મિત્રાના પિતાએ ન્યુયોર્કમાં ત્રણ મહિનાના હનીમૂન માટે ખર્ચવા માટે લાખો રૂપિયા આપ્યા હતા. <ref name="geyer"/> કાસ્ટ્રોને ફુલજેન્સિકો બેટિસ્ટા, કે જેઓ પુર્વર પ્રમુખ હતા અને બન્ને પરિવારોના મિત્ર હતા તેમની પાસેથી 1,000 ડોલરની લગ્ની ભેટ પણ મળી હતી. <ref name="Leonard"/><ref name="geyer"/> કાસ્ટ્રોએ [[કોલંબીયા યુનિવર્સિટી]]માં દાખલ થવાનું નક્કી કર્યું હોવા છતા, તેઓ તેમની ડિગ્રી પૂરી કરવા માટે ક્યુબામાં મેનહટ્ટનમાં ખાનગી યુનિવર્સિટીમાં પરત ફર્યા હતા.<ref name="Leonard"/> કાસ્ટ્રોને મોયા પાયે નાણાંકીય મુશ્કેલીઓ શરૂ થઇ હતી. તેમણે કામ પર જવાની ના પાડી અને અન્યોને પરિવારના બીલ ચૂકવવા પડ્યા હતા.<ref name="Leonard"/><ref name="geyer"/> તેમની પત્ની સાથેના સંબંધમાં પણ કડવાશ ઊભી થઇ હતી. 1950માં તેઓ ડોકટર ઓફ લો ડિગ્રી સાથે કાયદાની શાળામાંથી સ્નાતક થયા હતા અને હવાનામાં નાની ભાગીદારીમાં કાયદાની પ્રેક્ટિસ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. <ref name="geyer"/> અત્યાર સુધીમાં તેઓ તેમના [[રાષ્ટ્રવાદી]] દ્રષ્ટિકોણ તરીકેના જુસ્સા અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પરત્વેના ઉગ્ર વિરોધ દ્વારા અત્યંત જાણીતા બન્યા હતા. [[કોરીયન યુદ્ધ]]માં દક્ષિણ કોરીયાનો બચાવ કરવામાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની સામેલગીરી વિરુદ્ધ કાસ્ટ્રો જાહેરમાં બોલ્યા હતા.<ref name="Leonard"/> 1951માં ફિડલ કાસ્ટ્રોએ બેટિસ્ટાને કહ્યું હતું કે "હું અહી કોઇ અગત્યનું પુસ્તક જોતો નથી.". જ્યારે બેટિસ્ટાએ પુછું કે ક્યું, ત્યારે કાસ્ટ્રોએ જવાબ આપ્યો હતો કે "કુર્ઝીયો માલાપાર્ટનું ધી ટેકનિક ઓફ ધ કૂપ ડિટેટ".<ref name="geyer">{{cite book|title=Guerrilla Prince|author=Georgie Anne Geyer}}</ref> રાફેલ ડિયાઝ-બેલાર્ટના અનુસાર, ફિડલ કાસ્ટ્રોને પ્રતીતી થઇ હતી કે બટિસ્ટા કોઇ પણ રીતે "ક્રાંતિકારી" નેતા ન હતા, તેમ છતાં બન્નેએ એકબીજા તરફ પ્રશંસાની દ્રષ્ટિએ જોયું હતું. <ref name="geyer"/> જ્યારે ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ, જરલ ફુલજેન્સિઓ બેટિસ્ટાએ [[કૂપ ડિટેટ]]માં [[કાર્લોસ પ્રિય સોકારસ]]ને પર પરથી ઉતારી મૂક્યા હતા, ચુંટણી રદ કરી હતી અને સરકારમાં કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે જોડાયા હતા ત્યારે રાજકારણમાં કારકીર્દીમાં વધુ પડતો રસ દર્શાવનાર, કાસ્ટ્રો 1952માં ક્યુબન સંસદમાં એક બેઠક માટે ઉમેદવાર બન્યા હતા. બેટિસ્ટાને ક્યુબન સોસાયટી, શક્તિશાળી ક્યુબન એજન્સીઓ અને મજૂર સંગઠનોના સ્થાપિત તત્વોનો ટેકો હતો. કાસ્ટ્રો હવે પાર્ટિડો ઓર્ટોડોક્સોથી અલગ થઇને 1940ના બંધારણ, કે જેણે અગાઉ [[બંધારણ]]ના ઉલ્લંઘન બદલ બટિસ્ટા પર આરોપ મૂક્યો હતો તેની પર આધારિત કાનૂની દલીલો કરવામાં વ્યસ્ત હતા. તેમની ''ઝાર્પાઝો'' નામની અજી, કોર્ટ ઓફ કંસ્ટીટ્યુશનલ ગેરંટીઝ દ્વારા ફગાવી દેવામાં આવી હતી અને તેની સૂનાવણી કરવામાં આવી ન હતી. <ref>હઘ થોમસ. ''ક્યુબા : ધી પર્સ્યુટ ઓફ ફ્રિડમ'' p532.</ref> આ અનુભવે કાસ્ટ્રોના બેટિસ્ટા સરકારના વિરોધ માટેનો પાયો નાખ્યો હતો અને એ બાબતની પ્રતીતી થઇ હતી કે બેટિસ્ટાને ઉથલાવવા માટે ફક્ત ક્રાતિ જ એક માત્ર માર્ગ હતો. <ref> {{cite book | first= Jules | last= Duboise | authorlink= | coauthors= | year= 1959 | title= Fidel Castro: Rebel-Liberator or Dictator? | edition= | publisher= Bobbs-Merrill Company, Inc | location= Indianapolis | id= }} </ref> == ક્યુબન ક્રાંતિ == === મોનકાડા બેરેક્સ પર હૂમલો === બેટિસ્ટાના લશ્કરમાં અસંતોષ વધતા કાસ્ટ્રોએ પોતાની કાયદાની પ્રેક્ટિસ છોડી દીધી અને ટેકેદારોની ગુપ્ત સંસ્થાની રચના કરી જેમાં તેમના ભાઈ [[રાઉલ]],અને [[મારિયો ચેન્સ ડિ અરમાસ]]નો સમાવેશ થતો હતો. તમણે ભેગા થઇને બેટિસ્ટાને હાંકી કાઢવા માટે સક્રિયપણે પ્લોટ ઘડી કાઢ્યો હતો. તેમણે બંદૂકો અને શસ્ત્રો એકત્ર કર્યા અને બેટિસ્ટાના સૌથી મોટા [[સેન્ટિયાગો ડે ક્યુબા]]ની બહાર આવેલા લશ્કર [[મોનકાડા બેરેક્સ]]પર સશસ્ત્ર હૂમલો કરવા માટેની યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યું. 26 જુલાઇ 1953ના રોજ તેમણે [[મોનકાડા બેરેક્સ]]પર હૂમલો કર્યો હતો. બાન્સેયોમાં આવેલા સેસપેડ્સ લશ્કર પર પણ વળતા પ્રહાર તરીકે હૂમલો કરવામાં આવ્યો હતો. <ref name="The Spirit Of Moncada"/> હૂમલો વિનાશક પુરવાર થયો હતો અને તેમાં સામેલ એકસો પાંત્રીસ [[ચળવળકારો]]ને મારી નાખવામાં આવ્યા હતા. કાસ્ટ્રો અને તેમના જૂથના અન્ય જીવતા રહેલા સભ્યો સેન્ટિગોની પૂર્વમાં આવેલા [[સિયેરા માએસ્ટ્રા]]<ref>{{cite web | last = Sierra | first = J. A. | authorlink = | coauthors = |date= | year = | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/funfacts/maestra.htm | title = The Sierra Maestra | work = | pages = | publisher = historyofcuba.com | language =|access-date = 2006-05-19|accessyear = }} </ref>ના પર્વતોમાં નાસી છૂટવામાં સફળ રહ્યા હતા, જ્યાં તેમને ઘણા લાંબા સમય બાદ શોધી કાઢીને ઝડપી લેવામાં આવ્યા હતા. તેમને અનુસરતા ચળવળકારોને ઝડપી લેવામાં આવ્યા છતા કાસ્ટ્રો અને તેમના ભાઈ રાઉલને પકડવામાં કેમ ન આવ્યા તે અંગે મતભેદ હોવા છતાં એક અધિકારીએ તેમની યુનિવર્સિટીના દિવસોના કાસ્ટ્રોને ઓળખી કાઢ્યા હતા અને ગેરકાયદે, બિનસત્તાવાર બળવો કરનાર નેતા હોવા છતા ઝડપી પાડવામાં આવેલા બળવાખોરો પ્રત્યે રહેમ દર્શાવવામાં આવી હતી. <ref name="The Spirit Of Moncada"/> અન્યો, જેમ કે 26 જુલાઇની ચળવળના લશ્કરી કમાન્ડર એન્જલ પ્રાડો કહે છે કે હૂમલાની રાત્રે કાસ્ટ્રોનો ડ્રાઇવર ખોવાઇ ગયો હતો અને તે બેરેક્સ પર પહોંચી શક્યા ન હતા. તે રાત્રિ “અલ કાર્નેવલ ડિ સેન્ટિયાગો”ની રાત્રિ હતી અને સેન્ટિયાગો ડિ ક્યુબાની શેરીઓ પાર્ટીમાં જનારાઓથી ઉભરાતી હતી. 1953ના અંતમાં કાસ્ટ્રો પર કેસ ચલાવાયો હતો અને 15 વર્ષની જેલની સજા સુણાવવામાં આવી હતી. પોતાના કેસ દરમિયાન કાસ્ટ્રોએ પોતાની બળવાખોર ગતિવિધિઓને સમર્થન આપતા અને પોતાના રાજકીય મંતવ્યો ઉગ્રપણે રજૂ કરતા તેમનું વિખ્યાત સંબોધન ''[[ઇતિહાસ મને માફ કરશે]]'' <ref name="History Will Absolve Me">{{cite web | last = Tabío | first = Pedro Álvarez |year= 1975 | month = | url = http://www.marxists.org/history/cuba/archive/castro/1953/10/16.htm | title = History Will Absolve Me | work = | publisher = Editorial de Ciencias Sociales, La Habana, Cuba | access-date = 2006-05-11 }}</ref>આપ્યું હતું. {{quotation|I warn you, I am just beginning! If there is in your hearts a vestige of love for your country, love for humanity, love for justice, listen carefully... I know that the [[regime]] will try to suppress the truth by all possible means; I know that there will be a conspiracy to bury me in oblivion. But my voice will not be stifled – it will rise from my breast even when I feel most alone, and my heart will give it all the fire that callous cowards deny it... Condemn me. It does not matter. History will absolve me.}} [[ઇસલા ડિ પિનોસ]] પર રાજકીય કામગીરીને કારણે તેમને જેલમાં પૂરવામાં આવ્યા હતા ત્યારે, પણ તેઓએ બટિસ્ટાને ઉથલાવી પાડવાનું કાવતરું ઘડવાનું ચાલુ રાખ્યું હતુ, તેમજ મેક્સિકોને ઓળખી કાઢવા અને તાલીમ આપવા માટે પોતાની મુક્તિનું આયોજન કરતા હતા.<ref name="The Spirit Of Moncada"/> બે કરતા ઓછા વર્ષો સુધી જેલમાં રહ્યા બાદ રાજકીય દબાણ અનુભવતા બટિસ્ટા દ્વારા [[સાર્વત્રિક માફી]]ને કારણે મે 1955માં તેઓ મુક્ત થયા હતા અને [[મેક્સિકો]]નું જે રીતે આયોજન કર્યું હતું ત્યાં જતા રહ્યા હતા.<ref name="Sweig"/> === 26 જુલાઇની ચળવળ === એક વખત મેક્સિકોમાં કાસ્ટ્રો ક્યુબન નિર્વાસિતો સાથે પુનઃભેગા થયા હતા અને [[26 જુલાઇ ચળવળ]]ની સ્થાપના કરી હતી, મોનકાડા બેરેક્સ પર જે તારીખે નિષ્ફળ હૂમલો કરવામાં આવ્યો હતો તેના પરથી ઉપરોક્ત ચળવળનું નામ અપાયું હતું. તેનો પણ ઉદ્દેશ [[ફુલજેન્સિકો બેટિસ્ટા]]ને હાંકી કાઢવાનો જ હતો. કાસ્ટ્રોને મોલકાડા અનુભવ પરથી શીખવા મળ્યું હતું કે જો બેટિસ્ટાના દળોને હરાવવા હોય તો નવી તરકીબોની જરૂર પડશે. આ સમયે, અંડરગ્રાઉન્ડ ગેરિલાની તરકીબોનો ઉપયોગ કરવાની યોજના હતી, જેનો ઉપયોગ સામ્રાજ્યવાદી શાસન વ્યવસ્થા ધરાવતા પોપ્યુલીસ્ટને ઉથલાવી પાડવા માટે છેલ્લે ક્યુબનોએ ઉપયોગમાં લીધેલી આ યોજના હતી. સ્પેનિશ વિરુદ્ધ ક્યુબનોનું સ્વતંત્રતા યુદ્ધ ગેરિલા યુદ્ધનો પ્રારંભ હતો, જેના વિશે તેમણે ક્યુબન ઝુંબેશનો અંત આવ્યો હોવાનું વાંચ્યું હતું, પરંતુ તેને ફિલીપીન્સમાં [[એમિલો એક્વિનાલ્ડો]] દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યું હતું. ફરીથી, સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે તે ગેરિલા યુદ્ધ થશે. મેક્સિકોમાં કાસ્ટ્રો [[ગેરિલા યુદ્ધ]]ના હિમાયતી [[અર્નેસ્ટો "ચે" ગૂવેરા]]ને મળ્યા હતા. ગૂવેરા બળવાખોરોના જૂથમાં જોડાયા હતા અને કાસ્ટ્રોની રાજકીય માન્યતાઓના વિકાસને આકાર આપવામાં અગત્યનું પરિબળ પૂરવાર થયા હતા. લેટિન અમેરિકામાં ગરીબોના દુઃખનું ગૂવેરા દ્વારા નિરીક્ષણે તેમને એ ખાતરી આપી હતી કે ફક્ત હિંસક ક્રાંતિમાં જ ઉકેલ રહેલો છે. કેજીબીના એજન્ટ નામે [[નિકોલાઇ સેર્ગીવિચ લિયોનોવ]]સાથે [[મેક્સિકો શહેર]] માં નિયમિત સંપર્ક હોવા છતાં તે શસ્ત્ર પુરવઠો પૂરો પાડવામાં પરિણમ્યો ન હતો,<ref name="Andrew"/> તેમણે માણસો એકત્ર કરવા અને [[યુનાઇટેડ સ્માટેટ્સ]] રહેતા ક્યુબનો પાસથી ભંડોળ એકત્ર કરવા માટે અમેરિકા જવાનું નક્કી કર્યું, જેમાં બેટિસ્ટા દ્વારા 1952માં પદભ્રષ્ટ કરાયેલા ચુંટાયેલા [[ક્યુબન પ્રમુખ કારલોસ પ્રિયો સોકારસ]]નો પણ સમાવેશ થતો હતો. ફરી પાછા મેક્સિકોમાં [[સ્પેનિશ સિવીલ યુદ્ધ]]માંથી નિવૃત્ત થયેલા અને ક્યુબામાં જન્મેલા [[અલબેર્ટો બાયો]]<ref name="History Will Absolve Me"/> હેઠળ તાલીમ પામેલુ જૂથ કે જે [[ફ્રાંન્સિસ્ક ફ્રેન્કો]]ના [[સ્પેઇન]]માં વિજય બાદ મેક્સિકો આવી ગયું હતું. 26 નવેમ્બર 1956ના રોજ કાસ્ટ્રો અને તેમનું 81 વ્યક્તિઓના બનેલા જૂથ કે જેમાં મોટા ભાગના ક્યુબામાંથી હાંક કઢાયેલા હતા તેઓ [[ટુક્સપાન]], [[વેરાક્રૂઝ]],થી ''[[ગ્રાનમા]]'' વહાણમાં ક્યુબામાં બળવાખોરીના પ્રારંભ માટે બેસી ગયા હતા. <ref name="The Landing of the Granma">{{cite web | last = Sierra | first = J. A. | authorlink = | coauthors = |date= | year = | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/granma.htm | title = The Landing of the Granma | work = | pages = | publisher = historyofcuba.com | language = | access-date = 2006-05-15}}</ref> બળવાખોરો 2 ડિસેમ્બર 1956ના રોજ [[માન્ઝાનિલ્લો]] શહેરના પૂર્વ નજીક પ્લાયા [[લોસ કેયુલોસ]]માં ઉતરી ગયા હતા. ટૂંકા ગાળામાં જ કાસ્ટ્રોના મોટા ભગના માણસો ક્યાં તો માર્યા ગયા હતા, ચાલ્યા ગયા હતા અથવા બેટિસ્ટાના દળ દ્વારા કેદી બનાવવામાં આવ્યા હતા. <ref name="The Landing of the Granma"/> જોકે સાચા આંકડાઓ અંગે વિવાદ છે, ત્યારે એવી સંમતિ સધાઇ છે કે મૂળભૂત 82 લોકોમાથી ઘણા ક્યુબન લશ્કર સામે એનકાઉન્ટર થયા હતા અને તે સમયે ફક્ત 20 લોકો જ જીવતા હતા અને તેઓ [[સિયેરા માએસ્ટ્રા]] પર્વતોમાં નાસી છૂટવામાં સફળ રહ્યા હતા.<ref>{{cite book | last = Thomas | first = Hugh | authorlink = | coauthors = | year = 1998 | title = Cuba or The Pursuit of Freedom (Updated Edition) | publisher = Da Capo Press|location = New York|isbn = 0-306-80827-7}}</ref> જીવતા રહેલાઓમાંના જૂથમાં ફિડલ કાસ્ટ્રો, [[ચે ગૂવેરા]], [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]], અને [[કેમિલો સિયેનફ્યુગોસ]]નો સમાવેશ થાય છે. જે લોકો જીવતા રહ્યા હતા તેમને દેશતરફી પ્રજા પાસેથી ટેકો પ્રાપ્ત થયો હતો. તેઓ [[સિયેરા માએસ્ટ્રા]] ઓરિયેન્ટ વિસ્તારમાં પુનઃએકત્ર થયા હતા અને ફિડલા કાસ્ટ્રોના કમાન્ડ હેઠળ એક સ્તંભની સ્થાપના કરી હતી. [[સિયેરા માએસ્ટ્રો]] પર્વતોમાં તેમની [[છાવણી]]માંથી 26 જુલાઇ ચળવણે બેટિસ્ટા સરકાર સામે ગેરિલ્લા યુદ્ધ છેડ્યુ હતું. શહેરો અને મોટા અર્ધ શહેરોમાં પણ જ્યાં સુધી અંડરગ્રાઉન્ડ જૂથો દરેક સ્થળે ન હતા ત્યાં સુધી પ્રતિકાર જૂથોની રચના કરવામાં આવી હતી. સૌથી મજબૂત સેન્ટિગો હતું જેની રચના [[ફ્રેંક પેઇસ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.]] .<ref>{{cite book | last = Cannon | first = Terrance | authorlink = | coauthors = | year = 1981 | title = Revolutionary Cuba | publisher = Thomas Y. Crowell | location = New York | id = }} </ref><ref> {{cite web | last = Cannon | first = Terrance | authorlink = | coauthors = |date= | year = 1981 | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/pais.htm | title = Frank País and the Underground Movement in the cities | work = | pages = | publisher = historyofcuba.com | language = | access-date = 2006-05-19}}</ref> 1957ના ઉનાળામાં પેઇસની સંસ્થા કાસ્ટ્રોની 26 જુલાઇ ચળવળ સાથે ભળી ગયું હતું. કાસ્ટોની ચળવળે શહેરો અને દેશભરમાં લોકપ્રિયતા હાંસલ કરી હોવાથી તેની સંખ્યા વધીને 800 વ્યક્તિઓની થઇ ગઇ હતી. 1857ના મધ્યમાં કાસ્ટ્રોએ બીજા સ્તંભનો કમાન્ડ [[ચે ગૂવેરા]]ને સોંપ્યો હતો. [[પત્રકાર]], [[હર્બર્ટ મેથ્યુઝ]] કે જેઓ ''[[ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ]]'' ના હતા, તેઓ સિયેરા માએસ્ટ્રામાં તેમની મુલાકાત લેવા માટે આવ્યા હતા, જે કાસ્ટ્રોના અમેરિકામાં હોવાના હેતુથી આકર્ષાયા હતા. ''ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ'' ના પ્રથમ પાના પર મેથ્યુઝ દ્વારા અપાયેલી સ્ટોરીમાં કાસ્ટ્રોને રોમેન્ટિક અને આકર્ષણ ધરાવતા ક્રાંતિકારી, દાઢી ધરાવતા અને ચિથરેહાલ થાકેલી વ્યક્તિ તરીકે વર્ણવ્યા હતા. <ref>{{cite web | last = Alter | first = James | authorlink = | coauthors = | date = | year = 2006 | month = April | url = http://www.iht.com/articles/2006/04/21/arts/idbriefs22d.php | title = Review: The Man Who Invented Fidel | format = | work = | pages = | publisher = The International Herald Tribune | language = | access-date = 2006-05-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060509125144/http://www.iht.com/articles/2006/04/21/arts/idbriefs22d.php | archive-date = 2006-05-09 | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web | last = De Palma | first = Anthony | authorlink = | coauthors = |date= | year = | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/havana/Fidel-1.htm | title = Book Excerpt: The Man Who Invented Fidel: Castro, Cuba, and Herbert L. Matthews of the New York Times | work = | pages = | publisher = historyofcuba.com | language = | access-date = 2006-05-16}}</ref> કાસ્ટ્રો અને મેથ્યુઝની એન્ડ્રુસેઇન્ટ જ્યોર્જની ટીવી ટીમે પણ મુલાકાત લીધી હતી, જેને [[સીઆઇએ]] સંપર્ક વ્યક્તિ કહેવાય છે.<ref>{{cite web | last = St George | first = Andrew | date = 1963-04-12 | url = http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/JFKstgeorge.htm | title = Biography: Andrew St George | publisher = Spartacus Educational | access-date = 2006-05-11 | archive-date = 2012-10-23 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121023165422/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/JFKstgeorge.htm | url-status = dead }}</ref> ટેલિવીઝન મારફતે, કાસ્ટ્રોનો [[અંગ્રેજી ભાષા]] પરનું મૂળ પ્રભુત્વ અને જાદુઇ અસ્તિત્વએ તેમને સીધા જ યુ.એસ પ્રેક્ષકોને અરજ કરવા સહાય કરી હતી. 1957માં, કાસ્ટ્રોએ [[સિયેરા માએસ્ટ્રના ચુંટણીઢંઢેરા]] <ref>{{Cite web |url=http://www.chibas.org/raul_chibas_manifiesto.php |title=ફેમિલ્લા ચિબાસ > રૌલ એન્ટોનિયો ચિબાસ > મેનીફેસ્ટો સિયેરા માએસ્ટ્રા |access-date=2009-12-21 |archive-date=2013-01-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117013342/http://www.chibas.org/raul_chibas_manifiesto.php |url-status=dead }}</ref>પણ હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેમાં તેઓ [[1943ના ઇલેક્ટ્રોરલ કોડમાં તેમની સત્તાના પ્રથમ 18 મહિનાઓમાં ચુંટણી લાવવા માટે અને 1940ના બંધારણ|1943ના ઇલેક્ટ્રોરલ કોડમાં તેમની સત્તાના પ્રથમ 18 મહિનાઓમાં ચુંટણી લાવવા માટે અને [[1940ના બંધારણ]]]]ની તમામ પ્રકારની જોગવાઇઓના અમલ માટે સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી જે બેટિસ્ટાના શાસનમાં રદ કરવામાં આવી હતી. સત્તા પર આવતા ચુંટણીઢંઢેરામાં આપેલા કેટલાક ધોરણોને અમલી બનાવવા માટેના પગલાં લીધા ત્યારે, ક્યુબા ચુંટણી લાવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું, જે ફાળવણી કરવામાં આવેલા સમય દરમિયાનમાં કાર્યક્રમનો અગત્યનો ભાગ હતો. ફેબ્રુઆરી 1958માં, કાસ્ટ્રોએ કોરોનેટ મેગેઝીનમાં ચળવળના વિખ્યાત લક્ષ્યાંકોના નિવેદનો પ્રકાશિત કર્યા હતા. <ref>[http://www.latinamericanstudies.org/cuban-rebels/coronet.htm આપણે શા માટે લડીએ છીએ]</ref> તેમણે જણાવ્યું હતું કે "અમે ક્યુબામાં સરમુખ્યત્યારશાહી દૂર કરવા અને મૂળ પ્રતિનિધિત્વ સરકારની રચનાને સ્થાપિત કરવા માટે લડીએ છીએ અને સફળતા મળ્યા બાદ સાચા અર્થમાં 12 મહિનામાં પ્રમાણિક સામાન્ય ચુટણીઓ તૈયાર કરવાનું અને હાથ ધરવાનું વચન આપ્યું હતું. તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે "અહીં વિદેશી રોકાણને પચાવી પાડવાની કે રાષ્ટ્રીયકરણ કરવાની અમારી કોઇ યોજના નથી." તેમણે એવી પણ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે ફક્ત બટિસ્ટાની સરમુખ્યત્યારશાહીને ઉથલાવી પાડવા માટે તેમનો ક્યુબાના અર્થતંત્ર પરનો હૂમલો એક માત્ર માર્ગ હતો. સરમુખ્યત્યારશાહીની તેમણે ઘોષણા કરી હોવા છતાં કાસ્ટ્રોને તેમની જાતે સરમુખ્યત્યાર તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા હતા. <ref>{{cite web |date= 2001-08-15 |url= http://www.mysanantonio.com/news/special_reports/The_Cuban_dictators_birthday_is_a_reminder_that_its_time_to_get_ready_for_the_post-Castro_era.html |title= The Cuban dictator's birthday is a reminder that it's time to get ready for the post-Castro era |publisher= ''[[San Antonio Express-News]]'' |access-date= 2009-08-22 }}{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web |date= 2008-02-19 | url = http://www.usatoday.com/money/world/2008-02-19-cuba-economy_N.htm | title = Cuba trade gets 'new opportunity'|publisher = ''[[USA Today]]''|access-date = 2009-08-22 }}</ref><ref>{{cite web |date= 2008-04-12 |url= http://www.postandcourier.com/news/2008/apr/12/changing_castros_cuba36977/ |title= Changing Castro's Cuba |publisher= ''[[The Post and Courier]]'' |access-date= 2009-08-22 |archive-date= 2011-04-30 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110430015037/http://www.postandcourier.com/news/2008/apr/12/changing_castros_cuba36977/ |url-status= dead }}</ref> === ઓપરેશન વેરાનો === મે 1958માં બેટિસ્ટાએ કાસ્ટ્રોને અને અન્ય સરકાર વિરુદ્ધના જૂથોને કચડી નાખવા માટે ''[[ઓપરેશન વેરાનો]]'' નો પ્રારંભ કર્યો હતો. બળવાખોરો (અલાર્કોન કેમિરેઝ, 1997)) દ્વારા તેને ''લા ઓફેન્સિવા'' ("આક્રમક") નામ અપાયું હતું. કાગળ પર સંખ્યા ભારે ઓછી દર્શાવવામાં આવી હોવા છથાં કાસ્ટ્રોના ગેરિલા દળોએ અસંખ્ય વિજય હાંસલ કર્યો હતો જેમાં મોટે ભાગે બેટિસ્ટાના ખરાબ રીતે તાલીમ પામેલા અને જવાબદારી વિનાના ભરતી કરાયેલા લોકોને કારણે છોડી દેવાયા હતા તે પ્રકારની સહાય પ્રાપ્ત થઇ હતી. [[લા પ્લેટાની લડાઇ]]દરમિયાન, કાસ્ટ્રોના દળ સમગ્ર બટાલીયનને હરાવી હતી. જ્યારે કાસ્ટ્રો તરફી ક્યુબન સૂત્રોએ પાછળથી આ પ્રકારની લડાઇઓમાં કાસ્ટ્રોના [[ગેરિલ્લા]] દળોની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો ત્યારે અન્ય જૂથો અને નેતાઓ પણ તેમાં સામેલ હતા, જેમ કે [[એસ્કોપેટેરોસ]] (અત્યંત ખરાબ શસ્ત્રો ધરાવતા). ''[[લાસ મર્સિડીઝની લડાઇ]]'' દરમિયાન, કાસ્ટ્રોનું નાનુ લશ્કર હારના આરે હતું પરંતુ તેણે તેના સૈનિકો જ્યારે સૂતા હતા ત્યારે જનરલ કેન્ટિલો સાથે વાટાઘાટનો પ્રાંરભ કરીને તેની ટુકડીઓને પાછી બોલાવી લીધી હતી. જ્યારે ''ઓપરેશન વેરાનો'' પૂરું થયું ત્યારે, કાસ્ટ્રોએ ગૂવેરા, જેમે વેગા અને[[કેમિલો સિયેનફ્યુગોસ]]ના ત્રણ સ્તંભોને મધ્ય ક્યુબા પર આક્રમણ કરવાનો હુકમ આપ્યો હતો, જ્યાં તેમને તે વિસ્તારમાં ગણા લાંબા સમયથી કાર્યરત એવા બળવાખોર દ્વારા મજબૂત ટેકો હતો. કાસ્ટ્રોના અનેક સ્તંભોમાંનો એક કૌટો પ્લેઇન્સની બહાર નીકળી ગયો હતો. અહીં, તેમને [[હુબર માટોસ]], [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]] અને અન્યોનો ટેકો હતો કે જેઓ તે વિસ્તારના પૂર્વ ભાગમાં કાર્યરત હતા. પ્લેઇન્સ પર કાસ્ટ્રોના દળોએ પ્રથમ [[ગ્રામા પ્રોવિન્સ]]માં ગુઇસા શહેરને ઘેરો ઘાલ્યો હતો અને તેમના દુશ્મોને ભગાડી મૂક્યા હતા ત્યાર બાદ 1895-1898માં [[ક્યુબાના સ્વતંત્રતાના યુદ્ધ]] સમયે [[કેલિક્સ્ટો ગ્રેસીયા]] દ્વારા લઇ લેવાંમાં આવેલા મોટા ભાગના શહેરો તરફ તેઓ આગળ વધ્યા હતા. === યાગૌજયની લડાઇ === ડિસેમ્બર 1958માં, [[ચે ગૂવેરા]] અને [[કેમિલો સિયેનફ્યુગોસ]]ના સ્તંભોએ લાસ વિલસ રાજ્ય મારફતે તેમના આગોતરા કાર્યો સતત રાખ્યા હતા. તેઓ વિવિધ શહેરોને હસ્તગત કરવામાં સફળ રહ્યા હતા અને તેઓ પ્રાંતની રાજધાની [[સાન્ટા ક્લારા]] પર [[હૂમલો]] કરવાની તૈયારીઓનો પ્રારંભ કર્યો હતો. ગૂવેરાના લડવૈયાઓએ સાન્ટા ક્લારાની આસપાસ આવેલા ક્યુબાના લશ્કર પર હિંસક હૂમલો કર્યો હતો અને બાદમાં ઘરો વચ્ચે નીતિભ્રષ્ટ લડાઇઓ ફાટી નીકળી હતી. જ્યારે સિયેનફ્યુગોસે [[યાગૌજયની લડાઇ]] જીતી લીધી ત્યારે શહેરમાં પોતાની ટુકડીઓની સહાય કરવા માટે બેટિસ્ટાએ શસ્ત્રોથી ભરેલી ટ્રેઇન મોકલી હતી તેને પાટા પરથી ઉથલાવી પાડી હતી. દરેક તરફેથી હાર થતાં બેટિસ્ટાના દળો ભાંગી પડ્યા હતા. 31 ડિસેમ્બર 1958ની લડાઇના દિવસ અગાઉના એક દિવસ પહેલા પ્રાંતની રાજધાની પર કબ્જો કરવામાં આવ્યો હતો. === બટિસ્ટાના શાસનનો અંત === [[સાન્ટા ક્લારાની લડાઇ]]હારી ગયા બાદ, તેને પોતાના લશ્કરે વિશ્વાસઘાત કર્યો હોવાની શંકા ગઇ હતી અને અગાઉ અમેરિકન સરકાર તરફના તમામ ટેકાઓ ગુમાવી દીધા બાદ, બેટિસ્ટાએ([[ચુંટાયેલા પ્રમુખ]] [[એન્ડ્રેસ રિવેરો એક્વેરો]])ની સાથે એક પ્લેનમાં બેઠા અને 1 જાન્યુઆરી 1959ની વહેલી સવારે [[ડોમિકન રિપબ્લિક]] ઉડી ગયા હતા. દેશનિકાલમાં બેટિસ્ટાને સાથ આપવો એ 300,000,000 ડોલર કરતા વધુનું ભારે નસીબ હતું, જે તેણે ગેરકાયદે કમાણી અને ચૂકવણી દ્વારા પ્રાપ્ત કર્યા હતા. <ref>''અર્નેસ્ટો "ચે" ગૂવેરા (ભૂતકાળ અને વર્તમાનના વૈશ્વિક નેતાઓ)'' , ડૌગ્લાસ કેલ્લનર દ્વારા, 1989, ચેલસા હાઉસ પબ્લિશર્સ, આઇએસબીએન 1555468357, pg 48 </ref> કાસ્ટ્રોના બળવાના મધ્ય એવા એરિયેન્ટ પ્રાંતમાં તાજેતરના કમાન્ડર જનરલ ઇયુલોગો કેન્ટિલો દ્વારા બેટિસ્ટાને જંટા (સ્પેન અને ઇટાલીની વહીવટી પરિષદ)માં પાછળ મૂકવામાં આવ્યા હતા. જંટાએ તરત જ 1940ના બંધારણમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું તે રીતે ક્યુબાના કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે [[સુપ્રીમ કોર્ટ]]ના સૌથી જૂના જજ ડો. [[કાર્લોસ પાયેડ્રા]]ની પસંદગી કરી હતી. કાસ્ટ્રોએ કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે ન્યાયમૂર્તિ પાયેડ્રાની પસંદગીને સ્વીકારવાની ના પાડી હતી અને સુપ્રીમ કોર્ટે એડમિનીસ્ટરને ન્યાયમૂર્તિની ઓફિસના શપથ લેવડાવવાની ના પાડી દીધી હતી. <ref name="How the NYT presented day-one of the Cuban Revolution">{{cite web | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | year = 1959 | month = January 2 | url = http://www.cubanow.net/global/loader.php?secc=5&cont=stories/num8/3cHnyt59.htm | title = How the NYT presented day-one of the Cuban Revolution | work = | pages = | publisher = CubaNow.net | language = | access-date = 2006-05-16 | archive-date = 2006-01-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060105153019/http://www.cubanow.net/global/loader.php?secc=5&cont=stories%2Fnum8%2F3cHnyt59.htm | url-status = dead }}</ref>ફિડલ કાસ્ટ્રોના બળવાખોર દળો આખા આઇસલેન્ડ પર સત્તા કબ્જે કરવા માટે ઝડપથી કામે લાગ્યા હતા. <ref name="How the NYT presented day-one of the Cuban Revolution"/> 32 વર્ષની ઉંમરે કાસ્ટ્રોએ સફળતાપૂર્વક સંગીન ગેરિલા ઝુંબેશની તેના વડામથક સિયેરા માએસ્ટ્રાથી રચના કરી હતી અને બેટિસ્ટાને પદભ્રષ્ટ કર્યા હતા. === નવી સરકાર === <center>{{cquote|''Power does not interest me, and I will not take it''|}} _{— ફિડલ કાસ્ટ્રો ક્યુબામાં, જાન્યુઆરી 1959<ref>[http://www.time.com/time/printout/0,8816,937070,00.html ક્યુબા: એન્ડ ઓફ ઓ વોર] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821212819/http://www.time.com/time/printout/0,8816,937070,00.html |date=2013-08-21 }}, ''[[ટાઇમ મેગેઝીન]]'' , 12 જાન્યુઆરી, 1959</ref>} </center> [[ચિત્ર:Fidel Castro - MATS Terminal Washington 1959.jpg|thumb|right|કાસ્ટ્રો 15 એપ્રિલ 1959ના રોજ વોશિગ્ટોન, ડી.સી. આવી પહોંચે છે.]] 8 જાન્યુઆરી 1959ના રોજ કાસ્ટ્રોના લશ્કરે [[હવાના]]માં વિજયને મનાવ્યો હતો.<ref name="Castro: The Great Survivor">{{cite web |date= | year = 2000 | month = October | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/244974.stm | title = Castro: The Great Survivor | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-15}}</ref> બેટિસ્ટાની સરકારના પતનના સમાચારા આખા હવાનામાં ફેલાઇ ગયા હતા, ''[[ધી ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સે]]'' આ દ્રશ્યને હર્ષઘેલા લોકો શેરીઓમાં ઉતરી આવ્યા હતા અને વાહનોનો હોર્ન કર્કશ અવાજ કરતા હતા તે રીતે વર્ણવ્યું હતું. 26 જુલાઇ ચળવળના કાળા અને લાલ વાવટા વાહનો અને ઇમારતો પર ફરકાવવામાં આવ્યા હતા. સમગ્ર વાતાવરણ અંધાધૂંધ હતું.<ref name="How the NYT presented day-one of the Cuban Revolution"/> કાસ્ટ્રોએ પિયેડ્રા સરકારના વિરોધમાં સામાન્ય હડતાળનું એલાન આપ્યું હતું. ઉર્જન્સી કોર્ટ ઓફ સાન્ટિગો ડિ ક્યુબાના ભૂતપૂર્વ જજ ડો. ઉરુટીયાને કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવે તેવી તેમણે માગણી કરી હતી. ક્યુબાના કેન પ્લાન્ટર્સ એસોસિયેશને આઇસલેન્ડઝના અગત્યના ખાંડ ઉદ્યોગ વતી બોલતા કાસ્ટ્રો અને તેમની ચળવળને ટેકો આપતું નિવેદન કર્યું હતું. {{Citation needed|date=March 2009}} કાયદાના [[અધ્યાપક]] [[જોસ મિરો કાર્ડોના]]એ 5 જાન્યુઆરીના રોજ પોતાની જાતને [[વડાપ્રધાન]] અને [[મેન્યુએલ ઉરુટીયા લિયો]]ને પ્રમુખ બનાવતા નવી સરકારની રચના કરી હતી. યુનાઇટેડ સ્ટેટસે બે દિવસ પછી નવી સરકારને સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપી હતી. <ref>{{cite web |date= | year = | month = | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/bayofpigs/chron.html | title = Chronology | work = | pages = | publisher = The National Security Archive | language =|access-date = 2006-05-19|accessyear = }}</ref> કાસ્ટ્રો પોતે લોકોને ઉત્સાહિત કરવા હવાના આવી પહોંચ્યા હતા અને 8 જાન્યુઆરીના રોજ સશસ્ત્ર દળોના [[કમાન્ડર ઇન ચિફ]]નો હોદ્દો ધારણ કર્યો હતો. === કાસ્ટ્રો સત્તાને મજબૂત કરે છે === {{quotation|"Until Castro, the U.S. was so overwhelmingly influential in Cuba that the American ambassador was the second most important man, sometimes even more important than the Cuban president."| [[Earl T. Smith]], former American Ambassador to Cuba, during 1960 testimony to the U.S. Senate <ref>''Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present)'', by Douglas Kellner, 1989, Chelsea House Publishers, ISBN 1-55546-835-7, pg 66 </ref>}} ફિડલ કાસ્ટ્રોએ ઉદારવાદી અને ડેમોક્રેટ જેમ કે જોસ મિરો કાર્ડોના અને મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયોને હાકી કાઢવાની ઇચ્છા કરી હતી. <ref name="geyer"/> ફેબ્રુઆરીમાં અધ્યાપક જોસ મિરો કાર્ડોનાને કાસ્ટ્રોના હૂમલાને કારણે રાજીનામુ આપી દેવું પડ્યું હતું. 16 ફેબ્રુઆરી 1959ના રોજ કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાના વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લીધા હતા. <ref name="Castro sworn in as Cuban PM"/> અધ્યાપક મિરો તરત જ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં ચાલ્યા ગયા હતા અને બાદમાં તેમણે કાસ્ટ્રોના સરકારના સ્વરૂપ વિરુદ્ધ [[બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન]]માં ભાગ લીધો હતો. પ્રમુખ મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયો ચુંટણી લાવવા માગતા હતા, પરંતુ કાસ્ટ્રો મુક્ત ચુંટણીનો વિરોધ કર્યો હતો. <ref name="Quirk"> [http://www.fiu.edu/~fcf/castro_year1/urrutia.dorticos.html ઉરુટીયાના પ્રમુખનો રાજકીય અંત ]. ફિડલ કાસ્ટ્રો, રોબર્ટ ઇ ક્વીર્ક 1993 દ્વારા. 8 ઓક્ટોબરના રોજ એક્સેસ. 2006.</ref> કાસ્ટ્રોનું સૂત્ર "પહેલા ક્રાંતિ, પછી ચુટણી" હતુ. <ref>{{cite book|title=Latin America in the era of the Cuban Revolution|author=Thomas C. Wright}}</ref> નવી સરકારે મિલકતોનો [[છીનવી]] લેવાનું શરૂ કર્યું હતુ અને કંપની તેમના કરવેરાને અવગણી શકે તે માટે તેમના સાચા મૂલ્યવાળા ભાગને રાખ્યો હતો તેવી કૃત્રિમ નીચી મિલકત આકારણી પર વળતર આપવાની જાહેરાત કરી હતી. {{Citation needed|date=March 2009}} આ ગાળા દરમિયાન કાસ્ટ્રોએ સામ્યવાદી હોવાની વારંવાર ના પાડી હતી. <ref>ઇરવીંગ લુઇસ અને જૈમ સુશ્લીકી ''ક્યુબન કોમ્યુનિઝમ'' ટ્રાન્ઝેક્શન પબ્લિશર્સ, 1998, p. 725.</ref><ref>[http://www.trivia-library.com/c/biography-of-famous-cuban-leader-fidel-castro-part-3.htm ડેવીડ વોલચિન્સ્કી અને ઇરવીંગ વોલેસ વિખ્યાત ક્યુબન નેતા ફિડલ કાસ્ટ્રોની આત્મકથા ભાગ 3]</ref><ref>[http://www.latinamericanstudies.org/cuban-rebels/voices.htm રશેલ જે.હેમ્પસે ''સિયેરા માએસ્ટ્રાનો અવાજ: ફિડલ કાસ્ટ્રોનો ક્રાંતિકારી પ્રચાર'' ]</ref><ref>[http://msgboard.snopes.com/cgi-bin/ultimatebb.cgi?ubb=get_topic;f=36;t=000785;p=1 સ્નોપ્સડોટકોમઃ ચે ગૂવેરા, અર્થશાસ્ત્રી]</ref><ref>સામ્યવાદને તેમનો ટેકો આપવાની ના પાડતા ફિડલ કાસ્ટ્રોની વિડીયોટેપનું એનબીસી "મીટ ધ પ્રેસ"પર 25 નવેમ્બર, 2007ના રોજ પુનઋપ્રસારણ કરાયું હતું. </ref> ઉદાહરણ તરીકે ન્યુ યોર્કમાં ૨૫ એપ્રિલે તેમણે કહ્યું હતું કે , "...[સામ્યવાદી] પ્રભાવ જેવું કંઇ જ નથી. હું સામ્યવાદ સાથે સંમત થતો નથી. આપણે લોકશાહી છીએ. આપણે તમામ પ્રકારના સરમુખ્યત્યારોથી અલગ છીએ... તેથી આપણે સામ્યવાદનો વિરોધ કરીએ છીએ "<ref>[http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=FA0E10F8355C1A7B93C4AB178FD85F4D8585F9 ''કાસ્ટ્રોનું ભ્રમણ.'' ]{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=FA0E10F8355C1A7B93C4AB178FD85F4D8585F9 ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ, 26 એપ્રિલ, 1959.]{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 15 એપ્રિલ અને 26 એપ્રિલની વચ્ચે કાસ્ટ્રો અને ઔદ્યોગિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિમંડળે પ્રેસ ક્લબના મહેમાન તરીકે યુ.એસની મુલાકાત લીધી હતી. કાસ્ટ્રો દ્વારા આકર્ષક આક્રમણકારી મુલાકાત અને તેમની તાજેતરની રચાયેલી સરકાર માટે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં અનેક શ્રેષ્ઠ [[પબ્લિક રિલેશન્સ]]કંપનીઓમાંની એકને રોકી હતી. કાસ્ટ્રોએ ઉદ્ધત પ્રશ્નોના રમૂજી જવાબો આપ્યા હતા અને હોટ ડોગ્સ અને હેમબર્ગર્સ ખાધા હતા. તેમના ચિથરેહાલ વસ્ત્રો અને વાંકીચૂંકી કાપેલી દાઢીએ વિખ્યાત વ્યક્તિને એક વિશ્વસનીય હીરો તરીકે ઉપસાવ્યા હતા. <ref>{{cite web | last = Franqui | first = Carlos | authorlink = | coauthors = |date= | year = | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/franqui3.htm | title = Fidel Castro's Trip to the United States | work = | pages = | publisher = historyof Cuba.com | language = | access-date = 2006-05-16}}</ref> પ્રમુખ [[એઇસેનહોવર]] સાથેની બેઠક માટે તેમને ના પાડવામાં આવી હતી. યુનાઇટેટ સ્ટેટ્સ ખાતે તેમની મુલાકાત બાદ તેઓ કદાચ સોવિયેત નેતા [[નિકીતા ખ્રુશ્ચેવ]]સાથે દળમાં જોડાવા ગયા હતા.<ref name="Castro: The Great Survivor"/> 17 મે 1959ના રોજ, કાસ્ટ્રોએ [[ફર્સ્ટ એગ્રેરીયન રિફોર્મ]]કાયદો બનાવવા માટે હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેના કારણે માલિક દીઠ વધુમાં વધુ 993 એકર (4 કીમી)નો જમીન માલિકી હક્ક સીમીત બની ગયો હતો અને વિદેશી જમીન માલિકીહક્ક સામે પ્રતિબંધ લાદ્યો હતો. <ref>{{cite web | last = Sierra | first = J.A. | authorlink = | coauthors = |date= | year = | month = | url = http://www.historyofcuba.com/history/time/timetbl4.htm | title = Timetable History of Cuba - After The Revolution | work = | pages = | publisher = historyof Cuba.com | language = | access-date = 2006-05-15}}</ref><ref>{{cite web |url=http://revolutions.truman.edu/cuba/aboutme.htm |title=First Agrarian Reform Law (1959) |publisher= |access-date=2006-08-29 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011133515/http://revolutions.truman.edu/cuba/aboutme.htm |url-status=dead }}</ref> કાસ્ટ્રોએ પ્રમુખ મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયો પર આયોજિત હૂમલાઓ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. કાસ્ટ્રોએ પોતાની જાતે [[ક્યુબાના વડાપ્રધાન]] તરીકે રાજીનામુ આપ્યું હતું અને બાદમાં તે દિવસે તેઓ ટેલિવીઝન પર ઉરુટીયા બાબતે લાંબી જાહેરાત કરવા માટે દેખાયા હતા અને દાવો કર્યો હતો કે ઉરુટીયા "જટિલ" સરકાર છે અને તેની "વધુ પડતા સામ્યવાદ વિરોધ"નુકસાનકારક અસર ધરાવે છે. કાસ્ટ્રોની લાગણીઓને બહોળો ટેકો પ્રાપ્ત થયો હતો કેમ કે પ્રમુખના મહેલની બહાર સંગઠિત ટોળું ઉરુટીયાના રાજીનામાની માગ કરતું હતું, જે યોગ્ય સમયે મેળવવામાં આવ્યું હતું. [[23 જુલાઇ]]ના રોજ, કાસ્ટ્રોએ પ્રિમીયર તરીકે તેમનો પદભાર સંભાળ્યો હતો અને [[ઓસવાલ્ડો ડોર્ટીકોસ]]ની નવા પ્રમુખ તરીકે નિમણૂંક કરી હતી.<ref name="thomas">[[હઘ થોમસ]], ''ક્યુબા '' ''ધી પર્સ્યુટ ફોર ફ્રિડમ '' . p830-832 </ref> == સત્તાના વર્ષો == જુલાઇ 1959 જેટલા વહેલા, કાસ્ટ્રોના ઇન્ટેલિજન્સ વડા [[રામિરો વાલ્દેસ]]એ મેક્સિકો શહેરમાં કેજીબીનો સંપર્ક સાધ્યો હતો. <ref name="Andrew">{{cite book |last=Andrew |first=Christopher |coauthors=Gordievsky, Oleg |year=1991 |title=Instructions from the Centre: Top Secret Files from the KGB's Foreign Operations |publisher=Hodder & Stoughton General Division |isbn=0-340-56650-7}}</ref> તેના પરિણામે યુએસએસઆરે મોટે ભાગે સ્પેનિશ ભાષા બોલતા સલાહકારો મોકલી આપ્યા હતા, જેમાં [[ક્રાંતિના બચાવ માટેની સમિતિ]]ની રચના કરવા માટે [[એનરિક લિસ્ટર ફોર્જન]]નો સમાવેશ થાય છે. ફેબ્રુઆરી 1960માં ક્યુબાએ યુએસએસઆર પાસેથી ઓઇલ ખરીદવા માટે કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. ક્યુબા સ્થિત યુ.એસની માલિકીની રિફાઇરીઓએ ઓઇલનું પ્રોસેસ કરવાની ના પાડી ત્યારે તેમની પાસેથી છીનવી લેવામાં આવ્યું હતું અને તેના પછી તરત જ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે કાસ્ટ્રો સાથેના રાજદ્વારી સંબંધો કાપી નાખ્યા હતા. એઇસેનહોવર વહીવટીતંત્રની ચિંતાને કારણે ક્યુબાએ સોવિયેત સંઘ સાથે વધુ ગાઢ જોડાણ સ્થાપિત કરવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. કાસ્ટ્રો અને [[સોવિયેત પ્રમુખ]] [[નિકીતા ખુર્શ્ચેવ]]વચ્ચે વિવિધ પ્રકારની સંધિઓ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા, જેના લીધે ક્યુબાને યુએસએસઆર પાસેથી મોટા જથ્થામાં આર્થિક અને લશ્કરી સહાય મેળવવાની મંજૂરી પ્રાપ્ત થઇ હતી. સ્વરૂપ તૈયાર કરી દેવાયું હતું. ક્યુબાના નિર્ણયોમાં માથુ નહી મારવાની સત્તાના અભાવની અમેરિકાની નિરાશાએ કાસ્ટ્રોના દહેશતને વેગ આપ્યો હતો અને પરિણામે ક્યુબાની યુએસએસઆરના ટેકા પર નિર્ભરતા વધી હતી. {{Citation needed|April 2009|date=April 2009}} 1 મે 1961ના રોજ કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાને [[સામાજિક રાજ્ય]]તરીકે જાહેર કર્યું હતું અને સત્તાવાર રીતે જ એક કરતા પક્ષોની ચુટણીઓ રદ કરી હતી. <ref name="Leonard">{{Cite book |url=Fidel Castro|author=Thomas M. Leonard |ISBN=0-313-32301-1}}</ref> ટીકાકારોએ નોંધ્યુ હતું કે કાસ્ટ્રોને એવો ભય હતો કે ચુંટણીઓ તેમને તેમની સત્તા પરથી ઉથલાવી પાડશે. <ref name="Leonard"/> જૂન 1960માં, એઇસેનહોવરે ક્યુબાની ખાંડની આયાતમાં 7,000,000 ટન ઘટાડો કર્યો હતો અને તેના પ્રતિભાવરૂપે ક્યુબાએ આશરે 850 મિલીયન ડોલરની મિલકતો અને કારોબારોનું [[રાષ્ટ્રીયકરણ]] કર્યું હતું. આરોગ્ય સંભાળ અને શિક્ષણનું સામાજિકકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. બન્નેમાં નાટ્યાત્મક સુધારો થયો હતો. {{Citation needed|date=August 2009}} નવી સરકારે ઉદ્યોગો, મિલકતોની પુનઃવહેંચણી, સામૂહિક કૃષિ અને ગરીબોને ફાયદાકારક એવી નીતિઓની રચના કરીને નવી સરકારે દેશ પર કબજો લીધ હતો. ગરીબોમાં લોકપ્રિય હોવાથી, આ નીતિઓએ ક્યુબાના મધ્યમ અને ઉપરના વર્ગોમાં ક્રાંતિના ભૂતપૂર્વ ટેકેદારોનો ઉત્સાહ તોડી નાખ્યો હતો. ત્યાર બાદ એક મિલીન ક્યુબનો અમેરિકામાં સ્થળાંતર કરી ગયા હતા, તેમણે [[મિયામી]], [[ફ્લોરિડા]]માં એક જ ભાષાવાળા કાસ્ટ્રો વિરોધી સમાજની રચના કરી હતી,જેને અમેરિકન વહીવટીતંત્રના અનુગામી દ્વારા સક્રિયપણે ટેકો અને ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું. {{Citation needed|April 2009|date=April 2009}} [[ચિત્ર:Bundesarchiv Bild 183-L0614-040, Berlin, Fidel Castro an der Grenze.jpg|thumb|300px|1972માં ફિડલ કાસ્ટ્રો અને પૂર્વ જર્મન પોલીટબ્યુરોના સભ્યો.]] 1960ની પ્રારંભિક હેમંતમાં અમેરિકન સરકાર કાસ્ટ્રોને સત્તા પરથી ઉતારી પાડવા માટે અર્ધ ગુપ્ત ઝુંબેશ સાથે સંકળાયેલી હતી. <ref>{{cite web |date= | year = | month = | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/bayofpigs/chron.html | title = Bay of Pigs Chronology | work = | pages = | publisher = The National Security Archives | language = | access-date = 2006-11-12}}</ref> સપ્ટેમ્બર 1960માં કાસ્ટ્રોએ [[ક્રાંતિના બચાવ માટેની સમિતિ]]ની રચના કરી હતી, જેણે ક્રાંતિ વિરોધી ગતિવિધિઓનો નાશ કરવાના પ્રયત્ન સ્વરૂપે પાડોશપણાની જાસૂસી અપનાવી હતી. <ref name="Lewis"/> 1960ના અંતમાં,[[ડેમોક્ટેરિટક સેન્ટ્રલિઝમ]] [[લેનિનિસ્ટ]] સિદ્ધાંતો હેઠળ રાજ્યમાં ચાલતા તમામ વિરોધી અખબારો અને રેડીયો સ્ટેશનો અને ટેલીવીઝન સ્ટેશનો બંધ કરી દેવાયા હતા. <ref name="Lewis"/> ઉદારમતવાદીઓ, શિક્ષકો અને અધ્યાપકોને આરોપોમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.<ref name="Lewis"/> તેમની પર દર વર્ષે બિનમાનવીય જેલ હેઠળ 20,000 જેટલા વિગ્રહવાદીઓને કારાવાસમાં રાખવાનો અને તેમની પર અત્યાચાર ગુજારવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. <ref name="Lewis"/> હોમોસેક્સ્યુઅલ જેવા જૂથોને મેડિકલ રાજકીય "[[પુનઃશિક્ષણ]]"આપવાની શરતે 1960માં એકત્ર રાખવામાં આવ્યા હતા,<ref name="Hirschfeld-since1898">{{cite book|title=Health, politics, and revolution in Cuba since 1898|author=Katherine Hirschfeld}}</ref> ક્યુબામાં કાસ્ટ્રોના ગ્રામિણ જીવનના વર્ણનમાં ("એવા દેશમાં કે જ્યાં કોઇ હોમોસેક્સ્યુઅલ ન હતા"<ref name="Tatchell">[http://www.galha.org/glh/213/cuba.html ''ક્યુબામાં ગે રાઇટ્સ એન્ડ રોંગ્સ,'' ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020821192118/http://www.galha.org/glh/213/cuba.html |date=2002-08-21 }}, પીટર ટેટચેલ(2002), "ગે એન્ડ લેસ્બીયન હ્યુમનીસ્ટ", હેમંત 2002. [[ધી ગાર્ડીયન]]માં [http://www.guardian.co.uk/cuba/story/0,11983,712621,00.html ધી ડેફિયન્સ વન]માંથી થોડો સુધારો કરીને પ્રકાશિત કરાયેલો અગાઉનો ભાગ, ફ્રાઇડે રિવ્યૂ, [[8 જૂન]] [[2001]].</ref>) હોમોસેક્સ્યુઅલીટી રૂઢીની પડતીનો ખ્યાલ પર્દર્શિત થાય છે અને તેણે સામ્રાજ્યવાદના એજન્ટ તરીકે મારીકોન્સ ([[ફેગોટ્ટસ]])ની ઘોષણા કરી હતી. <ref>લોવીયો-મેનેડેઝ, જોસ લુઇસ. ''ઇનસાઇડર: માય હીડન લાઇફ એઝ એ રિવોલ્યુશનરી ઇન ક્યુબા,'' (ન્યુ યોર્ક: બેન્ટન બુક્સ, 1988), p. 156-158, 172-174.</ref> કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું હતું કે "હોમોસેક્સ્યુઅલ્સને એ રીતે સ્વીકારવામાં આવશે નહી જેથી તે યુવાન લોકો પર પોતાનો પ્રભાવ પાડી શકે. ".<ref>લોકવુડ, લી(1967), ''કાસ્ટ્રોનું ક્યુબા, ક્યુબાના ફિડલ'' . p.124. સુધારેલી આવૃત્તિ (ઓક્ટોબર 1990) આઇએસબીએન 0-8133-1086-5</ref> કાસ્ટ્રો પ્રત્યેની નિષ્ઠા એ આઇલેન્ડમાં દરેક નિમણૂંક માટે પ્રાથમિક શરત બની ગઇ હતી.<ref name="Staten-Cuba"/> સામ્યવાદી પક્ષે તેના કાસ્ટ્રોને વડાપ્રધાન તરીકે એક પક્ષીય શાસનને મજબૂત બનાવ્યું હતું. <ref name="Lewis">{{cite book|title=Authoritarian regimes in Latin America|author=Paul H. Lewis}}</ref>1961માં નવા વર્ષની પરેડમાં કાસ્ટ્રોએ સોવિયેત ટેંન્ક અને અન્ય શસ્ત્રોનું પ્રદર્શન કર્યું હતું. <ref name="Staten-Cuba">{{cite book|title=The history of Cuba|author=Clifford L. Staten}}</ref> તે વર્ષ પછી સોવિયેત સંઘે તેને [[લેનિન પીસ પ્રાઇઝ]]થી સન્માનિત કર્યા હતા. === બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન === બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન (લા બેટેલા ડિ ગિરોન અથવા ક્યુબામાં પ્લેયા ગિરોન તરીક જાણીતુ),ફિડલ કાસ્ટ્રોની ક્યુબન સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે અમેરિકન સશસ્ત્ર દળોના ટેકા વડે દક્ષિણ [[ક્યુબા]] પર આક્રમણ કરવા માટે [[ક્યુબન દેશનિકાસલવાસી]]ની અમેરિકી તાલીમ પામેલા દળ દ્વારા કરવામાં આવેલા એક નિષ્ફળ પ્રયાસ તરીકે જાણીતું છે. આ યોજનાનો પ્રારંભ [[જોહ્ન એફ. કેનેડી]]એ [[યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ]]માં પ્રમુખપદનો કાર્યભાર સંભાળ્યો તેના ત્રણ મહિનાથી પણ ઓછા ગાળામાં એપ્રિલ 1961માં કરવામાં આવ્યો હતો. [[પૂર્વ બ્લોક]] રાષ્ટ્રો દ્વારા તાલીમ અને સજ્જ કરાયેલા ક્યુબન દળોએ ત્રણ દિવસમાં દેશનિકાલવાસીઓને હરાવ્યા હતા. ખરાબ[[ક્યુબન-અમેરિકન સંબધો]]1962ની [[ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી]]દ્વારા વધુ વણસ્યા હતા. આ આક્રમણનું નામ [[બે ઓફ પિગ્સ]]ના નામ પરથી આપવામાં આવ્યું હતું, જે સ્પેનિશ ''બહિયા ડિ કોચીનોસ'' નું ફક્ત એક જ શક્ય ભાષાંતર છે. બે ઓફ પિગ્સ પર મુખ્ય ઉતરાણ પ્લેયા ગિરોન નામના દરિયાકિનારે થયું હતું. 1 મે 1961ના રોજ, કાસ્ટ્રોએ પોતાના હજ્જારો પ્રેક્ષકોમાંથી સોએકમાં જાહેરાત કરી હતી કે: {{quotation|The revolution has no time for elections. There is no more democratic government in Latin America than the revolutionary government. ... If Mr. Kennedy does not like Socialism, we do not like imperialism. We do not like capitalism.<ref>{{cite web |date= | year = 1961 | month = May 1 | url = http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/1/newsid_2479000/2479867.stm | title = Victorious Castro bans elections | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-19| accessyear = }}</ref>}} 2 ડિસેમ્બર 1961ના રાષ્ટ્રીય પ્રસારણ સંબોધનમાં કાસ્ટ્રોએ જાહેરાત કરી હતી કે તે[[માર્કસીસ્ટ-લેનિનીસ્ટ]]છે અને ક્યુબા [[સામ્યવાદ]] અપનાવી રહ્યું છે. 7 ફેબ્રુઆરી, 1962ના રોજ અમેરિકાએ [[ક્યુબા સામે મનાઇહુકમ]] લાદ્યો હતો. આ મનાઇહુકમનો વ્યાપ 1962 અને 1963 દરમિયાન વધ્યો હતો, જેમાં અમેરિકન પ્રવાસીઓની સામાન્ય મુસાફર પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો સમાવેશ થતો હતો. <ref>{{cite web | last = Sierra | first = J.A. | authorlink = | coauthors = |date= | year = 1961 | month = May 1 | url = http://www.historyofcuba.com/history/funfacts/embargo.htm | title = Economic Embargo Timeline | work = | pages = | publisher = historyofcuba.com | language = | access-date = 2006-05-28}}</ref> === ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી === ક્યુબા અને અમેરિકા વચ્ચે 1962 મિલાઇલ કટોકટી સમયે તંગદિલી વધી હતી, જેના કારણે અમેરિકા અને સોવિયેત સંઘ પરમાણુ સંધિ બાબતેનો સંઘર્ષ ગાઢ બન્યો હતો. અમેરિકાના શક્ય હૂમલ સામે ધાક બેસે તે માટે ખ્રુશ્ચેવને મિસાઇલ મૂકવાનો ખ્યાલ આવ્યો હતો અને તૂર્કીમાં અમેરિકન મિસાઇલ મૂકવાના પગલાનો પ્રતિભાવ આપતું હતું. પોતાના લશ્કરી સલાહકારો સાથે મસલત કર્યા બાદ તેઓ ચોક્કસ યોજના ઘડી કાઢવા માટે રાઉલ કાસ્ટ્રોની આગેવાની હેઠળના ક્યુબ પ્રતિનિધિમંડળને મળ્યા હતા. ક્યુબન જમીન પર સોવિયેત[[આર-12]] [[એમઆરબીએમ]]મૂકવા બાબતે સંમતિ સધાઇ હતી; જોકે, અમેરિકન [[લોકહેડ યુ-2]]ની લશ્કરી તપાસે શસ્ત્રો ખરેખર મૂકાયા તે પહેલા 15 ઓક્ટોબર 1962ના રોજ મિસાઇલ ઇન્સ્ટોલેશન્સનું બંધારણ શોધી કાઢ્યુ હતું. અમેરિકન સરકારે [[કી વેસ્ટ]]ની {{convert|90|mi|km|0}}દક્ષિણે સોવિયેત પરમાણુ શસ્ત્રોના કરાયેલા ઇન્સ્ટોલેશન્સને એક આક્રમક પગલાં અને અમેરિકન સલામતીના જોખમ તરીકે ગણાવ્યું હતું. પરિણામ સ્વરૂપે,, અમેરિકને લોકોની સમક્ષ 22 ઓક્ટોબર 1962ના રોજની શોધની જાહેરાત કરી હતી અને ક્યુબાની આસપાસ [[ક્વારન્ટીન]] અમલમાં મૂક્યું હતું, જે સક્રિયપણે આઇલેન્ડ પર તરફ આગળ વધતા જહાજને રોકવામાં અને શોધી કાઢનાર હતું. [[નિકોલાઇ સર્ગેવિચ લિનોવ]], કેજીબી ઇન્ટેલિજન્સ ડાયેરેક્ટોરેટ<ref>{{cite paper |author= |date= 1995 -1998 |url= http://www.kcl.ac.uk/lhcma/cats/coldwar/xc70-28-.htm |title= The Cold War, television documentary archive |publisher= King's College London, Liddell Hart Centre for Military Archives |version= | access-date = 2006-05-11 }}</ref>માં જનરલ અને વોર્શોમાં સોવિયેત કેજીબી ડેબ્યુટી સ્ટેશન ચિફ બન્યા હતા, જે કાસ્ટ્રોના ભાષાંતર કાર હતા અને તેમનો ઉપયોગ આ ગાળામાં રશિયનો સાથે સંપર્ક કરવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. 27 ઓક્ટોબર 1962ના રોજ ખ્રુશ્ચેવને લખેલા એક અંગત પત્રમાં કાસ્ટ્રોએ તેમને જો ક્યુબા પર આક્રમણ કરવામાં આવે તો અમેરિકા વિરુદ્ધ પ્રથમ પરમાણુ હૂમલો કરવાની વિનંતી કરી હતી, પરંતુ ખ્રુશ્ચેવે કોઇ પ્રકારેની હૂમલાની પહેલને નકારી હતી. <ref>{{cite web | last = Khrushchev | first = Nikita Sergeyevich |date= 1962-10-27 | url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/nsa/cuba_mis_cri/621030%20Letter%20to%20Castro.pdf | title = Letter to Castro | format = PDF|publisher = The George Washington University|access-date = 2006-05-11 }}</ref> ક્યુબામાં રહેલા સોવિયેત ફિલ્ડ કમાન્ડર્સને જો અમેરિકા દ્વારા હૂમલો કરવામાં આવે તો, [[સુનિયોજિત પરમાણુ શસ્ત્ર]]નો ઉપયોગ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી હતી. ક્યુબા પર આક્રમણ કરવામાં નહી આવે અને ત્રણ મહિના બાદ અમેરિકાએ લીધેલ પગલાં જેમ કે અમેરિકા [[તૂર્કી]] અને [[ઇટાલી]]ને બદલે [[સોવિયેત સંઘ]]ને લક્ષ્યાંક બનાવતા અમેરિકન [[એમઆરબીએન]]ને ગુપ્ત રીતે દૂર કરી દેશે તેવા અમેરિકાના વચનના બદલામાં ખ્રુશ્ચેવ મિસાઇલોને હટાવી લેવા માટે સંમત થયા હતા. મિસાઇલ વિનીમયનો કદી જાહેરમાં ઉલ્લેખ કરાયો ન હતો કેમ કે, નાટો સંબંધની ગરિમા જાળવવા અને આગામી અમેરિકન ચુટણીઓમાં ડેમોક્રેટિક પાર્ટીન ઉમેદવારોને રક્ષવા માટે જોહ્ન કેનેડી વહીવટીતંત્રએ તેની ગુપ્તતાની માગ કરી હતી. === હત્યાના પ્રયત્નો === ફેબીયન એસ્કાલેન્ટ કે જેઓ કાસ્ટ્રોની જિંદગીને બચાવવા માટે લાંબા સમયથી સંકળાયેલા હતા તે દરમિયાન [[સીઆઇએ]] દ્વારા અસંખ્ય હત્યા યોજનાઓ અને પ્રયત્નો થયા હતા તેની સંખ્યા 638 હોવાનું મનાય છે. આ પ્રકારના કેટલાક પ્રયત્નોમાં [[સિગારનો ઉપયોગ]], ફુંગીના ચેપવાળું સ્કુબા ડાઇવીંગ સ્યુટ અને માફીયાની જેમ ગોળીઓ ચલાવવાનો સમાવેશ થાય છે. આમાંના કેટલાક પ્લોટ્સનું ''[[638 વેઝ ટુ કીલ કાસ્ટ્રો]]'' નામની ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.<ref>{{cite web | year = 2006 | month = April 3 | url =http://www.guardian.co.uk/cuba/story/0,,1835930,00.html | title =638 ways to kill Castro | publisher =The Guardian Unlimited | access-date =2006-08-16 }}</ref> તેમાંનો એક પ્રયત્ન જેને તે 1959માં મળ્યો હતો તેવી એક સમયની પ્રેમિકા [[માર્ટીયા લોરેન્ઝ]]દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. તેણી પર એવો આરોપ હતો કે કે તે સીઆઇએને મદદ કરવા તૈયાર થઇ હતી અને ઝેરની ગોળીઓ ધરાવતા[[કોલ્ડ ક્રીમ]]ના જારની તેના રુમમાં હેરાફેરી કરી હતી. જ્યારે કાસ્ટ્રોને જાણ થઇ ત્યારે, જાણવા મળ્યા મુજબ તેણે તેણીને બંદૂક આપી હતી અને કહ્યું હતું કે તેને મારી નાખે પરંતુ તેણીના જ્ઞાનતંતુઓ કામ કરતા બંધ પડી ગયા હતા. <ref>{{cite news | first = Martin | last = Aston | title = The Man Who Wouldn't Die | work = [[Radio Times]] |date= 25 November - 1 December 2006 }}</ref> કાસ્ટ્રોએ એક વખત કહ્યું હતું કે પોતાની જિંદગી પર થયેલા અસંખ્ય પ્રયાસો અંગે તે એવુ માને છે કે, "જો આ પ્રકારના હત્યાના પ્રયાસ એક [[ઓલિમ્પીક]] ઘટના હોત તો મે સુવર્ણ ચંદ્રક જીતી લીધો હોત." [[પારિવારિક આભૂષણ]]દસ્તાવેજો પ્રમાણે સીઆઇએ દ્વારા 2007માં એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા, બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન પહેલા આ પ્રકારના ખૂનના પ્રયાસમાં [[જોહ્ની રોસેલ્લી]]અને [[અલ કેપોન]]ના [[શિકાગો આઉટફિટ]]માં રહેલા અનુગામી, [[સાલ્વાટોર ગિયાનકાના]] અને જમણા હાથ જેવા [[સેન્ટોસ ટ્રાફિકાન્ટ]]નો સમાવેશ થાય છે. તે સમયના [[અમેરિકન એટર્ની જનરલ]] [[રોબર્ટ કેનેડી]]દ્વારા વ્યક્તિગત સત્તા આપવામાં આવી હતી. <ref>પ્રમુખ [[ગેરાલ્ડ ફોર્ડ]] અને [[હેનરી કિસ્સીન્ગર]] વચ્ચે [http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB222/family_jewels_wh2.pdf 4 જાન્યુઆરી, 1975 વાટાઘાટની સમજૂતિ], [[નેશનલ સિક્યુરિટી આર્કાઇવ]], જૂન 2007 </ref>. લાસ વેગાસ સિંડીકેટ અને ગિયાનકાનાના બે નંબરના વ્યક્તિ મહેયુએ જોહ્ની રોસેલીનો સંપર્ક કર્યા બાદ સીઆઇએ, [[રોબર્ટ મહેયુ]] દ્વારાની કડી મારફતે હત્યાની શક્યતા હોવથી સપ્ટેમ્બર 1960માં ગિયાકાના અને મિયામી સિંડીકેટ નેતા સાન્ટોસ ટ્રાફિકેન્ટનો સંપર્ક સાધવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે કાસ્ટ્રો દ્વારા ક્યુબામાં જે કંપનીઓ જપ્ત કરી લેવામાં આવતી હતી તેવી અસંખ્ય આંતરરષ્ટ્રીય બિઝનેસ કંપનીઓના પ્રતિનિધિ તરીકે મહેયુએ પોતાની જાતને રજૂ કરી હતી. તેમણે આ ઓપરેશન દ્વારા કાસ્ટ્રો ઉથલાવી પાડવા માટે 150,000 ડોલરની ઓફર કરી હતી.(દસ્તાવેજો સુચવે છે કે રોસેલી કે ગિયાકાના અને ટ્રાફિકાન્ટે આ કામગીરી માટે કોઇ પ્રકારની રકમનો સ્વીકાર કર્યો હતો.) ફાઇલોના અનુસાર તે ગિયાકાન જ હતા જેમણે ઝેરની ગોળીઓનો ઉપયોગ ડોકટર કાસ્ટ્રોના ખાવામાં અને પીવામાં ઉપયોગ કરી શકાય તેવું સુચન કર્યુ હતું. આ ગોળીઓ ગિયાકાનાના ઉમેદવાર જુઆન ઓર્ટાને સીઆઇએ દ્વારા આ ગોળીઓ આપવામાં આવી હતી, આ ઉમેદવારને ગિયાકાનાએ ક્યુબન સરકારના એક અધિકારી તરીકે રજૂ કર્યો હતો, તેમજ તે જુગારમાં પણ રસ ધરાવતો હતો અને કદાચ તે કાસ્ટ્રો સુધી પહોંચી ગયો હતો. કાસ્ટ્રોના ખાવાનામાં ઝેર ભેળવવાના છ પ્રયત્નો બાદ ઓર્ટાએ આ કાર્યમાંથી પોતાને બહાર કાઢવા માટે ઉતાવળ કરી હતી, અને આ કામ ગુપ્ત નામધારી વ્યક્તિને સોંપી દીધું હતું. પાછળથી, ગિયાકાના અને ટ્રાફિકાન્ટેએ [[ક્યુબન એક્ઝાઇલ જંટા]]ના નેતા [[ડો. એન્થોની વેરોના]]નો ઉપયોગ કરીને બીજો પ્રયત્ન કર્યો હતો, જેઓ ટ્રાફિકાન્ટેના અનુસાર "તેઓને જંટાની સ્પષ્ટ વ્યર્થ પ્રગતિ સાથે અસરહીન રહ્યા હતા". વેરાનાએ ખર્ચ માટે 10,000 ડોલર અને સંદેશાવ્યવહારના સાધનો માટે 1,000 ડોલરની વિનંતી કરી હતી. જોકે, બીજો પ્રયત્ન ક્યાં સુધી આગળ વધ્યો હતો તે બાબતે જાણ નથી, કેમકે [[બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન]]ના પ્રારંભને કારણે બાદમાં સમગ્ર કાર્યક્રમ રદ થયો હતો./}<ref>[http://www.foia.cia.gov ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100527211431/http://www.foia.cia.gov/ |date=2010-05-27 }} "ફેમિલી જ્વેલ્સ" આર્કાઇવ, પાનાઓ 12-19</ref><ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/19438161/page/2/ ] જોહ્નસન, એલેક્સ. "સીઆઇએએ નિંદ્ય ભૂતકાળ વિશેનું પુસ્તક ખોલ્યું હતું." એમએસએનબીસી, 26 જૂન 26, 2007 </ref> === યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પ્રતિબંધ === પૂર્વ સ્પેનિશ વડાપ્રધાન [[જોસ મારીયા એન્ઝારે]], લખ્યું હતું કે પ્રતિબંધ કાસ્ટ્રો માટે મોટી સંધિ હતી અને જો પ્રતિબંધ ઉઠાવી લેવાયો હોત તો કદાચ કાસ્ટ્રોએ તે ત્રણ મહિનામાં પોતાનું પ્રમુખપદુ ગુમાવી દીધું હોત. <ref>{{cite web |date= | year = 2005 | month = April 21 | url = http://www.caribbeannetnews.com/2005/04/21/embargo.shtml | title = US embargo of Cuba is Castro's 'great ally', says former Spanish PM | format = | work = | pages = | publisher = Caribbean Net News | language = | access-date = 2006-05-20}}</ref> 1991માં [[સોવિયેત સંઘ]]ના પતનને પગલે ક્યુબા નાદાર અને એકલું પડી ગયા બાદ કાસ્ટ્રોએ અંકુશ પ્રાપ્ત કર્યો હતો. ક્યુબાના અર્થતંત્રનો સામૂહિક વિરોધ તેના પંચ્યાસી ટકા બજારો અદ્રશ્ય થઇ જવામાં પરિણમ્યો હતો તેમજ તેની સાથે તેને ટેકો પૂરો પાડતી રાહતો અને વેપાર સંધિઓ ગેસ અને પાણીના બગાડમાં, ભારે વીજળીની તંગી અને ખાદ્ય પુરવઠાના ઘટાડામાં પણ પરિણમી હતી. <ref>{{cite web | last = Brandford| first = Becky| authorlink =| coauthors =|date= | year = 2003| month = June 8| url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/2961320.stm| title = Cuba's hardships fuel discontent| format =| work =| pages =| publisher = BBC News| language =| access-date = 2006-05-20| accessyear = }}</ref> 1994માં, આઇલેન્ડનું અર્થતંત્ર જેને આપણે "ખાસ સમયગાળો" કહીએ તેમાં ધકેલાઇ ગયું હતું; જે ભંગાણના આરે ડગમગી રહ્યું હતું. ક્યુબાએ અમેરિકન ડોલરને કાયદેસર કર્યો હતો, પ્રવાસનને ફેરવ્યુ હતુ્ અને અમેરિકામાં રહેતા ક્યુબનો આઇલેન્ડમાં રહેતા પોતાના સંબંધીઓને અમેરિકન ડોલરો મોકલી શકે તે વ્યવસ્થા ઝડપી બનાવી હતી. 2001માં [[મિશેલ વાવાઝોડા]]ને કારણે થયેલ મોટા પાયે નુકસાન બાદ કાસ્ટ્રોએ અમેરિકાની લોકકલ્યાણ સહાયની ઓફરની ના પાડતા અમેરિકા પાસેથી એક સમયે રોકડ ખરીદીની દરખાસ્ત કરી હતી. <ref>{{cite web |date=2001-11-17 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1662346.stm | title = Castro welcomes one-off US trade | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-19}}</ref> પ્રતિબંધ લાદ્યા બાદ સૌપ્રથમ વખત અમેરિકાએ 2001માં ખાધાન્ન પુરવઠાના શીપની મંજૂરી આપી હતી. <ref>{{cite web |date=2001-12-16 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1714776.stm | title = US food arrives in Cuba |publisher = BBC News | access-date = 2006-05-19}}</ref> 2004માં કાસ્ટ્રોએ બળતણની તંગીને સરભર કરવા માટે સ્ટીલ પ્લાન્ટસ, ખાંડની મિલો અને પેપર પ્રોસેસર સહિતની 118 ફેક્ટરીઓ બંધ કરાવી દીધી હતી, <ref>{{cite web |date=2004-09-30 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3702784.stm |title=Cuba to shut plants to save power |publisher=[[BBC News]] |access-date=2006-05-20}}</ref>,અને 2005માં ઓઇલની આયાતમાં હજ્જારો ડોકટરને વેનેજુએલા જવાનો આદેશ આપ્યો હતો.<ref>{{cite news | last = Morris | first = Ruth | year = 2005 | month = December 18 | url = http://pqasb.pqarchiver.com/sun_sentinel/access/943180711.html?dids=943180711:943180711&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Dec+18%2C+2005&author=Ruth+Morris+Havana+Bureau&pub=South+Florida+Sun+-+Sentinel&edition=&startpage=1.A&desc=CUBA%27S+DOCTORS+RESUSCITATE+ECONOMY+AID+MISSIONS+MAKE+MONEY%2C+NOT+JUST+ALLIES | title = Cuba's Doctors Resuscitate Economy Aid Missions Make Money, Not Just Allies | publisher = Sun-Sentinel.com | access-date = 2006-12-28 | archive-date = 2011-04-30 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110430025253/http://pqasb.pqarchiver.com/sun_sentinel/access/943180711.html?dids=943180711:943180711&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Dec+18%2C+2005&author=Ruth+Morris+Havana+Bureau&pub=South+Florida+Sun+-+Sentinel&edition=&startpage=1.A&desc=CUBA%27S+DOCTORS+RESUSCITATE+ECONOMY+AID+MISSIONS+MAKE+MONEY%2C+NOT+JUST+ALLIES | url-status = dead }}</ref> === વિદેશ સંબંધો === ==== સોવિયેત સંઘ ==== [[ચિત્ર:Castro Khrushchev.jpg|thumb|right|275px|ફિડલ કાસ્ટ્રો ભૂતપૂર્વ સોવિયેત પ્રિમીયર નિકીતા ખ્રુશ્ચેવને ભેટે છે.]] સોવિયેત સંઘ સાથે રાજદ્વારી જોડાણની સ્થાપના અને ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી બાદ ક્યુબા સોવિયેત બજારો અને લશ્કરી અને આર્થિક સહાય માટે વધુ પડતું નિર્ભર રહ્યું હતું. કાસ્ટ્રો સોવિયેત સાધનો અને લશ્કરી સલાહકારોની મદદથી મજબૂત લશ્કરી દળ તૈયાર કરી શકવા સમર્થ હતા. [[કેજીબી]]ને હવાના સાથે ગાઢ રીતે નજીક રખાયા હતા અને કાસ્ટ્રોએ સોવેયત જેવી આંતરિક પોલીસ દળ તૈયાર કરતા સરકાર, માધ્યમો અને શૈક્ષણિક વ્યવસ્થાના તમામ સ્તરેથી સામ્યવાદી પક્ષના નિયંત્રણને મજબૂત કર્યું હતું. કાસ્ટ્રોનું સોવિયેત સંઘ સાથેનું જોડાણ તેમની અને ગૂવેરા વચ્ચેના વિભાજનનું કારણ બન્યું હતું. 1966માં, ગૂવેરા દેશની સરકાર સામે ક્રાંતિને રોકવા માટે મરણીયો પ્રયાસ કરવા માટે [[બોલીવીયા]] જવા રવાના થયા હતા. 23 ઓગસ્ટ 1968ના રોજ કાસ્ટ્રોએ યુએસએસઆર સામે જાહેર જનતાનો પ્રતિભાવ જાણ્યો હતો અને તેને પરિણામે સોવિયેત નેતાગીરીને તેના માટે ટેકાનો પુનઃસમર્થન આપવું પડ્યું હતું. પાર્કી સ્પ્રીંગને દબાવવા માટે [[ઝેકોસ્લોવેકીયા]] પર [[સોવિયેતના આક્રમણ]]ના બે દિવસ બાદ કાસ્ટ્રોએ ઝેચ બળવાખોરો માટે વાયુવેગ પ્રવચન અને જાહેર ઘોષણા કરી હતી. કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાના લોકોને ઝેકોસ્લેવેકીયન લોકોના પ્રતિક્રાંતિ અંગે સોવિયેત કર્યા હતા, જેઓ "મૂડીવાદને લીધે [[સામ્રાજ્યવાદી]]ઓના હાથમાં ઝેકોસ્લોવેકીયા તરફ વળી રહ્યા હતા." તેમણે બળવાખોરોના અગ્રણીઓ "[[પશ્ચિમ જર્મની]]અને [[સામ્યવાદ વિરોધી સિદ્ધાંતોમાં માનનારા]] પ્રતિભાવાત્મક ટોળાઓના એજન્ટોને બોલાવ્યા હતા."<ref>{{cite web | last = Castro | first = Fidel | authorlink = | coauthors = | date = | year = 1968 | month = August | url = http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1968/19680824 | title = Castro comments on Czechoslovakia crisis | format = | work = | pages = | publisher = FBIS | access-date = | archive-date = 2011-05-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110515022952/http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro/1968/19680824 | url-status = dead }}</ref> આક્રમણના તેમના જાહેર જનતાના ટેકાની સામે, એ સમયે કે જ્યારે ઘણા સોવિયેત સહયોગીઓ ઝેકોસ્લેવેકીયાના સાર્વભૌમત્વનું ઉલ્લંઘન હોવાનું માનતા હતા ત્યારે સોવિયેતે વધારાની લોનો અને ઓઇલ નિકાસમાં તાત્કાલિક ધોરણેથી વધારો કરીને ક્યુબાના અર્થતંત્રને રાહતો આપી હતી. 1971માં, [[પશ્ચિમી કટિબંધ]]માં કોઇ પણ (ફક્ત [[મેક્સિકો]] અપવાદરૂપ હતં, જેણે સર્વસમાન્ય સંમતિનો અસ્વીકાર કર્યો હતો) ક્યુબા સાથે સંબંધ ધરાવશે નહી તેવી [[અમેરિકન રાષ્ટ્રોના સમૂહ]]સર્વસામાન્ય સંમતિ હોવા છતાં કાસ્ટ્રોએ [[ક્યુબા]] સાથે પુનઃ રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત થતાં એક મહિના લાંબી ચિલીની મુલાકાત લીધી હતી. દેશના આંતરિક રાજકારણાં કાસ્ટ્રોએ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો તેવી તે મુલાકાત દરમિયાન જંગી રેલીઓ યોજાઇ હતી અને જનતાને [[સલ્વોદોર એલેન્ડે]] , ની સલાહ આપતા હતા કે તે તેમના મંતવ્ય સામ્યવાદ તરફનો ચીલીયનનો માર્ગ ક્યુબા જેવા સમાન પથ પર મૂકવાનો પ્રયાસ હતો તેને ટેકો આપવાની સાબિતી તરીકે રાજકીય અધિકાર ધરાવનારા દ્વારા જોવામાં આવ્યો હતો. <ref>{{cite book | last = Quirk | first = Robert | authorlink = | coauthors = |date= | year = 1995 | month = August | url = | title = Fidel Castro | work = | pages = | publisher = W. W. Norton & Company }} </ref> સોવિયેત નેતા [[મિખાઇલ ગોર્બાચેવે]] જ્યારે 1989માં સોવિયેતની મુલાકાત લીધી ત્યારે ગોર્બાચેવ દ્વારા યુએસએસઆરમાં આર્થિક અને રાજકીય સુધારાઓનું અમલીકરણ કરાતા હવાના અને મોસ્કો વચ્ચેના સામ્યવાદી સંબંધોમાં તિરાડ પડી હતી. સામ્યવાદી જોડાણો જેમ કે [[સોવિયેત સંઘ]], [[પૂર્વ જર્મની]], [[હંગેરી]] અને પોલેન્ડને સુધારાઓ ગર્તામાં ધકેલી રહ્યા હોવાથી અમે અન્ય સામ્યવાદી દેશોમાં ખરાબ ચિત્ર જોઇ રહ્યા છીએ, અત્યંત ખરાબ ચિત્ર," એવો કાસ્ટ્રોએ નવેમ્બર 1989માં નિરાશાજનક ઉદગાર કાઢ્યો હતો.<ref>{{cite web | date = 1989-11-09 | url = http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?r101:S17NO9-1592: | title = Castro Laments 'Very Sad Things' in Bloc | publisher = Washington Post | access-date = 2006-05-22 | archive-date = 2013-08-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130821085547/http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?r101:S17NO9-1592: | url-status = dead }}</ref> ત્યાર બાદ 1991માં [[સોવિયેત સંઘના થયેલા પતન]]ને કારણે ક્યુબામાં તાત્કાલિક અને વિનાશક અસરો થઇ હતી. ==== અન્ય દેશો ==== {{quotation|As I have said before, the ever more sophisticated weapons piling up in the arsenals of the wealthiest and the mightiest can kill the illiterate, the ill, the poor and the hungry, but they cannot kill ignorance, illness, poverty or hunger.|Fidel Castro, 2002 <ref>[http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/2002/ing/f210302i.html March 21, 2002 Speech by Fidel Castro at the international conference on financing for development.]</ref>}} [[દક્ષિણ આફ્રિકા]]ના ટેકાવાળા [[યુએનઆઇટીએ]] વિરોધી દળો સામે માર્ક્સસિસ્ટ [[એમપીએલએ]] શાસિત સરકારને ટેકો પૂરો પાડવા માટે 4 નવેમ્બર 1975ના રોજ કાસ્ટ્રોએ [[અંગોલા]]માં ક્યુબન ટુકડીઓ લાદવાનો હુકમ આપ્યો હતો. યુએસએસાર ક્યુબન દળોને અંગોલામાં વિમાનમાં હેરફર કરવામાં વ્યસ્ત હોવાથી મોસ્કોએ ક્યુબાના પ્રયત્નોને સહાય કરી હતી. અંગોલામાં ક્યુબાની ભૂમિકા અંગે મનાય છે કે [[નેલ્સન મંડેલા]]એ એવી ટકોર કરી હતી કે "ક્યુબન આંતરરાષ્ટ્રીયવાદીઓએ આફ્રિકાની સ્વતંત્રતા, મુક્તિ અને ન્યાય માટે ઘણું બધુ કર્યું છે."<ref>{{cite web | last = Mandela | first = Nelson | url = http://en.wikiquote.org/wiki/Nelson_Mandela | title = Attributed quotes of Nelson Mandela | publisher = Wikiquote.org | access-date = 2006-05-11 }}</ref> 1977માં સોમાલીયા સાથે ઓગાડેન યુદ્ધમાં [[ઇથીયોપીયન]] દળોને મદદ કરવા માટે માર્કસિસ્ટને ક્યુબન ટુકડીઓ મોકલવામાં આવી હતી. વધારામાં, 1979માં [[નિકારાગુઆ]]ની [[સોમોઝા]] સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે સમગ્ર લેટિન અમેરિકામાં માર્કસિસ્ટ ક્રાંતિકારી ચળવળને ટેકો પૂરો પાડવો તેમજ [[સેન્ડીનિષ્ટા]]ને સહાય કરવા જેવી મદદ કાસ્ટ્રોએ કરી હતી. ક્યુબાની મુક્તિ માટેનું કેન્દ્ર<ref>{{cite web | date = 2006-08-25 | url = http://www.mediatransparency.org/recipientgrants.php?recipientID=1892 | title = Recipient Grants: Center for a Free Cuba | access-date = 2006-08-25 | archive-date = 2007-08-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070828125037/http://www.mediatransparency.org/recipientgrants.php?recipientID=1892 | url-status = dead }}</ref>એવા[[કાર્થાગે ફાઉન્ડેશન]]-દ્વારા દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે વિદેશમાં ક્યુબન લશ્કરી પગલાંઓમાં આશરે 14,000 ક્યુબનો માર્યા ગયા હોવાનો અંદાજ છે. <ref>{{cite web |last=O'Grady |first=Mary Anastasia |date=2005-10-30 |url=http://www.cubacenter.org/media/news_articles/countingcastrosvictims.php |title=Counting Castro's Victims |publisher=Wallstreet Journal, Center for a Free Cuba |access-date=2006-05-11 |archive-date=2006-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060418094333/http://www.cubacenter.org/media/news_articles/countingcastrosvictims.php |url-status=dead }}</ref> સોવિયેત આફ્રિકન યુદ્ધમાં કેટલા માર્યા ગયા તેની કાસ્ટ્રોએ કદી જાહેરાત કરી ન હતી, પરંતુ એક અંદાજ 14,000નો છે, જે નાના દેશ માટે ઘણો ઊંચો ગણાય.