વિકિપીડિયા
guwiki
https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0
MediaWiki 1.39.0-wmf.26
first-letter
દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય (મિડિયા)
વિશેષ
ચર્ચા
સભ્ય
સભ્યની ચર્ચા
વિકિપીડિયા
વિકિપીડિયા ચર્ચા
ચિત્ર
ચિત્રની ચર્ચા
મીડિયાવિકિ
મીડિયાવિકિ ચર્ચા
ઢાંચો
ઢાંચાની ચર્ચા
મદદ
મદદની ચર્ચા
શ્રેણી
શ્રેણીની ચર્ચા
TimedText
TimedText talk
વિભાગ
વિભાગ ચર્ચા
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
અમદાવાદ
0
763
827739
824766
2022-08-24T12:14:18Z
103.137.195.34
/* ઇતિહાસ */
wikitext
text/x-wiki
{{ઉમદા લેખ}}
{{Infobox settlement
| name = અમદાવાદ
| other_name = અહમદાબાદ, કર્ણાવતી
| settlement_type = મેટ્રોપોલિટન શહેર
| image_skyline = AhmedabadPhotoMontage1.jpg
| image_alt =
| image_caption = '''સમઘડી દિશામાં ડાબે ઉપરથી:''' <br />[[સાબરમતી આશ્રમ]], [[હઠીસિંહનાં દેરાં]], [[નરેન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ]], [[સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ]], [[કાંકરિયા તળાવ]]
| nickname =
| map_alt =
| map_caption =
| pushpin_map = India Gujarat#India3
| pushpin_label_position = center
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ગુજરાતમાં અમદાવાદનું સ્થાન
| coordinates = {{coord|23.03|72.58|display=inline}}
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = {{flag|ભારત}}
| subdivision_type1 = [[ભારતનાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો|રાજ્ય]]
| subdivision_type2 = [[ગુજરાતના જિલ્લાઓ|જિલ્લો]]
| subdivision_name1 = [[ગુજરાત]]
| subdivision_name2 = [[અમદાવાદ જિલ્લો|અમદાવાદ]]
| established_title = સ્થાપના
| established_date = ૧૪૧૧
| named_for = [[અહમદશાહ|અહમદ શાહ પહેલો]]
| government_type = મેયર-કાઉન્સિલ
| governing_body = [[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]
| leader_title = મેયર
| leader_name = કિરીટભાઈ પરમાર<ref name="news18">{{Cite web|title=અમદાવાદના મેયર તરીકે કિરીટ પરમારની પસંદગી, ગીતા પટેલ બન્યાં ડે. મેયર|url=https://gujarati.news18.com/news/madhya-gujarat/ahmedabad-amc-election-kirit-parmar-become-mayour-of-ahmedabad-city-geeta-patel-become-deputy-mayor-vz-1078496.html|access-date=2021-07-02|website=News18 Gujarati|language=gu}}</ref>
| leader_title2 = ડેપ્યુટી મેયર
| leader_name2 = ગીતાબેન પટેલ<ref name="news18" />
| leader_title3 = મ્યુનિસિપલ કમિશ્નર
| leader_name3 = મુકેશ કુમાર<ref>{{cite web |title=Municipal Commissioner :: Ahmedabad Municipal Corporation |url=https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/corp_comm.jsp |website=ahmedabadcity.gov.in |access-date=20 June 2020 |archive-date=11 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200711130737/https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/corp_comm.jsp |url-status=live }}</ref>
| leader_title4 = પોલિસ કમિશ્નર
| leader_name4 = સંજય શ્રીવાસ્તવ<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/city-police-chief-visits-stadium-ashram/articleshow/74125656.cms|title=City police chief visits stadium, ashram {{!}} Ahmedabad News - Times of India|last1=Feb 14|first1=TNN {{!}}|last2=2020|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-02-19|last3=Ist|first3=04:42|archive-date=14 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214211834/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/city-police-chief-visits-stadium-ashram/articleshow/74125656.cms|url-status=live}}</ref>
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref name='Municipal Extensions'>{{cite web|title=Expansion of Municipal Corporations|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gujarat-municipal-limits-of-six-cities-expanded/articleshow/76459795.cms|access-date=19 November 2020|archive-date=18 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200818194323/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gujarat-municipal-limits-of-six-cities-expanded/articleshow/76459795.cms|url-status=live}}</ref><ref name='Municipalities have extension in Gujarat'>{{cite web|title=Municipalities have extension in Gujarat|url=https://www.gnsnews.co.in/municipal-corporation-limits-of-5-cities-including-gandhinagar-extended/|access-date=19 November 2020|archive-date=20 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200920101249/https://www.gnsnews.co.in/municipal-corporation-limits-of-5-cities-including-gandhinagar-extended/|url-status=live}}</ref><ref name='AMC Expands'>{{cite web|title=AMC Expansion|url=https://citizenmatters.in/ahmedabad-municipal-corporation-expansion-real-estate-calls-shots-21022|access-date=19 November 2020|archive-date=16 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116144630/https://citizenmatters.in/ahmedabad-municipal-corporation-expansion-real-estate-calls-shots-21022|url-status=live}}</ref><ref name="AMC"/>
| area_total_km2 = 505.00
| area_urban_km2 = 1,866
| area_urban_footnotes = <ref>{{Cite web|url=http://www.auda.org.in/Content/about-us-42|title=About Us {{!}} AUDA|website=www.auda.org.in|access-date=2020-02-20|archive-date=20 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200220004611/http://www.auda.org.in/Content/about-us-42|url-status=live}}</ref>
| area_rank = ભારતમાં ૬ઠ્ઠો (ગુજરાતમાં ૨જો)
| elevation_footnotes = <ref>{{cite web |url=https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/about_amc.jsp |title=About The Corporation: Ahmedabad Today |access-date=24 April 2018 |publisher=Ahmdabad Municipal Corporation |archive-url=https://web.archive.org/web/20180425114642/https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/about_amc.jsp |archive-date=25 April 2018 |url-status=live }}</ref>
| elevation_m = 53
| population_total = 5633927
| population_as_of = ૨૦૧૧
| population_footnotes = <ref name=2011census/>
| population_density_km2 = auto
| population_urban = 6357693
| population_urban_footnotes = <ref name=UA>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/India-Gujarat.html|title=Gujarāt (India): State, Major Agglomerations & Cities – Population Statistics in Maps and Charts|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430115558/http://www.citypopulation.de/India-Gujarat.html|archive-date=30 April 2016}}</ref>
| population_rank = ૫મો
| population_demonym = અમદાવાદી
| timezone1 = [[ભારતીય માનક સમય|IST]]
| utc_offset1 = +૫:૩૦
| postal_code_type = પિનકોડ
| postal_code = ૩૮૦ ૦XX
| area_code = ૦૭૯
| registration_plate = GJ-01 (પશ્ચિમ), GJ-27 (પૂર્વ), GJ-38 (બાવળા, ગ્રામીણ)<ref>{{Cite web|last1=Kaushik|first1=Himanshu|last2=Jan 3|first2=Niyati Parikh / TNN /|last3=2019|last4=Ist|first4=03:16|title=GJ-01 series registers 12% drop in one year {{!}} Ahmedabad News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gj-01-series-registers-12-drop-in-one-year/articleshow/67356737.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808104137/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gj-01-series-registers-12-drop-in-one-year/articleshow/67356737.cms|archive-date=2020-08-08|access-date=2020-08-08|website=The Times of India|language=en}}</ref>
| blank_name_sec1 = જાતિ પ્રમાણ
| blank_info_sec1 = ૧.૧૧<ref>{{cite web|title=Distribution of Population, Decadal Growth Rate, Sex-Ratio and Population Density|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/gujarat/table-1.xls|work=[[2011 census of India]]|publisher=[[Government of India]]|access-date=21 March 2012|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20111113182831/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/gujarat/table-1.xls|archive-date=13 November 2011}}</ref> [[પુરુષ|♂]]/[[સ્ત્રી|♀]]
| blank2_name = સાક્ષરતા દર
| blank2_info = 89.62<ref name=2011census/>
| footnotes = સંદર્ભ: ભારતની વસ્તી ગણતરી.<ref>{{cite web|title=Ahmedabad (Ahmedabad) District : Census 2011 data|url=http://www.census2011.co.in/census/district/188-ahmadabad.html|work=census2011|access-date=28 May 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140612111531/http://www.census2011.co.in/census/district/188-ahmadabad.html|archive-date=12 June 2014}}</ref>
| blank_name_sec2 = મેટ્રોપોલિસ GDP/PPP
| blank_info_sec2 = ૭૦ અબજ ડોલર
| demographics_type1 = ભાષા
| demographics1_title1 = અધિકૃત
| demographics1_info1 = [[ગુજરાતી ભાષા|ગુજરાતી]]
| demographics1_title2 =
| demographics1_info2 =
| website = {{URL|ahmedabadcity.gov.in/}}
| સ્થિતિ = યોગ્ય
}}
'''અમદાવાદ''' ({{ઉચ્ચારણ|amdavad.ogg}}) [[ગુજરાત]] રાજ્યનું સૌથી મોટુંં અને વસ્તી પ્રમાણે [[ભારત]]નું પાંચમા અને શહેરી વસ્તી પ્રમાણે સાતમા ક્રમનું શહેર છે.<ref name="citypop India aggs">{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/India-Agglo.html|title=India: States and Major Agglomerations – Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|date=29 September 2016|website=citypopulation.de|archive-url = https://web.archive.org/web/20141217011539/http://citypopulation.de/India-Agglo.html|archive-date=17 December 2014|url-status=live}}</ref> [[સાબરમતી]] નદીના કિનારે વસેલું આ શહેર [[અમદાવાદ જિલ્લો|અમદાવાદ જિલ્લા]]નું મુખ્ય મથક છે અને ૧૯૬૦થી ૧૯૭૧ સુધી ગુજરાત રાજ્યનું પાટનગર રહી ચૂક્યું છે.
અંગ્રેજ શાસન દરમ્યાન અમદાવાદ એક આધુનિક અને મોટુંં શહેર બની ગયું હતું. તે દરમિયાન તેને બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ બનાવી દેવામાં આવ્યું. અમદાવાદ ત્યારે પણ ગુજરાત પ્રદેશનો એક અગત્યનો ભાગ રહ્યું. કાપડ ઉદ્યોગનું તે મુખ્ય સ્થળ હતું અને અહીં સ્થપાયેલા ટેક્સ્ટાઈલ ઉદ્યોગને કારણે તેને 'માન્ચેસ્ટર ઑફ ધ ઈસ્ટ' તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું.
== ઇતિહાસ ==
[[ચિત્ર:Cloth map of ahmedabad.jpg|thumb|left|200px|એક કપડા પર અમદાવાદનો નકશો, ૧૯મી સદી]]
પુરાતત્વીય પુરાવા સૂચવે છે કે અમદાવાદ આસપાસનો વિસ્તાર ૧૧મી સદીથી વસવાટ ધરાવે છે અને તે આશાપલ્લી અથવા તો [[આશાવલ]] નામથી ઓળખાતો હતો.<ref>{{Cite book|author= Jane Turner|title=The Dictionary of Art|publisher=Grove|volume=1|isbn=9781884446009|page=૪૭૧|year=૧૯૯૬}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ashaval.com/history-behind-names-of-ahmedabad-1110169/|title=The History behind the names of Ahmedabad City.|last=Rai|first=Neha|date=2018-11-28|website=Ashaval.com|language=en-US|access-date=2019-09-28}}</ref>
એ વખતે અણહીલવાડના [[કર્ણદેવ સોલંકી|સોલંકી રાજા કરણદેવે]] આશાવલના ભીલ nadi na kahthe ave li a charotsri nadi ne hu vandan karu chu when You are thw spring now she can make this as well you must try it its not a scame
નદી પાસેનો મણીનગર વિસ્તાર તરીકે ઓળખાય છે.
[[સોલંકી વંશ]]નું રાજ ૧૩મી સદી સુધી ચાલ્યું, ત્યાર બાદ ગુજરાતનું સંચાલન ધોળકાના [[વાઘેલા વંશ]]ના હાથમાં આવ્યું. સન ૧૪૧૧માં મુસલમાનોના ભારત પરના આક્રમણ દરમ્યાન કર્ણાવતી પર દિલ્હીના સુલતાને વિજય મેળવ્યો અને ગુજરાતમાં મુઝફ્ફરીદ વંશની સ્થાપના કરી.
ગુજરાત સલ્તનત બની અને સુલતાન [[અહમદશાહ|અહમદશાહે]] (મૂળ નામ: નાસીરુદીન અહમદશાહ) પાટનગર તરીકે કર્ણાવતી પાસેની જગા પસંદ કરી. તેનું નામ પોતાના નામ પરથી 'અહમદાબાદ' રાખ્યું. સમય જતાં તે અપભ્રંશ થઈને 'અમદાવાદ'<ref>{{Cite book|title=સેતુ શહેર મેપ: અમદાવાદ-ગાંધીનગર |publisher=સેતુ પબલીકેશન |year=૧૯૯૮ | page=૧}}</ref> તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું.
અહમદશાહે [[ફેબ્રુઆરી ૨૬|૨૬ ફેબ્રુઆરી]] ૧૪૧૧ના રોજ શહેરનો પાયો [[માણેક બુરજ|માણેક બુર્જ]] પાસે નાખ્યો<ref name="Pandya 2010">{{cite web | last=Pandya | first=Yatin | title=In Ahmedabad, history is still alive as tradition | website=dna | date=૧૪ નવેમ્બર ૨૦૧૦ | url=http://www.dnaindia.com/analysis/column-in-ahmedabad-history-is-still-alive-as-tradition-1466396 | access-date=૨૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬}}</ref> (૧.૨૦ બપોરે, ગુરૂવાર, ધુ અલ-કિદાહ, હિજરી વર્ષ ૮૧૩<ref>{{cite web|url=http://www.egovamc.com/AhmCity/history.aspx|title=History|website=[[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]|access-date=૨૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬|archive-url=https://web.archive.org/web/20160223012426/http://egovamc.com/AhmCity/history.aspx|archive-date=2016-02-23|quote=Jilkad is anglicized name of the month [[Dhu al-Qi'dah]], Hijri year not mentioned but derived from date converter|url-status=live}}</ref>). તેણે નવી રાજધાની [[માર્ચ ૪|૪ માર્ચ]] ૧૪૧૧ના રોજ નક્કી કરી હતી.