<ref>''હવાનામાં પરત'' મૌરિસ હેલ્પેરિન દ્વારા</ref> 1987માં નુકસાન પામેલા પૂર્વ ક્યુબન ઇન્ટેલિજન્સ મેજર જુઆન એન્ટોનિયો રોડ્રીક્વીઝ મર્નિયર કહે છે કે શાસને 1970માં દવાની ગેરકાયદે હેરફેર દ્વારા ભારે મોટી રકમની કમાણી કરી હતી. આ તમામ રોકડ ઉદાર ચળવળોને ધિરાણ પૂરુ પાડવા માટે ફિડલના સ્વીસ બેન્કના ખાતામાં જમા કરવાની હતી. <ref name="castroinc"/> કાસ્ટ્રોના ભાઈના આંતરિક વર્તુળના દોષી સભ્ય એવા [[નોબર્ટો ફ્યુન્ટેસે]]આ ઓપરેશનની વિગતો પૂરી પાડી હતી. તેમના અનુસાર, [[ડેમોક્રેટિક ફ્રંટ ફોર ધ લિબરેશન ઓફ પેલેસ્ટાઇન]] સાથે હાથ ધરવામાં આવેલા આ ઓપરેશનને કારણે 1975-76ના દીવાની યુદ્ધમાં લેબેનોનમાં બેંકોમાં લૂંટથી ક્યુબન ઇન્ટેલિજન્સને એક અબજની ચોરી કરવામાં સહાય પ્રાપ્ત થઇ હતી. સોનાની લગડીઓ, ઝવેરાત, જેમ્સ અને મ્યુઝિયમના ટુકડાઓને બૈરુત-મોસ્કો-હવાના હવાઇ માર્ગે [[ડિપ્લોમેટિક પાઉચ]]માં લાવવામાં આવ્યા હતા. કાસ્ટ્રોએ લૂંટારાઓને નાયકની જેમ વ્યક્તિગત નમસ્કાર કર્યા હતા. <ref name="castroinc">{{cite web|url=http://lanic.utexas.edu/project/asce/pdfs/volume15/pdfs/werlau.pdf|title=Fidel Castro, Inc.: A global conglomerate|author=Maria C. Werlau|access-date=2009-12-21|archive-date=2009-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20090325205056/http://lanic.utexas.edu/project/asce/pdfs/volume15/pdfs/werlau.pdf|url-status=dead}}</ref> પનામાના પૂર્વ પ્રમુખે 2000માં ક્યુબન પ્રમુખ ફિડલ કાસ્ટ્રોની હત્યાનો પ્રયાસ કરવાના આરોપો ધરાવતા ચાર ક્યુબન ભોગવટુ ધરાનારાઓને માફી આપી તે પહેલા બન્ને વચ્ચેના સંબંધો તોડી નાખવામાં આવ્યા હતા તે પછી 2005માં ક્યુબા અને પનામાએ રાજદ્વારી જોડાણોનો પ્રારંભ કર્યો હતો. દરેક દેશના વિદેશ પ્રધાને બન્ને દેશો કે લાંબુ જોડાણ ધરાવે છે તેવા ભાઈચારાની લાગણી દર્શાવતા દસ્તાવેજ પર હસ્તાક્ષર કરીને હવાનામાં સત્તાવાર રાજદ્વારી સંબંધોને પુનઃસ્થાપિત કર્યા હતા. <ref name="Cuba and Panama restore relations">{{cite web |date=2005-08-21 |url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4170374.stm | title = Cuba and Panama restore relations | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-21}}</ref> ક્યુબા એક સમયે તેના અસંખ્ય લેટિન અમેરિકન પડોશીઓથી વેગળુ રહ્યું હતું, હવે તે તમામની સાથે સંપૂર્ણ રાજદ્વારી સંબંધો ધરાવે છે, પરંતુ કોસ્ટા રિકા અને અલ સાલ્વેડોર સાથે નહી. <ref name="Cuba and Panama restore relations"/> [[ચિત્ર:Castro-Trudeau 1976 - LAC PA136976.jpg|thumb|left|175px|કાસ્ટ્રો અને કેનેડીયન વડાપ્રધાન પિયર થ્રુડીયુ.]] ક્યુબા અને મેકિસકો વચ્ચેના સંબંધો લાંછનરૂપ રહ્યા હોવા છતાં દરેક તરફેથી તેને સુધારવાના પ્રયત્નો કરવામાં આવી રહ્યા છે. હવાનાથી પોતાના રાજદૂતને પાછા બોલાવવા માટે મેક્સિકોનું નેતૃત્વ કરતા મીકી માઉસ અંગે કરેલી ટિપ્પણી બદલ 1998માં ફિડલ કાસ્ટ્રોએ માફી માગી હતી. મેક્સિકન બાળકોને મેક્સિકન ઇતિહાસમાં મહત્વની વ્યક્તિઓને યાદ કરવા માટે ડીઝની પાત્રનું નામ આપવાનું સરળ રહેશે તેવું તેમણે અગાઉ કહ્યું ત્યારે તેમનો ઇરાદો લાગણી દુભાવવાનો ન હતો. ઉલ્ટાનું તેમણે કહ્યું હતું કે તેમના શબ્દો અમેરિકન સંસ્કૃતિના પ્રભુત્વને નીચા દેખાડવા માટેના હતા. <ref>{{cite web |date=1998-12-19 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/238827.stm | title = Castro says sorry to Mexico | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-21}}</ref> જેમણે ટેલિફોનની વાતચીત ટેપ કરી હતી તેવા મેક્સિકન પ્રમુખ [[વિસેન્ટે ફોક્સે]] કાસ્ટ્રોનને તેમના નિવેદન બદલ માફી આપી હતી, તેના અનુસંધાને ફોક્સે મેક્સિકોમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સંમિટ ખાતે જવા માટે ફરજ પાડી હતી જેથી તેઓ પ્રમુખ બુશ કે જેઓએ પણ હાજરી આપી હતી તેમની હાજરીમાં ન રહે. <ref>{{cite web |date=2002-04-25 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1946089.stm | title = Mexico's Fox apologises to Castro | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-21}}</ref> 1998માં 16 કેરીબિયન દેશોની સંમિટ બેઠક ખાતે કાસ્ટ્રોએ એમ કહેતા પ્રાદેશિક એકતાની હાકલ કરી હતી કે ફક્ત કેરીબિયન દેશો વચ્ચેના સહકારને મજબૂત બનાવવાથી વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં શ્રીમંત રાષ્ટ્રોનું પ્રભુત્વ રોકી શકાશે નહી. <ref>{{cite web |date=1998-08-21 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/156312.stm | title = Castro calls for Caribbean unity | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-21}}</ref> કેરીબિયન રાષ્ટ્રોએ અમેરિકાએ વ્યાપારી વચનો તોડ્યા છે તેવો આરોપ લગાવતા ક્યુબાના કાસ્ટ્રોને બાથ ભીડી હતી. તાજેતર સુધી પ્રાદેશિક સ્તરેથી અસ્વીકાર કરાયેલા કાસ્ટ્રો કેરીબિયન દેશો પરત્વે સહાયો અને સ્કોલરશીપ વધારી રહ્યા હતા, જ્યારે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં અમેરિકન સહાયમાં 25 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. <ref>{{cite web |date= | year = 1998 | month = August 25 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/156756.stm | title = Castro finds new friends | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-21}}</ref> ક્યુબાએ [[કેરીબિયન કોમ્યુનિટી]]માં ચાર વધારાની એમ્બેસીઓ ખોલી છે: જેમાં [[એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડા]], [[ડોમિનિકા]], [[સુરીનેઇમ]], [[સેઇન્ટ વિન્સેન્ટ અને ગ્રેનાડાઇન્સ]]નો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રગતિ ફક્ત ક્યુબાને એવો દેશ બનાવે છે જે કેરીબિયન દેશોના તમામ સ્વંતત્ર દેશોમાં એમ્બીસીઓ ધરાવતો હોય. <ref>{{cite news | last = | first = |month= March | year= 2006 | url = http://www.caribbeannetnews.com/cgi-script/csArticles/articles/000008/000823.htm | title = Cuba opens more Caribbean embassies | publisher = Caribbean Net News | access-date = 2006-05-11 }}</ref> [[ઉત્તર કોરીયા]]એ કાસ્ટ્રોને "ધી ગોલ્ડન મેડલ(હેમર અને સિકલ) અને રાષ્ટ્રીય ધ્વજનો ફર્સ્ટ ક્લાસ ઓર્ડર" એનાયત કર્યો હતો.<ref>{{cite web|url=http://granmai.co.cu/ingles/2006/diciembre/mar12/51conde.html|title=Democratic Korea decorates President Fidel Castro|publisher=Granma|access-date=2009-12-21|archive-date=2012-07-09|archive-url=https://archive.today/20120709212040/http://granmai.co.cu/ingles/2006/diciembre/mar12/51conde.html|url-status=dead}}</ref> લિબીયનના ''[[ખરા]]'' નેતા [[મૌમાર અલ ગદ્દાફી]] એ કાસ્ટ્રોના "લિબીય હ્યુમન રાઇટ્સ પ્રાઇઝ"ને મંજૂરી આપી હતી.<ref>{{cite web | last = | first = | year = 1998 | month =August 11 | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/149414.stm | title =Libyan human rights prize awarded to Fidel Castro of Cuba | publisher =BBC News | access-date =2006-06-13}}</ref> 1998માં દશ્રિણ આફ્રિકાની મુલાકાત દરમિયાન પ્રમુખ નેલ્સન મંડેલા દ્વારા તેમને ઉષ્માભર્યો આવકાર આપવામાં આવ્યો હતો. <ref>{{cite web |date= | year = 1998 | month = September 4 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/164687.stm | title = Castro's state visit to South Africa | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2000-05-21}}</ref> પ્રમુખ મંડેલાએ દક્ષિણ આફ્રિકાનો વિદેશીઓ માટેનો ઊંચામાં ઊંચો સિવીલીયન એવોર્ડ કાસ્ટ્રોને આપ્યો હતો, જે શુભ નિશાની હતી.<ref>{{cite web |date= | year = 1998 | month = September 6 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/165566.stm | title = Castro ends state-visit to South Africa | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-21}}</ref> બોટ્સવાના પ્રમુખશાહીના અનુસાર પાછલા ડિસેમ્બરમાં કાસ્ટ્રોએ 100 તબીબી સહાય કામદારોને મોકલીને તેમનું વચન પાળ્યું હતું. આ કામદારોએ એચઆઇવી/એઇડ્ઝ સામેની બોટ્સવાનાની લડાઇમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. બોટ્સવાનામાં ક્યુબાના સૌપ્રથમ રાજદૂત અન્ના વાલ્લેજેરાના અનુસાર, એચઆઇવી/એઇડ્ઝ સામેના વૈશ્વિક યુદ્ધ સામે સક્રિયપણ મદદ કરવાના તેમના દેશની જવાબદારીનો આ આરોગ્ય કામદારો એક ભાગ છે. <ref>{{cite web |date= | year = 2005 | month = December 16 | url = http://www.afrol.com/articles/15034 | title = Fidel Castro's "promise to Botswana fulfilled" | format = | work = | pages = | publisher = afrol News | language = | access-date = 2006-05-21}}</ref> પોતાની 1960માં [[માલોકમ એક્સ]] ખાતે [[હોટેલ થેરેસા]]ની ઐતિહાસિક મુલાકાત બદલ [[હારલેમ]]માં, કાસ્ટ્રોને એક મૂર્તિમંત પ્રતિભા તરીકે જોવાયા છે.<ref>{{cite web | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | year = | month = | url = http://www.columbia.edu/cu/ccbh/mxp/ministermalcolm.html | title = Malcolm X Chronology | work = | pages = | publisher = Columbia University | language = | access-date = | archive-date = 2007-07-16 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070716112121/http://www.columbia.edu/cu/ccbh/mxp/ministermalcolm.html | url-status = dead }}</ref> [[કેનેડા]]ના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન [[પિયરે ટ્રુડેઉ]]ના મિત્ર તરીકે કાસ્ટ્રો જાણીતા હતા અને ઓક્ટોબર 2000માં ટ્રુડેઉની અંતિમયાત્રામાં સ્વૈચ્છિક રીતે શબને કાંધો આપનાર હતા. ટ્રુડેઉએ તેમની ઓફિસ છોડી દીધા બાદ તેમના મૃત્યુ સુધી તેમણે તેમની મિત્રતા ચાલુ રાખી હતી. ક્યુબા સાથે વેપાર કરનાર દેશ તરીકે [[કેનેડા]] ખુલ્લી રીતે અનેક દેશોમાંનો પ્રથમ [[અમેરિકન]]સાથી બન્યો હતો. ક્યુબા હજુ પણ કેનેડા સાથે સારા સંબંધો ધરાવે છે. 1998માં કેનેડાના વડાપ્રધાન [[જિયાન ક્રેટિયન]]પ્રમુખ કાસ્ટ્રોને મળવા અને તેમનું ગાઢ જોડાણ દર્શાવવા માટે ક્યુબામાં આવી પહોંચ્યા હતા. ટ્રુડેઉ 1976માં હવાનામાં આવ્યા ત્યારથી આઇલેન્ડની મુલાકાત લેનારા તેઓ પ્રથમ કેનેડીયન સરકારી નેતા હતા. <ref>{{cite web | last = | first = | authorlink =| coauthors = |date= | year = 1998 | month = April 20 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/80546.stm | title = Canadian PM visits Fidel in April | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-21}}</ref> [[ચિત્ર:Vladimir Putin in Cuba 14-17 December 2000-5.jpg|thumb|300px|2000માં વ્લાદીમીર પુટીન અને કાસ્ટ્રો.]] યુરોપીયન સંઘ કાસ્ટ્રો શાસનને "માનવ અધિકાર અને મૂળભૂત મુક્તિના ખુલ્લેઆમ ઉલ્લંઘન બદલ"દોષી ઠેરવે છે.<ref>{{cite web|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2004:076E:0384:0386:EN:PDF|title=EU-Cuba relations|access-date=2009-12-21|archive-date=2009-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20090905060853/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2004:076E:0384:0386:EN:PDF|url-status=dead}}</ref> 2001માં, [[યુરોપીયન સંઘ]]ના પ્રતિનિધિઓએ તેમના ક્યુબા સાથેની રાજકીટ વાટાઘાટને હવાના સાથેની સપ્તાહના અંત બાદની વાતો બાદ ફરી પાછી પાટે ચડી હોવા તરીકે વર્ણવી હતી. ઇયુએ માનવ અધિકારના પ્રશ્નોની ચર્ચા કરવા માટે ક્યુબાની ઇચ્છાને વખાણી હતી. ક્યુબા એક માત્ર લેટિન અમેરિકાનો દેશ છે જે ઇયુ સાથે આર્થિક સહકાર ધરાવતો નથી. જોકે, વ્યક્તિગત યુરોપીયન દેશો સાથેનો વેપાર મજબૂત છે, કેમ કે ક્યુબા પર અમેરિકન [[વેપાર પ્રતિબંધ]] બજારોને અમેરિકન હરિફોથી મુક્ત રાખે છે. <ref>{{cite web |date=2001-12-03 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1689710.stm | title = EU and Cuba bury the hatchet | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2000-05-21}}</ref> 2005માં ઇયુ ડેવલપમેન્ટ કમિશનર [[લુઇસ મિશેલે]]સામ્યવાદી રાજ્ય સાથેનો સંબંધ મજબૂત બનશે તેવા આશાવાદ સાથે તેમની મુલાકાતનો ક્યુબામાં અંત આણ્યો હતો. ઇયુ ક્યુબાનું સૌથી મોટું વ્યાપારીક ભાગીદાર છે. ક્યુબામાં 75 વિગ્રહીઓનો જેલવાસ અને ત્રણ હાઇજેકર્સને અપાયેલી ફાંસીએ રાજદ્વારી સંબંધો બગાડ્યા હતા. જોકે, ઇયુના કમિશનરને કાસ્ટ્રો તરફથી કોઇ વચન ન મળ્યું હોવા છતાંયે આ પ્રકારની સમસ્યાઓ અંગે ફિડલ કાસ્ટ્રોની ઇચ્છાથી તેઓ પ્રભાવિત થયા હતા. ક્યુબા રાજકીય કેદીઓને રાખવા ઇચ્છતું નથી, તેમને અમેરિકાના ભાડૂતી માણસો તરીકે જુએ છે.<ref>{{cite web | last = Gibbs | first = Stephen | authorlink = | coauthors = |date=2005-03-28 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4385657.stm | title = EU 'optimistic' after Cuba visit | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-21}}</ref> લેટિન અમેરિકામાં તાજેતરની સામ્યવાદી સરકારોના નેતાઓ દ્વારા કાસ્ટ્રોને એક મૂર્તિમંત પ્રતિભા દ્વારા જોવામાં આવે છે. [[વેનેઝુએલા]]ના [[હુગો ચાવેઝ]] લાંબા સંય સુધી પ્રશંસક રહ્યા હતા અને ક્યુબન તબીબી સહાય સામે રાહત દરે પેટ્રોલિયમ પૂરુ પાડવા માટે ક્યુબા સાથે કરાર કર્યા હતા. [[બોલીવિયા]]ના [[ઇવો મોરાલ્સે]]તેમને"દરેક લેટિન અમેરિકન ક્રાંતિના પિતા"કહ્યા છે.<ref>{{cite news|publisher=[[Der Spiegel]]|url=http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,434272,00.html|title=Spiegel interview with Bolivia's Evo Morales|date=2006-08-28|access-date=2009-08-12}}</ref> == વારસાઇ મુદ્દાઓ == ક્યુબાના બંધારણના આર્ટિકલ 94 અનુસાર રાજ્ય કાઉન્સીલના પ્રથમ પ્રમુખ પ્રમુખની માંદગી કે મૃત્યુ સમયે પ્રમુખપદની ફરજો સંભાળે છે. ફિડલા કાસ્ટ્રોના પ્રમુખપદના છેલ્લા 32 વર્ષોમાં [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]] તે સ્થિતિમાં હતા. પ્રમુખપદના વારસાના મુદ્દા અને કાસ્ટ્રોના દીર્ઘાયુષ્યને કારણે કાસ્ટ્રોના આરોગ્ય અને મૃત્યુને લઇને લાંબા સમય સુધી અફવાઓ, અટકળો અને મજાક થતી રહી હતી. 1998માં એવા અહેવાલ હતા કે તેમને ગંભીર મગજનો રોગ થયો છે, પાછળથી તે ખોટુ પૂરવાર થયં હતું. <ref> {{cite web |date=1998-07-24 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/138452.stm | title = Castro says he feels fine | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date =}}</ref> જૂન 2001માં કેરીબિયન સૂર્ય નીચે સાત કલાકના સંબોધન દરમિયાન તેઓ સ્પષ્ટ રીતે અશક્ત દેખાતા હતા. <ref>{{cite web |date=2001-06-23 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1404497.stm | title = Castro collapses during speech | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-16}}</ref> તે દિવસે તેમણે તેમનું સંબોધ પૂરુ કર્યા બાદ તેઓ તેમના લશ્કરી ચિથરેહાલ વસ્ત્રોમાં સ્ફુર્તીથી ટેલીવીઝન સ્ટુડીયોમાં ચાલતા હતા અને પત્રકારો સાથે મજાક કરતા હતા. <ref>{{cite web |date= | year = 2001 | month = June 23 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/1404511.stm | title = Castro finishes speech after collapse | format = | work = | pages = | publisher = BBC New | language = | access-date =2006-05-05}}</ref> જાન્યુઆરી 2004માં, [[બોગોટા]]ના મેયર [[લુઇસ એડ્યુરાડો ગાર્ઝોને]]જણાવ્યું હતું કે ક્યુબામાં વેકશન દરમિયાન તેમની બેઠકને પગલે "તેઓ માંદા જણાયા હતા".<ref>{{cite web | last = | first = | date = 2004-01-14 | url = http://www.cnn.com/2004/WORLD/americas/01/14/castro.health.ap | title = Bogota mayor: Castro health deteriorating | publisher = CNN.com | access-date = 2006-05-11 | archive-date = 2006-05-29 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060529041326/http://www.cnn.com/2004/WORLD/americas/01/14/castro.health.ap/ | url-status = dead }}</ref> મે 2004માં કાસ્ટ્રોના ફિઝિશીયને પોતાની તંદુરસ્તી બગડી રહી હોવા પ્રત્યે નનૈયો ભણ્યો હતો અને એવી અટકળ હતી કે તેઓ 140 વર્ષ સુધી જીવશે. ડો. સેલમન હુસૈને જણાવ્યું હતું કે "અખબારો હમેશા કોઇના વિશે અટકળયુક્ત હોય છે, જેમ કે તેમને એક વખત હૃદયરોગનો હૂમલો હતો, તેમને [[કેન્સર]]હતું, કંઇક ન્યુરોલોજીકલ મુશ્કેલી",પરંતુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી સારી છે. <ref>{{cite news | last =|first =|date= 2004-09-24 | url = http://www.smh.com.au/articles/2004/05/18/1084783511071.html | title = Fidel Castro can live to 140, doctor says | publisher = The Sydney Morning Herald | access-date = 2006-05-11 }}</ref> 20 ઓક્ટોબર 2004નારોજ કાસ્ટ્રોએ રેલીમાં સંબોધન કરવાને પગલે ગોથુ ખાઇ ગયા હતા અને પડી ગયા હતા, તેના કારણે તેમના ઢીંચણે અને જમણા હાથે ફ્રેક્ચર થયું હતું. <ref>{{cite news | last =|first =|date= 2004-05-19 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3761748.stm | title = Castro breaks knee, arm in fall | publisher = BBC News | access-date = 2006-05-14 }}</ref> તેઓ ચાલવાની ક્ષમતામાં સુધારો કરવા સક્ષમ હતા અને બે મહિના તેમણે આ જાહેરમાં દર્શાવ્યું હતું. <ref>{{cite web |date= | year = 2004 | month = December 23 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4122531.stm | title = First walk for Castro after fall | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-06-13}}</ref> ક્યુબામાં તેમની મોટી ભૂમિકા બદલ, આઇલેન્ડ પર અને તેની બહાર જ્યાં તેઓ મોટા થયા હતા ત્યાં તેમની સુખાકારી અટકળોનો સતત સ્ત્રોત બની ગઇ હતી. કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી માટે સીઆઇએ લાંબા સમય સુધી રસ દર્શાવતા હતા.<ref>{{cite web | last = Westcott | first = Kathryn | authorlink = | coauthors = |date= | year = 2005 | month = November 18 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4445484.stm | title = Why health matters for CIA | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-15}}</ref> 2005માં સીઆઇએએ જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોને [[પાર્કિસન્સનો રોગ]] થયો હોવાનું તેમનું માનવું છે.<ref>{{cite web | last = Nordqvist | first = Christian | authorlink = | coauthors = |date= | year = 2005 | month = November | url = http://www.medicalnewstoday.com/healthnews.php?newsid=33663 | title = Fidel Castro has Parkinson's Disease, thinks the CIA | format = | work = | pages = | publisher = Medical News Today | language = | access-date = 2006-05-14}}</ref><ref>{{cite web |date= | year = 2005 | month = November 17 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4444454.stm | title = Castro has Parkinson's says CIA | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-16}}</ref> કાસ્ટ્રોએ આ પ્રકારના દોષારોપણ ફગાવ્યા હતા, તેની સાથે [[પોપ જોહ્ન પાઉલ II]]નું ઉદાહરણ એમ કહીને ટાંક્યું હતું કે તેમને રોગનો ભય નથી. <ref>{{cite web | last = Nordqvist | first = Christian | authorlink = | coauthors = |date= | year = 2005 | month = November | url = http://www.medicalnewstoday.com/healthnews.php?newsid=33746 | title = Parkinson's disease a CIA fabrication, says Fidel Castro | format = | work = | pages = | publisher = Medical News Today | language = | access-date = 2006-05-14}}</ref> === માંદગી અને ફરજોની ફેરબદલી === 31 જુલાઇ 2006ના રોજ કાસ્ટ્રોએ [[સ્ટેટ કાઉન્સીલ]]ના પ્રમુખ, [[કાઉન્સીલ ઓફ મિનીસ્ટર્સ]]ના પ્રમુખ, [[ક્યુબન કોમ્યુનિટી પાર્ટી]]ના ફર્સ્ટ સેક્રેટરી અને સશસ્ત્ર દળોના [[કમાન્ડર ઇન ચિફ]]ના પદની ફરજો તેમના ભાઈ [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]]ને સોંપી હતી. ફિડલને પેટથી ગુદા નીચેના ભાગમાં સતત બ્લીડીંગને કારણે તેમને કરવામાં આવેલી સર્જરીમાંથી બેઠા થયા ત્યાં સુધી આ ફરજોની ફેરબદલી ફક્ત થોડા સમય માટે જ વર્ણવવામાં આવી હતી.<ref>http://news.yahoo.com/s/nm/20060801/ts_nm/cuba_dc_2{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ ઉતરાણ કરનાર [[ગ્રાનમા]] બોટની 50મી જન્મજયંતિના રાષ્ટ્રીય સમારંભમાં હાજરી આપવા માટે કાસ્ટ્રો ભારે બિમાર હતા, જે તેમની વિલંબિત 80મી જન્મજયંતિની ઉજવણી પણ બની ગઇ હતી. કાસ્ટ્રોની ગેરહાજરીએ એવા અહેવાલોને વેગ આપ્યો હતો કે તેમને ટર્મિનલ [[સ્વાદુપિંડનું કેન્સર]]છે અને તેઓ સારવારની ના પાડે છે,<ref>{{cite news|url=http://news.sky.com/skynews/article/0,,30200-1243432,00.html|title=Casto in Cancer Battle|publisher=Sky News|date=December 8, 2006|access-date=ડિસેમ્બર 21, 2009|archive-date=ઑક્ટોબર 11, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011134153/http://news.sky.com/skynews/article/0,,30200-1243432,00.html|url-status=dead}}</ref>પરંતુ 17 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ કાસ્ટ્રોને ટર્મિનલ બિમારી ન હતી અને આકસ્મિક રીતે જ તેમની જાહેર ફરજો પ્રત્યે પરત ફર્યા હતા. <ref>{{cite news|url=http://www.cnn.com/2006/WORLD/americas/12/17/castro.ap/index.html?eref=rss_topstories|publisher=CNN|date=December 17, 2006|title=Castro has no terminal illness, officials tell congressman|access-date=ડિસેમ્બર 21, 2009|archive-date=ડિસેમ્બર 18, 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061218225224/http://www.cnn.com/2006/WORLD/americas/12/17/castro.ap/index.html?eref=rss_topstories|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://today.reuters.com/news/articlenews.aspx?type=topNews&storyid=2006-12-17T222317Z_01_N18357550_RTRUKOC_0_US-CUBA-CASTRO.xml&src=rss.|publisher=Reuters|date=December 17, 2006|title=U.S. lawmakers told Castro not dying, no cancer|access-date=2009-12-21|archive-date=2007-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20070922102302/http://today.reuters.com/news/articlenews.aspx?type=topNews|url-status=dead}}</ref> === કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી અંગેની અફવાઓ === કાસ્ટ્રો ટર્મિનલ કેન્સ્રરથી પીડાઇ રહ્યા હોવાના ક્યુબાના સતત નનૈયા છતા 24 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ સ્પેનિશ અખબાર ''અલ પેરિયોડિકો ડિ કેટાલુન્યા'' અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો હતો કે સ્પેનિશ સર્જન જોસ લુઇસ ગાર્સિયા ક્યુબન સરકારે ભાડે રાખેલ વિમાનમાં બેસીને ક્યુબા ગયા છે. ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિયો સ્વાદુપીંડના નિષ્ણાત છે, જેઓ કેન્સરની સારવારમાં વધુ વિશિષ્ટતા ધારણ કરે છે. જે વિમાન ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિયોને લઇ જતું હતું તેમાં મોટા જથ્થામાં વિશિષ્ટ મેડિકલ સાધનો પણ લઇ જવાયા હતા તેવા પણ અહેવાલ હતા.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6208451.stm|publisher=BBC|date=December 25, 2006|title=Surgeon 'flew in to treat Castro'}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2006/12/25/world/americas/25cuba.html?ref=americas|publisher=The New York Times|date=December 25, 2006|title=Spanish Doctor is Said to Be Aiding Castro}}</ref> 26 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ મેડ્રીડથી પાછા ફર્યા બાદ ટૂંક સમયમાં જ ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોએ સમાચાર પરિષદ યોજી હતી જેમાં તેમણે કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી અંગેના પ્રશ્નોના જવાબો આપ્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું હતું કે "તેમને કેન્સર ન હતું, તેમને પાચન વ્યવસ્થાની સમસ્યા હતી," અને ઉમેર્યું કે, "તેમની સ્થિતિ સ્થિર છે. તેઓની તબીયત અત્યંત ગંભીર ઓપરેશનમાથી સુધારા પર છે. એક ક્ષણ માટે તેમને બીજું ઓપરેશન કરવું પડશે તેવું નિશ્ચિત ન હતું. "<ref>{{cite web |url = http://www.timesonline.co.uk/article/0,,11069-2519372,00.html | title = Castro does not have cancer, says Spanish doctor | work = | pages = | publisher = Times Online | language = | access-date = 2006-12-26}}</ref> મોટા ભાગના ક્યુબનોએ કાસ્ટ્રોને ગંભીર બિમારી છે તેવી તેમને જાણ હતી તેવું સમર્થન આપ્યા છતાં મોટા ભાગના કાસ્ટ્રો વિનાના ભવિષ્ય અંગે ચિંતાતૂર હતા. <ref>{{cite web | last =Gonzalez-Torres | first =Fernan | year =2006 | month =December 30 | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6215229.stm | title =Cubans look to future with trepidation | publisher =BBC News | access-date =2007-01-01 }}</ref> 16 જાન્યુઆરી 2007ના રોજ સ્પેનિશ અખબાર, ''[[અલ પાઇસ]]'' , ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોને કામે રાખ્યા છે તેવી [[મેડ્રિડ]]ની ગ્રેગોરીયો મારાનોન હોસ્પિટલના બે ગુપ્ત સ્ત્રોતોને ટાંકતા અહેવાલ આપ્યો હતો કે કાસ્ટ્રો [[ડાયવર્ટિકલ્ટીસ]]ના ભારે કેસ બાદ થયેલા ગુદાના ચેપને કારણે ત્રણ નિષ્ફળ ઓપરેશનો અને ગૂંચવણોને કારણે અત્યંત ગંભીર સ્થિતિમાં છે અને તેમને [[સિકાટ્રીઝીંગ]] છે. જોકે, ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોએ સીએનએનને જણાવ્યું હતું કે તેઓ અહેવાલનો સ્ત્રોત નથી અને કાસ્ટ્રોની તબીબી ટીમ સિવાય આવતા કોઇપણ નિવેદનો પાયાવિહોણા છે. <ref>{{cite web | year =2007 | month =January 16 | url =http://www.cnn.com/2007/WORLD/americas/01/15/castro.condition/index.html | title =Spanish newspaper: Castro prognosis 'very grave' | publisher =CNN | access-date =2007-01-16 }} </ref> તેમજ, મેડ્રિડ સ્થિત ક્યુબન રાજકારણીએ જણાવ્યું હતું કે અહેવાલો ખોટા છે અને કોઇ પણ ટિપ્પણી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, જ્યારે વ્હાઇટ હાઉસના અખબારી સચિવ [[ટોની શો]]એ જણાવ્યું હતું કે અહેવાલો ફક્ત અગાઉના તંદુરસ્તીની આસપાસની કોઇ પ્રકારની વિગત જેવા દેખાય છે. આપણે કશુ જ નવુ નથી મેળવ્યું."<ref>{{cite web | last =Roman | first =Mar | year =2007 | month =January 16 | url =http://hosted.ap.org/dynamic/stories/S/SPAIN_CUBA_CASTRO?SITE=FLROC&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT | title =Castro reportedly in 'grave' condition | publisher =Associated Press | access-date =2007-01-16 }} </ref><ref>{{cite web | year =2007 | month =January 16 | url =http://www.elpais.com/articulo/internacional/cadena/actuaciones/medicas/fallidas/agravo/estado/Castro/elpepuint/20070116elpepiint_16/Tes | title =Una cadena de actuaciones médicas fallidas agravó el estado de Castro | publisher =El Pais | access-date =2007-01-16 }}</ref><ref>{{cite web | last =Boadle | first =Anthony | year =2007 | month =January 16 | url =http://news.yahoo.com/s/nm/20070116/wl_nm/cuba_castro_monday_dc_5 | title =Castro had 3 failed surgeries, paper says | publisher =Reuters | access-date =2007-01-16 }}{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 30 જાન્યુઆરી 2007 રોજ, ક્યુબન ટેલીવીઝન અને પેપર ''જુવેન્ટ્યુડ રેબેલ્ડે'' એ તાજા વીડીયો અને ફોટો દર્શાવ્યા હતા, જે કહેવાય છે તે એક દિવસ પહેલા કાસ્ટ્રો અને હુગો ચાવેઝ વચ્ચેની બેઠકના હોવાનું મનાતું હતું. <ref>[http://www.juventudrebelde.cu/cuba/2007-01-30/fidel-y-chavez-se-abrazan-de-nuevo-en-la-habana/ જુવેન્ટુડ રેબેલ્ડે (સ્પેનિશમાં)]</ref><ref>[http://www.miami.com/mld/miamiherald/16584601.htm મિયામી હેરાલ્ડ - નવી વીડીયોમાં નબળો કાસ્ટ્રો ]</ref> ફેબ્રુઆરી 2007ના મધ્યમાં [[એસોસિયેટેડ પ્રેસ]] દ્વારા એવો અહેવાલ અપાયો હતો કે પ્રવર્તમાન પ્રમુખ રાઉલ કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું છે કે ફિડલ કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી હવે સુધરી રહી છે અને સરકાર તરફેના તમામ અગત્યના મુદ્દાઓમાં હવે ભાગ લઇ રહ્યા છે. "ભારે અગત્યના પ્રશ્નો અંગે તેમનો સંપર્ક કરી શકાય છે.," એમ રાઉલ કાસ્ટ્રોએ ફિડલ અંગે જણાવ્યુ હતું. "તેઓ દરમિયાનગીરી કરતા નથી, પરંતુ તેઓ બધી બાબતો વિશે જાણે છે."<ref name="NewsMax">"[http://newsmax.com/archives/articles/2007/2/9/220202.shtml રાઉલ કાસ્ટ્રો માને છે કે ફિડલ સુધરી રહ્યો છે]". [[એસોસિયેટેડ પ્રેસ]], 10 ફેબ્રુઆરી, 2007.</ref> 27 ફેબ્રુઆરી 2007ના રોજ [[રોઇટર્સે]] એવો અહેવાલ આપ્યો હતો કે ફિડલ કાસ્ટ્રોને [[હુગો ચાવેઝ]] દ્વારા હોસ્ટ કરવામાં આવેલા જીવંત રેડીયો ટોક શો''[[અલો પ્રેસીડંટ]]'' માં બોલાવવામાં આવ્યા હતા અને તેમની સાથે 30 મિનીટ સુધી વાતો કરી હતી જે દરમિયાન તેઓ અત્યંત તંદુરસ્ત અને વ્યવસ્થિત દેખાયા હતા, જેવા તેઓ તેમની જુલાઇમાં સર્જરી બાદના કોઇ પણ ઓડીયો અથવા વીડીયો શોમાં દેખાયા ન હતા. અહેવાલ હતા કે કાસ્ટ્રોએ ચાવેઝને કહ્યું હતું કે, "હું ફરી પાછો સ્વસ્થ થઇ રહ્યો છું. હુ માનું છું કે મારામાં વધુ શક્તિ છે, વધુ મજબૂતાઇ અને અભ્યાસ માટે વધુ સમય છે," મજાક કરતા ઉમેર્યું હતું કે "હું ફરી પાછો વિદ્યાર્થી બની ગયો છું." બાદમાં વાતચીતમાં ([http://www.granma.cu/espanol/2007/febrero/mier28/conversa.html સ્પેનિશમા ટ્રાન્સક્રિપ્ટ] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120803012644/www.granma.cu/espanol/2007/febrero/mier28/conversa.html |date=2012-08-03 }}; [http://www.juventudrebelde.cu/cuba/2007-02-27/conversacion-telefonica-entre-fidel-castro-y-hugo-chavez-audio/ ઓડીઓ]) , વિશ્વના બજારો ગગડી રહ્યા હોવાનો તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો જે એક દિવસ પહેલા થયું હતું અને ટિપ્પણી કરી હતી કે વિશ્વ મૂડીવાદી વ્યવસ્થા કટોકટીમાં તેવા તેમના ઇરાદાની તે સાબિતી હતી. <ref>{{cite web | last =Pretel | first =Enrique Andres | year =2007 | month =February 28 | url =http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/N27428997.htm | title =Cuba's Castro says recovering, sounds stronger | publisher =Reuters AlertNet | access-date =2007-02-28 | archive-date =2010-04-02 | archive-url =https://web.archive.org/web/20100402223508/http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/N27428997.htm | url-status =dead }}</ref> માર્ચ અને એપ્રિલન પ્રારંભના ગાળામાં તેમની સ્થિતિમાં સુધારા અંગેના અહેવાલો સતત વહેતા રહ્યા હતા. 13 એપ્રિલ 2007ના રોજ, ચાવેઝને એસોસિયેટેડ પ્રેસ દ્વારા એવું કહેતા ટાંકવામાં આવ્યા હતા કે કાસ્ટ્રોએ તેમની માંદગીમાંથી મોટે ભાગે સંપૂર્ણ રીતે સુધારો મેળવી લીધો છે. તેજ દિવસે, ક્યુબન વિદેશ પ્રધાન ફેલિમ રોકે વિયેતનામમાં અખબારી પરિષદમાં એ વાતને સમર્થન આપ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોની તબીયત સતત સુધરી રહી છે અને તેઓ તેમની નેતાગીરીવાળી જવાબદારીઓ ફરી સંભાળી લીધી છે. <ref>{{cite web | last =Pearson | first =Natalie Obiko | year =2007 | month =April 13 | url =http://www.breitbart.com/article.php?id=D8OFU0O80&show_article=1 | title =Venezuela: Ally Castro Recovering | publisher =Associated Press | access-date =2007-04-13 | archive-date =2011-05-13 | archive-url =https://web.archive.org/web/20110513084559/http://www.breitbart.com/article.php?id=D8OFU0O80&show_article=1 | url-status =dead }}</ref> 21 એપ્રિલ 2007ના રોજ, સત્તાવાર અખબાર ''ગ્રાનમા'' અહેવાલ ટાંક્યો હતો કે હવાના ખાતે મુલાકાત લેનારા ચાઇનીઝ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના પોલીટબ્યૂરોના સભ્ય [[વુ ગ્યુન્ઝહેંગ]], સાથે એક કલાકની બેઠક કરી હતી. તેમની બેઠકના ફોટોગ્રાફે તેમની સર્જરી બાદના અગાઉ જારી કરાયેલા ફોટોગ્રાફની તુલનામાં ક્યુબન પ્રમુખ તંદુરસ્ત દર્શાવાયા હતા.<ref>{{cite web | year =2007 | month =April 21 | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6578539.stm | title =Castro resumes official business | publisher =BBC News | access-date =2007-04-21 }}</ref> કાસ્ટ્રોની સુદરતી તંદુરસ્તી પર ટિપ્પણી તરીકે, અમેરિક પ્રમુખ [[જ્યોર્જ ડબ્લ્યુ.બુશે]] કહ્યું હતું કે: "એક દિવસ સારા ભગવાન ફિડલ કાસ્ટ્રોને દૂર લઇ જશે," આવું સાભળીને નાસ્તિક કાસ્ટ્રોએ સણસણતો જવાબ આપ્યો હતો કે: "હવે મને સમયજાયું કે હું બુશ અને અન્ય પ્રમુખો કે જેમણે મારી હત્યાના હુકમો આપ્યા હતા તેમના આયોજન પ્રમાણે કેમ જીવતો રહ્યો છું: સારા ભગવાને મારી રક્ષા કરી."<ref>{{cite web | last = | first = | year =2007 | month =June 28 | url =http://www.reuters.com/article/topNews/idUSN2834938420070629 | title =Bush wishes Cuba's Castro would disappear | publisher =Reuters | access-date =2007-07-01 }}</ref> જાન્યુઆરી 2009માં કાસ્ટ્રોએ ક્યુબનોને જણાવ્યું હતું કે તેમના તાજેતરના ન્યૂઝ કોલમ નહી દેખાવાથી, તેમની કથળતી તંદુરસ્તીથી ચિંતા કરવા જેવી નથી અને તેમના ભવિષ્યના મૃત્યુથી વિચલિત થવાની જરૂર નથી. <ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/cuba/4324128/Fidel-Castro-sends-farewell-message-to-his-people.html|title=Fidel Castro sends farewell message to his people |last=Govan|first=Fiona|date=2009-01-23|publisher=[[The Daily Telegraph]]|access-date=2009-01-28}}</ref> તેજ સમયે 21 જાન્યુઆરી 2009ના રોજ [[આર્જેન્ટીન]] પ્રમુખ [[ક્રિસ્ટીના ફર્નાન્ડિઝ]] સાથેની કાસ્ટ્રોની બેઠકના દ્રશ્યો જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.<ref name="BBC 23Jan9">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/7846670.stm|title=Fidel contemplates his mortality |date=2009-01-23|publisher=[[BBC]]|access-date=2009-01-28}}</ref> === નિવૃત્તિ === {{quote|"I'm really happy to reach 80. I never expected it, not least having a neighbor - the greatest power in the world - trying to kill me every day."| Fidel Castro, July 21, 2006 <ref>[http://www.globalexchange.org/countries/americas/cuba/5436.html Fidel Castro, 20th Century Revolutionary] by Anthony Boadle, ''Reuters'', February 19, 2008</ref>}} 18 ફેબ્રુઆરી 2008ના પત્રમાં 24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજની નેશનલ એસેમ્બલી બેઠક ખાતે તેઓ પ્રમુખના પદનો અને કમાન્ડર ઇન ચિફના પદનો સ્વીકાર કરશે નહી તેવી જાહેરાત કાસ્ટ્રોએ એવું કહેતા કરી હતી કે "હું ઇચ્છા રાખીશ નહી કે સ્વીકારીશ નહી-સ્ટેટ કાઉન્સીલનું પ્રમુખ પદ અને કમાન્ડર ઇન ચિફ,"<ref>{{cite news|author=Castro, Fidel|title=Message from the Commander in Chief|url=http://www.granma.cubaweb.cu/2008/02/19/nacional/artic10.html|work=Diario Granma|publisher=Comité Central del Partido Comunista de Cuba|date=February 18, 2008|access-date=2008-02-19|archive-date=2008-02-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20080220100817/http://www.granma.cubaweb.cu/2008/02/19/nacional/artic10.html|url-status=dead}}</ref> સત્તાવાર જાહેર જીવનમાંથી અસરકારક રીતે તેમની નિવૃત્તિની જાહેરાત કરી.<ref>{{cite web | date= 2008-02-18 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7252109.stm | title = Fidel Castro announces retirement | publisher = BBC News | access-date = 2008-02-18}}</ref><ref>{{cite web | date = 2008-02-18 | url = http://africa.reuters.com/top/news/usnBAN929511.html | title = Fidel Castro stepping down as Cuba's leader | publisher = Reuters | access-date = 2008-02-18 | archive-date = 2009-01-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090103110711/http://africa.reuters.com/top/news/usnBAN929511.html | url-status = dead }}</ref><ref>{{cite web |date =2008-02-19 |url= http://www.miamiherald.com/news/americas/story/424291.html|title = Fidel Castro will step down after 50 years at Cuba's helm |publisher= miamiherald.com|access-date=2008-02-19}}</ref> સત્તાવાર કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીની અખબાર ''[[ગ્રાનમા]]'' દ્વારા પત્રને ઓનલાઇન પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં કાસ્ટ્રોએ દર્શાવ્યું હતું કે તેમના આ નિર્ણય પાછળ તેમની તંદુરસ્ત મુખ્યત્વે જવાબદાર હતી, એમ કહેતા દર્શાવ્યું હતું કે "જેમાં સંપૂર્ણ ચલિતતા અને સંપૂર્ણ અર્પણની જરૂર છે તેવી જવાબદારીઓને લેતા મારા અંતરાત્મા સાથે વિશ્વાસઘાત થશે, જે હું મારી શારીરિક સ્થિતિને જોતો આપી શકું તેમ નથી".<ref>{{cite web |date =2008-02-19 |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/7252109.stm|title = Fidel Castro announces retirement |publisher=[[BBC News]]|access-date=2008-02-19}}</ref> === અનુગામી === [[ચિત્ર:Dmitry Medvedev in Cuba 28 November 2008-4.jpg|thumbnail|300px|right|ફિડલ કાસ્ટ્રોના ભાઈ રાઉલ કાસ્ટ્રો અને મિત્રી મેડેવેડેવ.]] {{wikinews|Raúl Castro chosen new President of Cuba}} 24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ [[નેશનલ એસેમ્બલી ઓફ પીપલ્સ પાવરે]] પક્ષપાત વિના તેમના ભાઈ, [[રાઉલ કાસ્ટ્રો]]ને, ફિડલના અનુગામી તરીકે [[ક્યુબાના પ્રમુખ]] તરીકે પસંદ કરી લીધા હતા.<ref name="BBC"/> ફિડલના અનુગામીએ તેમના પ્રથમ સંબોધનમાં તેમણે નેશનલ એસેમ્બલી ઓફ પીપલ્સ પાવરને એવી દરખાસ્ત કરી હતી કે વધુ પડતી અગત્યતા ધરાવતી બાબતો જેમ કે સંરક્ષણ, વિદેશ નીતિ અને દેશના સામાજિક આર્થિક વિકાસને વગતી બાબતો અંગે ફિડલને સંપર્ક કરવાનું ચાલુ રાખવામાં આવશે. આ દરખાસ્તને તરત જ નેશનલ એસેમ્બલીના 597 સભ્યોએ પક્ષપાત વિના મંજૂર કરી લીધી હતી. રાઉલે ફિડલને "બિનપર્યાય"તરીકે વર્ણવ્યા છે. <ref>{{Cite web |url=http://ipsnews.net/news.asp?idnews=41321 |title=ક્યુબા: પોતાની બેઠકનો ભાગ ફિડલ સાથે પાડતા રાઉલ |access-date=2009-12-21 |archive-date=2011-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511102235/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=41321 |url-status=dead }}</ref> ફિડલ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના પ્રથમ સેક્રેટરી તરીકે ચાલુ રહ્યા હતા. <ref>{{cite web|date=2008-02-24|url=http://www.voanews.com/english/2008-02-24-voa16.cfm|title=Raul Castro Chosen to Lead Cuba|publisher=Voice of America|access-date=2008-02-24|archive-date=2008-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20080226111529/http://www.voanews.com/english/2008-02-24-voa16.cfm|url-status=dead}}</ref> == ધાર્મિક માન્યતાઓ == કાસ્ટ્રો [[રોમન કેથોલિક]] બાળક તરીકે મોટા થયા હતા, પરંતુ દરેકની જેમ આચરણ કરતા ન હતા. [[ઓલિવર સ્ટોન]]ની દસ્તાવેજી''[[કમાન્ડન્ટ]]'' માં, કાસ્ટ્રો દર્શાવે છે કે "હું કદી માન્યતાઓ ધરાવતો ન હતો", અને ફક્ત એક જ વાત સાચી છે કે ફક્ત એક જ જિંદગી છે.<ref>{{YouTube|WLUcOqeoKck|Comandante - Fidel Castro & Oliver Stone}}</ref> [[પોપ જ્હોન 23]]એ [[પોપ પિય, 12]]ના [[સામ્યવાદ વિરુદ્ધના નિયમો]]ને આધારે કાસ્ટ્રોને 1962માં ચર્ચમાંથી [[બહાર કાઢી મૂક્યા]] હતા, 1949ના નિયમો કે કેથોલિકોને સામ્યવાદી સરકારોને ટેકો આપવા પર પ્રતિબંધ ફરમાવતા હતા. 1992માં કાસ્ટ્રો ધર્મ પરના નિયંત્રણોને ઢીલા મૂકવા સંમત થયા હતા અને એટલું જ નહી પરંતુ ચર્ચ જતા કેથોલિકોને ક્યુબન કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીમાં જોડાવાની પણ મંજૂરી આપી હતી. તેમણે તેમના દેશને "નાસ્તિક"ને બદલે "બિનસાંપ્રદાયિક" તરીકે વર્ણવવાનું શરૂ કર્યું હતું. <ref> {{cite web | author= | title= Pope John Paul II's visit to Cuba | journal= The New York Times -on the Web | year= | volume= | issue= | pages= | url= http://www.nytimes.com/library/world/cuba-pope-index.html}} </ref> [[પોપ જોહ્ન પૌલ બીજા]] 1998માં ક્યુબાની મુલાકાતે આવ્યા હતા, આઇલેન્ડ પર રોમન કેથોલિક ચર્ચા વડા તરીકેનું શાસન સંભાળ્યા બાદની સૌપ્રથમ મૂલાકાત હતી. કાસ્ટ્રો અને પોપ મુલાકાત દરમિયાન વિવિધ પ્રસંગોએ અડીને કે સાથે બેઠેલા દેખાયા હતા. કાસ્ટ્રોએ પોપ સાથેની તેમની જાહેર બેઠકોમાં ઘાટા બ્લ્યુ રંગનો બિઝનેસ સુટ (તેમના ચિથરેહાલ વસ્ત્રોને બદલે) પહેર્યો હતો અને પોપને આદર અને માન આપ્યું હતું.<ref name="Pope Condemns Embargo">{{cite web | first= Larry | last= Rother | authorlink= | coauthors= | date= January 28, 1998 | title= Pope Condemns Embargo; Castro Attends Mass | edition= | publisher= The New York Times | url = http://www.nytimes.com/library/world/012698pope-cuba-rdp.html | id= }}</ref> ડિસેમ્બર 1998માં કાસ્ટ્રો ઔપચારીક રીતે સૌપ્રથમ વખત સત્તાવાર ઉજવણી તરીકે [[ક્રિસ્ટમસ ડે]]નો પુનઃ પ્રારંભ કર્યો હતો, જેને કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી દ્વારા 1969માં નાબૂદ કરવામાં આવ્યો હતો.<ref>{{cite web |date= | year = 1998 | month = December 5 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/228764.stm | title = Castro ratifies Christmas holiday | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language =|access-date = 2006-05-20|accessyear = }}</ref> ક્યુબનોને ફરીથી [[ક્રિસ્ટમસ]]ને રજા તરીકે મનાવવાની અને ખુલ્લી રીતે ધાર્મિક સરઘસો કાઢવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. ક્રિસ્ટમસને જાહેર રજા તરીકે શરૂ કરતા પોપે કાસ્ટ્રોને આભાર માનતો ટેલિગ્રામ કર્યો હતો. <ref>{{cite web |date= | year = 1998 | month = December 28 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/243705.stm | title = Pope's Christmas message for Castro | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-20}}</ref> કાસ્ટ્રોએ 2003માં રોમન કેથોલિક કોન્વેન્ટ બ્લેસીંગ્સમાં હાજરી આપી હતી. આ અણધારેલી ઘટનાનો હેતુ જૂના હવાનામાં શરૂ કરવામાં આવેલી નવી કોન્વેન્ટને આશિર્વાદ આપવાનો અને પોપની ક્યુબાની મુલાકાતની પાંચમી જયંતિનું પ્રતીક રાખવાનો હતો. <ref>{{cite web |date= | year = 2003 | month = March 9 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/2833699.stm | title = Castro attends convent blessing | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-20}}</ref> [[રૂઢીગત ખ્રિસ્તી]]મંડળના વરિષ્ઠ આધ્યાત્મિક નેતાઓ 20045માં ક્યુબામાં આવ્યા હતા, લેટિન અમેરિકામાં રૂઢીગત ધર્મપીઠે સૌપ્રથમ વખત મુલાકાત લીધી હોય તેવું ચર્ચના ઇતિહાસમાં પ્રથમ વાર બન્યુ હતું : [[એક્યુમેનિકલ કેથેડ્રલ બાર્થોલોમેવ 1]] હવાનામાં કેથેડ્રલને સમર્પિત રહ્યા હતા અને ફિડલ કાસ્ટ્રોને સન્માનથી નવાજ્યા હતા. <ref>[http://www.wcc-coe.org/wcc/what/mission/evlet1-2004.html હવાના, ક્યુબામાં અર્પણ કરાયેલા નવું ગ્રીક ઓર્થોડોક્સ કેથેડ્રલ] www.wcc-coe.org March 2004.</ref> તેમના સાથીઓએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ જૂના હવાનાના હૃદયસમા ભાગમાં રૂઢીગત ખિસ્તીઓને નાના રૂઢીગત કેથેડ્રલ ઊભા કરીને અને દાન કરીને ક્યુબન સરકારના નિર્ણયને પ્રતિભાવ આપી રહ્યા હતા. <ref>{{cite web | last = Gibbs | first = Stephen | authorlink = | coauthors = |date= | year = 2004 | month = January 22 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3418733.stm | title = Castro greets Orthodox patriarch | format = | work = | pages = | publisher = BBC News | language = | access-date = 2006-05-20}}</ref> એપ્રિલ 2005માં [[પોપ જોહ્ન પૌલ 2]]ના નિધન બદ લાગણીવશ કાસ્ટ્રોએ તેમના માનમાં હવાનામાં [[જાહેર]]માં હાજરી આપી હતી અને વેટિકન એમ્બેસી ખાતે પોપની શ્રદ્ધાંજલિના પુસ્તક પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. <ref>{{cite web | last = Newman | first = Lucia |date=April 6, 2005 | url = http://www.cnn.com/2005/WORLD/americas/04/04/pope.castro/ | title = Castro signs pope's condolence book | publisher = CNN.com }}</ref> તેમણે છેલ્લે 46 વર્ષ પહેલા 1959માં તેમની એક બહેનના લગ્ન નિમીત્તે કેથેડ્રલની મુલાકાત લીધી હતી. કાર્ડિનલ [[જેઇન લુકાસ ઓર્ટેગા વાય આલમિનો]]એ ટોળાનું નેતૃત્વ સંભાળ્યુ હતું, તેઓ કાળ સુટમાં સજ્જ હતા, અને પવિત્ર ફાધર જોહ્ન પૌલ બીજાનું હૃદય બંધ પડી જવાથી (ક્યુબામાં)જે મૃત્યુ થયું હતું તે માટે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી હતી. "<ref>{{cite web | last = Batista|first = Carlos|date= 2005-04-05 | url = http://www.caribbeannetnews.com/2005/04/05/mourns.shtml | title = Fidel Castro mourns pope at Havana cathedral | publisher = Caribbean Net News | access-date = 2006-05-11 }}</ref> == જાહેર છબી == લશ્કરી શૈલીનો યુનિફોર્મ અને જંગી પ્રદર્શનોની આગેવાની કરીને કાસ્ટ્રોએ સતત ક્રાંતિની અસર પેદા કરી છે. તેઓ હંમેશ લશ્કરી વસ્ત્રોમાં સજ્જ દેખાયા હતા, પરંતુ તેમના વ્યક્તિગત દરજી મેરેલ[[વાન્ટ વૌટે]], પ્રસંગોપાત બિઝનેસ સ્યુટ બદલાવવા માટે સમજાવ્યા હતા. <ref>{{cite web |url=http://secure-wildcat.arizona.edu//papers/old-wildcats/spring95/February/February10,1995/01_5_m.html |title=In brief |access-date=2006-08-12 |accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date=1995-02-10 |publisher=Arizona Daily Wildcat |archive-date=2006-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060905005409/http://secure-wildcat.arizona.edu//papers/old-wildcats/spring95/February/February10,1995/01_5_m.html |url-status=dead }}</ref> કાસ્ટ્રોને વારંવાર કમાન્ડન્ટ તરીકે સંબોધવામાં આવે છે, પરંતુ તેમનુ હૂલામણું નામ "''અલ કાબેલો'' " છે,જેનો અર્થ "ઘોડો" તેવો થાય છે, આ લેબલ સૌપ્રથમ વખત ક્યુબન મનોરંજનકાર [[બેન્ની મોર]]ને આપવામાં આવ્યું હતું, જેણે તેની મંડળી સાથે હવાના પાસેથી પસાર થતાં કાસ્ટ્રોને સાંભળ્યા હતા અને બૂમ પાડી હતી કે "અહીં ઘોડાઓ આવ્યા!"<ref>રિચાર્ડ ગોટ્ટ, ''કયુબા : નવો ઇતિહાસ'' . p. 175. યેલ પ્રેસ </ref> ક્રાંતિકારી ઝુબેશ દરમિયાન અનુસરતા બળવાખોરોએ કાસ્ટ્રોને "ધી જાયંટ" તરીકે ઓળખ્યા હતા.<ref>જોન લી એન્ડરસન. ચે ગૂવેરા: ક્રાંતિકારી જીવન. p. 317.</ref> કાસ્ટ્રોની જલદ વાણીનો લાભ લેવા માટે મોટી સંખ્યામાં ટોળાઓ ઉમટી પડતા હતા, જે ખાસ કરીને કલાકો સુધી ચાલતી હતી. તેમના પરિવારના સભ્યો સહિત કાસ્ટ્રોના અંગત જીવન અંગેની ઘણી વિગતોનો અભાવ છે, કેમ કે માધ્યમોને તેનો ઉલ્લેખ કરવાની મનાઇ ફરવામાં આવી હતી. <ref>[http://www.latinamericanstudies.org/fidel/castro-family.htm ફિડલ કાસ્ટ્રોનો પરિવાર]</ref> કાસ્ટ્રોની અસર સતત ક્યુબાના સ્ટોર્સ, વર્માંગખંડોમાં, ટેક્ષીસ્ટેન્ડમાં અને રાષ્ટ્રીય ટેલીવીઝનમાં જોવા મળે છે.<ref>http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4779529.stm</ref> કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ [[વ્યક્તિત્વ વિશે પૂજ્ય ભાવ]]ને પ્રોત્સાહન આપતા નથી.<ref>"[http://www.pbs.org/newshour/bb/latin_america/cuba/castro_2-12-85.html ફિડલ કાસ્ટ્રો] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131218201330/http://www.pbs.org/newshour/bb/latin_america/cuba/castro_2-12-85.html |date=2013-12-18 }}" ''પીબીએસ ઓનલાઇન ન્યુઝઅવર'' 12 ફેબ્રુઆરી, 1985.</ref> == કુટુંબ == તેમની પ્રથમ પત્ની [[મિર્ટા ડિયાઝ બાલાર્ટ]], કે જેમને તેઓ 11 ઓક્ટોબર 1948ના રોજ પરણ્યા હતા, તેમના દ્વારા કાસ્ટ્રોને ફિડલ એન્જલ ફિડેલિટો કાસ્ટ્રો ડિયાઝ બલાર્ટ નામનો પુત્ર છે, જેનો જન્મ 1 સપ્ટેમ્બર 1949ના રોજ થયો હતો. ડિયાઝ બાલાર્ટ અને કાસ્ટ્રો 1955માં અલગ પડી ગયા હતા અને તેણીએ એમિલીય નુનેઝ બ્લાન્કો સાથે ફર વાર લગ્ન કર્યા હતા. [[મેડ્રિડ]]સ્પેલ બાદ, ડિયાઝ બાલાર્ટ ફિડલિટો અને તેના પરિવાર સાથે રહેવા માટે હવાનામાં પરત ફરી હોવાના અહેવાલ છે. <ref>એન લુઇસ બાર્ડેક: ''ક્યુબા કોન્ફિડેન્શિયલ'' . p. 67. "એક માહિતગાર સૂત્ર દાવો કરે છે કે મિત્રા ક્યુબામાં 2002ના પ્રારંભમાં પરત ફર્યા હતા અને હાલમાં તેઓ ફિડલેટો અને તેમના પરિવાર સાથે રહે છે."</ref> ફિડલિટો [[ક્યુબા]]માં મોટો થયો હતો; તેના પિતાએ પદ ફરી દૂર કર્યા બાદ થોડા સમય માટે તે ક્યુબાના અણુ ઉર્જા પંચમાં જતો રહ્યો હતો. <ref name="anderson">જોન લી એન્ડરસન, "કાસ્ટ્રોનું છેલ્લી લડાઇ: ક્રાંતિ તેના નેતાને ટકાવી શકશે?" ધી ન્યુ યોર્કર, 31 જુલાઇ, 2006. [51] ^ [49] અને [50]</ref> ડિયાઝ બાલાર્ટના ભત્રીજા રિપબ્લિકન યુ.એસ. કોંગ્રેસમેન [[લિંકોલીન ડિયાઝ બાલાર્ટ]]અને [[મારીય ડિયાઝ બાલાર્ટ]] છે, જે કાસ્ટ્રો સરકારના મોઢેથી બોલીને ટિપ્પણી કરનારા હતા. ફિડલને તેની બીજી પત્ની ડાલીયા સોટો ડેલ વાલે દ્વારા પાંચ અન્ય પુત્રો હતા, જેમાં : એન્ટોનીયો, અલેજાન્ડ્રો, એલેક્સીસ, એલેક્ઝાંન્ડર "એલેક્સ" અને એન્જલ કાસ્ટ્રો સોટો ડેલ વિલેનો સમાવેશ થાય છે. <ref name="anderson"/> જ્યારે ફિડલ મિર્ટાને પરણ્યા ત્યારે તેમનો નાતાલીયા નાટી રેવ્યુલ્ટા ક્લેવ્સ સાથે પ્રણય ચાલતો હતો, જે 1925માં હવાનામાં જન્મી હતી અને ઓરલન્ડો ફર્નાન્ડિઝને પરણી હતી, પરિણામે તેને [[એલીના ફર્નાન્ડિઝ-રેવ્યુલ્ટા]]નામની પુત્રી થઇ હતી.<ref name="anderson"/> એલીનાએ 1993માં ક્યુબા છોડી દીધું હતું, સ્પેનિશ પ્રવાસી તરીકે વશપલ્ટો કરીને ,<ref>{{cite web|url=http://www.canada.com/topics/news/world/story.html?id=2ef037b4-5f82-4283-b1fb-2cc9e2442977 |title= Cuba's first family not immune to political rift |access-date=2006-08-10 |accessmonthday= |accessyear= |author= |last=Boadle |first=Anthony |authorlink= |coauthors= |date=2006-08-08 |year= |month= |format= |work= |publisher=Reuters |pages= |language= |archive-url = |archive-date=}}</ref> અમેરિકામાં આશ્રય માગ્યો હતો. તેણી તેના પિતાની નીતિ અનુસાર મોડેથી બોલીને ટિપ્પણી કરનાર હતી. ગુપ્ત નામધારી સ્ત્રી દ્વારા તેમને જોર્જ એન્જેલ કાસ્ટ્રો નામનો એક બીજો પુત્ર હતો. ફિડલને ફ્રાંસિસ્કા પોપો નામની બીજી એક પુત્રી (જન્મ 1953) હતી, જે એક રાત્રિના પ્રણયનુ પરિણામ હતી. કુ.પોપો અને તેણીના પતિ હાલમાં મિયામીમાં રહે છે.<ref>ક્યુબા કોન્ફિડેન્શિયલ: મિયામી અને હવાનામાં પ્રેમ અને વેર એન લુઇસ બાર્ડેક દ્વારા; રેન્ડમ હાઉસ, ઇન્ક., 2002; આઇએસબીએન9780375504891</ref> તેમની બહેન [[જ્યુન્ટીયા કાસ્ટ્રો]] 1960ના પ્રારંભથી અમેરિકામાં રહે છે. તેણી જ્યારે પરદેશમાં વસવા આવી ત્યારે, તેણીએ જણાવ્યું હતું કે "મારા દેશમાં જે ચાલી રહ્યું છે તેનાથી લાંબા સમય સુધી હું વિમુખ રહી શકું નહીં. મારા ભાઈ ફિડલ કાસ્ટ્રો અને રાઉલે તેણીને પાણી વચ્ચે જેલમાં રાખી હતી. આંતરરાષ્ટ્રીય સામ્યવાદ દ્વારા લોકોને જેલમાં રાખવાથી લઇને અસહ્ય ત્રાસ આપવામાં આવે છે."<ref>{{cite web| url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,871241-1,00.html| title=The Bitter Family (page 1 of 2)| publisher=[[Time (magazine)|Time Magazine]]| date=1964-07-10| access-date=2008-02-19| archive-date=2013-08-21| archive-url=https://web.archive.org/web/20130821224354/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,871241-1,00.html| url-status=dead}}</ref> == વિવાદ અને ટીકા == === માનવ અધિકાર રેકોર્ડ === કાસ્ટ્રોના મોટા ભાગના ટીકાકારોમાંના અમુક કાસ્ટ્રોને [[સરમુખ્યત્યાર]] <ref name="Mallin">{{cite book|title=Covering Castro: rise and decline of Cuba's communist dictator|author=Jay Mallin|publisher=Transaction Publishers|isbn=9781560001560}}</ref> <ref name="idiotsguide">{{cite book|title=The complete idiot's guide to Latino history and culture|author=D. H. Figueredo}}</ref><ref name="dailymail">{{cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-516539/Farewell-Fidel-The-man-nearly-started-World-War-III.html|title=Farewell Fidel: The man who nearly started World War III|publisher=Daily Mail}}</ref><ref name="timesonline">{{cite web |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article3399819.ece |title=Fidel Castro bows to illness and age as he quits centre stage after 50 years - Times Online |publisher=www.timesonline.co.uk |access-date=2009-04-22 |last=Catan |first=Thomas }} </ref><ref name="fade-out">{{cite web|url=http://www.washingtontimes.com/news/2008/feb/24/fidels-fade-out/|title=Fidel's fade-out}}</ref>અને તેમનું શાસન આધુનિક [[લેટિન અમેરિકા]]ના ઇતિહાસમાં આજ સુધીમાં લાંબામાં લાબું હતું. <ref name="idiotsguide"/><ref name="dailymail"/><ref name="timesonline"/><ref name="fade-out"/> [[માનવ અધિકાર નિરીક્ષણ]] સંસ્થાઓએ સુચવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોએ "રિપ્રેસીવ મશિનરી" ઊભી કરી છે, જે "ક્યુબનોને તેમના મૂળભૂત હકોથી સતત વંચિત રાખે છે".<ref name="HRW-Castro">{{cite web|title=Cuba: Fidel Castro’s Abusive Machinery Remains Intact|publisher=Human Rights Watch|url=http://www.hrw.org/en/news/2008/02/18/cuba-fidel-castro-s-abusive-machinery-remains-intact|date=2008-02-18|access-date=2009-10-07}}</ref> === ખરાબ સંચાલનના આરોપો === તેમના પુસ્તક, ''ક્યુબામાં ભ્રષ્ટાચાર'' માં, સેર્ગીયો ડિયાઝ બ્રીક્વેટ્સ અને જોર્જ એફ. પ્રેઝ લોપેઝસર્વાન્ડો જણાવે છે કે કાસ્ટ્રોએ ભ્રષ્ટાચારને સંસ્થાકિય બનાવ્યો હતો અને કાસ્ટ્રોની સરકારની માલિકીની ઇજારાશાહીઓ, ભેદભાવશાહી અને વિશ્વસનીયતાના અભાવે ક્યુબાને વિશ્વના અનેક ભ્રષ્ટાચારવાળ રાજ્યોમાંનું એક બનાવ્યું છે.".<ref name="corruption">{{cite book|title=Corruption in Cuba|author=Sergio Diaz-Briquets, Jorge F. Pérez-López}}</ref> સર્વાન્ડો ગોન્ઝાલીઝ ''ધી સિક્રેટ ફિડલ કાસ્ટ્રો'' માં, કાસ્ટ્રોને "ભ્રષ્ટ રાજા "કહે છે.<ref name="secretlife"/> 1959માં ગોનાલીઝના અનુસાર કાસ્ટ્રોએ "ફિડલનું તપાસ ખાતુ"સ્થાપિત કર્યું હતું,જેના દ્વારા તે ધારે તેટલું ભંડોળ ખેંચી શકે. <ref name="secretlife">{{cite book|title=The Secret Fidel Castro|author=Servando Gonzalez}}</ref> "કમાન્ડન્ટ રિઝર્વ"ની રચના 1970માં કરવામાં આવી હતી, જેના દ્વારા કાસ્ટ્રો "તેના સ્થાનિક અને વિદેશમાં રહેતા અસંખ્ય ગાઢ મિત્રોને ભેટ પૂરી પાડતો હતો" તેવો આક્ષેપ છે.<ref name="secretlife"/> ગોનાલીઝ હંકાર કરતા જણાવે છે કે કમાન્ડન્ટની અનામતો નકલી બિઝનેસ સામ્રાજ્ય અને મની લોન્ડરીંગ સાથે સંકળાયેલી છે. <ref name="secretlife"/> 1968ના પ્રારંભમાં, કાસ્ટ્રોના એક સમયના નિકટના મિત્રએ લખ્યું હતુ કે કાસ્ટ્રો સ્વીસ બેન્કમાં વિશાળ ખાતાઓ ધરાવે છે. <ref name="secretlife"/> કાસ્ટ્રોના સેક્રેટરી ઝુરીચ બેન્કનો ઉપયોગ કરતા દેખાયા હોવાનો આરોપ છે. <ref name="secretlife"/> ગોન્ઝાલીઝ માને છે કે ક્યુબાની સ્વીત્ઝરલેન્ડ સાથેની વ્યાપાર તંગી સાથે ક્યુબાની ઝુરીચ ખાતેની સંબધિત રીતે મોટી ઓફિસની રાષ્ટ્રીય ઓફિસ સાથે મેળ ખાતો નથી. <ref name="secretlife"/> કાસ્ટ્રો વિદેશમાં બેન્ક ખાતુ હોવાની અને તેમા ડોલર હોવાની વાતને નકારી છે. <ref name="BBC wealth"/>કાસ્ટ્રો વિરુદ્ધના ચળવળકર્તા અને કવિ [[જોર્જ વોલ્સ]] દર્શાવે છે કે પ્રેમ કેવી રીતે કરવો તેની કાસ્ટ્રોને કદીયે ખબર પડી નથી, અને તે "ફિડલે માનપૂર્વકના લગ્ન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો જે નિષ્ફળ ગયો હતો; તેણે માનવાચક રાજકારણનો પ્રયત્ન કર્યો તે પણ નિષ્ફળ ગયો".<ref name="geyer"/> === સંપત્તિ અંગેના આરોપો === કેજીબી અધિકારી, એલેક્સી નોવીકોવ જણાવે છે કે કાસ્ટ્રોનું અંગત જીવન અન્ય કોમ્યિનુસ્ટ વર્ગ જેવું હતું, "જે પ્રવેશી ન શકાય તેવા ગુપ્ત કુવા જેવું હતું". અન્ય વસ્તુઓમાં, તેમણે જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રો 9700 વ્યક્તિઓ કરતા વધુ અંગત ગાર્ડ અને ત્રણ વૈભવી જહાજો ધરાવતા હતા. <ref name="secretlife"/> 2005માં, અમેરિકન બિઝનેસ અને ફાયનાન્સિયલ મેગેઝીન''[[ફોર્બ્સે]]'' કાસ્ટ્રોને વિશ્વના સૌથી શ્રીમંત વ્યક્તિ તરીકેની યાદીમા સમાવ્યા હતા, જેમની કુલ સંપત્તિ અંદાજિત 550 મિલીયન ડોલરની હતી. મેગેઝીને જે અંદાજો દર્શાવ્યા હતા તે વિજ્ઞાન કરતા વધુ કલા વધારે હતા,<ref name="CBS wealth">[http://www.cbsnews.com/stories/2006/05/16/world/main1622957.shtml કાસ્ટ્રો: હું શ્રીમંત નથી.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090313043156/http://www.cbsnews.com/stories/2006/05/16/world/main1622957.shtml |date=2009-03-13 }} સીબીએસ (CBS) ન્યૂઝ. 24 એપ્રિલ 2007ના રોજ એક્સેસ.</ref> દાવો કરાયો હતો કે ક્યુબન નેતાની અંગત સંપત્તિ બ્રિટનની રાણી [[એલિઝાબેથ 2]] કરતા બમણી હતી, [[રાજકારણી]] અને બિઝનેસમેન દ્વારા હાસ્યાસ્પદ પૂરાવાઓ છતાં તે ક્યુબન નેતાનું અંગત જીવન નોંધપાત્ર રીતે સંયમી હતું. <ref name="BBC wealth">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4985510.stm કાસ્ટ્રો મોટા નસીબનો દાવો નકારે છે]. બીબીસી ન્યૂઝ</ref> આ મૂલ્યાંકન ક્યુબાની [[સરકારની માલિકીની કંપનીઓ]]ની કુલ સંપત્તિના આર્થિક અંદાજો પરથી કાઢવામાં આવ્યું છે, અને કાસ્ટ્રો પાસે અંગત આર્થિક અંકુશ હતો તેવી માન્યતાનો ઉપયોગ કરાયો છે. <ref name="wealth">http://www.msnbc.msn.com/id/12807201/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501121333/http://www.msnbc.msn.com/id/12807201/ |date=2011-05-01 }} સંપત્તિ અહેવાલ પર કાસ્ટ્રો હોબાળો મચાવે છે. અસોસિએટેડ પ્રેસ 13 ડિસેમ્બર એક્સેસ્ડ 2006</ref> ફોર્બસ મેગેઝીને બાતમાં અંદાજ વધારીને 900 મિલીયન ડોલરનો કર્યો હતો, જેન કારણે [[સ્વીત્ઝરલેન્ડ]]માં ઘણી મોટી રોકડ પડી હોવાની અફવાને વેગ આપ્યો હતો. <ref name="BBC wealth"/> મેગેઝીને માહિતી માટે કોઇ સાબિતી આપી ન હતી,<ref name="CBS wealth"/> અને સીબીએસ ન્યૂઝના અનુસાર કાસ્ટ્રોનો શ્રીમંતોની યાદીમાં પ્રવેશ એ અન્ય વ્યક્તિઓ પર પૂરી પાડવામાં આવેલી માહિતીની તુલનામાં ઘણો સંક્ષિપ્ત હતો. <ref name="CBS wealth"/> કાસ્ટ્રો કે જેમણે મેગેઝીન સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવાનું વિચાર્યુ હતું, તેમણે એવો પ્રતિભાવ આપ્યો હતો કે દાવાઓ ખોટા અને [[બદનક્ષી]]હતા", અને તે અમેરિકાની તેમને નીચા દેખાડવાની ઝુંબેશનો એક ભાગ હતો. <ref name="BBC wealth"/> તેમણે જાહેર કર્યુ હતું કે : "જો તેઓ સાબિત કરે કે મારે વિદેશમાં 900 મિલીયન ડોલર, 1 મિલીયન ડોલર, 500,000 મિલીયન ડોલર અથવા 1 ડોલ ધરાવતું બેન્ક ખાતુ છે તો હું રાજીનામુ આપી દઇશ."<ref name="BBC wealth"/> ક્યુબાની મધ્યસ્થ બેન્કના પ્રમુખ ફ્રાંન્સિસ્કો સોબેરોને દાવાને "હસ્યાસ્પદ બદનક્ષી" ગણાવતા જણાવ્યુ હતું કે, સરકારની વિવિધ કંપનીઓ પાસેથી એકત્ર કરવામાં આવેલા નાણાને ફરી પાછી આઇલેન્ડના અર્થતંત્ર, "વિવિધ ક્ષેત્રો જેમ કે આરોગ્ય, વિજ્ઞાન, આંતરિક સુરક્ષા, રષ્ટ્રીય સંરક્ષણ અને અન્ય દેશો સાથેના મજબૂતાઇના પ્રોજેક્ટો"માં રોકવામાં આવ્યા છે.<ref name="wealth"/> == વારસો == ફિડલ કાસ્ટ્રો આ દિવસમાં અત્યંત વિવાદાસ્પદ વ્યક્તિ રહ્યા હતા. તેમનો વારસાને સકારાત્મક કે નકારાત્મક રીતે લેવામાં આવશે તે રાજકીય વર્તુળોમાં સતત ચર્ચાઓ ચાલતી રહી હતી. જે લોકો પોતાની સરકારને ટેકો કરે છે તે સમાન્ય રીતે જણાવે છે કે ક્યુબા વિશ્વમાં સૌથી વધુ સાક્ષરતા દર ધરાવે છે અને અત્યંત અસરકારક આરોગ્યસંભાળ વ્યવસ્થા, નીચી સંપત્તિ અસમાનતા, સ્થિર સરકાર અને આફ્રિકામાં આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રજાતરફી સંઘર્ષોને ટેકો આપવાનો ભૂતકાળ ધરાવે છે. {{Citation needed|date=September 2009}} તેમને ઉતારી પાડનારાઓ ક્યુબાનો ઉજ્જડ માન અધિકાર રેકોર્ડ, સરમુખ્યત્યારશાહી રાજ્ય, સ્થિર અર્થતંત્ર અને રાજકીય મતભેદનો અવરોધ ભારપૂર્વક જણાવે છે. {{Citation needed|date=September 2009}} ઓક્ટોબર 2009માં, કાસ્ટ્રોને [[યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલી]] દ્વારા "વર્લ્ડ હીરો ઓફ સોલીડરીટી" એવુ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.<ref>[http://www.laht.com/article.asp?ArticleId=342574&amp;CategoryId=14919 મોરાલ્સને "માતૃભૂમિનો વૈશ્વિક નાયક" તેવું યુએન જનરલ એસેમ્બલી દ્વારા નામ અપાયું ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210421032225/http://www.laht.com/article.asp?ArticleId=342574&CategoryId=14919 |date=2021-04-21 }} ''[[લેટિન અમેરિકન હેરાલ્ડ ટ્રિબ્યૂન]]'' દ્વારા</ref> == ફિડલ કાસ્ટ્રોના પૂર્વજો == {{ahnentafel top|Ancestors of Fidel Castro|width=100%}} {{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 94%; line-height: 133%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |31=31. |30=30. |29=29. |28=28. |27=27. |26=26. |25=25. |24=24. |23=23. |22=22. |21=21. |20=20. |19=19. Manuela Pereira |18=18. Ramon Núñez |17=17. Maria López Mendez |16=16. Casimiro Felipe de Castro Fernández<br />b. 1769, [[Lugo]], [[Lancara]], [[Galicia (Spain)|Galicia]], [[Spain]] |15=15. Isabel Ramos |14=14. Domingo González |13=13. Rafaela Vázquez Rivera |12=12. Francisco Hipólito Ruz Acosta <ref>Book: Todo el tiempo de los cedros: paisaje familiar de Fidel Castro Ruz‎</ref><br /> |11=11. Dominga Fernández |10=10. Pedro Argiz |9= 9. Juana Núñez Pereira<br /> |8= 8. Pedro Juan de Castro López<br />b. 1812, [[Lugo]], [[Lancara]], [[Galicia (Spain)|Galicia]], [[Spain]] |7= 7. Dominga González Ramos<br />b. 1915 |6= 6. Francisco Ruz Vázquez<br />b. 1911, |5= 5. Antonia Argiz Fernández<br />b. 1857, [[Lugo]], [[Lancara]], [[Galicia (Spain)|Galicia]], [[Spain]] |4= 4. Manuel de Castro Núñez<br />b. 1849, [[Lugo]], [[Lancara]], [[Galicia (Spain)|Galicia]], [[Spain]] |3= 3. Lina Ruz González<br />b. 1903, Las Catalinas, [[Camaguey]], Cuba |2= 2. [[Ángel Castro y Argiz|Ángel Maria Bautista Castro Argiz]]<br />b. 1875, [[Lugo]], [[Lancara]], [[Galicia (Spain)|Galicia]], [[Spain]] <ref>[http://www.wargs.com/other/castro.html Ancestry of Fidel Castro]</ref> |1= 1. Fidel Alejandro Castro Ruz <ref>[http://www.wargs.com/other/castro.html Ancestry of Fidel Castro]</ref><br />b. 1926, [[Holguín]], [[Birán]], [[Cuba]] }} == લેખિત કામગીરી == <small>'''ફિડલ કાસ્ટ્રો દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે અથવા આંશિક રીતે ''' </small> * ''મૂડીવાદ કટોકટીમાં: ગ્લોબલાઇઝેશન એન્ડ વર્લ્ડ પોલિટીક્સ ટુડે'' , ઓશન પ્રેસ, 2000, આઇએબીએન 1876175184 * ''ચે: અ મેમોઇર'' , ઓશ પ્રેસ , 2005, આઇએસબીએન 192088825X * ''ક્યુબા એટ ક્રોસ રોડ઼્ઝ '' , ઓશન પ્રેસ , 1997, આઇએસબીએન 187528494X * ''ફિડલ કાસ્ટ્રો : માય લાઇફ: અ સ્પોકન ઓટોબાયોગ્રાફી '' , સ્ક્રીબનર, 2008, આઇએસબીએન 1416553282 * ''ફિડલ કાસ્ટ્રો રીડર'' , ઓશન પ્રેસ, 2007, આઇએસબીએન 1920888888 * ''ફિડલ માય અરલી યર્સ '' , ઓશન પ્રેસ, 2004, આઇએસબીએન 1920888098 * ''ફિડલ એન્ડ રિલીયજીયન: મેક્સિકન અને લિબરેશન વિચારધારા પર ફ્નીરેઇ બેટ્ટો સાથે વાતચીત'' , ઓશન પ્રેસ , 2006, આઇએસબીએન 1920888454 * ''પ્લેયા ગિરોનઃ બે ઓફ પિગ્સ : અમેરિકામાં વોશિગ્ટોનના પ્રથમ લશ્કરની હાર '' , પથફાઇન્ડર પ્રેસ, 2001, આઇએસબીએન 087348925X * ''પોલિટીકલ પોર્ટેઇટ્સ: ફિડલ કાસ્ટ્રો ઇતિહાસમાં વિખ્યાત વ્યક્તિ તરીકે પ્રતિબિંબીત'' , ઓશન પ્રેસ, 2008, આઇએસબીએન 1920888942 * ''ધી ડિક્લેરેશન્સ ઓફ હવાના'' , વર્સો, 2008, આઇએસબીએન 1844671569 * ''ધી પ્રિઝન લેટર્સ ઓફ ફિડલ કાસ્ટ્રો '' , નેશન બુક્સ, 2007, આઇએસબીએન 1560259833 * ''વોર, રેસિઝમ એન્ડ ઇકોનોમિક જસ્ટીસ: મૂડીવાદની વૈશ્વિક પાયમાલી'' , ઓશન પ્રેસ, 2002, આઇએસબીએન 1876175478 == આ પણ જુઓ == {{Multicol}} * [[26 જુલાઇ ચળવળ]] * [[ક્યુબાના ગ્રામિણ (કૃષિ)સુધારા કાયદાઓ]] * [[ડાબેરી પાંખ રાષ્ટ્રવાદ]] * [[ક્યુબાનું રાજકારણ]] * [[ફિડલ કાસ્ટ્રો તરફનો વિરોધ]] * [[2006–2008 પ્રમુખની ફરજોની ક્યુબન ફેરબદલી]] {{Multicol-break}} * [[કમાન્ડન્ટ]] * [[ફિડલ (ફિલ્મ)]] * [[ફિડલ (2001 દસ્તાવેજી)]] * [[માય લાઇફ (ફેડિલે કાસ્ટ્રોની આત્મકથા)]] * [[કાસ્ટ્રોને મારવાના 638 માર્ગો]] {{Multicol-end}} == સંદર્ભો અને પાદટીપ == {{Reflist|3}} == બાહ્ય લિંક્સ == {{sisterlinks|author=yes|wikt=no|b=no|v=no}} ;ફિડલ કાસ્ટ્રો દ્વારા * [http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/ 6 ભાષાઓમાં ફિડલ કાસ્ટ્રોના સંબોધનના આર્કાઇવ] * [[માર્કીસ્ટસ ઇન્ટરનેટ આર્કાઇવ]] ખાતે [http://www.marxists.org/history/cuba/archive/castro/ ફિડલ કાસ્ટ્રો હિસ્ટ્રી આર્કાઇવ]. * [http://lanic.utexas.edu/la/cb/cuba/castro.html કાસ્ટ્રોના સંબોધનોનો સમૂહ ] * [http://www.counterpunch.org/castro09042007.html "હીન સામ્રાજ્ય તરફથી અમે સહાયની આશા રાખતા નથી"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091209090814/http://www.counterpunch.org/castro09042007.html |date=2009-12-09 }} * [http://www.counterpunch.org/castro04072007.html "તમામ મધમાખીઓ ક્યાં ગઇ?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100218135525/http://www.counterpunch.org/castro04072007.html |date=2010-02-18 }} * [http://www.counterpunch.org/castro07312007.html "ઇન સ્પાઇટ ઓફ એવરીથીંગ: સમગ્ર અમેરિકન રમતોનું પ્રતિબિંબ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091201221400/http://www.counterpunch.org/castro07312007.html |date=2009-12-01 }} * [http://www.counterpunch.org/castro08062007.html "સામ્રાજ્ય સામે સિવીલાઇઝેશન યુતિ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091201232238/http://www.counterpunch.org/castro08062007.html |date=2009-12-01 }} ;ફિડલ કાસ્ટ્રો વિશે * [http://www.life.com/image/first/in-gallery/22998/castro-early-years-19531961 કાસ્ટ્રો: પ્રારંભિક વર્ષો (1953–1961)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090923010654/http://www.life.com/image/first/in-gallery/22998/castro-early-years-19531961 |date=2009-09-23 }} - ''[[લાઇફ]]'' મેગેઝીન દ્વારા સ્લાઇડશો * [[માર્થર મિલર]]: [http://www.thenation.com/doc/20040112/miller કાસ્ટ્રો સાથેની મુલાકાત] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091223035511/http://www.thenation.com/doc/20040112/miller |date=2009-12-23 }} (''[[ધી નેશન]]'' ) 24 ડિસેમ્બર, 2003 * બીબીસી: [http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/4392634.stm ફિડલ કાસ્ટ્રો: અ લાઇફ ઇન પિક્ચર્સ] * બીબીસી વિડીયો: [http://news.bbc.co.uk/player/nol/newsid_5200000/newsid_5207200/5207264.stm?bw=nb&amp;mp=rm&amp;news=1&amp;nol_storyid=5207264&amp;bbcws=1 ફિડલ કાસ્ટ્રો ચે ગૂવેરાના બેહૂડ મકાનની મુલાકાત લે છે] * શિક્ષકના માર્ગદર્શન સાથે ફિડલ કાસ્ટ્રો પર [http://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/ પીબીએસ અમેરિકન એક્સપિરીયન્સ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161204081746/http://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/ |date=2016-12-04 }}ઇન્ટરેક્ટીવ સાઇટ * [http://mssa.library.yale.edu/findaids/eadHTML/mssa.ms.0650.html ક્યુબન રિવોલ્યુશ, કલેક્શન, મન્યુસ્ક્રીપ્ટ્સ અને આર્કાઇવ્સની માર્ગદર્શિકા], [[યેલ યુનિવર્સિટી લાયબ્રેરી]] * [http://library.duke.edu/digitalcollections/stryker/ ક્યુબાના દીના સ્ટ્રેકરના ફોટોગ્રાફ્સ, 1963-1964, ડ્યૂક યુનિવર્સિટી લાયબ્રેરી ડિજીટલ કલેક્શન્સ] * {{imdb name|0004242|Fidel Castro}} * ''ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ'' --- ક્રિયા પ્રતિક્રિયા ફિચર: [http://www.nytimes.com/interactive/2008/02/24/weekinreview/20080224_CASTRO_FEATURE.html#section1 થ્રી ડેઝ વિથ ફિડલ] * ''ન્યો યોર્ક ટાઇમ્સ'' --- સ્લાઇડશો: [http://www.nytimes.com/slideshow/2008/02/19/world/0219-CASTRO_index.html પ્રમુખ તરીકે ફિડલ કાસ્ટ્રોનું શાસન] * એનપીઆર ઓડીયો: [http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6083227 ક્યુબાઝ કાસ્ટ્રો એન ઇન્સ્પીરેશન, નોટ ઓ રોલ મોડેલ] ટોમ જેલ્ટન દ્વારા, 15 સપ્ટેમ્બર, 2006 * ''ધી ગાર્ડીયન'' : [http://www.guardian.co.uk/world/gallery/2007/may/02/2?picture=329804391 ફિડલ કાસ્ટ્ર પિક્ચર્સમાં ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081026163203/http://www.guardian.co.uk/world/gallery/2007/may/02/2?picture=329804391 |date=2008-10-26 }} * ''ધા ગાર્ડીયન:'' [http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2006/aug/12/comment.cuba "ધી ફિડલ આઇ થીંક આઇ નો"] [[ગેબ્રીયલ ગાર્સિકા માર્ક્વીઝ દ્વારા]], 12 ઓગસ્ટ 2006 * ''વોશિગ્ટોન પોસ્ટ:'' [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/02/21/AR2008022102788.html ફિડલ કાસ્ટ્રો હંમેશા ક્યુબાનું નેતૃત્ત્વ કરશે, સ્થાનિકો કહે છે] 22 ફેબ્રુઆરી, 2008 * {{cite book | last = Castro | first = Juanita; as told to [[Maria Antonieta Collins]] | authorlink = | title = Fidel y Raul - Mis Hermanos, La Historia Secreta | publisher = Santillana USA Publishing Company, Inc. | series = | year = 2009 | doi = | isbn = 978-1-60396-701-3 }} {{s-start}} {{s-off}} |- {{s-bef|before=[[José Miró Cardona]]}} {{s-ttl|title=[[Prime Minister of Cuba]]|years=1959 – 1976}} {{s-aft|after=''Merged with office of President''}} |- {{s-bef|before=[[Osvaldo Dorticós Torrado]]<br /><small>[[President of Cuba]]</small>}} {{s-ttl|title=[[President of Cuba|President of the State Council of Cuba]]<br /><small>[[Raúl Castro]] acting from 2006 to 2008</small>|years=1976 – 2008}} {{s-aft|after=[[Raúl Castro]]}} |- {{s-ppo}} |- {{s-bef|before=New title}} {{s-ttl|title=[[Communist Party of Cuba|First Secretary of Integrated Revolutionary Organizations]]|years=1961 – 1962}} {{s-aft|after=Himself<br /><small>First Secretary of UPCSR</small>}} |- {{s-bef|before=Himself<br /><small>First Secretary of IRO</small>}} {{s-ttl|title=[[Communist Party of Cuba|First Secretary of the United Party of Cuban Socialist Revolution]]|years=1962 – 1965}} {{s-aft|after=Himself<br /><small>First Secretary of CPC</small>}} |- {{s-bef|before=Himself<br /><small>First Secretary of UPCSR</small>}} {{s-ttl|title=[[Communist Party of Cuba|First Secretary of the Communist Party of Cuba]]<br /><small>[[Raúl Castro]] acting from 2006</small>|years=1965 – present}} {{s-aft|after=Incumbent}} {{s-mil}} {{s-bef|before=None}} {{s-ttl|title=[[Military of Cuba|Commander-in-Chief of the Revolutionary Armed Forces]]<br /><small>[[Raúl Castro]] acting from 2006 to 2008</small>|years=1959 – 2008}} {{s-aft|after=[[Raúl Castro]]}} |- {{s-dip}} {{s-bef|before=[[Junius Richard Jayewardene]]<br /><small>[[Sri Lanka]]</small>}} {{s-ttl|title=[[Non-Aligned Movement#Secretaries General|Secretary General of Non-Aligned Movement]]|years=1979 – 1983}} {{s-aft|after=[[Abdullah Ahmad Badawi]]<br /><small>[[Malaysia]]</small>}} |- {{s-bef|before=[[Neelam Sanjiva Reddy]]<br /><small>[[India]]</small>}} {{s-ttl|title=[[Non-Aligned Movement#Secretaries General|Secretary General of Non-Aligned Movement]]|years=2005 – 2008}} {{s-aft|after=[[Raúl Castro]]}} {{s-end}} [[શ્રેણી:1926 જન્મ]] [[શ્રેણી:શીતયુદ્ધના નેતાઓ]] [[શ્રેણી:સામ્યવાદી શાસકો]] [[શ્રેણી:૧૯૨૬માં જન્મ]] 6tpinwhdpwir3dwabnc58v2g9u1str7 14 27260 825782 647839 2022-07-24T16:52:06Z 2409:4041:6E1F:B407:0:0:2E4B:DE0F wikitext text/x-wiki ડમરો : તે ચેપ મટાડી શકે છે. બીજુ નામ મરુઓ કે મરવો ડમરામાં આવશ્યક તેલમાં મજબૂત એન્ટિબેક્ટેરિયલ ગુણધર્મો પણ છે.  તે બેક્ટેરિયાના વિકાસ અને પ્રસારને રોકવા માટે સીધા જખમો, કટ, બળે અને ઘર્ષણ તેમજ આંતરિક ઘા પર લાગુ કરી શકાય છે.  પરિણામે, તે તમને મેલેરિયા, ફૂડ પોઇઝનિંગ, કોલિક અને ટાઇફોઇડ જેવા ચેપ અને રોગોથી બચાવી શકે છે.  મારુઆ આવશ્યક તેલ શરીરને વાયરસ સામે રક્ષણ આપવા માટે પણ જાણીતું છે.  તે તમને શરદી, ઓરી, ગાલપચોળિયાં અને શીતળા થવાથી પણ બચાવી શકે છે.  તેથી, આ આવશ્યક તેલ તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે અત્યંત ફાયદાકારક છે.  તમે સરળતાથી તમારા શરીરને ચેપ અને રોગોથી મુક્ત રાખી શકો છો.  વધુમાં, આ તેલ તમારા ઘાને રૂઝાવવાના દરને પણ વેગ આપે છે, જે તેને સર્વગ્રાહી અર્થમાં ઘાવ માટે એક સારો હર્બલ ઉપાય બનાવે છે. [[શ્રેણી:વનસ્પતિ]] [[શ્રેણી:આયુર્વેદ]] hvrfva18l3ohyuc09ce726rvy8l1p4x 825801 825782 2022-07-25T05:27:41Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2409:4041:6E1F:B407:0:0:2E4B:DE0F|2409:4041:6E1F:B407:0:0:2E4B:DE0F]] ([[User talk:2409:4041:6E1F:B407:0:0:2E4B:DE0F|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki આ શ્રેણીમાં ઔષધીય ઉપયોગમાં આવતી વનસ્પતિઓની યાદી છે. [[શ્રેણી:વનસ્પતિ]] [[શ્રેણી:આયુર્વેદ]] 3f1e486tusyac9858gp4dtjrgxqf0nk 0 27293 825761 776588 2022-07-24T13:11:37Z 157.32.120.39 wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = નગર | native_name = થરા | state_name = ગુજરાત | district = બનાસકાંઠા | taluk_names = કાંકરેજ | latd = 24.0389 | longd = 71.9415 | area_total = | altitude = | population_total = ૩૧૧૩ | population_as_of = ૨૦૧૧<ref>{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/data/village/507538-thara-gujarat.html|title=Thara Population - Banaskantha, Gujarat|access-date=૧૮ નવેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], સેવા સહકારી મંડળી, દૂધની ડેરી,થરા-૧ પે કેન્દ્ર શાળા | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ | blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} [[ચિત્ર:Bus Stand of Thara, Banaskantha, Gujarat, India.jpg|thumbnail|બસ સ્ટેન્ડ, થરા]] '''થરા''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત|ગુજરાત રાજ્ય]]ના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]માં આવેલા [[કાંકરેજ તાલુકો|કાંકરેજ તાલુકા]]માં આવેલું એક મહત્વનું નગર છે. થરાના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ નગરમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. અહીં શ્રી થરા પટેલવાસ સેવા સહકારી મંડળી લિ. અને શ્રી સરદાર ખેડૂત સેવા કો.ઓ. સોસાયટી આવેલી છે. અહીં દેના બેંક, બનાસ બેંક, પ્રગતિ બેંક અને બેંક ઓફ બરોડાની શાખાઓ પણ આવેલી છે. == ઇતિહાસ == === કાંકરેજ થરા === થરા તાલુકો કાંકરેજ થરાની સૌથી મહત્વની જાગીર હતો જેમાં ૨૪ ગામો અને કાંકરેજ થાણાની ૫ અન્ય સહભાગી જાગીરોનો સમાવેશ થતો હતો. ૧૯૦૧ની વસતી ગણતરી પ્રમાણે જાગીરનો કુલ વિસ્તાર {{convert|78|sqmi|km2}} હતો અને વસતી ૮,૮૬૦ વ્યક્તિઓની હતી. ૧૯૦૩-૦૪માં કુલ આવક ૩૧,૧૩૮ રૂપિયા હતી. બે મુખ્ય જાગીરદારો અત્યંત મર્યાદિત માત્રામાં ''કામદાર''ની નિમણૂક વડે કાનૂની સત્તા ધરાવતા હતા. થરાના મુખ્ય પાંચ જાગીરદારો બે મુખ્ય ''પાટીઓ'' અથવા શાખાઓ સરદારસિંહજી અને જશભાઇ જાગીરોમાં વહેંચાયેલા હતા. સરદારસિંહજીની જાગીર વડાનું મૃત્યુ થવાથી ૧૯૦૬માં બ્રિટિશ વ્યવસ્થા હેઠળ મૂકવામાં આવી હતી. ૧૯૨૬માં મદારસિંહજી સરદારસિંહજી (૯ જૂન ૧૯૦૬) અને ગોદડસિંહજી ગજસિંહજી (૧૬ એપ્રિલ ૧૮૬૭) સત્તા પર આવ્યા. તેઓ વાઘેલા રાજપૂતો હતા અને આ વિસ્તારમાં ૧૮મી સદીમાં સ્થાયી થયા હતા. શાસન પુત્રો વડે વંશપરંપરાગત રીતે ચાલતું હતું. === બ્રિટિશ શાસન === કાંકરેજ જાગીર મહી કાંઠા એજન્સનો ભાગ હતી પરંતુ ૧૮૪૪માં [[પાલનપુર રજવાડું]] નજીક હોવાથી પાલનપુર એજન્સીમાં આવી. આ જાગીરના વડાઓ મહી કાંઠા એજન્સીના ૧૮૧૨ના કાયદાઓને આધિન હતા. ૧૯૨૫માં પાલનપુર એજન્સી બનાસકાંઠા એજન્સી બની. ૧૯૩૩માં પાલનપુર રજવાડું રાજપુતાના એજન્સીમાં ભેળવવામાં આવ્યું અને બાકીની બનાસ કાંઠા એજન્સી મહી કાંઠા એજન્સીમાં ભેળવીને સાબર કાંઠા એજન્સી બનાવવામાં આવી જે પશ્ચિમ ભારત રાજ્ય એજન્સી હેઠળ હતી. ૧૧ નવેમ્બર ૧૯૪૪ના રોજ પશ્ચિમ ભારત રાજ્ય એજન્સી બરોડા અને ગુજરાત રાજ્ય એજન્સીમાં ભેળવી દેવાઈ. === સ્વતંત્રતા પછી === ૧૯૪૭માં ભારતની સ્વતંત્રતા પછી આખો પ્રદેશ બોમ્બે રાજ્યમાં આવ્યો અને ૧૯૬૦માં ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના પછી થરા ગુજરાતના બનાસકાંઠા જિલ્લામાં આવ્યું. == ધાર્મિક સ્થળો == અહીં સમગ્ર યદુવંશી [[ભરવાડ]] સમાજનું ઝાઝાવડા ગ્વાલીનાથ મહાદેવ નું મંદિર અને ગુરૂ ગાદી આવેલાં છે. આ ઉપરાંત ગામમાં રામજી મંદિર, બહુચર માતાજી, સદુભાપાટી, થરામાં હીંગળાજ માતાજીનું મંદિર આવેલ છે,થરા પટેલવાસમાં શ્રી બ્રહ્માણી માતા, સિકોતર માતા, હીંગળાજ માતાજી, વેરાઈ માતાજી તેમજ બારવટી સિકોતર માતાજીનાં મંદિરો અને જુમ્મા મસ્જીદ તેમજ મદની મસ્જીદ આવેલાં છે. == સંદર્ભ == {{reflist}} {{સ્ટબ}} [[શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો]] [[શ્રેણી:કાંકરેજ તાલુકો]] a4ulgnh67t5pp8h0wtaa765gx1s69pq 825767 825761 2022-07-24T14:27:45Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/157.32.120.39|157.32.120.39]] ([[User talk:157.32.120.39|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = નગર | native_name = થરા | state_name = ગુજરાત | district = બનાસકાંઠા | taluk_names = કાંકરેજ | latd = 24.0389 | longd = 71.9415 | area_total = | altitude = | population_total = ૩૧૧૩ | population_as_of = ૨૦૧૧<ref>{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/data/village/507538-thara-gujarat.html|title=Thara Population - Banaskantha, Gujarat|access-date=૧૮ નવેમ્બર ૨૦૧૬}}</ref> | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], સેવા સહકારી મંડળી, દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ | blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} [[ચિત્ર:Bus Stand of Thara, Banaskantha, Gujarat, India.jpg|thumbnail|બસ સ્ટેન્ડ, થરા]] '''થરા''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત|ગુજરાત રાજ્ય]]ના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]માં આવેલા [[કાંકરેજ તાલુકો|કાંકરેજ તાલુકા]]માં આવેલું એક મહત્વનું નગર છે. થરાના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ નગરમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. અહીં શ્રી થરા પટેલવાસ સેવા સહકારી મંડળી લિ. અને શ્રી સરદાર ખેડૂત સેવા કો.ઓ. સોસાયટી આવેલી છે. અહીં દેના બેંક, બનાસ બેંક, પ્રગતિ બેંક અને બેંક ઓફ બરોડાની શાખાઓ પણ આવેલી છે. == ઇતિહાસ == === કાંકરેજ થરા === થરા તાલુકો કાંકરેજ થરાની સૌથી મહત્વની જાગીર હતો જેમાં ૨૪ ગામો અને કાંકરેજ થાણાની ૫ અન્ય સહભાગી જાગીરોનો સમાવેશ થતો હતો. ૧૯૦૧ની વસતી ગણતરી પ્રમાણે જાગીરનો કુલ વિસ્તાર {{convert|78|sqmi|km2}} હતો અને વસતી ૮,૮૬૦ વ્યક્તિઓની હતી. ૧૯૦૩-૦૪માં કુલ આવક ૩૧,૧૩૮ રૂપિયા હતી. બે મુખ્ય જાગીરદારો અત્યંત મર્યાદિત માત્રામાં ''કામદાર''ની નિમણૂક વડે કાનૂની સત્તા ધરાવતા હતા. થરાના મુખ્ય પાંચ જાગીરદારો બે મુખ્ય ''પાટીઓ'' અથવા શાખાઓ સરદારસિંહજી અને જશભાઇ જાગીરોમાં વહેંચાયેલા હતા. સરદારસિંહજીની જાગીર વડાનું મૃત્યુ થવાથી ૧૯૦૬માં બ્રિટિશ વ્યવસ્થા હેઠળ મૂકવામાં આવી હતી. ૧૯૨૬માં મદારસિંહજી સરદારસિંહજી (૯ જૂન ૧૯૦૬) અને ગોદડસિંહજી ગજસિંહજી (૧૬ એપ્રિલ ૧૮૬૭) સત્તા પર આવ્યા. તેઓ વાઘેલા રાજપૂતો હતા અને આ વિસ્તારમાં ૧૮મી સદીમાં સ્થાયી થયા હતા. શાસન પુત્રો વડે વંશપરંપરાગત રીતે ચાલતું હતું. === બ્રિટિશ શાસન === કાંકરેજ જાગીર મહી કાંઠા એજન્સનો ભાગ હતી પરંતુ ૧૮૪૪માં [[પાલનપુર રજવાડું]] નજીક હોવાથી પાલનપુર એજન્સીમાં આવી. આ જાગીરના વડાઓ મહી કાંઠા એજન્સીના ૧૮૧૨ના કાયદાઓને આધિન હતા. ૧૯૨૫માં પાલનપુર એજન્સી બનાસકાંઠા એજન્સી બની. ૧૯૩૩માં પાલનપુર રજવાડું રાજપુતાના એજન્સીમાં ભેળવવામાં આવ્યું અને બાકીની બનાસ કાંઠા એજન્સી મહી કાંઠા એજન્સીમાં ભેળવીને સાબર કાંઠા એજન્સી બનાવવામાં આવી જે પશ્ચિમ ભારત રાજ્ય એજન્સી હેઠળ હતી. ૧૧ નવેમ્બર ૧૯૪૪ના રોજ પશ્ચિમ ભારત રાજ્ય એજન્સી બરોડા અને ગુજરાત રાજ્ય એજન્સીમાં ભેળવી દેવાઈ. === સ્વતંત્રતા પછી === ૧૯૪૭માં ભારતની સ્વતંત્રતા પછી આખો પ્રદેશ બોમ્બે રાજ્યમાં આવ્યો અને ૧૯૬૦માં ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના પછી થરા ગુજરાતના બનાસકાંઠા જિલ્લામાં આવ્યું. == ધાર્મિક સ્થળો == અહીં સમગ્ર યદુવંશી [[ભરવાડ]] સમાજનું ઝાઝાવડા ગ્વાલીનાથ મહાદેવ નું મંદિર અને ગુરૂ ગાદી આવેલાં છે. આ ઉપરાંત ગામમાં રામજી મંદિર, બહુચર માતાજી, સદુભાપાટી, થરામાં હીંગળાજ માતાજીનું મંદિર આવેલ છે,થરા પટેલવાસમાં શ્રી બ્રહ્માણી માતા, સિકોતર માતા, હીંગળાજ માતાજી, વેરાઈ માતાજી તેમજ બારવટી સિકોતર માતાજીનાં મંદિરો અને જુમ્મા મસ્જીદ તેમજ મદની મસ્જીદ આવેલાં છે. == સંદર્ભ == {{reflist}} {{સ્ટબ}} [[શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો]] [[શ્રેણી:કાંકરેજ તાલુકો]] jgcejov2yxgu5eoktoy9fe1ra1dbiy6 0 29355 825783 794899 2022-07-24T16:58:39Z 2405:204:8184:74C2:0:0:46C:58A4 wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = ગામ | native_name = મોરવાડા | state_name = ગુજરાત | district = બનાસકાંઠા | taluk_names = સુઈગામ | latd = 24.363445 | longd= 71.516012 | area_total = | altitude = | population_total = 5000 | population_as_of = | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ | blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} '''મોરવાડા (તા. સુઈગામ)''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત| ગુજરાત રાજ્ય]]ના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]માં આવેલા કુલ ૧૪ (ચૌદ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા [[ સુઈગામ તાલુકો| સુઈગામ તાલુકા]]માં આવેલું એક ગામ છે. મોરવાડા ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે. == ઇતિહાસ == Morwada સ્ટેટ વાઘેલા ના હાથ માં હતું જે તેમના વારસદારો હિંગળાજ મંદિર દરબારગઢ માં આજ સુધી તેમની હવેલી છેઃ Morwada સરધાર વાઘેલા નું ગામ પહેલેથીજ રહ્યું છે થયો. == સંદર્ભ == === નોંધ === {{Reflist}} === પુસ્તકો === * {{cite book|title=Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha|url=https://books.google.com/books?id=dLUBAAAAYAAJ|year=૧૮૮૦|ref={{sfnref |''Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur and Mahi Kantha''| 2015}}|publisher=Government Central Press|pages=૩૩૮}} * {{Cite EB1911|wstitle=Santalpur|volume=22}} [[File:PD-icon.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:PD-icon.svg|10x10px{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] આ લેખ હવે [[પબ્લિક ડોમેન]]માં રહેલા પુસ્તક {{cite book|title=Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha|url=https://books.google.com/books?id=dLUBAAAAYAAJ|year=૧૮૮૦|publisher=Government Central Press|pages=૩૩૮}} માંથી લખાણ ધરાવે છે. {{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}} [[શ્રેણી:સુઈગામ તાલુકો]] 9mjvsrly58nletci3jz5ajquf6cmz2h 825846 825783 2022-07-25T11:54:14Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2405:204:8184:74C2:0:0:46C:58A4|2405:204:8184:74C2:0:0:46C:58A4]] ([[User talk:2405:204:8184:74C2:0:0:46C:58A4|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = ગામ | native_name = મોરવાડા | state_name = ગુજરાત | district = બનાસકાંઠા | taluk_names = સુઈગામ | latd = 24.363445 | longd= 71.516012 | area_total = | altitude = | population_total = 5000 | population_as_of = | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ | blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} '''મોરવાડા (તા. સુઈગામ)''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત| ગુજરાત રાજ્ય]]ના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]માં આવેલા કુલ ૧૪ (ચૌદ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા [[ સુઈગામ તાલુકો| સુઈગામ તાલુકા]]માં આવેલું એક ગામ છે. મોરવાડા ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે. == ઇતિહાસ == મોરવાડા પહેલાં તુર્ક શાસન હેઠળ હતું અને તેમના હાથમાંથી તે ચાવડા રાજપૂતોએ જીતી લીધું હતું, જેમને ૧૪૭૯ (સંવત ૧૫૩૫)માં થરાદના લુણાજી વાઘેલાના વંશજ વિશળદેવે હાંકી કાઢી જીતી લીધું હતું. ભારતની સ્વતંત્રતા સુધી તે થરાદના વાઘેલાઓના હાથમાં વિશળદેવના વંશજોના શાસન હેઠળ હતું.{{sfn| ''Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha'' | ૨૦૧૫ |page=૩૩૮}} મોરવાડા અને બ્રિટિશરો વચ્ચે ૧૮૨૦માં સંધિ થઇ હતી અને તે બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીની પાલનપુર એજન્સી હેઠળ હતું જે ૧૯૨૫માં બનાસકાંઠા એજન્સી બની. ૧૯૪૭માં ભારતની સ્વતંત્રતા પછી તે બોમ્બે રાજ્યમાં આવ્યું અને ૧૯૬૦માં ગુજરાત રાજ્યની રચના પછી તેનો બનાસકાંઠા જિલ્લામાં સમાવેશ થયો. == સંદર્ભ == === નોંધ === {{Reflist}} === પુસ્તકો === * {{cite book|title=Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha|url=https://books.google.com/books?id=dLUBAAAAYAAJ|year=૧૮૮૦|ref={{sfnref |''Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur and Mahi Kantha''| 2015}}|publisher=Government Central Press|pages=૩૩૮}} * {{Cite EB1911|wstitle=Santalpur|volume=22}} [[File:PD-icon.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:PD-icon.svg|10x10px{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]] આ લેખ હવે [[પબ્લિક ડોમેન]]માં રહેલા પુસ્તક {{cite book|title=Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha|url=https://books.google.com/books?id=dLUBAAAAYAAJ|year=૧૮૮૦|publisher=Government Central Press|pages=૩૩૮}} માંથી લખાણ ધરાવે છે. {{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}} [[શ્રેણી:સુઈગામ તાલુકો]] ipzfctcqjnequvy2jm02z8avnupju0u 0 30460 825777 757488 2022-07-24T16:25:58Z 2405:205:C962:A77:0:0:2192:B0B1 દરેક સમાજ ની માહીતી મલે તે માટે wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = ગામ | native_name = લીમલી | state_name = ગુજરાત | district = સુરેન્દ્રનગર | taluk_names = મુળી | latd = 22.63861 | longd= 71.458136 | area_total = | altitude = | population_total = | population_as_of = | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેત-ઉત્પાદનો | blank_value_3 = [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]],<br /> [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} '''લીમલી (તા. મુળી)''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત| ગુજરાત રાજ્ય]]ના [[સૌરાષ્ટ્ર]] વિસ્તારમાં આવેલા [[સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો| સુરેન્દ્રનગર જિલ્લા]]માં આવેલા કુલ ૧૦ (દસ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા [[ મુળી તાલુકો|મુળી તાલુકા]]માં આવેલું એક ગામ છે. લીમલી ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[મગફળી]], [[બાજરી]], [[ચણા]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે. લીમલી ગામ ની વસ્તી આશરે 5000 છે.જ્યાં ગરાસીયા દરબાર, કારડીયા રાજપૂત, નાડોદા રાજપૂત, પાટીદાર , બ્રામણ ,બાવાજી , તળપદા કોળી, ચુંવાળીયા કોળી, માલધારી ભરવાડ, પ્રજાપતી દલીત ,દેવી પુજક, વાલ્મીકી વગેરે સમાજ રહે છે. {{મુળી તાલુકામાં આવેલાં ગામો}} {{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}} [[શ્રેણી:મુળી તાલુકો]] gtp7p0dhaojeyvpwqdn48k0i95s3nr2 825781 825777 2022-07-24T16:36:11Z 2405:205:C962:A77:0:0:2192:B0B1 ગામ વિષે માહીતી મલે તે માટે wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = ગામ | native_name = લીમલી | state_name = ગુજરાત | district = સુરેન્દ્રનગર | taluk_names = મુળી | latd = 22.63861 | longd= 71.458136 | area_total = | altitude = | population_total = | population_as_of = | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેત-ઉત્પાદનો | blank_value_3 = [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]],<br /> [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} '''લીમલી (તા. મુળી)''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત| ગુજરાત રાજ્ય]]ના [[સૌરાષ્ટ્ર]] વિસ્તારમાં આવેલા [[સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો| સુરેન્દ્રનગર જિલ્લા]]માં આવેલા કુલ ૧૦ (દસ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા [[ મુળી તાલુકો|મુળી તાલુકા]]માં આવેલું એક ગામ છે. લીમલી ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[મગફળી]], [[બાજરી]], [[ચણા]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે. લીમલી ગામ ની વસ્તી આશરે 5000 છે.જ્યાં ગરાસીયા દરબાર, કારડીયા રાજપૂત, નાડોદા રાજપૂત, પાટીદાર , બ્રામણ ,બાવાજી , તળપદા કોળી, ચુંવાળીયા કોળી, માલધારી ભરવાડ, પ્રજાપતી દલીત ,દેવી પુજક, વાલ્મીકી વગેરે સમાજ રહે છે. '''લીમલી ગામ ની વિષેશતા''' 1) સર્વોપરી સર્વ અવતારી સરવા અવતારી સર્વ અવતારી શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાન લીમલી ગામમાં 15 વખત આવ્યા હતા જેમાં સગરામ વાઘરી ના ઘરે રાત રોકાયા હતા જે ઇતિહાસ બહુ મોટો છે આજે તે જગ્યાએ સ્વામિનારાયણ મંદિર છે અને સગરામના ઘરને તેના કુબા જેવો આકાર આપેલો છે તેમજ સ્વામિનારાયણ ભગવાને લીમલી ગામમાં અનેક લીલાઓ કરી હતી જે લીમલી ગામના તળાવમાં સ્નાન કરવા હથિયા પાણા ઉપર સ્નાન કરતા હતા જે પથ્થર હાથી આકારનો છે હાલ પણ તે ત્યાં મોજુદ છે તળાવમાં પાણી ઓછું હોય ત્યારે આ પથ્થરના દર્શન થાય છે 2) શેખવાપીર દાદા લીમલી ગામનો એક ઇતિહાસ એવો છે કે રામદેવપીર પહેલા પણ જો કોઈ પીર થઈ ગયા હોય તો તે શેખવાપીર છે તેમને લીમલી ગામના પાદરમાં જીવતા સમાધિિ લીધી હતી જે આજે પણ ત્યાંાં ભવ્ય મંદિર છે અને તે તળપદા કોળી સમાજમાં શેખ અટકના પીર છે 3) પંડિત સુખલાલ સંઘવી તેમનો જન્મ 1880 માં થયો હતો તે એક મહાન કવિ હતા તેમને પદ્મભૂષણ એવોર્ડ મળ્યો હતો જે ખાલીીી લીમલી ગામનું જ નહીં પરંતુ સમગ્ર ઝાલાવાડનું ગૌરવ કહી શકાય એવા મહાન કવિતાા લીમલી ગામમાં થઈ ગયા 4) લીમલી ગામમાં આશરે 300 વર્ષ કરતાં પણ વધારે જૂની એક માતરી માની જૂની વાવ આવેલી છે લીમલી ગામ ઘણું જૂનું છે જેમાં ઘણા બધા મંદિરો આવેલા છે જેમાં હનુમાનજી મંદિર ત્રણ રામજી મંદિર સ્વામિનારાયણ મંદિર શેખવાપીર દાદા નુ મંદિર શક્તિમાં મંદિર મેલડી માતાનું મંદિર રાજ રાજેશ્વર મહાદેવ કાશી વિશ્વનાથ વગેરે ઘણાં મંદિર આવેલા છે {{મુળી તાલુકામાં આવેલાં ગામો}} {{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}} [[શ્રેણી:મુળી તાલુકો]] 72rjy7hztj7hw2eq3c66xy5ba47jdmj 825847 825781 2022-07-25T11:54:24Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2405:205:C962:A77:0:0:2192:B0B1|2405:205:C962:A77:0:0:2192:B0B1]] ([[User talk:2405:205:C962:A77:0:0:2192:B0B1|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikBot|KartikBot]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian jurisdiction | type = ગામ | native_name = લીમલી | state_name = ગુજરાત | district = સુરેન્દ્રનગર | taluk_names = મુળી | latd = 22.63861 | longd= 71.458136 | area_total = | altitude = | population_total = | population_as_of = | population_density = | leader_title_1 = | leader_name_1 = | leader_title_2 = | leader_name_2 = | footnotes = | blank_title_1 = સગવડો | blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી | blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય | blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]] | blank_title_3 = મુખ્ય ખેત-ઉત્પાદનો | blank_value_3 = [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[વરિયાળી]], [[બાજરી]],<br /> [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]], [[શાકભાજી]] | blank_title_4 = | blank_value_4 = }} '''લીમલી (તા. મુળી)''' [[ભારત]] દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા [[ગુજરાત| ગુજરાત રાજ્ય]]ના [[સૌરાષ્ટ્ર]] વિસ્તારમાં આવેલા [[સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો| સુરેન્દ્રનગર જિલ્લા]]માં આવેલા કુલ ૧૦ (દસ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા [[ મુળી તાલુકો|મુળી તાલુકા]]માં આવેલું એક ગામ છે. લીમલી ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]] તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે [[ઘઉં]], [[જીરુ]], [[મગફળી]], [[બાજરી]], [[ચણા]], [[કપાસ]], [[દિવેલી| દિવેલા]], [[રજકો]] તેમ જ અન્ય [[શાકભાજી]]ના પાકની [[ખેતી]] કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે. {{મુળી તાલુકામાં આવેલાં ગામો}} {{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}} [[શ્રેણી:મુળી તાલુકો]] irogwa5ete836hk3b97emmq75s8ejkp 0 34449 825757 811635 2022-07-24T12:23:54Z 2402:3A80:1508:96AA:0:25:F611:5601 /* આધ્યાત્મિક શોધ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox deity | type = જૈન | deity_of = ૨૪મા જૈન [[તીર્થંકર]] | image = Mahavir.jpg | caption = કમળ મુદ્રામાં બેઠેલા મહાવીર સ્વામીની મૂર્તિ, રાજસ્થાન, ભારત. | alt = મહાવીર | venerated_in = [[જૈન ધર્મ]] | other_names = ''વીર'', ''અતિવીર'', ''વર્ધમાન'', ''સન્મતિનાયક'', ''શ્રમણ'', ''નિગ્રંથ''{{sfn|Dundas|2002|p=25}}{{Sfn|Davidson|Gitlitz|2002|p=267}}{{sfn|Kailash Chand Jain|1991|p=38}}{{sfn|Jaini|2000|p=9}} | symbol = [[સિંહ]]{{sfn|Tandon|2002|p=45}} | complexion = સોનેરી | father = સિદ્ધાર્થ | mother = ત્રિશલા | siblings = * નંદીવર્ધન * સુદર્શન<ref name=EA>{{Cite book|last=Mahāprajña|first=Acharya|url=https://books.jvbharati.org/pdf/jvbebook/9288737452.pdf|title=Shraman Mahavira|publisher=Jain Vishwa Bharati Prakashan|year=1974|isbn=|location=Ladnun|pages=7,8}}</ref> | age = ૭૨ વર્ષ | tree = શાલ | predecessor = [[પાર્શ્વનાથ]] | birth_date = {{circa|540 BCE}} {{small|(ઐતિહાસિક)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}}{{sfn|Taliaferro|Marty|2010|p=126}}<br />{{circa|599 BCE}} {{small|(પરંપરાગત)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}} | birth_place = કુંડલગ્રામ, વૈશાલી, (હાલમાં, [[વૈશાલી જિલ્લો]], [[બિહાર]], [[ભારત]]) | death_date = {{circa|468 BCE}} {{small|(ઐતિહાસિક)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}}{{sfn|Taliaferro|Marty|2010|p=126}}<br />{{circa|527 BCE}} {{small|(પરંપરાગત)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}} | moksha_place = પાવાપુરી, મગધ (હાલમાં, [[નાલંદા જિલ્લો]], બિહાર, ભારત) }} [[File:Kangra Fort Jain statue.jpg|thumb|કાંગડા કિલ્લાની ટોચ પર આવેલા મંદિરની મહાવીર સ્વામી ની મૂર્તિ, જેને મહાવીરની મૂળ પ્રતિમા માનવામાં આવે છે.]] '''મહાવીર સ્વામી''' અર્થાત્ "મહાન નાયક કે અતિ બહાદૂર", એ નામ સામાન્ય રીતે જૈન તીર્થંકર "વર્ધમાન"ના સંદર્ભમાં વપરાતો શબ્દ છે જેઓ ઈ.પૂ. ૫૯૯-૫૨૭ દરમિયાન થઈ ગયાં.<ref>"મહાવીર" બ્રિટાનિકા કન્સાઈઝ એન્સાયક્લોપીડિયા. એન્સાયક્લોપીડિયા બ્રિટાનિકા, Inc., ૨૦૦૬. Answers.com ૨૯ નવેં ૨૦૦૯. http://www.answers.com/topic/mahavira</ref> વિહરમાન [[જૈનત્વ|જૈન]] સિદ્ધાંતોનો પાયો તેમણે નાખ્યો છે. જૈન પરંપરા પ્રમાણે તેઓ ૨૪મા અને અંતિમ તીર્થંકર હતાં. તમિળ ભાષામાં તેમને ''અરુકાણ્'' અથવા ''અરુકાદેવન'' કહે છે. ગ્રંથોમાં તેમનો ઉલ્લેખ ''વીર'' કે ''વીરપ્રભુ'', ''સન્મતિ'', ''અતિવીર'', અને ''જ્ઞાતપુત્ર'' તરીકે પણ થયો છે. ==જન્મ== [[Image:Queen Trishalas dream from Kalpasutra.jpg‎|thumb|150px|કલ્પસૂત્રમાં દર્શાવાયેલ રાની ત્રિશલા અને તેમના ૧૪ સ્વપ્નો|alt=]] ===રાજકુમાર વર્ધમાનનો જન્મ=== મહાવીર સ્વામીનો જન્મ વર્તમાન [[બિહાર]]ના [[વૈશાલી જિલ્લો|વૈશાલી જિલ્લા]] માં [[પટના]]થી ૨૯ માઈલ દૂર આવેલા 'બેસધા પટ્ટી' નજીક આવેલા કુંડલગ્રામમાં [[ચૈત્ર સુદ ૧૩]]ના થયો હતો. આ દિવસ આજના ગ્રેગેરિયન કેલેન્ડર પ્રમાણે ૧૨ એપ્રિલનો મનાય છે. તેમના પિતાનું નામ સિદ્ધાર્થ રાજા અને માતાનું નામ ત્રિશલા દેવી હતું. એવું માનવામાં આવે છે જ્યારે તેઓ માતાના ગર્ભમાં આવ્યાં તે સમયથી રાજ્યમાં રીદ્ધી સંપદા વધી હતી.<ref name=MehtaTU>{{cite journal |url= http://www.ibiblio.org/jainism/database/BOOK/arhat.doc |title= પાથ ઓફ અર્હત (અરિહંત) - અ રીલીજીયસ ડેમોક્રેસી |author= મેહતા, ટી.યુ |volume = ૬૩ |publisher = પુજ્ય સોહનલાલ સ્મારક પાર્શ્વનાથ શોધપીઠ |date = ૧૯૯૩ |access-date= ૨૦૦૮-૦૩-૧૧}}</ref> આથી તેમને '''વર્ધમાન''' પણ કહે છે. માતાના ગર્ભમાં તેમના ચ્યવન પછી ધણી સારી ઘટનાઓ ઘટી હતી જેમકે વૃક્ષો આદિ પર વિપુલ પ્રમાણમાં ફૂલોનું ખીલવું આદિ. રાણી ત્રિશલાને ૧૪ ([[શ્વેતાંબર]] મત પ્રમાણે ૧૪ અને [[દિગંબર]] મત પ્રમાણે ૧૬) શુભ સ્વપ્નો આવ્યાં હતાં જેને જૈન પરંપરામાં એક મહાન આત્માના અવતરણનું ચિન્હ મનાય છે. જૈન પરંપરા માં એવું માનવામાં આવે છે કે તીર્થંકરના જન્મ પછી દેવતાઓના રાજા ઈંદ્ર તીર્થકરને મેરુપર્વત ઉપર લઈ જઈ દૂધ આદિથી તેમનો અભિષેક કરી તેમનો જન્મોત્સવ ઉજવે છે અને ત્યાર બાદ તેમની માતાને સોંપી દે છે. તેમનો જન્મ દિવસ મહાવીર જન્મકલ્યાણક સ્વરૂપે ઉજવવામાં આવે છે જે વિશ્વના સૌ જૈનો માટે એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર હોય છે. ===શરૂઆતનો કાળ=== રાજા સિદ્ધાર્થના પુત્ર તરીકે તેઓ રાજકુમાર તરીકે રહ્યાં હતાં. ===આધ્યાત્મિક શોધ=== [[Image:Ancient india.png|thumb|મહાવીરના સમયનું ભારત|alt=]] ત્રીસ વર્ષની ઊંમરે મહાવીરે સંસારનો ત્યાગ કર્યો. તેમણે તેમનું રાજ્ય , પરિવાર અને ભૌતિક સુખો આદિનો ત્યાગ કર્યો અને ૧૨ વર્ષ સંયમી જીવન ગાળ્યું.આ ૧૨ વર્ષ દરમ્યાન તેમણે મોટા ભાગનો સમય ધ્યાન અને આત્મચિંતનમાં ગાળ્યો. તેઓ માનવ, પ્રાણી અને વનસ્પતિ સહીત સર્વ જીવોની જતના કરતાં અને તેમને દુ:ખ ન પહોંચે તેનું ધ્યાન રાખતાં. તેમણે વસ્ત્રો સહીત વિશ્વની સર્વ ભૌતિક વસ્તુઓનો ત્યાગ કર્યો અને વીતરાગી ત્યાગમય જીવન જીવતાં. સાધના અને તપના સમય દરમિયાન તેમણે પોતાની ઈંદ્રીય પરના અનન્ય કાબુ અને સહનશીલતા નું પ્રદર્શન કર્યું. તેમની આવી વીરતાના પ્રદર્શનને કારણે તેમનું નામ મહાવીર પડ્યું. આધ્યાત્મીક સફરનો આ હોટેઓયું સેક્ષsekxi સુવર્ણ કાળ હતો જેના અંતે તેમણે [[અરિહંત]] પદવી મેળવી. ===સંયમી જીવન=== કલ્પસૂત્ર નામના જૈન ગ્રંથમાં મહાવીર સ્વામીના સંયમી જીવનનું ખૂબ વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. <ref> {{cite book | last =જેકોબી | first =હર્મન | first2=એડ.એફ મેક્સ. | last2 = મુલર | title = ધ કલ્પ સૂત્ર, | publisher = ધ ક્લેરડોન પ્રેસ | date =૧૮૮૪ | location =ઓક્સફોર્ડ | language = અંગ્રેજી: પ્રાકૃતમાંથી અનુવાદિત | url =http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/sbe2200.htm | series =સેક્રીડ બુજ્સ ઑફ ધ ઈસ્ટ ખંડ ૨૨, ભાગ ૧ | isbn =070071538X }} </ref> {{Quote|સંયમી સાધુ મહાવીરે એક વર્ષ અને એક મહીના સુધી વસ્ત્રો ધારણ કર્યાં; ત્યાર બાદ તેઓ નિર્વસ્ત્ર જ ફરતાં, અને પોતાના ખોબામાં જ આહાર વહોરીને ખાતા. બાર વર્ષ સુધી ત્યાગી જીવન ગાળ્યું તે દરમ્યાન તેમણે શરીરની જરા પણ પરવા ન કરી, તેની જરા પણ શાતા સારવાર ન કરી. માનવ, પ્રાણી કે સંજોગો દ્વારા થતા સારા કે ખરાબ સૌ અનુભવો સમતા ભાવે સહન કર્યાં.|કલ્પસૂત્ર ૧૧૭}} ===પાછલા વર્ષો=== પાછલા વર્ષો મહાવીરે ભારતના લોકોને આત્મીક મુક્તિનો શાસ્વત સત્ય માર્ગ બતાવવામાં કર્યો. તેઓ ખુલ્લા પગે અને નિર્વસ્ત્ર ફરતાં, વાતાવરણનેએ તીવ્રતા સહન કરતાં, જીવનના કોણ પણ સ્તર પરથી તેઓ દેશના સાંભળવા આવેલા માણસોને મળતાં. એક સમયે મહાવીરના ૩૭,૦૦૦,૦૦૦ અનુયાયીઓ હતાં. મહાવીરની દેશના અને જૈન તત્વજ્ઞાન સમજાવવા માટે કરેલા શ્રમને પરિણામ સ્વરૂપ જૈન ધર્મના ફેલાવાને બળ મળ્યું. ૭૨ વર્ષ અને સાડા ચાર માસની ઊંમરે, તેઓ [[બિહાર]]ના [[પાવાપુરી]]માં જૈન વર્ષના અંતિમ દિવસ [[દિવાળી]]ના દિવસે નિર્વાણ પામ્યાં. આ દિવસે તેઓને મોક્ષ પ્રાપ્તિ થઈ હોવાથી જૈનો ઉત્સવ મનાવે છે. કિન લોકો માને છે કે ભગવાન મહાવીરનું અસ્તિત્વ કાળ ઈ. પૂ. ૫૯૯-૫૨૭ હતો જ્યારે અમુક વિદ્વાનો માને છે આ કાળ ઈ.પૂ.૫૪૯-૪૭૭નો હતો.<ref>ધ પેરિનિયલ ડિક્ષનરી ઓફ વર્લ્ડ રિલિજીયન્સ. કેઈથ ક્રીમ, સંપાદક. હાર્પર એન્ડ રો પબ્લીશર્સ: ન્યૂ યોર્ક, ૧૯૮૯. ૪૫૧.</ref> ==પૂર્વ જન્મો== ''ત્રેસઠ શલાકા પુરુષ'' અને ''ઉત્તર પુરાણ'' જેવા અનેક પ્રાચીન ગ્રંથોમાં મહાવીરના પૂર્વ જન્મનો ઉલ્લેખ આવે છે. સંસાર ચક્રમાં રહેતાં જીવ અનંત જન્મ લે છે. તીર્થંકરોના જન્મના કાળની ગણના ત્યારથી થાય છે જ્યારથી તેઓ સમયક્ત્વ કે તીર્થંકર નામ કર્મ પામે છે. તીર્થંકરના ભવ પહેલાં જૈન દર્શનમાં ભગવાન મહાવીરના ૨૬ ભવોનું વર્ણન આવે છે.<ref>{{cite book | last =ગ્લાસેનેપ | first =હેલ્મથ વોન | first2=(અનુ.) શ્રીધર | last2=બે.શ્રોત્રી | title =જૈનીઝમ: એન ઈંડિયન રીલીજીયન ઓફસાલ્વેશન | publisher =મોતીલાલ બનારસીદાસ પબ્લી. | year =૧૯૯૯ | location =દીલ્હી | language =અંગ્રેજી, જર્મનમાંથી અનુવાદિત | isbn =8120813766 }} p. 327</ref> તે આ પ્રમાણે છે:<ref>{{cite book | last =હેલન | first =ઝોન્સન | editor =મુનિ સંવેગયશવિજય મહારાજ|title =ત્રેશઠ શલાકા પુરુષ્હ ચરિત્ર ઓફ હેમચંદ્ર: ધ જૈન સૅગા| origyear=૧૯૩૧ | publisher = ઓરિયેન્ટલ ઈન્સ્ટીટ્યુટ| year =2009 | location =વડોદરા | language =અંગ્રેજી. પ્રાકૃતમાંથી અનુવાદિત |isbn =978-81-908157-0-3|volume=ખંડ ૩}} પૃ. ૩૧૮—૩૩૩</ref> #'''નયસાર''' – ગામના મુખી, જેમણે જૈન સાધુનો ઉપદેશ સાંભળીની અર્ધ આત્મજ્ઞાન મેળવ્યું. #'''દેવ''' - પ્રથમ સુધર્મ દેવલોક #'''મરિચિ રાજકુમાર''' – પ્રથમ તીર્થંકર [[ઋષભ દેવ]]ના પૌત્ર. #''' દેવ''' પાંચમા બ્રહ્મ દેવલોક #'''કૌશિક'''– બ્રાહ્મણ #'''પુષ્યમિત્ર'''– બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' પ્રથમ સૌધર્મ દેવલોક #'''અગ્નિદ્યોત''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' બીજું ઈશન દેવલોક #'''અગ્નિભૂતિ''' – બ્રાહ્મણ #'''દેવ'''- ત્રીજું સુધર્મ #'''ભારદ્વાજ''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' - ચોથું મહેન્દ્ર #'''સ્થવીર''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ'''- પાંચમા બ્રહ્મ દેવલોક #'''રાજકુમાર વિષ્ણુભૂતિ''' #''' દેવ''' સાતમું મહાશુક્ર #'''ત્રિપુષ્ટ વાસુદેવ''' – કાલચક્રના પ્રથમ વાસુદેવ #'''નારક''' સાતમી નરકમાં #'''સિંહ''' #'''નારક''' ચોથી નરકમાં #'''માનવ''' (નામ અજ્ઞાત) #''' પ્રિયમિત્ર''' – ચક્રવર્તી (સાત ખંડના અધિપતી) #''' દેવ''' - સાતમું મહાશુક્ર દેવલોક #'''નંદન રાજકુમાર''' – તેમણે સ્વ-નિયંત્રણ દ્વારા તીર્થમ્કર નામ ગોત્ર કર્મ ઉપાર્જન કર્યું. #''' દેવ''' - દસમું પ્રાણત દેવલોક #'''વર્ધમાન મહાવીર''' (અંતિમ ભવ) ==આધ્યાત્મ== [[File:Mahavir.jpg|thumb|right|મહાવીર]] [[File:Mahvra.jpg|thumb|ધ જિન, અથવા મહાવીર,ગુરુ રૂપે એક પાંડુ લિપી પર, [[ગુજરાત]], [[ભારત]], ઈ.સ. ૧૪૧૧|alt=]] મહાવીરના તત્વ ચિંતન અનુસાર આઠ મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે. - ત્રણ આધ્યત્મીક અને પાંચ નૈતિક. જેનો ઉદ્દેશ્ય જીવન સ્તરની ઉન્નતી છે. મહાવીરે શીખવાડ્યું કે અનંત કાળથી દરેક જીવ (આત્મા) તેણે કરેલા સારા અને ખરાબ કાર્યને પરિણામે તે કાર્મિક અણુઓ દ્વારા બંધાયેલો છે.ક્રમો દ્વારા થયેલી ભ્રમણાને પરિણામે જીવને ભૈતિક દુનિયાની સુખ સમૃદ્ધિની હંગામી સામગ્રીમાં સુખ દેખાય છે. જેને પરિણામે જીવમાં સ્વાર્થ સભર હિંસક વિચાર સરણી અને કાર્યો કરે છે. આગળ જતાં તેને કારણે ક્રોધ, નફરત, લાલચ અને અન્ય દુર્ગુણો વિકસે છે. આને કારણે આગળ જતાં વધુ કર્મો બંધાય છે. આત્માની મુક્તિ માટે મહાવીરે ચાર વસ્તુ જરુરી ગણાવી હતી, '''સમ્યક દર્શન''' (સાચો વિશ્વાસ) , '''સમ્યક જ્ઞાન''' (સાચું જ્ઞાન), '''સમ્યક ચરિત્ર''' (સાચી વર્તણૂક). જૈનત્વની સાચી વર્તણૂક સમ્યક ચરિત્રનું ના હાર્દમાં પાંચ મહાવ્રતો રહેલા છે: *[[અહિંસા]] - કોઈ પણ સજીવને કાંઈ પણ હાનિ ન પહોંચાડવી; *[[સત્ય]] - હમેંશા સત્ય બોલવું; *[[અસ્તેય]] - અયોગ્ય રીતે દેવાયલું કાંઈ ન લેવું; *[[બ્રહ્મચર્ય]] - મૈથુનીક આનંદ પ્રમોદથી દૂર રહેવું; *[[અપરિગ્રહ]] - ભૈતિક સામગ્રીઓના સંગ્રહથી પરહેજી. [[અનેકાંતવાદ]] અને [[સ્યાદવાદ]]ના સિદ્ધાંતને અપનાવ્યા સિવાય આ નિયમોને પૂર્ણ રીતે પાળી શકાતાં નથી. સાધુ અને સાધ્વીજીઓ ને કઠોરતા પૂર્વક આ નિયમો પાળવાના હોય છે જ્યારે અન્ય લોકો માટે તે શક્ય તેટલા પાળવાના હોય છે. મહાવીરે શીખવ્યું કે આધ્યાત્મીક દ્રષ્ટીએ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ એક સમાન હોય છે અને બંને મોક્ષ મકે મુક્તિ ની શોધમાં સંસાર ત્યાગી આત્મીક આનંદની પ્રાપ્તિમાં નીકળી શકે છે. મહાવીર દ્વારા જીવનના દરેક સ્તરના લોકો આકર્ષિત થયાં હતાં; અમીર - ગરીબ, સ્ત્રીઓ - પુરુષો, છૂત- અછૂત. તેમણે તેમના અનુયાયીઓને ચાર જૂથમાં વર્ગીકૃત કર્યાં. ''સાધુ'', ''સાધ્વી'', ''શ્રાવક'' અને ''શ્રાવિકા''. આ ગોઠવણ ''ચતુર્વિધ સંધ'' તરીકે ઓળખાય છે. [[Image:PavaPansara.jpg|thumb|150px|પાનસરામાં રચાયેલી પાવાપુરી મંદિરની પ્રતિકૃતિ. મહાવીર પાવાપુરીમાં નિર્વાણ પામ્યાં.]] [[Image:Mahavira Accepting Alms.JPG|thumb|250px|ભિક્ષા ગ્રહણ કરતાં મહાવીરનું ચિત્ર.|alt=]] મહાવીર સ્વામીની દેશનાને [[ગણધર]] તરીકે તેમના તેમના શિષ્યોએ સૂત્રમાં ગૂંથીને શ્રાવ્ય જ્ઞાન રૂપે સાચવ્યું. સમય વીતતો ગયો તેમ ઘણાં આગમ સૂત્રિ ભૂલાતાં ગયાં અને નામશેષ થયાં કે બદલાઈ ગયાં. મહાવીરના નિર્વાણના ૧૦૦૦ વર્ષ પછી આ આગમ સૂત્રોને પાંડુ લિપી પર લેખિત કરાયાં. [[શ્વેતાંબર]] જૈનો આને મૂળભૂત શિક્ષા તરીકે અપનાવે છે જ્યારે [[દિગંબર|દિગંબરો]] આને સંદર્ભ તરીકે માને છે. મહાવીરના સમય પહેલાં પણ જૈનત્વનું અસ્તિત્વ હતું અને તેમની શિક્ષા તેમના પૂરોગામી અનુસાર જ હતી. આમ મહાવીર એક વિહરમાન ધર્મના પરિવર્તક કે ઉદ્ધારક કે પ્રસારક હતાં. તેમણે આગલા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના ચીલાને આગળ ચલાવ્યો.જો કે મહાવીરે તેમના સમ્યમાં પ્રચલિત સમાજ વ્યવસ્થા અનુસાર આધ્યાત્મના નિયમો રચ્યાં. મહાવીર નિર્વાણ પછી જૈન સંઘવધુ અને વધુ જટિલ બનવા લાગ્યો. નાના મુદ્દે મતભેદો પડવા લાગ્યાં જોકે મહાવીરની મૂળભૂત સીખમાં કાંઈ ફરક ન હતો. પાઘળની પેઢીઓમાં ક્રિયા કાંડો આદિ પ્રવેશ્યાં. ==ગ્રંથો== [[File:Westindischer Maler um 1400 001.jpg|right|thumb|300px|ઈ.સ. ૧૪૦૦ની ભદ્રબાહુ મહારાજ રચિત કલ્પ સૂત્રની પ્રત]] મહાવીર સ્વામીનું જીવન દર્શાવતા ઘણાં પુઇસ્તકો જૈન સાહિત્યમાં છે. જેમાં સૌથી પ્રમુખ છે [[આચાર્ય ભદ્રબાહુ|આચાર્ય ભદ્રબાહુ-૧]] રચિત કલ્પસૂત્ર. ઈ.સ ૮૫૩માં મહાવીરનું ચરિત્ર સૌ પ્રથમ વખત સંસ્કૃતમાં - '''વર્ધમાનચરિત્ર''- અસાગ દ્વારા લખાયું. <ref>{{cite book |title=લોર્ડ મહાવીર એન્ડ હીઝ ટાઈમ્સ, લાલા એસ. એલ. જૈન રિસર્ચ સીરીઝ |last= જૈન |first=કૈલશ ચંદ |authorlink= |coauthors= |year=૧૯૯૧ |publisher=મોતીલાલ બનારસીદાસ|location= |isbn=8120808053 |page= ૫૯|url=http://books.google.co.in/books?id=0UCh7r2TjQIC&pg=PA341&lpg=PA341&dq=asaga+9th+century+poet&source=bl&ots=9hmuD0MAsf&sig=2qxwBO1G_4alg8v9KXbzJuFZZ9M&hl=en&ei=1_SKSojFDYPe7AOJyrGgDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1#v=onepage&q=&f=false |ref= |access-date=}}</ref> ==આ પણ જુઓ== *[[તીર્થંકર]] *[[જૈનત્વ]] *[[મહાવીર જન્મ કલ્યાણક]] ==નોંધ== {{Reflist}} ==પૂરક વાચન== * "શ્રમણ મહાવીર" - આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ * "લોર્ડ મહાવીર એન્ડ હીઝ ટાઈમ્સ" - કૈલાશચંદ જૈન(૧૯૯૧) મોતીલાલ બનારસીદાસ પબ્લીશર્શ પ્રા. લિ. દીલ્હી (ભારત) * "લોર્ડ મહાવીર (અ સ્ટડી ઈન હીસ્ટોરીકલ પર્સપેક્ટીવ)" - બૂલ ચંદ (૧૯૮૭) પી.વી. રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યૂટ આય.ટી.આય રોડ વારાણસી -૫(ભારત) * "લોર્ડ મહાવીર ઈન આઈઝ ઓફ ફોરેનર્સ" - અક્ષયકુમાર જૈન (૧૯૭૫) મીના ભારતી નવી દીલ્હી ૧૧૦૦૦૩ (ભારત) વૈભવ સિંહ ૮મો ==બાહ્ય કડીઓ== *[http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/mahavira.html મહાવીર] [[શ્રેણી:જૈન ધર્મ]] [[શ્રેણી:ધાર્મિક વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:તીર્થંકર]] 8mli395eq545eoyyy5p64dsok61tfx8 825766 825757 2022-07-24T14:19:01Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2402:3A80:1508:96AA:0:25:F611:5601|2402:3A80:1508:96AA:0:25:F611:5601]] ([[User talk:2402:3A80:1508:96AA:0:25:F611:5601|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{Infobox deity | type = જૈન | deity_of = ૨૪મા જૈન [[તીર્થંકર]] | image = Mahavir.jpg | caption = કમળ મુદ્રામાં બેઠેલા મહાવીર સ્વામીની મૂર્તિ, રાજસ્થાન, ભારત. | alt = મહાવીર | venerated_in = [[જૈન ધર્મ]] | other_names = ''વીર'', ''અતિવીર'', ''વર્ધમાન'', ''સન્મતિનાયક'', ''શ્રમણ'', ''નિગ્રંથ''{{sfn|Dundas|2002|p=25}}{{Sfn|Davidson|Gitlitz|2002|p=267}}{{sfn|Kailash Chand Jain|1991|p=38}}{{sfn|Jaini|2000|p=9}} | symbol = [[સિંહ]]{{sfn|Tandon|2002|p=45}} | complexion = સોનેરી | father = સિદ્ધાર્થ | mother = ત્રિશલા | siblings = * નંદીવર્ધન * સુદર્શન<ref name=EA>{{Cite book|last=Mahāprajña|first=Acharya|url=https://books.jvbharati.org/pdf/jvbebook/9288737452.pdf|title=Shraman Mahavira|publisher=Jain Vishwa Bharati Prakashan|year=1974|isbn=|location=Ladnun|pages=7,8}}</ref> | age = ૭૨ વર્ષ | tree = શાલ | predecessor = [[પાર્શ્વનાથ]] | birth_date = {{circa|540 BCE}} {{small|(ઐતિહાસિક)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}}{{sfn|Taliaferro|Marty|2010|p=126}}<br />{{circa|599 BCE}} {{small|(પરંપરાગત)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}} | birth_place = કુંડલગ્રામ, વૈશાલી, (હાલમાં, [[વૈશાલી જિલ્લો]], [[બિહાર]], [[ભારત]]) | death_date = {{circa|468 BCE}} {{small|(ઐતિહાસિક)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}}{{sfn|Taliaferro|Marty|2010|p=126}}<br />{{circa|527 BCE}} {{small|(પરંપરાગત)}}{{sfn|Dundas|2002|p=24}} | moksha_place = પાવાપુરી, મગધ (હાલમાં, [[નાલંદા જિલ્લો]], બિહાર, ભારત) }} [[File:Kangra Fort Jain statue.jpg|thumb|કાંગડા કિલ્લાની ટોચ પર આવેલા મંદિરની મહાવીર સ્વામી ની મૂર્તિ, જેને મહાવીરની મૂળ પ્રતિમા માનવામાં આવે છે.]] '''મહાવીર સ્વામી''' અર્થાત્ "મહાન નાયક કે અતિ બહાદૂર", એ નામ સામાન્ય રીતે જૈન તીર્થંકર "વર્ધમાન"ના સંદર્ભમાં વપરાતો શબ્દ છે જેઓ ઈ.પૂ. ૫૯૯-૫૨૭ દરમિયાન થઈ ગયાં.<ref>"મહાવીર" બ્રિટાનિકા કન્સાઈઝ એન્સાયક્લોપીડિયા. એન્સાયક્લોપીડિયા બ્રિટાનિકા, Inc., ૨૦૦૬. Answers.com ૨૯ નવેં ૨૦૦૯. http://www.answers.com/topic/mahavira</ref> વિહરમાન [[જૈનત્વ|જૈન]] સિદ્ધાંતોનો પાયો તેમણે નાખ્યો છે. જૈન પરંપરા પ્રમાણે તેઓ ૨૪મા અને અંતિમ તીર્થંકર હતાં. તમિળ ભાષામાં તેમને ''અરુકાણ્'' અથવા ''અરુકાદેવન'' કહે છે. ગ્રંથોમાં તેમનો ઉલ્લેખ ''વીર'' કે ''વીરપ્રભુ'', ''સન્મતિ'', ''અતિવીર'', અને ''જ્ઞાતપુત્ર'' તરીકે પણ થયો છે. ==જન્મ== [[Image:Queen Trishalas dream from Kalpasutra.jpg‎|thumb|150px|કલ્પસૂત્રમાં દર્શાવાયેલ રાની ત્રિશલા અને તેમના ૧૪ સ્વપ્નો|alt=]] ===રાજકુમાર વર્ધમાનનો જન્મ=== મહાવીર સ્વામીનો જન્મ વર્તમાન [[બિહાર]]ના [[વૈશાલી જિલ્લો|વૈશાલી જિલ્લા]] માં [[પટના]]થી ૨૯ માઈલ દૂર આવેલા 'બેસધા પટ્ટી' નજીક આવેલા કુંડલગ્રામમાં [[ચૈત્ર સુદ ૧૩]]ના થયો હતો. આ દિવસ આજના ગ્રેગેરિયન કેલેન્ડર પ્રમાણે ૧૨ એપ્રિલનો મનાય છે. તેમના પિતાનું નામ સિદ્ધાર્થ રાજા અને માતાનું નામ ત્રિશલા દેવી હતું. એવું માનવામાં આવે છે જ્યારે તેઓ માતાના ગર્ભમાં આવ્યાં તે સમયથી રાજ્યમાં રીદ્ધી સંપદા વધી હતી.<ref name=MehtaTU>{{cite journal |url= http://www.ibiblio.org/jainism/database/BOOK/arhat.doc |title= પાથ ઓફ અર્હત (અરિહંત) - અ રીલીજીયસ ડેમોક્રેસી |author= મેહતા, ટી.યુ |volume = ૬૩ |publisher = પુજ્ય સોહનલાલ સ્મારક પાર્શ્વનાથ શોધપીઠ |date = ૧૯૯૩ |access-date= ૨૦૦૮-૦૩-૧૧}}</ref> આથી તેમને '''વર્ધમાન''' પણ કહે છે. માતાના ગર્ભમાં તેમના ચ્યવન પછી ધણી સારી ઘટનાઓ ઘટી હતી જેમકે વૃક્ષો આદિ પર વિપુલ પ્રમાણમાં ફૂલોનું ખીલવું આદિ. રાણી ત્રિશલાને ૧૪ ([[શ્વેતાંબર]] મત પ્રમાણે ૧૪ અને [[દિગંબર]] મત પ્રમાણે ૧૬) શુભ સ્વપ્નો આવ્યાં હતાં જેને જૈન પરંપરામાં એક મહાન આત્માના અવતરણનું ચિન્હ મનાય છે. જૈન પરંપરા માં એવું માનવામાં આવે છે કે તીર્થંકરના જન્મ પછી દેવતાઓના રાજા ઈંદ્ર તીર્થકરને મેરુપર્વત ઉપર લઈ જઈ દૂધ આદિથી તેમનો અભિષેક કરી તેમનો જન્મોત્સવ ઉજવે છે અને ત્યાર બાદ તેમની માતાને સોંપી દે છે. તેમનો જન્મ દિવસ મહાવીર જન્મકલ્યાણક સ્વરૂપે ઉજવવામાં આવે છે જે વિશ્વના સૌ જૈનો માટે એક મહત્વપૂર્ણ તહેવાર હોય છે. ===શરૂઆતનો કાળ=== રાજા સિદ્ધાર્થના પુત્ર તરીકે તેઓ રાજકુમાર તરીકે રહ્યાં હતાં. ===આધ્યાત્મિક શોધ=== [[Image:Ancient india.png|thumb|મહાવીરના સમયનું ભારત|alt=]] ત્રીસ વર્ષની ઊંમરે મહાવીરે સંસારનો ત્યાગ કર્યો. તેમણે તેમનું રાજ્ય , પરિવાર અને ભૌતિક સુખો આદિનો ત્યાગ કર્યો અને ૧૨ વર્ષ સંયમી જીવન ગાળ્યું.આ ૧૨ વર્ષ દરમ્યાન તેમણે મોટા ભાગનો સમય ધ્યાન અને આત્મચિંતનમાં ગાળ્યો. તેઓ માનવ, પ્રાણી અને વનસ્પતિ સહીત સર્વ જીવોની જતના કરતાં અને તેમને દુ:ખ ન પહોંચે તેનું ધ્યાન રાખતાં. તેમણે વસ્ત્રો સહીત વિશ્વની સર્વ ભૌતિક વસ્તુઓનો ત્યાગ કર્યો અને વીતરાગી ત્યાગમય જીવન જીવતાં. સાધના અને તપના સમય દરમિયાન તેમણે પોતાની ઈંદ્રીય પરના અનન્ય કાબુ અને સહનશીલતા નું પ્રદર્શન કર્યું. તેમની આવી વીરતાના પ્રદર્શનને કારણે તેમનું નામ મહાવીર પડ્યું. આધ્યાત્મીક સફરનો આ તેમનો સુવર્ણ કાળ હતો જેના અંતે તેમણે [[અરિહંત]] પદવી મેળવી. ===સંયમી જીવન=== કલ્પસૂત્ર નામના જૈન ગ્રંથમાં મહાવીર સ્વામીના સંયમી જીવનનું ખૂબ વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. <ref> {{cite book | last =જેકોબી | first =હર્મન | first2=એડ.એફ મેક્સ. | last2 = મુલર | title = ધ કલ્પ સૂત્ર, | publisher = ધ ક્લેરડોન પ્રેસ | date =૧૮૮૪ | location =ઓક્સફોર્ડ | language = અંગ્રેજી: પ્રાકૃતમાંથી અનુવાદિત | url =http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/sbe2200.htm | series =સેક્રીડ બુજ્સ ઑફ ધ ઈસ્ટ ખંડ ૨૨, ભાગ ૧ | isbn =070071538X }} </ref> {{Quote|સંયમી સાધુ મહાવીરે એક વર્ષ અને એક મહીના સુધી વસ્ત્રો ધારણ કર્યાં; ત્યાર બાદ તેઓ નિર્વસ્ત્ર જ ફરતાં, અને પોતાના ખોબામાં જ આહાર વહોરીને ખાતા. બાર વર્ષ સુધી ત્યાગી જીવન ગાળ્યું તે દરમ્યાન તેમણે શરીરની જરા પણ પરવા ન કરી, તેની જરા પણ શાતા સારવાર ન કરી. માનવ, પ્રાણી કે સંજોગો દ્વારા થતા સારા કે ખરાબ સૌ અનુભવો સમતા ભાવે સહન કર્યાં.|કલ્પસૂત્ર ૧૧૭}} ===પાછલા વર્ષો=== પાછલા વર્ષો મહાવીરે ભારતના લોકોને આત્મીક મુક્તિનો શાસ્વત સત્ય માર્ગ બતાવવામાં કર્યો. તેઓ ખુલ્લા પગે અને નિર્વસ્ત્ર ફરતાં, વાતાવરણનેએ તીવ્રતા સહન કરતાં, જીવનના કોણ પણ સ્તર પરથી તેઓ દેશના સાંભળવા આવેલા માણસોને મળતાં. એક સમયે મહાવીરના ૩૭,૦૦૦,૦૦૦ અનુયાયીઓ હતાં. મહાવીરની દેશના અને જૈન તત્વજ્ઞાન સમજાવવા માટે કરેલા શ્રમને પરિણામ સ્વરૂપ જૈન ધર્મના ફેલાવાને બળ મળ્યું. ૭૨ વર્ષ અને સાડા ચાર માસની ઊંમરે, તેઓ [[બિહાર]]ના [[પાવાપુરી]]માં જૈન વર્ષના અંતિમ દિવસ [[દિવાળી]]ના દિવસે નિર્વાણ પામ્યાં. આ દિવસે તેઓને મોક્ષ પ્રાપ્તિ થઈ હોવાથી જૈનો ઉત્સવ મનાવે છે. કિન લોકો માને છે કે ભગવાન મહાવીરનું અસ્તિત્વ કાળ ઈ. પૂ. ૫૯૯-૫૨૭ હતો જ્યારે અમુક વિદ્વાનો માને છે આ કાળ ઈ.પૂ.૫૪૯-૪૭૭નો હતો.<ref>ધ પેરિનિયલ ડિક્ષનરી ઓફ વર્લ્ડ રિલિજીયન્સ. કેઈથ ક્રીમ, સંપાદક. હાર્પર એન્ડ રો પબ્લીશર્સ: ન્યૂ યોર્ક, ૧૯૮૯. ૪૫૧.</ref> ==પૂર્વ જન્મો== ''ત્રેસઠ શલાકા પુરુષ'' અને ''ઉત્તર પુરાણ'' જેવા અનેક પ્રાચીન ગ્રંથોમાં મહાવીરના પૂર્વ જન્મનો ઉલ્લેખ આવે છે. સંસાર ચક્રમાં રહેતાં જીવ અનંત જન્મ લે છે. તીર્થંકરોના જન્મના કાળની ગણના ત્યારથી થાય છે જ્યારથી તેઓ સમયક્ત્વ કે તીર્થંકર નામ કર્મ પામે છે. તીર્થંકરના ભવ પહેલાં જૈન દર્શનમાં ભગવાન મહાવીરના ૨૬ ભવોનું વર્ણન આવે છે.<ref>{{cite book | last =ગ્લાસેનેપ | first =હેલ્મથ વોન | first2=(અનુ.) શ્રીધર | last2=બે.શ્રોત્રી | title =જૈનીઝમ: એન ઈંડિયન રીલીજીયન ઓફસાલ્વેશન | publisher =મોતીલાલ બનારસીદાસ પબ્લી. | year =૧૯૯૯ | location =દીલ્હી | language =અંગ્રેજી, જર્મનમાંથી અનુવાદિત | isbn =8120813766 }} p. 327</ref> તે આ પ્રમાણે છે:<ref>{{cite book | last =હેલન | first =ઝોન્સન | editor =મુનિ સંવેગયશવિજય મહારાજ|title =ત્રેશઠ શલાકા પુરુષ્હ ચરિત્ર ઓફ હેમચંદ્ર: ધ જૈન સૅગા| origyear=૧૯૩૧ | publisher = ઓરિયેન્ટલ ઈન્સ્ટીટ્યુટ| year =2009 | location =વડોદરા | language =અંગ્રેજી. પ્રાકૃતમાંથી અનુવાદિત |isbn =978-81-908157-0-3|volume=ખંડ ૩}} પૃ. ૩૧૮—૩૩૩</ref> #'''નયસાર''' – ગામના મુખી, જેમણે જૈન સાધુનો ઉપદેશ સાંભળીની અર્ધ આત્મજ્ઞાન મેળવ્યું. #'''દેવ''' - પ્રથમ સુધર્મ દેવલોક #'''મરિચિ રાજકુમાર''' – પ્રથમ તીર્થંકર [[ઋષભ દેવ]]ના પૌત્ર. #''' દેવ''' પાંચમા બ્રહ્મ દેવલોક #'''કૌશિક'''– બ્રાહ્મણ #'''પુષ્યમિત્ર'''– બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' પ્રથમ સૌધર્મ દેવલોક #'''અગ્નિદ્યોત''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' બીજું ઈશન દેવલોક #'''અગ્નિભૂતિ''' – બ્રાહ્મણ #'''દેવ'''- ત્રીજું સુધર્મ #'''ભારદ્વાજ''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ''' - ચોથું મહેન્દ્ર #'''સ્થવીર''' – બ્રાહ્મણ #''' દેવ'''- પાંચમા બ્રહ્મ દેવલોક #'''રાજકુમાર વિષ્ણુભૂતિ''' #''' દેવ''' સાતમું મહાશુક્ર #'''ત્રિપુષ્ટ વાસુદેવ''' – કાલચક્રના પ્રથમ વાસુદેવ #'''નારક''' સાતમી નરકમાં #'''સિંહ''' #'''નારક''' ચોથી નરકમાં #'''માનવ''' (નામ અજ્ઞાત) #''' પ્રિયમિત્ર''' – ચક્રવર્તી (સાત ખંડના અધિપતી) #''' દેવ''' - સાતમું મહાશુક્ર દેવલોક #'''નંદન રાજકુમાર''' – તેમણે સ્વ-નિયંત્રણ દ્વારા તીર્થમ્કર નામ ગોત્ર કર્મ ઉપાર્જન કર્યું. #''' દેવ''' - દસમું પ્રાણત દેવલોક #'''વર્ધમાન મહાવીર''' (અંતિમ ભવ) ==આધ્યાત્મ== [[File:Mahavir.jpg|thumb|right|મહાવીર]] [[File:Mahvra.jpg|thumb|ધ જિન, અથવા મહાવીર,ગુરુ રૂપે એક પાંડુ લિપી પર, [[ગુજરાત]], [[ભારત]], ઈ.સ. ૧૪૧૧|alt=]] મહાવીરના તત્વ ચિંતન અનુસાર આઠ મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે. - ત્રણ આધ્યત્મીક અને પાંચ નૈતિક. જેનો ઉદ્દેશ્ય જીવન સ્તરની ઉન્નતી છે. મહાવીરે શીખવાડ્યું કે અનંત કાળથી દરેક જીવ (આત્મા) તેણે કરેલા સારા અને ખરાબ કાર્યને પરિણામે તે કાર્મિક અણુઓ દ્વારા બંધાયેલો છે.ક્રમો દ્વારા થયેલી ભ્રમણાને પરિણામે જીવને ભૈતિક દુનિયાની સુખ સમૃદ્ધિની હંગામી સામગ્રીમાં સુખ દેખાય છે. જેને પરિણામે જીવમાં સ્વાર્થ સભર હિંસક વિચાર સરણી અને કાર્યો કરે છે. આગળ જતાં તેને કારણે ક્રોધ, નફરત, લાલચ અને અન્ય દુર્ગુણો વિકસે છે. આને કારણે આગળ જતાં વધુ કર્મો બંધાય છે. આત્માની મુક્તિ માટે મહાવીરે ચાર વસ્તુ જરુરી ગણાવી હતી, '''સમ્યક દર્શન''' (સાચો વિશ્વાસ) , '''સમ્યક જ્ઞાન''' (સાચું જ્ઞાન), '''સમ્યક ચરિત્ર''' (સાચી વર્તણૂક). જૈનત્વની સાચી વર્તણૂક સમ્યક ચરિત્રનું ના હાર્દમાં પાંચ મહાવ્રતો રહેલા છે: *[[અહિંસા]] - કોઈ પણ સજીવને કાંઈ પણ હાનિ ન પહોંચાડવી; *[[સત્ય]] - હમેંશા સત્ય બોલવું; *[[અસ્તેય]] - અયોગ્ય રીતે દેવાયલું કાંઈ ન લેવું; *[[બ્રહ્મચર્ય]] - મૈથુનીક આનંદ પ્રમોદથી દૂર રહેવું; *[[અપરિગ્રહ]] - ભૈતિક સામગ્રીઓના સંગ્રહથી પરહેજી. [[અનેકાંતવાદ]] અને [[સ્યાદવાદ]]ના સિદ્ધાંતને અપનાવ્યા સિવાય આ નિયમોને પૂર્ણ રીતે પાળી શકાતાં નથી. સાધુ અને સાધ્વીજીઓ ને કઠોરતા પૂર્વક આ નિયમો પાળવાના હોય છે જ્યારે અન્ય લોકો માટે તે શક્ય તેટલા પાળવાના હોય છે. મહાવીરે શીખવ્યું કે આધ્યાત્મીક દ્રષ્ટીએ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ એક સમાન હોય છે અને બંને મોક્ષ મકે મુક્તિ ની શોધમાં સંસાર ત્યાગી આત્મીક આનંદની પ્રાપ્તિમાં નીકળી શકે છે. મહાવીર દ્વારા જીવનના દરેક સ્તરના લોકો આકર્ષિત થયાં હતાં; અમીર - ગરીબ, સ્ત્રીઓ - પુરુષો, છૂત- અછૂત. તેમણે તેમના અનુયાયીઓને ચાર જૂથમાં વર્ગીકૃત કર્યાં. ''સાધુ'', ''સાધ્વી'', ''શ્રાવક'' અને ''શ્રાવિકા''. આ ગોઠવણ ''ચતુર્વિધ સંધ'' તરીકે ઓળખાય છે. [[Image:PavaPansara.jpg|thumb|150px|પાનસરામાં રચાયેલી પાવાપુરી મંદિરની પ્રતિકૃતિ. મહાવીર પાવાપુરીમાં નિર્વાણ પામ્યાં.]] [[Image:Mahavira Accepting Alms.JPG|thumb|250px|ભિક્ષા ગ્રહણ કરતાં મહાવીરનું ચિત્ર.|alt=]] મહાવીર સ્વામીની દેશનાને [[ગણધર]] તરીકે તેમના તેમના શિષ્યોએ સૂત્રમાં ગૂંથીને શ્રાવ્ય જ્ઞાન રૂપે સાચવ્યું. સમય વીતતો ગયો તેમ ઘણાં આગમ સૂત્રિ ભૂલાતાં ગયાં અને નામશેષ થયાં કે બદલાઈ ગયાં. મહાવીરના નિર્વાણના ૧૦૦૦ વર્ષ પછી આ આગમ સૂત્રોને પાંડુ લિપી પર લેખિત કરાયાં. [[શ્વેતાંબર]] જૈનો આને મૂળભૂત શિક્ષા તરીકે અપનાવે છે જ્યારે [[દિગંબર|દિગંબરો]] આને સંદર્ભ તરીકે માને છે. મહાવીરના સમય પહેલાં પણ જૈનત્વનું અસ્તિત્વ હતું અને તેમની શિક્ષા તેમના પૂરોગામી અનુસાર જ હતી. આમ મહાવીર એક વિહરમાન ધર્મના પરિવર્તક કે ઉદ્ધારક કે પ્રસારક હતાં. તેમણે આગલા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના ચીલાને આગળ ચલાવ્યો.જો કે મહાવીરે તેમના સમ્યમાં પ્રચલિત સમાજ વ્યવસ્થા અનુસાર આધ્યાત્મના નિયમો રચ્યાં. મહાવીર નિર્વાણ પછી જૈન સંઘવધુ અને વધુ જટિલ બનવા લાગ્યો. નાના મુદ્દે મતભેદો પડવા લાગ્યાં જોકે મહાવીરની મૂળભૂત સીખમાં કાંઈ ફરક ન હતો. પાઘળની પેઢીઓમાં ક્રિયા કાંડો આદિ પ્રવેશ્યાં. ==ગ્રંથો== [[File:Westindischer Maler um 1400 001.jpg|right|thumb|300px|ઈ.સ. ૧૪૦૦ની ભદ્રબાહુ મહારાજ રચિત કલ્પ સૂત્રની પ્રત]] મહાવીર સ્વામીનું જીવન દર્શાવતા ઘણાં પુઇસ્તકો જૈન સાહિત્યમાં છે. જેમાં સૌથી પ્રમુખ છે [[આચાર્ય ભદ્રબાહુ|આચાર્ય ભદ્રબાહુ-૧]] રચિત કલ્પસૂત્ર. ઈ.સ ૮૫૩માં મહાવીરનું ચરિત્ર સૌ પ્રથમ વખત સંસ્કૃતમાં - '''વર્ધમાનચરિત્ર''- અસાગ દ્વારા લખાયું. <ref>{{cite book |title=લોર્ડ મહાવીર એન્ડ હીઝ ટાઈમ્સ, લાલા એસ. એલ. જૈન રિસર્ચ સીરીઝ |last= જૈન |first=કૈલશ ચંદ |authorlink= |coauthors= |year=૧૯૯૧ |publisher=મોતીલાલ બનારસીદાસ|location= |isbn=8120808053 |page= ૫૯|url=http://books.google.co.in/books?id=0UCh7r2TjQIC&pg=PA341&lpg=PA341&dq=asaga+9th+century+poet&source=bl&ots=9hmuD0MAsf&sig=2qxwBO1G_4alg8v9KXbzJuFZZ9M&hl=en&ei=1_SKSojFDYPe7AOJyrGgDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1#v=onepage&q=&f=false |ref= |access-date=}}</ref> ==આ પણ જુઓ== *[[તીર્થંકર]] *[[જૈનત્વ]] *[[મહાવીર જન્મ કલ્યાણક]] ==નોંધ== {{Reflist}} ==પૂરક વાચન== * "શ્રમણ મહાવીર" - આચાર્ય મહાપ્રજ્ઞ * "લોર્ડ મહાવીર એન્ડ હીઝ ટાઈમ્સ" - કૈલાશચંદ જૈન(૧૯૯૧) મોતીલાલ બનારસીદાસ પબ્લીશર્શ પ્રા. લિ. દીલ્હી (ભારત) * "લોર્ડ મહાવીર (અ સ્ટડી ઈન હીસ્ટોરીકલ પર્સપેક્ટીવ)" - બૂલ ચંદ (૧૯૮૭) પી.વી. રીસર્ચ ઈન્સ્ટીટ્યૂટ આય.ટી.આય રોડ વારાણસી -૫(ભારત) * "લોર્ડ મહાવીર ઈન આઈઝ ઓફ ફોરેનર્સ" - અક્ષયકુમાર જૈન (૧૯૭૫) મીના ભારતી નવી દીલ્હી ૧૧૦૦૦૩ (ભારત) વૈભવ સિંહ ૮મો ==બાહ્ય કડીઓ== *[http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/mahavira.html મહાવીર] [[શ્રેણી:જૈન ધર્મ]] [[શ્રેણી:ધાર્મિક વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:તીર્થંકર]] onu45r632dyee6fvateeigka1cr4nf3 10 38479 825822 687215 2021-12-25T05:48:43Z en>Jonesey95 0 Adding unknown parameter tracking through [[:Category:Pages using notelist with unknown parameters]] using [[Module:check for unknown parameters]]. How was this not here before? wikitext text/x-wiki {{reflist|{{{1|{{{colwidth|}}}}}}|refs={{{refs|{{{notes|}}}}}}|group={{#switch: {{{group|}}} | note | upper-alpha | upper-roman | lower-alpha | lower-greek | lower-roman = {{{group|}}} | #default = lower-alpha }}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using notelist with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Notelist]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | colwidth | group | notes | refs }}<noinclude> {{documentation}}</noinclude> 12vhn47ii0a07dr5oipyvv216vycr7i 825823 825822 2022-07-25T11:53:30Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Notelist]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki {{reflist|{{{1|{{{colwidth|}}}}}}|refs={{{refs|{{{notes|}}}}}}|group={{#switch: {{{group|}}} | note | upper-alpha | upper-roman | lower-alpha | lower-greek | lower-roman = {{{group|}}} | #default = lower-alpha }}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using notelist with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Notelist]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | colwidth | group | notes | refs }}<noinclude> {{documentation}}</noinclude> 12vhn47ii0a07dr5oipyvv216vycr7i 12 38677 825834 413357 2022-07-09T15:45:44Z en>Matthiaspaul 0 /* List-defined references */ CE wikitext text/x-wiki <noinclude>{{pp-semi-indef}}</noinclude>{{short description|Wikipedia help article}} {{For|the official guideline on citing sources|Wikipedia:Citing sources}} {{For|help with citation templates|Help:Citation Style 1}} {{Redirect|WP:FN|the fringe theories noticeboard|Wikipedia:Fringe theories/Noticeboard}} {{Redirect|WP:NOTES|hatnotes|Wikipedia:Hatnote|article layout of footnotes|MOS:NOTES|musical notes|Wikipedia:Manual of Style/Music#Images and notation}} {{Wikipedia how to|H:FOOT|WP:FOOTNOTES|H:FN}} This page explains how to create the '''Footnotes''' section for Wikipedia articles. In this context, the word "Footnotes" refers to the Wikipedia-specific manner of documenting an article's sources and providing tangential information, and should not be confused with the general concept of [[Note (typography)|footnotes]]. This how-to does not cover the formatting of citations within the Footnotes section, which is reviewed in [[Wikipedia:Citing sources|Citing sources]]. Footnotes are used most commonly to provide: * [[Wikipedia:Citing sources|references (bibliographic citations) to reliable sources]], * [[Help:explanatory notes|explanatory information]] or * source information for tables and other elements. Footnotes or [[Help:Shortened footnotes|shortened footnotes]] may be used at the editor's discretion in accordance with the guideline on [[WP:CITEVAR|Variation in citation methods]]. Only certain types of material on the English Wikipedia are required to have an inline citation. There is [[Wikipedia:Inline citation#Citation density|no requirement to provide a citation for every sentence]], because multiple sentences may be supported by the same footnote. For advice on which material should be cited, see the guidelines on [[WP:MINREF|When you must use inline citations]], the [[Wikipedia:Good article criteria|Good article criteria]] and [[Wikipedia:when to cite|When to cite]]. For advice on how to organize and format bibliographic citations, see the guideline on [[Wikipedia:Citing sources|Citing sources]] and examples of [[Wikipedia:Citation templates#Examples|Citation templates]]. Footnotes are created using the {{cite.php}} software extension. This extension adds the HTML-like elements {{tag|ref}}, {{tag|references|s}} and {{tag|references}}. The elements are also used in a number of templates; for example, it is becoming more common to use {{tl|reflist}} rather than {{tag|references|s}} as it can style the reference list. ==Overview== {{VE documentation|style=width: 25%; font-size: 87%; float:right}}<!--This is because the visual editor is even more limited than the standard Wikitext editor--> The Footnotes system shows two elements on the page: * A '''Footnote marker''' is displayed in the article's content as a bracketed, superscripted number, letter, or word. Examples shown respectively are: {{dummy ref}}{{dummy ref|a}}{{dummy ref|Note 1}}. This footnote label is linked to the full footnote. Clicking on the footnote marker jumps the page down to the footnote and highlights the citation. If you are using the desktop site and have Javascript enabled, then hovering your cursor over a footnote marker (or touching it on touch devices) will show a pop-up box containing the footnote. * A '''Footnote''' displays the full citation for the source. Together the footnotes are displayed in an ordered list wherever the reference list markup {{tl|reflist}} is placed. Each entry begins with the footnote label in plain text. The entire reference list is formatted in a slightly smaller font. :Each successive footnote label is automatically incremented. Thus the first footnote marker would be {{dummy ref}}, the second would be {{dummy ref|2}} and so on. Custom labels are also incremented: {{dummy ref|a}}{{dummy ref|b}}{{dummy ref|c}}, {{dummy ref|Note 1}} {{dummy ref|Note 2}} {{dummy ref|Note 3}}. :For a single use footnote, the label is followed by a caret (^) that is a backlink to the matching footnote marker. For example: {{dummy footnote|margin=5em}} :If a named footnote is used in the text multiple times, then the footnote has multiple backlinks shown as letters: {{dummy footnote|2|a b c|margin=5em}} :Clicking on the backlink or pressing {{keypress|Alt|←}} returns to the footnote marker. ===Footnotes in action=== The superscript numeral "1" in square brackets at the end of this sentence is an example of a footnote marker.<ref>This is a footnote that contains a citation or note.</ref> {{reflist}} {{anchor|Footnote markers: the basics}} ==Footnotes: the basics== {{See also|Help:Reftags}} To create the footnote marker, determine the point in the page content where the marker is desired and enter the markup with the citation or note inside the {{tag|ref}} tags. For example: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} The {{tl|reflist}} template will be explained in the next section. The content inside the {{tag|ref}} will show in the reference list. The ref tags can be added anywhere a citation or note is needed. There must be content inside the tags, else an error will show. ===Where to place ref tags=== Ref tags should follow any punctuation (usually a period), not precede it; see [[WP:REFPUNC]]. There should be no space between the punctuation and the tag: {{markup |<nowiki>...text.<ref>Content of the reference</ref> {{reflist}}</nowiki> |...text.