દંતકથા અનુસાર અહમદશાહ બાદશાહ જ્યારે સાબરમતી નદીને કિનારે ટહેલતા હતા ત્યારે તેમણે એક સસલાંને કુતરાનો પીછો કરતા જોયું. સુલતાન કે જેઓ તેમના રાજ્યની રાજધાની વસાવવા માટેના સ્થળની શોધમાં હતા તેઓ આ બહાદુરીના કારનામાંથી પ્રાભાવિત થઇને સાબરમતી નદી કિનારા નજીકનો જંગલ વિસ્તાર પાટનગરની સ્થાપના માટે નક્કી કર્યો. આ બનાવ એક લોકપ્રિય કહેવતમાં વર્ણવેલ છે: ''જબ કુત્તે પે સસ્સા આયા, તબ બાદશાહને શહેર બસાયા''.
ઈ.સ. ૧૪૮૭માં અહમદ શાહના પૌત્ર [[મહમદ બેગડો|મહમદ બેગડા]]એ અમદાવાદની ચોતરફ ૧૦ કી.મી. પરીમીતીનો કોટ ચણાવ્યો, જેમાં ૧૨ દરવાજા અને ૧૮૯ પંચકોણી બુરજોનો સમાવેશ થાય છે.<ref>{{Cite book|author= G Kuppuram|title=India Through the Ages: History, Art, Culture, and Religion|publisher=Sundeep Prakashan|isbn=9788185067087|url= https://books.google.com/?id=AvggAAAAMAAJ&q=ahmedabad+189+bastions+and+over+6,000+battlements.&dq=ahmedabad+189+bastions+and+over+6,000+battlements. |access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮|page=૭૩૯|year=૧૯૮૮}}</ref> ઈ.સ. ૧૫૫૩માં જ્યારે ગુજરાતના રાજા બહાદુર શાહ ભાગીને દીવ જતા રહ્યા ત્યારે રાજા હુમાયુએ અમદાવાદ પર આંશિક કબજો કર્યો હતો.<ref>''ધ મુઘલ થ્રોન'' by Abraham Eraly pg.47</ref> ત્યાર બાદ અમદાવાદ પર મુઝાફરીદ લોકોનો ફરીથી કબજો થઈ ગયો હતો અને પછી મુગલ રાજા [[અકબર|અકબરે]] અમદાવાદને પાછું પોતાનું રાજ્ય બનાવ્યું. મુગલકાળ દરમ્યાન અમદાવાદ, રાજ્યનું ધમધમતું ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર બન્યું જ્યાંથી કાપડ [[યુરોપ]] મોકલાતું. મુગલ રાજા શાહજહાંએ પોતાનો ઘણો સમય અમદાવાદમાં વિતાવ્યો, જે દરમ્યાન તેણે શાહીબાગમાં આવેલો મોતી શાહી મહાલ બનાવડાવ્યો. અમદાવાદ ૧૭૫૮ સુધી મુગલોનું મુખ્યાલય રહ્યું, ત્યાર બાદ તેમણે મરાઠા સામે સમર્પણ કર્યું.<ref>{{Cite book|last=પ્રકાશ|first=ઓમ|title=Encyclopaedic History of Indian Freedom Movement|publisher=અનમોલ પબ્લીકેશન|year=૨૦૦૩|pages=૨૮૨-૨૮૪|isbn=8126109386|url=http://books.google.com/?id=SZ3lI4LANVcC&pg=PA283&dq=ahmedabad+mughal+rule+ended+maratha|access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮}}{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> મરાઠાકાળ દરમ્યાન અમદાવાદ તેની ચમક ધીરે ધીરે ખોવા માંડ્યું અને તે પૂનાના પેશ્વા અને બરોડાના ગાયકવાડના મતભેદનો શિકાર બન્યું.<ref name="GNHistory">{{Cite book|last=Kalia|first=Ravi|title=Gandhinagar: Building National Identity in Postcolonial India|publisher=Univ of South Carolina Press|year=૨૦૦૪|chapter=The Politics of Site|isbn=157003544X|pages=30–59|url= http://books.google.com/?id=RVhNO2MwOCAC&pg=PA39&dq=Gaekwad++mughal+ahmedabad |access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮}}</ref>
અંગ્રજોના શાસનકાળ દરમિયાન અમદાવાદ એક મુખ્ય નગર બની ગયું. અહીં તેમણે કોર્ટ, નગરપાલિકા વગેરે સ્થાપ્યાં. કાપડની મિલોને કારણે અમદાવાદ 'પૂર્વનું માંચેસ્ટર' પણ કહેવાતું હતું.
મે ૧૯૬૦થી નવા બનેલા ગુજરાત રાજ્યનું પાટનગર બન્યુ. ગાંધીનગર નવું પાટનગર બનવા છતાં અમદાવાદની મહત્તા એવી જ રહી છે.
૧૯૭૪માં એલ.ડી. કોલેજ ઓફ એન્જિનિયરિંગના છાત્રાલયના ભોજનાલયમાં દરમાં ૨૦%નો વધારો થતા તેનો વિરોધ શરૂ થયો, જે [[નવનિર્માણ આંદોલન]]<nowiki/>માં પરિણમ્યો અને ભારતના ઈતિહાસમાં સૌપ્રથમ (અને માત્ર એકવાર) ચૂંટાયેલા મુખ્યમંત્રી - [[ચીમનભાઈ પટેલ|ચીમનભાઈ પટેલે]] આંદોલનને કારણે રાજીનામું આપવું પડ્યું.<ref>{{cite web|last=Shah|first=Ghanshyam|date=20 December 2007|title=60 revolutions—Nav nirman movement|url=http://indiatoday.digitaltoday.in/index.php?option=com_content&issueid=32&task=view&id=2727&acc=high|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20081224081015/http://indiatoday.digitaltoday.in/index.php?option=com_content&issueid=32&task=view&id=2727&acc=high|archive-date=24 December 2008|access-date=3 July 2008|work=India Today}}</ref> ૧૯૮૦ના દાયકામાં ૧૯૮૧ અને ૧૯૮૫માં અનામત વિરોધી આંદોલનો થયા. આ આંદોલનને કારણ સમાજના વિવિધ વર્ગો વચ્ચે રમખાણો થયા.<ref>{{cite web|last=Yagnik|first=Achyut|date=May 2002|title=The pathology of Gujarat|url=http://www.india-seminar.com/2002/513/513%20achyut%20yagnik.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20060322112252/http://www.india-seminar.com/2002/513/513%20achyut%20yagnik.htm|archive-date=22 March 2006|access-date=10 May 2006|publisher=Seminar Publications|location=New Delhi}}</ref> [[૨૦૦૧ ગુજરાત ધરતીકંપ|૨૦૦૧ના ધરતીકંપ]]<nowiki/>માં શહેરના ૫૦ જેટલી બહુમાળી ઈમારતો ધરાશયી થઇ અને ૭૫૨ લોકોના મૃત્યુ થયા.<ref>{{cite web|last=Sinha|first=Anil|title=Lessons learned from the Gujarat earthquake|url=http://www.searo.who.int|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20060619151815/http://www.searo.who.int/|archive-date=19 June 2006|access-date=13 May 2006|publisher=WHO Regional Office for south-east Asia}}</ref> તેના પછીના વર્ષે ૩ દિવસ સુધી [[૨૦૦૨ ગુજરાત હિંસા|૨૦૦૨ના ગોધરાકાંડ]]<nowiki/>ની અસરરૂપે હિંદુ-મુસ્લિમ રમખાણો ફાટી નીકળ્યા.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4536199.stm|title=Gujarat riot death toll revealed|work=BBC News|date=11 May 2005|access-date=30 July 2006|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20090226131020/http://news.indiainfo.com/2005/05/11/1105godhra-rs.html|archive-date=26 February 2009|df=dmy-all}}</ref>
૨૦૦૭-૧૦ દરમિયાન સાબરમતી નદીના કિનારે રીવર ફ્રન્ટ યોજના વિકસાવવામાં આવી.
૨૦૦૮માં અમદાવાદમાં શ્રેણી બંધ બોમ્બ વિસ્ફોટો થયા જેના પરિણામે સંખ્યાબંધ લોકોના મૃત્યુ અને ઈજા થઇ.<ref>{{Cite news|url=http://www.ibnlive.com/news/index.html|title=17 bomb blasts rock Ahmedabad, 15 dead|date=26 July 2008|publisher=CNN-IBN|access-date=26 July 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080628002847/http://www.ibnlive.com/news/index.html|archive-date=28 June 2008|url-status=dead}}</ref> આંતકવાદી સંગઠન ''હરકત-એ-જિહાદ'' આ કૃત્ય પાછળ જવાબદાર હતું.<ref>{{cite news|url=http://cnnwire.blogs.cnn.com/2008/07/27/india-blasts-toll-up-to-37/|title=India blasts toll up to 37|date=27 July 2008|publisher=[[CNN]]|access-date=27 July 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080802233922/http://cnnwire.blogs.cnn.com/2008/07/27/india-blasts-toll-up-to-37/|archive-date=2 August 2008|url-status=dead}}</ref>
૨૦૦૯માં અમદાવાદ શહેરમાં [[અમદાવાદ બીઆરટીએસ|બી.આર.ટી.એસ.]] સુવિધા શરૂ થઇ, જેને લીધે શહેરમાં માર્ગપરિવહનનું એક તદ્દન નવું માળખું અસ્તિત્વમાં આવ્યું છે અને અમદાવાદના પશ્ચિમના વિસ્તારોને સળંગ બસ સેવા દ્વારા પૂર્વના વિસ્તારો સાથે સાંકળી લેવામાં આવ્યું છે, જેના કારણે અમદાવાદની બંને દિશાના નાગરિકોનું અંતર ઘટી ગયું છે.<ref>{{cite web|url= http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-27/ahmedabad/28075270_1_brts-buses-ajl-chandranagar|title= BRTS bridges city's east-west divide|last= કુમાર|first= મનિષ|date= ૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૦૯|work= સમાચાર|publisher= ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા|access-date= ૨૫ મે ૨૦૧૩|archive-date= 2011-08-11|archive-url= https://web.archive.org/web/20110811034259/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-27/ahmedabad/28075270_1_brts-buses-ajl-chandranagar|url-status= dead}}</ref>
અમદાવાદ આજે ધીકતું વ્યાપારી કેન્દ્ર છે. અમદાવાદ મુખ્યત્વે ૩ ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. જૂનું શહેર મુંબઈ દિલ્હી રેલવે લાઇન અને સાબરમતી નદીની વચ્ચે વસેલ છે. રેલવે લાઇનની પૂર્વે ઔધોગિક વિકાસ થથો છે જયારે નવું શહેર જે નદીની પશ્ચિમ દિશામાં વિકસેલ છે. જુનું શહેર ગીચ છે જ્યારે નવું શહેર ઘણું વ્યવસ્થિત અને પહોળા રસ્તા વાળુ છે. વ્યાપારી કેન્દ્ર હોવા ઉપરાંત અમદાવાદ એક મહત્વનું ઔધોગિક કેન્દ્ર છે, જેમાં કાપડ, રંગ, રસાયણ અને આભુષણોને લગતા ઉધોગો મુખ્ય છે.
==ભૂગોળ==
{{મુખ્ય|અમદાવાદની ભૂગોળ}}
અમદાવાદ પશ્ચિમ ભારતમાં ઉત્તર-મધ્ય ગુજરાતમાં સમુદ્રની સપાટીથી ૫૩ મીટર (૧૭૪ ફીટ)ની ઊંચાઈએ સાબરમતી નદીના કિનારે સ્થિત છે. જે ૪૬૪.૧૬ ચો. કિમી (૧૭૯ ચો. માઇલ) જેટલા વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે.<ref name="AMC">{{cite web|title=Amdavad city|url=http://www.egovamc.com/AhmCity/introduction_Eng.aspx|access-date=૨૦ જુન ૨૦૧૨|archive-date=2013-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20130627122123/http://www.egovamc.com/AhmCity/introduction_Eng.aspx|url-status=dead}}</ref>
શહેર એક સૂકા અને રેતાળ વિસ્તારમાં આવેલું છે. શહેરમાં અનેક તળાવો છે, જે પૈકીનું સૌથી પ્રખ્યાત અને અમદાવાદની ઓળખ સમાન [[કાંકરિયા તળાવ]] છે. આ ઉપરાંત [[વસ્ત્રાપુર તળાવ]], નારોલ/સરખેજ પાસે [[ચંડોળા તળાવ]], બાપુનગરમાં લાલબહાદુર શાસ્ત્રી તળાવ, જીવરાજ પાર્કમ૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે અમદાવાદની વસ્તી ૫૬,૩૩,૯૨૭ હતી જે અમદાવાદને ભારતમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું પાંચમા ક્રમનું શહેર બનાવે છે.<ref name="2011census" /> શહેરના વ્યાપને ગણતા અમદાવાદની વસ્તી ૬૩,૫૭,૬૯૩ની હતી, જે હવે ૭૬,૫૦,૦૦૦ની અંદાજીત છે, તેને ભારતમાં સાતમાં ક્રમનું સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેર (વ્યાપ સાથે) બનાવે છે.<ref name="citypop India aggs" /><ref name="citypop world aggs">{{cite web|title=Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps|url=http://citypopulation.de/world/Agglomerations.html|website=citypopulation.de|date=1 January 2017|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160402222958/http://citypopulation.de/world/Agglomerations.html|archive-date=2 April 2016}}</ref> શહેરની સાક્ષરતા ૮૯.૬૨%; જેમાં પુરુષો ૯૩.૯૬% અને સ્ત્રીઓની સાક્ષરતા ૮૪.૮૧% છે.<ref name="2011census" /> અમદાવાદનો જાતિ ગુણોત્તર ૨૦૧૧માં ૧૦૦૦ પુરુષોએ ૮૯૭ સ્ત્રીઓનો હતો.<ref name="2011census" />{{IndiaCensusPop|state=
|title= અમદાવાદનો વસ્તી વધારો
|1871= 116900
|1901= 185900
|1911= 216800
|1921= 270000
|1931= 313800
|1941= 595200
|1951= 788300
|1961= 1149900
|1971= 1950000
|1981= 2515200
|1991= 3312200
|2001= 4525013
|2011= 5633927
|2015= 6928352
|2020= 7868633
|footnote= સ્ત્રોત:<ref name=2011census>{{cite web|title=Ahmedabad City Census 2011 data|url=http://www.census2011.co.in/census/city/314-ahmedabad.html|access-date=28 May 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140518023223/http://www.census2011.co.in/census/city/314-ahmedabad.html|archive-date=18 May 2014}}</ref><ref name="censusindia1">{{cite web|url=http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|title=Historical Census of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130217053707/http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|archive-date=17 February 2013|access-date=22 March 2014}}</ref>
<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.populationu.com/cities/ahmedabad-population|title=Ahmedabad Population}}</ref>
}}
== પરિવહન ==
{{મુખ્ય|અમદાવાદ બીઆરટીએસ}}
અમદાવાદ શહેરની બી.આર.ટી.એસ. સેવા, જેની દેખરેખ અમદાવાદ જનમાર્ગ લિમિટેડ હેઠળ ચાલી રહી છે,જે [[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]ની પેટાકંપની છે. તે [[સેપ્ટ યુનિવર્સિટી]] દ્વારા રચાયેલ છે. આ સેવાનો પહેલો ભાગ જે આર.ટી.ઓ. અને પીરાણાને જોડતો બનાવેલો, જેનુ ઉદ્ઘાટન [[ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીઓ|ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી]] [[નરેન્દ્ર મોદી]]એ ૧૪ ઑક્ટોબર ૨૦૦૯ના રોજ કર્યુ હતુ. બીજો ભાગ જે ચંદ્રનગર અને [[કાંકરિયા તળાવ]]ને જોડતો બનાવેલો છે, સંપૂર્ણ બી.આર.ટી.એસ. સેવા હાલમાં કાર્યરત છે.