<ref>Content of the reference</ref> &nbsp; &nbsp; {{xt|Right}} {{reflist}} |<nowiki>...text<ref>Content of the reference</ref>. {{reflist}}</nowiki> |...text<ref>Content of the reference</ref>. &nbsp; &nbsp; {{!xt|Wrong (tag before punctuation)}} {{reflist}} |<nowiki>...text. <ref>Content of the reference</ref> {{reflist}}</nowiki> |...text. <ref>Content of the reference</ref> &nbsp; &nbsp; {{!xt|Wrong (space before tag)}} {{reflist}} }} ===Formatting ref tags=== The content of the ref tags can be formatted using most wiki markup or HTML markup, although techniques such as the [[Help:Pipe trick|pipe trick]] and [[Help:Substitution|template substitution]] will not work in footnotes. For example: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} The ref tag content may also contain an internal or external link: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''[http://www.example.org LibreOffice For Starters]'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''[http://www.example.org LibreOffice For Starters]'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} {{MediaWiki URL rules}} ==Reference lists: the basics== Once any number of footnotes have been inserted into the content, the reference list must be generated. For the basic reference list, add {{tl|reflist}} wherever the list is desired. Once the page is published and viewed, the footnotes will be automatically generated and numbered and the reference list will be generated. The main reference list is placed in a separate section, usually titled "References", "Notes" or the like. {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> ==References== {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{fake heading|sub=2|References}} {{reflist}} }} '''Notes''' {{shortcut|HELP:MULTIREF}} * In some cases, a page has more than one reference list. Until 2014, multiple uses of {{tl|reflist}} on the same page required use of a {{para|close}} parameter; that bug has been fixed and the{{para|close}} parameter may safely be removed. *When editing, {{tag|references|s}} may be seen instead of {{tl|reflist}}. This is valid, but {{tag|references|s}} does not offer the advanced features of {{tl|reflist}}. {{anchor|Naming a ref tag so it can be used more than once|Footnote markers: using a source more than once}} ==Footnotes: using a source more than once== {{Shortcut|WP:REFNAME|WP:NAMEDREFS}} {{Anchor|Reference name (naming a ref tag so it can be used more than once)}} {{Anchor|WP:NAMEDREF}} <!-- from WP:NAMEDREFS redirect --> {{See also|Wikipedia:Citing sources#Citing multiple pages of the same source}} You can cite the same source more than once on a page by using named footnotes. The syntax to define a named footnote is: :{{tag|ref|params=name="<var>name</var>"|content=<var>content</var>}} To invoke the named footnote: :{{tag|ref|s|params=name="<var>name</var>"}} {{refname rules}} Note that the colon-followed-by-numeral names, like <code>":0"</code>, are currently [[Wikipedia:Village_pump_(technical)/Archive_173#VisualEditor_creating_bad_ref_names|generated by default]] in [[WP:VE|VisualEditor]]. {{markup |<nowiki>This is page content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is more content.<ref name="manchester2002" /> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is more content.<ref name="manchester2002" /> {{reflist}} }} The actual name used can be almost anything, but it is recommended that it have a connection to the citation or note. A common practice is to use the author-year or publisher-year for the reference name. This helps editors remember the name, by associating it with the information that is visible to the reader. Note that the footnote labels are incremented in the order they are used, and that they use the same label when reused, thus the labels can seem out of order: {{markup |<nowiki>This is starter content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is expert content.<ref name="lexington2004">{{cite book|title=OpenOffice for Experts|publisher=Lexington|year=2004|p=18}}</ref> And more starter content.<ref name="manchester2002" /> And more expert content.<ref name="lexington2004" /> {{reflist}}</nowiki> |This is starter content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is expert content.<ref name="lexington2004">{{cite book|title=OpenOffice for Experts|publisher=Lexington|year=2004|p=18}}</ref> And more starter content.<ref name="manchester2002" /> And more expert content.<ref name="lexington2004" /> {{reflist}} }} When using both names and [[#Footnotes:_groups|groups]], the syntax is: :{{tag|ref|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"|content=Content}} Care should be taken when deleting references to avoid creating a cite error. See [[Wikipedia:Avoiding common mistakes#Deleting...|Avoiding common mistakes]]. ==Reference lists: columns== {{shortcut|H:REFCOLS}} {{hatnote|Columns are not supported by Internet Explorer 9 and below; see {{tl|reflist}} for technical details}} When using {{tl|reflist}}, the list can be split into columns. :{{tlx|reflist|<var>xx</var>em}} where <var>xx</var> is the column width in [[em (typography)|em]]. By setting the width in em, the number of columns will automatically be adjusted to the width of the display. It should be used only when necessary, as the template has built-in auto-formatting capabilities providing a useful display in most scenarios by itself. The [[Template:Reflist#Columns|set columns feature]] is now [[deprecated]] in favor of the option described above, which is better suited to flexible formatting for a variety of display screen sizes, ranging from mobile phones and tablets to wide-screen "cinema" displays. Forcing a fixed number of columns has been disabled in mobile view. The number of columns to use is up to the editor, but some major practices include: * {{tlx|Reflist}} - 1 column (default): Where there are only a few {{fnote}}; see {{oldid|Silver State Arena|530211388#References|Silver State Arena (23:05, 28 December 2012)}} * {{tlx|Reflist|30em}}: Where there are many footnotes plus a page-width Bibliography subsection: see {{oldid|Ebola virus disease|561190497#References|Ebola virus disease (06:28, 23 June 2013)}} * {{tlx|Reflist|20em}}: Where {{sfnote}} are used; see {{oldid|NBR 224 and 420 Classes|442508215#Notes|NBR 224 and 420 Classes (13:32, 1 August 2011)}}. For example: Using {{tlx|Reflist|30em}} will create columns with a minimum width of 30 em, {{markup|title=30em wide columns |<nowiki>Lorem ipsum.<ref>Source name, access date, etc.</ref> Lorem ipsum dolor sit amet.<ref>Source name, access date, etc.</ref> ==References== {{Reflist|30em}}</nowiki> |Lorem ipsum.<ref>Source name, access date, etc.</ref> Lorem ipsum dolor sit amet.<ref>Source name, access date, etc.</ref> {{fake heading|sub=3|References}} {{Reflist|30em}} }} ==List-defined references== {{shortcut|WP:LDR}} {{main|Help:List-defined references}} Some or all of the footnotes can also be defined within the reference section/list, and invoked in the page content. This keeps those citations in one central location for easier maintenance and avoids cluttering the text. This is purely a source code change{{snd}}the actual display of the citation in the text to a reader is unaffected. For a more detailed evaluation of this method, see [[WP:LDRHOW]]. The syntax is: <syntaxhighlight lang="xml"> {{reflist|refs= <ref name="name1">Content</ref> <ref name="name2">Content</ref> <ref name="name...n">Content</ref> }} </syntaxhighlight> or, alternatively, <syntaxhighlight lang="xml"> <references> <ref name="name1">Content</ref> <ref name="name2">Content</ref> <ref name="name...n">Content</ref> </references> </syntaxhighlight> The footnote markers are included as usual for a named footnote. For example: {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.<ref name="LazyDog"/> Amazingly few discotheques provide jukeboxes.<ref name="Jukeboxes"/> How razorback-jumping frogs can level six piqued gymnasts.<ref name="JumpingFrogs"/> ==References== {{reflist|refs= <ref name="Jukeboxes">This is the jukeboxes reference.</ref> <ref name="LazyDog">This is the lazy dog reference.</ref> <ref name="JumpingFrogs">This is the jumping frogs reference.</ref> }}</nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.<ref name="LazyDog"/> Amazingly few discotheques provide jukeboxes.<ref name="Jukeboxes"/> How razorback-jumping frogs can level six piqued gymnasts.<ref name="JumpingFrogs"/> {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist|refs= <ref name="LazyDog">This is the lazy dog reference.</ref> <ref name="Jukeboxes">This is the jukeboxes reference.</ref> <ref name="JumpingFrogs">This is the jumping frogs reference.</ref> }}}} The references will be numbered, and appear in the output, ''in the order that they are first referred to in the content,'' regardless of their order within the list. All references in reference list must be referenced in the content, otherwise an error message will be shown. Note that when you use the visual editor, you will not be able to add, remove, or change list-defined references. {{anchor|Embedding references within footnotes}} ==Footnotes: embedding references== {{shortcut|WP:REFNEST}} {{See also|WP:Nesting footnotes}} [[Help:Explanatory notes|Explanatory notes]] may need to be referenced. Because of limitations in the {{cite.php}} software, reference tags cannot be nested; that is, a set of {{tag|ref}} tags cannot be placed inside another pair of {{tag|ref}} tags. Attempting to do so will result in a cite error. The templates {{tl|r}} and {{tl|refn}} can be used to nest references. The markup is: :{{tlx|refn|2=group=''group''|3=name=''name''|4=''content''}} or :{{tlx|r|2=group=''group''|3=name=''name''|4=refn=''content''}} or :{{tlx|r|2=g=''group''|3=n=''name''|4=r=''content''}} (shorter) ''name'' and ''group'' being optional parameters. The ''content'' may include {{tag|ref|o}} tags or another {{tl|r}} template. The other templates listed below in [[#Footnotes: predefined groups|Predefined groups]] are variants of {{tl|refn}} that include a styled group and have a matching styled reference list template. Examples: ===Using {{tl|refn}}=== {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{refn|group=nb|A footnote.<ref>A reference for the footnote.</ref>}} ==Notes== {{reflist|group=nb}} ==References== {{reflist}} </nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{refn|group=nb|A footnote.<ref>A reference for the footnote.</ref>}} {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=nb}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} ===Using {{tl|r}}=== {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{r|g=nb|r=A footnote.{{r|r=A reference for the footnote.}}}} ==Notes== {{reflist|group=nb}} ==References== {{reflist}} </nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{r|g=nb|r=A footnote.{{r|r=A reference for the footnote.}}}} {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=nb}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} The use of the magic word <code>#tag:ref</code> is valid, but the sequence of parameters is invariant and nonintuitive. {{tl|r}} as well as {{tl|refn}} and its variants use this markup internally. :<code>&#123;&#123;#tag:ref|<var>refcontent</var>|group=<var>groupname</var>|name=<var>name</var>}}</code> {{anchor|Grouping footnotes}} ==Footnotes: groups== {{shortcut|WP:REFGROUP|WP:CITELABEL}} Sometimes it is useful to group the footnotes into separate lists, for example to separate explanatory notes from references, or to list references for tables, image captions, infoboxes and navboxes. The sequence of footnote labels is independent in each group. The syntax to define a footnote with a group is: :{{tag|ref|params=group=<var>groupname</var>|content=Content}} The footnote marker group name ''must'' be enclosed in quotes if the group name includes a space, else a cite error will occur, otherwise quotes are optional. The syntax for the reference list with a group is: :{{tlx|reflist|2=group=<var>groupname</var>}} The reference list group name does not need to be enclosed in quotes. Example: {{markup |<nowiki>This part of the text requires clarification,<ref group=note>Listed separately from the citation</ref> whereas the entire text is cited.<ref>Citation.</ref> And this needs even more clarification.<ref group=note>Another note</ref> ==Notes== {{reflist|group=note}} ==References== {{reflist}}</nowiki> |This part of the text requires clarification,<ref group=note>Listed separately from the citation</ref> whereas the entire text is cited.<ref>Citation.</ref> And this needs even more clarification.<ref group=note>Another note</ref> {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=note}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} Note that the footnote labels in the reference list show only the numbers and not the group name. When using both names and groups, the syntax is: :{{tag|ref|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"|content=Content}} For the repeated note: :{{tag|ref|s|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"}} ==Footnotes: predefined groups== {{shortcut|H:PREGROUP|WP:EXPLNOTE}} {{for|technical details|Help:Cite link labels}} {{for|Shortened footnotes with explanatory footnotes|Help:Shortened footnotes#Explanatory notes}} {{See also|Wikipedia:Citing sources#Variation in citation methods|Wikipedia:Manual of Style/Layout#Notes and references}} <section begin=pregroup /><!--this section is used as the documentation for the efn/notelist templates-->{{anchor|footnotes_predefined_groups}} There are several predefined groups that can have a reference list styled so that the label (a superscripted character within square brackets, e.g., {{dummy ref|1}}) of an [[Help:Explanatory notes|explanatory note]] or citation (aka footnote, reference) matches and links to the note marker label located in the main text and the label in front of the note's text in the appropriate group's list. There can be [[Wikipedia:Citing sources#Separating citations from explanatory footnotes|more than one of these groups' lists]] in the Notes, References and other similarly purposed sections. These predefined note and citation groups have templates that make the [[wikitext]] markup simpler. These templates also allow a standard reference to be inserted, so that an explanatory note can have a reference, or citations can be nested. '''Note:''' If the note's text has a reference name that is used more than once, the labels will still match, but the clickable alpha characters that toggle the note's display will be ''next to'' the note's label, with links to the multiple locations of its marker in the main text. See [[Help:Footnotes#Footnotes: using a source more than once|WP:REFNAME]] and the first point below in [[#Issues|§&nbsp;Issues]]. ===Template use by reference group type=== <section begin=pregrouptable /> {| class="wikitable" |- style="vertical-align:top;" ! Group type !! Footnote marker template<br/>or markup !! Reference list<br/> template !! Sample labels |- |rowspan=3|''none by default, but optionally any'' || {{tag|ref}} |rowspan=3| {{tlx|reflist}} |rowspan=3| 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |- | {{tlx|r}} (for nested references) |- | {{tlx|refn}} (for nested references) |- | lower-alpha || {{tlx|efn}}<br />{{tlx|efn-la}} || {{tlx|notelist}}<br />{{tlx|notelist-la}} || a b c d e f g h i j |- | upper-alpha || {{tlx|efn-ua}} || {{tlx|notelist-ua}} || A B C D E F G H I J |- | lower-roman || {{tlx|efn-lr}} || {{tlx|notelist-lr}} || i ii iii iv v vi vii viii ix x |- | upper-roman || {{tlx|efn-ur}} || {{tlx|notelist-ur}} || I II III IV V VI VII VIII IX X |- | lower-greek || {{tlx|efn-lg}} || {{tlx|notelist-lg}} || α β γ δ ε ζ η θ ι κ |- |note || {{tlx|NoteTag}} || {{tlx|NoteFoot}} || note 1 note 2 note 3 |}<section end=pregrouptable /> * {{tlx|efn}} supports {{para|name}} and {{para|group}}, which work the same as the parameters in {{tag|ref|o}} (see, for instance, the 3rd and 4th examples below). Do not enclose values in quotes. * {{tlx|notelist}} supports the {{para|colwidth}}, {{para|refs}}, and {{para|group}} parameters, which work the same as the parameters in {{tlx|reflist}}. Do not enclose values in quotes. In these examples, the footnote labels match between the footnote marker and the reference list: {{markup|title=With lower-alpha labels |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|Footnote 3}} {{notelist}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|Footnote 3}} {{notelist}} }} {{markup|title=With lower-roman labels |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn-lr|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn-lr|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn-lr|Footnote 3}} {{notelist-lr}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn-lr|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn-lr|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn-lr|Footnote 3}} {{notelist-lr}} }} {{markup|title=With named references |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist}} }} {{markup|title=Named references can also be defined in the notelist |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|name=fn2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|Very long footnote 1}} {{efn|name=fn2|Very long footnote 2}} }} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|name=fn2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|Very long footnote 1}} {{efn|name=fn2|Very long footnote 2}} }} }} ===Issues=== * Multiple backlink labels (see [[WP:REFNAME]]) are always styled as lower-alpha. This can be confusing when {{tlx|efn}} is used. See the note in the introduction of [[#footnotes_predefined_groups|this section]], above. * The entries in the reference list will show the default decimal styling if: ** The value for {{para|group}} in {{tlx|reflist}} or {{tag|references|s}} does not exactly match one of the predefined values; use {{tlx|efn}} or variant as {{para|group}} will not be needed. ** The value for {{para|group}} in {{tlx|reflist}} or {{tag|references|s}} is enclosed by quotes; use {{tlx|efn}} or variant as {{para|group}} will not be needed. ** {{tlx|reflist}} is indented with the {{code|:}} markup. ** {{tag|references|s}} is used instead of {{tlx|reflist}} * The entries in the reference list will have no styling if: ** A reference is included in {{tlx|navbox}} or one of the variants and the style is set to <code>bodyclass=hlist</code>; to resolve this, replace the style with <code>listclass=hlist</code>.<section end=pregroup /> * If the note text contains an "=" sign, precede the note text with {{para|1}}, like this: <code><nowiki>{{efn|name=fn1|1=Very long footnote with an equation, 2+2=4}}</nowiki></code> ==Reference lists: automatically generated== {{main|Help:Automatically generated reference list}} A page with {{tag|ref|o}} tags but no reference list markup used to display an error, except on talk and user pages. In recent versions of Wikipedia, the error no longer appears; instead an automatically generated reference list (AGRL) is displayed at the bottom of the page. Compared to the reference lists on properly formatted pages, an AGRL can be confusing to both readers and editors. But it is easily corrected by adding reference list markup such as the following. Add it at the position where the reference list would normally appear. <pre style="width: 10em;"> ==References== {{reflist}} </pre> On talk pages, the {{tl|reflist-talk}} template can be used to add a reference list to a specific discussion. {{anchor|Citing one book repeatedly with different page numbers}} ==Footnotes: page numbers== {{main|Help:References and page numbers}} Suppose you would like to cite one book, but different facts appear on different pages. You would like to cite the book again and again, but point each fact to the proper page. Suppose one fact is on page 8, a different fact on page 12, a third fact on page 18, a fourth fact on page 241. You could put a line in the "pages" parameter saying "see pages 8, 12, 18, 241" but a fact-checker might have to check all of them before figuring out the right one. Or, you could duplicate the entire citation for the book in each instance, but that would be redundant. One common approach is to use [[Help:Shortened footnotes|shortened citations]]. The long citation to support the shortened citations can either be placed as a bullet point in a separate ''References section'' after the ''Footnotes section''; or it can be placed in the first footnote to cite the source (with the initial relevant page number[s]). The remaining footnotes will use shortened citations (these usually contain the author's last name, the date of publication, and the relevant page number[s]). A less common approach is to attach a {{tlx|rp|8}} right after the footnote marker and replace the "8" with the appropriate page number. For example: {{markup |<nowiki>Schudson said the Constitution shaped citizenship in fundamental ways.<ref name="Schudson">{{Cite book |last=Schudson |first=Michael |title=The Good Citizen: A Brief History of American Civic Life |publisher=Simon & Schuster |date=1998 |url=https://books.google.com/books?id=aawMAQAAMAAJ |isbn=0-684-82729-8}}</ref>{{rp|8}} But elections in early American politics did not generate much interest<ref name="Schudson"/>{{rp|12}} while "open discussion of differences" was generally avoided.<ref name="Schudson"/>{{rp|18}} Citizenship later shifted to a polity of essentially "self-absorbed citizens", according to his analysis.<ref name="Schudson"/>{{rp|241}}</nowiki> |Schudson said the Constitution shaped citizenship in fundamental ways.<ref name="Schudson">{{Cite book |last=Schudson |first=Michael |title=The Good Citizen: A Brief History of American Civic Life |publisher=Simon & Schuster |date=1998 |url=https://books.google.com/books?id=aawMAQAAMAAJ |isbn=0-684-82729-8}}</ref>{{rp|8}} But elections in early American politics did not generate much interest<ref name="Schudson"/>{{rp|12}} while "open discussion of differences" was generally avoided.<ref name="Schudson"/>{{rp|18}} Citizenship later shifted to a polity of essentially "self-absorbed citizens", according to his analysis.<ref name="Schudson"/>{{rp|241}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} {{tlx|r}} compactly combines the functions of <code><nowiki><ref></nowiki></code> and {{t|rp}}: <code><nowiki>{{r|Schudson}}</nowiki></code> is equivalent to <code><nowiki><ref name="Schudson"/></nowiki></code> and <code><nowiki>{{r|Schudson|p=241}}</nowiki></code> is equivalent to <code><nowiki><ref name="Schudson"/>{{rp|241}}</nowiki></code>. ==Previewing edits== When you [[Help:Section#Section editing|edit a single section]] of a page, the footnotes list will be visible when you [[Help:Show preview|preview your edits]] under the heading "Preview of references", although you will still not be able to see named references whose definition is outside the section you are editing. Tools that can be used are the [[user:js/ajaxPreview]] or [[User:Anomie/ajaxpreview.js]] scripts or the [[User:Cacycle/wikEd|wikEd]] gadget. ==RefToolbar== {{main|Wikipedia:RefToolbar/2.0}} [[File:Cite web named ref 01.png|thumb|400px|Using the citation toolbar to name the first reference.]] [[File:Citation toolbar named ref.png|thumb|400px|Using the citation toolbar to insert additional references to the first source.]] You can use the citation toolbar to name references. When you first create a reference, you can enter a value in the "Ref name" box. When you want to reuse this reference, click the "Named references" button on the citation toolbar and choose which reference you would like to insert. {{clear}} ==Issues and limitations== * {{cite.php|bug}} * [[Help:Substitution|subst:]] does not work within {{tag|ref|o}} tags. {{phab|T4700}} * The [[Help:Pipe trick|pipe trick]] does not work within {{tag|ref|o}} tags. {{phab|T4700}} == Flagging inadequate referencing == {{See also | Template: Unreferenced/doc#Usage}} * The template {{Tlx|Refimprove}} should be added to articles where there are '''some, but insufficient, inline citations to support the material''' currently in the article. For [[WP:BLP|biographies of living persons]], use {{tlx|BLP sources}} instead. * The template {{Tlx|Unreferenced}} should be added to articles with '''no references at all'''. For biographies of living persons, use {{tlx|BLP unsourced}} instead. * The template {{Tlx|Unreferenced section}} is for '''individual sections that have no citations''' in articles that have at least one citation somewhere else. For biographies of living persons, use {{tlx|BLP unsourced section}} instead. * The template {{Tlx|Medref}} is specifically for articles '''needing additional ''medical'' references'''. ==See also== * [[Template:Harvard citation#Using CITEREF directly]] and {{tl|sfnref}} * [[Wikipedia:Citing sources/Further considerations]]—a how-to article with some additional considerations for citing sources * [[Wikipedia:Help desk]]—to ask questions about using footnotes in articles if you were not able to find the information you need on this help page. *[[Template:Editor tools]]—{{tl|Editor tools}} {{Wikipedia referencing}} {{Help navigation}} [[Category:Wikipedia editor help]] [[Category:Wikipedia citation administration]] bb5z0b4yzjdg1686lqu3ijahhmvrws4 825835 825834 2022-07-25T11:53:33Z KartikMistry 10383 [[:en:Help:Footnotes]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <noinclude>{{pp-semi-indef}}</noinclude>{{short description|Wikipedia help article}} {{For|the official guideline on citing sources|Wikipedia:Citing sources}} {{For|help with citation templates|Help:Citation Style 1}} {{Redirect|WP:FN|the fringe theories noticeboard|Wikipedia:Fringe theories/Noticeboard}} {{Redirect|WP:NOTES|hatnotes|Wikipedia:Hatnote|article layout of footnotes|MOS:NOTES|musical notes|Wikipedia:Manual of Style/Music#Images and notation}} {{Wikipedia how to|H:FOOT|WP:FOOTNOTES|H:FN}} This page explains how to create the '''Footnotes''' section for Wikipedia articles. In this context, the word "Footnotes" refers to the Wikipedia-specific manner of documenting an article's sources and providing tangential information, and should not be confused with the general concept of [[Note (typography)|footnotes]]. This how-to does not cover the formatting of citations within the Footnotes section, which is reviewed in [[Wikipedia:Citing sources|Citing sources]]. Footnotes are used most commonly to provide: * [[Wikipedia:Citing sources|references (bibliographic citations) to reliable sources]], * [[Help:explanatory notes|explanatory information]] or * source information for tables and other elements. Footnotes or [[Help:Shortened footnotes|shortened footnotes]] may be used at the editor's discretion in accordance with the guideline on [[WP:CITEVAR|Variation in citation methods]]. Only certain types of material on the English Wikipedia are required to have an inline citation. There is [[Wikipedia:Inline citation#Citation density|no requirement to provide a citation for every sentence]], because multiple sentences may be supported by the same footnote. For advice on which material should be cited, see the guidelines on [[WP:MINREF|When you must use inline citations]], the [[Wikipedia:Good article criteria|Good article criteria]] and [[Wikipedia:when to cite|When to cite]]. For advice on how to organize and format bibliographic citations, see the guideline on [[Wikipedia:Citing sources|Citing sources]] and examples of [[Wikipedia:Citation templates#Examples|Citation templates]]. Footnotes are created using the {{cite.php}} software extension. This extension adds the HTML-like elements {{tag|ref}}, {{tag|references|s}} and {{tag|references}}. The elements are also used in a number of templates; for example, it is becoming more common to use {{tl|reflist}} rather than {{tag|references|s}} as it can style the reference list. ==Overview== {{VE documentation|style=width: 25%; font-size: 87%; float:right}}<!--This is because the visual editor is even more limited than the standard Wikitext editor--> The Footnotes system shows two elements on the page: * A '''Footnote marker''' is displayed in the article's content as a bracketed, superscripted number, letter, or word. Examples shown respectively are: {{dummy ref}}{{dummy ref|a}}{{dummy ref|Note 1}}. This footnote label is linked to the full footnote. Clicking on the footnote marker jumps the page down to the footnote and highlights the citation. If you are using the desktop site and have Javascript enabled, then hovering your cursor over a footnote marker (or touching it on touch devices) will show a pop-up box containing the footnote. * A '''Footnote''' displays the full citation for the source. Together the footnotes are displayed in an ordered list wherever the reference list markup {{tl|reflist}} is placed. Each entry begins with the footnote label in plain text. The entire reference list is formatted in a slightly smaller font. :Each successive footnote label is automatically incremented. Thus the first footnote marker would be {{dummy ref}}, the second would be {{dummy ref|2}} and so on. Custom labels are also incremented: {{dummy ref|a}}{{dummy ref|b}}{{dummy ref|c}}, {{dummy ref|Note 1}} {{dummy ref|Note 2}} {{dummy ref|Note 3}}. :For a single use footnote, the label is followed by a caret (^) that is a backlink to the matching footnote marker. For example: {{dummy footnote|margin=5em}} :If a named footnote is used in the text multiple times, then the footnote has multiple backlinks shown as letters: {{dummy footnote|2|a b c|margin=5em}} :Clicking on the backlink or pressing {{keypress|Alt|←}} returns to the footnote marker. ===Footnotes in action=== The superscript numeral "1" in square brackets at the end of this sentence is an example of a footnote marker.<ref>This is a footnote that contains a citation or note.</ref> {{reflist}} {{anchor|Footnote markers: the basics}} ==Footnotes: the basics== {{See also|Help:Reftags}} To create the footnote marker, determine the point in the page content where the marker is desired and enter the markup with the citation or note inside the {{tag|ref}} tags. For example: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} The {{tl|reflist}} template will be explained in the next section. The content inside the {{tag|ref}} will show in the reference list. The ref tags can be added anywhere a citation or note is needed. There must be content inside the tags, else an error will show. ===Where to place ref tags=== Ref tags should follow any punctuation (usually a period), not precede it; see [[WP:REFPUNC]]. There should be no space between the punctuation and the tag: {{markup |<nowiki>...text.<ref>Content of the reference</ref> {{reflist}}</nowiki> |...text.<ref>Content of the reference</ref> &nbsp; &nbsp; {{xt|Right}} {{reflist}} |<nowiki>...text<ref>Content of the reference</ref>. {{reflist}}</nowiki> |...text<ref>Content of the reference</ref>. &nbsp; &nbsp; {{!xt|Wrong (tag before punctuation)}} {{reflist}} |<nowiki>...text. <ref>Content of the reference</ref> {{reflist}}</nowiki> |...text. <ref>Content of the reference</ref> &nbsp; &nbsp; {{!xt|Wrong (space before tag)}} {{reflist}} }} ===Formatting ref tags=== The content of the ref tags can be formatted using most wiki markup or HTML markup, although techniques such as the [[Help:Pipe trick|pipe trick]] and [[Help:Substitution|template substitution]] will not work in footnotes. For example: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} The ref tag content may also contain an internal or external link: {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''[http://www.example.org LibreOffice For Starters]'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''[http://www.example.org LibreOffice For Starters]'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{reflist}} }} {{MediaWiki URL rules}} ==Reference lists: the basics== Once any number of footnotes have been inserted into the content, the reference list must be generated. For the basic reference list, add {{tl|reflist}} wherever the list is desired. Once the page is published and viewed, the footnotes will be automatically generated and numbered and the reference list will be generated. The main reference list is placed in a separate section, usually titled "References", "Notes" or the like. {{markup |<nowiki>This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> ==References== {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref>''LibreOffice For Starters'', First Edition, Flexible Minds, Manchester, 2002, p. 18</ref> {{fake heading|sub=2|References}} {{reflist}} }} '''Notes''' {{shortcut|HELP:MULTIREF}} * In some cases, a page has more than one reference list. Until 2014, multiple uses of {{tl|reflist}} on the same page required use of a {{para|close}} parameter; that bug has been fixed and the{{para|close}} parameter may safely be removed. *When editing, {{tag|references|s}} may be seen instead of {{tl|reflist}}. This is valid, but {{tag|references|s}} does not offer the advanced features of {{tl|reflist}}. {{anchor|Naming a ref tag so it can be used more than once|Footnote markers: using a source more than once}} ==Footnotes: using a source more than once== {{Shortcut|WP:REFNAME|WP:NAMEDREFS}} {{Anchor|Reference name (naming a ref tag so it can be used more than once)}} {{Anchor|WP:NAMEDREF}} <!-- from WP:NAMEDREFS redirect --> {{See also|Wikipedia:Citing sources#Citing multiple pages of the same source}} You can cite the same source more than once on a page by using named footnotes. The syntax to define a named footnote is: :{{tag|ref|params=name="<var>name</var>"|content=<var>content</var>}} To invoke the named footnote: :{{tag|ref|s|params=name="<var>name</var>"}} {{refname rules}} Note that the colon-followed-by-numeral names, like <code>":0"</code>, are currently [[Wikipedia:Village_pump_(technical)/Archive_173#VisualEditor_creating_bad_ref_names|generated by default]] in [[WP:VE|VisualEditor]]. {{markup |<nowiki>This is page content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is more content.<ref name="manchester2002" /> {{reflist}}</nowiki> |This is page content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is more content.<ref name="manchester2002" /> {{reflist}} }} The actual name used can be almost anything, but it is recommended that it have a connection to the citation or note. A common practice is to use the author-year or publisher-year for the reference name. This helps editors remember the name, by associating it with the information that is visible to the reader. Note that the footnote labels are incremented in the order they are used, and that they use the same label when reused, thus the labels can seem out of order: {{markup |<nowiki>This is starter content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is expert content.<ref name="lexington2004">{{cite book|title=OpenOffice for Experts|publisher=Lexington|year=2004|p=18}}</ref> And more starter content.<ref name="manchester2002" /> And more expert content.<ref name="lexington2004" /> {{reflist}}</nowiki> |This is starter content.<ref name="manchester2002">{{cite book|title=LibreOffice for Starters|edition=First|publisher=Flexible Minds|location=Manchester|year=2002|p=18}}</ref> This is expert content.<ref name="lexington2004">{{cite book|title=OpenOffice for Experts|publisher=Lexington|year=2004|p=18}}</ref> And more starter content.<ref name="manchester2002" /> And more expert content.<ref name="lexington2004" /> {{reflist}} }} When using both names and [[#Footnotes:_groups|groups]], the syntax is: :{{tag|ref|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"|content=Content}} Care should be taken when deleting references to avoid creating a cite error. See [[Wikipedia:Avoiding common mistakes#Deleting...|Avoiding common mistakes]]. ==Reference lists: columns== {{shortcut|H:REFCOLS}} {{hatnote|Columns are not supported by Internet Explorer 9 and below; see {{tl|reflist}} for technical details}} When using {{tl|reflist}}, the list can be split into columns. :{{tlx|reflist|<var>xx</var>em}} where <var>xx</var> is the column width in [[em (typography)|em]]. By setting the width in em, the number of columns will automatically be adjusted to the width of the display. It should be used only when necessary, as the template has built-in auto-formatting capabilities providing a useful display in most scenarios by itself. The [[Template:Reflist#Columns|set columns feature]] is now [[deprecated]] in favor of the option described above, which is better suited to flexible formatting for a variety of display screen sizes, ranging from mobile phones and tablets to wide-screen "cinema" displays. Forcing a fixed number of columns has been disabled in mobile view. The number of columns to use is up to the editor, but some major practices include: * {{tlx|Reflist}} - 1 column (default): Where there are only a few {{fnote}}; see {{oldid|Silver State Arena|530211388#References|Silver State Arena (23:05, 28 December 2012)}} * {{tlx|Reflist|30em}}: Where there are many footnotes plus a page-width Bibliography subsection: see {{oldid|Ebola virus disease|561190497#References|Ebola virus disease (06:28, 23 June 2013)}} * {{tlx|Reflist|20em}}: Where {{sfnote}} are used; see {{oldid|NBR 224 and 420 Classes|442508215#Notes|NBR 224 and 420 Classes (13:32, 1 August 2011)}}. For example: Using {{tlx|Reflist|30em}} will create columns with a minimum width of 30 em, {{markup|title=30em wide columns |<nowiki>Lorem ipsum.<ref>Source name, access date, etc.</ref> Lorem ipsum dolor sit amet.<ref>Source name, access date, etc.</ref> ==References== {{Reflist|30em}}</nowiki> |Lorem ipsum.<ref>Source name, access date, etc.</ref> Lorem ipsum dolor sit amet.<ref>Source name, access date, etc.</ref> {{fake heading|sub=3|References}} {{Reflist|30em}} }} ==List-defined references== {{shortcut|WP:LDR}} {{main|Help:List-defined references}} Some or all of the footnotes can also be defined within the reference section/list, and invoked in the page content. This keeps those citations in one central location for easier maintenance and avoids cluttering the text. This is purely a source code change{{snd}}the actual display of the citation in the text to a reader is unaffected. For a more detailed evaluation of this method, see [[WP:LDRHOW]]. The syntax is: <syntaxhighlight lang="xml"> {{reflist|refs= <ref name="name1">Content</ref> <ref name="name2">Content</ref> <ref name="name...n">Content</ref> }} </syntaxhighlight> or, alternatively, <syntaxhighlight lang="xml"> <references> <ref name="name1">Content</ref> <ref name="name2">Content</ref> <ref name="name...n">Content</ref> </references> </syntaxhighlight> The footnote markers are included as usual for a named footnote. For example: {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.<ref name="LazyDog"/> Amazingly few discotheques provide jukeboxes.<ref name="Jukeboxes"/> How razorback-jumping frogs can level six piqued gymnasts.<ref name="JumpingFrogs"/> ==References== {{reflist|refs= <ref name="Jukeboxes">This is the jukeboxes reference.</ref> <ref name="LazyDog">This is the lazy dog reference.</ref> <ref name="JumpingFrogs">This is the jumping frogs reference.</ref> }}</nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.<ref name="LazyDog"/> Amazingly few discotheques provide jukeboxes.<ref name="Jukeboxes"/> How razorback-jumping frogs can level six piqued gymnasts.<ref name="JumpingFrogs"/> {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist|refs= <ref name="LazyDog">This is the lazy dog reference.</ref> <ref name="Jukeboxes">This is the jukeboxes reference.</ref> <ref name="JumpingFrogs">This is the jumping frogs reference.</ref> }}}} The references will be numbered, and appear in the output, ''in the order that they are first referred to in the content,'' regardless of their order within the list. All references in reference list must be referenced in the content, otherwise an error message will be shown. Note that when you use the visual editor, you will not be able to add, remove, or change list-defined references. {{anchor|Embedding references within footnotes}} ==Footnotes: embedding references== {{shortcut|WP:REFNEST}} {{See also|WP:Nesting footnotes}} [[Help:Explanatory notes|Explanatory notes]] may need to be referenced. Because of limitations in the {{cite.php}} software, reference tags cannot be nested; that is, a set of {{tag|ref}} tags cannot be placed inside another pair of {{tag|ref}} tags. Attempting to do so will result in a cite error. The templates {{tl|r}} and {{tl|refn}} can be used to nest references. The markup is: :{{tlx|refn|2=group=''group''|3=name=''name''|4=''content''}} or :{{tlx|r|2=group=''group''|3=name=''name''|4=refn=''content''}} or :{{tlx|r|2=g=''group''|3=n=''name''|4=r=''content''}} (shorter) ''name'' and ''group'' being optional parameters. The ''content'' may include {{tag|ref|o}} tags or another {{tl|r}} template. The other templates listed below in [[#Footnotes: predefined groups|Predefined groups]] are variants of {{tl|refn}} that include a styled group and have a matching styled reference list template. Examples: ===Using {{tl|refn}}=== {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{refn|group=nb|A footnote.<ref>A reference for the footnote.</ref>}} ==Notes== {{reflist|group=nb}} ==References== {{reflist}} </nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{refn|group=nb|A footnote.<ref>A reference for the footnote.</ref>}} {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=nb}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} ===Using {{tl|r}}=== {{markup |<nowiki>The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{r|g=nb|r=A footnote.{{r|r=A reference for the footnote.}}}} ==Notes== {{reflist|group=nb}} ==References== {{reflist}} </nowiki> |The quick brown fox jumps over the lazy dog.{{r|g=nb|r=A footnote.{{r|r=A reference for the footnote.}}}} {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=nb}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} The use of the magic word <code>#tag:ref</code> is valid, but the sequence of parameters is invariant and nonintuitive. {{tl|r}} as well as {{tl|refn}} and its variants use this markup internally. :<code>&#123;&#123;#tag:ref|<var>refcontent</var>|group=<var>groupname</var>|name=<var>name</var>}}</code> {{anchor|Grouping footnotes}} ==Footnotes: groups== {{shortcut|WP:REFGROUP|WP:CITELABEL}} Sometimes it is useful to group the footnotes into separate lists, for example to separate explanatory notes from references, or to list references for tables, image captions, infoboxes and navboxes. The sequence of footnote labels is independent in each group. The syntax to define a footnote with a group is: :{{tag|ref|params=group=<var>groupname</var>|content=Content}} The footnote marker group name ''must'' be enclosed in quotes if the group name includes a space, else a cite error will occur, otherwise quotes are optional. The syntax for the reference list with a group is: :{{tlx|reflist|2=group=<var>groupname</var>}} The reference list group name does not need to be enclosed in quotes. Example: {{markup |<nowiki>This part of the text requires clarification,<ref group=note>Listed separately from the citation</ref> whereas the entire text is cited.<ref>Citation.</ref> And this needs even more clarification.<ref group=note>Another note</ref> ==Notes== {{reflist|group=note}} ==References== {{reflist}}</nowiki> |This part of the text requires clarification,<ref group=note>Listed separately from the citation</ref> whereas the entire text is cited.<ref>Citation.</ref> And this needs even more clarification.<ref group=note>Another note</ref> {{fake heading|sub=3|Notes}} {{reflist|group=note}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} Note that the footnote labels in the reference list show only the numbers and not the group name. When using both names and groups, the syntax is: :{{tag|ref|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"|content=Content}} For the repeated note: :{{tag|ref|s|params=group="<var>groupname</var>" name="<var>name</var>"}} ==Footnotes: predefined groups== {{shortcut|H:PREGROUP|WP:EXPLNOTE}} {{for|technical details|Help:Cite link labels}} {{for|Shortened footnotes with explanatory footnotes|Help:Shortened footnotes#Explanatory notes}} {{See also|Wikipedia:Citing sources#Variation in citation methods|Wikipedia:Manual of Style/Layout#Notes and references}} <section begin=pregroup /><!--this section is used as the documentation for the efn/notelist templates-->{{anchor|footnotes_predefined_groups}} There are several predefined groups that can have a reference list styled so that the label (a superscripted character within square brackets, e.g., {{dummy ref|1}}) of an [[Help:Explanatory notes|explanatory note]] or citation (aka footnote, reference) matches and links to the note marker label located in the main text and the label in front of the note's text in the appropriate group's list. There can be [[Wikipedia:Citing sources#Separating citations from explanatory footnotes|more than one of these groups' lists]] in the Notes, References and other similarly purposed sections. These predefined note and citation groups have templates that make the [[wikitext]] markup simpler. These templates also allow a standard reference to be inserted, so that an explanatory note can have a reference, or citations can be nested. '''Note:''' If the note's text has a reference name that is used more than once, the labels will still match, but the clickable alpha characters that toggle the note's display will be ''next to'' the note's label, with links to the multiple locations of its marker in the main text. See [[Help:Footnotes#Footnotes: using a source more than once|WP:REFNAME]] and the first point below in [[#Issues|§&nbsp;Issues]]. ===Template use by reference group type=== <section begin=pregrouptable /> {| class="wikitable" |- style="vertical-align:top;" ! Group type !! Footnote marker template<br/>or markup !! Reference list<br/> template !! Sample labels |- |rowspan=3|''none by default, but optionally any'' || {{tag|ref}} |rowspan=3| {{tlx|reflist}} |rowspan=3| 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |- | {{tlx|r}} (for nested references) |- | {{tlx|refn}} (for nested references) |- | lower-alpha || {{tlx|efn}}<br />{{tlx|efn-la}} || {{tlx|notelist}}<br />{{tlx|notelist-la}} || a b c d e f g h i j |- | upper-alpha || {{tlx|efn-ua}} || {{tlx|notelist-ua}} || A B C D E F G H I J |- | lower-roman || {{tlx|efn-lr}} || {{tlx|notelist-lr}} || i ii iii iv v vi vii viii ix x |- | upper-roman || {{tlx|efn-ur}} || {{tlx|notelist-ur}} || I II III IV V VI VII VIII IX X |- | lower-greek || {{tlx|efn-lg}} || {{tlx|notelist-lg}} || α β γ δ ε ζ η θ ι κ |- |note || {{tlx|NoteTag}} || {{tlx|NoteFoot}} || note 1 note 2 note 3 |}<section end=pregrouptable /> * {{tlx|efn}} supports {{para|name}} and {{para|group}}, which work the same as the parameters in {{tag|ref|o}} (see, for instance, the 3rd and 4th examples below). Do not enclose values in quotes. * {{tlx|notelist}} supports the {{para|colwidth}}, {{para|refs}}, and {{para|group}} parameters, which work the same as the parameters in {{tlx|reflist}}. Do not enclose values in quotes. In these examples, the footnote labels match between the footnote marker and the reference list: {{markup|title=With lower-alpha labels |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|Footnote 3}} {{notelist}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|Footnote 3}} {{notelist}} }} {{markup|title=With lower-roman labels |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn-lr|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn-lr|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn-lr|Footnote 3}} {{notelist-lr}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn-lr|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn-lr|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn-lr|Footnote 3}} {{notelist-lr}} }} {{markup|title=With named references |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist}} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1|Footnote 1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|Footnote 2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist}} }} {{markup|title=Named references can also be defined in the notelist |<nowiki>Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|name=fn2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|Very long footnote 1}} {{efn|name=fn2|Very long footnote 2}} }} </nowiki> |Lorem ipsum dolor sit amet.{{efn|name=fn1}} Consectetur adipisicing elit.{{efn|name=fn2}} Sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.{{efn|name=fn1}} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|Very long footnote 1}} {{efn|name=fn2|Very long footnote 2}} }} }} ===Issues=== * Multiple backlink labels (see [[WP:REFNAME]]) are always styled as lower-alpha. This can be confusing when {{tlx|efn}} is used. See the note in the introduction of [[#footnotes_predefined_groups|this section]], above. * The entries in the reference list will show the default decimal styling if: ** The value for {{para|group}} in {{tlx|reflist}} or {{tag|references|s}} does not exactly match one of the predefined values; use {{tlx|efn}} or variant as {{para|group}} will not be needed. ** The value for {{para|group}} in {{tlx|reflist}} or {{tag|references|s}} is enclosed by quotes; use {{tlx|efn}} or variant as {{para|group}} will not be needed. ** {{tlx|reflist}} is indented with the {{code|:}} markup. ** {{tag|references|s}} is used instead of {{tlx|reflist}} * The entries in the reference list will have no styling if: ** A reference is included in {{tlx|navbox}} or one of the variants and the style is set to <code>bodyclass=hlist</code>; to resolve this, replace the style with <code>listclass=hlist</code>.<section end=pregroup /> * If the note text contains an "=" sign, precede the note text with {{para|1}}, like this: <code><nowiki>{{efn|name=fn1|1=Very long footnote with an equation, 2+2=4}}</nowiki></code> ==Reference lists: automatically generated== {{main|Help:Automatically generated reference list}} A page with {{tag|ref|o}} tags but no reference list markup used to display an error, except on talk and user pages. In recent versions of Wikipedia, the error no longer appears; instead an automatically generated reference list (AGRL) is displayed at the bottom of the page. Compared to the reference lists on properly formatted pages, an AGRL can be confusing to both readers and editors. But it is easily corrected by adding reference list markup such as the following. Add it at the position where the reference list would normally appear. <pre style="width: 10em;"> ==References== {{reflist}} </pre> On talk pages, the {{tl|reflist-talk}} template can be used to add a reference list to a specific discussion. {{anchor|Citing one book repeatedly with different page numbers}} ==Footnotes: page numbers== {{main|Help:References and page numbers}} Suppose you would like to cite one book, but different facts appear on different pages. You would like to cite the book again and again, but point each fact to the proper page. Suppose one fact is on page 8, a different fact on page 12, a third fact on page 18, a fourth fact on page 241. You could put a line in the "pages" parameter saying "see pages 8, 12, 18, 241" but a fact-checker might have to check all of them before figuring out the right one. Or, you could duplicate the entire citation for the book in each instance, but that would be redundant. One common approach is to use [[Help:Shortened footnotes|shortened citations]]. The long citation to support the shortened citations can either be placed as a bullet point in a separate ''References section'' after the ''Footnotes section''; or it can be placed in the first footnote to cite the source (with the initial relevant page number[s]). The remaining footnotes will use shortened citations (these usually contain the author's last name, the date of publication, and the relevant page number[s]). A less common approach is to attach a {{tlx|rp|8}} right after the footnote marker and replace the "8" with the appropriate page number. For example: {{markup |<nowiki>Schudson said the Constitution shaped citizenship in fundamental ways.<ref name="Schudson">{{Cite book |last=Schudson |first=Michael |title=The Good Citizen: A Brief History of American Civic Life |publisher=Simon & Schuster |date=1998 |url=https://books.google.com/books?id=aawMAQAAMAAJ |isbn=0-684-82729-8}}</ref>{{rp|8}} But elections in early American politics did not generate much interest<ref name="Schudson"/>{{rp|12}} while "open discussion of differences" was generally avoided.<ref name="Schudson"/>{{rp|18}} Citizenship later shifted to a polity of essentially "self-absorbed citizens", according to his analysis.<ref name="Schudson"/>{{rp|241}}</nowiki> |Schudson said the Constitution shaped citizenship in fundamental ways.<ref name="Schudson">{{Cite book |last=Schudson |first=Michael |title=The Good Citizen: A Brief History of American Civic Life |publisher=Simon & Schuster |date=1998 |url=https://books.google.com/books?id=aawMAQAAMAAJ |isbn=0-684-82729-8}}</ref>{{rp|8}} But elections in early American politics did not generate much interest<ref name="Schudson"/>{{rp|12}} while "open discussion of differences" was generally avoided.<ref name="Schudson"/>{{rp|18}} Citizenship later shifted to a polity of essentially "self-absorbed citizens", according to his analysis.<ref name="Schudson"/>{{rp|241}} {{fake heading|sub=3|References}} {{reflist}} }} {{tlx|r}} compactly combines the functions of <code><nowiki><ref></nowiki></code> and {{t|rp}}: <code><nowiki>{{r|Schudson}}</nowiki></code> is equivalent to <code><nowiki><ref name="Schudson"/></nowiki></code> and <code><nowiki>{{r|Schudson|p=241}}</nowiki></code> is equivalent to <code><nowiki><ref name="Schudson"/>{{rp|241}}</nowiki></code>. ==Previewing edits== When you [[Help:Section#Section editing|edit a single section]] of a page, the footnotes list will be visible when you [[Help:Show preview|preview your edits]] under the heading "Preview of references", although you will still not be able to see named references whose definition is outside the section you are editing. Tools that can be used are the [[user:js/ajaxPreview]] or [[User:Anomie/ajaxpreview.js]] scripts or the [[User:Cacycle/wikEd|wikEd]] gadget. ==RefToolbar== {{main|Wikipedia:RefToolbar/2.0}} [[File:Cite web named ref 01.png|thumb|400px|Using the citation toolbar to name the first reference.]] [[File:Citation toolbar named ref.png|thumb|400px|Using the citation toolbar to insert additional references to the first source.]] You can use the citation toolbar to name references. When you first create a reference, you can enter a value in the "Ref name" box. When you want to reuse this reference, click the "Named references" button on the citation toolbar and choose which reference you would like to insert. {{clear}} ==Issues and limitations== * {{cite.php|bug}} * [[Help:Substitution|subst:]] does not work within {{tag|ref|o}} tags. {{phab|T4700}} * The [[Help:Pipe trick|pipe trick]] does not work within {{tag|ref|o}} tags. {{phab|T4700}} == Flagging inadequate referencing == {{See also | Template: Unreferenced/doc#Usage}} * The template {{Tlx|Refimprove}} should be added to articles where there are '''some, but insufficient, inline citations to support the material''' currently in the article. For [[WP:BLP|biographies of living persons]], use {{tlx|BLP sources}} instead. * The template {{Tlx|Unreferenced}} should be added to articles with '''no references at all'''. For biographies of living persons, use {{tlx|BLP unsourced}} instead. * The template {{Tlx|Unreferenced section}} is for '''individual sections that have no citations''' in articles that have at least one citation somewhere else. For biographies of living persons, use {{tlx|BLP unsourced section}} instead. * The template {{Tlx|Medref}} is specifically for articles '''needing additional ''medical'' references'''. ==See also== * [[Template:Harvard citation#Using CITEREF directly]] and {{tl|sfnref}} * [[Wikipedia:Citing sources/Further considerations]]—a how-to article with some additional considerations for citing sources * [[Wikipedia:Help desk]]—to ask questions about using footnotes in articles if you were not able to find the information you need on this help page. *[[Template:Editor tools]]—{{tl|Editor tools}} {{Wikipedia referencing}} {{Help navigation}} [[Category:Wikipedia editor help]] [[Category:Wikipedia citation administration]] bb5z0b4yzjdg1686lqu3ijahhmvrws4 828 54034 825838 821277 2022-07-11T18:19:29Z en>Izno 0 add templatestyles, remove a variable or two as a result Scribunto text/plain require('Module:No globals') local getArgs local yesno = require('Module:Yesno') local lang = mw.language.getContentLanguage() local CONFIG_MODULE = 'Module:Message box/configuration' local DEMOSPACES = {talk = 'tmbox', image = 'imbox', file = 'imbox', category = 'cmbox', article = 'ambox', main = 'ambox'} -------------------------------------------------------------------------------- -- Helper functions -------------------------------------------------------------------------------- local function getTitleObject(...) -- Get the title object, passing the function through pcall -- in case we are over the expensive function count limit. local success, title = pcall(mw.title.new, ...) if success then return title end end local function union(t1, t2) -- Returns the union of two arrays. local vals = {} for i, v in ipairs(t1) do vals[v] = true end for i, v in ipairs(t2) do vals[v] = true end local ret = {} for k in pairs(vals) do table.insert(ret, k) end table.sort(ret) return ret end local function getArgNums(args, prefix) local nums = {} for k, v in pairs(args) do local num = mw.ustring.match(tostring(k), '^' .. prefix .. '([1-9]%d*)$') if num then table.insert(nums, tonumber(num)) end end table.sort(nums) return nums end -------------------------------------------------------------------------------- -- Box class definition -------------------------------------------------------------------------------- local MessageBox = {} MessageBox.