== મહત્વ ==
* [[સરદાર પટેલ|સરદાર પટેલે]] અમદાવાદથી રાજકીય ક્ષેત્રમાં જંપલાવ્યું હતું.
* [[મહાત્મા ગાંધી]]એ સાબરમતી નદીના પશ્ચિમ તીરે કોચરબ આશ્રમની સ્થાપના કરી જે આજે [[કસ્તુરબા]] આશ્રમ તરીકે ઓળખાય છે અને બીજો આશ્રમ વાડજ નજીક સાબરમતી વિસ્તારમાં સ્થાપ્યો જે આજે [[ગાંધી આશ્રમ]] તરીકે ઓળખાય છે. અંગ્રજોના શાસન કાળ દરમિયાન ગાંધીજીના લીધે અમદાવાદ [[ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ]]નું મુખ્ય મથક બની રહ્યું.
* [[ગુજરાત વિદ્યાપીઠ]]ની સ્થાપના ગાંધીજીએ ૧૯૨૦ માં અમદાવાદ માં કરી.
* [[વિક્રમ સારાભાઈ|ડો. વિક્રમ સારાભાઈ]] નો ઉછેર અમદાવાદમાં થયો અને સારાભાઈ ઉદ્યોગ અમદાવાદમાં વિકસ્યો. તેમના સહયોગથી ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્ર(ઈસરો), ટેક્ષટાઇલ સંશોધન કેન્દ્ર (અટીરા) અને [[ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા]] (પી.આર.એલ.) અમદાવાદમાં સ્થપાયા.
* [[કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ]] અને લાલભાઈ દલપતભાઈ જેવા ઉદ્યોગપતિઓના પ્રયત્ન અને સહયોગથી ગુજરાત યુનિવર્સિટી સંકુલમાં [[લાલભાઈ દલપતભાઈ ઈજનેરી મહાવિદ્યાલય]] (એલ. ડી. એન્જીનીયરીંગ) અને એલ. ડી. આર્ટસ કોલેજો અને બીજી સંસ્થાઓ સ્થપાઇ.
* ભારત અને એશિયાની પ્રથમ કક્ષાની સંસ્થા [[ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ અમદાવાદ]] (આઇ.આઇ.એમ.) અમદાવાદમાં આવેલી છે. તે સિવાયની નેશનલ ઇન્સ્ટીટયુટ ઓફ ડીઝાઇન, ધીરુભાઈ અંબાણી ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ કોમ્યુનિકેશન એન્ડ ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી (DA-IICT) અને પ્લાઝમા અનુસંધાન સંસ્થાન ([http://www.ipr.res.in/ IPR]) પણ અમદાવાદમાં આવેલ છે.
* અમદાવાદ આજે અન્ય મેટ્રો શહેરો જેવા કે [[મુંબઈ]], [[દિલ્હી]], [[કોલકાતા|કોલકત્તા]], [[ચેન્નાઈ]] ની સમકક્ષ બની ગયેલ છે.
*અમદાવાદ ભારતનું પ્રથમ શહેર છે, જે બી.આર.ટી.એસ, મેટ્રો તથા ઍ.ઍમ.ટી.ઍસ.ની સુવિધા ધરાવે છે.
== જોવાલાયક સ્થળો ==
=== સ્થળોની યાદી ===
{| Border="1" cellpadding="3" cellspacing="1" style="border:3px ridge LightBlue; box-shadow: 5px 5px 20px #aaaaaa;" width="75%"
|-
|bgcolor = "AliceBlue" valign="top" |
* [[ગાંધી આશ્રમ]]
* [[સરદાર પટેલ સ્મારક ભવન]]
* [[કાંકરિયા તળાવ]]
* [[હઠીસિંહનાં દેરા]]
* [[સાયન્સ સીટી]]
* [[સીદીસૈયદની જાળી]]
* [[જામા મસ્જિદ|જામા મસ્જિદ, જુમ્મા મસ્જિદ]]
* [[ઝૂલતા મિનારા]]
| bgcolor = "GhostWhite" valign="top" |
* કાલુપુર સ્વામિનારાયણ મંદિર
* [[ઇસ્કોન મંદિર]]
* [[સ્મૃતિ મંદિર, ઘોડાસર]]
* વૈષ્ણોદેવી મંદિર
* [[ભાગવત વિદ્યાપીઠ]]
* [[વસ્ત્રાપુર તળાવ]]
* કેમ્પ હનુમાન
* ભદ્રકાળી મંદિર
| bgcolor = "AliceBlue" valign="top" |
*[[ભદ્રનો કિલ્લો]]
* સ્વામિનારાયણ મંદિર, શાહીબાગ
* આદિવાસી સંગ્રહાલય, ગુજરાત વિદ્યાપીઠ
* [[સરખેજ રોઝા|સરખેજનો રોઝો]]
* [[કેલિકો વસ્ત્ર સંગ્રહાલય|કેલિકો મ્યુઝિયમ]]
* [[માણેક ચોક]]
* [[રાણીનો હજીરો]]
*સાબરમતી રિવર ફ્રન્ટ
| bgcolor = "GhostWhite" valign="top" |
* તિરૂપતિ બાલાજી મંદિર, એસ. જી. માર્ગ
* વિક્રમ સારાભાઈ અવકાશ પ્રદર્શન, ઈસરો
* ઓટોવર્લ્ડ વિન્ટેજ કાર મ્યુઝિયમ
|}
== છબીઓ ==
<gallery>
ચિત્ર:Amdavad Aerial.jpg|સાબરમતી નદી પર આવેલા નવ પુલોનો એક '''નહેરુ પુલ''', જે શહેરના પૂર્વ અને પશ્ચિમ વિસ્તારને જોડે છે.
ચિત્ર:Altstadt Ahmedabad.jpg|અમદાવાદ શહેરની એક [[પોળ]]<nowiki/>નું દ્રશ્ય
ચિત્ર:Sidi Saiyyad Ni Jaali.jpg|સીદી સૈયદની જાળી
ચિત્ર:Ahmedabad-VijaliGhar.jpg|સીદી સૈયદની જાળીએથી વીજળીઘરની દિશામાં પાડેલ છબી
ચિત્ર:Shree Swaminarayan Sampraday, Ahmedabad.jpg|સ્વામીનારાયણ મંદિર, કાલુપુર, અમદાવાદ
ચિત્ર:Sanskar Kendra Museum.JPG|[[સંસ્કાર કેન્દ્ર]]
</gallery>
==હવામાન==
૧૯મી મે ૨૦૧૬ના દિવસે બપોરે ૪૮ ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ તાપમાન નોંધાવાની સાથે અમદાવાદમાં તાપમાનનો છેલ્લા ૧૦૦ વર્ષનો રેકોર્ડ તુટ્યો હતો. છેલ્લે ૧૭મી મે ૧૯૧૬ના દિવસે ૪૭.૮ ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ તાપમાન નોંધાયું હતું.<ref>{{cite web|title=અમદાવાદના તાપમાન વિષેના નવગુજરાત સમયમાં પ્રથમ પાને સમાચાર|url=http://epaper.navgujaratsamay.com/epaperimages//20052016//20052016-md-hr-1.pdf|access-date=૨૦ મે ૨૦૧૬}}</ref>
{{weather box
|width = auto
|location = અમદાવાદ
|metric first = Yes
|single line = Yes
|Jan record high C = 33
|Feb record high C = 38
|Mar record high C = 41
|Apr record high C = 42.8
|May record high C = 43
|Jun record high C = 43.4
|Jul record high C = 39
|Aug record high C = 39
|Sep record high C = 42
|Oct record high C = 40
|Nov record high C = 38
|Dec record high C = 32
|Jan high C = 28.3
|Feb high C = 30.4
|Mar high C = 35.6
|Apr high C = 39.8
|May high C = 41.5
|Jun high C = 38.4
|Jul high C = 33.4
|Aug high C = 31.8
|Sep high C = 34.0
|Oct high C = 35.8
|Nov high C = 32.8
|Dec high C = 29.3
|Jan low C = 11.8
|Feb low C = 13.9
|Mar low C = 18.9
|Apr low C = 23.7
|May low C = 26.2
|Jun low C = 27.2
|Jul low C = 25.6
|Aug low C = 24.6
|Sep low C = 24.2
|Oct low C = 21.1
|Nov low C = 16.6
|Dec low C = 13.2
|Jan record low C = 7
|Feb record low C = 6
|Mar record low C = 10
|Apr record low C = 18
|May record low C = 18
|Jun record low C = 22
|Jul record low C = 22
|Aug record low C = 21
|Sep record low C = 20
|Oct record low C = 13
|Nov record low C = 10
|Dec record low C = 5
|rain colour = green
|Jan rain mm = 2.0
|Feb rain mm = 1.0
|Mar rain mm = 0
|Apr rain mm = 3.0
|May rain mm = 20.0
|Jun rain mm = 103.0
|Jul rain mm = 247.0
|Aug rain mm = 288.0
|Sep rain mm = 83.0
|Oct rain mm = 23.0
|Nov rain mm = 14.0
|Dec rain mm = 5.0
|Jan rain days = 0.3
|Feb rain days = 0.3
|Mar rain days = 0.1
|Apr rain days = 0.3
|May rain days = 0.9
|Jun rain days = 4.8
|Jul rain days = 13.6
|Aug rain days = 15.0
|Sep rain days = 5.8
|Oct rain days = 1.1
|Nov rain days = 1.1
|Dec rain days = 0.3
|unit rain days = 0.1 mm
|Jan sun = 288.3
|Feb sun = 274.4
|Mar sun = 279.0
|Apr sun = 297.0
|May sun = 328.6
|Jun sun = 237.0
|Jul sun = 130.2
|Aug sun = 111.6
|Sep sun = 222.0
|Oct sun = 291.4
|Nov sun = 273.0
|Dec sun = 288.3
|source 1 = HKO<ref>{{cite web|title=અમદાવાદ-હવામાન|url=http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/ahmedabad_e.htm|access-date=૧ મે ૨૦૧૨|archive-date=2019-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190815210058/http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/ahmedabad_e.htm|url-status=dead}}</ref>
}}
== આ પણ જુઓ ==
* [[અમદાવાદના દરવાજા]]
* [[અમદાવાદની પોળોની યાદી|અમદાવાદની પોળો]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
{{Commons category|Ahmedabad|અમદાવાદ}}
{{wikivoyage|Ahmedabad|અમદાવાદ}}
* {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
* [https://ahmedabadcity.gov.in/portal/index.jsp અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, અધિકૃત વેબસાઇટ]
* [https://ahmedabaddp.gujarat.gov.in/gu/home અમદાવાદ જિલ્લા પંચાયત, અધિકૃત વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200615084226/https://ahmedabaddp.gujarat.gov.in/gu/Home |date=2020-06-15 }}
{{અમદાવાદ શહેર}}
{{૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો}}
[[શ્રેણી:અમદાવાદ]]
[[શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો]]
[[શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો]]
992uy3es2daj7852tltb5ykky62mbhx
827740
827739
2022-08-24T12:14:48Z
Mykola7
65610
[[Special:Contributions/103.137.195.34|103.137.195.34]] ([[User talk:103.137.195.34|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{ઉમદા લેખ}}
{{Infobox settlement
| name = અમદાવાદ
| other_name = અહમદાબાદ, કર્ણાવતી
| settlement_type = મેટ્રોપોલિટન શહેર
| image_skyline = AhmedabadPhotoMontage1.jpg
| image_alt =
| image_caption = '''સમઘડી દિશામાં ડાબે ઉપરથી:''' <br />[[સાબરમતી આશ્રમ]], [[હઠીસિંહનાં દેરાં]], [[નરેન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ]], [[સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ]], [[કાંકરિયા તળાવ]]
| nickname =
| map_alt =
| map_caption =
| pushpin_map = India Gujarat#India3
| pushpin_label_position = center
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ગુજરાતમાં અમદાવાદનું સ્થાન
| coordinates = {{coord|23.03|72.58|display=inline}}
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = {{flag|ભારત}}
| subdivision_type1 = [[ભારતનાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો|રાજ્ય]]
| subdivision_type2 = [[ગુજરાતના જિલ્લાઓ|જિલ્લો]]
| subdivision_name1 = [[ગુજરાત]]
| subdivision_name2 = [[અમદાવાદ જિલ્લો|અમદાવાદ]]
| established_title = સ્થાપના
| established_date = ૧૪૧૧
| named_for = [[અહમદશાહ|અહમદ શાહ પહેલો]]
| government_type = મેયર-કાઉન્સિલ
| governing_body = [[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]
| leader_title = મેયર
| leader_name = કિરીટભાઈ પરમાર<ref name="news18">{{Cite web|title=અમદાવાદના મેયર તરીકે કિરીટ પરમારની પસંદગી, ગીતા પટેલ બન્યાં ડે. મેયર|url=https://gujarati.news18.com/news/madhya-gujarat/ahmedabad-amc-election-kirit-parmar-become-mayour-of-ahmedabad-city-geeta-patel-become-deputy-mayor-vz-1078496.html|access-date=2021-07-02|website=News18 Gujarati|language=gu}}</ref>
| leader_title2 = ડેપ્યુટી મેયર
| leader_name2 = ગીતાબેન પટેલ<ref name="news18" />
| leader_title3 = મ્યુનિસિપલ કમિશ્નર
| leader_name3 = મુકેશ કુમાર<ref>{{cite web |title=Municipal Commissioner :: Ahmedabad Municipal Corporation |url=https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/corp_comm.jsp |website=ahmedabadcity.gov.in |access-date=20 June 2020 |archive-date=11 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200711130737/https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/corp_comm.jsp |url-status=live }}</ref>
| leader_title4 = પોલિસ કમિશ્નર
| leader_name4 = સંજય શ્રીવાસ્તવ<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/city-police-chief-visits-stadium-ashram/articleshow/74125656.cms|title=City police chief visits stadium, ashram {{!}} Ahmedabad News - Times of India|last1=Feb 14|first1=TNN {{!}}|last2=2020|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-02-19|last3=Ist|first3=04:42|archive-date=14 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214211834/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/city-police-chief-visits-stadium-ashram/articleshow/74125656.cms|url-status=live}}</ref>