__index = MessageBox function MessageBox.new(boxType, args, cfg) args = args or {} local obj = {} -- Set the title object and the namespace. obj.title = getTitleObject(args.page) or mw.title.getCurrentTitle() -- Set the config for our box type. obj.cfg = cfg[boxType] if not obj.cfg then local ns = obj.title.namespace -- boxType is "mbox" or invalid input if args.demospace and args.demospace ~= '' then -- implement demospace parameter of mbox local demospace = string.lower(args.demospace) if DEMOSPACES[demospace] then -- use template from DEMOSPACES obj.cfg = cfg[DEMOSPACES[demospace]] elseif string.find( demospace, 'talk' ) then -- demo as a talk page obj.cfg = cfg.tmbox else -- default to ombox obj.cfg = cfg.ombox end elseif ns == 0 then obj.cfg = cfg.ambox -- main namespace elseif ns == 6 then obj.cfg = cfg.imbox -- file namespace elseif ns == 14 then obj.cfg = cfg.cmbox -- category namespace else local nsTable = mw.site.namespaces[ns] if nsTable and nsTable.isTalk then obj.cfg = cfg.tmbox -- any talk namespace else obj.cfg = cfg.ombox -- other namespaces or invalid input end end end -- Set the arguments, and remove all blank arguments except for the ones -- listed in cfg.allowBlankParams. do local newArgs = {} for k, v in pairs(args) do if v ~= '' then newArgs[k] = v end end for i, param in ipairs(obj.cfg.allowBlankParams or {}) do newArgs[param] = args[param] end obj.args = newArgs end -- Define internal data structure. obj.categories = {} obj.classes = {} -- For lazy loading of [[Module:Category handler]]. obj.hasCategories = false return setmetatable(obj, MessageBox) end function MessageBox:addCat(ns, cat, sort) if not cat then return nil end if sort then cat = string.format('[[Category:%s|%s]]', cat, sort) else cat = string.format('[[Category:%s]]', cat) end self.hasCategories = true self.categories[ns] = self.categories[ns] or {} table.insert(self.categories[ns], cat) end function MessageBox:addClass(class) if not class then return nil end table.insert(self.classes, class) end function MessageBox:setParameters() local args = self.args local cfg = self.cfg -- Get type data. self.type = args.type local typeData = cfg.types[self.type] self.invalidTypeError = cfg.showInvalidTypeError and self.type and not typeData typeData = typeData or cfg.types[cfg.default] self.typeClass = typeData.class self.typeImage = typeData.image -- Find if the box has been wrongly substituted. self.isSubstituted = cfg.substCheck and args.subst == 'SUBST' -- Find whether we are using a small message box. self.isSmall = cfg.allowSmall and ( cfg.smallParam and args.small == cfg.smallParam or not cfg.smallParam and yesno(args.small) ) -- Add attributes, classes and styles. self.id = args.id self.name = args.name if self.name then self:addClass('box-' .. string.gsub(self.name,' ','_')) end if yesno(args.plainlinks) ~= false then self:addClass('plainlinks') end for _, class in ipairs(cfg.classes or {}) do self:addClass(class) end if self.isSmall then self:addClass(cfg.smallClass or 'mbox-small') end self:addClass(self.typeClass) self:addClass(args.class) self.style = args.style self.attrs = args.attrs -- Set text style. self.textstyle = args.textstyle -- Find if we are on the template page or not. This functionality is only -- used if useCollapsibleTextFields is set, or if both cfg.templateCategory -- and cfg.templateCategoryRequireName are set. self.useCollapsibleTextFields = cfg.useCollapsibleTextFields if self.useCollapsibleTextFields or cfg.templateCategory and cfg.templateCategoryRequireName then if self.name then local templateName = mw.ustring.match( self.name, '^[tT][eE][mM][pP][lL][aA][tT][eE][%s_]*:[%s_]*(.*)$' ) or self.name templateName = 'Template:' .. templateName self.templateTitle = getTitleObject(templateName) end self.isTemplatePage = self.templateTitle and mw.title.equals(self.title, self.templateTitle) end -- Process data for collapsible text fields. At the moment these are only -- used in {{ambox}}. if self.useCollapsibleTextFields then -- Get the self.issue value. if self.isSmall and args.smalltext then self.issue = args.smalltext else local sect if args.sect == '' then sect = 'This ' .. (cfg.sectionDefault or 'page') elseif type(args.sect) == 'string' then sect = 'This ' .. args.sect end local issue = args.issue issue = type(issue) == 'string' and issue ~= '' and issue or nil local text = args.text text = type(text) == 'string' and text or nil local issues = {} table.insert(issues, sect) table.insert(issues, issue) table.insert(issues, text) self.issue = table.concat(issues, ' ') end -- Get the self.talk value. local talk = args.talk -- Show talk links on the template page or template subpages if the talk -- parameter is blank. if talk == '' and self.templateTitle and ( mw.title.equals(self.templateTitle, self.title) or self.title:isSubpageOf(self.templateTitle) ) then talk = '#' elseif talk == '' then talk = nil end if talk then -- If the talk value is a talk page, make a link to that page. Else -- assume that it's a section heading, and make a link to the talk -- page of the current page with that section heading. local talkTitle = getTitleObject(talk) local talkArgIsTalkPage = true if not talkTitle or not talkTitle.isTalkPage then talkArgIsTalkPage = false talkTitle = getTitleObject( self.title.text, mw.site.namespaces[self.title.namespace].talk.id ) end if talkTitle and talkTitle.exists then local talkText if self.isSmall then local talkLink = talkArgIsTalkPage and talk or (talkTitle.prefixedText .. '#' .. talk) talkText = string.format('([[%s|talk]])', talkLink) else talkText = 'Relevant discussion may be found on' if talkArgIsTalkPage then talkText = string.format( '%s [[%s|%s]].', talkText, talk, talkTitle.prefixedText ) else talkText = string.format( '%s the [[%s#%s|talk page]].', talkText, talkTitle.prefixedText, talk ) end end self.talk = talkText end end -- Get other values. self.fix = args.fix ~= '' and args.fix or nil local date if args.date and args.date ~= '' then date = args.date elseif args.date == '' and self.isTemplatePage then date = lang:formatDate('F Y') end if date then self.date = string.format(" <span class='date-container'><i>(<span class='date'>%s</span>)</i></span>", date) end self.info = args.info if yesno(args.removalnotice) then self.removalNotice = cfg.removalNotice end end -- Set the non-collapsible text field. At the moment this is used by all box -- types other than ambox, and also by ambox when small=yes. if self.isSmall then self.text = args.smalltext or args.text else self.text = args.text end -- Set the below row. self.below = cfg.below and args.below -- General image settings. self.imageCellDiv = not self.isSmall and cfg.imageCellDiv self.imageEmptyCell = cfg.imageEmptyCell -- Left image settings. local imageLeft = self.isSmall and args.smallimage or args.image if cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'blank' and imageLeft ~= 'none' or not cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'none' then self.imageLeft = imageLeft if not imageLeft then local imageSize = self.isSmall and (cfg.imageSmallSize or '30x30px') or '40x40px' self.imageLeft = string.format('[[File:%s|%s|link=|alt=]]', self.typeImage or 'Imbox notice.png', imageSize) end end -- Right image settings. local imageRight = self.isSmall and args.smallimageright or args.imageright if not (cfg.imageRightNone and imageRight == 'none') then self.imageRight = imageRight end -- set templatestyles self.base_templatestyles = cfg.templatestyles self.templatestyles = args.templatestyles end function MessageBox:setMainspaceCategories() local args = self.args local cfg = self.cfg if not cfg.allowMainspaceCategories then return nil end local nums = {} for _, prefix in ipairs{'cat', 'category', 'all'} do args[prefix .. '1'] = args[prefix] nums = union(nums, getArgNums(args, prefix)) end -- The following is roughly equivalent to the old {{Ambox/category}}. local date = args.date date = type(date) == 'string' and date local preposition = 'from' for _, num in ipairs(nums) do local mainCat = args['cat' .. tostring(num)] or args['category' .. tostring(num)] local allCat = args['all' .. tostring(num)] mainCat = type(mainCat) == 'string' and mainCat allCat = type(allCat) == 'string' and allCat if mainCat and date and date ~= '' then local catTitle = string.format('%s %s %s', mainCat, preposition, date) self:addCat(0, catTitle) catTitle = getTitleObject('Category:' .. catTitle) if not catTitle or not catTitle.exists then self:addCat(0, 'Articles with invalid date parameter in template') end elseif mainCat and (not date or date == '') then self:addCat(0, mainCat) end if allCat then self:addCat(0, allCat) end end end function MessageBox:setTemplateCategories() local args = self.args local cfg = self.cfg -- Add template categories. if cfg.templateCategory then if cfg.templateCategoryRequireName then if self.isTemplatePage then self:addCat(10, cfg.templateCategory) end elseif not self.title.isSubpage then self:addCat(10, cfg.templateCategory) end end -- Add template error categories. if cfg.templateErrorCategory then local templateErrorCategory = cfg.templateErrorCategory local templateCat, templateSort if not self.name and not self.title.isSubpage then templateCat = templateErrorCategory elseif self.isTemplatePage then local paramsToCheck = cfg.templateErrorParamsToCheck or {} local count = 0 for i, param in ipairs(paramsToCheck) do if not args[param] then count = count + 1 end end if count > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = tostring(count) end if self.categoryNums and #self.categoryNums > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = 'C' end end self:addCat(10, templateCat, templateSort) end end function MessageBox:setAllNamespaceCategories() -- Set categories for all namespaces. if self.invalidTypeError then local allSort = (self.title.namespace == 0 and 'Main:' or '') .. self.title.prefixedText self:addCat('all', 'Wikipedia message box parameter needs fixing', allSort) end if self.isSubstituted then self:addCat('all', 'Pages with incorrectly substituted templates') end end function MessageBox:setCategories() if self.title.namespace == 0 then self:setMainspaceCategories() elseif self.title.namespace == 10 then self:setTemplateCategories() end self:setAllNamespaceCategories() end function MessageBox:renderCategories() if not self.hasCategories then -- No categories added, no need to pass them to Category handler so, -- if it was invoked, it would return the empty string. -- So we shortcut and return the empty string. return "" end -- Convert category tables to strings and pass them through -- [[Module:Category handler]]. return require('Module:Category handler')._main{ main = table.concat(self.categories[0] or {}), template = table.concat(self.categories[10] or {}), all = table.concat(self.categories.all or {}), nocat = self.args.nocat, page = self.args.page } end function MessageBox:export() local root = mw.html.create() -- Add the subst check error. if self.isSubstituted and self.name then root:tag('b') :addClass('error') :wikitext(string.format( 'Template <code>%s[[Template:%s|%s]]%s</code> has been incorrectly substituted.', mw.text.nowiki('{{'), self.name, self.name, mw.text.nowiki('}}') )) end local frame = mw.getCurrentFrame() root:wikitext(frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = self.base_templatestyles }, }) -- Add support for a single custom templatestyles sheet. Undocumented as -- need should be limited and many templates using mbox are substed; we -- don't want to spread templatestyles sheets around to arbitrary places if self.templatestyles then root:wikitext(frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = self.templatestyles }, }) end -- Create the box table. local boxTable = root:tag('table') boxTable:attr('id', self.id or nil) for i, class in ipairs(self.classes or {}) do boxTable:addClass(class or nil) end boxTable :cssText(self.style or nil) :attr('role', 'presentation') if self.attrs then boxTable:attr(self.attrs) end -- Add the left-hand image. local row = boxTable:tag('tr') if self.imageLeft then local imageLeftCell = row:tag('td'):addClass('mbox-image') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageLeftCell so that the image -- is inside it. Divs use style="width: 52px;", which limits the -- image width to 52px. If any images in a div are wider than that, -- they may overlap with the text or cause other display problems. imageLeftCell = imageLeftCell:tag('div'):addClass('mbox-image-div') end imageLeftCell:wikitext(self.imageLeft or nil) elseif self.imageEmptyCell then -- Some message boxes define an empty cell if no image is specified, and -- some don't. The old template code in templates where empty cells are -- specified gives the following hint: "No image. Cell with some width -- or padding necessary for text cell to have 100% width." row:tag('td') :addClass('mbox-empty-cell') end -- Add the text. local textCell = row:tag('td'):addClass('mbox-text') if self.useCollapsibleTextFields then -- The message box uses advanced text parameters that allow things to be -- collapsible. At the moment, only ambox uses this. textCell:cssText(self.textstyle or nil) local textCellDiv = textCell:tag('div') textCellDiv :addClass('mbox-text-span') :wikitext(self.issue or nil) if (self.talk or self.fix) then textCellDiv:tag('span') :addClass('hide-when-compact') :wikitext(self.talk and (' ' .. self.talk) or nil) :wikitext(self.fix and (' ' .. self.fix) or nil) end textCellDiv:wikitext(self.date and (' ' .. self.date) or nil) if self.info and not self.isSmall then textCellDiv :tag('span') :addClass('hide-when-compact') :wikitext(self.info and (' ' .. self.info) or nil) end if self.removalNotice then textCellDiv:tag('span') :addClass('hide-when-compact') :tag('i') :wikitext(string.format(" (%s)", self.removalNotice)) end else -- Default text formatting - anything goes. textCell :cssText(self.textstyle or nil) :wikitext(self.text or nil) end -- Add the right-hand image. if self.imageRight then local imageRightCell = row:tag('td'):addClass('mbox-imageright') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageRightCell so that the image -- is inside it. imageRightCell = imageRightCell:tag('div'):addClass('mbox-image-div') end imageRightCell :wikitext(self.imageRight or nil) end -- Add the below row. if self.below then boxTable:tag('tr') :tag('td') :attr('colspan', self.imageRight and '3' or '2') :addClass('mbox-text') :cssText(self.textstyle or nil) :wikitext(self.below or nil) end -- Add error message for invalid type parameters. if self.invalidTypeError then root:tag('div') :addClass('mbox-invalid-type') :wikitext(string.format( 'This message box is using an invalid "type=%s" parameter and needs fixing.', self.type or '' )) end -- Add categories. root:wikitext(self:renderCategories() or nil) return tostring(root) end -------------------------------------------------------------------------------- -- Exports -------------------------------------------------------------------------------- local p, mt = {}, {} function p._exportClasses() -- For testing. return { MessageBox = MessageBox } end function p.main(boxType, args, cfgTables) local box = MessageBox.new(boxType, args, cfgTables or mw.loadData(CONFIG_MODULE)) box:setParameters() box:setCategories() return box:export() end function mt.__index(t, k) return function (frame) if not getArgs then getArgs = require('Module:Arguments').getArgs end return t.main(k, getArgs(frame, {trim = false, removeBlanks = false})) end end return setmetatable(p, mt) tlnzbh6rckdvi5694ry4mke70gzdrju 825839 825838 2022-07-25T11:53:34Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:Message_box]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન Scribunto text/plain require('Module:No globals') local getArgs local yesno = require('Module:Yesno') local lang = mw.language.getContentLanguage() local CONFIG_MODULE = 'Module:Message box/configuration' local DEMOSPACES = {talk = 'tmbox', image = 'imbox', file = 'imbox', category = 'cmbox', article = 'ambox', main = 'ambox'} -------------------------------------------------------------------------------- -- Helper functions -------------------------------------------------------------------------------- local function getTitleObject(...) -- Get the title object, passing the function through pcall -- in case we are over the expensive function count limit. local success, title = pcall(mw.title.new, ...) if success then return title end end local function union(t1, t2) -- Returns the union of two arrays. local vals = {} for i, v in ipairs(t1) do vals[v] = true end for i, v in ipairs(t2) do vals[v] = true end local ret = {} for k in pairs(vals) do table.insert(ret, k) end table.sort(ret) return ret end local function getArgNums(args, prefix) local nums = {} for k, v in pairs(args) do local num = mw.ustring.match(tostring(k), '^' .. prefix .. '([1-9]%d*)$') if num then table.insert(nums, tonumber(num)) end end table.sort(nums) return nums end -------------------------------------------------------------------------------- -- Box class definition -------------------------------------------------------------------------------- local MessageBox = {} MessageBox.__index = MessageBox function MessageBox.new(boxType, args, cfg) args = args or {} local obj = {} -- Set the title object and the namespace. obj.title = getTitleObject(args.page) or mw.title.getCurrentTitle() -- Set the config for our box type. obj.cfg = cfg[boxType] if not obj.cfg then local ns = obj.title.namespace -- boxType is "mbox" or invalid input if args.demospace and args.demospace ~= '' then -- implement demospace parameter of mbox local demospace = string.lower(args.demospace) if DEMOSPACES[demospace] then -- use template from DEMOSPACES obj.cfg = cfg[DEMOSPACES[demospace]] elseif string.find( demospace, 'talk' ) then -- demo as a talk page obj.cfg = cfg.tmbox else -- default to ombox obj.cfg = cfg.ombox end elseif ns == 0 then obj.cfg = cfg.ambox -- main namespace elseif ns == 6 then obj.cfg = cfg.imbox -- file namespace elseif ns == 14 then obj.cfg = cfg.cmbox -- category namespace else local nsTable = mw.site.namespaces[ns] if nsTable and nsTable.isTalk then obj.cfg = cfg.tmbox -- any talk namespace else obj.cfg = cfg.ombox -- other namespaces or invalid input end end end -- Set the arguments, and remove all blank arguments except for the ones -- listed in cfg.allowBlankParams. do local newArgs = {} for k, v in pairs(args) do if v ~= '' then newArgs[k] = v end end for i, param in ipairs(obj.cfg.allowBlankParams or {}) do newArgs[param] = args[param] end obj.args = newArgs end -- Define internal data structure. obj.categories = {} obj.classes = {} -- For lazy loading of [[Module:Category handler]]. obj.hasCategories = false return setmetatable(obj, MessageBox) end function MessageBox:addCat(ns, cat, sort) if not cat then return nil end if sort then cat = string.format('[[Category:%s|%s]]', cat, sort) else cat = string.format('[[Category:%s]]', cat) end self.hasCategories = true self.categories[ns] = self.categories[ns] or {} table.insert(self.categories[ns], cat) end function MessageBox:addClass(class) if not class then return nil end table.insert(self.classes, class) end function MessageBox:setParameters() local args = self.args local cfg = self.cfg -- Get type data. self.type = args.type local typeData = cfg.types[self.type] self.invalidTypeError = cfg.showInvalidTypeError and self.type and not typeData typeData = typeData or cfg.types[cfg.default] self.typeClass = typeData.class self.typeImage = typeData.image -- Find if the box has been wrongly substituted. self.isSubstituted = cfg.substCheck and args.subst == 'SUBST' -- Find whether we are using a small message box. self.isSmall = cfg.allowSmall and ( cfg.smallParam and args.small == cfg.smallParam or not cfg.smallParam and yesno(args.small) ) -- Add attributes, classes and styles. self.id = args.id self.name = args.name if self.name then self:addClass('box-' .. string.gsub(self.name,' ','_')) end if yesno(args.plainlinks) ~= false then self:addClass('plainlinks') end for _, class in ipairs(cfg.classes or {}) do self:addClass(class) end if self.isSmall then self:addClass(cfg.smallClass or 'mbox-small') end self:addClass(self.typeClass) self:addClass(args.class) self.style = args.style self.attrs = args.attrs -- Set text style. self.textstyle = args.textstyle -- Find if we are on the template page or not. This functionality is only -- used if useCollapsibleTextFields is set, or if both cfg.templateCategory -- and cfg.templateCategoryRequireName are set. self.useCollapsibleTextFields = cfg.useCollapsibleTextFields if self.useCollapsibleTextFields or cfg.templateCategory and cfg.templateCategoryRequireName then if self.name then local templateName = mw.ustring.match( self.name, '^[tT][eE][mM][pP][lL][aA][tT][eE][%s_]*:[%s_]*(.*)$' ) or self.name templateName = 'Template:' .. templateName self.templateTitle = getTitleObject(templateName) end self.isTemplatePage = self.templateTitle and mw.title.equals(self.title, self.templateTitle) end -- Process data for collapsible text fields. At the moment these are only -- used in {{ambox}}. if self.useCollapsibleTextFields then -- Get the self.issue value. if self.isSmall and args.smalltext then self.issue = args.smalltext else local sect if args.sect == '' then sect = 'This ' .. (cfg.sectionDefault or 'page') elseif type(args.sect) == 'string' then sect = 'This ' .. args.sect end local issue = args.issue issue = type(issue) == 'string' and issue ~= '' and issue or nil local text = args.text text = type(text) == 'string' and text or nil local issues = {} table.insert(issues, sect) table.insert(issues, issue) table.insert(issues, text) self.issue = table.concat(issues, ' ') end -- Get the self.talk value. local talk = args.talk -- Show talk links on the template page or template subpages if the talk -- parameter is blank. if talk == '' and self.templateTitle and ( mw.title.equals(self.templateTitle, self.title) or self.title:isSubpageOf(self.templateTitle) ) then talk = '#' elseif talk == '' then talk = nil end if talk then -- If the talk value is a talk page, make a link to that page. Else -- assume that it's a section heading, and make a link to the talk -- page of the current page with that section heading. local talkTitle = getTitleObject(talk) local talkArgIsTalkPage = true if not talkTitle or not talkTitle.isTalkPage then talkArgIsTalkPage = false talkTitle = getTitleObject( self.title.text, mw.site.namespaces[self.title.namespace].talk.id ) end if talkTitle and talkTitle.exists then local talkText if self.isSmall then local talkLink = talkArgIsTalkPage and talk or (talkTitle.prefixedText .. '#' .. talk) talkText = string.format('([[%s|talk]])', talkLink) else talkText = 'Relevant discussion may be found on' if talkArgIsTalkPage then talkText = string.format( '%s [[%s|%s]].', talkText, talk, talkTitle.prefixedText ) else talkText = string.format( '%s the [[%s#%s|talk page]].', talkText, talkTitle.prefixedText, talk ) end end self.talk = talkText end end -- Get other values. self.fix = args.fix ~= '' and args.fix or nil local date if args.date and args.date ~= '' then date = args.date elseif args.date == '' and self.isTemplatePage then date = lang:formatDate('F Y') end if date then self.date = string.format(" <span class='date-container'><i>(<span class='date'>%s</span>)</i></span>", date) end self.info = args.info if yesno(args.removalnotice) then self.removalNotice = cfg.removalNotice end end -- Set the non-collapsible text field. At the moment this is used by all box -- types other than ambox, and also by ambox when small=yes. if self.isSmall then self.text = args.smalltext or args.text else self.text = args.text end -- Set the below row. self.below = cfg.below and args.below -- General image settings. self.imageCellDiv = not self.isSmall and cfg.imageCellDiv self.imageEmptyCell = cfg.imageEmptyCell -- Left image settings. local imageLeft = self.isSmall and args.smallimage or args.image if cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'blank' and imageLeft ~= 'none' or not cfg.imageCheckBlank and imageLeft ~= 'none' then self.imageLeft = imageLeft if not imageLeft then local imageSize = self.isSmall and (cfg.imageSmallSize or '30x30px') or '40x40px' self.imageLeft = string.format('[[File:%s|%s|link=|alt=]]', self.typeImage or 'Imbox notice.png', imageSize) end end -- Right image settings. local imageRight = self.isSmall and args.smallimageright or args.imageright if not (cfg.imageRightNone and imageRight == 'none') then self.imageRight = imageRight end -- set templatestyles self.base_templatestyles = cfg.templatestyles self.templatestyles = args.templatestyles end function MessageBox:setMainspaceCategories() local args = self.args local cfg = self.cfg if not cfg.allowMainspaceCategories then return nil end local nums = {} for _, prefix in ipairs{'cat', 'category', 'all'} do args[prefix .. '1'] = args[prefix] nums = union(nums, getArgNums(args, prefix)) end -- The following is roughly equivalent to the old {{Ambox/category}}. local date = args.date date = type(date) == 'string' and date local preposition = 'from' for _, num in ipairs(nums) do local mainCat = args['cat' .. tostring(num)] or args['category' .. tostring(num)] local allCat = args['all' .. tostring(num)] mainCat = type(mainCat) == 'string' and mainCat allCat = type(allCat) == 'string' and allCat if mainCat and date and date ~= '' then local catTitle = string.format('%s %s %s', mainCat, preposition, date) self:addCat(0, catTitle) catTitle = getTitleObject('Category:' .. catTitle) if not catTitle or not catTitle.exists then self:addCat(0, 'Articles with invalid date parameter in template') end elseif mainCat and (not date or date == '') then self:addCat(0, mainCat) end if allCat then self:addCat(0, allCat) end end end function MessageBox:setTemplateCategories() local args = self.args local cfg = self.cfg -- Add template categories. if cfg.templateCategory then if cfg.templateCategoryRequireName then if self.isTemplatePage then self:addCat(10, cfg.templateCategory) end elseif not self.title.isSubpage then self:addCat(10, cfg.templateCategory) end end -- Add template error categories. if cfg.templateErrorCategory then local templateErrorCategory = cfg.templateErrorCategory local templateCat, templateSort if not self.name and not self.title.isSubpage then templateCat = templateErrorCategory elseif self.isTemplatePage then local paramsToCheck = cfg.templateErrorParamsToCheck or {} local count = 0 for i, param in ipairs(paramsToCheck) do if not args[param] then count = count + 1 end end if count > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = tostring(count) end if self.categoryNums and #self.categoryNums > 0 then templateCat = templateErrorCategory templateSort = 'C' end end self:addCat(10, templateCat, templateSort) end end function MessageBox:setAllNamespaceCategories() -- Set categories for all namespaces. if self.invalidTypeError then local allSort = (self.title.namespace == 0 and 'Main:' or '') .. self.title.prefixedText self:addCat('all', 'Wikipedia message box parameter needs fixing', allSort) end if self.isSubstituted then self:addCat('all', 'Pages with incorrectly substituted templates') end end function MessageBox:setCategories() if self.title.namespace == 0 then self:setMainspaceCategories() elseif self.title.namespace == 10 then self:setTemplateCategories() end self:setAllNamespaceCategories() end function MessageBox:renderCategories() if not self.hasCategories then -- No categories added, no need to pass them to Category handler so, -- if it was invoked, it would return the empty string. -- So we shortcut and return the empty string. return "" end -- Convert category tables to strings and pass them through -- [[Module:Category handler]]. return require('Module:Category handler')._main{ main = table.concat(self.categories[0] or {}), template = table.concat(self.categories[10] or {}), all = table.concat(self.categories.all or {}), nocat = self.args.nocat, page = self.args.page } end function MessageBox:export() local root = mw.html.create() -- Add the subst check error. if self.isSubstituted and self.name then root:tag('b') :addClass('error') :wikitext(string.format( 'Template <code>%s[[Template:%s|%s]]%s</code> has been incorrectly substituted.', mw.text.nowiki('{{'), self.name, self.name, mw.text.nowiki('}}') )) end local frame = mw.getCurrentFrame() root:wikitext(frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = self.base_templatestyles }, }) -- Add support for a single custom templatestyles sheet. Undocumented as -- need should be limited and many templates using mbox are substed; we -- don't want to spread templatestyles sheets around to arbitrary places if self.templatestyles then root:wikitext(frame:extensionTag{ name = 'templatestyles', args = { src = self.templatestyles }, }) end -- Create the box table. local boxTable = root:tag('table') boxTable:attr('id', self.id or nil) for i, class in ipairs(self.classes or {}) do boxTable:addClass(class or nil) end boxTable :cssText(self.style or nil) :attr('role', 'presentation') if self.attrs then boxTable:attr(self.attrs) end -- Add the left-hand image. local row = boxTable:tag('tr') if self.imageLeft then local imageLeftCell = row:tag('td'):addClass('mbox-image') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageLeftCell so that the image -- is inside it. Divs use style="width: 52px;", which limits the -- image width to 52px. If any images in a div are wider than that, -- they may overlap with the text or cause other display problems. imageLeftCell = imageLeftCell:tag('div'):addClass('mbox-image-div') end imageLeftCell:wikitext(self.imageLeft or nil) elseif self.imageEmptyCell then -- Some message boxes define an empty cell if no image is specified, and -- some don't. The old template code in templates where empty cells are -- specified gives the following hint: "No image. Cell with some width -- or padding necessary for text cell to have 100% width." row:tag('td') :addClass('mbox-empty-cell') end -- Add the text. local textCell = row:tag('td'):addClass('mbox-text') if self.useCollapsibleTextFields then -- The message box uses advanced text parameters that allow things to be -- collapsible. At the moment, only ambox uses this. textCell:cssText(self.textstyle or nil) local textCellDiv = textCell:tag('div') textCellDiv :addClass('mbox-text-span') :wikitext(self.issue or nil) if (self.talk or self.fix) then textCellDiv:tag('span') :addClass('hide-when-compact') :wikitext(self.talk and (' ' .. self.talk) or nil) :wikitext(self.fix and (' ' .. self.fix) or nil) end textCellDiv:wikitext(self.date and (' ' .. self.date) or nil) if self.info and not self.isSmall then textCellDiv :tag('span') :addClass('hide-when-compact') :wikitext(self.info and (' ' .. self.info) or nil) end if self.removalNotice then textCellDiv:tag('span') :addClass('hide-when-compact') :tag('i') :wikitext(string.format(" (%s)", self.removalNotice)) end else -- Default text formatting - anything goes. textCell :cssText(self.textstyle or nil) :wikitext(self.text or nil) end -- Add the right-hand image. if self.imageRight then local imageRightCell = row:tag('td'):addClass('mbox-imageright') if self.imageCellDiv then -- If we are using a div, redefine imageRightCell so that the image -- is inside it. imageRightCell = imageRightCell:tag('div'):addClass('mbox-image-div') end imageRightCell :wikitext(self.imageRight or nil) end -- Add the below row. if self.below then boxTable:tag('tr') :tag('td') :attr('colspan', self.imageRight and '3' or '2') :addClass('mbox-text') :cssText(self.textstyle or nil) :wikitext(self.below or nil) end -- Add error message for invalid type parameters. if self.invalidTypeError then root:tag('div') :addClass('mbox-invalid-type') :wikitext(string.format( 'This message box is using an invalid "type=%s" parameter and needs fixing.', self.type or '' )) end -- Add categories. root:wikitext(self:renderCategories() or nil) return tostring(root) end -------------------------------------------------------------------------------- -- Exports -------------------------------------------------------------------------------- local p, mt = {}, {} function p._exportClasses() -- For testing. return { MessageBox = MessageBox } end function p.main(boxType, args, cfgTables) local box = MessageBox.new(boxType, args, cfgTables or mw.loadData(CONFIG_MODULE)) box:setParameters() box:setCategories() return box:export() end function mt.__index(t, k) return function (frame) if not getArgs then getArgs = require('Module:Arguments').getArgs end return t.main(k, getArgs(frame, {trim = false, removeBlanks = false})) end end return setmetatable(p, mt) tlnzbh6rckdvi5694ry4mke70gzdrju 828 54037 825840 816086 2022-07-11T18:19:26Z en>Izno 0 add templatestyles, remove a variable or two as a result Scribunto text/plain -------------------------------------------------------------------------------- -- Message box configuration -- -- -- -- This module contains configuration data for [[Module:Message box]]. -- -------------------------------------------------------------------------------- return { ambox = { types = { speedy = { class = 'ambox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'ambox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'ambox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'ambox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ambox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'ambox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'ambox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', allowBlankParams = {'talk', 'sect', 'date', 'issue', 'fix', 'subst', 'hidden'}, allowSmall = true, smallParam = 'left', smallClass = 'mbox-small-left', substCheck = true, classes = {'metadata', 'ambox'}, imageEmptyCell = true, imageCheckBlank = true, imageSmallSize = '20x20px', imageCellDiv = true, useCollapsibleTextFields = true, imageRightNone = true, sectionDefault = 'article', allowMainspaceCategories = true, templateCategory = 'Article message templates', templateCategoryRequireName = true, templateErrorCategory = 'Article message templates with missing parameters', templateErrorParamsToCheck = {'issue', 'fix', 'subst'}, removalNotice = '<small>[[Help:Maintenance template removal|Learn how and when to remove this template message]]</small>', templatestyles = 'Module:Message box/ambox.css' }, cmbox = { types = { speedy = { class = 'cmbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'cmbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'cmbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'cmbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'cmbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'cmbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'cmbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'cmbox'}, imageEmptyCell = true, templatestyles = 'Module:Message box/cmbox.css' }, fmbox = { types = { warning = { class = 'fmbox-warning', image = 'Ambox warning pn.svg' }, editnotice = { class = 'fmbox-editnotice', image = 'Information icon4.svg' }, system = { class = 'fmbox-system', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'system', showInvalidTypeError = true, classes = {'fmbox'}, imageEmptyCell = false, imageRightNone = false, templatestyles = 'Module:Message box/fmbox.css' }, imbox = { types = { speedy = { class = 'imbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'imbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'imbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'imbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'imbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'imbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, license = { class = 'imbox-license licensetpl', image = 'Imbox license.png' -- @todo We need an SVG version of this }, featured = { class = 'imbox-featured', image = 'Cscr-featured.svg' }, notice = { class = 'imbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'imbox'}, imageEmptyCell = true, below = true, templateCategory = 'File message boxes', templatestyles = 'Module:Message box/imbox.css' }, ombox = { types = { speedy = { class = 'ombox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'ombox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'ombox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'ombox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ombox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'ombox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'ombox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'ombox'}, allowSmall = true, imageEmptyCell = true, imageRightNone = true, templatestyles = 'Module:Message box/ombox.css' }, tmbox = { types = { speedy = { class = 'tmbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'tmbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'tmbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'tmbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'tmbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'tmbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'tmbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'tmbox'}, allowSmall = true, imageRightNone = true, imageEmptyCell = true, templateCategory = 'Talk message boxes', templatestyles = 'Module:Message box/tmbox.css' } } ldagdlymcob5mvkzqgflnky08km8w0g 825841 825840 2022-07-25T11:53:34Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:Message_box/configuration]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન Scribunto text/plain -------------------------------------------------------------------------------- -- Message box configuration -- -- -- -- This module contains configuration data for [[Module:Message box]]. -- -------------------------------------------------------------------------------- return { ambox = { types = { speedy = { class = 'ambox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'ambox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'ambox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'ambox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ambox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'ambox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'ambox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', allowBlankParams = {'talk', 'sect', 'date', 'issue', 'fix', 'subst', 'hidden'}, allowSmall = true, smallParam = 'left', smallClass = 'mbox-small-left', substCheck = true, classes = {'metadata', 'ambox'}, imageEmptyCell = true, imageCheckBlank = true, imageSmallSize = '20x20px', imageCellDiv = true, useCollapsibleTextFields = true, imageRightNone = true, sectionDefault = 'article', allowMainspaceCategories = true, templateCategory = 'Article message templates', templateCategoryRequireName = true, templateErrorCategory = 'Article message templates with missing parameters', templateErrorParamsToCheck = {'issue', 'fix', 'subst'}, removalNotice = '<small>[[Help:Maintenance template removal|Learn how and when to remove this template message]]</small>', templatestyles = 'Module:Message box/ambox.css' }, cmbox = { types = { speedy = { class = 'cmbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'cmbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'cmbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'cmbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'cmbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'cmbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'cmbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'cmbox'}, imageEmptyCell = true, templatestyles = 'Module:Message box/cmbox.css' }, fmbox = { types = { warning = { class = 'fmbox-warning', image = 'Ambox warning pn.svg' }, editnotice = { class = 'fmbox-editnotice', image = 'Information icon4.svg' }, system = { class = 'fmbox-system', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'system', showInvalidTypeError = true, classes = {'fmbox'}, imageEmptyCell = false, imageRightNone = false, templatestyles = 'Module:Message box/fmbox.css' }, imbox = { types = { speedy = { class = 'imbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'imbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'imbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'imbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'imbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'imbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, license = { class = 'imbox-license licensetpl', image = 'Imbox license.png' -- @todo We need an SVG version of this }, featured = { class = 'imbox-featured', image = 'Cscr-featured.svg' }, notice = { class = 'imbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'imbox'}, imageEmptyCell = true, below = true, templateCategory = 'File message boxes', templatestyles = 'Module:Message box/imbox.css' }, ombox = { types = { speedy = { class = 'ombox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'ombox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'ombox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'ombox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'ombox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'ombox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'ombox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'ombox'}, allowSmall = true, imageEmptyCell = true, imageRightNone = true, templatestyles = 'Module:Message box/ombox.css' }, tmbox = { types = { speedy = { class = 'tmbox-speedy', image = 'Ambox warning pn.svg' }, delete = { class = 'tmbox-delete', image = 'Ambox warning pn.svg' }, content = { class = 'tmbox-content', image = 'Ambox important.svg' }, style = { class = 'tmbox-style', image = 'Edit-clear.svg' }, move = { class = 'tmbox-move', image = 'Merge-split-transwiki default.svg' }, protection = { class = 'tmbox-protection', image = 'Semi-protection-shackle-keyhole.svg' }, notice = { class = 'tmbox-notice', image = 'Information icon4.svg' } }, default = 'notice', showInvalidTypeError = true, classes = {'tmbox'}, allowSmall = true, imageRightNone = true, imageEmptyCell = true, templateCategory = 'Talk message boxes', templatestyles = 'Module:Message box/tmbox.css' } } ldagdlymcob5mvkzqgflnky08km8w0g 0 65381 825771 691701 2022-07-24T15:07:15Z 2409:4041:2E83:5DE6:0:0:6449:E0A /* પોલીસનાં કાર્યો */ wikitext text/x-wiki [[Image:Police Inspector.JPG|thumb|right|[[મુંબઈ]] પોલીસના એક પોલીસ ઈંસ્પેક્ટર]] '''પોલીસ'''એ મુળ અંગ્રેજી શબ્દ Police છે જે રાજ્યમાં [[રાજ્ય]] સરકારના ગૃહમંત્રી અને કેન્દ્રમાં [[કેન્દ્ર સરકાર]]ના ગૃહમંત્રીને જવાબદેહ રહી દેશમાં નાગરિક સુરક્ષાનું કાર્ય કરે છે. અપરાધોને રોકવા માટે પોલીસ દળ પાસે પ્રમાણમાં મર્યાદિત પરંતુ અસરકારક સત્તાઓ હોય છે == પોલીસનાં કાર્યો == * અપરાધને થતો રોકવો * થયેલા અપરાધની પુરે પુરી તપાસ કરી તારણો [[ન્યાય પાલિકા]] સમક્ષ રજુ કરવાં * વાહન વ્યવહારનું નિયંત્રણ, ખાસ કરીને નગર અને શહેરીઅને મોટા મેળાઓનું અને અમુક ખાસ * મારા શહેરમાં હુલ્લડ થતું અટકાવીને શહેરનું રક્ષણ કરીશ * *વિસ્તારોમાં તથા મહત્વપુર્ણ અથવા અતિમહત્વપુર્ણ વ્યક્તિઓનાં નિવાસ સ્થાનની આસપાસ. * રાજ્ય સરકાર અને કેન્દ્ર સરકારને રાજ્ય, સમાજ અને દેશની આંતરિક સુરક્ષાને લગતી ગુપ્ત અને મહત્વપુર્ણ જાણકારી આપવી. == વિભાગો== * સમાજ સુરક્ષા * ગુપ્તચર * ગુનાશોધક * ગુના પ્રતિરોધક * ટ્રાફિક ના નિયંત્રણ {{સ્ટબ}} [[શ્રેણી:કાયદો]] [[શ્રેણી:રાષ્ટ્રિય સુરક્ષા]] [[શ્રેણી:સમાજ સુરક્ષા]] [[શ્રેણી:સુરક્ષા]] p438nlzn07zomke88gd148dggzmce2p 825849 825771 2022-07-25T11:55:19Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/2409:4041:2E83:5DE6:0:0:6449:E0A|2409:4041:2E83:5DE6:0:0:6449:E0A]] ([[User talk:2409:4041:2E83:5DE6:0:0:6449:E0A|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:2409:4041:611:55B1:AA5C:655D:FF34:D2AC|2409:4041:611:55B1:AA5C:655D:FF34:D2AC]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki [[Image:Police Inspector.JPG|thumb|right|[[મુંબઈ]] પોલીસના એક પોલીસ ઈંસ્પેક્ટર]] '''પોલીસ'''એ મુળ અંગ્રેજી શબ્દ Police છે જે રાજ્યમાં [[રાજ્ય]] સરકારના ગૃહમંત્રી અને કેન્દ્રમાં [[કેન્દ્ર સરકાર]]ના ગૃહમંત્રીને જવાબદેહ રહી દેશમાં નાગરિક સુરક્ષાનું કાર્ય કરે છે. અપરાધોને રોકવા માટે પોલીસ દળ પાસે પ્રમાણમાં મર્યાદિત પરંતુ અસરકારક સત્તાઓ હોય છે == પોલીસનાં કાર્યો == * અપરાધને થતો રોકવો * થયેલા અપરાધની પુરે પુરી તપાસ કરી તારણો [[ન્યાય પાલિકા]] સમક્ષ રજુ કરવાં * વાહન વ્યવહારનું નિયંત્રણ, ખાસ કરીને નગર અને શહેરીઅને મોટા મેળાઓનું અને અમુક ખાસ * * *વિસ્તારોમાં તથા મહત્વપુર્ણ અથવા અતિમહત્વપુર્ણ વ્યક્તિઓનાં નિવાસ સ્થાનની આસપાસ. * રાજ્ય સરકાર અને કેન્દ્ર સરકારને રાજ્ય, સમાજ અને દેશની આંતરિક સુરક્ષાને લગતી ગુપ્ત અને મહત્વપુર્ણ જાણકારી આપવી. == વિભાગો== * સમાજ સુરક્ષા * ગુપ્તચર * ગુનાશોધક * ગુના પ્રતિરોધક * ટ્રાફિક ના નિયંત્રણ {{સ્ટબ}} [[શ્રેણી:કાયદો]] [[શ્રેણી:રાષ્ટ્રિય સુરક્ષા]] [[શ્રેણી:સમાજ સુરક્ષા]] [[શ્રેણી:સુરક્ષા]] ovq58hm3wtpkwhgtsiwstdt78ulba09 0 71520 825804 809858 2022-07-25T07:06:08Z 2405:205:C84C:B834:BB9:CD20:1654:DF2E wikitext text/x-wiki સાબદી == વ્યુત્પત્તિ અને વ્યાખ્યા == ''આખ્યાન ''એટલે સંસ્કૃતમાં કહેવું અથવા વર્ણન કરવું. ૧૨મી સદીના સાહિત્યકાર [[હેમચંદ્રાચાર્ય]]એ તેમના કાવ્યાનુશાસનમાં તેની વ્યાખ્યા કરતા જણાવ્યું છે કે આખ્યાન એટલે ધાર્મિક પુસ્તકની ઉપકથા જેને ગ્રંથિક અથવા વ્યવસાયી કથાકાર દ્વારા ગાયન અને નાટક દ્વારા પ્રેક્ષકો સમક્ષ રજુ કરવું. જોકે આ વ્યાખ્યામાં બિનધાર્મિક કથાઓ જેવી કે [[નરસિંહ મહેતા]]ની કથાના પઠનનો સમાવેશ થતો નથી. ટૂંકમાં, આખ્યાન એટલે કથાકાર દ્વારા ધાર્મિક હેતુથી પ્રેક્ષકોને ગાયન અને નાટ્યશૈલીથી કથા સંભળાવવી. [[ડોલરરાય માંકડ|ડોલરરાય માંકડે]] તેને કવિતાનો એવો પ્રકાર જણાવ્યો છે જેમાં સંગીતસુરો અને નાટ્યનો અવકાશ હોય.<ref name="ag" /> == આખ્યાન == === કથાકાર === આખ્યાનના વાંચનાર પાઠક અથવા વ્યવસાયી કથાકારને માણભટ્ટ અથવા ગાગરિયાભટ્ટ કહે છે. તેઓ કાવ્યને સંગીતસૂરબદ્ધ કરે છે અને સાથે સાથે બેઠાબેઠા એકપાત્ર અભિનય પણ કરે છે. તેઓ આંગળીઓમાં પહેરેલી વીંટીઓ વડે ઊંધા તાંબાના માટલા પર ઠપકારથી સૂર પેદા કરતા જાય છે. આથી જ તેમનું નામ માણ અથવા ગાગર પરથી આવ્યું છે જેનો અર્થ માટલું થાય છે.<ref name="ag" /><ref name="ms">{{Cite book|last = Mukherjee|first = Sujit|title = A Dictionary of Indian Literature: Beginnings-1850|year = ૧૯૯૯|publisher = Orient Blackswan|isbn = 8125014535|url = http://books.google.co.in/books?id=YCJrUfVtZxoC&pg=PA11}}</ref> આખ્યાનોનું પઠન માત્ર [[બ્રાહ્મણ]] જ્ઞાતિના માણભટ્ટ દ્વારા જ થતું હતું જેથી અન્ય જ્ઞાતિના લેખકો દ્વારા લખાતા આખ્યાનો તેમને પઠન માટે આપવામાં આવતા હતા. મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં નાકર આવા જ એક બ્રાહ્મણ સિવાયના વાણિયા લેખક હતા.<ref name="ag" /> === વિષય === આ રચનાઓ મોટે ભાગે પૌરાણિક કથાઓ અને [[રામાયણ]], [[મહાભારત]] અને [[ભાગવત]] જેવા મહાકાવ્યોના ધાર્મિક પ્રસંગો પર આધારિત હોય છે. ક્યારેક બિનપૌરાણિક પ્રસંગો જેવા કે [[નરસિંહ મહેતા]] જેવા ધાર્મિક વ્યક્તિત્વના જીવન પ્રસંગો આધારિત રચનાઓનું પણ પઠન થતું.<ref name="ag" /><ref name="ms" /> === સ્વરૂપ === આખ્યાનના પ્રકરણો હોય છે જેને ''કડવું'' કહે છે. જેનો ઉચ્ચાર "કડ઼વું" (કળવું) એમ થાય. ''કડવું'' શબ્દ સંસ્કૃત શબ્દ ''કડવક'' પરથી આવ્યો છે જેનો અર્થ 'જુદા જુદા સંગીતસૂર અને પદરચના ધરાવતી પંક્તિઓના સમૂહમાંથી તારવેલું' એવો થાય છે. જેની વ્યુત્પત્તિ મૂળ [[સંસ્કૃત ભાષા|સંસ્કૃત]] શબ્દ "કટ" એટલે કે ’બાજુ’ પરથી; ’એક આખ્યાનનો અકેકો ભાગ; પ્રકરણ; અધ્યાય’ એમ અર્થ થાય છે. બીજી વ્યુત્પત્તિ સંસ્કૃત શબ્દ "કલાપ" મળે છે. જે પરથી તેનો અર્થ; ’એક જ રાગના કાવ્યની કેટલીક કડીઓના સમુદાય; કવિતાનું એક નાનું પ્રકરણ; એક પ્રકારનો કાવ્યપ્રબંધ’ એમ થાય છે. કડવાની બધી લીટી એક જ રાગમાં ગવાય.<ref name=aa>[http://www.bhagavadgomandal.com/index.php?action=dictionary&sitem=%E0%AA%95%E0%AA%A1%E0%AA%B5%E0%AB%81%E0%AA%82&type=1&page=0 ભ.ગો.મં./કડવું]</ref> આ રચના પદ્ય રચના છે. દરેક કડવું (પ્રકરણ) ચોક્કસ પ્રકારના રાગમાં ગાવાનું હોય છે. આખ્યાનકારો આ પ્રકારે આ આખ્યાનનું ગાન કરે છે. રાગની વિગત પણ દરેક કડવા સાથે આપેલી હોય છે.<ref name=aa/> દરેક ''કડવું'' ત્રણ ભાગમાં વિભાજીત હોય છે'': મુખબંધ ''એટલે કે પરિચય, પ્રસ્તાવના કે આમુખ. ''ઢાળ'' એટલે કે વર્ણન. ''વલણ ''એટલે કે સારાંશ. ''મુખબંધ ''એ શરૂઆતની બે પંક્તિઓ છે જે પઠનના વિષય અથવા પ્રસંગની પ્રસ્તાવના બાંધે છે. ''ઢાળ''માં પ્રસંગને લંબાણપૂર્વક વર્ણવવામાં આવે છે. ''વલણ'' એ છેલ્લી બે પંક્તિ છે જેમાં પ્રથમ પંક્તિમાં જે વર્ણન થઇ ગયું તેનો સારાંશ હોય છે અને બીજી પંક્તિમાં હવે જેનું વર્ણન થવાનું છે એનો સારાંશ હોય છે. તમામ આખ્યાન આ ત્રણ ભાગમાં વર્ણવવામાં આવે છે. કેટલીક વખત જયારે ભાવુક પ્રસંગ હોય ત્યારે આખ્યાનના વર્ણન અને પઠન વચ્ચે પદ કાવ્યરચનાઓનો પણ ઉપયોગ થાય છે.<ref name="ag" /> આખ્યાન ધાર્મિક કાવ્યપ્રકાર સાથે સંકળાયેલ છે તેથી આખ્યાનની શરૂઆત વિધ્નહર્તા [[ગણેશ]]ની સ્તુતિથી થાય છે. ત્યારબાદ જ્ઞાનની દેવી [[સરસ્વતી]]ની સ્તુતિ કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ માણભટ્ટ જેનું પઠન કરવાનું હોય તે પૌરાણિક, મહાકાવ્ય આધારિત કે ધાર્મિક વ્યક્તિત્વના જીવન આધારિત પ્રસંગની પ્રસ્તાવના બાંધે છે. સંપૂર્ણ પ્રસંગનું વર્ણન થઇ જાય પછી અંતે રચયિતા કે પાઠક અંગેની માહિતીનું પઠન થાય. તેમાં લેખકનું નામ, રચનાનો સમય, કેટલીક આત્મચરિત્રાત્મક માહિતી જેવી કે તેમનું નિવાસસ્થળ, પિતા અથવા ગુરુનું નામ, પરિવારની માહિતી વગેરે જણાવવામાં આવે છે. સૌથી અંતે એક કે તેથી વધુ ''ફલશ્રુતિ'', એટલે કે આખ્યાન સાંભળવાથી થતા લાભ, જણાવવામાં આવે છે. ''ફલશ્રુતિ''નો આશય પ્રેક્ષકોને આકર્ષવાનો છે. તેમાં ઘણીવાર પ્રેક્ષકોને તમામ પાપોના નાશ, [[મોક્ષ]], શારીરિક તકલીફોનો અંત, સંતાનજન્મ અને ધનપ્રાપ્તિના વચન આપવામાં આવે છે. કેટલીકવાર કથનને વિશ્વસનીય જતાવવા કથનના મૂળ સ્ત્રોતની, કેટલીકવાર સર્ગ કે કાંડ સહિત, માહિતી આપવામાં આવે છે. કથન પૌરાણિક કથાઓ કે મહાકાવ્યોમાંથી લેવામાં આવ્યું હોવા છતાં તેમાં પ્રેક્ષકોને રસ ઊભો કરવા કે મનોરંજન માટે જુદી રીતે પણ રજુ કરવામાં આવતી. કેટલીકવાર વર્તમાનને અનુરૂપ બનાવવા કથનમાં ફેરફાર કરી વર્તમાનમાં ચાલતી પ્રથાઓ અને સંસ્કૃતિ ઉમેરવામાં આવતી. તમામ આખ્યાનોનો અંત [[સંસ્કૃત]] નાટ્યશાસ્ત્રની માફક  સુખદ જ હોય.<ref name="ag" /> આખ્યાનની લંબાઈમાં ઘણું વૈવિધ્ય છે જેમકે ''સુદામાચરિત'' ત્રણથી ચાર કલાકમાં પૂર્ણ થઇ જાય તો ''[[નળાખ્યાન]]'' કેટલાય દિવસો સુધી ચાલે.<ref name="ag" /> == ઈતિહાસ == બારમી સદીમાં [[હેમચંદ્રાચાર્ય]] દ્વારા ''કાવ્યાનુશાસન''માં તેનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ૧૫મી સદીના કવિ [[ભાલણે]] ઘણા આખ્યાનની રચના કરી હતી જેમાં ખુબ જ જાણીતા નળ-દમયંતીની કથા આધારિત ''નળાખ્યાન''નો સમાવેશ થાય છે. ૧૬મી સદીના [[કવિ નાકર]] બ્રાહ્મણ ન હોય તેવા જુજ આખ્યાન કવિ હતા. સત્તરમી સદીમાં [[ભોજા ભગત]] અને [[શામળ ભટ્ટ|શામળ ભટ્ટે]] આખ્યાનો લખ્યા હતા. સત્તરમી સદીના કવિ વીરજીએ ''[[બલિરાજા]]નું આખ્યાન'' લખ્યું હતું. સોળમી અને સત્તરમી સદી આખ્યાનનો સુવર્ણ યુગ હતો. તે સમયના તેના સૌથી જાણીતા માણભટ્ટ [[પ્રેમાનંદ]] ભટ્ટ હતા. તેમણે કૃષ્ણ પુત્ર અનિરુદ્ધ અને ઉષાની કથા આધારિત [[ઓખાહરણ]]ની રચના કરી હતી.<ref name="ag" /><ref>{{Cite book|last = Dalal|first = Roshen|title = Hinduism: An Alphabetical Guide|pages = ૧૭|url = http://books.google.co.in/books?id=DH0vmD8ghdMC}}</ref> ત્યારબાદ આખ્યાન પરંપરાનો લોપ થવા લાગ્યો અને ઓગણીસમી સદીના અંત સુધીમાં તો તે લગભગ વિલુપ્ત થઇ ગઈ. અંતે આધુનિક સમયના કેટલાક કવિઓ જેવા કે [[બાલમુકુન્દ દવે]]એ કાવ્યપ્રકાર સ્વરૂપે આખ્યાનો લખ્યા પરંતુ તેના જાહેર કથન-મંચન ક્યારેય પુનર્જીવિત ન થયું. == સંદર્ભ == {{Reflist}} == બાહ્ય કડીઓ == * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * [[s:નળાખ્યાન|ગુજરાતી વિકીસ્ત્રોત પર નળાખ્યાન]] [[શ્રેણી:સાહિત્ય]] q5ptk074g3kcm5qsyaxx9676471qwp6 0 82562 825795 823480 2022-07-25T03:20:39Z Snehrashmi 41463 માહિતી ચોકઠું અપડેટ / term_end wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian politician | name = રામનાથ કોવિંદ | image = Ram Nath Kovind official portrait.jpg | image_size = 150px | birth_date = [[ઓક્ટોબર ૧|૧ ઓક્ટોબર]], ૧૯૪૫ | birth_place = પરૌંખ ગામ, દેરાપુર, સંયુક્ત પ્રાંત, બ્રિટિશ ભારત (સાંપ્રત [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો]], [[ઉત્તર પ્રદેશ]], [[ભારત]]) | office = [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિઓની યાદી|ભારતના ૧૪મા]] [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ|રાષ્ટ્રપતિ]]<br /> | term_start = ૨૫ જુલાઇ ૨૦૧૭ | term_end = ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ | primeminister = [[નરેન્દ્ર મોદી]] | vicepresident = મહંમદ હમીદ અંસારી<br /> [[વૈંકયા નાયડુ]] | succeeding = [[પ્રણવ મુખર્જી]] | office1 = [[બિહાર]]નાં રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ | term_end1 = ૨૦ જૂન, ૨૦૧૭<ref>http://presidentofindia.nic.in/press-release-detail.htm?2993</ref> | predecessor1 = કેશરીનાથ ત્રિપાઠી | successor1 = કેશરીનાથ ત્રિપાઠી | office2 = [[રાજ્ય સભા|રાજ્ય સભાના સભ્ય]] | term2 = ૩ એપ્રિલ, ૧૯૯૪ - ૨ એપ્રિલ, ૨૦૦૬ | nationality = [[ભારત|ભારતીય]] | spouse = સવિતા કોવિંદ (લ. ૧૯૭૪) | parents = મૈકુલાલ (પિતા)<br />કલાવતી (માતા) | alma_mater = છત્રપતિ શાહુજી મહારાજ વિશ્વવિદ્યાલય (કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલય) | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | profession = વકીલ, રાજકારણી }} '''રામનાથ કોવિંદ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/support-ramnath-kovind-yogi-appeals-to-opposition/article19103602.ece?src=wiki|title=Support Ram Nath Kovind, Yogi appeals to opposition|last=Rashid|first=Omar|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece?src=wiki|title=Who is Ram Nath Kovind?|last=|first=|date=|work=The Hindu|access-date=|archive-url=|archive-date=}}</ref> (જન્મ [[ઓક્ટોબર ૧|૧ ઓક્ટોબર]], ૧૯૪૫) ભારતના ૧૪મા રાષ્ટ્રપતિ છે. તેઓ ૨૦૧૭ની [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદની ચૂંટણીમાં ચૂંટાયેલા છે.<ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/india-news/ram-nath-kovind-set-to-win-as-president-votes-are-counted-1726967|title=Ram Nath Kovind To Be India's 14th President With 65% Votes: 10 Points|work=NDTV|language=en|access-date=૨૦ જુલાઇ ૨૦૧૭}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece/|title=Presidential candidate}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece|title=Bihar Governor Ram Nath Kovind is NDA nominee for post of President|last=Desk|first=The Hindu Net|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/politics/presidential-election-2017-bihar-governor-ramnath-kovind-is-the-nda-candidate-says-amit-shah-3712037.html|title=Presidential Election 2017 LIVE: Bihar governor Ram Nath Kovind is the NDA candidate, says Amit Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Firstpost|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en-US}}</ref> કોવિંદ ભારતીય રાજકારણી અને [[દલિત]] નેતા છે<ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/presidential-election-bjp-picks-dalit-leader-ram-nath-kovind-as-nominee-congress-rules-out-consensus-4711721/|title=Presidential election: BJP picks Dalit leader Ram Nath Kovind as nominee; Congress rules out consensus|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Indian Express|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૩|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind is NDA presidential candidate|work=theweek.in|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|archive-date=2017-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170619132400/http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/bihar-governor-and-dalit-leader-ram-nath-kovind-is-nda-s-presidential-candidate-bjp-chief-amit-shah/story-1x2AphQCM3IuNC9hchnO3K.html|title=BJP picks Bihar governor and Dalit leader Ram Nath Kovind as presidential candidate, Modi dials Sonia|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=hindustantimes.