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref name='Municipal Extensions'>{{cite web|title=Expansion of Municipal Corporations|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gujarat-municipal-limits-of-six-cities-expanded/articleshow/76459795.cms|access-date=19 November 2020|archive-date=18 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200818194323/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gujarat-municipal-limits-of-six-cities-expanded/articleshow/76459795.cms|url-status=live}}</ref><ref name='Municipalities have extension in Gujarat'>{{cite web|title=Municipalities have extension in Gujarat|url=https://www.gnsnews.co.in/municipal-corporation-limits-of-5-cities-including-gandhinagar-extended/|access-date=19 November 2020|archive-date=20 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200920101249/https://www.gnsnews.co.in/municipal-corporation-limits-of-5-cities-including-gandhinagar-extended/|url-status=live}}</ref><ref name='AMC Expands'>{{cite web|title=AMC Expansion|url=https://citizenmatters.in/ahmedabad-municipal-corporation-expansion-real-estate-calls-shots-21022|access-date=19 November 2020|archive-date=16 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116144630/https://citizenmatters.in/ahmedabad-municipal-corporation-expansion-real-estate-calls-shots-21022|url-status=live}}</ref><ref name="AMC"/>
| area_total_km2 = 505.00
| area_urban_km2 = 1,866
| area_urban_footnotes = <ref>{{Cite web|url=http://www.auda.org.in/Content/about-us-42|title=About Us {{!}} AUDA|website=www.auda.org.in|access-date=2020-02-20|archive-date=20 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200220004611/http://www.auda.org.in/Content/about-us-42|url-status=live}}</ref>
| area_rank = ભારતમાં ૬ઠ્ઠો (ગુજરાતમાં ૨જો)
| elevation_footnotes = <ref>{{cite web |url=https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/about_amc.jsp |title=About The Corporation: Ahmedabad Today |access-date=24 April 2018 |publisher=Ahmdabad Municipal Corporation |archive-url=https://web.archive.org/web/20180425114642/https://ahmedabadcity.gov.in/portal/jsp/Static_pages/about_amc.jsp |archive-date=25 April 2018 |url-status=live }}</ref>
| elevation_m = 53
| population_total = 5633927
| population_as_of = ૨૦૧૧
| population_footnotes = <ref name=2011census/>
| population_density_km2 = auto
| population_urban = 6357693
| population_urban_footnotes = <ref name=UA>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/India-Gujarat.html|title=Gujarāt (India): State, Major Agglomerations & Cities – Population Statistics in Maps and Charts|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160430115558/http://www.citypopulation.de/India-Gujarat.html|archive-date=30 April 2016}}</ref>
| population_rank = ૫મો
| population_demonym = અમદાવાદી
| timezone1 = [[ભારતીય માનક સમય|IST]]
| utc_offset1 = +૫:૩૦
| postal_code_type = પિનકોડ
| postal_code = ૩૮૦ ૦XX
| area_code = ૦૭૯
| registration_plate = GJ-01 (પશ્ચિમ), GJ-27 (પૂર્વ), GJ-38 (બાવળા, ગ્રામીણ)<ref>{{Cite web|last1=Kaushik|first1=Himanshu|last2=Jan 3|first2=Niyati Parikh / TNN /|last3=2019|last4=Ist|first4=03:16|title=GJ-01 series registers 12% drop in one year {{!}} Ahmedabad News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gj-01-series-registers-12-drop-in-one-year/articleshow/67356737.cms|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200808104137/https://timesofindia.indiatimes.com/city/ahmedabad/gj-01-series-registers-12-drop-in-one-year/articleshow/67356737.cms|archive-date=2020-08-08|access-date=2020-08-08|website=The Times of India|language=en}}</ref>
| blank_name_sec1 = જાતિ પ્રમાણ
| blank_info_sec1 = ૧.૧૧<ref>{{cite web|title=Distribution of Population, Decadal Growth Rate, Sex-Ratio and Population Density|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/gujarat/table-1.xls|work=[[2011 census of India]]|publisher=[[Government of India]]|access-date=21 March 2012|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20111113182831/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/gujarat/table-1.xls|archive-date=13 November 2011}}</ref> [[પુરુષ|♂]]/[[સ્ત્રી|♀]]
| blank2_name = સાક્ષરતા દર
| blank2_info = 89.62<ref name=2011census/>
| footnotes = સંદર્ભ: ભારતની વસ્તી ગણતરી.<ref>{{cite web|title=Ahmedabad (Ahmedabad) District : Census 2011 data|url=http://www.census2011.co.in/census/district/188-ahmadabad.html|work=census2011|access-date=28 May 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140612111531/http://www.census2011.co.in/census/district/188-ahmadabad.html|archive-date=12 June 2014}}</ref>
| blank_name_sec2 = મેટ્રોપોલિસ GDP/PPP
| blank_info_sec2 = ૭૦ અબજ ડોલર
| demographics_type1 = ભાષા
| demographics1_title1 = અધિકૃત
| demographics1_info1 = [[ગુજરાતી ભાષા|ગુજરાતી]]
| demographics1_title2 =
| demographics1_info2 =
| website = {{URL|ahmedabadcity.gov.in/}}
| સ્થિતિ = યોગ્ય
}}
'''અમદાવાદ''' ({{ઉચ્ચારણ|amdavad.ogg}}) [[ગુજરાત]] રાજ્યનું સૌથી મોટુંં અને વસ્તી પ્રમાણે [[ભારત]]નું પાંચમા અને શહેરી વસ્તી પ્રમાણે સાતમા ક્રમનું શહેર છે.<ref name="citypop India aggs">{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/India-Agglo.html|title=India: States and Major Agglomerations – Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|date=29 September 2016|website=citypopulation.de|archive-url = https://web.archive.org/web/20141217011539/http://citypopulation.de/India-Agglo.html|archive-date=17 December 2014|url-status=live}}</ref> [[સાબરમતી]] નદીના કિનારે વસેલું આ શહેર [[અમદાવાદ જિલ્લો|અમદાવાદ જિલ્લા]]નું મુખ્ય મથક છે અને ૧૯૬૦થી ૧૯૭૧ સુધી ગુજરાત રાજ્યનું પાટનગર રહી ચૂક્યું છે.
અંગ્રેજ શાસન દરમ્યાન અમદાવાદ એક આધુનિક અને મોટુંં શહેર બની ગયું હતું. તે દરમિયાન તેને બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ બનાવી દેવામાં આવ્યું. અમદાવાદ ત્યારે પણ ગુજરાત પ્રદેશનો એક અગત્યનો ભાગ રહ્યું. કાપડ ઉદ્યોગનું તે મુખ્ય સ્થળ હતું અને અહીં સ્થપાયેલા ટેક્સ્ટાઈલ ઉદ્યોગને કારણે તેને 'માન્ચેસ્ટર ઑફ ધ ઈસ્ટ' તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું.
== ઇતિહાસ ==
[[ચિત્ર:Cloth map of ahmedabad.jpg|thumb|left|200px|એક કપડા પર અમદાવાદનો નકશો, ૧૯મી સદી]]
પુરાતત્વીય પુરાવા સૂચવે છે કે અમદાવાદ આસપાસનો વિસ્તાર ૧૧મી સદીથી વસવાટ ધરાવે છે અને તે આશાપલ્લી અથવા તો [[આશાવલ]] નામથી ઓળખાતો હતો.<ref>{{Cite book|author= Jane Turner|title=The Dictionary of Art|publisher=Grove|volume=1|isbn=9781884446009|page=૪૭૧|year=૧૯૯૬}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ashaval.com/history-behind-names-of-ahmedabad-1110169/|title=The History behind the names of Ahmedabad City.|last=Rai|first=Neha|date=2018-11-28|website=Ashaval.com|language=en-US|access-date=2019-09-28}}</ref>
એ વખતે અણહીલવાડના [[કર્ણદેવ સોલંકી|સોલંકી રાજા કરણદેવે]] આશાવલના ભીલ રાજા<ref>{{Cite book|last1=મિચેલ|first1=જ્યોર્જ|last2=શાહ|first2=સ્નેહલ|last3=બરટોન-પેજ|first3=જોહન|last4=મેહતા|first4=દિનેશ|title=અમદાવાદ|publisher=માર્ગ પબ્લિકેશન|date=૨૮ જુલાઇ ૨૦૦૬|isbn=8185026033|pages=૧૭-૧૯}}</ref> સામે યુદ્ધ જાહેર કર્યું અને કર્ણાવતી નામના શહેરની સ્થાપના કરી, જે અત્યારે સાબરમતી નદી પાસેનો મણીનગર વિસ્તાર તરીકે ઓળખાય છે.
[[સોલંકી વંશ]]નું રાજ ૧૩મી સદી સુધી ચાલ્યું, ત્યાર બાદ ગુજરાતનું સંચાલન ધોળકાના [[વાઘેલા વંશ]]ના હાથમાં આવ્યું. સન ૧૪૧૧માં મુસલમાનોના ભારત પરના આક્રમણ દરમ્યાન કર્ણાવતી પર દિલ્હીના સુલતાને વિજય મેળવ્યો અને ગુજરાતમાં મુઝફ્ફરીદ વંશની સ્થાપના કરી.
ગુજરાત સલ્તનત બની અને સુલતાન [[અહમદશાહ|અહમદશાહે]] (મૂળ નામ: નાસીરુદીન અહમદશાહ) પાટનગર તરીકે કર્ણાવતી પાસેની જગા પસંદ કરી. તેનું નામ પોતાના નામ પરથી 'અહમદાબાદ' રાખ્યું. સમય જતાં તે અપભ્રંશ થઈને 'અમદાવાદ'<ref>{{Cite book|title=સેતુ શહેર મેપ: અમદાવાદ-ગાંધીનગર |publisher=સેતુ પબલીકેશન |year=૧૯૯૮ | page=૧}}</ref> તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું.
અહમદશાહે [[ફેબ્રુઆરી ૨૬|૨૬ ફેબ્રુઆરી]] ૧૪૧૧ના રોજ શહેરનો પાયો [[માણેક બુરજ|માણેક બુર્જ]] પાસે નાખ્યો<ref name="Pandya 2010">{{cite web | last=Pandya | first=Yatin | title=In Ahmedabad, history is still alive as tradition | website=dna | date=૧૪ નવેમ્બર ૨૦૧૦ | url=http://www.dnaindia.com/analysis/column-in-ahmedabad-history-is-still-alive-as-tradition-1466396 | access-date=૨૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬}}</ref> (૧.૨૦ બપોરે, ગુરૂવાર, ધુ અલ-કિદાહ, હિજરી વર્ષ ૮૧૩<ref>{{cite web|url=http://www.egovamc.com/AhmCity/history.aspx|title=History|website=[[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]|access-date=૨૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬|archive-url=https://web.archive.org/web/20160223012426/http://egovamc.com/AhmCity/history.aspx|archive-date=2016-02-23|quote=Jilkad is anglicized name of the month [[Dhu al-Qi'dah]], Hijri year not mentioned but derived from date converter|url-status=live}}</ref>). તેણે નવી રાજધાની [[માર્ચ ૪|૪ માર્ચ]] ૧૪૧૧ના રોજ નક્કી કરી હતી.
દંતકથા અનુસાર અહમદશાહ બાદશાહ જ્યારે સાબરમતી નદીને કિનારે ટહેલતા હતા ત્યારે તેમણે એક સસલાંને કુતરાનો પીછો કરતા જોયું. સુલતાન કે જેઓ તેમના રાજ્યની રાજધાની વસાવવા માટેના સ્થળની શોધમાં હતા તેઓ આ બહાદુરીના કારનામાંથી પ્રાભાવિત થઇને સાબરમતી નદી કિનારા નજીકનો જંગલ વિસ્તાર પાટનગરની સ્થાપના માટે નક્કી કર્યો. આ બનાવ એક લોકપ્રિય કહેવતમાં વર્ણવેલ છે: ''જબ કુત્તે પે સસ્સા આયા, તબ બાદશાહને શહેર બસાયા''.
ઈ.સ. ૧૪૮૭માં અહમદ શાહના પૌત્ર [[મહમદ બેગડો|મહમદ બેગડા]]એ અમદાવાદની ચોતરફ ૧૦ કી.મી. પરીમીતીનો કોટ ચણાવ્યો, જેમાં ૧૨ દરવાજા અને ૧૮૯ પંચકોણી બુરજોનો સમાવેશ થાય છે.<ref>{{Cite book|author= G Kuppuram|title=India Through the Ages: History, Art, Culture, and Religion|publisher=Sundeep Prakashan|isbn=9788185067087|url= https://books.google.com/?id=AvggAAAAMAAJ&q=ahmedabad+189+bastions+and+over+6,000+battlements.&dq=ahmedabad+189+bastions+and+over+6,000+battlements. |access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮|page=૭૩૯|year=૧૯૮૮}}</ref> ઈ.સ. ૧૫૫૩માં જ્યારે ગુજરાતના રાજા બહાદુર શાહ ભાગીને દીવ જતા રહ્યા ત્યારે રાજા હુમાયુએ અમદાવાદ પર આંશિક કબજો કર્યો હતો.<ref>''ધ મુઘલ થ્રોન'' by Abraham Eraly pg.47</ref> ત્યાર બાદ અમદાવાદ પર મુઝાફરીદ લોકોનો ફરીથી કબજો થઈ ગયો હતો અને પછી મુગલ રાજા [[અકબર|અકબરે]] અમદાવાદને પાછું પોતાનું રાજ્ય બનાવ્યું. મુગલકાળ દરમ્યાન અમદાવાદ, રાજ્યનું ધમધમતું ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર બન્યું જ્યાંથી કાપડ [[યુરોપ]] મોકલાતું. મુગલ રાજા શાહજહાંએ પોતાનો ઘણો સમય અમદાવાદમાં વિતાવ્યો, જે દરમ્યાન તેણે શાહીબાગમાં આવેલો મોતી શાહી મહાલ બનાવડાવ્યો. અમદાવાદ ૧૭૫૮ સુધી મુગલોનું મુખ્યાલય રહ્યું, ત્યાર બાદ તેમણે મરાઠા સામે સમર્પણ કર્યું.<ref>{{Cite book|last=પ્રકાશ|first=ઓમ|title=Encyclopaedic History of Indian Freedom Movement|publisher=અનમોલ પબ્લીકેશન|year=૨૦૦૩|pages=૨૮૨-૨૮૪|isbn=8126109386|url=http://books.google.com/?id=SZ3lI4LANVcC&pg=PA283&dq=ahmedabad+mughal+rule+ended+maratha|access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮}}{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> મરાઠાકાળ દરમ્યાન અમદાવાદ તેની ચમક ધીરે ધીરે ખોવા માંડ્યું અને તે પૂનાના પેશ્વા અને બરોડાના ગાયકવાડના મતભેદનો શિકાર બન્યું.<ref name="GNHistory">{{Cite book|last=Kalia|first=Ravi|title=Gandhinagar: Building National Identity in Postcolonial India|publisher=Univ of South Carolina Press|year=૨૦૦૪|chapter=The Politics of Site|isbn=157003544X|pages=30–59|url= http://books.google.com/?id=RVhNO2MwOCAC&pg=PA39&dq=Gaekwad++mughal+ahmedabad |access-date=૨૬ જુલાઇ ૨૦૦૮}}</ref>
અંગ્રજોના શાસનકાળ દરમિયાન અમદાવાદ એક મુખ્ય નગર બની ગયું. અહીં તેમણે કોર્ટ, નગરપાલિકા વગેરે સ્થાપ્યાં. કાપડની મિલોને કારણે અમદાવાદ 'પૂર્વનું માંચેસ્ટર' પણ કહેવાતું હતું.
મે ૧૯૬૦થી નવા બનેલા ગુજરાત રાજ્યનું પાટનગર બન્યુ. ગાંધીનગર નવું પાટનગર બનવા છતાં અમદાવાદની મહત્તા એવી જ રહી છે.
૧૯૭૪માં એલ.ડી. કોલેજ ઓફ એન્જિનિયરિંગના છાત્રાલયના ભોજનાલયમાં દરમાં ૨૦%નો વધારો થતા તેનો વિરોધ શરૂ થયો, જે [[નવનિર્માણ આંદોલન]]<nowiki/>માં પરિણમ્યો અને ભારતના ઈતિહાસમાં સૌપ્રથમ (અને માત્ર એકવાર) ચૂંટાયેલા મુખ્યમંત્રી - [[ચીમનભાઈ પટેલ|ચીમનભાઈ પટેલે]] આંદોલનને કારણે રાજીનામું આપવું પડ્યું.<ref>{{cite web|last=Shah|first=Ghanshyam|date=20 December 2007|title=60 revolutions—Nav nirman movement|url=http://indiatoday.digitaltoday.in/index.php?option=com_content&issueid=32&task=view&id=2727&acc=high|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20081224081015/http://indiatoday.digitaltoday.in/index.php?option=com_content&issueid=32&task=view&id=2727&acc=high|archive-date=24 December 2008|access-date=3 July 2008|work=India Today}}</ref> ૧૯૮૦ના દાયકામાં ૧૯૮૧ અને ૧૯૮૫માં અનામત વિરોધી આંદોલનો થયા. આ આંદોલનને કારણ સમાજના વિવિધ વર્ગો વચ્ચે રમખાણો થયા.<ref>{{cite web|last=Yagnik|first=Achyut|date=May 2002|title=The pathology of Gujarat|url=http://www.india-seminar.com/2002/513/513%20achyut%20yagnik.htm|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20060322112252/http://www.india-seminar.com/2002/513/513%20achyut%20yagnik.htm|archive-date=22 March 2006|access-date=10 May 2006|publisher=Seminar Publications|location=New Delhi}}</ref> [[૨૦૦૧ ગુજરાત ધરતીકંપ|૨૦૦૧ના ધરતીકંપ]]<nowiki/>માં શહેરના ૫૦ જેટલી બહુમાળી ઈમારતો ધરાશયી થઇ અને ૭૫૨ લોકોના મૃત્યુ થયા.<ref>{{cite web|last=Sinha|first=Anil|title=Lessons learned from the Gujarat earthquake|url=http://www.searo.who.int|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20060619151815/http://www.searo.who.int/|archive-date=19 June 2006|access-date=13 May 2006|publisher=WHO Regional Office for south-east Asia}}</ref> તેના પછીના વર્ષે ૩ દિવસ સુધી [[૨૦૦૨ ગુજરાત હિંસા|૨૦૦૨ના ગોધરાકાંડ]]<nowiki/>ની અસરરૂપે હિંદુ-મુસ્લિમ રમખાણો ફાટી નીકળ્યા.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4536199.stm|title=Gujarat riot death toll revealed|work=BBC News|date=11 May 2005|access-date=30 July 2006|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20090226131020/http://news.indiainfo.com/2005/05/11/1105godhra-rs.html|archive-date=26 February 2009|df=dmy-all}}</ref>
૨૦૦૭-૧૦ દરમિયાન સાબરમતી નદીના કિનારે રીવર ફ્રન્ટ યોજના વિકસાવવામાં આવી.
૨૦૦૮માં અમદાવાદમાં શ્રેણી બંધ બોમ્બ વિસ્ફોટો થયા જેના પરિણામે સંખ્યાબંધ લોકોના મૃત્યુ અને ઈજા થઇ.<ref>{{Cite news|url=http://www.ibnlive.com/news/index.html|title=17 bomb blasts rock Ahmedabad, 15 dead|date=26 July 2008|publisher=CNN-IBN|access-date=26 July 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080628002847/http://www.ibnlive.com/news/index.html|archive-date=28 June 2008|url-status=dead}}</ref> આંતકવાદી સંગઠન ''હરકત-એ-જિહાદ'' આ કૃત્ય પાછળ જવાબદાર હતું.<ref>{{cite news|url=http://cnnwire.blogs.cnn.com/2008/07/27/india-blasts-toll-up-to-37/|title=India blasts toll up to 37|date=27 July 2008|publisher=[[CNN]]|access-date=27 July 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080802233922/http://cnnwire.blogs.cnn.com/2008/07/27/india-blasts-toll-up-to-37/|archive-date=2 August 2008|url-status=dead}}</ref>
૨૦૦૯માં અમદાવાદ શહેરમાં [[અમદાવાદ બીઆરટીએસ|બી.આર.ટી.એસ.]] સુવિધા શરૂ થઇ, જેને લીધે શહેરમાં માર્ગપરિવહનનું એક તદ્દન નવું માળખું અસ્તિત્વમાં આવ્યું છે અને અમદાવાદના પશ્ચિમના વિસ્તારોને સળંગ બસ સેવા દ્વારા પૂર્વના વિસ્તારો સાથે સાંકળી લેવામાં આવ્યું છે, જેના કારણે અમદાવાદની બંને દિશાના નાગરિકોનું અંતર ઘટી ગયું છે.<ref>{{cite web|url= http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-27/ahmedabad/28075270_1_brts-buses-ajl-chandranagar|title= BRTS bridges city's east-west divide|last= કુમાર|first= મનિષ|date= ૨૭ ડિસેમ્બર ૨૦૦૯|work= સમાચાર|publisher= ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા|access-date= ૨૫ મે ૨૦૧૩|archive-date= 2011-08-11|archive-url= https://web.archive.org/web/20110811034259/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-27/ahmedabad/28075270_1_brts-buses-ajl-chandranagar|url-status= dead}}</ref>
અમદાવાદ આજે ધીકતું વ્યાપારી કેન્દ્ર છે. અમદાવાદ મુખ્યત્વે ૩ ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. જૂનું શહેર મુંબઈ દિલ્હી રેલવે લાઇન અને સાબરમતી નદીની વચ્ચે વસેલ છે. રેલવે લાઇનની પૂર્વે ઔધોગિક વિકાસ થથો છે જયારે નવું શહેર જે નદીની પશ્ચિમ દિશામાં વિકસેલ છે. જુનું શહેર ગીચ છે જ્યારે નવું શહેર ઘણું વ્યવસ્થિત અને પહોળા રસ્તા વાળુ છે. વ્યાપારી કેન્દ્ર હોવા ઉપરાંત અમદાવાદ એક મહત્વનું ઔધોગિક કેન્દ્ર છે, જેમાં કાપડ, રંગ, રસાયણ અને આભુષણોને લગતા ઉધોગો મુખ્ય છે.
==ભૂગોળ==
{{મુખ્ય|અમદાવાદની ભૂગોળ}}
અમદાવાદ પશ્ચિમ ભારતમાં ઉત્તર-મધ્ય ગુજરાતમાં સમુદ્રની સપાટીથી ૫૩ મીટર (૧૭૪ ફીટ)ની ઊંચાઈએ સાબરમતી નદીના કિનારે સ્થિત છે. જે ૪૬૪.૧૬ ચો. કિમી (૧૭૯ ચો. માઇલ) જેટલા વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે.<ref name="AMC">{{cite web|title=Amdavad city|url=http://www.egovamc.com/AhmCity/introduction_Eng.aspx|access-date=૨૦ જુન ૨૦૧૨|archive-date=2013-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20130627122123/http://www.egovamc.com/AhmCity/introduction_Eng.aspx|url-status=dead}}</ref>
શહેર એક સૂકા અને રેતાળ વિસ્તારમાં આવેલું છે. શહેરમાં અનેક તળાવો છે, જે પૈકીનું સૌથી પ્રખ્યાત અને અમદાવાદની ઓળખ સમાન [[કાંકરિયા તળાવ]] છે. આ ઉપરાંત [[વસ્ત્રાપુર તળાવ]], નારોલ/સરખેજ પાસે [[ચંડોળા તળાવ]], બાપુનગરમાં લાલબહાદુર શાસ્ત્રી તળાવ, જીવરાજ પાર્કમાં મલાવ તળાવ, વટવાનું બીબી તળાવ વગેરે અન્ય મોટા તળાવો છે.
== વસ્તી ==
૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે અમદાવાદની વસ્તી ૫૬,૩૩,૯૨૭ હતી જે અમદાવાદને ભારતમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું પાંચમા ક્રમનું શહેર બનાવે છે.<ref name=2011census/> શહેરના વ્યાપને ગણતા અમદાવાદની વસ્તી ૬૩,૫૭,૬૯૩ની હતી, જે હવે ૭૬,૫૦,૦૦૦ની અંદાજીત છે, તેને ભારતમાં સાતમાં ક્રમનું સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેર (વ્યાપ સાથે) બનાવે છે.<ref name="citypop India aggs" /><ref name="citypop world aggs">{{cite web|title=Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps|url=http://citypopulation.de/world/Agglomerations.html|website=citypopulation.de|date=1 January 2017|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160402222958/http://citypopulation.de/world/Agglomerations.html|archive-date=2 April 2016}}</ref> શહેરની સાક્ષરતા ૮૯.૬૨%; જેમાં પુરુષો ૯૩.૯૬% અને સ્ત્રીઓની સાક્ષરતા ૮૪.૮૧% છે.<ref name=2011census/> અમદાવાદનો જાતિ ગુણોત્તર ૨૦૧૧માં ૧૦૦૦ પુરુષોએ ૮૯૭ સ્ત્રીઓનો હતો.<ref name=2011census />
{{IndiaCensusPop|state=
|title= અમદાવાદનો વસ્તી વધારો
|1871= 116900
|1901= 185900
|1911= 216800
|1921= 270000
|1931= 313800
|1941= 595200
|1951= 788300
|1961= 1149900
|1971= 1950000
|1981= 2515200
|1991= 3312200
|2001= 4525013
|2011= 5633927
|2015= 6928352
|2020= 7868633
|footnote= સ્ત્રોત:<ref name=2011census>{{cite web|title=Ahmedabad City Census 2011 data|url=http://www.census2011.co.in/census/city/314-ahmedabad.html|access-date=28 May 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140518023223/http://www.census2011.co.in/census/city/314-ahmedabad.html|archive-date=18 May 2014}}</ref><ref name="censusindia1">{{cite web|url=http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|title=Historical Census of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130217053707/http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|archive-date=17 February 2013|access-date=22 March 2014}}</ref>
<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.populationu.com/cities/ahmedabad-population|title=Ahmedabad Population}}</ref>
}}
== પરિવહન ==
{{મુખ્ય|અમદાવાદ બીઆરટીએસ}}
અમદાવાદ શહેરની બી.આર.ટી.એસ. સેવા, જેની દેખરેખ અમદાવાદ જનમાર્ગ લિમિટેડ હેઠળ ચાલી રહી છે,જે [[અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન]]ની પેટાકંપની છે. તે [[સેપ્ટ યુનિવર્સિટી]] દ્વારા રચાયેલ છે. આ સેવાનો પહેલો ભાગ જે આર.ટી.ઓ. અને પીરાણાને જોડતો બનાવેલો, જેનુ ઉદ્ઘાટન [[ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીઓ|ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી]] [[નરેન્દ્ર મોદી]]એ ૧૪ ઑક્ટોબર ૨૦૦૯ના રોજ કર્યુ હતુ. બીજો ભાગ જે ચંદ્રનગર અને [[કાંકરિયા તળાવ]]ને જોડતો બનાવેલો છે, સંપૂર્ણ બી.આર.ટી.એસ. સેવા હાલમાં કાર્યરત છે.