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/190617/prez-polls-bjp-parliamentary-board-to-meet-might-announce-candidate-today.html|title=Bihar Governor, Dalit leader Ram Nath Kovind NDA's prez candidate: Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=deccanchronicle.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{cite web|title=Why NDA chose Bihar Governor Kovind, a Dalit leader, as President nominee|url=http://www.business-standard.com/article/politics/why-nda-chose-bihar-governor-kovind-a-dalit-leader-as-president-nominee-117061900618_1.html|website=www.business-standard.com|publisher=[[Business Standard]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thestatesman.com/india/dalit-leader-ram-nath-kovind-s-run-from-court-to-raisina-hills-1497865988.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind’s run from court to Raisina Hills|work=www.thestatesman.com|access-date=2017-06-23|language=en-US}}</ref> અને [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] (બીજેપી)ના સભ્ય છે.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3190708/BJP-appoints-OBC-governor-eyeing-backward-votes-Owaisi-hints-jumping-Bihar-fray-woo-Muslims.html|title=BJP appoints Dalit governor eyeing backward votes as Owaisi hints at jumping into Bihar fray to woo Muslims}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|title=Raj Bhavan for man who shunned TV|access-date=2017-06-27|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825104022/https://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|url-status=dead}}</ref> તેઓ ૨૦૧૫ થી ૨૦૧૭ સુધી [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ હતા.<ref>{{cite news|last1=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|title=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-governor/article19108472.ece?homepage=true|access-date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭|agency=The Hindu|date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭}}</ref> == જન્મ અને શિક્ષણ == કોવિંદનો જન્મ ૧ ઓક્ટોબર, ૧૯૪૫ના રોજ [[ઉત્તર પ્રદેશ]] રાજ્યના [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો|કાનપુર દેહાત જિલ્લા]]નાં ગામ પરૌંખમાં [[કોળી]] પરિવારમાં થયો હતો<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૨: નવો મહેમાન}}</ref><ref>{{cite web | url=http://sandesh.com/ramnath-kovind-gujarat-connection/ | title=રામનાથ કોવિંદને ગુજરાત ફળ્યું, ભાજપને કોળી મતો ફળશે? | publisher=[[સંદેશ]] | work=વર્તમાનપત્ર | date=૨૦ જૂન ૨૦૧૭ | access-date=૨૯ નવેમ્બર ૨૦૧૮}}</ref> તેમના પિતાનું નામ હતુ મૈકૂ લાલ જે કોળી જાતિના હતા તથા ગામમાં વૈદ્ય તરીકે સેવા કરતા હોવાથી ગામના લોકો તેમને મૈકૂ લાલ વૈદ્ય કે મૈકૂ બાબાનાં નામથી ઓળખતા હતા.<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૧: મૈકૂબાબાનું પરૌંખ}}</ref>. તેમણે કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી વાણિજ્યમાં સ્નાતક (બી.કોમ.)ની પદવી અને પછી કાયદાવિદ્દ (એલ.એલ.બી.)ની પદવી મેળવેલી છે.<ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-a-crusader-for-the-rights-of-weaker-sections/articleshow/59218717.cms|title=Ram Nath Kovind: A crusader for the rights of weaker sections|last=PTI|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Economic Times|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/bihar-governor-ram-nath-kovind-10-facts-about-ndas-presidential-nominee/articleshow/59216836.cms|title=Bihar governor Ram Nath Kovind: 10 facts about NDA's Presidential nominee - Times of India|work=The Times of India|access-date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|title=Governor of Bihar|website=governor.bih.nic.in|access-date=20 June 2017|url-status=live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170703104500/http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|archive-date=3 July 2017}}</ref> == કારકિર્દી == [[File:Prime Minister Narendra Modi unveils plaques for railway bridges in Bihar.jpg|thumb|રામનાથ કોવિંદ, બિહારમાં નરેન્દ્ર મોદી સાથે રેલ્વે પુલના ઉદ્ધાટન સમયે.]] === વકીલ === [[કાનપુર]] વિદ્યાલયમાંથી કાયદાના સ્નાતકનું શિક્ષણ લીધા પછી કોવિંદ સિવિલ સેવાઓની પરીક્ષાની તૈયારી માટે [[દિલ્હી]] ગયા. તેમણે ત્રીજા પ્રયાસે આ પરિક્ષા પાસ કરી, પણ તેઓની પસંદગી આઈ.એ.એસ. સેવાને બદલે અન્ય સેવાઓમાં થઈ આથી તેઓ સિવિલ સેવામાં જોડાણાં નહિ. તેને બદલે તેઓએ વકીલ તરીકેની કારકિર્દી શરૂ કરી.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.com/news/politics-and-nation/know-about-bjps-presidential-candidate-ram-nath-kovind-in-10-points/articleshow/59217524.cms|title=Ram Nath Kovind who once rejected to join civil service for not getting IAS is now NDA's Presidential candidate|last=PTI|first=|date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તેઓ ૧૯૭૭થી ૧૯૭૯ સુધી દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલયમાં (દિલ્હી હાઈકોર્ટ) કેન્દ્ર સરકારના વકીલ હતા અને ૧૯૮૦થી ૧૯૯૩ સુધી કેન્દ્ર સરકારના સ્થાયી વકીલ તરીકે સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં (સુપ્રીમ કોર્ટ) સેવાઓ આપી. ૧૯૭૮માં તેઓ ભારતનાં સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયનાં નોંધાયેલા વકિલ (advocate-on-record) બન્યા. તેઓએ ૧૯૯૩ સુધી, લગભગ ૧૬ વર્ષ, દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલય અને સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં વકીલ તરીકે કામ કર્યું. તેઓ ૧૯૭૧માં દિલ્હી બાર કાઉન્સિલમાં વકીલ તરીકે નોંધયા હતા. વકીલ તરીકે તેઓએ નવી દિલ્હીના ‘મહિલાઓ અને ગરીબોને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવા મંડળ‘ દ્વારા સમાજનાં પછાત વર્ગને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવાઓ પુરી પાડી હતી.<ref name=":2" /> તેઓ ૧૯૭૭-૭૮ દરમિયાન [[ભારતના વડાપ્રધાન]] [[મોરારજી દેસાઈ]]ના અંગત મદદનીશ પણ રહ્યા હતા.<ref name=":3">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/ram-nath-kovind-a-lawyer-who-cracked-civils-but-lost-2-elections/articleshow/59226467.cms|title=Ram Nath Kovind, a lawyer who cracked civils but lost 2 elections - Times of India|work=The Times of India|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦}}</ref> === ભાજપાના સભ્ય === તેઓ ૧૯૯૧માં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]માં જોડાયા.<ref name=":3" /> તેઓ ૧૯૯૮થી ૨૦૦૨ વચ્ચે બીજેપી દલિત મોર્ચાના પ્રમુખ અને અખીલ ભારતીય કોળી સમાજનાં પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી. તેઓએ પક્ષનાં રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તા તરીકે પણ સેવા આપી હતી.<ref>{{cite web|url=http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|title=Enact tougher laws to prevent crimes against dalits|publisher=The Hindu|access-date=2017-06-27|archive-date=2011-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20111004221814/http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|url-status=dead}}</ref> તેમણે દેરાપુર ખાતે આવેલું પોતાનું વારસાગત બાપીકું મકાન રાષ્ટ્રીય સ્વયં સેવક સંઘ (આર.એસ.એસ.)ને દાનમાં આપી દીધું હતું.<ref name=":3" /> તેમણે ઉત્તર પ્રદેશની ઘાતમપુર [[લોકસભા]] બેઠક અને ભોગનીપુર [[વિધાન સભા]] બેઠકો પરથી ભાજપાનાં ઉમેદવાર તરીકે ચૂંટણી લડી હતી પણ બંન્ને ચૂંટણીઓ હારી ગયા હતા. === રાજ્ય સભા === તેઓ એપ્રિલ ૧૯૯૪માં ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યમાંથી [[રાજ્ય સભા]]ના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ બાર વર્ષ, માર્ચ ૨૦૦૬, સતત બે મુદ્દત, સુધી રાજ્ય સભાના સભ્ય તરીકે સેવાઓ આપી. સાંસદ તરીકે તેઓએ અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ કલ્યાણ, પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી વાયુ, સામાજિક ન્યાય અને સશક્તિકરણ, કાનૂન અને ન્યાય, આંતરીક બાબતો જેવી સંસદીય સમિતિઓમાં સેવા આપી હતી. તેઓએ રાજ્ય સભા ગૃહ સમિતિના અધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. સાંસદ તરીકેની તેમની કારકિર્દી દરમિયાન તેમણે, M.P. L.A.D. યોજના હેઠળ, ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં શિક્ષણનાં પ્રચાર હેતુ ઉત્તર પ્રદેશ અને [[ઉત્તરાખંડ]]માં શાળાઓનાં મકાનો બાંધવામાં મદદ આપવા તરફ ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું હતું. સાંસદ તરીકે તેમણે અભ્યાસ પ્રવાસ અંતર્ગત [[થાઇલેન્ડ]], [[નેપાળ]], [[પાકિસ્તાન]], [[સિંગાપુર]], [[જર્મની]], [[સ્વિત્ઝરલૅન્ડ]], [[ફ્રાન્સ]], [[યુ.કે.]] અને [[યુ.એસ.એ.]]ની મુલાકાત લીધી હતી.<ref name=":2" /> === અન્ય નિમણુકો === તેઓએ [[લખનૌ]] સ્થિત બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકર વિશ્વવિદ્યાલયનાં સંચાલક મંડળમાં સેવા આપી હતી, અને આઈ.આઈ.એમ. [[કોલકાતા]]નાં સંચાલન મંડળમાં પણ હતા. તેઓએ [[સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ]] ખાતે ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ પણ કરેલું અને ઓક્ટોબર ૨૦૦૨માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સામાન્ય સભાને સંબોધન પણ કરેલું.<ref>{{Cite news|url=http://www.outlookindia.com/newsscroll/ramnath-kovind-profile/1079259|title=Ramnath Kovind Profile|last=|first=|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Outlook|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> === રાજ્યપાલ === ૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ કોવિંદને ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ તરીકે નિયુક્ત કરાયા હતા.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-acharya-dev-vrat-appointed-as-bihar-and-himachal-pradesh-governors/articleshow/48402785.cms|title=Ram Nath Kovind, Acharya Dev Vrat appointed as Bihar and Himachal Pradesh governors|last=PTI|first=|date=૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તા.૧૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ, પટણા ઉચ્ચ ન્યાયાલયનાં મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ ઈકબાલ એહમદ દ્વારા કોવિંદને બિહારના ૩૬મા રાજ્યપાલ તરીકે, રાજભવન, પટણા ખાતે શપથવિધિ સમારોહ યોજી શપથ લેવડાવાયા હતા.<ref>{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/ram-nath-kovind-sworn-in-as-new-governor-of-bihar/1/458947.html|title=36th Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|work=indiatoday|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> રાજ્યપાલ તરીકે, તેમણે અયોગ્ય શિક્ષકોની બઢતીમાં વિસંવાદીતા, ભંડોળનો ગેર વહિવટ અને વિશ્વવિદ્યાલયમાં અયોગ્ય ઉમેદવારોની ભરતી જેવી બાબતોની તપાસ કરવા માટે ન્યાયિક કમિશનની રચના કરેલી એ પગલાંની પ્રશંસા થયેલી.<ref name=":3" /> ભારતના રાષ્ટ્રપતિપદના ઉમેદવાર તરીકે નામાંકન થતાં, તેમણે બિહારના રાજ્યપાલ પદેથી રાજીનામું આપેલું હતું, અને ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ ૨૦ જૂન, ૨૦૧૭ના રોજ રાજીનામું સ્વિકાર્ય કર્યું હતું.<ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/india/presidential-election-2017-ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-guv-keshari-nath-tripathi-takes-charge-3723635.html|title=Resignation as Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|work=firstpost|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> == અંગત જીવન == કોવિંદે ૩૦ મે, ૧૯૭૪ના રોજ સવિતા કોવિંદ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તેમને એક પુત્ર, પ્રશાંત કુમાર અને એક પુત્રી, સ્વાતિ છે.<ref name=":1" /> ==સંદર્ભો== {{reflist|40em}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} {{Commons category|Ram Nath Kovind|રામનાથ કોવિંદ}} [[Category:રાજકારણી]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] [[શ્રેણી:૧૯૪૫માં જન્મ]] efr6pl27cblzfouatul59jidyqu23sy 825796 825795 2022-07-25T03:33:24Z Snehrashmi 41463 Infobox Indian politician replace with Infobox officeholder wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = રામનાથ કોવિંદ | image = Ram Nath Kovind official portrait.jpg | alt = | order = ૧૪મા | office = ભારતના રાષ્ટ્રપતિ | term_start = ૨૫ જુલાઈ ૨૦૧૭ | term_end = ૨૫ જુલાઈ ૨૦૨૨ | primeminister = [[નરેન્દ્ર મોદી]] | vicepresident = મહંમદ હમીદ અંસારી<br />[[વૈંકયા નાયડુ]] | predecessor = [[પ્રણવ મુખર્જી]] | successor = [[દ્રૌપદી મુર્મૂ]] | order1 = ૨૬મા | office1 = બિહારના રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૬ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ | term_end1 = ૨૧ જૂન ૨૦૧૭ | 1blankname1 = મુખ્યમંત્રી | 1namedata1 = નિતીશ કુમાર | predecessor1 = કેસરીનાથ ત્રિપાઠી | successor1 = કેસરીનાથ ત્રિપાઠી | office2 = રાજ્યસભાના સાંસદ | constituency2 = [[ઉત્તર પ્રદેશ]] | term_start2 = ૩ એપ્રિલ ૧૯૯૪ | term_end2 = ૨ એપ્રિલ ૨૦૦૬ | predecessor2 = [[સુબ્રમણ્યમ સ્વામી]] | successor2 = વિનય કટિયાર | signature = Ram Nath Kovind Signature.png | birth_date = {{birth date and age|1945|10|1|df=yes}} | birth_place = [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો|પરૌન્ખ]], સંયુક્ત પ્રાંત, બ્રિટીશ ભારત | spouse = {{marriage|સવિતા કોવિંદ|1974}} | residence = | children = ૨ | nationality = ભારતીય | occupation = {{hlist|રાજકારણી|વકીલ}} | alma_mater = છત્રપતિ શાહુજી મહારાજ વિશ્વવિદ્યાલય (કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલય) | education = બી.કોમ., એલએલ.બી. | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | caption = }} '''રામનાથ કોવિંદ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/support-ramnath-kovind-yogi-appeals-to-opposition/article19103602.ece?src=wiki|title=Support Ram Nath Kovind, Yogi appeals to opposition|last=Rashid|first=Omar|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece?src=wiki|title=Who is Ram Nath Kovind?|last=|first=|date=|work=The Hindu|access-date=|archive-url=|archive-date=}}</ref> (જન્મ [[ઓક્ટોબર ૧|૧ ઓક્ટોબર]], ૧૯૪૫) ભારતના ૧૪મા રાષ્ટ્રપતિ છે. તેઓ ૨૦૧૭ની [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદની ચૂંટણીમાં ચૂંટાયેલા છે.<ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/india-news/ram-nath-kovind-set-to-win-as-president-votes-are-counted-1726967|title=Ram Nath Kovind To Be India's 14th President With 65% Votes: 10 Points|work=NDTV|language=en|access-date=૨૦ જુલાઇ ૨૦૧૭}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece/|title=Presidential candidate}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece|title=Bihar Governor Ram Nath Kovind is NDA nominee for post of President|last=Desk|first=The Hindu Net|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/politics/presidential-election-2017-bihar-governor-ramnath-kovind-is-the-nda-candidate-says-amit-shah-3712037.html|title=Presidential Election 2017 LIVE: Bihar governor Ram Nath Kovind is the NDA candidate, says Amit Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Firstpost|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en-US}}</ref> કોવિંદ ભારતીય રાજકારણી અને [[દલિત]] નેતા છે<ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/presidential-election-bjp-picks-dalit-leader-ram-nath-kovind-as-nominee-congress-rules-out-consensus-4711721/|title=Presidential election: BJP picks Dalit leader Ram Nath Kovind as nominee; Congress rules out consensus|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Indian Express|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૩|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind is NDA presidential candidate|work=theweek.in|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|archive-date=2017-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170619132400/http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/bihar-governor-and-dalit-leader-ram-nath-kovind-is-nda-s-presidential-candidate-bjp-chief-amit-shah/story-1x2AphQCM3IuNC9hchnO3K.html|title=BJP picks Bihar governor and Dalit leader Ram Nath Kovind as presidential candidate, Modi dials Sonia|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=hindustantimes.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/190617/prez-polls-bjp-parliamentary-board-to-meet-might-announce-candidate-today.html|title=Bihar Governor, Dalit leader Ram Nath Kovind NDA's prez candidate: Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=deccanchronicle.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{cite web|title=Why NDA chose Bihar Governor Kovind, a Dalit leader, as President nominee|url=http://www.business-standard.com/article/politics/why-nda-chose-bihar-governor-kovind-a-dalit-leader-as-president-nominee-117061900618_1.html|website=www.business-standard.com|publisher=[[Business Standard]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thestatesman.com/india/dalit-leader-ram-nath-kovind-s-run-from-court-to-raisina-hills-1497865988.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind’s run from court to Raisina Hills|work=www.thestatesman.com|access-date=2017-06-23|language=en-US}}</ref> અને [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] (બીજેપી)ના સભ્ય છે.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3190708/BJP-appoints-OBC-governor-eyeing-backward-votes-Owaisi-hints-jumping-Bihar-fray-woo-Muslims.html|title=BJP appoints Dalit governor eyeing backward votes as Owaisi hints at jumping into Bihar fray to woo Muslims}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|title=Raj Bhavan for man who shunned TV|access-date=2017-06-27|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825104022/https://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|url-status=dead}}</ref> તેઓ ૨૦૧૫ થી ૨૦૧૭ સુધી [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ હતા.<ref>{{cite news|last1=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|title=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-governor/article19108472.ece?homepage=true|access-date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭|agency=The Hindu|date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭}}</ref> == જન્મ અને શિક્ષણ == કોવિંદનો જન્મ ૧ ઓક્ટોબર, ૧૯૪૫ના રોજ [[ઉત્તર પ્રદેશ]] રાજ્યના [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો|કાનપુર દેહાત જિલ્લા]]નાં ગામ પરૌંખમાં [[કોળી]] પરિવારમાં થયો હતો<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૨: નવો મહેમાન}}</ref><ref>{{cite web | url=http://sandesh.com/ramnath-kovind-gujarat-connection/ | title=રામનાથ કોવિંદને ગુજરાત ફળ્યું, ભાજપને કોળી મતો ફળશે? | publisher=[[સંદેશ]] | work=વર્તમાનપત્ર | date=૨૦ જૂન ૨૦૧૭ | access-date=૨૯ નવેમ્બર ૨૦૧૮}}</ref> તેમના પિતાનું નામ હતુ મૈકૂ લાલ જે કોળી જાતિના હતા તથા ગામમાં વૈદ્ય તરીકે સેવા કરતા હોવાથી ગામના લોકો તેમને મૈકૂ લાલ વૈદ્ય કે મૈકૂ બાબાનાં નામથી ઓળખતા હતા.<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૧: મૈકૂબાબાનું પરૌંખ}}</ref>. તેમણે કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી વાણિજ્યમાં સ્નાતક (બી.કોમ.)ની પદવી અને પછી કાયદાવિદ્દ (એલ.એલ.બી.)ની પદવી મેળવેલી છે.<ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-a-crusader-for-the-rights-of-weaker-sections/articleshow/59218717.cms|title=Ram Nath Kovind: A crusader for the rights of weaker sections|last=PTI|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Economic Times|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/bihar-governor-ram-nath-kovind-10-facts-about-ndas-presidential-nominee/articleshow/59216836.cms|title=Bihar governor Ram Nath Kovind: 10 facts about NDA's Presidential nominee - Times of India|work=The Times of India|access-date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|title=Governor of Bihar|website=governor.bih.nic.in|access-date=20 June 2017|url-status=live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170703104500/http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|archive-date=3 July 2017}}</ref> == કારકિર્દી == [[File:Prime Minister Narendra Modi unveils plaques for railway bridges in Bihar.jpg|thumb|રામનાથ કોવિંદ, બિહારમાં નરેન્દ્ર મોદી સાથે રેલ્વે પુલના ઉદ્ધાટન સમયે.]] === વકીલ === [[કાનપુર]] વિદ્યાલયમાંથી કાયદાના સ્નાતકનું શિક્ષણ લીધા પછી કોવિંદ સિવિલ સેવાઓની પરીક્ષાની તૈયારી માટે [[દિલ્હી]] ગયા. તેમણે ત્રીજા પ્રયાસે આ પરિક્ષા પાસ કરી, પણ તેઓની પસંદગી આઈ.એ.એસ. સેવાને બદલે અન્ય સેવાઓમાં થઈ આથી તેઓ સિવિલ સેવામાં જોડાણાં નહિ. તેને બદલે તેઓએ વકીલ તરીકેની કારકિર્દી શરૂ કરી.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.com/news/politics-and-nation/know-about-bjps-presidential-candidate-ram-nath-kovind-in-10-points/articleshow/59217524.cms|title=Ram Nath Kovind who once rejected to join civil service for not getting IAS is now NDA's Presidential candidate|last=PTI|first=|date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તેઓ ૧૯૭૭થી ૧૯૭૯ સુધી દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલયમાં (દિલ્હી હાઈકોર્ટ) કેન્દ્ર સરકારના વકીલ હતા અને ૧૯૮૦થી ૧૯૯૩ સુધી કેન્દ્ર સરકારના સ્થાયી વકીલ તરીકે સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં (સુપ્રીમ કોર્ટ) સેવાઓ આપી. ૧૯૭૮માં તેઓ ભારતનાં સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયનાં નોંધાયેલા વકિલ (advocate-on-record) બન્યા. તેઓએ ૧૯૯૩ સુધી, લગભગ ૧૬ વર્ષ, દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલય અને સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં વકીલ તરીકે કામ કર્યું. તેઓ ૧૯૭૧માં દિલ્હી બાર કાઉન્સિલમાં વકીલ તરીકે નોંધયા હતા. વકીલ તરીકે તેઓએ નવી દિલ્હીના ‘મહિલાઓ અને ગરીબોને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવા મંડળ‘ દ્વારા સમાજનાં પછાત વર્ગને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવાઓ પુરી પાડી હતી.<ref name=":2" /> તેઓ ૧૯૭૭-૭૮ દરમિયાન [[ભારતના વડાપ્રધાન]] [[મોરારજી દેસાઈ]]ના અંગત મદદનીશ પણ રહ્યા હતા.<ref name=":3">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/ram-nath-kovind-a-lawyer-who-cracked-civils-but-lost-2-elections/articleshow/59226467.cms|title=Ram Nath Kovind, a lawyer who cracked civils but lost 2 elections - Times of India|work=The Times of India|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦}}</ref> === ભાજપાના સભ્ય === તેઓ ૧૯૯૧માં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]માં જોડાયા.<ref name=":3" /> તેઓ ૧૯૯૮થી ૨૦૦૨ વચ્ચે બીજેપી દલિત મોર્ચાના પ્રમુખ અને અખીલ ભારતીય કોળી સમાજનાં પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી. તેઓએ પક્ષનાં રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તા તરીકે પણ સેવા આપી હતી.<ref>{{cite web|url=http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|title=Enact tougher laws to prevent crimes against dalits|publisher=The Hindu|access-date=2017-06-27|archive-date=2011-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20111004221814/http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|url-status=dead}}</ref> તેમણે દેરાપુર ખાતે આવેલું પોતાનું વારસાગત બાપીકું મકાન રાષ્ટ્રીય સ્વયં સેવક સંઘ (આર.એસ.એસ.)ને દાનમાં આપી દીધું હતું.<ref name=":3" /> તેમણે ઉત્તર પ્રદેશની ઘાતમપુર [[લોકસભા]] બેઠક અને ભોગનીપુર [[વિધાન સભા]] બેઠકો પરથી ભાજપાનાં ઉમેદવાર તરીકે ચૂંટણી લડી હતી પણ બંન્ને ચૂંટણીઓ હારી ગયા હતા. === રાજ્ય સભા === તેઓ એપ્રિલ ૧૯૯૪માં ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યમાંથી [[રાજ્ય સભા]]ના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ બાર વર્ષ, માર્ચ ૨૦૦૬, સતત બે મુદ્દત, સુધી રાજ્ય સભાના સભ્ય તરીકે સેવાઓ આપી. સાંસદ તરીકે તેઓએ અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ કલ્યાણ, પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી વાયુ, સામાજિક ન્યાય અને સશક્તિકરણ, કાનૂન અને ન્યાય, આંતરીક બાબતો જેવી સંસદીય સમિતિઓમાં સેવા આપી હતી. તેઓએ રાજ્ય સભા ગૃહ સમિતિના અધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. સાંસદ તરીકેની તેમની કારકિર્દી દરમિયાન તેમણે, M.P. L.A.D. યોજના હેઠળ, ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં શિક્ષણનાં પ્રચાર હેતુ ઉત્તર પ્રદેશ અને [[ઉત્તરાખંડ]]માં શાળાઓનાં મકાનો બાંધવામાં મદદ આપવા તરફ ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું હતું. સાંસદ તરીકે તેમણે અભ્યાસ પ્રવાસ અંતર્ગત [[થાઇલેન્ડ]], [[નેપાળ]], [[પાકિસ્તાન]], [[સિંગાપુર]], [[જર્મની]], [[સ્વિત્ઝરલૅન્ડ]], [[ફ્રાન્સ]], [[યુ.કે.]] અને [[યુ.એસ.એ.]]ની મુલાકાત લીધી હતી.<ref name=":2" /> === અન્ય નિમણુકો === તેઓએ [[લખનૌ]] સ્થિત બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકર વિશ્વવિદ્યાલયનાં સંચાલક મંડળમાં સેવા આપી હતી, અને આઈ.આઈ.એમ. [[કોલકાતા]]નાં સંચાલન મંડળમાં પણ હતા. તેઓએ [[સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ]] ખાતે ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ પણ કરેલું અને ઓક્ટોબર ૨૦૦૨માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સામાન્ય સભાને સંબોધન પણ કરેલું.<ref>{{Cite news|url=http://www.outlookindia.com/newsscroll/ramnath-kovind-profile/1079259|title=Ramnath Kovind Profile|last=|first=|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Outlook|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> === રાજ્યપાલ === ૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ કોવિંદને ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ તરીકે નિયુક્ત કરાયા હતા.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-acharya-dev-vrat-appointed-as-bihar-and-himachal-pradesh-governors/articleshow/48402785.cms|title=Ram Nath Kovind, Acharya Dev Vrat appointed as Bihar and Himachal Pradesh governors|last=PTI|first=|date=૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તા.૧૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ, પટણા ઉચ્ચ ન્યાયાલયનાં મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ ઈકબાલ એહમદ દ્વારા કોવિંદને બિહારના ૩૬મા રાજ્યપાલ તરીકે, રાજભવન, પટણા ખાતે શપથવિધિ સમારોહ યોજી શપથ લેવડાવાયા હતા.<ref>{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/ram-nath-kovind-sworn-in-as-new-governor-of-bihar/1/458947.html|title=36th Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|work=indiatoday|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> રાજ્યપાલ તરીકે, તેમણે અયોગ્ય શિક્ષકોની બઢતીમાં વિસંવાદીતા, ભંડોળનો ગેર વહિવટ અને વિશ્વવિદ્યાલયમાં અયોગ્ય ઉમેદવારોની ભરતી જેવી બાબતોની તપાસ કરવા માટે ન્યાયિક કમિશનની રચના કરેલી એ પગલાંની પ્રશંસા થયેલી.<ref name=":3" /> ભારતના રાષ્ટ્રપતિપદના ઉમેદવાર તરીકે નામાંકન થતાં, તેમણે બિહારના રાજ્યપાલ પદેથી રાજીનામું આપેલું હતું, અને ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ ૨૦ જૂન, ૨૦૧૭ના રોજ રાજીનામું સ્વિકાર્ય કર્યું હતું.<ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/india/presidential-election-2017-ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-guv-keshari-nath-tripathi-takes-charge-3723635.html|title=Resignation as Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|work=firstpost|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> == અંગત જીવન == કોવિંદે ૩૦ મે, ૧૯૭૪ના રોજ સવિતા કોવિંદ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તેમને એક પુત્ર, પ્રશાંત કુમાર અને એક પુત્રી, સ્વાતિ છે.<ref name=":1" /> ==સંદર્ભો== {{reflist|40em}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} {{Commons category|Ram Nath Kovind|રામનાથ કોવિંદ}} [[Category:રાજકારણી]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] [[શ્રેણી:૧૯૪૫માં જન્મ]] ocrm5001t1wth04t7g7bxx1vkixbx4t 825798 825796 2022-07-25T03:40:17Z Snehrashmi 41463 સામાન્ય સાફસફાઈ wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = રામનાથ કોવિંદ | image = Ram Nath Kovind official portrait.jpg | alt = | order = ૧૪મા | office = ભારતના રાષ્ટ્રપતિ | term_start = ૨૫ જુલાઈ ૨૦૧૭ | term_end = ૨૫ જુલાઈ ૨૦૨૨ | primeminister = [[નરેન્દ્ર મોદી]] | vicepresident = મહંમદ હમીદ અંસારી<br />[[વૈંકયા નાયડુ]] | predecessor = [[પ્રણવ મુખર્જી]] | successor = [[દ્રૌપદી મુર્મૂ]] | order1 = ૨૬મા | office1 = બિહારના રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૬ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ | term_end1 = ૨૧ જૂન ૨૦૧૭ | 1blankname1 = મુખ્યમંત્રી | 1namedata1 = નિતીશ કુમાર | predecessor1 = કેસરીનાથ ત્રિપાઠી | successor1 = કેસરીનાથ ત્રિપાઠી | office2 = રાજ્યસભાના સાંસદ | constituency2 = [[ઉત્તર પ્રદેશ]] | term_start2 = ૩ એપ્રિલ ૧૯૯૪ | term_end2 = ૨ એપ્રિલ ૨૦૦૬ | predecessor2 = [[સુબ્રમણ્યમ સ્વામી]] | successor2 = વિનય કટિયાર | signature = Ram Nath Kovind Signature.png | birth_date = {{birth date and age|1945|10|1|df=yes}} | birth_place = [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો|પરૌન્ખ]], સંયુક્ત પ્રાંત, બ્રિટીશ ભારત | spouse = {{marriage|સવિતા કોવિંદ|1974}} | residence = | children = ૨ | nationality = ભારતીય | occupation = {{hlist|રાજકારણી|વકીલ}} | alma_mater = છત્રપતિ શાહુજી મહારાજ વિશ્વવિદ્યાલય (કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલય) | education = બી.કોમ., એલએલ.બી. | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | caption = }} '''રામનાથ કોવિંદ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/support-ramnath-kovind-yogi-appeals-to-opposition/article19103602.ece?src=wiki|title=Support Ram Nath Kovind, Yogi appeals to opposition|last=Rashid|first=Omar|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece?src=wiki|title=Who is Ram Nath Kovind?|last=|first=|date=|work=The Hindu|access-date=|archive-url=|archive-date=}}</ref> (જન્મ [[ઓક્ટોબર ૧|૧ ઓક્ટોબર]], ૧૯૪૫) ભારતના ૧૪મા રાષ્ટ્રપતિ હતા. તેઓ ૨૦૧૭ની [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદની ચૂંટણીમાં ચૂંટાયેલા હતા.<ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/india-news/ram-nath-kovind-set-to-win-as-president-votes-are-counted-1726967|title=Ram Nath Kovind To Be India's 14th President With 65% Votes: 10 Points|work=NDTV|language=en|access-date=૨૦ જુલાઇ ૨૦૧૭}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece/|title=Presidential candidate}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-bihar-governor-is-bjps-nominee-for-president/article19102980.ece|title=Bihar Governor Ram Nath Kovind is NDA nominee for post of President|last=Desk|first=The Hindu Net|work=The Hindu|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/politics/presidential-election-2017-bihar-governor-ramnath-kovind-is-the-nda-candidate-says-amit-shah-3712037.html|title=Presidential Election 2017 LIVE: Bihar governor Ram Nath Kovind is the NDA candidate, says Amit Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Firstpost|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en-US}}</ref> કોવિંદ ભારતીય રાજકારણી અને [[દલિત]] નેતા છે.<ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/presidential-election-bjp-picks-dalit-leader-ram-nath-kovind-as-nominee-congress-rules-out-consensus-4711721/|title=Presidential election: BJP picks Dalit leader Ram Nath Kovind as nominee; Congress rules out consensus|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Indian Express|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૩|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind is NDA presidential candidate|work=theweek.in|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|archive-date=2017-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170619132400/http://www.theweek.in/news/india/ram-nath-kovid-presidential-candidate-nda.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/bihar-governor-and-dalit-leader-ram-nath-kovind-is-nda-s-presidential-candidate-bjp-chief-amit-shah/story-1x2AphQCM3IuNC9hchnO3K.html|title=BJP picks Bihar governor and Dalit leader Ram Nath Kovind as presidential candidate, Modi dials Sonia|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=hindustantimes.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/190617/prez-polls-bjp-parliamentary-board-to-meet-might-announce-candidate-today.html|title=Bihar Governor, Dalit leader Ram Nath Kovind NDA's prez candidate: Shah|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|website=deccanchronicle.com|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|language=en}}</ref><ref>{{cite web|title=Why NDA chose Bihar Governor Kovind, a Dalit leader, as President nominee|url=http://www.business-standard.com/article/politics/why-nda-chose-bihar-governor-kovind-a-dalit-leader-as-president-nominee-117061900618_1.html|website=www.business-standard.com|publisher=Business Standard}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thestatesman.com/india/dalit-leader-ram-nath-kovind-s-run-from-court-to-raisina-hills-1497865988.html|title=Dalit leader Ram Nath Kovind’s run from court to Raisina Hills|work=www.thestatesman.com|access-date=2017-06-23|language=en-US}}</ref> અને [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] (બીજેપી)ના સભ્ય છે.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3190708/BJP-appoints-OBC-governor-eyeing-backward-votes-Owaisi-hints-jumping-Bihar-fray-woo-Muslims.html|title=BJP appoints Dalit governor eyeing backward votes as Owaisi hints at jumping into Bihar fray to woo Muslims}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|title=Raj Bhavan for man who shunned TV|access-date=2017-06-27|archive-date=2017-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170825104022/https://www.telegraphindia.com/1150809/jsp/bihar/story_36173.jsp#.VdHox4uUdyw|url-status=dead}}</ref> તેઓ ૨૦૧૫ થી ૨૦૧૭ સુધી [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ હતા.<ref>{{cite news|last1=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|title=Ram Nath Kovind resigns as Bihar Governor|url=http://www.thehindu.com/news/national/ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-governor/article19108472.ece?homepage=true|access-date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭|agency=The Hindu|date=૨૦ જૂન, ૨૦૧૭}}</ref> == જન્મ અને શિક્ષણ == કોવિંદનો જન્મ ૧ ઓક્ટોબર, ૧૯૪૫ના રોજ [[ઉત્તર પ્રદેશ]] રાજ્યના [[કાનપુર દેહાત જિલ્લો|કાનપુર દેહાત જિલ્લા]]ના ગામ પરૌંખમાં [[કોળી]] પરિવારમાં થયો હતો.<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૨: નવો મહેમાન}}</ref><ref>{{cite web | url=http://sandesh.com/ramnath-kovind-gujarat-connection/ | title=રામનાથ કોવિંદને ગુજરાત ફળ્યું, ભાજપને કોળી મતો ફળશે? | publisher=[[સંદેશ]] | work=વર્તમાનપત્ર | date=૨૦ જૂન ૨૦૧૭ | access-date=૨૯ નવેમ્બર ૨૦૧૮}}</ref> તેમના પિતા મૈકૂ લાલ જે કોળી જાતિના હતા તથા ગામમાં વૈદ્ય તરીકે સેવા કરતા હોવાથી ગામના લોકો તેમને મૈકૂ લાલ વૈદ્ય કે મૈકૂ બાબાના નામથી ઓળખતા હતા.<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.uk/books?id=2O4xDwAAQBAJ&pg=PT17&lpg=PT17&dq=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6+%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&source=bl&ots=6TWR7IMjti&sig=Z-T9fQfbE9OZluCj2uxKOoUegBU&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidoajbgPreAhV0u3EKHcZtBhIQ6AEwDXoECAAQAQ#v=onepage&q=%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A5%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%20%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80&f=false | title=આપણાં રાષ્ટ્રપતિ - રામનાથ કોવિંદ | publisher=ડાયમંડ બુક્સ | author=શર્મા, અશોક કુમાર | authorlink=અધ્યાર-૧: મૈકૂબાબાનું પરૌંખ}}</ref> તેમણે કાનપુર વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી વાણિજ્યમાં સ્નાતક (બી.કોમ.)ની પદવી અને પછી કાયદાવિદ્‌ (એલ.એલ.બી.)ની પદવી મેળવેલી છે.<ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-a-crusader-for-the-rights-of-weaker-sections/articleshow/59218717.cms|title=Ram Nath Kovind: A crusader for the rights of weaker sections|last=PTI|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=The Economic Times|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/bihar-governor-ram-nath-kovind-10-facts-about-ndas-presidential-nominee/articleshow/59216836.cms|title=Bihar governor Ram Nath Kovind: 10 facts about NDA's Presidential nominee - Times of India|work=The Times of India|access-date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|title=Governor of Bihar|website=governor.bih.nic.in|access-date=20 June 2017|url-status=live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170703104500/http://governor.bih.nic.in/Governor.htm|archive-date=3 July 2017}}</ref> == કારકિર્દી == [[File:Prime Minister Narendra Modi unveils plaques for railway bridges in Bihar.jpg|thumb|રામનાથ કોવિંદ, બિહારમાં નરેન્દ્ર મોદી સાથે રેલવે પુલના ઉદ્‌ઘાટન સમયે.]] === વકીલ === [[કાનપુર]] વિદ્યાલયમાંથી કાયદાના સ્નાતકનું શિક્ષણ લીધા પછી કોવિંદ સિવિલ સેવાઓની પરીક્ષાની તૈયારી માટે [[દિલ્હી]] ગયા. તેમણે ત્રીજા પ્રયાસે આ પરીક્ષા પાસ કરી, પણ તેઓની પસંદગી આઈ.એ.એસ. સેવાને બદલે અન્ય સેવાઓમાં થઈ આથી તેઓ સિવિલ સેવામાં જોડાયા નહિ. તેને બદલે તેઓએ વકીલ તરીકેની કારકિર્દી શરૂ કરી.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.com/news/politics-and-nation/know-about-bjps-presidential-candidate-ram-nath-kovind-in-10-points/articleshow/59217524.cms|title=Ram Nath Kovind who once rejected to join civil service for not getting IAS is now NDA's Presidential candidate|last=PTI|first=|date=૧૯ જૂન ૨૦૧૭|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તેઓ ૧૯૭૭થી ૧૯૭૯ સુધી દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલયમાં (દિલ્હી હાઈકોર્ટ) કેન્દ્ર સરકારના વકીલ હતા અને ૧૯૮૦થી ૧૯૯૩ સુધી કેન્દ્ર સરકારના સ્થાયી વકીલ તરીકે સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં (સુપ્રીમ કોર્ટ) સેવાઓ આપી. ૧૯૭૮માં તેઓ ભારતના સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયના નોંધાયેલા વકીલ (advocate-on-record) બન્યા. તેઓએ ૧૯૯૩ સુધી, લગભગ ૧૬ વર્ષ, દિલ્હી ઉચ્ચ ન્યાયાલય અને સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયમાં વકીલ તરીકે કામ કર્યું. તેઓ ૧૯૭૧માં દિલ્હી બાર કાઉન્સિલમાં વકીલ તરીકે નોંધાયા હતા. વકીલ તરીકે તેઓએ નવી દિલ્હીના 'મહિલાઓ અને ગરીબોને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવા મંડળ' દ્વારા સમાજનાં પછાત વર્ગને નિઃશુલ્ક કાનૂની સેવાઓ પૂરી પાડી હતી.<ref name=":2" /> તેઓ ૧૯૭૭-૭૮ દરમિયાન [[ભારતના વડાપ્રધાન]] [[મોરારજી દેસાઈ]]ના અંગત મદદનીશ પણ રહ્યા હતા.<ref name=":3">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/ram-nath-kovind-a-lawyer-who-cracked-civils-but-lost-2-elections/articleshow/59226467.cms|title=Ram Nath Kovind, a lawyer who cracked civils but lost 2 elections - Times of India|work=The Times of India|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦}}</ref> === ભાજપાના સભ્ય === તેઓ ૧૯૯૧માં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]]માં જોડાયા.<ref name=":3" /> તેઓ ૧૯૯૮થી ૨૦૦૨ વચ્ચે બીજેપી દલિત મોર્ચાના પ્રમુખ અને અખિલ ભારતીય કોળી સમાજના પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી. તેઓએ પક્ષના રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તા તરીકે પણ સેવા આપી હતી.<ref>{{cite web|url=http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|title=Enact tougher laws to prevent crimes against dalits|publisher=The Hindu|access-date=2017-06-27|archive-date=2011-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20111004221814/http://hindu.com/2003/01/19/stories/2003011901650400.htm|url-status=dead}}</ref> તેમણે દેરાપુર ખાતે આવેલું પોતાનું વારસાગત બાપીકું મકાન રાષ્ટ્રીય સ્વયં સેવક સંઘ (આર.એસ.એસ.)ને દાનમાં આપી દીધું હતું.<ref name=":3" /> તેમણે ઉત્તર પ્રદેશની ઘાતમપુર [[લોકસભા]] બેઠક અને ભોગનીપુર [[વિધાન સભા]] બેઠકો પરથી ભાજપાના ઉમેદવાર તરીકે ચૂંટણી લડી હતી પણ બંન્ને ચૂંટણીઓ હારી ગયા હતા. === રાજ્ય સભા === તેઓ એપ્રિલ ૧૯૯૪માં ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્યમાંથી [[રાજ્ય સભા]]ના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ સતત બે મુદત સુધી રાજ્ય સભાના સભ્ય તરીકે સેવાઓ આપી. સાંસદ તરીકે તેઓએ અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ કલ્યાણ, પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી વાયુ, સામાજિક ન્યાય અને સશક્તિકરણ, કાનૂન અને ન્યાય, આંતરિક બાબતો જેવી સંસદીય સમિતિઓમાં સેવા આપી હતી. તેઓએ રાજ્ય સભા ગૃહ સમિતિના અધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. સાંસદ તરીકેની તેમની કારકિર્દી દરમિયાન તેમણે, M.P. L.A.D. યોજના હેઠળ, ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં શિક્ષણના પ્રચાર હેતુ ઉત્તર પ્રદેશ અને [[ઉત્તરાખંડ]]માં શાળાઓનાં મકાનો બાંધવામાં મદદ આપવા તરફ ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું હતું. સાંસદ તરીકે તેમણે અભ્યાસ પ્રવાસ અંતર્ગત [[થાઇલેન્ડ]], [[નેપાળ]], [[પાકિસ્તાન]], [[સિંગાપુર]], [[જર્મની]], [[સ્વિત્ઝરલૅન્ડ]], [[ફ્રાન્સ]], [[યુ.કે.]] અને [[યુ.એસ.એ.]]ની મુલાકાત લીધી હતી.<ref name=":2" /> === અન્ય નિમણૂકો === તેઓએ [[લખનૌ]] સ્થિત બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકર વિશ્વવિદ્યાલયનાં સંચાલક મંડળમાં સેવા આપી હતી, અને આઈ.આઈ.એમ. [[કોલકાતા]]ના સંચાલન મંડળમાં પણ હતા. તેઓએ [[સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ]] ખાતે ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ પણ કરેલું અને ઓક્ટોબર ૨૦૦૨માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સામાન્ય સભાને સંબોધન પણ કરેલું.<ref>{{Cite news|url=http://www.outlookindia.com/newsscroll/ramnath-kovind-profile/1079259|title=Ramnath Kovind Profile|last=|first=|date=૨૦૧૭-૦૬-૧૯|work=Outlook|access-date=૨૦૧૭-૦૬-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> === રાજ્યપાલ === ૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ કોવિંદને ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા [[બિહાર]]ના રાજ્યપાલ તરીકે નિયુક્ત કરાયા હતા.<ref>{{cite web|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/ram-nath-kovind-acharya-dev-vrat-appointed-as-bihar-and-himachal-pradesh-governors/articleshow/48402785.cms|title=Ram Nath Kovind, Acharya Dev Vrat appointed as Bihar and Himachal Pradesh governors|last=PTI|first=|date=૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫|publisher=|via=The Economic Times}}</ref> તા.૧૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૫ના રોજ, પટણા ઉચ્ચ ન્યાયાલયના મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ ઈકબાલ એહમદ દ્વારા કોવિંદને બિહારના ૩૬મા રાજ્યપાલ તરીકે, રાજભવન, પટણા ખાતે શપથવિધિ સમારોહ યોજી શપથ લેવડાવાયા હતા.<ref>{{Cite news|url=http://indiatoday.intoday.in/story/ram-nath-kovind-sworn-in-as-new-governor-of-bihar/1/458947.html|title=36th Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|work=indiatoday|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૧૬|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> રાજ્યપાલ તરીકે, તેમણે અયોગ્ય શિક્ષકોની બઢતીમાં વિસંવાદીતા, ભંડોળનો ગેર વહીવટ અને વિશ્વવિદ્યાલયમાં અયોગ્ય ઉમેદવારોની ભરતી જેવી બાબતોની તપાસ કરવા માટે ન્યાયિક કમિશનની રચના કરેલી એ પગલાંની પ્રશંસા થયેલી.<ref name=":3" /> ભારતના રાષ્ટ્રપતિપદના ઉમેદવાર તરીકે નામાંકન થતાં, તેમણે બિહારના રાજ્યપાલ પદેથી રાજીનામું આપેલું હતું, અને ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ ૨૦ જૂન, ૨૦૧૭ના રોજ રાજીનામું સ્વીકાર્ય કર્યું હતું.<ref>{{Cite news|url=http://www.firstpost.com/india/presidential-election-2017-ram-nath-kovind-resigns-as-bihar-guv-keshari-nath-tripathi-takes-charge-3723635.html|title=Resignation as Governor of Bihar|last=|first=|date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|work=firstpost|access-date=૨૦૧૫-૦૮-૨૦|archive-url=|archive-date=|language=en-IN}}</ref> == અંગત જીવન == કોવિંદે ૩૦ મે, ૧૯૭૪ના રોજ સવિતા કોવિંદ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તેમને એક પુત્ર, પ્રશાંત કુમાર અને એક પુત્રી, સ્વાતિ છે.<ref name=":1" /> ==સંદર્ભો== {{reflist|40em}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} {{Commons category|Ram Nath Kovind|રામનાથ કોવિંદ}} [[શ્રેણી:રાજકારણી]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] [[શ્રેણી:૧૯૪૫માં જન્મ]] bvjgxjxx9ixcrczbbus21o58fm9dd13 10 87489 825830 547879 2021-05-02T22:04:59Z en>DB1729 0 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/154.154.69.110|154.154.69.110]] ([[User talk:154.154.69.110|talk]]) to last revision by Mr. Stradivarius wikitext text/x-wiki {{ombox |style=border:#38C400 1px solid; |image=[[File:Edit-copy purple-wikit.svg|48px|alt=|link=]] |text={{{text|This project or template has a [[Help:Transwiki guide|transwiki guide]] to help editors adapt it to a remote wiki when this cannot be done by simply copying the codes of one single template.<br/>See {{#if:{{{1|}}}|[[{{{1}}}]]|[[{{FULLPAGENAME}}/Transwiki guide]]}} for instructions.}}} |small={{{small|}}} }}<includeonly>[[Category:Transwiki guide|{{{2|{{PAGENAME}}}}}]]</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> mpbv8se30kygl09cgbcx8cylgd2gj3r 825831 825830 2022-07-25T11:53:32Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Transwiki_guide]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki {{ombox |style=border:#38C400 1px solid; |image=[[File:Edit-copy purple-wikit.svg|48px|alt=|link=]] |text={{{text|This project or template has a [[Help:Transwiki guide|transwiki guide]] to help editors adapt it to a remote wiki when this cannot be done by simply copying the codes of one single template.<br/>See {{#if:{{{1|}}}|[[{{{1}}}]]|[[{{FULLPAGENAME}}/Transwiki guide]]}} for instructions.}}} |small={{{small|}}} }}<includeonly>[[Category:Transwiki guide|{{{2|{{PAGENAME}}}}}]]</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --> </noinclude> mpbv8se30kygl09cgbcx8cylgd2gj3r 0 108732 825772 815008 2022-07-24T15:21:31Z 2409:4041:E1C:5D8F:9DF6:1B37:D8BA:5CE9 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name =ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી | image =Gujarat Sahitya Akadami.jpg | image_size = | caption =અકાદમી મુખ્યાલય, ગાંધીનગર | logo = | logo_size = | logo_caption =અકાદમીનું પ્રતિકચિહ્ન | map = | map_size = | map_alt = | map_caption = | map2 = | map2_size = | map2_alt = | map2_caption = | abbreviation = | motto ={{lang-sa|शब्दाख्यज्योति प्रकाशो}} | predecessor = | merged = | successor = | formation ={{start date|df=y|1981|9|24}} | founder =[[ગુજરાત સરકાર]] | founding_location = | type =સાહિત્યિક સંસ્થા | tax_id =<!-- or | vat_id = (for European organizations) --> | registration_id =<!-- for non-profit org --> | status = | purpose =સાહિત્યિક અને ભાષા વિકાસ | headquarters =અભિલેખાગાર ભવન, સેક્ટર-૧૭, [[ગાંધીનગર]], [[ગુજરાત]], ભારત | location = | coords ={{coord|23.224431|72.654421|display=inline}} | region = | services = | products = | methods = | fields =[[ગુજરાતી સાહિત્ય]] | membership = | membership_year = | language = | sec_gen = | leader_title =અધ્યક્ષ | leader_name =[[વિષ્ણુ પંડ્યા]] | leader_title2 =રજીસ્ટ્રાર | leader_name2 =અજયસિંહ ચૌહાણ | leader_title3 = | leader_name3 = | leader_title4 = | leader_name4 = | board_of_directors = | key_people = | main_organ =''[[શબ્દસૃષ્ટિ]]'' | parent_organization = | subsidiaries = | secessions = | affiliations =રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલય, [[ગુજરાત સરકાર]] | budget = | budget_year = | revenue = | revenue_year = | disbursements = | expenses = | expenses_year = | endowment = | staff = | staff_year = | volunteers = | volunteers_year = | slogan = | mission = | website ={{URL|sahityaacademy.gujarat.gov.in/}} | remarks = | formerly = | footnotes = }} '''ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી'''એ ગુજરાત રાજ્યમાં બોલાતી ભાષાઓ અને તેના સાહિત્યિક વિકાસ માટે સમર્પિત સરકારી સંસ્થા છે. તેની સ્થાપના વર્ષ ૧૯૮૧માં કરવામાં આવી હતી. આ અકાદમી રાજ્યની મુખ્ય ભાષા ગુજરાતી ઉપરાંત, હિંદી, સંસ્કૃત, સિંધી, કચ્છી અને ઉર્દૂ ભાષાના સંવર્ધન માટે કામ કરી રહી છે. હાલ [[ભાગ્યેશ જહા]] ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના અધ્યક્ષ છે.<ref name="The Times of India 2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya replaces Bhagyesh Jha at Sahitya Akademi | website=The Times of India | date=2017-05-13 | url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/vishnu-pandya-replaces-jha-at-sahitya-akademi/articleshow/58651041.cms}}</ref><ref name="Wee2015">{{cite book|author=Lionel Wee|title=The Language of Organizational Styling|url=https://books.google.com/books?id=UZvWBQAAQBAJ&pg=PA171|access-date=26 March 2017|date=22 January 2015|publisher=Cambridge University Press|location=United kingdom|isbn=978-1-107-05480-6|page=171}}</ref> == ઇતિહાસ == અકાદમીની સ્થાપના [[ગુજરાત સરકાર]] દ્વારા ૨૪ સપ્ટેમ્બર ૧૯૮૧ના રોજ કરવામાં આવી હતી. તેનું ઉદ્‌ઘાટન ૧૭ જૂન ૧૯૮૨ના રોજ અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ અને અન્ય સભ્યોની નિયુક્તિ સાથે કરવામાં આવ્યું હતું.<ref name="RahmanVerma2005">{{cite book|author1=Syed Amanur Rahman|author2=Balraj Verma|title=The Beautiful India - Gujarat|url=https://books.google.com/books?id=8qKZPAAACAAJ|access-date=27 August 2017|date=9 August 2005|publisher=Reference Press|location=New Delhi|isbn=81-88583-98-7|pages=231 – 233}}</ref><ref name=AGSI>{{cite book|title=અર્વાચીન ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ - આધુનિક અને અનુઆધુનિક યુગ (|first=પ્રસાદ|last=બ્રહ્મભટ્ટ |publisher=પાર્શ્વ પબ્લિકેશન|location=અમદાવાદ|year=૨૦૧૦|pages=૩૯૬|isbn=978-93-5108-247-7}}</ref> ==પ્રવૃત્તિ== અકાદમીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય આ પ્રમાણે છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> * ગુજરાતી, સંસ્કૃત અને અન્ય આધુનિક ભાષાઓના વિકાસને ઉત્તેજન આપવા માટે ગુજરાતની સંસ્થા-સંગઠનો અને લેખકોને પ્રોત્સાહિત કરવા. * ગુજરાતી લોક સાહિત્યને લગતા સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવું. * સાહિત્યના પુસ્તકો પ્રકાશિત કરવા. * પુસ્તકાલયોની જાળવણી કરવી. * સાહિત્યના વિભિન્ન સ્વરૂપોના વિવેચન પ્રકાશિત કરવા. * સાહિત્યિક સમિતિઓને ઓળખવી અને સહાયતા કરવી. * જાણીતા લેખક-કવિઓના જન્મદિન સમારોહનું આયોજન કરવું. * સાહિત્યના વિભિન્ન સ્વરૂપોમાં પ્રકાશિત પુસ્તકોને પુરસ્કૃત કરવાં. * સાહિત્યના વિદ્યાર્થીઓને આર્થિક શિષ્યવૃત્તિઓનો પુરસ્કાર આપવો. * ગુજરાતમાં વસવાટ કરનારા વયસ્ક, શારીરિક રીતે વિકલાંગ લેખકોને આર્થિક સહાય કરવી. * સ્થાપિત લેખકોને વાર્ષિક પુરસ્કાર [[સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર-ગુજરાતી|ગુજરાત ગૌરવ પુરસ્કાર]] અને નવોદિત યુવા લેખકોને [[યુવા ગૌરવ પુરસ્કાર]] એનાયત કરવો. * વર્ષ ૨૦૧૬થી, અકાદમી દ્વારા ગુજરાતી લેખકોને તેમના નોંધપાત્ર પ્રદાન માટે [[સાહિત્ય રત્ન પુરસ્કાર]] તથા હાસ્ય સાહિત્યમાં યોગદાન બદલ [[રમણલાલ નિલકંઠ હાસ્ય પારિતોષિક]] આપવામાં આવે છે. ==સંસ્થા== ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી અન્ય પાંચ સાહિત્યિક અકાદમીઓની દેખરેખ કરી રહી છે. જેમાં હિન્દી ભાષા માટે હિંદી સાહિત્ય અકાદમી, સંસ્કૃત ભાષા માટે સંસ્કૃત સાહિત્ય અકાદમી, સિંધી ભાષા માટે સિંધી સાહિત્ય અકાદમી, કચ્છી ભાષા માટે કચ્છી સાહિત્ય અકાદમી અને ઉર્દૂ ભાષા માટે ઉર્દૂ સાહિત્ય અકાદમીનો સમાવેશ થાય છે. મહામાત્ર (રજીસ્ટ્રાર) તમામ પાંચેય અકાદમીઓના પ્રશાસનિક પ્રમુખ હોય છે. લોક સાહિત્ય, સંસ્કૃત ભાષા અને સાહિત્ય તથા અન્ય ભારતીય ભાષાઓ માટે ત્રણ સ્થાયી સમિતિઓ હોય છે. પ્રત્યેક સમિતિમાં પાંચ સરકારી સભ્યો સહિત કુલ દસ સભ્યો હોય છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ અને મહામાત્ર ત્રણેયની અકાદમી પર દૈનિક દેખરેખ હોય છે. અકાદમીનું સંપૂર્ણ નિયંત્રણ સામાન્ય સભા અને કાર્યકારી પરિષદ દ્વારા થાય છે. સામાન્ય સભાનો કાર્યકાળ પાંચ વર્ષનો હોય છે. સામાન્ય સભા કુલ ૪૧ સભ્યોની બનેલી છે. જેમાં ગુજરાતના શિક્ષા આયુક્ત (કમિશનર), શિક્ષણ વિભાગના આર્થિક સલાહકાર, અકાદમીના મહામાત્ર, ગુજરાતના ઉચ્ચ શિક્ષા આયુક્ત, ગુજરાતી ભાષાના નિર્દેશક, રાજ્ય સરકાર દ્વારા પસંદ કરાયેલ સાહિત્યિક સમુદાયના ૯ સભ્યો, ગુજરાત વિશ્વવિદ્યાલયના ૮ સભ્યો, સામાન્ય સભા દ્વારા ચૂંટાયેલા બે સભ્યો, ગુજરાતી લેખકો દ્વારા નિયુક્ત કરાયેલ સમિતિ દ્વારા ચૂંટાયેલા ૯ સભ્યો, તથા [[સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર-ગુજરાતી|ગુજરાત ગૌરવ પુરસ્કાર]] દ્વારા સન્માનિત બે સદસ્યોનો સમાવેશ થાય છે. કાર્યકારી પરિષદ એ અકાદમીના અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ, મહામાત્ર, ગુજરાતના શિક્ષા આયુક્ત, શિક્ષણ વિભાગના આર્થિક સલાહકાર સહિત મહત્તમ દસ સભ્યોની બનેલી હોય છે. જે પૈકી પાંચ સભ્યો સરકાર દ્વારા નિયુક્ત કરવામાં આવે છે.<ref name=thesis>{{cite thesis|last=ધમેલીયા|first=પ્રિતી વાય.|title=ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના મુખપત્ર 'પરબ' તથા ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના મુખપત્ર 'શબ્દસૃષ્ટિ'ના વિશેષાંકોનો સમિક્ષાત્મક અભ્યાસ|date=2016|publisher=ભાવનગર યુનિવર્સિટી|url=http://hdl.handle.net/10603/129321|place=ભાવનગર |hdl=10603/129321|pages=૮–૨૭}}</ref> === કચ્છી સાહિત્ય અકાદમી === ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીની જેમ કચ્છી સાહિત્ય અકાદમીએ ગુજરાત સરકારની ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીનો ભાગ છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> ===અધ્યક્ષોની સૂચિ=== નિમ્નલિખિત વ્યક્તિઓએ અધ્યક્ષ તરીકે ફરજ બજાવી છે:<ref name="sahityaacademy.gujarat.gov.in">{{Cite web|url=http://sahityaacademy.gujarat.gov.in/list-of-all-members.htm|title=List of all Members {{!}} Gujarat Sahitya Academy|last=|first=|date=|website=sahityaacademy.gujarat.gov.in|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180121184310/http://sahityaacademy.gujarat.gov.in/list-of-all-members.htm|archive-date=2018-01-21|access-date=2018-01-21|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" ! ક્રમ !! નામ !! નિયુક્તિ !! પદમુક્ત |- |૧ |[[મોહમ્મદ માંકડ]] |૧૭ જૂન ૧૯૮૨ |૨૬ એપ્રિલ ૧૯૮૪ |- | ૨ || કુલિનચંદ્ર યાજ્ઞિક ||૨૭ એપ્રિલ ૧૯૮૪ |૨૭ ડિસેમ્બર ૧૯૮૪ |- | ૩ || ભૂપત વડોદરીયા ||૨૮ ડિસેમ્બર ૧૯૮૪ |૧૩ માર્ચ ૧૯૮૬ |- | ૪ || [[રમણલાલ જોષી]] ||૧૪ માર્ચ ૧૯૮૬ |૭ જૂન ૧૯૮૭ |- | ૫ || હસમુખ પટેલ (શિક્ષણ મંત્રી) ||૮ જૂન ૧૯૮૭ |૧૦ ડિસેમ્બર ૧૯૮૮ |- | ૬ || અરવિંદ સંઘવી (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૧ ડિસેમ્બર ૧૯૮૮ |૧૨ ડિસેમ્બર ૧૯૮૯ |- | ૭ || હસમુખ પટેલ (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૩ ડિસેમ્બર ૧૯૮૯ |૧૧ માર્ચ ૧૯૯૦ |- | ૮ || કરસનદાસ સોનેરી (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૨ માર્ચ ૧૯૯૦ |૧૧ ઓગસ્ટ ૧૯૯૧ |- | ૯ || [[મનુભાઈ પંચોળી]] ||૧૨ ઓગસ્ટ ૧૯૯૧ |૧૯૯૮ |- | ૧૦ || [[ભોળાભાઈ પટેલ]] ||૫ ઓક્ટોબર ૧૯૯૮ |૨૦૦૩ |- | ૧૧ || સચિવ: રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલય, [[ગુજરાત સરકાર]] ||૨૦૦૩ |૬ મે ૨૦૧૫ |- | ૧૨ || ભાગ્યેશ જહા || ૭ મે ૨૦૧૫<ref name="IndiaTimes2017"/> |૧૩ મે ૨૦૧૭ |- | ૧૩ ||[[વિષ્ણુ પંડ્યા]] || ૧૩ મે ૨૦૧૭<ref name="IndiaTimes2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya replaces Bhagyesh Jha at Sahitya Akademi | website=The Times of India | date=2017-05-13 | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/vishnu-pandya-replaces-jha-at-sahitya-akademi/articleshow/58651041.cms | access-date=2017-10-25}}</ref><ref name="DeshGujarat 2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya appointed Chairman of Gujarat Sahitya Akademi | website=DeshGujarat | date=2017-05-12 | url=http://deshgujarat.com/2017/05/12/vishnu-pandya-appointed-chairman-of-gujarat-sahitya-akademi/ | access-date=2017-10-25}}</ref> |વર્તમાન |} === મહામાત્રની યાદી === નિમ્નસૂચિત વ્યક્તિઓએ અકાદમીના મહામાત્ર (રજીસ્ટ્રાર) તરીકે સેવા આપેલ છે:<ref name="sahityaacademy.gujarat.gov.in"/><ref name=AGSI/> {| class="wikitable" ! ક્રમ !! મહામાત્ર !! નિયુક્તિ !પદમુક્ત |- | ૧ || [[હસુ યાજ્ઞિક]] ||૨૫ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૨ |૨૯ ફેબ્રુઆરી ૧૯૯૬ |- | ૨ ||ડંકેશ ઓઝા ||૧ મે ૧૯૯૭ |૧૬ માર્ચ ૧૯૯૮ |- | ૩ || [[દલપત પઢિયાર]] || ૧૨ જૂન ૧૯૯૮ |૯ મે ૨૦૦૦ |- | ૪ ||કે.એમ.પંડ્યા ||૧૦ મે ૨૦૦૦ |૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૩ |- | ૫ || વી.વી.પંડિત ||૪ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૩ |૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૫ |- | ૬ || કિરીટ દૂધાત ||૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૦૮ (અન્ય વિભાગમાંથી) |? |- | ૭ || હર્ષદ ત્રિવેદી ||૫ ડિસેમ્બર ૨૦૦૯ |૨૭ જુલાઈ ૨૦૧૪ |- | ૮ || ચેતન શુક્લા ||૨૮ ડિસેમ્બર ૨૦૧૪ |૧૭ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ |- | ૯ || મનોજ ઓઝા ||૧૮ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ |? |- |૧૦ |અજયસિંહ ચૌહાણ |ડિસેમ્બર ૨૦૧૭ |વર્તમાન |} ==વિવાદ== અકાદમી એક સ્વાયત્ત સંસ્થા છે જે તેના બંધારણ અનુસાર સામાન્ય સભાના ૪૧ સભ્યોની મતદાન પ્રક્રિયા દ્વારા પોતાનો અધ્યક્ષ ચૂંટી શકે છે.<ref name="The Indian Express 2015">{{cite web | title=Bharat Mehta returns state Akademi award | website=The Indian Express | date=2015-11-04 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/bharat-mehta-returns-state-akademi-award/ | access-date=2017-10-25}}</ref> વર્ષ ૨૦૦૩થી ૨૦૧૫ દરમિયાન સરકાર દ્વારા ચૂંટણી પ્રક્રિયા ન કરવાથી અકાદમીનું અધ્યક્ષ પદ ખાલી રહ્યું હતું.<ref name=AGSI/> આ સમયગાળામાં અકાદમીનું સંચાલન પ્રભારી મહામાત્ર તેમજ રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલયના સચિવ દ્વારા કરવામાં આવતુ હતું. એપ્રિલ ૨૦૧૫માં સરકાર દ્વારા કોઈ પણ પ્રકારની ચૂંટણી પ્રક્રિયા વિના જ નિવૃત સનદી અધિકારી તથા ગુજરાતી ભાષાના લેખક ભાગ્યેશ જહાને અકાદમીના નવા અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા.<ref name="IndiaTimes2017"/> પરિણામે ગુજરાતની સૌથી જૂની સાહિત્યિક સંસ્થા [[ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ]] અને કેટલાંક લેખકો (મનિષી જાની, [[શિરિષ પંચાલ]], [[ધીરુ પરીખ]], [[ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા]], ભરત મહેતા, પરેશ નાયક અને રાજુ સોલંકી) દ્વારા ''સ્વાયત્ત અકાદમી આંદોલન'' ચલાવવામાં આવ્યું.<ref name="The Indian Express 2011">{{cite web | title=Writers demand autonomy for Sahitya Academy | website=The Indian Express | date=2011-06-06 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/writers-demand-autonomy-for-sahitya-academy/ | access-date=2017-10-24}}</ref> પરિષદે વિરોધ દર્શાવતાં અકાદમીની પ્રવૃત્તિઓનો બહિષ્કાર કર્યો. માર્ચ ૨૦૧૬માં ગુજરાતી કવિ [[હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટ|હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટે]] તેમના પુસ્તક માટે આપવામાં આવેલ પુરસ્કારનો અસ્વીકાર કર્યો.<ref name="The Indian Express 2016">{{cite web | title=Writer declines award from ‘non-autonomous’ Academy | website=The Indian Express | date=2016-03-29 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/writer-declines-award-from-non-autonomous-academy/ | access-date=2017-10-24}}</ref> પ્રવિણ પંડ્યાએ પણ અકાદમી દ્વારા વર્ષ ૨૦૦૪માં આપવામાં આવેલ પુરસ્કાર પરત કરી પોતાનો વિરોધ દર્શાવ્યો.<ref name="The Times of India 2016">{{cite web | title=Writer returns award to Gujarat Sahitya Parishad | website=The Times of India | date=2016-01-15 | url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Writer-returns-award-to-Gujarat-Sahitya-Parishad/articleshow/49613917.cms | access-date=2017-10-24}}</ref> અન્ય એક ગુજરાતી લેખક અને સાહિત્યકાર ભરત મહેતાએ અકાદમી દ્વારા વર્ષ ૨૦૦૮માં આપવામાં આવેલ પુરસ્કાર પરત કરી દીધો.