== મહત્વ ==
* [[સરદાર પટેલ|સરદાર પટેલે]] અમદાવાદથી રાજકીય ક્ષેત્રમાં જંપલાવ્યું હતું.
* [[મહાત્મા ગાંધી]]એ સાબરમતી નદીના પશ્ચિમ તીરે કોચરબ આશ્રમની સ્થાપના કરી જે આજે [[કસ્તુરબા]] આશ્રમ તરીકે ઓળખાય છે અને બીજો આશ્રમ વાડજ નજીક સાબરમતી વિસ્તારમાં સ્થાપ્યો જે આજે [[ગાંધી આશ્રમ]] તરીકે ઓળખાય છે. અંગ્રજોના શાસન કાળ દરમિયાન ગાંધીજીના લીધે અમદાવાદ [[ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ]]નું મુખ્ય મથક બની રહ્યું.
* [[ગુજરાત વિદ્યાપીઠ]]ની સ્થાપના ગાંધીજીએ ૧૯૨૦ માં અમદાવાદ માં કરી.
* [[વિક્રમ સારાભાઈ|ડો. વિક્રમ સારાભાઈ]] નો ઉછેર અમદાવાદમાં થયો અને સારાભાઈ ઉદ્યોગ અમદાવાદમાં વિકસ્યો. તેમના સહયોગથી ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્ર(ઈસરો), ટેક્ષટાઇલ સંશોધન કેન્દ્ર (અટીરા) અને [[ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા]] (પી.આર.એલ.) અમદાવાદમાં સ્થપાયા.
* [[કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ]] અને લાલભાઈ દલપતભાઈ જેવા ઉદ્યોગપતિઓના પ્રયત્ન અને સહયોગથી ગુજરાત યુનિવર્સિટી સંકુલમાં [[લાલભાઈ દલપતભાઈ ઈજનેરી મહાવિદ્યાલય]] (એલ. ડી. એન્જીનીયરીંગ) અને એલ. ડી. આર્ટસ કોલેજો અને બીજી સંસ્થાઓ સ્થપાઇ.
* ભારત અને એશિયાની પ્રથમ કક્ષાની સંસ્થા [[ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ અમદાવાદ]] (આઇ.આઇ.એમ.) અમદાવાદમાં આવેલી છે. તે સિવાયની નેશનલ ઇન્સ્ટીટયુટ ઓફ ડીઝાઇન, ધીરુભાઈ અંબાણી ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ કોમ્યુનિકેશન એન્ડ ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી (DA-IICT) અને પ્લાઝમા અનુસંધાન સંસ્થાન ([http://www.ipr.res.in/ IPR]) પણ અમદાવાદમાં આવેલ છે.
* અમદાવાદ આજે અન્ય મેટ્રો શહેરો જેવા કે [[મુંબઈ]], [[દિલ્હી]], [[કોલકાતા|કોલકત્તા]], [[ચેન્નાઈ]] ની સમકક્ષ બની ગયેલ છે.
*અમદાવાદ ભારતનું પ્રથમ શહેર છે, જે બી.આર.ટી.એસ, મેટ્રો તથા ઍ.ઍમ.ટી.ઍસ.ની સુવિધા ધરાવે છે.
== જોવાલાયક સ્થળો ==
=== સ્થળોની યાદી ===
{| Border="1" cellpadding="3" cellspacing="1" style="border:3px ridge LightBlue; box-shadow: 5px 5px 20px #aaaaaa;" width="75%"
|-
|bgcolor = "AliceBlue" valign="top" |
* [[ગાંધી આશ્રમ]]
* [[સરદાર પટેલ સ્મારક ભવન]]
* [[કાંકરિયા તળાવ]]
* [[હઠીસિંહનાં દેરા]]
* [[સાયન્સ સીટી]]
* [[સીદીસૈયદની જાળી]]
* [[જામા મસ્જિદ|જામા મસ્જિદ, જુમ્મા મસ્જિદ]]
* [[ઝૂલતા મિનારા]]
| bgcolor = "GhostWhite" valign="top" |
* કાલુપુર સ્વામિનારાયણ મંદિર
* [[ઇસ્કોન મંદિર]]
* [[સ્મૃતિ મંદિર, ઘોડાસર]]
* વૈષ્ણોદેવી મંદિર
* [[ભાગવત વિદ્યાપીઠ]]
* [[વસ્ત્રાપુર તળાવ]]
* કેમ્પ હનુમાન
* ભદ્રકાળી મંદિર
| bgcolor = "AliceBlue" valign="top" |
*[[ભદ્રનો કિલ્લો]]
* સ્વામિનારાયણ મંદિર, શાહીબાગ
* આદિવાસી સંગ્રહાલય, ગુજરાત વિદ્યાપીઠ
* [[સરખેજ રોઝા|સરખેજનો રોઝો]]
* [[કેલિકો વસ્ત્ર સંગ્રહાલય|કેલિકો મ્યુઝિયમ]]
* [[માણેક ચોક]]
* [[રાણીનો હજીરો]]
*સાબરમતી રિવર ફ્રન્ટ
| bgcolor = "GhostWhite" valign="top" |
* તિરૂપતિ બાલાજી મંદિર, એસ. જી. માર્ગ
* વિક્રમ સારાભાઈ અવકાશ પ્રદર્શન, ઈસરો
* ઓટોવર્લ્ડ વિન્ટેજ કાર મ્યુઝિયમ
|}
== છબીઓ ==
<gallery>
ચિત્ર:Amdavad Aerial.jpg|સાબરમતી નદી પર આવેલા નવ પુલોનો એક '''નહેરુ પુલ''', જે શહેરના પૂર્વ અને પશ્ચિમ વિસ્તારને જોડે છે.
ચિત્ર:Altstadt Ahmedabad.jpg|અમદાવાદ શહેરની એક [[પોળ]]<nowiki/>નું દ્રશ્ય
ચિત્ર:Sidi Saiyyad Ni Jaali.jpg|સીદી સૈયદની જાળી
ચિત્ર:Ahmedabad-VijaliGhar.jpg|સીદી સૈયદની જાળીએથી વીજળીઘરની દિશામાં પાડેલ છબી
ચિત્ર:Shree Swaminarayan Sampraday, Ahmedabad.jpg|સ્વામીનારાયણ મંદિર, કાલુપુર, અમદાવાદ
ચિત્ર:Sanskar Kendra Museum.JPG|[[સંસ્કાર કેન્દ્ર]]
</gallery>
==હવામાન==
૧૯મી મે ૨૦૧૬ના દિવસે બપોરે ૪૮ ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ તાપમાન નોંધાવાની સાથે અમદાવાદમાં તાપમાનનો છેલ્લા ૧૦૦ વર્ષનો રેકોર્ડ તુટ્યો હતો. છેલ્લે ૧૭મી મે ૧૯૧૬ના દિવસે ૪૭.૮ ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ તાપમાન નોંધાયું હતું.<ref>{{cite web|title=અમદાવાદના તાપમાન વિષેના નવગુજરાત સમયમાં પ્રથમ પાને સમાચાર|url=http://epaper.navgujaratsamay.com/epaperimages//20052016//20052016-md-hr-1.pdf|access-date=૨૦ મે ૨૦૧૬}}</ref>
{{weather box
|width = auto
|location = અમદાવાદ
|metric first = Yes
|single line = Yes
|Jan record high C = 33
|Feb record high C = 38
|Mar record high C = 41
|Apr record high C = 42.8
|May record high C = 43
|Jun record high C = 43.4
|Jul record high C = 39
|Aug record high C = 39
|Sep record high C = 42
|Oct record high C = 40
|Nov record high C = 38
|Dec record high C = 32
|Jan high C = 28.3
|Feb high C = 30.4
|Mar high C = 35.6
|Apr high C = 39.8
|May high C = 41.5
|Jun high C = 38.4
|Jul high C = 33.4
|Aug high C = 31.8
|Sep high C = 34.0
|Oct high C = 35.8
|Nov high C = 32.8
|Dec high C = 29.3
|Jan low C = 11.8
|Feb low C = 13.9
|Mar low C = 18.9
|Apr low C = 23.7
|May low C = 26.2
|Jun low C = 27.2
|Jul low C = 25.6
|Aug low C = 24.6
|Sep low C = 24.2
|Oct low C = 21.1
|Nov low C = 16.6
|Dec low C = 13.2
|Jan record low C = 7
|Feb record low C = 6
|Mar record low C = 10
|Apr record low C = 18
|May record low C = 18
|Jun record low C = 22
|Jul record low C = 22
|Aug record low C = 21
|Sep record low C = 20
|Oct record low C = 13
|Nov record low C = 10
|Dec record low C = 5
|rain colour = green
|Jan rain mm = 2.0
|Feb rain mm = 1.0
|Mar rain mm = 0
|Apr rain mm = 3.0
|May rain mm = 20.0
|Jun rain mm = 103.0
|Jul rain mm = 247.0
|Aug rain mm = 288.0
|Sep rain mm = 83.0
|Oct rain mm = 23.0
|Nov rain mm = 14.0
|Dec rain mm = 5.0
|Jan rain days = 0.3
|Feb rain days = 0.3
|Mar rain days = 0.1
|Apr rain days = 0.3
|May rain days = 0.9
|Jun rain days = 4.8
|Jul rain days = 13.6
|Aug rain days = 15.0
|Sep rain days = 5.8
|Oct rain days = 1.1
|Nov rain days = 1.1
|Dec rain days = 0.3
|unit rain days = 0.1 mm
|Jan sun = 288.3
|Feb sun = 274.4
|Mar sun = 279.0
|Apr sun = 297.0
|May sun = 328.6
|Jun sun = 237.0
|Jul sun = 130.2
|Aug sun = 111.6
|Sep sun = 222.0
|Oct sun = 291.4
|Nov sun = 273.0
|Dec sun = 288.3
|source 1 = HKO<ref>{{cite web|title=અમદાવાદ-હવામાન|url=http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/ahmedabad_e.htm|access-date=૧ મે ૨૦૧૨|archive-date=2019-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190815210058/http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/ahmedabad_e.htm|url-status=dead}}</ref>
}}
== આ પણ જુઓ ==
* [[અમદાવાદના દરવાજા]]
* [[અમદાવાદની પોળોની યાદી|અમદાવાદની પોળો]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
{{Commons category|Ahmedabad|અમદાવાદ}}
{{wikivoyage|Ahmedabad|અમદાવાદ}}
* {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
* [https://ahmedabadcity.gov.in/portal/index.jsp અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન, અધિકૃત વેબસાઇટ]
* [https://ahmedabaddp.gujarat.gov.in/gu/home અમદાવાદ જિલ્લા પંચાયત, અધિકૃત વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200615084226/https://ahmedabaddp.gujarat.gov.in/gu/Home |date=2020-06-15 }}
{{અમદાવાદ શહેર}}
{{૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો}}
[[શ્રેણી:અમદાવાદ]]
[[શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો]]
[[શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો]]
mhwcig5w8id2f0s8pmfseisi0jg99qk
કેરળ
0
2365
827737
814431
2022-08-24T12:10:45Z
CommonsDelinker
264
Removing [[:c:File:Niyamasabha.jpg|Niyamasabha.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Gbawden|Gbawden]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Arunvarmaother~commonswiki|]].