<ref name="The Indian Express 2015"/> ધીરુ પરીખે અન્ય ગુજરાતી લેખકો સાથે મળીને ગુજરાત ઉચ્ચ ન્યાયાલયમાં જાહેર હિતની અરજી દાખલ કરી.<ref name="The Indian Express 2015"/><ref name="The Times of India 2016"/><ref name="IndiaTimes2017"/> જાન્યુઆરી ૨૦૨૦માં બીજા એક લેખક બિપીન પટેલે અકાદમી તરફથી તેમના વાર્તાસંગ્રહ 'વાંસના ફૂલ' માટે જાહેર થયેલા એવોર્ડનો અસ્વિકાર કર્યો હતો, અને કહ્યું હતું કે "અકાદમીએ પોતાની સ્વાયત્તતા ૨૦૧૩થી ગુમાવી દીધેલ છે, અને રાજ્ય સરકાર તેને પુન:સ્થાપિત કરવા કોઈ પગલું લઈ નથી રહી".<ref name="Patadiya 2020">{{cite web | last=Patadiya | first=Vishal | title=Writer refuses Sahitya Academy prize | website=Ahmedabad Mirror | date=20 January 2020 | url=https://ahmedabadmirror.indiatimes.com/ahmedabad/others/writer-refuses-sahitya-academy-prize/articleshow/73395694.cms | access-date=20 January 2020}}</ref> ==આ પણ જુઓ== * [[ગુજરાત સાહિત્ય સભા]] == સંદર્ભો == {{reflist}} ==બાહ્ય કડી== * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * {{Internet Archive author|sname=Gujarat Sahitya Academy}} [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય માટે કાર્યરત સંગઠનો]] [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય]] fiiay5szq4b4z7unpal5qvjdr0cfkas 825773 825772 2022-07-24T15:28:35Z 2409:4041:E1C:5D8F:9DF6:1B37:D8BA:5CE9 /* અધ્યક્ષોની સૂચિ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name =ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી | image =Gujarat Sahitya Akadami.jpg | image_size = | caption =અકાદમી મુખ્યાલય, ગાંધીનગર | logo = | logo_size = | logo_caption =અકાદમીનું પ્રતિકચિહ્ન | map = | map_size = | map_alt = | map_caption = | map2 = | map2_size = | map2_alt = | map2_caption = | abbreviation = | motto ={{lang-sa|शब्दाख्यज्योति प्रकाशो}} | predecessor = | merged = | successor = | formation ={{start date|df=y|1981|9|24}} | founder =[[ગુજરાત સરકાર]] | founding_location = | type =સાહિત્યિક સંસ્થા | tax_id =<!-- or | vat_id = (for European organizations) --> | registration_id =<!-- for non-profit org --> | status = | purpose =સાહિત્યિક અને ભાષા વિકાસ | headquarters =અભિલેખાગાર ભવન, સેક્ટર-૧૭, [[ગાંધીનગર]], [[ગુજરાત]], ભારત | location = | coords ={{coord|23.224431|72.654421|display=inline}} | region = | services = | products = | methods = | fields =[[ગુજરાતી સાહિત્ય]] | membership = | membership_year = | language = | sec_gen = | leader_title =અધ્યક્ષ | leader_name =[[વિષ્ણુ પંડ્યા]] | leader_title2 =રજીસ્ટ્રાર | leader_name2 =અજયસિંહ ચૌહાણ | leader_title3 = | leader_name3 = | leader_title4 = | leader_name4 = | board_of_directors = | key_people = | main_organ =''[[શબ્દસૃષ્ટિ]]'' | parent_organization = | subsidiaries = | secessions = | affiliations =રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલય, [[ગુજરાત સરકાર]] | budget = | budget_year = | revenue = | revenue_year = | disbursements = | expenses = | expenses_year = | endowment = | staff = | staff_year = | volunteers = | volunteers_year = | slogan = | mission = | website ={{URL|sahityaacademy.gujarat.gov.in/}} | remarks = | formerly = | footnotes = }} '''ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી'''એ ગુજરાત રાજ્યમાં બોલાતી ભાષાઓ અને તેના સાહિત્યિક વિકાસ માટે સમર્પિત સરકારી સંસ્થા છે. તેની સ્થાપના વર્ષ ૧૯૮૧માં કરવામાં આવી હતી. આ અકાદમી રાજ્યની મુખ્ય ભાષા ગુજરાતી ઉપરાંત, હિંદી, સંસ્કૃત, સિંધી, કચ્છી અને ઉર્દૂ ભાષાના સંવર્ધન માટે કામ કરી રહી છે. હાલ [[ભાગ્યેશ જહા]] ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના અધ્યક્ષ છે.<ref name="The Times of India 2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya replaces Bhagyesh Jha at Sahitya Akademi | website=The Times of India | date=2017-05-13 | url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/vishnu-pandya-replaces-jha-at-sahitya-akademi/articleshow/58651041.cms}}</ref><ref name="Wee2015">{{cite book|author=Lionel Wee|title=The Language of Organizational Styling|url=https://books.google.com/books?id=UZvWBQAAQBAJ&pg=PA171|access-date=26 March 2017|date=22 January 2015|publisher=Cambridge University Press|location=United kingdom|isbn=978-1-107-05480-6|page=171}}</ref> == ઇતિહાસ == અકાદમીની સ્થાપના [[ગુજરાત સરકાર]] દ્વારા ૨૪ સપ્ટેમ્બર ૧૯૮૧ના રોજ કરવામાં આવી હતી. તેનું ઉદ્‌ઘાટન ૧૭ જૂન ૧૯૮૨ના રોજ અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ અને અન્ય સભ્યોની નિયુક્તિ સાથે કરવામાં આવ્યું હતું.<ref name="RahmanVerma2005">{{cite book|author1=Syed Amanur Rahman|author2=Balraj Verma|title=The Beautiful India - Gujarat|url=https://books.google.com/books?id=8qKZPAAACAAJ|access-date=27 August 2017|date=9 August 2005|publisher=Reference Press|location=New Delhi|isbn=81-88583-98-7|pages=231 – 233}}</ref><ref name=AGSI>{{cite book|title=અર્વાચીન ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ - આધુનિક અને અનુઆધુનિક યુગ (|first=પ્રસાદ|last=બ્રહ્મભટ્ટ |publisher=પાર્શ્વ પબ્લિકેશન|location=અમદાવાદ|year=૨૦૧૦|pages=૩૯૬|isbn=978-93-5108-247-7}}</ref> ==પ્રવૃત્તિ== અકાદમીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય આ પ્રમાણે છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> * ગુજરાતી, સંસ્કૃત અને અન્ય આધુનિક ભાષાઓના વિકાસને ઉત્તેજન આપવા માટે ગુજરાતની સંસ્થા-સંગઠનો અને લેખકોને પ્રોત્સાહિત કરવા. * ગુજરાતી લોક સાહિત્યને લગતા સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવું. * સાહિત્યના પુસ્તકો પ્રકાશિત કરવા. * પુસ્તકાલયોની જાળવણી કરવી. * સાહિત્યના વિભિન્ન સ્વરૂપોના વિવેચન પ્રકાશિત કરવા. * સાહિત્યિક સમિતિઓને ઓળખવી અને સહાયતા કરવી. * જાણીતા લેખક-કવિઓના જન્મદિન સમારોહનું આયોજન કરવું. * સાહિત્યના વિભિન્ન સ્વરૂપોમાં પ્રકાશિત પુસ્તકોને પુરસ્કૃત કરવાં. * સાહિત્યના વિદ્યાર્થીઓને આર્થિક શિષ્યવૃત્તિઓનો પુરસ્કાર આપવો. * ગુજરાતમાં વસવાટ કરનારા વયસ્ક, શારીરિક રીતે વિકલાંગ લેખકોને આર્થિક સહાય કરવી. * સ્થાપિત લેખકોને વાર્ષિક પુરસ્કાર [[સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર-ગુજરાતી|ગુજરાત ગૌરવ પુરસ્કાર]] અને નવોદિત યુવા લેખકોને [[યુવા ગૌરવ પુરસ્કાર]] એનાયત કરવો. * વર્ષ ૨૦૧૬થી, અકાદમી દ્વારા ગુજરાતી લેખકોને તેમના નોંધપાત્ર પ્રદાન માટે [[સાહિત્ય રત્ન પુરસ્કાર]] તથા હાસ્ય સાહિત્યમાં યોગદાન બદલ [[રમણલાલ નિલકંઠ હાસ્ય પારિતોષિક]] આપવામાં આવે છે. ==સંસ્થા== ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી અન્ય પાંચ સાહિત્યિક અકાદમીઓની દેખરેખ કરી રહી છે. જેમાં હિન્દી ભાષા માટે હિંદી સાહિત્ય અકાદમી, સંસ્કૃત ભાષા માટે સંસ્કૃત સાહિત્ય અકાદમી, સિંધી ભાષા માટે સિંધી સાહિત્ય અકાદમી, કચ્છી ભાષા માટે કચ્છી સાહિત્ય અકાદમી અને ઉર્દૂ ભાષા માટે ઉર્દૂ સાહિત્ય અકાદમીનો સમાવેશ થાય છે. મહામાત્ર (રજીસ્ટ્રાર) તમામ પાંચેય અકાદમીઓના પ્રશાસનિક પ્રમુખ હોય છે. લોક સાહિત્ય, સંસ્કૃત ભાષા અને સાહિત્ય તથા અન્ય ભારતીય ભાષાઓ માટે ત્રણ સ્થાયી સમિતિઓ હોય છે. પ્રત્યેક સમિતિમાં પાંચ સરકારી સભ્યો સહિત કુલ દસ સભ્યો હોય છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ અને મહામાત્ર ત્રણેયની અકાદમી પર દૈનિક દેખરેખ હોય છે. અકાદમીનું સંપૂર્ણ નિયંત્રણ સામાન્ય સભા અને કાર્યકારી પરિષદ દ્વારા થાય છે. સામાન્ય સભાનો કાર્યકાળ પાંચ વર્ષનો હોય છે. સામાન્ય સભા કુલ ૪૧ સભ્યોની બનેલી છે. જેમાં ગુજરાતના શિક્ષા આયુક્ત (કમિશનર), શિક્ષણ વિભાગના આર્થિક સલાહકાર, અકાદમીના મહામાત્ર, ગુજરાતના ઉચ્ચ શિક્ષા આયુક્ત, ગુજરાતી ભાષાના નિર્દેશક, રાજ્ય સરકાર દ્વારા પસંદ કરાયેલ સાહિત્યિક સમુદાયના ૯ સભ્યો, ગુજરાત વિશ્વવિદ્યાલયના ૮ સભ્યો, સામાન્ય સભા દ્વારા ચૂંટાયેલા બે સભ્યો, ગુજરાતી લેખકો દ્વારા નિયુક્ત કરાયેલ સમિતિ દ્વારા ચૂંટાયેલા ૯ સભ્યો, તથા [[સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર-ગુજરાતી|ગુજરાત ગૌરવ પુરસ્કાર]] દ્વારા સન્માનિત બે સદસ્યોનો સમાવેશ થાય છે. કાર્યકારી પરિષદ એ અકાદમીના અધ્યક્ષ, ઉપાધ્યક્ષ, મહામાત્ર, ગુજરાતના શિક્ષા આયુક્ત, શિક્ષણ વિભાગના આર્થિક સલાહકાર સહિત મહત્તમ દસ સભ્યોની બનેલી હોય છે. જે પૈકી પાંચ સભ્યો સરકાર દ્વારા નિયુક્ત કરવામાં આવે છે.<ref name=thesis>{{cite thesis|last=ધમેલીયા|first=પ્રિતી વાય.|title=ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના મુખપત્ર 'પરબ' તથા ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના મુખપત્ર 'શબ્દસૃષ્ટિ'ના વિશેષાંકોનો સમિક્ષાત્મક અભ્યાસ|date=2016|publisher=ભાવનગર યુનિવર્સિટી|url=http://hdl.handle.net/10603/129321|place=ભાવનગર |hdl=10603/129321|pages=૮–૨૭}}</ref> === કચ્છી સાહિત્ય અકાદમી === ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીની જેમ કચ્છી સાહિત્ય અકાદમીએ ગુજરાત સરકારની ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીનો ભાગ છે.<ref name="RahmanVerma2005"/> ===અધ્યક્ષોની સૂચિ=== નિમ્નલિખિત વ્યક્તિઓએ અધ્યક્ષ તરીકે ફરજ બજાવી છે:<ref name="sahityaacademy.gujarat.gov.in">{{Cite web|url=http://sahityaacademy.gujarat.gov.in/list-of-all-members.htm|title=List of all Members {{!}} Gujarat Sahitya Academy|last=|first=|date=|website=sahityaacademy.gujarat.gov.in|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180121184310/http://sahityaacademy.gujarat.gov.in/list-of-all-members.htm|archive-date=2018-01-21|access-date=2018-01-21|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" ! ક્રમ !! નામ !! નિયુક્તિ !! પદમુક્ત |- |૧ |[[મોહમ્મદ માંકડ]] |૧૭ જૂન ૧૯૮૨ |૨૬ એપ્રિલ ૧૯૮૪ |- | ૨ || કુલિનચંદ્ર યાજ્ઞિક ||૨૭ એપ્રિલ ૧૯૮૪ |૨૭ ડિસેમ્બર ૧૯૮૪ |- | ૩ || ભૂપત વડોદરીયા ||૨૮ ડિસેમ્બર ૧૯૮૪ |૧૩ માર્ચ ૧૯૮૬ |- | ૪ || [[રમણલાલ જોષી]] ||૧૪ માર્ચ ૧૯૮૬ |૭ જૂન ૧૯૮૭ |- | ૫ || હસમુખ પટેલ (શિક્ષણ મંત્રી) ||૮ જૂન ૧૯૮૭ |૧૦ ડિસેમ્બર ૧૯૮૮ |- | ૬ || અરવિંદ સંઘવી (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૧ ડિસેમ્બર ૧૯૮૮ |૧૨ ડિસેમ્બર ૧૯૮૯ |- | ૭ || હસમુખ પટેલ (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૩ ડિસેમ્બર ૧૯૮૯ |૧૧ માર્ચ ૧૯૯૦ |- | ૮ || કરસનદાસ સોનેરી (શિક્ષણ મંત્રી) ||૧૨ માર્ચ ૧૯૯૦ |૧૧ ઓગસ્ટ ૧૯૯૧ |- | ૯ || [[મનુભાઈ પંચોળી]] ||૧૨ ઓગસ્ટ ૧૯૯૧ |૧૯૯૮ |- | ૧૦ || [[ભોળાભાઈ પટેલ]] ||૫ ઓક્ટોબર ૧૯૯૮ |૨૦૦૩ |- | ૧૧ || સચિવ: રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલય, [[ગુજરાત સરકાર]] ||૨૦૦૩ |૬ મે ૨૦૧૫ |- | ૧૨ || ભાગ્યેશ જહા || ૭ મે ૨૦૧૫<ref name="IndiaTimes2017"/> |૧૩ મે ૨૦૧૭ |- | ૧૩ ||[[વિષ્ણુ પંડ્યા]] || ૧૩ મે ૨૦૧૭<ref name="IndiaTimes2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya replaces Bhagyesh Jha at Sahitya Akademi | website=The Times of India | date=2017-05-13 | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/vishnu-pandya-replaces-jha-at-sahitya-akademi/articleshow/58651041.cms | access-date=2017-10-25}}</ref><ref name="DeshGujarat 2017">{{cite web | title=Vishnu Pandya appointed Chairman of Gujarat Sahitya Akademi | website=DeshGujarat | date=2017-05-12 | url=http://deshgujarat.com/2017/05/12/vishnu-pandya-appointed-chairman-of-gujarat-sahitya-akademi/ | access-date=2017-10-25}}</ref> |૧૩ મે ૨૦૨૨ |- |૧૪ |ખાલી જગ્યા |૧૪ મે ૨૦૨૨ |૨૧ જુલાઈ ૨૦૨૨ |- |૧૫ |ભાગ્યેશ જહા |૨૨ જુલાઈ ૨૦૨૨ |વર્તમાન |} === મહામાત્રની યાદી === નિમ્નસૂચિત વ્યક્તિઓએ અકાદમીના મહામાત્ર (રજીસ્ટ્રાર) તરીકે સેવા આપેલ છે:<ref name="sahityaacademy.gujarat.gov.in"/><ref name=AGSI/> {| class="wikitable" ! ક્રમ !! મહામાત્ર !! નિયુક્તિ !પદમુક્ત |- | ૧ || [[હસુ યાજ્ઞિક]] ||૨૫ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૨ |૨૯ ફેબ્રુઆરી ૧૯૯૬ |- | ૨ ||ડંકેશ ઓઝા ||૧ મે ૧૯૯૭ |૧૬ માર્ચ ૧૯૯૮ |- | ૩ || [[દલપત પઢિયાર]] || ૧૨ જૂન ૧૯૯૮ |૯ મે ૨૦૦૦ |- | ૪ ||કે.એમ.પંડ્યા ||૧૦ મે ૨૦૦૦ |૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૩ |- | ૫ || વી.વી.પંડિત ||૪ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૩ |૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૫ |- | ૬ || કિરીટ દૂધાત ||૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૦૮ (અન્ય વિભાગમાંથી) |? |- | ૭ || હર્ષદ ત્રિવેદી ||૫ ડિસેમ્બર ૨૦૦૯ |૨૭ જુલાઈ ૨૦૧૪ |- | ૮ || ચેતન શુક્લા ||૨૮ ડિસેમ્બર ૨૦૧૪ |૧૭ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ |- | ૯ || મનોજ ઓઝા ||૧૮ ઓગસ્ટ ૨૦૧૫ |૩૦ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭ |- |૧૦ |અજયસિંહ ચૌહાણ |ડિસેમ્બર ૨૦૧૭ |૩ માર્ચ ૨૦૨૦ |- |૧૧ |હિમ્મત ભાલોડીયા |૧ જુલાઈ ૨૦૧૭ |૧૭ ઓગસ્ટ ૨૦૨૧ |- |૧૨ |જયેન્દ્રસિંહ જાદવ |૨૬ ઓગસ્ટ ૨૦૨૧ |૨૭ જૂન ૨૦૨૨ |- |૧૩ |દીપક પટેલ (ચાર્જમાં) |૨૮ જૂન ૨૦૨૨ |૨૧ જુલાઈ ૨૦૨૨ |- |૧૪ |જયેન્દ્રસિંહ જાદવ |૨૨ જુલાઈ ૨૦૨૨ |વર્તમાન |} ==વિવાદ== અકાદમી એક સ્વાયત્ત સંસ્થા છે જે તેના બંધારણ અનુસાર સામાન્ય સભાના ૪૧ સભ્યોની મતદાન પ્રક્રિયા દ્વારા પોતાનો અધ્યક્ષ ચૂંટી શકે છે.<ref name="The Indian Express 2015">{{cite web | title=Bharat Mehta returns state Akademi award | website=The Indian Express | date=2015-11-04 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/bharat-mehta-returns-state-akademi-award/ | access-date=2017-10-25}}</ref> વર્ષ ૨૦૦૩થી ૨૦૧૫ દરમિયાન સરકાર દ્વારા ચૂંટણી પ્રક્રિયા ન કરવાથી અકાદમીનું અધ્યક્ષ પદ ખાલી રહ્યું હતું.<ref name=AGSI/> આ સમયગાળામાં અકાદમીનું સંચાલન પ્રભારી મહામાત્ર તેમજ રમતગમત, યુવા અને સાંસ્કૃતિક મંત્રાલયના સચિવ દ્વારા કરવામાં આવતુ હતું. એપ્રિલ ૨૦૧૫માં સરકાર દ્વારા કોઈ પણ પ્રકારની ચૂંટણી પ્રક્રિયા વિના જ નિવૃત સનદી અધિકારી તથા ગુજરાતી ભાષાના લેખક ભાગ્યેશ જહાને અકાદમીના નવા અધ્યક્ષ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા.<ref name="IndiaTimes2017"/> પરિણામે ગુજરાતની સૌથી જૂની સાહિત્યિક સંસ્થા [[ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ]] અને કેટલાંક લેખકો (મનિષી જાની, [[શિરિષ પંચાલ]], [[ધીરુ પરીખ]], [[ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા]], ભરત મહેતા, પરેશ નાયક અને રાજુ સોલંકી) દ્વારા ''સ્વાયત્ત અકાદમી આંદોલન'' ચલાવવામાં આવ્યું.<ref name="The Indian Express 2011">{{cite web | title=Writers demand autonomy for Sahitya Academy | website=The Indian Express | date=2011-06-06 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/writers-demand-autonomy-for-sahitya-academy/ | access-date=2017-10-24}}</ref> પરિષદે વિરોધ દર્શાવતાં અકાદમીની પ્રવૃત્તિઓનો બહિષ્કાર કર્યો. માર્ચ ૨૦૧૬માં ગુજરાતી કવિ [[હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટ|હર્ષ બ્રહ્મભટ્ટે]] તેમના પુસ્તક માટે આપવામાં આવેલ પુરસ્કારનો અસ્વીકાર કર્યો.<ref name="The Indian Express 2016">{{cite web | title=Writer declines award from ‘non-autonomous’ Academy | website=The Indian Express | date=2016-03-29 | url=http://indianexpress.com/article/cities/ahmedabad/writer-declines-award-from-non-autonomous-academy/ | access-date=2017-10-24}}</ref> પ્રવિણ પંડ્યાએ પણ અકાદમી દ્વારા વર્ષ ૨૦૦૪માં આપવામાં આવેલ પુરસ્કાર પરત કરી પોતાનો વિરોધ દર્શાવ્યો.<ref name="The Times of India 2016">{{cite web | title=Writer returns award to Gujarat Sahitya Parishad | website=The Times of India | date=2016-01-15 | url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Writer-returns-award-to-Gujarat-Sahitya-Parishad/articleshow/49613917.cms | access-date=2017-10-24}}</ref> અન્ય એક ગુજરાતી લેખક અને સાહિત્યકાર ભરત મહેતાએ અકાદમી દ્વારા વર્ષ ૨૦૦૮માં આપવામાં આવેલ પુરસ્કાર પરત કરી દીધો.<ref name="The Indian Express 2015"/> ધીરુ પરીખે અન્ય ગુજરાતી લેખકો સાથે મળીને ગુજરાત ઉચ્ચ ન્યાયાલયમાં જાહેર હિતની અરજી દાખલ કરી.<ref name="The Indian Express 2015"/><ref name="The Times of India 2016"/><ref name="IndiaTimes2017"/> જાન્યુઆરી ૨૦૨૦માં બીજા એક લેખક બિપીન પટેલે અકાદમી તરફથી તેમના વાર્તાસંગ્રહ 'વાંસના ફૂલ' માટે જાહેર થયેલા એવોર્ડનો અસ્વિકાર કર્યો હતો, અને કહ્યું હતું કે "અકાદમીએ પોતાની સ્વાયત્તતા ૨૦૧૩થી ગુમાવી દીધેલ છે, અને રાજ્ય સરકાર તેને પુન:સ્થાપિત કરવા કોઈ પગલું લઈ નથી રહી".<ref name="Patadiya 2020">{{cite web | last=Patadiya | first=Vishal | title=Writer refuses Sahitya Academy prize | website=Ahmedabad Mirror | date=20 January 2020 | url=https://ahmedabadmirror.indiatimes.com/ahmedabad/others/writer-refuses-sahitya-academy-prize/articleshow/73395694.cms | access-date=20 January 2020}}</ref> ==આ પણ જુઓ== * [[ગુજરાત સાહિત્ય સભા]] == સંદર્ભો == {{reflist}} ==બાહ્ય કડી== * {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}} * {{Internet Archive author|sname=Gujarat Sahitya Academy}} [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય માટે કાર્યરત સંગઠનો]] [[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય]] e6irqnpg93ejlkybp5cczae49wvofv0 10 110780 825816 687196 2022-01-25T08:09:04Z en>Sdkb 0 /* Template Data */ add suggested values wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{Transwiki guide |small=yes |text=See [[Template:Reflist/Transwiki guide|'''this information''']] on copying this template and modifying it for use on another wiki.}} <!-- Categories and interwikis go at the bottom of this page. --> {{High-use}} '''Explanatory footnotes''' or '''Efn''' are footnotes which provide something other than, or more than, a reference to a [[WP:Reliable sources|source]] that supports the accompanying text. The first unnamed parameter is displayed as the content of the footnote. Note that if the note's content contains an "=" character, a reference error will be displayed; precede the content with {{para|1}} (or one of its aliases, {{para|text}}, {{para|reference}}, or {{para|content}}) to fix the error. The following explanation is transcluded from [[Help:Footnotes#Footnotes: predefined groups]]. {{#section:Help:footnotes|pregroup}} ==Example articles== * [[Logic Theorist]] (a short article showing basic usage) * [[Chinese room]] (a long and complex article which uses all the features: named footnotes, list defined notes, etc.) * [[Empire of Brazil]] * [[John Diefenbaker]] (with name= and notes in <nowiki>{{notes}}</nowiki>) * [[USS Monitor]] <includeonly>{{sandbox other|| <!-- Categories and interwikis go here: --> [[Category:Explanatory footnote templates]] [[Category:Templates that generate named references]] }}</includeonly> == Template data == Description: <templatedata> { "description": "Inserts an explanatory footnote. Notes can be named and grouped.", "params": { "1": { "aliases": [ "reference", "text", "content" ], "label": "Note", "description": "Text of the note", "type": "content", "suggested": true }, "name": { "label": "Ref. name", "description": "Reference name of the note", "type": "string", "suggested": true }, "group": { "label": "Reference group", "description": "Styled group to which the note belongs", "type": "string", "suggested": true, "suggestedvalues": [ "upper-alpha", "lower-greek", "note", "lower-roman", "upper-roman" ] } } } </templatedata> aezgzfgjy7sltcx6ryuexub0402gcye 825817 825816 2022-07-25T11:40:53Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Efn/doc]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{Transwiki guide |small=yes |text=See [[Template:Reflist/Transwiki guide|'''this information''']] on copying this template and modifying it for use on another wiki.}} <!-- Categories and interwikis go at the bottom of this page. --> {{High-use}} '''Explanatory footnotes''' or '''Efn''' are footnotes which provide something other than, or more than, a reference to a [[WP:Reliable sources|source]] that supports the accompanying text. The first unnamed parameter is displayed as the content of the footnote. Note that if the note's content contains an "=" character, a reference error will be displayed; precede the content with {{para|1}} (or one of its aliases, {{para|text}}, {{para|reference}}, or {{para|content}}) to fix the error. The following explanation is transcluded from [[Help:Footnotes#Footnotes: predefined groups]]. {{#section:Help:footnotes|pregroup}} ==Example articles== * [[Logic Theorist]] (a short article showing basic usage) * [[Chinese room]] (a long and complex article which uses all the features: named footnotes, list defined notes, etc.) * [[Empire of Brazil]] * [[John Diefenbaker]] (with name= and notes in <nowiki>{{notes}}</nowiki>) * [[USS Monitor]] <includeonly>{{sandbox other|| <!-- Categories and interwikis go here: --> [[Category:Explanatory footnote templates]] [[Category:Templates that generate named references]] }}</includeonly> == Template data == Description: <templatedata> { "description": "Inserts an explanatory footnote. Notes can be named and grouped.", "params": { "1": { "aliases": [ "reference", "text", "content" ], "label": "Note", "description": "Text of the note", "type": "content", "suggested": true }, "name": { "label": "Ref. name", "description": "Reference name of the note", "type": "string", "suggested": true }, "group": { "label": "Reference group", "description": "Styled group to which the note belongs", "type": "string", "suggested": true, "suggestedvalues": [ "upper-alpha", "lower-greek", "note", "lower-roman", "upper-roman" ] } } } </templatedata> aezgzfgjy7sltcx6ryuexub0402gcye 828 111708 825836 802007 2022-06-12T23:44:07Z en>NguoiDungKhongDinhDanh 0 Comma should not be bolded (via [[:m:User:NguoiDungKhongDinhDanh/CodeAjaxEditor.js|CAE]]) Scribunto text/plain local p = {} -- _fetch looks at the "demo" argument. local _fetch = require('Module:Transclusion_count').fetch local yesno = require('Module:Yesno') function p.num(frame, count) if count == nil then if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end end -- Build output string local return_value = "" if count == nil then if frame.args[1] == "risk" then return_value = "a very large number of" else return_value = "many" end else -- Use 2 significant figures for smaller numbers and 3 for larger ones local sigfig = 2 if count >= 100000 then sigfig = 3 end -- Prepare to round to appropriate number of sigfigs local f = math.floor(math.log10(count)) - sigfig + 1 -- Round and insert "approximately" or "+" when appropriate if (frame.args[2] == "yes") or (mw.ustring.sub(frame.args[1],-1) == "+") then -- Round down return_value = string.format("%s+", mw.getContentLanguage():formatNum(math.floor( (count / 10^(f)) ) * (10^(f))) ) else -- Round to nearest return_value = string.format("approximately&#x20;%s", mw.getContentLanguage():formatNum(math.floor( (count / 10^(f)) + 0.5) * (10^(f))) ) end -- Insert percentage of pages if that is likely to be >= 1% and when |no-percent= not set to yes if count and count > 250000 and not yesno (frame:getParent().args['no-percent']) then local percent = math.floor( ( (count/frame:callParserFunction('NUMBEROFPAGES', 'R') ) * 100) + 0.5) if percent >= 1 then return_value = string.format("%s&#x20;pages, or roughly %s%% of all", return_value, percent) end end end return return_value end -- Actions if there is a large (greater than or equal to 100,000) transclusion count function p.risk(frame) local return_value = "" if frame.args[1] == "risk" then return_value = "risk" else local count = _fetch(frame) if count and count >= 100000 then return_value = "risk" end end return return_value end function p.text(frame, count) -- Only show the information about how this template gets updated if someone -- is actually editing the page and maybe trying to update the count. local bot_text = (frame:preprocess("{{REVISIONID}}") == "") and "\n\n----\n'''Preview message''': Transclusion count updated automatically ([[Template:High-use/doc#Technical details|see documentation]])." or '' if count == nil then if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end end local title = mw.title.getCurrentTitle() if title.subpageText == "doc" or title.subpageText == "sandbox" then title = title.basePageTitle end local systemMessages = frame.args['system'] if frame.args['system'] == '' then systemMessages = nil end -- This retrieves the project URL automatically to simplify localiation. local templateCount = ('on [https://linkcount.toolforge.org/index.php?project=%s&page=%s %s pages]'):format( mw.title.getCurrentTitle():fullUrl():gsub('//(.-)/.*', '%1'), mw.uri.encode(title.fullText), p.num(frame, count)) local used_on_text = "'''This " .. (mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "Lua module" or "template") .. ' is used '; if systemMessages then used_on_text = used_on_text .. systemMessages .. ((count and count > 2000) and ("''', and " .. templateCount) or ("'''")) else used_on_text = used_on_text .. templateCount .. "'''" end local sandbox_text = ("%s's [[%s/sandbox|/sandbox]] or [[%s/testcases|/testcases]] subpages, or in your own [[%s]]. "):format( (mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "module" or "template"), title.fullText, title.fullText, mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "Module:Sandbox|module sandbox" or "Wikipedia:User pages#SUB|user subpage" ) local infoArg = frame.args["info"] ~= "" and frame.args["info"] if (systemMessages or frame.args[1] == "risk" or (count and count >= 100000) ) then local info = systemMessages and '.<br/>Changes to it can cause immediate changes to the Wikipedia user interface.' or '.' if infoArg then info = info .. "<br />" .. infoArg end sandbox_text = info .. '<br /> To avoid major disruption' .. (count and count >= 100000 and ' and server load' or '') .. ', any changes should be tested in the ' .. sandbox_text .. 'The tested changes can be added to this page in a single edit. ' else sandbox_text = (infoArg and ('.<br />' .. infoArg .. ' C') or ' and c') .. 'hanges may be widely noticed. Test changes in the ' .. sandbox_text end local discussion_text = systemMessages and 'Please discuss changes ' or 'Consider discussing changes ' if frame.args["2"] and frame.args["2"] ~= "" and frame.args["2"] ~= "yes" then discussion_text = string.format("%sat [[%s]]", discussion_text, frame.args["2"]) else discussion_text = string.format("%son the [[%s|talk page]]", discussion_text, title.talkPageTitle.fullText ) end return used_on_text .. sandbox_text .. discussion_text .. " before implementing them." .. bot_text end function p.main(frame) local count = nil if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end local image = "[[File:Ambox warning yellow.svg|40px|alt=Warning|link=]]" local type_param = "style" local epilogue = '' if frame.args['system'] and frame.args['system'] ~= '' then image = "[[File:Ambox important.svg|40px|alt=Warning|link=]]" type_param = "content" local nocat = frame:getParent().args['nocat'] or frame.args['nocat'] local categorise = (nocat == '' or not yesno(nocat)) if categorise then epilogue = frame:preprocess('{{Sandbox other||{{#switch:{{#invoke:Effective protection level|{{#switch:{{NAMESPACE}}|File=upload|#default=edit}}|{{FULLPAGENAME}}}}|sysop|templateeditor|interfaceadmin=|#default=[[Category:Pages used in system messages needing protection]]}}}}') end elseif (frame.args[1] == "risk" or (count and count >= 100000)) then image = "[[File:Ambox warning orange.svg|40px|alt=Warning|link=]]" type_param = "content" end if frame.args["form"] == "editnotice" then return frame:expandTemplate{ title = 'editnotice', args = { ["image"] = image, ["text"] = p.text(frame, count), ["expiry"] = (frame.args["expiry"] or "") } } .. epilogue else return require('Module:Message box').main('ombox', { type = type_param, image = image, text = p.text(frame, count), expiry = (frame.args["expiry"] or "") }) .. epilogue end end return p qwogmiv2u1sr828sbca423yuinnqzb4 825837 825836 2022-07-25T11:53:34Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:High-use]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન Scribunto text/plain local p = {} -- _fetch looks at the "demo" argument. local _fetch = require('Module:Transclusion_count').fetch local yesno = require('Module:Yesno') function p.num(frame, count) if count == nil then if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end end -- Build output string local return_value = "" if count == nil then if frame.args[1] == "risk" then return_value = "a very large number of" else return_value = "many" end else -- Use 2 significant figures for smaller numbers and 3 for larger ones local sigfig = 2 if count >= 100000 then sigfig = 3 end -- Prepare to round to appropriate number of sigfigs local f = math.floor(math.log10(count)) - sigfig + 1 -- Round and insert "approximately" or "+" when appropriate if (frame.args[2] == "yes") or (mw.ustring.sub(frame.args[1],-1) == "+") then -- Round down return_value = string.format("%s+", mw.getContentLanguage():formatNum(math.floor( (count / 10^(f)) ) * (10^(f))) ) else -- Round to nearest return_value = string.format("approximately&#x20;%s", mw.getContentLanguage():formatNum(math.floor( (count / 10^(f)) + 0.5) * (10^(f))) ) end -- Insert percentage of pages if that is likely to be >= 1% and when |no-percent= not set to yes if count and count > 250000 and not yesno (frame:getParent().args['no-percent']) then local percent = math.floor( ( (count/frame:callParserFunction('NUMBEROFPAGES', 'R') ) * 100) + 0.5) if percent >= 1 then return_value = string.format("%s&#x20;pages, or roughly %s%% of all", return_value, percent) end end end return return_value end -- Actions if there is a large (greater than or equal to 100,000) transclusion count function p.risk(frame) local return_value = "" if frame.args[1] == "risk" then return_value = "risk" else local count = _fetch(frame) if count and count >= 100000 then return_value = "risk" end end return return_value end function p.text(frame, count) -- Only show the information about how this template gets updated if someone -- is actually editing the page and maybe trying to update the count. local bot_text = (frame:preprocess("{{REVISIONID}}") == "") and "\n\n----\n'''Preview message''': Transclusion count updated automatically ([[Template:High-use/doc#Technical details|see documentation]])." or '' if count == nil then if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end end local title = mw.title.getCurrentTitle() if title.subpageText == "doc" or title.subpageText == "sandbox" then title = title.basePageTitle end local systemMessages = frame.args['system'] if frame.args['system'] == '' then systemMessages = nil end -- This retrieves the project URL automatically to simplify localiation. local templateCount = ('on [https://linkcount.toolforge.org/index.php?project=%s&page=%s %s pages]'):format( mw.title.getCurrentTitle():fullUrl():gsub('//(.-)/.*', '%1'), mw.uri.encode(title.fullText), p.num(frame, count)) local used_on_text = "'''This " .. (mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "Lua module" or "template") .. ' is used '; if systemMessages then used_on_text = used_on_text .. systemMessages .. ((count and count > 2000) and ("''', and " .. templateCount) or ("'''")) else used_on_text = used_on_text .. templateCount .. "'''" end local sandbox_text = ("%s's [[%s/sandbox|/sandbox]] or [[%s/testcases|/testcases]] subpages, or in your own [[%s]]. "):format( (mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "module" or "template"), title.fullText, title.fullText, mw.title.getCurrentTitle().namespace == 828 and "Module:Sandbox|module sandbox" or "Wikipedia:User pages#SUB|user subpage" ) local infoArg = frame.args["info"] ~= "" and frame.args["info"] if (systemMessages or frame.args[1] == "risk" or (count and count >= 100000) ) then local info = systemMessages and '.<br/>Changes to it can cause immediate changes to the Wikipedia user interface.' or '.' if infoArg then info = info .. "<br />" .. infoArg end sandbox_text = info .. '<br /> To avoid major disruption' .. (count and count >= 100000 and ' and server load' or '') .. ', any changes should be tested in the ' .. sandbox_text .. 'The tested changes can be added to this page in a single edit. ' else sandbox_text = (infoArg and ('.<br />' .. infoArg .. ' C') or ' and c') .. 'hanges may be widely noticed. Test changes in the ' .. sandbox_text end local discussion_text = systemMessages and 'Please discuss changes ' or 'Consider discussing changes ' if frame.args["2"] and frame.args["2"] ~= "" and frame.args["2"] ~= "yes" then discussion_text = string.format("%sat [[%s]]", discussion_text, frame.args["2"]) else discussion_text = string.format("%son the [[%s|talk page]]", discussion_text, title.talkPageTitle.fullText ) end return used_on_text .. sandbox_text .. discussion_text .. " before implementing them." .. bot_text end function p.main(frame) local count = nil if yesno(frame.args['fetch']) == false then if (frame.args[1] or '') ~= '' then count = tonumber(frame.args[1]) end else count = _fetch(frame) end local image = "[[File:Ambox warning yellow.svg|40px|alt=Warning|link=]]" local type_param = "style" local epilogue = '' if frame.args['system'] and frame.args['system'] ~= '' then image = "[[File:Ambox important.svg|40px|alt=Warning|link=]]" type_param = "content" local nocat = frame:getParent().args['nocat'] or frame.args['nocat'] local categorise = (nocat == '' or not yesno(nocat)) if categorise then epilogue = frame:preprocess('{{Sandbox other||{{#switch:{{#invoke:Effective protection level|{{#switch:{{NAMESPACE}}|File=upload|#default=edit}}|{{FULLPAGENAME}}}}|sysop|templateeditor|interfaceadmin=|#default=[[Category:Pages used in system messages needing protection]]}}}}') end elseif (frame.args[1] == "risk" or (count and count >= 100000)) then image = "[[File:Ambox warning orange.svg|40px|alt=Warning|link=]]" type_param = "content" end if frame.args["form"] == "editnotice" then return frame:expandTemplate{ title = 'editnotice', args = { ["image"] = image, ["text"] = p.text(frame, count), ["expiry"] = (frame.args["expiry"] or "") } } .. epilogue else return require('Module:Message box').main('ombox', { type = type_param, image = image, text = p.text(frame, count), expiry = (frame.args["expiry"] or "") }) .. epilogue end end return p qwogmiv2u1sr828sbca423yuinnqzb4 0 119810 825768 825752 2022-07-24T14:27:51Z KartikMistry 10383 [[Special:Contributions/157.38.218.91|157.38.218.91]] ([[User talk:157.38.218.91|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:Snehrashmi|Snehrashmi]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા. wikitext text/x-wiki {{સુધારો}} {{infobox caste | caste_name = આંજણા | caste_name_in_local = ચૌધરી, પટેલ | image = [[File:Jay arbuda.jpg|thumb|આંજણા ની કુળદેવી]] | kula_devi = અર્બુદા માતા, [[માઉન્ટ આબુ]] | country = [[ભારત]] | populated_states = [[ગુજરાત]], [[રાજસ્થાન]], [[મધ્ય પ્રદેશ]], [[ઉત્તર પ્રદેશ]], [[બિહાર]] અને [[પશ્ચિમ બંગાળ]] }} '''આંજણા પટેલ''' અથવા '''ચૌધરી પટેલ''' મુખ્યત્વે [[ગુજરાત]] અને [[રાજસ્થાન]]માં વસવાટ કરતી જ્ઞાતિ છે.<ref>{{Cite book|url=http://worldcat.org/oclc/223086659|title=Census of India, 1921.|last=Commissioner.|first=India. Census|date=[1921-1924]|publisher=Census Commissioner's Office|oclc=223086659}}</ref><ref>Kulmi Kshatriya Patidaron Ka Itihas:Mangubhai Patel</ref> ખેતીવાડી અને પશુપાલન એમનો મુખ્ય વ્યવસાય છે. == આંજણા વિશે == ગુજરાતમાં વસતાં તમામ આંજણાનાં કુળદેવી "મા અર્બુદા" છે જે લોકમુુુખે અંકાશદેવીનાં નામે ઓળખાય છે. ઘણાં લોકો અર્બુદા માતાને કાત્યાયની તરીકે પણ ઓળખે છે. મા કાત્યાયની નવદુર્ગાનો છઠ્ઠો અવતાર છે. આંજણાઓના કુળદેવી આબુ પર્વત પર બિરાજમાન છે. તેમનું મંદિર અધ્ધરદેવી (જમીનથી અધ્ધર મૂર્તિ હોવાથી અધ્ધરદેવી) તરીકે પણ જાણીતું છે. મા અર્બુદાએ પરશુરામના ક્રોધથી ક્ષત્રિયોને બચાવી અને નવી શાખ આપી હતી. એ ક્ષત્રિયોને હથિયાર મૂકાવી હળ (ખેતી કરવાનો એક ઓજાર) આપ્યું હતું. તે પછી વંશવેલો વધતા આંજણાઓ ભારતના રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, ગુજરાત, બિહાર, બંગાળ અને મહારાષ્ટ્ર તરફ વિસ્તર્યા. આજે તેઓ આંજણા, આંજણા પટેલ, આંજણા કણબી અને ચૌધરી નામોથી ઓળખાય છે. એમાંના કેટલાક પોતાને ‘પટેલ’, ‘ચૌધરી’, ‘દેસાઈ’ અટકોથી ઓળખાવે છે. જ્યારે કેટલાક પોતાને મૌર્ય, હુણ, ગુર્જર, માલવ-માલવી, કાગ, જુવા, સોલંકી, ભાટીયા, લોહ, હાડિયા, જેવા કુળનામો અર્થાત અટકોથી ઓળખાવે છે. ગોરો વર્ણ અને મજબૂત બાંધો ધરાવતાં આંજણાઓનો મુખ્ય વ્યવસાય ખેતીનો છે. ખેતીની સાથે-સાથે પશુપાલનનો પૂરક વ્યવસાય પણ કરે છે.<ref name="masung">{{cite book|title=આપણે આંજણા|author=માંસુંગ ચૌધરી}}</ref> == કથા == એકવાર સહસ્ત્રાર્જુન ના પુત્રોએ કોઈ કારણસર જમદગ્નિઋષિના આશ્રમ માં જઈ ઋષિને કાપી ટુકડે-ટુકડા કરી મારી નાખ્યા. થોડા સમય પછી પરશુરામ યાત્રા કરીને પરત આશ્રમમાં આવ્યા ત્યારે માતા રેણુકાએ રોકકળ કરતા હતા. આશ્રમ ના અન્ય વ્યક્તિઓ ને પરશુરામે આ ઘટના વિશે પૂછતાં તેઓએ બનેલી વિગત જણાવી. આ સાંભળી પરશુરામ ના રોમે-રોમ માં ક્રોધ વ્યાપી ગયો અને હાથમાં ફરશી (કુહાડી) લઈને ક્ષત્રિયો ને વીણી–વીણીને મારી નાખ્યા તથા તેમના રાજ્યો બ્રાહ્મણોને દાન માં આપી દીધા. આવી રીતે રામ થી કૃષ્ણ સુધી પરશુરામે ૨૧ વખત પૃથ્વી નક્ષત્રિય કરી હતી. સહસ્ત્રઅર્જુનના ૧૦૦ પુત્રોમાંથી છ પુત્રો આબુમાં ‘‘માઁ અર્બુદા’’(કાત્યાયની) ના શરણે રહેવાથી તેઓ બચી ગયા પણ આ વાતની પરશુરામને જાણ થતાં તેઓ શોધતા-શોધતા અર્બુદાંચલ માં અર્બુદા ના દ્વાર સુધી આવ્યા ત્યારે માં અર્બુદાએ કહ્યુ કે ‘‘ આ છ જણ મારે શરણે આવેલ છે, જેથી તેમને જીવતદાન આપો, હવેથી તેઓ ક્ષત્રિયપણુ ત્યજી ખેતીવાડી કરશે અને પશુ, ગાય, બળદનુ ભરણ-પોષણ કરશે.’’ તેઓને ‘‘માઁ અર્બુદા’’ એ બચાવ્યા જેથી માઁ ના ચરણ(પગ) પકડી આર્શીવાદ માગી કહ્યું ‘‘હવેથી તમો અમારા કુળદેવી છો અમને માર્ગદર્શન આપો’’ ત્યારે માઁ અર્બુદાએ કહ્યુ કે તમે શોધતા જડ્યા જેથી ‘જાટ’ ખેડુત તરીકે તમારી શાખ રહેશે.(પછી થી માં અર્બુદા ના અન્ય નામ અધ્ધરદેવી અને અંજનગઢ ના રહેનારા પરથી આંજણા કહેવાયા) ત્યાર પછી ૬ માંથી બે પુત્રોએ આબુ ઉપર રહીને ખેતીવાડી શરૂ કરી. અને ચાર પુત્રો ઉત્તર પ્રદેશ તરફ ગમન કર્યું. ધીરે ધીરે એમનો વંશ વેલો વધ્યો અને તેઓ મધ્યપ્રદેશ, બિહાર અને બંગાળ તરફ ફેલાયા. == અન્ય નોંધો == જ્યારે ટોડરમલે રાજસ્થાન ઈતિહાસ લખ્યો હતો તે વખતે જાટ લોકો ખેતી કરતાં હોવાથી ખેતીકાર લખ્યુ હશે. પરંતુ તેઓ ચંદ્રવંશી ક્ષત્રિય જાટ છે. જેઓ કશ્યપ ગોત્રના છે. જાટ આબુ પર માઁ અર્બુદા કુળદેવીને શરણે આવ્યા હતા. જેથી માઁ અર્બુદા(કાત્યાયની) ને તેઓ પોતાની કુળદેવી માને છે. ઈ.સ.૯૫૩માં ભીનમાલ ઉપર પરદેશીઓનુ આક્રમણ થયુ ત્યારે કેટલાક ગુર્જરો ભીનમાલ છોડીને અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા. આમાં બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્ર એમ બધી જાતિઓ હતી. આ વખતે આંજણા લગભગ ૨,૦૦૦ ગાડાઓમાં ભીનમાલથી નીકળીને ચંદ્રાવતીમાં આવીને વસ્યા હતા. ત્યાંથી કચ્છના ઘાનદાર પ્રદેશમાં અને ત્યાથી છેવટે ગુજરાતમાં આવીને વસ્યા. એમ ભાટચારણના ચોપડાઓ તથા કેટલેક અંશે ઈતિહાસના પાનાઓમાં પણ નોંધ છે. આ ઐતિહાસિક નોંધોં ઉપરથી પણ કહી શકાય કે આંજણા ગુર્જર ક્ષત્રિયોના એટલે કે (આર્ય પ્રજાના) સીધા વંશજ છે. આર્યોના ભાગ સમા આ આંજણાઓના પૂર્વજો પ્રથમ ભારતના પંજાબમાં આવ્યા અને ત્યાંથી ઉત્તર, મધ્ય અને પશ્ચિમ ભારતમાં પ્રસર્યા હોવાનું પુરવાર થયું છે. ઈ.સ. પૂર્વે. ૩૨૭/૩૨૫ માં સિકંદરના આક્રમણનો સામનો કરનાર આ લોકોનો ‘ અજીણી’ કે ‘આંજણા’ ના નામે ગ્રીક ઈતિહાસ ના વિદોએ પણ ઉલ્લેખ કરેલો છે. એટલે આ કથા નેવાનું પાણી મોભ ઉપર ચડે તેવી જણાય છે. લગભગ બધી જાતિઓ પુરાણકાળમાં પ્રથમ પંજાબ આવી છે અને ત્યાંથી ભારતમાં અન્યત્ર પ્રસરી છે. કેટલાક આંજણા આ સ્થળે વસ્યા હોય અને તેમના નામ ઉપરથી પંજાબ ના આ ગામનું નામ ‘આંજણા’ પડ્યુ હોય તે વધુ સંભવિત જણાય છે. ઐતિહાસિક રીતે જોવા જઈએ તો પાટણની ગાદી ઉપર થયેલા સોલંકી રાજા ભીમદેવની પુત્રી અંજના બાઈએ આબુ પર્વત ઉપર અંજન ગઢ વસાવ્યો હતો. એટલે ત્યાં રહેનારાઓ આંજણા કહેવાયા. જે સોલંકી ચંદ્રવંશી ક્ષત્રિયો હતાં. એટલે આ મંતવ્ય પ્રમાણે પણ આંજણાઓ ક્ષત્રિય છે.<ref name="masung" /> "ગેઝેટીયર ઓફ ધી બોમ્બે પ્રેસિડન્સી ભાગ-૧૨ (ખાનદેશ)" માં આંજણા માટે નીચે પ્રમાણે લખ્યુ છે<ref>{{Cite journal|last=Campbell|first=James M.|date=1880|title=Gazetteer of the Bombay Presidency. Vol. XII. Khandesh|url=http://dspace.gipe.ac.in/xmlui/handle/10973/22999|language=en}}</ref>: ખાનદેશ જિલ્લામાં રેવ અને ડોર આમ બે પ્રકારના ગુર્જરો છે. તેમાં રેવ ગુર્જરો ભીનમાલ થી માળવા થઈ ખાનદેશમાં ગયા. તેમના ૩૬૦ કુળ છે અને તેઓ ગુર્જરો છે. ભીનમાલથી સ્થળાંતર કરી ફરતાં ફરતાં તેઓ ત્યાં સ્થાયી થયેલા છે. "ગેઝેટીયર" તેમની અનેક શાખાઓના નામ આપે છે. તેમાં અંજના, આંજણા, આભેય, પાટલિયા વગેરે મુખ્ય શાખાઓ છે. આ શાખાઓ પૈકી અંજના કે આંજણા નામ વાળી શાખા સ્પષ્ટપણે સૂચવેલી છે. ઈ.સ. ૬૦૦ આસ-પાસ આંજણાઓના પૂર્વજો પશ્ર્ચિમ એશિયા માંથી નીકળી ભારતના પંજાબ (હાલમાં પાકિસ્તાનમાં) માં આવ્યા હતાં અને જેલમ અને ચિનાબ નદીઓના સંગમ સ્થળ નિકટ વસવાટ કરતાં હતાં. મહાન સિકંદરના આક્રમણનો (ઈ.સ પૂર્વે-૩૨૭/૩૨૫ માં) બહાદૂરી પૂર્વક સામનો કરનાર આ લોકોને ગ્રીક ઈતિહાસવિદ્ ડાયોડોરસે ‘એજલસેઈસ’ નામથી ઓળખાવ્યા છે. જ્યારે બીજા ગ્રીક ઈતિહાસવિદ્ જસ્ટિને તેમને ‘અજેસિણે’, ‘અજીણી’, ‘હિઆસેનસને’, ‘અરજેસિણે’, ‘અસેનસોણી’ અને ‘જેસોણે’ જેવા નામોથી ઓળખાવ્યા છે. ઓરોસીયસે તેમનો ‘જેસોણે’ થી અને એરિયને ‘અરિસ્પૈ’ નામથી ઉલ્લેખ કર્યો છે. યુરોપીયન ઈતિહાસવિદ્ જે.ડબલ્યુ.એમ. કિન્ડલેએ ઉપરોક્ત ગ્રીક ઈતિહાસવિદોએ જણાવેલા આ લોકોના નામોને અર્જુનાયન સાથે સરખાવી તેઓ ‘આર્જુનાયન’ હોવાનું કહ્યુ છે. તેઓ જણાવે છે કે પાણિની એ અર્જુનાયનો નો ઉલ્લેખ કરેલ છે. તથા [[વરાહમિહિર]]ની બૃહત્સંહિતા<ref>{{Cite web|url=https://www.wisdomlib.org/definition/arjuna#hinduism|title=Arjuna: 29 definitions|last=www.wisdomlib.org|date=2012-06-15|website=www.wisdomlib.org|access-date=2020-08-30}}</ref> ઉપરથી ઈતિહાસવિદ્ વિલફોર્ડે જે ભૌગોલિક સુચિ બનાવી છે તેમાં પણ આર્જુનાયનોનું નામ છે. યુરોપીયન ઈતિહાસવિદ્ એસ.એ. રોરિંગ કચ્છમાં વસવાટ કરતાં આંજણાઓને રાજપૂત જાતિના ઓળખાવી તેમનું નામ ‘અજાણી’, ‘અજાની’ જણાવે છે. જ્યારે એ.એસ.અલ્તેકર અને આર.સી. મજુમદાર જેવા ભારતીય ઈતિહાસવિદો આ લોકોને ‘અર્જુનાયનો’ કહે છે.તેમના રાજ્યના મળી આવેલા સિક્કાઓ ઉપર ‘અર્જુનાયન’ કે ‘આજુનાયન’ લખાણ મળેલ છે. સિકંદરની ભારત ઉપરની ચડાઈ વખતે સામનો કરનાર જાતિઓમાં વાયવ્ય ભારતનાં નકશામાં ‘અગલસ્સ’ (અજલસ્સોઈ) નામ જણાવેલ છે. જ્યારે સમુદ્રગુપ્ત ઈ.સ. ૩૪૦ ના સમયમાં તથા ઈ.સ. ૪૦૦ ના અરસામાં ભારતની સફરે આવેલા ચીની મુસાફર ફ્રાહ્યાનના વખતમાં પણ ‘અર્જુનાયન’ નામ મળેલ છે. અર્જુનક, અર્જુનાયન, આર્જુનાયન, આર્જુણાયન શબ્દોમાથી ‘ક’,‘યન’ પ્રત્યયો કાઢી નાખી ‘ન’,નો ‘ણ’ કરવામાં આવવાથી અર્જુણા, આર્જુણા, શબ્દો મળી આવે છે. એમાથી છેવટે અર્જુણા નો અપભ્રંશ થઈ ‘આંજણા’ શબ્દ થયો છે. આમ મધ્ય એશિયાના ‘અરજણ’, પશ્ર્ચિમ એશિયાના ‘એરઝન’, ગ્રીક ઈતિહાસવિદ્ જસ્ટિનના ‘અજીણી’ યુરોપીયન ઈતિહાસવિદ્ રોરિંગના ‘અજાણી’ કાશીકાકારના ‘અર્જુની’, ભારતીય ઈતિહાસવિદો તથા વેદો અને પુરાણોમાં ઉલ્લેખિત ‘અર્જુનાકા’, ‘અર્જુનાયન’, ‘આર્જુનાયન’ અને ‘આર્જુણાયન’ શબ્દો ઉપરથી ઉતરી આવી ‘આંજણા’ શબ્દ લાંબી મુસાફરી કરી હવે ઠરી-ઠામ થયો છે. == અન્ય કથા == ચૌધરી સમાજ ના ઇતિહાસનો કોઈ શિલાલેખ નથી. ભાટ-ચારણોના ચોપડા તથા પેઢીઓથી ચાલી આવતી વાતો તથા તેનું અનુમોદન આપતા અન્ય પુસ્તકોની માહિતીના આધારે ચૌધરી સમાજનો આ ઇતિહાસ લખેલ છે. દેવેન્દ્ર પટેલે લખેલ મહાજ્ઞાતિના સંદર્ભ ગ્રંથ પણ આ ઇતિહાસની સાબિતી આપે છે. પરશુરામ જાતે બ્રાહ્મણ હતા તથા ઋષિ હતા. મહાભારતમાં પણ પરશુરામે પિતામહ ભીષ્મ અને કર્ણને ધનુરવિદ્યા શીખવી તેનો ઉલ્લેખ છે. પરશુરામે આ પૃથ્વીને એકવીસ વાર નિક્ષત્રિય (ક્ષત્રિય વગરની) બનાવી હતી. છેલ્લે એમણે પૃથ્વી પર નજર નાખી તો સહસ્ત્રાર્જુન નામનો ક્ષત્રિય રાજા અને તેના ૧૦૦ પુત્રો જીવીત હતા. પરશુરામ ત્યાં પહોંચી ગયા અને તેના ૧૦૦ પુત્રો માંથી ૯૨ પુત્રોને પરશુરામે મારી નાખ્યા. બાકીના આઠ પુત્રો રણભુમિ છોડીને ભાગી ગયા અને આબુ પર આવેલ ‘મા અર્બુદા’ ના મંદિરના પાછળના ભાગમાં સંતાઈ ગયા. પરશુરામ ફરસી લઈ ત્યાં આવ્યા અને તેમને મારવા તૈયાર થયા. પેલા આઠે જણ ગભરાઈ ગયા અને મા અર્બુદાને પાર્થના કરી કે મા અમને બચાવ. ‘મા અર્બુદા’ પ્રગટ થયા અને પરશુરામને વિનંતી કરી કે “હે ઋષિરાજ એ અજાણ્યા છે. અને તેઓ મારે શરણે આવ્યા છે. એટલે હું તેમને મરવા નહીં દઉં.” પરશુરામ બોલ્યા કે આઠમાંથી ભવિષ્યમાં એંસી હજાર થશે અને મારી સામે યુધ્ધ કરશે તો? મા અર્બુદા એ જવાબ આપ્યો ‘હું તમને ખાત્રી આપુ છું કે આ આઠ જણ હવે હાથમાં હથિયાર નહી પકડે ધરતી માતાના રસ-કસ ચુસશે અને ધરતી પુત્રો બનીને રહેશે..’ પરશુરામનો ક્રોધ શમી ગયો. તેઓ પાછા ગયા પેલા આઠ જણ બહાર નીકળી મને હાથ જોડીને ઉભા રહ્યા અને કહ્યું ‘કે મા. આજથી તુ અમારી સાચી મા છે. હવે અમારે શું કરવું તેનો રસ્તો બતાવ.’ મા એ કહ્યું કે તમે અજાણ્યા છો. ભારતની ધરતી પર વસવાટ કરો. ધરતી માતાના રસ-કસ ચુસો. ખેતી કરો. ભવિષ્યમાં તમારી લાંબી વેલ વધશે અને તમારા ઘરમાં ઘી-દૂધ અને બાજરો ખૂટશે નહિ. લોકો તમને આંજણા તરીકે ઓળખશે. આંજણા ભારતના અલગ-અલગ રાજ્યોમાં વસવાટ કર્યો. ખેતી અને પશુપાલનનો ધંધો કર્યો અને ભારતના રાજ્યોમાં તેમનો વિસ્તાર થયો. જેવા કે ઉત્તરપ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ, બિહાર, બંગાળ, રાજસ્થાન અને ગુજરાત-ગોરખપુર. ભારતના લગભગ નવ રાજ્યોમાં આંજણાઓ વસે છે અને બધાએ ભેગા મળી અખિલ આંજણા મહાસભાની સ્થાપના કરી. જેની મુખ્ય ઓફિસ રાજસ્થાનમાં આબુ પર રાખી છે. તેમજ દેલવાડાના દેહરાની નજીક કેળવણીની મોટી સંસ્થા ઉભી કરી છે.<ref>{{Cite web|url=http://vadgam.com/general-news/%e0%aa%9a%e0%ab%8c%e0%aa%a7%e0%aa%b0%e0%ab%80-%e0%aa%b8%e0%aa%ae%e0%aa%be%e0%aa%9c%e0%aa%a8%e0%ab%8b-%e0%aa%87%e0%aa%a4%e0%aa%bf%e0%aa%b9%e0%aa%be%e0%aa%b8/|title=ચૌધરી સમાજનો ઇતિહાસ {{!}} Vadgam.com|author=N. N. Chaudhary|access-date=2020-08-29}}</ref> == સંદર્ભ == {{Reflist}} e88s2hef1qmwdsmm2okb7y69p8t9wzf 0 133444 825792 823462 2022-07-25T03:09:35Z Snehrashmi 41463 /* બાહ્ય કડીઓ */ {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | native_name = ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ | native_name_lang = or | image = Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg | office = નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એનડીએ) દ્વારા ૨૦૨૨ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના ઉમેદવાર | 1blankname = નામાંકિત | 1namedata = *[[અમિત શાહ]] *[[રાજનાથ સિંહ]] *[[જગત પ્રકાશ નડા]] | parliamentarygroup = રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન | office1 = ઝારખંડના ૯મા રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૮ મે ૨૦૧૫ | term_end1 = ૧૨ જુલાઈ ૨૦૨૧ | 1blankname1 = મુખ્ય મંત્રી | 1namedata1 = રઘુબર દાસ <br /> હેમંત સોરેન | predecessor1 = સૈયદ અહમદ | successor1 = રમેશ બૈસ | office2 = રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો),</br> ઓડિશા સરકાર | 1blankname2 = મુખ્ય મંત્રી (ઑડિશા) | 1namedata2 = [[નવિન પટનાયક]] | term2 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૧૬ મે ૨૦૧૪ | suboffice3 = વાણિજ્ય અને પરિવહન | subterm3 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ | suboffice4 = મત્સ્યપાલન અને પશુ સંસાધન વિકાસ | subterm4 = ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ - ૧૬ મે ૨૦૦૪ | office5 = ઓડિશા વિધાનસભાના સભ્ય | term_start5 = ૨૦૦૦ | term_end5 = ૨૦૦૯ | predecessor5 = લક્ષ્મણ માઝી | successor5 = શ્યામચરણ | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | constituency5 = રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તાર | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} | birth_place = [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ]], [[ઑડિશા]], ભારત | spouse = શ્યામ ચરણ મુર્મૂ (સ્વર્ગસ્થ)<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title = Who is Draupadi Murmu?|date = 13 June 2017}}</ref> | children = ૨ પુત્રો (સ્વર્ગસ્થ), ૧ પુત્રી | alma_mater = રમા દેવી મહિલા યુનિવર્સિટી | religion = | blank1 = | data1 = | profession = રાજકારણી | website = }} '''દ્રૌપદી મુર્મૂ''' (જન્મ જૂન ૨૦, ૧૯૫૮) એ [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] સાથે જોડાયેલા ભારતીય રાજકારણી છે. તેઓ ૨૦૨૨ ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે બીજેપીની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન (નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ – એનડીએ)ના સત્તાવાર ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|access-date=2022-06-21|website=NDTV.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=BJP-led NDA names Draupadi Murmu, former governor of Jharkhand as candidate for presidential polls|url=https://www.moneycontrol.com/news/politics/bjp-led-nda-names-draupadi-murmu-as-candidate-for-presidential-polls-8719581.html|access-date=2022-06-21|website=Moneycontrol|language=en}}</ref> તેમણે અગાઉ ૨૦૧૫ થી ૨૦૨૧ સુધી ઝારખંડના નવમા રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ [[ઑડિશા|ઓડિશા]] રાજ્યના છે. તે પાંચ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરનાર [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ રાજ્યપાલ છે અને [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદ માટે નામાંકિત થનાર પ્રથમ આદિવાસી છે. == પ્રારંભિક જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂનો જન્મ ૨૦ જૂન, ૧૯૫૮ના રોજ ઓડિશાના [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ જિલ્લાના]] બૈદાપોસી ગામમાં બિરાંચી નારાયણ ટુડુને ત્યાં થયો હતો.<ref>{{Cite web|title=Smt. Droupadi Murmu|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archive-date=8 October 2020|access-date=27 July 2015|website=Odisha Helpline}}</ref><ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|website=indiatoday}}</ref> ટુડુ અને તેમના દાદા બંને [[પંચાયતી રાજ|પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થા]] હેઠળ ગામના વડા હતા.<ref>{{Cite news|date=4 April 2018|title=Governor reaches out|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> == અંગત જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂએ શ્યામ ચરણ મુર્મૂ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. દંપતીને બે પુત્રો (બંને મૃત્યુ પામ્યા છે) અને એક પુત્રી છે.<ref name="ref_sons">http://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/></ref> == કારકિર્દી == મુર્મૂએ રાજ્યના રાજકારણમાં પ્રવેશતા પહેલા શિક્ષક તરીકે શરૂઆત કરી હતી. === રાજ્યની રાજનીતિ === મુર્મૂ ૧૯૯૭માં રાયરંગપુર નગર પંચાયતના કાઉન્સિલર તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ ભારતીય જનતા પાર્ટીના અનુસૂચિત જનજાતિ મોરચાના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. ઑડિશામાં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] અને બીજુ જનતા દળની ગઠબંધન સરકાર દરમિયાન, તેઓ ૬ માર્ચ, ૨૦૦૦ થી ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ સુધી વાણિજ્ય અને વાહનવ્યવહાર અને ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ થી ૧૬ મે ૨૦૦૪ સુધી મત્સ્યોદ્યોગ અને પશુ સંસાધન વિકાસ માટે સ્વતંત્ર હવાલા સાથે રાજ્ય મંત્રી હતા.<ref name="myref4">{{Cite web|title=Draupadi Murmu Jharkhand Guv|url=http://www.newindianexpress.com/states/odisha/Draupadi-Murmu-Jharkhand-Guv/2015/05/13/article2811852.ece|access-date=2015-05-13|website=New Indian Express}}</ref> તેઓ ઑડિશાના ભૂતપૂર્વ પ્રધાન અને વર્ષ ૨૦૦૦ અને ૨૦૦૪માં રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારના ધારાસભ્ય હતા.<ref name="myref2">{{Cite web|title=Narendra Modi government appoints four Governors|url=http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515043617/http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|archive-date=2015-05-15|access-date=2015-05-12|website=IBN Live}}</ref> તેમને ૨૦૦૭માં ઓડિશા વિધાનસભા દ્વારા શ્રેષ્ઠ ધારાસભ્ય માટે ''નીલકંઠ એવોર્ડ'' એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. === રાજ્યપાલ === તેઓ [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ હતા.<ref name="IBNlive 2015">{{Cite web|date=18 May 2015|title=Draupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|access-date=18 May 2015|website=IBN Live}}</ref><ref name="myref1">{{Cite web|title=Modi government names new governors for Jharkhand, five NE states|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Modi-government-names-new-governors-for-Jharkhand-five-NE-states/articleshow/47253194.cms?|access-date=2015-05-12|website=The Times of India}}</ref> તેઓ ઓડિશાના પ્રથમ મહિલા આદિજાતિ નેતા હતા, જેમને ભારતીય રાજ્યમાં રાજ્યપાલ તરીકે નિમણૂક મળી હતી. તે ભારતના ૧૫મા રાષ્ટ્રપતિના કાર્યાલયની ચૂંટણી માટે ભાજપની આગેવાની હેઠળના ''રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન''ના ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|last=Jun 21|first=TIMESOFINDIA COM /|last2=2022|last3=Ist|first3=21:38|title=Draupadi Murmu to be NDA's candidate for presidential polls {{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/draupadi-murmu-to-be-ndas-candidate-for-presidential-polls/articleshow/92368505.cms|access-date=2022-06-21|website=The Times of India|language=en}}</ref> ==સંદર્ભ== {{Reflist|30em}} ==બાહ્ય કડીઓ== {{Commons category|Draupadi Murmu|દ્રૌપદી મુર્મૂ}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} [[શ્રેણી:૧૯૫૮માં જન્મ]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:રાજનેતા]] 0iph5fp1u6q8ybyo79bmqv6vao96i7b 825793 825792 2022-07-25T03:10:19Z Snehrashmi 41463 [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] ઉમેરી using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | native_name = ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ | native_name_lang = or | image = Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg | office = નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એનડીએ) દ્વારા ૨૦૨૨ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના ઉમેદવાર | 1blankname = નામાંકિત | 1namedata = *[[અમિત શાહ]] *[[રાજનાથ સિંહ]] *[[જગત પ્રકાશ નડા]] | parliamentarygroup = રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન | office1 = ઝારખંડના ૯મા રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૮ મે ૨૦૧૫ | term_end1 = ૧૨ જુલાઈ ૨૦૨૧ | 1blankname1 = મુખ્ય મંત્રી | 1namedata1 = રઘુબર દાસ <br /> હેમંત સોરેન | predecessor1 = સૈયદ અહમદ | successor1 = રમેશ બૈસ | office2 = રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો),</br> ઓડિશા સરકાર | 1blankname2 = મુખ્ય મંત્રી (ઑડિશા) | 1namedata2 = [[નવિન પટનાયક]] | term2 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૧૬ મે ૨૦૧૪ | suboffice3 = વાણિજ્ય અને પરિવહન | subterm3 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ | suboffice4 = મત્સ્યપાલન અને પશુ સંસાધન વિકાસ | subterm4 = ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ - ૧૬ મે ૨૦૦૪ | office5 = ઓડિશા વિધાનસભાના સભ્ય | term_start5 = ૨૦૦૦ | term_end5 = ૨૦૦૯ | predecessor5 = લક્ષ્મણ માઝી | successor5 = શ્યામચરણ | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | constituency5 = રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તાર | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} | birth_place = [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ]], [[ઑડિશા]], ભારત | spouse = શ્યામ ચરણ મુર્મૂ (સ્વર્ગસ્થ)<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title = Who is Draupadi Murmu?|date = 13 June 2017}}</ref> | children = ૨ પુત્રો (સ્વર્ગસ્થ), ૧ પુત્રી | alma_mater = રમા દેવી મહિલા યુનિવર્સિટી | religion = | blank1 = | data1 = | profession = રાજકારણી | website = }} '''દ્રૌપદી મુર્મૂ''' (જન્મ જૂન ૨૦, ૧૯૫૮) એ [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] સાથે જોડાયેલા ભારતીય રાજકારણી છે. તેઓ ૨૦૨૨ ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે બીજેપીની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન (નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ – એનડીએ)ના સત્તાવાર ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|access-date=2022-06-21|website=NDTV.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=BJP-led NDA names Draupadi Murmu, former governor of Jharkhand as candidate for presidential polls|url=https://www.moneycontrol.com/news/politics/bjp-led-nda-names-draupadi-murmu-as-candidate-for-presidential-polls-8719581.html|access-date=2022-06-21|website=Moneycontrol|language=en}}</ref> તેમણે અગાઉ ૨૦૧૫ થી ૨૦૨૧ સુધી ઝારખંડના નવમા રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ [[ઑડિશા|ઓડિશા]] રાજ્યના છે. તે પાંચ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરનાર [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ રાજ્યપાલ છે અને [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદ માટે નામાંકિત થનાર પ્રથમ આદિવાસી છે. == પ્રારંભિક જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂનો જન્મ ૨૦ જૂન, ૧૯૫૮ના રોજ ઓડિશાના [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ જિલ્લાના]] બૈદાપોસી ગામમાં બિરાંચી નારાયણ ટુડુને ત્યાં થયો હતો.<ref>{{Cite web|title=Smt. Droupadi Murmu|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archive-date=8 October 2020|access-date=27 July 2015|website=Odisha Helpline}}</ref><ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|website=indiatoday}}</ref> ટુડુ અને તેમના દાદા બંને [[પંચાયતી રાજ|પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થા]] હેઠળ ગામના વડા હતા.<ref>{{Cite news|date=4 April 2018|title=Governor reaches out|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> == અંગત જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂએ શ્યામ ચરણ મુર્મૂ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. દંપતીને બે પુત્રો (બંને મૃત્યુ પામ્યા છે) અને એક પુત્રી છે.<ref name="ref_sons">http://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/></ref> == કારકિર્દી == મુર્મૂએ રાજ્યના રાજકારણમાં પ્રવેશતા પહેલા શિક્ષક તરીકે શરૂઆત કરી હતી. === રાજ્યની રાજનીતિ === મુર્મૂ ૧૯૯૭માં રાયરંગપુર નગર પંચાયતના કાઉન્સિલર તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ ભારતીય જનતા પાર્ટીના અનુસૂચિત જનજાતિ મોરચાના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. ઑડિશામાં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] અને બીજુ જનતા દળની ગઠબંધન સરકાર દરમિયાન, તેઓ ૬ માર્ચ, ૨૦૦૦ થી ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ સુધી વાણિજ્ય અને વાહનવ્યવહાર અને ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ થી ૧૬ મે ૨૦૦૪ સુધી મત્સ્યોદ્યોગ અને પશુ સંસાધન વિકાસ માટે સ્વતંત્ર હવાલા સાથે રાજ્ય મંત્રી હતા.<ref name="myref4">{{Cite web|title=Draupadi Murmu Jharkhand Guv|url=http://www.newindianexpress.com/states/odisha/Draupadi-Murmu-Jharkhand-Guv/2015/05/13/article2811852.ece|access-date=2015-05-13|website=New Indian Express}}</ref> તેઓ ઑડિશાના ભૂતપૂર્વ પ્રધાન અને વર્ષ ૨૦૦૦ અને ૨૦૦૪માં રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારના ધારાસભ્ય હતા.<ref name="myref2">{{Cite web|title=Narendra Modi government appoints four Governors|url=http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515043617/http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|archive-date=2015-05-15|access-date=2015-05-12|website=IBN Live}}</ref> તેમને ૨૦૦૭માં ઓડિશા વિધાનસભા દ્વારા શ્રેષ્ઠ ધારાસભ્ય માટે ''નીલકંઠ એવોર્ડ'' એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. === રાજ્યપાલ === તેઓ [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ હતા.<ref name="IBNlive 2015">{{Cite web|date=18 May 2015|title=Draupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|access-date=18 May 2015|website=IBN Live}}</ref><ref name="myref1">{{Cite web|title=Modi government names new governors for Jharkhand, five NE states|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Modi-government-names-new-governors-for-Jharkhand-five-NE-states/articleshow/47253194.cms?|access-date=2015-05-12|website=The Times of India}}</ref> તેઓ ઓડિશાના પ્રથમ મહિલા આદિજાતિ નેતા હતા, જેમને ભારતીય રાજ્યમાં રાજ્યપાલ તરીકે નિમણૂક મળી હતી. તે ભારતના ૧૫મા રાષ્ટ્રપતિના કાર્યાલયની ચૂંટણી માટે ભાજપની આગેવાની હેઠળના ''રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન''ના ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|last=Jun 21|first=TIMESOFINDIA COM /|last2=2022|last3=Ist|first3=21:38|title=Draupadi Murmu to be NDA's candidate for presidential polls {{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/draupadi-murmu-to-be-ndas-candidate-for-presidential-polls/articleshow/92368505.cms|access-date=2022-06-21|website=The Times of India|language=en}}</ref> ==સંદર્ભ== {{Reflist|30em}} ==બાહ્ય કડીઓ== {{Commons category|Draupadi Murmu|દ્રૌપદી મુર્મૂ}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} [[શ્રેણી:૧૯૫૮માં જન્મ]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:રાજનેતા]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] axxnlroukea04t65rxnwpxjosai0bne 825794 825793 2022-07-25T03:13:43Z Snehrashmi 41463 /* બાહ્ય કડીઓ */ રાજનૈતિક કાર્યાલયો wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | native_name = ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ | native_name_lang = or | image = Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg | office = નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એનડીએ) દ્વારા ૨૦૨૨ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના ઉમેદવાર | 1blankname = નામાંકિત | 1namedata = *[[અમિત શાહ]] *[[રાજનાથ સિંહ]] *[[જગત પ્રકાશ નડા]] | parliamentarygroup = રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન | office1 = ઝારખંડના ૯મા રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૮ મે ૨૦૧૫ | term_end1 = ૧૨ જુલાઈ ૨૦૨૧ | 1blankname1 = મુખ્ય મંત્રી | 1namedata1 = રઘુબર દાસ <br /> હેમંત સોરેન | predecessor1 = સૈયદ અહમદ | successor1 = રમેશ બૈસ | office2 = રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો),</br> ઓડિશા સરકાર | 1blankname2 = મુખ્ય મંત્રી (ઑડિશા) | 1namedata2 = [[નવિન પટનાયક]] | term2 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૧૬ મે ૨૦૧૪ | suboffice3 = વાણિજ્ય અને પરિવહન | subterm3 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ | suboffice4 = મત્સ્યપાલન અને પશુ સંસાધન વિકાસ | subterm4 = ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ - ૧૬ મે ૨૦૦૪ | office5 = ઓડિશા વિધાનસભાના સભ્ય | term_start5 = ૨૦૦૦ | term_end5 = ૨૦૦૯ | predecessor5 = લક્ષ્મણ માઝી | successor5 = શ્યામચરણ | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | constituency5 = રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તાર | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} | birth_place = [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ]], [[ઑડિશા]], ભારત | spouse = શ્યામ ચરણ મુર્મૂ (સ્વર્ગસ્થ)<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title = Who is Draupadi Murmu?|date = 13 June 2017}}</ref> | children = ૨ પુત્રો (સ્વર્ગસ્થ), ૧ પુત્રી | alma_mater = રમા દેવી મહિલા યુનિવર્સિટી | religion = | blank1 = | data1 = | profession = રાજકારણી | website = }} '''દ્રૌપદી મુર્મૂ''' (જન્મ જૂન ૨૦, ૧૯૫૮) એ [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] સાથે જોડાયેલા ભારતીય રાજકારણી છે. તેઓ ૨૦૨૨ ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે બીજેપીની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન (નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ – એનડીએ)ના સત્તાવાર ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|access-date=2022-06-21|website=NDTV.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=BJP-led NDA names Draupadi Murmu, former governor of Jharkhand as candidate for presidential polls|url=https://www.moneycontrol.com/news/politics/bjp-led-nda-names-draupadi-murmu-as-candidate-for-presidential-polls-8719581.html|access-date=2022-06-21|website=Moneycontrol|language=en}}</ref> તેમણે અગાઉ ૨૦૧૫ થી ૨૦૨૧ સુધી ઝારખંડના નવમા રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ [[ઑડિશા|ઓડિશા]] રાજ્યના છે. તે પાંચ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરનાર [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ રાજ્યપાલ છે અને [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદ માટે નામાંકિત થનાર પ્રથમ આદિવાસી છે. == પ્રારંભિક જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂનો જન્મ ૨૦ જૂન, ૧૯૫૮ના રોજ ઓડિશાના [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ જિલ્લાના]] બૈદાપોસી ગામમાં બિરાંચી નારાયણ ટુડુને ત્યાં થયો હતો.<ref>{{Cite web|title=Smt. Droupadi Murmu|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archive-date=8 October 2020|access-date=27 July 2015|website=Odisha Helpline}}</ref><ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|website=indiatoday}}</ref> ટુડુ અને તેમના દાદા બંને [[પંચાયતી રાજ|પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થા]] હેઠળ ગામના વડા હતા.<ref>{{Cite news|date=4 April 2018|title=Governor reaches out|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> == અંગત જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂએ શ્યામ ચરણ મુર્મૂ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. દંપતીને બે પુત્રો (બંને મૃત્યુ પામ્યા છે) અને એક પુત્રી છે.<ref name="ref_sons">http://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/></ref> == કારકિર્દી == મુર્મૂએ રાજ્યના રાજકારણમાં પ્રવેશતા પહેલા શિક્ષક તરીકે શરૂઆત કરી હતી. === રાજ્યની રાજનીતિ === મુર્મૂ ૧૯૯૭માં રાયરંગપુર નગર પંચાયતના કાઉન્સિલર તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ ભારતીય જનતા પાર્ટીના અનુસૂચિત જનજાતિ મોરચાના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. ઑડિશામાં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] અને બીજુ જનતા દળની ગઠબંધન સરકાર દરમિયાન, તેઓ ૬ માર્ચ, ૨૦૦૦ થી ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ સુધી વાણિજ્ય અને વાહનવ્યવહાર અને ૬ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૨ થી ૧૬ મે ૨૦૦૪ સુધી મત્સ્યોદ્યોગ અને પશુ સંસાધન વિકાસ માટે સ્વતંત્ર હવાલા સાથે રાજ્ય મંત્રી હતા.<ref name="myref4">{{Cite web|title=Draupadi Murmu Jharkhand Guv|url=http://www.newindianexpress.com/states/odisha/Draupadi-Murmu-Jharkhand-Guv/2015/05/13/article2811852.ece|access-date=2015-05-13|website=New Indian Express}}</ref> તેઓ ઑડિશાના ભૂતપૂર્વ પ્રધાન અને વર્ષ ૨૦૦૦ અને ૨૦૦૪માં રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારના ધારાસભ્ય હતા.<ref name="myref2">{{Cite web|title=Narendra Modi government appoints four Governors|url=http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515043617/http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|archive-date=2015-05-15|access-date=2015-05-12|website=IBN Live}}</ref> તેમને ૨૦૦૭માં ઓડિશા વિધાનસભા દ્વારા શ્રેષ્ઠ ધારાસભ્ય માટે ''નીલકંઠ એવોર્ડ'' એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. === રાજ્યપાલ === તેઓ [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ હતા.<ref name="IBNlive 2015">{{Cite web|date=18 May 2015|title=Draupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|access-date=18 May 2015|website=IBN Live}}</ref><ref name="myref1">{{Cite web|title=Modi government names new governors for Jharkhand, five NE states|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Modi-government-names-new-governors-for-Jharkhand-five-NE-states/articleshow/47253194.cms?|access-date=2015-05-12|website=The Times of India}}</ref> તેઓ ઓડિશાના પ્રથમ મહિલા આદિજાતિ નેતા હતા, જેમને ભારતીય રાજ્યમાં રાજ્યપાલ તરીકે નિમણૂક મળી હતી. તે ભારતના ૧૫મા રાષ્ટ્રપતિના કાર્યાલયની ચૂંટણી માટે ભાજપની આગેવાની હેઠળના ''રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન''ના ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|last=Jun 21|first=TIMESOFINDIA COM /|last2=2022|last3=Ist|first3=21:38|title=Draupadi Murmu to be NDA's candidate for presidential polls {{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/draupadi-murmu-to-be-ndas-candidate-for-presidential-polls/articleshow/92368505.cms|access-date=2022-06-21|website=The Times of India|language=en}}</ref> ==સંદર્ભ== {{Reflist|30em}} ==બાહ્ય કડીઓ== {{Commons category|Draupadi Murmu|દ્રૌપદી મુર્મૂ}} {{s-start}} {{s-off}} {{s-bef| before=સૈયદ અહેમદ}} {{s-ttl| title=ઝારખંડના રાજ્યપાલ| years=૨૦૧૫–૨૦૨૧}} {{s-aft| after=રમેશ બૈસ}} {{s-bef|before=[[રામનાથ કોવિંદ]]}} {{s-ttl|title=[[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]]|years=૨૦૨૨–વર્તમાન}} {{end}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} [[શ્રેણી:૧૯૫૮માં જન્મ]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:રાજનેતા]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] b8zeau7gz91sot9ol7oblo14rdvnbur 825812 825794 2022-07-25T11:03:56Z Dsvyas 561 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | native_name = ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ | native_name_lang = or | image = Governor of Jharkhand Draupadi Murmu in December 2016.jpg | office = નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (એનડીએ) દ્વારા ૨૦૨૨ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના ઉમેદવાર | 1blankname = નામાંકિત | 1namedata = *[[અમિત શાહ]] *[[રાજનાથ સિંહ]] *[[જગત પ્રકાશ નડા]] | parliamentarygroup = રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન | office1 = ઝારખંડના ૯મા રાજ્યપાલ | term_start1 = ૧૮ મે ૨૦૧૫ | term_end1 = ૧૨ જુલાઈ ૨૦૨૧ | 1blankname1 = મુખ્ય મંત્રી | 1namedata1 = રઘુબર દાસ <br /> હેમંત સોરેન | predecessor1 = સૈયદ અહમદ | successor1 = રમેશ બૈસ | office2 = રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો),</br> ઓડિશા સરકાર | 1blankname2 = મુખ્ય મંત્રી (ઑડિશા) | 1namedata2 = [[નવિન પટનાયક]] | term2 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૧૬ મે ૨૦૧૪ | suboffice3 = વાણિજ્ય અને પરિવહન | subterm3 = ૬ માર્ચ ૨૦૦૦ - ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ | suboffice4 = મત્સ્યપાલન અને પશુ સંસાધન વિકાસ | subterm4 = ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ - ૧૬ મે ૨૦૦૪ | office5 = ઓડિશા વિધાનસભાના સભ્ય | term_start5 = ૨૦૦૦ | term_end5 = ૨૦૦૯ | predecessor5 = લક્ષ્મણ માઝી | successor5 = શ્યામચરણ | party = [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] | constituency5 = રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તાર | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1958|06|20}} | birth_place = [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ]], [[ઑડિશા]], ભારત | spouse = શ્યામ ચરણ મુર્મૂ (સ્વર્ગસ્થ)<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/|title = Who is Draupadi Murmu?|date = 13 June 2017}}</ref> | children = ૨ પુત્રો (સ્વર્ગસ્થ), ૧ પુત્રી | alma_mater = રમા દેવી મહિલા યુનિવર્સિટી | religion = | blank1 = | data1 = | profession = રાજકારણી | website = }} '''દ્રૌપદી મુર્મૂ''' (જન્મ [[જૂન ૨૦|૨૦ જૂન]] ૧૯૫૮) એ [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] સાથે જોડાયેલા ભારતીય રાજકારણી છે. તેઓ ૨૦૨૨ની ભારતીય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે બીજેપીની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન (નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ – એનડીએ)ના સત્તાવાર ઉમેદવાર હતા, મતદાનમાં તેઓ બહુમતિથી રાષ્ટ્રપતિ પદ માટે ચૂંટાઈ આવ્યા છે.<ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu, Former Jharkhand Governor, Is BJP's Choice For President|url=https://www.ndtv.com/india-news/draupadi-murmu-former-jharkhand-governor-is-bjps-choice-for-president-3088291|access-date=2022-06-21|website=NDTV.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=BJP-led NDA names Draupadi Murmu, former governor of Jharkhand as candidate for presidential polls|url=https://www.moneycontrol.com/news/politics/bjp-led-nda-names-draupadi-murmu-as-candidate-for-presidential-polls-8719581.html|access-date=2022-06-21|website=Moneycontrol|language=en}}</ref> તેમણે અગાઉ ૨૦૧૫ થી ૨૦૨૧ સુધી ઝારખંડના નવમા રાજ્યપાલ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ [[ઑડિશા|ઓડિશા]] રાજ્યના છે. તે પાંચ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કરનાર [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ રાજ્યપાલ છે અને [[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] પદ માટે નામાંકિત થનાર પ્રથમ આદિવાસી છે. == પ્રારંભિક જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂનો જન્મ ૨૦ જૂન ૧૯૫૮ના રોજ ઓડિશાના [[મયુરભંજ જિલ્લો|મયુરભંજ જિલ્લા]]ના બૈદાપોસી ગામમાં બિરાંચી નારાયણ ટુડુને ત્યાં થયો હતો.<ref>{{Cite web|title=Smt. Droupadi Murmu|url=http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008190558/http://www.odishahelpline.com/Profile-of-Smt-Droupadi-Murmu-of-RAIRANGPUR-constituency-4.html|archive-date=8 October 2020|access-date=27 July 2015|website=Odisha Helpline}}</ref><ref>{{Cite web|title=Draupadi Murmu may soon be the President of India: Know all about her|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/draupadi-murmu-president-of-india-982961-2017-06-15|website=indiatoday}}</ref> બિરાંચી નારાયણ અને તેમના દાદા બંને [[પંચાયતી રાજ|પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થા]] હેઠળ ગામના સરપંચ હતા.<ref>{{Cite news|date=4 April 2018|title=Governor reaches out|work=Hindustan|location=Ranchi}}</ref> == અંગત જીવન == દ્રૌપદી મુર્મૂએ શ્યામ ચરણ મુર્મૂ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. દંપતીને બે પુત્રો (બંને મૃત્યુ પામ્યા છે) અને એક પુત્રી છે.<ref name="ref_sons">http://indianexpress.com/article/india/who-is-draupdi-murmu-next-president-narendra-modi-pranab-mukherjee-4701597/></ref> == કારકિર્દી == દ્રૌપદી મુર્મૂએ રાજ્યના રાજકારણમાં પ્રવેશતા પહેલા શિક્ષક તરીકે કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. === રાજ્યની રાજનીતિ === દ્રૌપદી મુર્મૂ ૧૯૯૭માં રાયરંગપુર નગર પંચાયતના કાઉન્સિલર તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેઓએ ભારતીય જનતા પાર્ટીના અનુસૂચિત જનજાતિ મોરચાના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. ઑડિશામાં [[ભારતીય જનતા પાર્ટી]] અને બીજુ જનતા દળની ગઠબંધન સરકાર દરમિયાન તેઓ ૬ માર્ચ ૨૦૦૦થી ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨ સુધી વાણિજ્ય અને વાહનવ્યવહાર અને ૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૨થી ૧૬ મે ૨૦૦૪ સુધી મત્સ્યોદ્યોગ અને પશુ સંસાધન વિકાસ માટે સ્વતંત્ર હવાલા સાથે રાજ્ય મંત્રી હતા.<ref name="myref4">{{Cite web|title=Draupadi Murmu Jharkhand Guv|url=http://www.newindianexpress.com/states/odisha/Draupadi-Murmu-Jharkhand-Guv/2015/05/13/article2811852.ece|access-date=2015-05-13|website=New Indian Express}}</ref> તેઓ ઑડિશાના ભૂતપૂર્વ પ્રધાન અને વર્ષ ૨૦૦૦ અને ૨૦૦૪માં રાયરંગપુર વિધાનસભા મતવિસ્તારના ધારાસભ્ય હતા.<ref name="myref2">{{Cite web|title=Narendra Modi government appoints four Governors|url=http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515043617/http://ibnlive.in.com/news/narendra-modi-government-appoints-four-governors/545256-37.html|archive-date=2015-05-15|access-date=2015-05-12|website=IBN Live}}</ref> તેમને ૨૦૦૭માં ઓડિશા વિધાનસભા દ્વારા શ્રેષ્ઠ ધારાસભ્ય માટે ''નીલકંઠ એવોર્ડ'' એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. === રાજ્યપાલ === તેઓ [[ઝારખંડ]]ના પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ હતા.<ref name="IBNlive 2015">{{Cite web|date=18 May 2015|title=Draupadi Murmu sworn in as first woman Governor of Jharkhand-I News – IBNLive Mobile|url=http://m.ibnlive.com/news/india/draupadi-murmu-sworn-in-as-first-woman-governor-of-jharkhand-993328.html|access-date=18 May 2015|website=IBN Live}}</ref><ref name="myref1">{{Cite web|title=Modi government names new governors for Jharkhand, five NE states|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/Modi-government-names-new-governors-for-Jharkhand-five-NE-states/articleshow/47253194.cms?|access-date=2015-05-12|website=The Times of India}}</ref> તેઓ ઓડિશાના પ્રથમ મહિલા આદિવાસી નેતા હતા, જેમને ભારતીય રાજ્યમાં રાજ્યપાલ તરીકે નિમણૂક મળી હતી. તે ભારતના ૧૫મા રાષ્ટ્રપતિના કાર્યાલયની ચૂંટણી માટે ભાજપની આગેવાની હેઠળના ''રાષ્ટ્રીય જનતાંત્રિક ગઠબંધન''ના વિજેતા ઉમેદવાર છે.<ref>{{Cite web|last=Jun 21|first=TIMESOFINDIA COM /|last2=2022|last3=Ist|first3=21:38|title=Draupadi Murmu to be NDA's candidate for presidential polls {{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/draupadi-murmu-to-be-ndas-candidate-for-presidential-polls/articleshow/92368505.cms|access-date=2022-06-21|website=The Times of India|language=en}}</ref> ==સંદર્ભ== {{Reflist|30em}} ==બાહ્ય કડીઓ== {{Commons category|Draupadi Murmu|દ્રૌપદી મુર્મૂ}} {{s-start}} {{s-off}} {{s-bef| before=સૈયદ અહેમદ}} {{s-ttl| title=ઝારખંડના રાજ્યપાલ| years=૨૦૧૫–૨૦૨૧}} {{s-aft| after=રમેશ બૈસ}} {{s-bef|before=[[રામનાથ કોવિંદ]]}} {{s-ttl|title=[[ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]]|years=૨૦૨૨–વર્તમાન}} {{end}} {{ભારતના રાષ્ટ્રપતિ}} [[શ્રેણી:૧૯૫૮માં જન્મ]] [[શ્રેણી:જીવિત લોકો]] [[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]] [[શ્રેણી:રાજનેતા]] [[શ્રેણી:ભારતના રાષ્ટ્રપતિ]] gudwhyu7i4ab07qtbr3vvxy4r81qhvb 3 133948 825769 824880 2022-07-24T15:07:08Z Deepfriedokra 61777 Deepfriedokraએ [[સભ્યની ચર્ચા:Ultimete]]ને [[સભ્યની ચર્ચા:Afshar-beg]] પર ખસેડ્યું: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Ultimete|Ultimete]]" to "[[Special:CentralAuth/Afshar-beg|Afshar-beg]]" wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Ultimete}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૫:૧૨, ૧૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 13o339vof1sinmk37460k6io2sapiov 3 134237 825779 825744 2022-07-24T16:30:19Z જોશી પરેશ 69787 /* પ્રકૃતિ */ નવો વિભાગ wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=જોશી પરેશ}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૨૩:૦૨, ૨૩ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == શબ્દનાદ == ઓ પ્રિયતમ ! તેઓ પધારી રહ્યાં છે... ઓ પ્રિય ! આ શબ્દમંદીરમાં તમારું સ્વાગત છે. તમારીજ માટે મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દાલય સજાવ્યું છે. તમે અહિં પધાર્યા છો તેમાંજ તમારી શ્રેષ્ઠતા દેખાય છે. તમારો ભાવવિભોર ચહેરો, એક એક શબ્દશિલ્પને બારીકાઈથી નિહાળતી કુતૂહલ ભરી નજરો અને આ સુંદર રચનાઓમાં ગુંજતો શબ્દારવ તમને પુલકિત કરી રહ્યો છે. વાક્યોનાં ઉબરે મસ્તક નમાવી તમે ખોબામાં રહેલાં સુંદર શબ્દપુષ્પો ધરાવો છો. ચરણામૃત અને પ્રસાદ ગ્રહણ કરીને તમે આત્મદિપકનાં અજવાળામાં મારાં પ્રિયતમનાં દર્શન કરવા ઈચ્છો છો... સાચું જ કહું છું ઓ પ્રિય ! મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દમંદિર તમારી જ માટે બંધાવ્યું છે... તેને ખબર છે કે તમે એકવાર જરૂર અહીં દર્શન કરવાં આવશો. અને આજે તમે આવી ગયાં છો. ઓ પ્રિય ! આ તમારું જ શબ્દમંદિર છે. હું તો ખાલી પુજારી છું ! તમારીજ રાહ જોતો તમારાંજ પ્રિયતમને સાચવીને બેઠો છું. તમારીજ સાથે મેળવવા ! આવ્યાં જ છો તો એકવાર પ્રદક્ષિણા જરૂર કરજો. આ શબ્દતિર્થની એક એક રચના રૂપી મૂર્તિઓ તમારીજ રાહ જુએ છે ! જરા ધ્યાનથી જુઓ તો ખરા મારાં પ્રિયતમને ! તમારી સામે મરક મરક મલકતી મૂર્તિ એ ખરેખર મારાં જ પ્રિયતમનીજ છે ! ક્યાંક આ હસતો ચહેરો તમારોજ તો નથીને ? ઓ પ્રિય ! સાચું કહેજો હો ! ક્યાંક તમેજ મારાં પ્રિયતમ બનીને પધાર્યા નથીને !!! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૦૪, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) વહેલી પરોઢે તમારા ગાલ પર ટપલી મારીને જગાડતાં સમિરને કે પછી હળવેકથી ઢંઢોળતાં ઉષાકિરણને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? જેને ખોળે માથુ ઢાળીને રોજ તમે પોઢિ જાઓ છો એ અજ્ઞાતને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? કુંડામાં હમણાંજ પાંગરેલાં છોડનાં એ નાનકડાં પુષ્પને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? એ તો ઠીક પણ મધુર દાંપત્યનાં માધુર્યસમાં એ નાનકડાં બાલુડાંને ચુમતાં પહેલાં તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? તમેં ક્યાં ઓળખો છો માંરાં પ્રિયતમને ? હું વિચારોનાં સથવારે લેખનિની હોડીમાં શબ્દોનાં હલેસાં મારતો તમને જ તો તેડવા અવ્યો છું…કે એક વાર તેને જઇને પુછિયે તો ખરાં કે તમે કોણ છો? ને તમે મને જ પુછો છો કે તમે કોણ છો? સાવ સાચું કહેજો હોં તમે કદિ એકાંતમાં તમને પોતાને પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૧, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે પુછો છો કે હું કોણ છું ? પથ્થર શું જાણે કે તે કોણ છે ? એ તો શિલ્પીનેજ ખબર... અમેતો પુજાઈએ ત્યારે જાણીએ કે અમે કોણ છીએ ! અમને આમ કંડારનારા ઓ શિલ્પી ! ચાલ હવે ટાંકણું ચલાવ મારે મારી પહેચાન મેળવવી છે ! અને જરા ધ્યાન રાખજે હો... હું બરડ પથ્થર છું ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૬, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) હું જીવનના સંગીતને શબ્દોથી સજાવું છું. નિઃશબ્દનું વર્ણન શબ્દોથી તો શું કરું ? કિંતુ તેની વીણાની મીઠાશના માધુર્યને ભરપુર માણું છું. આ તેમનોજ પ્રસાદ છે ઓ પ્રિય ! મારા આ પ્રિયતમના પ્રસાદને વહેચવાનું હવે તમનેજ સોપું છું. [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૭, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે મને પ્રેમ કરો છો. તમને આવું લખાણ પણ કદાચ ગમે છે. કારણકે "પ્રેમ કરવો" એ તમારો સ્વભાવ છે. અને તેથી જ જ્યારે "પ્રતિભાવ" આપવાનો થાય છે ત્યારે તમે પ્રસંષા કરો છો. જે નથી ગમતું ત્યાં મૌન રહો છો. અને બીલકુલ નથી ગમતું તેને અવગણીને આગળ વધી જાઓ છો. તમારો પ્રતિભાવ તમારી લાગણીઓનો સાચો પડઘો ક્યાં છે ? તમારો નૂતન દ્રષ્ટિકોણ મને નવી દ્રષ્ટિ ન આપી શકે ? આપણે બન્ને સાથે મળીને કંઇક નવું ન સર્જી શકીએ ? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૮, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == પ્રકૃતિ == આમ જ ન મહોરી ઊઠે આંબો મંજરીઓથી; નક્કી કોઈ ટહુકો પાંદડે પાંદડે ફર્યો હશે ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૨૨:૦૦, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) f9y6qjnuxsgd6ebzyx5bwhlixhehrki 825780 825779 2022-07-24T16:33:06Z જોશી પરેશ 69787 wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=જોશી પરેશ} == શબ્દનાદ == ઓ પ્રિયતમ ! તેઓ પધારી રહ્યાં છે... ઓ પ્રિય ! આ શબ્દમંદીરમાં તમારું સ્વાગત છે. તમારીજ માટે મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દાલય સજાવ્યું છે. તમે અહિં પધાર્યા છો તેમાંજ તમારી શ્રેષ્ઠતા દેખાય છે. તમારો ભાવવિભોર ચહેરો, એક એક શબ્દશિલ્પને બારીકાઈથી નિહાળતી કુતૂહલ ભરી નજરો અને આ સુંદર રચનાઓમાં ગુંજતો શબ્દારવ તમને પુલકિત કરી રહ્યો છે. વાક્યોનાં ઉબરે મસ્તક નમાવી તમે ખોબામાં રહેલાં સુંદર શબ્દપુષ્પો ધરાવો છો. ચરણામૃત અને પ્રસાદ ગ્રહણ કરીને તમે આત્મદિપકનાં અજવાળામાં મારાં પ્રિયતમનાં દર્શન કરવા ઈચ્છો છો... સાચું જ કહું છું ઓ પ્રિય ! મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દમંદિર તમારી જ માટે બંધાવ્યું છે... તેને ખબર છે કે તમે એકવાર જરૂર અહીં દર્શન કરવાં આવશો. અને આજે તમે આવી ગયાં છો. ઓ પ્રિય ! આ તમારું જ શબ્દમંદિર છે. હું તો ખાલી પુજારી છું ! તમારીજ રાહ જોતો તમારાંજ પ્રિયતમને સાચવીને બેઠો છું. તમારીજ સાથે મેળવવા ! આવ્યાં જ છો તો એકવાર પ્રદક્ષિણા જરૂર કરજો. આ શબ્દતિર્થની એક એક રચના રૂપી મૂર્તિઓ તમારીજ રાહ જુએ છે ! જરા ધ્યાનથી જુઓ તો ખરા મારાં પ્રિયતમને ! તમારી સામે મરક મરક મલકતી મૂર્તિ એ ખરેખર મારાં જ પ્રિયતમનીજ છે ! ક્યાંક આ હસતો ચહેરો તમારોજ તો નથીને ? ઓ પ્રિય ! સાચું કહેજો હો ! ક્યાંક તમેજ મારાં પ્રિયતમ બનીને પધાર્યા નથીને !!! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૦૪, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) વહેલી પરોઢે તમારા ગાલ પર ટપલી મારીને જગાડતાં સમિરને કે પછી હળવેકથી ઢંઢોળતાં ઉષાકિરણને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? જેને ખોળે માથુ ઢાળીને રોજ તમે પોઢિ જાઓ છો એ અજ્ઞાતને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? કુંડામાં હમણાંજ પાંગરેલાં છોડનાં એ નાનકડાં પુષ્પને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? એ તો ઠીક પણ મધુર દાંપત્યનાં માધુર્યસમાં એ નાનકડાં બાલુડાંને ચુમતાં પહેલાં તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? તમેં ક્યાં ઓળખો છો માંરાં પ્રિયતમને ? હું વિચારોનાં સથવારે લેખનિની હોડીમાં શબ્દોનાં હલેસાં મારતો તમને જ તો તેડવા અવ્યો છું…કે એક વાર તેને જઇને પુછિયે તો ખરાં કે તમે કોણ છો? ને તમે મને જ પુછો છો કે તમે કોણ છો? સાવ સાચું કહેજો હોં તમે કદિ એકાંતમાં તમને પોતાને પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૧, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે પુછો છો કે હું કોણ છું ? પથ્થર શું જાણે કે તે કોણ છે ? એ તો શિલ્પીનેજ ખબર... અમેતો પુજાઈએ ત્યારે જાણીએ કે અમે કોણ છીએ ! અમને આમ કંડારનારા ઓ શિલ્પી ! ચાલ હવે ટાંકણું ચલાવ મારે મારી પહેચાન મેળવવી છે ! અને જરા ધ્યાન રાખજે હો... હું બરડ પથ્થર છું ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૬, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) હું જીવનના સંગીતને શબ્દોથી સજાવું છું. નિઃશબ્દનું વર્ણન શબ્દોથી તો શું કરું ? કિંતુ તેની વીણાની મીઠાશના માધુર્યને ભરપુર માણું છું. આ તેમનોજ પ્રસાદ છે ઓ પ્રિય ! મારા આ પ્રિયતમના પ્રસાદને વહેચવાનું હવે તમનેજ સોપું છું. [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૭, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે મને પ્રેમ કરો છો. તમને આવું લખાણ પણ કદાચ ગમે છે. કારણકે "પ્રેમ કરવો" એ તમારો સ્વભાવ છે. અને તેથી જ જ્યારે "પ્રતિભાવ" આપવાનો થાય છે ત્યારે તમે પ્રસંષા કરો છો. જે નથી ગમતું ત્યાં મૌન રહો છો. અને બીલકુલ નથી ગમતું તેને અવગણીને આગળ વધી જાઓ છો. તમારો પ્રતિભાવ તમારી લાગણીઓનો સાચો પડઘો ક્યાં છે ? તમારો નૂતન દ્રષ્ટિકોણ મને નવી દ્રષ્ટિ ન આપી શકે ? આપણે બન્ને સાથે મળીને કંઇક નવું ન સર્જી શકીએ ? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૮, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == પ્રકૃતિ == આમ જ ન મહોરી ઊઠે આંબો મંજરીઓથી; નક્કી કોઈ ટહુકો પાંદડે પાંદડે ફર્યો હશે ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૨૨:૦૦, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 2uv9lp7x8wunnbz584i2q4bt60efj68 825848 825780 2022-07-25T11:55:14Z KartikMistry 10383 સ્વાગત સંદેશો પાછો લાવ્યો. wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=જોશી પરેશ}} == શબ્દનાદ == ઓ પ્રિયતમ ! તેઓ પધારી રહ્યાં છે... ઓ પ્રિય ! આ શબ્દમંદીરમાં તમારું સ્વાગત છે. તમારીજ માટે મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દાલય સજાવ્યું છે. તમે અહિં પધાર્યા છો તેમાંજ તમારી શ્રેષ્ઠતા દેખાય છે. તમારો ભાવવિભોર ચહેરો, એક એક શબ્દશિલ્પને બારીકાઈથી નિહાળતી કુતૂહલ ભરી નજરો અને આ સુંદર રચનાઓમાં ગુંજતો શબ્દારવ તમને પુલકિત કરી રહ્યો છે. વાક્યોનાં ઉબરે મસ્તક નમાવી તમે ખોબામાં રહેલાં સુંદર શબ્દપુષ્પો ધરાવો છો. ચરણામૃત અને પ્રસાદ ગ્રહણ કરીને તમે આત્મદિપકનાં અજવાળામાં મારાં પ્રિયતમનાં દર્શન કરવા ઈચ્છો છો... સાચું જ કહું છું ઓ પ્રિય ! મારાં પ્રિયતમે આ શબ્દમંદિર તમારી જ માટે બંધાવ્યું છે... તેને ખબર છે કે તમે એકવાર જરૂર અહીં દર્શન કરવાં આવશો. અને આજે તમે આવી ગયાં છો. ઓ પ્રિય ! આ તમારું જ શબ્દમંદિર છે. હું તો ખાલી પુજારી છું ! તમારીજ રાહ જોતો તમારાંજ પ્રિયતમને સાચવીને બેઠો છું. તમારીજ સાથે મેળવવા ! આવ્યાં જ છો તો એકવાર પ્રદક્ષિણા જરૂર કરજો. આ શબ્દતિર્થની એક એક રચના રૂપી મૂર્તિઓ તમારીજ રાહ જુએ છે ! જરા ધ્યાનથી જુઓ તો ખરા મારાં પ્રિયતમને ! તમારી સામે મરક મરક મલકતી મૂર્તિ એ ખરેખર મારાં જ પ્રિયતમનીજ છે ! ક્યાંક આ હસતો ચહેરો તમારોજ તો નથીને ? ઓ પ્રિય ! સાચું કહેજો હો ! ક્યાંક તમેજ મારાં પ્રિયતમ બનીને પધાર્યા નથીને !!! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૦૪, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) વહેલી પરોઢે તમારા ગાલ પર ટપલી મારીને જગાડતાં સમિરને કે પછી હળવેકથી ઢંઢોળતાં ઉષાકિરણને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? જેને ખોળે માથુ ઢાળીને રોજ તમે પોઢિ જાઓ છો એ અજ્ઞાતને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? કુંડામાં હમણાંજ પાંગરેલાં છોડનાં એ નાનકડાં પુષ્પને તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? એ તો ઠીક પણ મધુર દાંપત્યનાં માધુર્યસમાં એ નાનકડાં બાલુડાંને ચુમતાં પહેલાં તમે કદિ પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? તમેં ક્યાં ઓળખો છો માંરાં પ્રિયતમને ? હું વિચારોનાં સથવારે લેખનિની હોડીમાં શબ્દોનાં હલેસાં મારતો તમને જ તો તેડવા અવ્યો છું…કે એક વાર તેને જઇને પુછિયે તો ખરાં કે તમે કોણ છો? ને તમે મને જ પુછો છો કે તમે કોણ છો? સાવ સાચું કહેજો હોં તમે કદિ એકાંતમાં તમને પોતાને પુછો છો ખરાં કે તમે કોણ છો? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૧, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે પુછો છો કે હું કોણ છું ? પથ્થર શું જાણે કે તે કોણ છે ? એ તો શિલ્પીનેજ ખબર... અમેતો પુજાઈએ ત્યારે જાણીએ કે અમે કોણ છીએ ! અમને આમ કંડારનારા ઓ શિલ્પી ! ચાલ હવે ટાંકણું ચલાવ મારે મારી પહેચાન મેળવવી છે ! અને જરા ધ્યાન રાખજે હો... હું બરડ પથ્થર છું ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૬, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) હું જીવનના સંગીતને શબ્દોથી સજાવું છું. નિઃશબ્દનું વર્ણન શબ્દોથી તો શું કરું ? કિંતુ તેની વીણાની મીઠાશના માધુર્યને ભરપુર માણું છું. આ તેમનોજ પ્રસાદ છે ઓ પ્રિય ! મારા આ પ્રિયતમના પ્રસાદને વહેચવાનું હવે તમનેજ સોપું છું. [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૭, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) તમે મને પ્રેમ કરો છો. તમને આવું લખાણ પણ કદાચ ગમે છે. કારણકે "પ્રેમ કરવો" એ તમારો સ્વભાવ છે. અને તેથી જ જ્યારે "પ્રતિભાવ" આપવાનો થાય છે ત્યારે તમે પ્રસંષા કરો છો. જે નથી ગમતું ત્યાં મૌન રહો છો. અને બીલકુલ નથી ગમતું તેને અવગણીને આગળ વધી જાઓ છો. તમારો પ્રતિભાવ તમારી લાગણીઓનો સાચો પડઘો ક્યાં છે ? તમારો નૂતન દ્રષ્ટિકોણ મને નવી દ્રષ્ટિ ન આપી શકે ? આપણે બન્ને સાથે મળીને કંઇક નવું ન સર્જી શકીએ ? [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૮, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) == પ્રકૃતિ == આમ જ ન મહોરી ઊઠે આંબો મંજરીઓથી; નક્કી કોઈ ટહુકો પાંદડે પાંદડે ફર્યો હશે ! [[સભ્ય:જોશી પરેશ|જોશી પરેશ]] ([[સભ્યની ચર્ચા:જોશી પરેશ|ચર્ચા]]) ૨૨:૦૦, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) krxtobrbkxr9ay5w5m4v694an9y6xhy 2 134238 825775 825745 2022-07-24T16:14:11Z જોશી પરેશ 69787 http://paresh08.blogspot.com/?m=0 wikitext text/x-wiki પરેશ જોષી http://paresh08.blogspot.com/?m=0 ioci1tq1x8nm6r9wmknogtfihc45l3t 825776 825775 2022-07-24T16:24:05Z જોશી પરેશ 69787 https://paresh08.blogspot.com/2014/05/blog-post.html wikitext text/x-wiki પરેશ જોષી http://paresh08.blogspot.com/?m=0 https://paresh08.blogspot.com/2014/05/blog-post.html ipgyijcz1z40nb7eyvix8frxubulfvy 3 134255 825763 2022-07-24T13:37:22Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=SOLANKI HITESHKUMAR DANABHAI}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૯:૦૭, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) gigziodanpqhlh2q98k3fi4hd423y4f 3 134256 825764 2022-07-24T13:46:14Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Sanjot Rana}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૯:૧૬, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 9q54x49xo1qthxgp9n7ekmzfvpmmhvi 3 134257 825770 2022-07-24T15:07:08Z Deepfriedokra 61777 Deepfriedokraએ [[સભ્યની ચર્ચા:Ultimete]]ને [[સભ્યની ચર્ચા:Afshar-beg]] પર ખસેડ્યું: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Ultimete|Ultimete]]" to "[[Special:CentralAuth/Afshar-beg|Afshar-beg]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[સભ્યની ચર્ચા:Afshar-beg]] lvkvy130x691s5a7ito6jetxbj3fm8z 3 134258 825774 2022-07-24T15:58:09Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Gujrati Nanubhai jivrajbhai}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૨૧:૨૮, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) rhkm6stkyuvcjx7n7pzy01ycayb4k8f 3 134259 825778 2022-07-24T16:28:17Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Yogeshkumar Dindor}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૨૧:૫૮, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) aqmpi0rld2xujal5sdslewdvbmvj521 3 134260 825784 2022-07-24T17:01:42Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Aman41111}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૨૨:૩૧, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) k0ntd0adulzdfhg7n3wz30wxlgmrw0x 3 134261 825785 2022-07-24T17:13:03Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Rakesh.aarkay1}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૨૨:૪૩, ૨૪ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 6e6b5glux2e8zk5jgaslhnl5qrs7eo8 3 134262 825786 2022-07-24T21:19:12Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Eragon Shadeslayer}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૦૨:૪૯, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) fy1e0u1z3c57kimv6tz09lwsm9erc0x 3 134263 825787 2022-07-24T22:14:52Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Jeojio3}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૦૩:૪૪, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) ckivquetcb36m1cbbw2jd9wuk6ds02v 3 134264 825788 2022-07-25T00:19:04Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Spaokobb}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૦૫:૪૯, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 5qoyb6io6mnkzv86w236f63imnp2e43 3 134265 825797 2022-07-25T03:39:35Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Barot Harsh 07}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૦૯:૦૯, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) o09k5kcgly8zle3tjqja3it6xowaa6s 3 134266 825799 2022-07-25T04:35:18Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Maloshyam06}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૦:૦૫, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) oq4r675klb3daynovbpao8boii83oqa 3 134267 825800 2022-07-25T05:15:13Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Rohitsetthachok}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૦:૪૫, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) tp2cwd5axtz4be7ot3ib9nj3u0t8lx1 3 134268 825803 2022-07-25T05:45:25Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Sky chauhan 12}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૧:૧૫, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) l9ilhcrsme3mqifa9oaby4yc0um1c0z 3 134269 825805 2022-07-25T07:35:05Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Ananda amitsambhava}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૩:૦૫, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 4cenyoa0lrw6kk7xdqfaf9kg4hgw4f5 3 134270 825806 2022-07-25T08:55:12Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Jay aaaaaaaaaaaa}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૪:૨૫, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 0vdj9uhanlyqz6zliugi5nh7alczas4 3 134271 825807 2022-07-25T09:20:55Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Pradip G. Vaghela}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૪:૫૦, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) i97l98xx1cq334i8x8vos66kd7xsxlk 3 134272 825808 2022-07-25T09:28:57Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Ajay Kamejaliya}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૪:૫૮, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) iucyb7t9yrob4urxhfziatvsnu64g4k 3 134273 825809 2022-07-25T09:58:43Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Sn vaghela}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૫:૨૮, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) fope4s7tmqg9mg5xgj9i9ai185yhgin 3 134274 825813 2022-07-25T11:17:19Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=KSHITIJ VASAVA}} -- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૬:૪૭, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) 1ebam6rqsaavl5qkfm8qe516xiks8yj 3 134275 825814 2022-07-25T11:18:38Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Mehul Dharajiya}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૬:૪૮, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) m2gzu0e9qwho3z1urs4h1x9llksc8zb 3 134276 825815 2022-07-25T11:37:45Z New user message 14116 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Camielsylvester}} -- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]^{[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]} ૧૭:૦૭, ૨૫ જુલાઇ ૨૦૨૨ (IST) n2bmpwdpis71upnf6g86lv4ij39ebpf 10 134277 825818 2021-10-11T18:20:21Z en>MusikBot II 0 Protected "[[Template:Dummy ref]]": [[Wikipedia:High-risk templates|High-risk template or module]]: 280 transclusions ([[User:MusikBot II/TemplateProtector|more info]]) ([Edit=Require autoconfirmed or confirmed access] (indefinite)) wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Dummy reference]] {{R from move}} 5rm00yso83pyxdunxpzbi7gr1ixzwjs 825819 825818 2022-07-25T11:53:29Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Dummy_ref]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Dummy reference]] {{R from move}} 5rm00yso83pyxdunxpzbi7gr1ixzwjs 10 134278 825820 2018-01-10T19:21:30Z en>Primefac 0 Protected "[[Template:Dummy reference]]": [[WP:SEMI|semi-protecting]] highly-visible templates in response to recent template-space vandalism ([Edit=Require autoconfirmed or confirmed access] (indefinite) [Move=Require autoconfirmed or confirmed access... wikitext text/x-wiki <sup class="reference nowrap ltr" style="color:#002bb8;">[{{#ifeq:{{yes/no|{{{txtital|}}}}}|yes|<span style="font-style:italic">}}{{#if:{{{txtcol|}}}|<span style="color:{{{txtcol|}}}">}}{{{1|1}}}{{#if:{{{txtcol|}}}|</span>}}{{#ifeq:{{yes/no|{{{txtital|}}}}}|yes|</span>}}]</sup><noinclude> {{documentation}} </noinclude> eh0xba2q8xz3uyfnr810wsls458r4yx 825821 825820 2022-07-25T11:53:29Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Dummy_reference]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <sup class="reference nowrap ltr" style="color:#002bb8;">[{{#ifeq:{{yes/no|{{{txtital|}}}}}|yes|<span style="font-style:italic">}}{{#if:{{{txtcol|}}}|<span style="color:{{{txtcol|}}}">}}{{{1|1}}}{{#if:{{{txtcol|}}}|</span>}}{{#ifeq:{{yes/no|{{{txtital|}}}}}|yes|</span>}}]</sup><noinclude> {{documentation}} </noinclude> eh0xba2q8xz3uyfnr810wsls458r4yx 10 134279 825824 2021-10-26T17:22:56Z en>MusikBot II 0 Changed protection settings for "[[Template:Notelist-lr]]": [[Wikipedia:High-risk templates|High-risk template or module]]: 2950 transclusions ([[User:MusikBot II/TemplateProtector|more info]]) ([Edit=Require extended confirmed access] (indefinite) [Move=Require extended confirmed access] (indefinite)) wikitext text/x-wiki <includeonly>{{notelist|colwidth={{{1|{{{colwidth|}}}}}}|refs={{{refs|{{{notes|}}}}}}|group=lower-roman}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 987prp5evnupgqtm6tns5bgic9i0loe 825825 825824 2022-07-25T11:53:30Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Notelist-lr]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <includeonly>{{notelist|colwidth={{{1|{{{colwidth|}}}}}}|refs={{{refs|{{{notes|}}}}}}|group=lower-roman}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 987prp5evnupgqtm6tns5bgic9i0loe 10 134280 825832 2018-01-10T19:22:36Z en>Primefac 0 Protected "[[Template:Yes/no]]": [[WP:SEMI|semi-protecting]] highly-visible templates in response to recent template-space vandalism ([Edit=Require autoconfirmed or confirmed access] (indefinite) [Move=Require autoconfirmed or confirmed access] (indefi... wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Yesno]] f20lpuh5wj2a9xpc80yfnrzqpjm83g9 825833 825832 2022-07-25T11:53:32Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Yes/no]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Template:Yesno]] f20lpuh5wj2a9xpc80yfnrzqpjm83g9 828 134281 825842 2022-07-11T18:40:17Z en>Izno 0 and move mbox-small to 720px here as well sanitized-css text/css /* {{pp|small=y}} */ .ombox { margin: 4px 0; border-collapse: collapse; border: 1px solid #a2a9b1; /* Default "notice" gray */ background-color: #f8f9fa; box-sizing: border-box; } /* For the "small=yes" option. */ .ombox.mbox-small { font-size: 88%; line-height: 1.25em; } .ombox-speedy { border: 2px solid #b32424; /* Red */ background-color: #fee7e6; /* Pink */ } .ombox-delete { border: 2px solid #b32424; /* Red */ } .ombox-content { border: 1px solid #f28500; /* Orange */ } .ombox-style { border: 1px solid #fc3; /* Yellow */ } .ombox-move { border: 1px solid #9932cc; /* Purple */ } .ombox-protection { border: 2px solid #a2a9b1; /* Gray-gold */ } .ombox .mbox-text { border: none; /* @noflip */ padding: 0.25em 0.9em; width: 100%; } .ombox .mbox-image { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0 2px 0.9em; text-align: center; } .ombox .mbox-imageright { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0.9em 2px 0; text-align: center; } /* An empty narrow cell */ .ombox .mbox-empty-cell { border: none; padding: 0; width: 1px; } .ombox .mbox-invalid-type { text-align: center; } @media (min-width: 720px) { .ombox { margin: 4px 10%; } .ombox.mbox-small { /* @noflip */ clear: right; /* @noflip */ float: right; /* @noflip */ margin: 4px 0 4px 1em; width: 238px; } } gt34qcz2etl1lglsfax1xmoaasgmdxe 825843 825842 2022-07-25T11:53:34Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:Message_box/ombox.css]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન sanitized-css text/css /* {{pp|small=y}} */ .ombox { margin: 4px 0; border-collapse: collapse; border: 1px solid #a2a9b1; /* Default "notice" gray */ background-color: #f8f9fa; box-sizing: border-box; } /* For the "small=yes" option. */ .ombox.mbox-small { font-size: 88%; line-height: 1.25em; } .ombox-speedy { border: 2px solid #b32424; /* Red */ background-color: #fee7e6; /* Pink */ } .ombox-delete { border: 2px solid #b32424; /* Red */ } .ombox-content { border: 1px solid #f28500; /* Orange */ } .ombox-style { border: 1px solid #fc3; /* Yellow */ } .ombox-move { border: 1px solid #9932cc; /* Purple */ } .ombox-protection { border: 2px solid #a2a9b1; /* Gray-gold */ } .ombox .mbox-text { border: none; /* @noflip */ padding: 0.25em 0.9em; width: 100%; } .ombox .mbox-image { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0 2px 0.9em; text-align: center; } .ombox .mbox-imageright { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0.9em 2px 0; text-align: center; } /* An empty narrow cell */ .ombox .mbox-empty-cell { border: none; padding: 0; width: 1px; } .ombox .mbox-invalid-type { text-align: center; } @media (min-width: 720px) { .ombox { margin: 4px 10%; } .ombox.mbox-small { /* @noflip */ clear: right; /* @noflip */ float: right; /* @noflip */ margin: 4px 0 4px 1em; width: 238px; } } gt34qcz2etl1lglsfax1xmoaasgmdxe 828 134282 825844 2022-07-24T05:11:22Z en>Ahechtbot 0 [[Wikipedia:BOT|Bot]]: Updated page. Scribunto text/plain return { ["EB1911"] = 12000, ["EB1911_poster"] = 3600, ["ECU"] = 2200, ["EC_number"] = 4800, ["EGY"] = 3000, ["EHAK"] = 3300, ["ENFA"] = 3400, ["ENG"] = 9300, ["ENGLs"] = 2700, ["EOL"] = 2500, ["ER_to_list_entry"] = 6000, ["ESP"] = 15000, ["ESPNcricinfo"] = 3400, ["EST"] = 3800, ["Eastern_name_order"] = 4200, ["Ebicite"] = 7100, ["Ec"] = 27000, ["Ed"] = 5900, ["Ed_right"] = 3000, ["Edit"] = 799000, ["EditAtWikidata"] = 725000, ["EditOnWikidata"] = 39000, ["Edit_a_taxon"] = 99000, ["Edit_conflict"] = 30000, ["Edit_count_link"] = 7600, ["Edit_extended-protected"] = 2800, ["Edit_fully-protected"] = 7000, ["Edit_on_Wikidata"] = 39000, ["Edit_protected"] = 3200, ["Edit_semi-protected"] = 32000, ["Edit_taxonomy"] = 327000, ["Edit_template-protected"] = 3800, ["Editcount"] = 3000, ["Editnotice"] = 15000, ["Editnotice/notice"] = 12000, ["Editnotice_for_lists_of_people"] = 2400, ["EduBase"] = 4500, ["Educational_assignment"] = 4000, ["Efn"] = 145000, ["Efn-lr"] = 2300, ["Efn-ua"] = 3500, ["Efs_player"] = 4900, ["Efs_start"] = 4900, ["Election_box_2-party-preferred"] = 2200, ["Election_box_2pp"] = 2200, ["Election_box_begin"] = 29000, ["Election_box_begin_no_change"] = 12000, ["Election_box_candidate"] = 6800, ["Election_box_candidate_AU_party"] = 3200, ["Election_box_candidate_no_change"] = 2400, ["Election_box_candidate_with_party_link"] = 24000, ["Election_box_candidate_with_party_link_no_change"] = 12000, ["Election_box_end"] = 39000, ["Election_box_formal"] = 3200, ["Election_box_gain_with_party_link"] = 10000, ["Election_box_hold_AU_party"] = 2700, ["Election_box_hold_with_party_link"] = 14000, ["Election_box_hold_with_party_link_no_change"] = 3500, ["Election_box_hold_with_party_link_no_swing"] = 3500, ["Election_box_informal"] = 3600, ["Election_box_majority"] = 18000, ["Election_box_new_seat_win"] = 4500, ["Election_box_registered_electors"] = 4800, ["Election_box_total"] = 2800, ["Election_box_total_no_change"] = 10000, ["Election_box_turnout"] = 24000, ["Election_box_winning_candidate_with_party_link"] = 15000, ["Election_box_winning_candidate_with_party_link_no_change"] = 11000, ["Election_results"] = 6000, ["Election_summary_begin"] = 4000, ["Election_summary_party"] = 4000, ["Election_table"] = 2600, ["Election_table/category"] = 2600, ["Elo_ranking"] = 3400, ["Elo_rating"] = 3400, ["Em"] = 941000, ["Em_dash"] = 12000, ["Emblem_table"] = 3200, ["Emdash"] = 2400, ["Emmy_Awards/color"] = 4200, ["Empty_category"] = 4300, ["Empty_section"] = 35000, ["En"] = 3700, ["En_dash"] = 26000, ["En_dash_range"] = 156000, ["Encodefirst"] = 59000, ["End"] = 98000, ["End_box"] = 14000, ["End_date"] = 75000, ["End_date_and_age"] = 4800, ["End_of_course_week"] = 5400, ["End_of_students_table"] = 4500, ["Endangered_Languages_Project"] = 11000, ["Endash"] = 6500, ["Endflatlist"] = 269000, ["Endorse"] = 4900, ["Endplainlist"] = 3400, ["English_anime_licensee"] = 3900, ["English_football_updater"] = 2800, ["English_manga_publisher"] = 2100, ["Engvar"] = 8500, ["EngvarB"] = 104000, ["Ensure_AAA_contrast_ratio"] = 21000, ["Enum"] = 36000, ["Enzyme"] = 3300, ["Enzymes"] = 6200, ["Episode_list"] = 19000, ["Episode_list/sublist"] = 5300, ["Episode_table"] = 16000, ["Error"] = 3100, ["Error-small"] = 463000, ["ErrorBar2"] = 4300, ["Esc"] = 2300, ["Esccnty"] = 2400, ["Esoteric_file"] = 2500, ["Essay"] = 5000, ["Essay-like"] = 4300, ["EstcatContinent"] = 3300, ["EstcatContinent/core"] = 3300, ["EstcatCountry"] = 28000, ["EstcatCountry/core"] = 28000, ["EstcatCountryDecade"] = 5600, ["EstcatCountryDecade/core"] = 5600, ["EstcatUSstate"] = 10000, ["EstcatUSstate/core"] = 10000, ["Estonia_To-do"] = 22000, ["Ethnologue18"] = 4800, ["Europe_topic"] = 9600, ["Excerpt"] = 3100, ["Excerpt/styles.css"] = 3100, ["ExistNotRedirect"] = 45000, ["Expand_French"] = 16000, ["Expand_German"] = 15000, ["Expand_Italian"] = 3800, ["Expand_Japanese"] = 3300, ["Expand_Russian"] = 2900, ["Expand_Spanish"] = 6800, ["Expand_language"] = 70000, ["Expand_list"] = 14000, ["Expand_section"] = 37000, ["Expand_wikitext"] = 98000, ["Explain"] = 2400, ["Extended_football_squad_player"] = 5700, ["Extended_football_squad_start"] = 5800, ["External_links"] = 3900, ["External_media"] = 9600, ["External_music_video"] = 19000, ["Extinct"] = 12000, ["Extra_album_cover"] = 8200, ["Extra_chronology"] = 14000, ["Extract"] = 8500, ["Module:EditAtWikidata"] = 1860000, ["Module:Effective_protection_expiry"] = 50000, ["Module:Effective_protection_level"] = 51000, ["Module:Election_results"] = 6000, ["Module:Endangered_Languages_Project"] = 11000, ["Module:English_variant_notice"] = 47000, ["Module:Engvar"] = 9800, ["Module:Episode_list"] = 24000, ["Module:Episode_table"] = 16000, ["Module:Error"] = 470000, ["Module:Escape"] = 10000, ["Module:Excerpt"] = 3100, ["Module:Excerpt/config"] = 3100, ["Module:Excerpt/portals"] = 4500, ["Module:ExistNotRedirect"] = 45000, ["Module:Expand_wikitext"] = 98000, ["Module:Exponential_search"] = 550000, ["Module:External_links"] = 58000, ["Module:External_links/conf"] = 58000, ["Module:External_links/conf/Sports"] = 58000, } ish965mpbc5gnzrbbeyuc064xrd8ml8 825845 825844 2022-07-25T11:53:34Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:Transclusion_count/data/E]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન Scribunto text/plain return { ["EB1911"] = 12000, ["EB1911_poster"] = 3600, ["ECU"] = 2200, ["EC_number"] = 4800, ["EGY"] = 3000, ["EHAK"] = 3300, ["ENFA"] = 3400, ["ENG"] = 9300, ["ENGLs"] = 2700, ["EOL"] = 2500, ["ER_to_list_entry"] = 6000, ["ESP"] = 15000, ["ESPNcricinfo"] = 3400, ["EST"] = 3800, ["Eastern_name_order"] = 4200, ["Ebicite"] = 7100, ["Ec"] = 27000, ["Ed"] = 5900, ["Ed_right"] = 3000, ["Edit"] = 799000, ["EditAtWikidata"] = 725000, ["EditOnWikidata"] = 39000, ["Edit_a_taxon"] = 99000, ["Edit_conflict"] = 30000, ["Edit_count_link"] = 7600, ["Edit_extended-protected"] = 2800, ["Edit_fully-protected"] = 7000, ["Edit_on_Wikidata"] = 39000, ["Edit_protected"] = 3200, ["Edit_semi-protected"] = 32000, ["Edit_taxonomy"] = 327000, ["Edit_template-protected"] = 3800, ["Editcount"] = 3000, ["Editnotice"] = 15000, ["Editnotice/notice"] = 12000, ["Editnotice_for_lists_of_people"] = 2400, ["EduBase"] = 4500, ["Educational_assignment"] = 4000, ["Efn"] = 145000, ["Efn-lr"] = 2300, ["Efn-ua"] = 3500, ["Efs_player"] = 4900, ["Efs_start"] = 4900, ["Election_box_2-party-preferred"] = 2200, ["Election_box_2pp"] = 2200, ["Election_box_begin"] = 29000, ["Election_box_begin_no_change"] = 12000, ["Election_box_candidate"] = 6800, ["Election_box_candidate_AU_party"] = 3200, ["Election_box_candidate_no_change"] = 2400, ["Election_box_candidate_with_party_link"] = 24000, ["Election_box_candidate_with_party_link_no_change"] = 12000, ["Election_box_end"] = 39000, ["Election_box_formal"] = 3200, ["Election_box_gain_with_party_link"] = 10000, ["Election_box_hold_AU_party"] = 2700, ["Election_box_hold_with_party_link"] = 14000, ["Election_box_hold_with_party_link_no_change"] = 3500, ["Election_box_hold_with_party_link_no_swing"] = 3500, ["Election_box_informal"] = 3600, ["Election_box_majority"] = 18000, ["Election_box_new_seat_win"] = 4500, ["Election_box_registered_electors"] = 4800, ["Election_box_total"] = 2800, ["Election_box_total_no_change"] = 10000, ["Election_box_turnout"] = 24000, ["Election_box_winning_candidate_with_party_link"] = 15000, ["Election_box_winning_candidate_with_party_link_no_change"] = 11000, ["Election_results"] = 6000, ["Election_summary_begin"] = 4000, ["Election_summary_party"] = 4000, ["Election_table"] = 2600, ["Election_table/category"] = 2600, ["Elo_ranking"] = 3400, ["Elo_rating"] = 3400, ["Em"] = 941000, ["Em_dash"] = 12000, ["Emblem_table"] = 3200, ["Emdash"] = 2400, ["Emmy_Awards/color"] = 4200, ["Empty_category"] = 4300, ["Empty_section"] = 35000, ["En"] = 3700, ["En_dash"] = 26000, ["En_dash_range"] = 156000, ["Encodefirst"] = 59000, ["End"] = 98000, ["End_box"] = 14000, ["End_date"] = 75000, ["End_date_and_age"] = 4800, ["End_of_course_week"] = 5400, ["End_of_students_table"] = 4500, ["Endangered_Languages_Project"] = 11000, ["Endash"] = 6500, ["Endflatlist"] = 269000, ["Endorse"] = 4900, ["Endplainlist"] = 3400, ["English_anime_licensee"] = 3900, ["English_football_updater"] = 2800, ["English_manga_publisher"] = 2100, ["Engvar"] = 8500, ["EngvarB"] = 104000, ["Ensure_AAA_contrast_ratio"] = 21000, ["Enum"] = 36000, ["Enzyme"] = 3300, ["Enzymes"] = 6200, ["Episode_list"] = 19000, ["Episode_list/sublist"] = 5300, ["Episode_table"] = 16000, ["Error"] = 3100, ["Error-small"] = 463000, ["ErrorBar2"] = 4300, ["Esc"] = 2300, ["Esccnty"] = 2400, ["Esoteric_file"] = 2500, ["Essay"] = 5000, ["Essay-like"] = 4300, ["EstcatContinent"] = 3300, ["EstcatContinent/core"] = 3300, ["EstcatCountry"] = 28000, ["EstcatCountry/core"] = 28000, ["EstcatCountryDecade"] = 5600, ["EstcatCountryDecade/core"] = 5600, ["EstcatUSstate"] = 10000, ["EstcatUSstate/core"] = 10000, ["Estonia_To-do"] = 22000, ["Ethnologue18"] = 4800, ["Europe_topic"] = 9600, ["Excerpt"] = 3100, ["Excerpt/styles.css"] = 3100, ["ExistNotRedirect"] = 45000, ["Expand_French"] = 16000, ["Expand_German"] = 15000, ["Expand_Italian"] = 3800, ["Expand_Japanese"] = 3300, ["Expand_Russian"] = 2900, ["Expand_Spanish"] = 6800, ["Expand_language"] = 70000, ["Expand_list"] = 14000, ["Expand_section"] = 37000, ["Expand_wikitext"] = 98000, ["Explain"] = 2400, ["Extended_football_squad_player"] = 5700, ["Extended_football_squad_start"] = 5800, ["External_links"] = 3900, ["External_media"] = 9600, ["External_music_video"] = 19000, ["Extinct"] = 12000, ["Extra_album_cover"] = 8200, ["Extra_chronology"] = 14000, ["Extract"] = 8500, ["Module:EditAtWikidata"] = 1860000, ["Module:Effective_protection_expiry"] = 50000, ["Module:Effective_protection_level"] = 51000, ["Module:Election_results"] = 6000, ["Module:Endangered_Languages_Project"] = 11000, ["Module:English_variant_notice"] = 47000, ["Module:Engvar"] = 9800, ["Module:Episode_list"] = 24000, ["Module:Episode_table"] = 16000, ["Module:Error"] = 470000, ["Module:Escape"] = 10000, ["Module:Excerpt"] = 3100, ["Module:Excerpt/config"] = 3100, ["Module:Excerpt/portals"] = 4500, ["Module:ExistNotRedirect"] = 45000, ["Module:Expand_wikitext"] = 98000, ["Module:Exponential_search"] = 550000, ["Module:External_links"] = 58000, ["Module:External_links/conf"] = 58000, ["Module:External_links/conf/Sports"] = 58000, } ish965mpbc5gnzrbbeyuc064xrd8ml8 828 134283 825850 2022-07-12T15:25:07Z en>Izno 0 hack around mf being opinionated sanitized-css text/css /* {{pp|small=y}} */ .ambox { border: 1px solid #a2a9b1; /* @noflip */ border-left: 10px solid #36c; /* Default "notice" blue */ background-color: #fbfbfb; box-sizing: border-box; } /* Single border between stacked boxes. Take into account base templatestyles, * user styles, and Template:Dated maintenance category. * remove link selector when T200206 is fixed */ .ambox + link + .ambox, .ambox + link + style + .ambox, .ambox + link + link + .ambox, /* TODO: raise these as "is this really that necessary???". the change was Dec 2021 */ .ambox + .mw-empty-elt + link + .ambox, .ambox + .mw-empty-elt + link + style + .ambox, .ambox + .mw-empty-elt + link + link + .ambox { margin-top: -1px; } /* For the "small=left" option. */ /* must override .ambox + .ambox styles above */ html body.mediawiki .ambox.mbox-small-left { /* @noflip */ margin: 4px 1em 4px 0; overflow: hidden; width: 238px; border-collapse: collapse; font-size: 88%; line-height: 1.25em; } .ambox-speedy { /* @noflip */ border-left: 10px solid #b32424; /* Red */ background-color: #fee7e6; /* Pink */ } .ambox-delete { /* @noflip */ border-left: 10px solid #b32424; /* Red */ } .ambox-content { /* @noflip */ border-left: 10px solid #f28500; /* Orange */ } .ambox-style { /* @noflip */ border-left: 10px solid #fc3; /* Yellow */ } .ambox-move { /* @noflip */ border-left: 10px solid #9932cc; /* Purple */ } .ambox-protection { /* @noflip */ border-left: 10px solid #a2a9b1; /* Gray-gold */ } .ambox .mbox-text { border: none; /* @noflip */ padding: 0.25em 0.5em; width: 100%; } .ambox .mbox-image { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0 2px 0.5em; text-align: center; } .ambox .mbox-imageright { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0.5em 2px 0; text-align: center; } /* An empty narrow cell */ .ambox .mbox-empty-cell { border: none; padding: 0; width: 1px; } .ambox .mbox-image-div { width: 52px; } /* Hack around MobileFrontend being opinionated */ html.client-js body.skin-minerva .mbox-text-span { margin-left: 23px !important; } @media (min-width: 720px) { .ambox { margin: 0 10%; /* 10% = Will not overlap with other elements */ } } 4uo84hdwizsmv7kmpu8kgevjeag35wk 825851 825850 2022-07-25T11:56:19Z KartikMistry 10383 [[:en:Module:Message_box/ambox.css]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન sanitized-css text/css /* {{pp|small=y}} */ .ambox { border: 1px solid #a2a9b1; /* @noflip */ border-left: 10px solid #36c; /* Default "notice" blue */ background-color: #fbfbfb; box-sizing: border-box; } /* Single border between stacked boxes. Take into account base templatestyles, * user styles, and Template:Dated maintenance category. * remove link selector when T200206 is fixed */ .ambox + link + .ambox, .ambox + link + style + .ambox, .ambox + link + link + .ambox, /* TODO: raise these as "is this really that necessary???". the change was Dec 2021 */ .ambox + .mw-empty-elt + link + .ambox, .ambox + .mw-empty-elt + link + style + .ambox, .ambox + .mw-empty-elt + link + link + .ambox { margin-top: -1px; } /* For the "small=left" option. */ /* must override .ambox + .ambox styles above */ html body.mediawiki .ambox.mbox-small-left { /* @noflip */ margin: 4px 1em 4px 0; overflow: hidden; width: 238px; border-collapse: collapse; font-size: 88%; line-height: 1.25em; } .ambox-speedy { /* @noflip */ border-left: 10px solid #b32424; /* Red */ background-color: #fee7e6; /* Pink */ } .ambox-delete { /* @noflip */ border-left: 10px solid #b32424; /* Red */ } .ambox-content { /* @noflip */ border-left: 10px solid #f28500; /* Orange */ } .ambox-style { /* @noflip */ border-left: 10px solid #fc3; /* Yellow */ } .ambox-move { /* @noflip */ border-left: 10px solid #9932cc; /* Purple */ } .ambox-protection { /* @noflip */ border-left: 10px solid #a2a9b1; /* Gray-gold */ } .ambox .mbox-text { border: none; /* @noflip */ padding: 0.25em 0.5em; width: 100%; } .ambox .mbox-image { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0 2px 0.5em; text-align: center; } .ambox .mbox-imageright { border: none; /* @noflip */ padding: 2px 0.5em 2px 0; text-align: center; } /* An empty narrow cell */ .ambox .mbox-empty-cell { border: none; padding: 0; width: 1px; } .ambox .mbox-image-div { width: 52px; } /* Hack around MobileFrontend being opinionated */ html.client-js body.skin-minerva .mbox-text-span { margin-left: 23px !important; } @media (min-width: 720px) { .ambox { margin: 0 10%; /* 10% = Will not overlap with other elements */ } } 4uo84hdwizsmv7kmpu8kgevjeag35wk 10 134284 825852 2015-02-15T16:41:26Z en>Gadget850 0 DOC wikitext text/x-wiki <includeonly>{{efn|name={{{name|}}}|group=lower-greek|reference={{{1|}}}}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> ntf36bfdwqn3lqceas4pwcbn1glsddy 825853 825852 2022-07-25T11:58:12Z KartikMistry 10383 [[:en:Template:Efn-lg]] માંથી આયાત કરેલ ૧ પુનરાવર્તન wikitext text/x-wiki <includeonly>{{efn|name={{{name|}}}|group=lower-greek|reference={{{1|}}}}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> ntf36bfdwqn3lqceas4pwcbn1glsddy