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = કેરળ
| other_name = કેરળમ્
{{Photomontage
| photo1a =
| photo2a = Boathouse (7063399547).jpg
| photo2b = Rice fields of Kuttanad.jpg
| photo3a = Athirappilly Waterfalls 1.jpg
| photo3b = 01KovalamBeach&Kerala.jpg
| photo4a = Kathakali -Play with Kaurava.jpg
| size = 220
| position = center
| spacing = 3
| color = #FFFFFF
| border = 3
| color_border = green
}}
| image_shield = Government of Kerala Logo.svg
| nickname =
| image_map = IN-KL.svg
| map_caption = કેરળનું સ્થાન
| map_caption1 = કેરળનો નકશો
| coordinates = {{coord|8.5|77|region:IN-KL|display=inline}}
| coor_pinpoint = તિરૂવનંતપુરમ
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = {{flag|ભારત}}
| established_title = રાજ્યની સ્થાપના
| established_date = ૧ નવેમ્બર ૧૯૫૬
| seat_type = પાટનગર
| seat = [[તિરૂવનંતપુરમ]]
| parts_type = જિલ્લાઓ
| parts_style = para
| p1 = 14
| governing_body = કેરળ સરકાર
| leader_title = ગવર્નર
| leader_name = પી. સતશિવમ<ref>{{cite web|work= [[The Hindu]] |url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/former-cji-p-sathasivam-sworn-in-as-kerala-governor/article6382260.ece?homepage=true |title= Sathasivam sworn in as Kerala Governor |date= ૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪ |access-date= ૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪}}</ref>
| leader_title1 = મુખ્ય મંત્રી
| leader_name1 = પિનારાઇ વિજયન (કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઇન્ડિયા (માર્કસિસ્ટ))
| leader_title2 = ચીફ સેક્રેટરી
| leader_name2 = પૌલ એન્ટોની (IAS)<ref>{{cite news |title=K.M. Abraham is Chief Secretary |url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/km-abraham-to-benext-chief-secretary/article19588048.ece |date=૩૦ ઓગસ્ટ ૨૦૧૭ |newspaper=The Hindu |access-date=૭ ઓક્ટોબર ૨૦૧૭}}</ref>
| leader_title3 = ડિરેક્ટર જનરલ ઓફ પોલીસ
| leader_name3 = લોકનાથ બેહેરા (IPS)
| leader_title4 = વિધાન સભા
| leader_name4 = એકગૃહીય (૧૪૧ બેઠકો){{ref|cap|†}}
| unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
| area_total_km2 =
| area_rank = ૨૨મો
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| elevation_min_m =
| population_total = 33387677
| population_as_of = ૨૦૧૧
| population_footnotes = <ref>{{cite web|title=Kerala Population Census data 2011|url=http://www.census2011.co.in/census/state/kerala.html|website=Census 2011|access-date=૧૨ નવેમ્બર ૨૦૧૫}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_rank = ૧૩મો
| population_demonym = કેરાલાઇટ, કેરલન, મલયાલી
| population_note =
| timezone1 = [[ભારતીય માનક સમય|IST]]
| utc_offset1 = +૫:૩૦
| iso_code = IN-KL
| demographics_type1 = GDP {{nobold|(2018–19)}}
| demographics1_footnotes = <ref name="Kerala Budget">{{cite web |title= Kerala Budget Analysis 2018–19 |url= http://www.prsindia.org/uploads/media/State%20Budget%202018-19/Kerala%20Budget%20Analysis%202018-19.pdf |website= PRS Legislative Research |access-date= ૩ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૮ |archive-date= 2018-08-26 |archive-url= https://web.archive.org/web/20180826225340/http://www.prsindia.org/uploads/media/State%20Budget%202018-19/Kerala%20Budget%20Analysis%202018-19.pdf |url-status= dead }}</ref><ref name="Kerala_ESOPB">{{cite web|title=STATE WISE DATA |url=http://www.esopb.gov.in/Static/PDF/GSDP/Statewise-Data/StateWiseData.pdf |website=esopb.gov.in|publisher=Economic and Statistical Organization, Government of Punjab |access-date=૨૪ જૂન ૨૦૧૮ |format=PDF}}</ref>
| demographics1_title1 = કુલ
| demographics1_info1 = {{INRConvert|7.73|lc}}
| demographics1_title2 = વ્યક્તિ દીઠ
| demographics1_info2 = {{INRConvert|162718}}
| blank_name_sec1 = માનવ વિકાસ સૂચાંક (HDI)
| blank_info_sec1 = {{increase}} 0.712 (ઉચ્ચ)<!--"0.712" IS SOURCED. PLEASE SEE FURTHER DETAILS IN THE SECTION ON IT BELOW AND THE DISCUSSION ON THE TALK PAGE BEFORE EDITING.--><ref name="Mint2015">{{Cite news|url=http://www.livemint.com/Politics/3KhGMVXGxXcGYBRMsmDCFO/Why-Kerala-is-like-Maldives-and-Uttar-Pradesh-Pakistan.html|title=Why Kerala is like Maldives and Uttar Pradesh, Pakistan |last=Kundu |first= Tadit |date=૧૭ ડિસેમ્બર ૨૦૧૫ |website= livemint.com |access-date= ૧૬ એપ્રિલ ૨૦૧૭}}</ref>
| blank1_name_sec1 = HDI ક્રમ
| blank1_info_sec1 = ૧લો (૨૦૧૫)
| blank_name_sec2 = સાક્ષરતા
| blank_info_sec2 = ૯૩.૯% (૧લો) (૨૦૧૧)
| blank1_name_sec2 = અધિકૃત ભાષા
| blank1_info_sec2 = [[મલયાલમ ભાષા|મલયાલમ]], [[અંગ્રેજી ભાષા|અંગ્રેજી]]<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/malayalam-language-274503-2015-11-26|title=Malayalam becomes an official language|website=India Today|date=૨૬ નવેમ્બર ૨૦૧૫}}</ref><ref>{{cite web|url=http://english.mathrubhumi.com/news/kerala/malayalam-to-be-only-official-language-in-state-english-news-1.699293|title=Malayalam to be only official language in state|first=Aneesh|last=Jacob|work=Mathrubhumi|date=૨૭ નવેમ્બર ૨૦૧૫|access-date=2018-08-23|archive-date=2018-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20180626140937/http://english.mathrubhumi.com/news/kerala/malayalam-to-be-only-official-language-in-state-english-news-1.699293|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/national/kerala/malayalam-is-officiallanguage-from-may-1/article18259641.ece|title=Malayalam to be official language|date=૨૭ એપ્રિલ ૨૦૧૭|publisher=The Hindu Group|work=The Hindu}}</ref>
| website = {{URL|http://kerala.gov.in/}}
| type = રાજ્ય
| elevation_max_m = 2695
| footnotes =
{{Infobox region symbols
| embedded = yes
| region = કેરળ
| region_type = <!-- Type of state or region (default is State) -->
| country = ભારત
| mammal = ભારતીય હાથી
| bird = ગ્રેટ હોર્નબીલ
| fish = ગ્રીન ક્રોમિડ
| flower = ગોલ્ડન રેઇન ટ્રી
| fruit = [[ફણસ]]
| tree = નાળિયેર વૃક્ષ
}}}}
'''કેરળ''' ({{IPAc-en|ˈ|k|ɛ|r|ə|l|ə}}) દક્ષિણ-[[ભારત]]માં આવેલું સાંકડી પટ્ટીના આકારનું રાજ્ય છે. તેનું પાટનગર [[તિરૂવનંતપુરમ]] છે. તે ભારતનો સૌથી ઊંચો સાક્ષરતા દર ધરાવતા રાજ્ય તરીકે જાણીતું છે. [[મલયાલમ ભાષા|મલયાલમ]] આ રાજ્યની મુખ્ય ભાષા છે. કેરળમાં દક્ષિણ ભારતનું સૌથી મોટું શિખર અનાઇમૂડી આવેલ છે.
== જિલ્લાઓ ==
કેરળ રાજ્યમાં કુલ ૧૪ જિલ્લાઓ છે:
* [[એલેપ્પી જિલ્લો]]
* [[એર્નાકુલમ જિલ્લો]]
* [[ઇડ્ડક્કિ જિલ્લો]]
* [[કણ્ણૂર જિલ્લો]]
* [[કાસરગોડ જિલ્લો]]
* [[કોલ્લમ જિલ્લો]]
* [[કોટ્ટયમ જિલ્લો]]
* [[કોઝીક્કોડ જિલ્લો]] (કાલિકટ)
* [[તિરૂવનંતપુરમ|તિરૂવનંતપુરમ જિલ્લો]] (ત્રિવેન્દ્રમ/તિરૂવનન્તપુરમ)
* [[ત્રિશ્શૂર જિલ્લો]]
* [[પત્તનમત્તિટ્ટા જિલ્લો]]
* [[પલક્કડ જિલ્લો]] (પાલઘાટ)
* [[મલપ્પુરમ જિલ્લો]]
* [[વયનાડ જિલ્લો]]
== પ્રવાસન ==
કેરળ રાજ્ય તેની વિવિધતા તેમજ પ્રવાસી આર્કષણો માટે જાણીતું છે.
<gallery mode="packed-hover" heights="115px">
File:Athirappilly Waterfalls 1.jpg|અથીરપિલ્લય ધોધ
File:Misty Wayanad Wildlife Sanctuary, Muthanga Range - panoramio (4).jpg|વાયનાડ વાઇલ્ડલાઇફ સેન્ચ્યુરી
File:Beautiful Alappuzha.jpg|કુટ્ટાનાદ
File:01KovalamBeach&Kerala.jpg|કોવલમ બીચ
File:Kerala Backwaters Sunset.JPG|અસ્થામુડી તળાવ
File:Illikkal Kallu (ഇല്ലിക്കൽ കല്ല് ).jpg|ઇલ્લીક્કાલ કાલ્લુ
File:Hills around the tea plantations, Munnar.JPG|મુન્નાર
</gallery>
==સંદર્ભ==
{{reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
{{wikivoyage|Kerala}}
* [http://www.kerala.gov.in/ કેરળ સરકારની અધિકૃત વેબસાઇટ]
* [http://www.keralatourism.org/ પર્યટન વિભાગ, કેરળ રાજ્ય સરકાર]
{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = કેરળ
|ઉત્તર = [[કર્ણાટક]]
|પૂર્વ = [[તમિલનાડુ]]
|દક્ષિણ= [[હિંદ મહાસાગર]]
|પશ્ચિમ = લક્ષદ્વિપ સમુદ્ર
|વાયવ્ય = [[માહે]]
}}
{{geo-stub}}
{{ભારત}}
[[શ્રેણી:ભારતનાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો]]
n915i68sq9z06bfzrgifi67s4eckyh3
મહેસાણા જિલ્લો
0
2388
827779
807024
2022-08-25T05:29:48Z
2402:3A80:1258:4F2F:0:28:A964:3C01
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = મહેસાણા જિલ્લો
| native_name = dfg
| native_name_lang = fjhv
| other_name = fvvv
| nickname =
| settlement_type = જિલ્લો
| image_skyline = Mehsana District Panchayat Office.jpg
| image_alt =
| image_caption = મહેસાણા જિલ્લા પંચાયત ભવન
| image_map = Mehsana in Gujarat (India).svg
| map_caption = જિલ્લાનું ગુજરાતમાં સ્થાન
| coordinates =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = {{flag|ભારત}}
| subdivision_type1 = રાજ્ય
| subdivision_name1 = [[ગુજરાત]]
| established_title = <!-fyffffhhh- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| leader_title =
| leader_name =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 4338
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 2027727
| population_as_of = ૨૦૧૧
| population_rank =
| population_density_km2 =
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 =
| demographics1_title1 =
| demographics1_info1 =
| timezone1 = ભારતીય માનક સમય
| utc_offset1 = +૫:૩૦
| postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] -->
| postal_code =
| registration_plate = GJ -2
| website =
| footnotes =
| seat_type = મુખ્યમથક
| seat = [[મહેસાણા]] શહેર
}}
[[Image:Map GujDist North.png|thumb|200px|right|ઉત્તર ગુજરાતના જિલ્લાઓ]]
'''મહેસાણા જિલ્લો''' [[ગુજરાત]]નાં ઇશાન ખૂણે આવેલો છે. જિલ્લાનું વહિવટી વડું મથક [[મહેસાણા]] શહેર છે.
== ઇતિહાસ ==
[[File:Toranwali Mata temple gate Mehsana.jpg|thumb|તોરણવાળી માતાના મંદિરનું પ્રવેશદ્વાર]]
ચાવડા વંશના મેહસાજી ચાવડાએ મહેસાણાની સ્થાપના કરી હતી. તેમણે શહેરના તોરણનું બાંધકામ કર્યું હતું અને તોરણ માતાનું મંદિર વિક્રમ સંવત ૧૪૧૪ ભાદરવા સુદ દસમ (ઇ.સ. ૧૩૫૮) ના રોજ બંધાવ્યું હતું.<ref name="nri">{{cite web | url=http://www.nri.gujarat.gov.in/his-mehsana-2.htm | title=Mehsana - History | publisher=Government of Gujarat | work=NRI Division | year=૨૦૦૯ | access-date=૧૭ માર્ચ ૨૦૧૩ | archive-date=2014-10-21 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141021214307/http://www.nri.gujarat.gov.in/his-mehsana-2.htm | url-status=dead }}</ref> તેનો ઉલ્લેખ ઇ.સ. ૧૯૩૨ની જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની કવિતામાં મળે છે.<ref name="dp">{{cite web|url=https://mehsanadp.gujarat.gov.in/Mehasana/jilavishe/etihas.htm|title=History|date=૧૭ જુલાઇ ૨૦૧૨|work=Government of Gujarat|publisher=Mehsana District Panchayat|access-date=૧૭ માર્ચ ૨૦૧૩|archive-date=2012-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120508063032/http://mehsanadp.gujarat.gov.in/Mehasana/jilavishe/etihas.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="MSNNP"/> સંવત ૧૮૭૯ના મણિલાલ ન્યાલચંદના ''પ્રગટ પ્રભાવી પાર્શ્વનાથ''માં પણ તેનો ઉલ્લેખ છે. તેમાં મેહસાજીએ ચામુંડા મંદિર બંધાવ્યું હોવાનું જણાવાયું છે. જોકે એ સ્પષ્ટ છે કે નગરની સ્થાપના રાજપૂત શાસન દરમિયાન થઇ હતી. અન્ય એક કથા અનુસાર મેહસાજીએ નગર વિક્રમ સંવત ૧૩૭૫ (ઇ.સ. ૧૩૯૮)માં કરી હતી.<ref name="GG1975">{{cite book|editor=S. B. Rajyagor|title=Gujarat State Gazetteers: Mehsana District|url=https://books.google.com/books?id=JycbAAAAIAAJ|series=Gujarat State Gazetteers|volume=૫|year=૧૯૭૫|publisher=Directorate of Government Print., Stationery and Publications, [[Government of Gujarat]]|pages=૧, ૮૦૫–૮૦૬}}</ref>
ગાયકવાડે બરોડા જીતી લીધું અને બરોડા સ્ટેટની સ્થાપના કરી. ઉત્તર ગુજરાતમાં તેમણે તેમનું શાસન વિસ્તૃત કર્યું અને પાટણને મુખ્ય મથક બનાવ્યું, ત્યારબાદ મુખ્ય મથક કડી અને પછી ૧૯૦૨માં મહેસાણા ખાતે ખસેડવામાં આવ્યું. બરોડા રાજ્યનો ઉત્તર વિભાગ ૮ મહાલોમાં વિભાજીત હતો. ગાયકવાડ રાજ્યે મહેસાણા સાથે વડોદરાને જોડતી રેલ્વે લાઇનની ૨૧ માર્ચ ૧૮૮૭માં શરૂ કરી હતી. સયાજીરાવ ગાયકવાડ ત્રીજાએ ''રાજમહલ'' તરીકે ઓળખાતો મહેલ વિક્રમ સંવત ૧૯૫૬માં તેમના પુત્ર ફતેહસિંહરાવ માટે બંધાવ્યો હતો, જે હવે ડિસ્ટ્રીક કોર્ટ તરીકે વપરાય છે.<ref name="GG1975"/><ref name="MSNNP">{{cite web | title=Mehsana Nagarpalika, Mehsana | website=WMehsana Nagarpalika | url=http://mehsananagarpalika.com/mehsana.html | language=gu | access-date=૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૭ | archive-date=2016-11-04 | archive-url=https://web.archive.org/web/20161104173054/http://mehsananagarpalika.com/mehsana.html | url-status=dead }}</ref>
== ભૂગોળ ==
મહેસાણા જિલ્લાની સરહદે ઉત્તર દિશામાં [[બનાસકાંઠા જિલ્લો]], પશ્ચિમ દિશામાં [[પાટણ જિલ્લો]] તથા [[સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો]], દક્ષિણ દિશામાં [[ગાંધીનગર જિલ્લો]] તથા [[અમદાવાદ જિલ્લો]] તેમ જ પૂર્વ દિશામાં [[સાબરકાંઠા જિલ્લો]] આવેલા છે. જિલ્લાનું ક્ષેત્રફળ ૪,૩૩૮ ચોરસ કિ.મી. છે.
=== હવામાન ===
મહેસાણા જિલ્લાની નજીકથી કર્કવૃત ૫સા૨ થતુ હોવાથી આ જિલ્લાની આબોહવા વિષમ પ્રકા૨ની જોવા મળે છે. ઉનાળામાં સખત ગ૨મી અને શિયાળામાં સખત ઠંડી ૫ડે છે. જિલ્લામાં વ૨સાદનું પ્રમાણ સરેરાશ ૮૦૦ થી ૧૨૦૦ મી.મી. જોવા મળે છે. જિલ્લામાં ગાઢ અને ગીચ જંગલો તેમજ ઉંચા ડુંગરો ન હોવાથી આ વિસ્તા૨ સૂકી અને અર્ધ સૂકી આબોહવા અનુભવે છે. ઘણી વખત આ જિલ્લો ઉષ્ણ કટીબંધિય ચક્રવાતનો ૫ણ ભોગ બને છે. દૈનિક તા૫માનનો ગાળો વધુ ૨હેવાને કા૨ણે પ્રજાની કાર્યક્ષમતા ૫૨ તેની અસ૨ જોવા મળે છે.
મહેસાણા જિલ્લામાં વ૨સાદનું પ્રમાણ સામાન્ય રીતે આશરે ૮૦૦ થી ૧૨૦૦ મી.મી. જેટલુ છે. કચ્છના ૨ણની અસ૨ તેમજ જંગલો અને ઉંચા ડુંગરોનું પ્રમાણ નહિવત હોવાથી મહેસાણા જિલ્લો અનાવૃષ્ટિનો સામનો કરે છે. મોસમી આબોહવા અનુભવતો આ જિલ્લો ઘણી વખત ચક્રવાતનો ભોગ ૫ણ બને છે. વ૨સાદની અનિશ્વિતતા તેમજ સિંચાઈની મર્યાદિત સગવડ હોવાને કા૨ણે લોકો ભુગર્ભ જળનો વધુ ઉ૫યોગ કરે છે.
== વસ્તી ==
[[File:Aglod Jain Temple of Manibhadra Vasupujya Adinath in Gujarat In 2dia.jpg|thumb|જિલ્લાના વિજાપુર નજીક આગલોડ ખાતે આવેલ માણિભદ્ર વીરનું જૈન મંદિર]]
આ જિલ્લામાં ૬૦૬થી વધારે ગામો છે. ૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે જિલ્લાની વસ્તી ૨૦,૨૭,૭૨૭ હતી જે પૈકીનાં ૨૨.૪૦% લોકો શહેરી વિસ્તારમાં વસવાટ કરે છે.<ref>[http://www.censusindiamaps.net/page/India_WhizMap/IndiaMap.htm| વસ્તી ગણતરી માહિતી]{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== તાલુકાઓ ==
{{મહેસાણા જિલ્લાના તાલુકા}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
* [http://collectormehsana.gujarat.gov.in મહેસાણા જિલ્લા સમાહર્તા કાર્યાલયનું અધિકૃત વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721155653/http://collectormehsana.gujarat.gov.in/ |date=2011-07-21 }}
* [https://mehsanadp.gujarat.gov.in/gu/Home મહેસાણા જિલ્લા પંચાયતની વેબસાઇટ]{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{ગુજરાતના જિલ્લાઓ}}
{{સ્ટબ}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ]]
[[શ્રેણી:ઉત્તર ગુજરાત]]
n8ud6at6e2sgo53f7xfrr72p1t2dwb7
827780
827779
2022-08-25T06:01:32Z
KartikMistry
10383
[[Special:Contributions/2402:3A80:1258:4F2F:0:28:A964:3C01|2402:3A80:1258:4F2F:0:28:A964:3C01]] ([[User talk:2402:3A80:1258:4F2F:0:28:A964:3C01|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = મહેસાણા જિલ્લો
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = જિલ્લો
| image_skyline = Mehsana District Panchayat Office.jpg
| image_alt =
| image_caption = મહેસાણા જિલ્લા પંચાયત ભવન
| image_map = Mehsana in Gujarat (India).svg
| map_caption = જિલ્લાનું ગુજરાતમાં સ્થાન
| coordinates =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = {{flag|ભારત}}
| subdivision_type1 = રાજ્ય
| subdivision_name1 = [[ગુજરાત]]
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| leader_title =
| leader_name =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 4338
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 2027727
| population_as_of = ૨૦૧૧
| population_rank =
| population_density_km2 =
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 =
| demographics1_title1 =
| demographics1_info1 =
| timezone1 = ભારતીય માનક સમય
| utc_offset1 = +૫:૩૦
| postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] -->
| postal_code =
| registration_plate = GJ -2
| website =
| footnotes =
| seat_type = મુખ્યમથક
| seat = [[મહેસાણા]] શહેર
}}
[[Image:Map GujDist North.png|thumb|200px|right|ઉત્તર ગુજરાતના જિલ્લાઓ]]
'''મહેસાણા જિલ્લો''' [[ગુજરાત]]નાં ઇશાન ખૂણે આવેલો છે. જિલ્લાનું વહિવટી વડું મથક [[મહેસાણા]] શહેર છે.
== ઇતિહાસ ==
[[File:Toranwali Mata temple gate Mehsana.jpg|thumb|તોરણવાળી માતાના મંદિરનું પ્રવેશદ્વાર]]
ચાવડા વંશના મેહસાજી ચાવડાએ મહેસાણાની સ્થાપના કરી હતી. તેમણે શહેરના તોરણનું બાંધકામ કર્યું હતું અને તોરણ માતાનું મંદિર વિક્રમ સંવત ૧૪૧૪ ભાદરવા સુદ દસમ (ઇ.સ. ૧૩૫૮) ના રોજ બંધાવ્યું હતું.<ref name="nri">{{cite web | url=http://www.nri.gujarat.gov.in/his-mehsana-2.htm | title=Mehsana - History | publisher=Government of Gujarat | work=NRI Division | year=૨૦૦૯ | access-date=૧૭ માર્ચ ૨૦૧૩ | archive-date=2014-10-21 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141021214307/http://www.nri.gujarat.gov.in/his-mehsana-2.htm | url-status=dead }}</ref> તેનો ઉલ્લેખ ઇ.સ. ૧૯૩૨ની જયસિંહ બ્રહ્મભટ્ટની કવિતામાં મળે છે.<ref name="dp">{{cite web|url=https://mehsanadp.gujarat.gov.in/Mehasana/jilavishe/etihas.htm|title=History|date=૧૭ જુલાઇ ૨૦૧૨|work=Government of Gujarat|publisher=Mehsana District Panchayat|access-date=૧૭ માર્ચ ૨૦૧૩|archive-date=2012-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120508063032/http://mehsanadp.gujarat.gov.in/Mehasana/jilavishe/etihas.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="MSNNP"/> સંવત ૧૮૭૯ના મણિલાલ ન્યાલચંદના ''પ્રગટ પ્રભાવી પાર્શ્વનાથ''માં પણ તેનો ઉલ્લેખ છે. તેમાં મેહસાજીએ ચામુંડા મંદિર બંધાવ્યું હોવાનું જણાવાયું છે. જોકે એ સ્પષ્ટ છે કે નગરની સ્થાપના રાજપૂત શાસન દરમિયાન થઇ હતી. અન્ય એક કથા અનુસાર મેહસાજીએ નગર વિક્રમ સંવત ૧૩૭૫ (ઇ.સ. ૧૩૯૮)માં કરી હતી.<ref name="GG1975">{{cite book|editor=S. B. Rajyagor|title=Gujarat State Gazetteers: Mehsana District|url=https://books.google.com/books?id=JycbAAAAIAAJ|series=Gujarat State Gazetteers|volume=૫|year=૧૯૭૫|publisher=Directorate of Government Print., Stationery and Publications, [[Government of Gujarat]]|pages=૧, ૮૦૫–૮૦૬}}</ref>
ગાયકવાડે બરોડા જીતી લીધું અને બરોડા સ્ટેટની સ્થાપના કરી. ઉત્તર ગુજરાતમાં તેમણે તેમનું શાસન વિસ્તૃત કર્યું અને પાટણને મુખ્ય મથક બનાવ્યું, ત્યારબાદ મુખ્ય મથક કડી અને પછી ૧૯૦૨માં મહેસાણા ખાતે ખસેડવામાં આવ્યું. બરોડા રાજ્યનો ઉત્તર વિભાગ ૮ મહાલોમાં વિભાજીત હતો. ગાયકવાડ રાજ્યે મહેસાણા સાથે વડોદરાને જોડતી રેલ્વે લાઇનની ૨૧ માર્ચ ૧૮૮૭માં શરૂ કરી હતી. સયાજીરાવ ગાયકવાડ ત્રીજાએ ''રાજમહલ'' તરીકે ઓળખાતો મહેલ વિક્રમ સંવત ૧૯૫૬માં તેમના પુત્ર ફતેહસિંહરાવ માટે બંધાવ્યો હતો, જે હવે ડિસ્ટ્રીક કોર્ટ તરીકે વપરાય છે.<ref name="GG1975"/><ref name="MSNNP">{{cite web | title=Mehsana Nagarpalika, Mehsana | website=WMehsana Nagarpalika | url=http://mehsananagarpalika.com/mehsana.html | language=gu | access-date=૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૭ | archive-date=2016-11-04 | archive-url=https://web.archive.org/web/20161104173054/http://mehsananagarpalika.com/mehsana.html | url-status=dead }}</ref>
== ભૂગોળ ==
મહેસાણા જિલ્લાની સરહદે ઉત્તર દિશામાં [[બનાસકાંઠા જિલ્લો]], પશ્ચિમ દિશામાં [[પાટણ જિલ્લો]] તથા [[સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો]], દક્ષિણ દિશામાં [[ગાંધીનગર જિલ્લો]] તથા [[અમદાવાદ જિલ્લો]] તેમ જ પૂર્વ દિશામાં [[સાબરકાંઠા જિલ્લો]] આવેલા છે. જિલ્લાનું ક્ષેત્રફળ ૪,૩૩૮ ચોરસ કિ.મી. છે.
=== હવામાન ===
મહેસાણા જિલ્લાની નજીકથી કર્કવૃત ૫સા૨ થતુ હોવાથી આ જિલ્લાની આબોહવા વિષમ પ્રકા૨ની જોવા મળે છે. ઉનાળામાં સખત ગ૨મી અને શિયાળામાં સખત ઠંડી ૫ડે છે. જિલ્લામાં વ૨સાદનું પ્રમાણ સરેરાશ ૮૦૦ થી ૧૨૦૦ મી.મી. જોવા મળે છે. જિલ્લામાં ગાઢ અને ગીચ જંગલો તેમજ ઉંચા ડુંગરો ન હોવાથી આ વિસ્તા૨ સૂકી અને અર્ધ સૂકી આબોહવા અનુભવે છે. ઘણી વખત આ જિલ્લો ઉષ્ણ કટીબંધિય ચક્રવાતનો ૫ણ ભોગ બને છે. દૈનિક તા૫માનનો ગાળો વધુ ૨હેવાને કા૨ણે પ્રજાની કાર્યક્ષમતા ૫૨ તેની અસ૨ જોવા મળે છે.
મહેસાણા જિલ્લામાં વ૨સાદનું પ્રમાણ સામાન્ય રીતે આશરે ૮૦૦ થી ૧૨૦૦ મી.મી. જેટલુ છે. કચ્છના ૨ણની અસ૨ તેમજ જંગલો અને ઉંચા ડુંગરોનું પ્રમાણ નહિવત હોવાથી મહેસાણા જિલ્લો અનાવૃષ્ટિનો સામનો કરે છે. મોસમી આબોહવા અનુભવતો આ જિલ્લો ઘણી વખત ચક્રવાતનો ભોગ ૫ણ બને છે. વ૨સાદની અનિશ્વિતતા તેમજ સિંચાઈની મર્યાદિત સગવડ હોવાને કા૨ણે લોકો ભુગર્ભ જળનો વધુ ઉ૫યોગ કરે છે.
== વસ્તી ==
[[File:Aglod Jain Temple of Manibhadra Vasupujya Adinath in Gujarat In 2dia.jpg|thumb|જિલ્લાના વિજાપુર નજીક આગલોડ ખાતે આવેલ માણિભદ્ર વીરનું જૈન મંદિર]]
આ જિલ્લામાં ૬૦૬થી વધારે ગામો છે. ૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે જિલ્લાની વસ્તી ૨૦,૨૭,૭૨૭ હતી જે પૈકીનાં ૨૨.૪૦% લોકો શહેરી વિસ્તારમાં વસવાટ કરે છે.<ref>[http://www.censusindiamaps.net/page/India_WhizMap/IndiaMap.htm| વસ્તી ગણતરી માહિતી]{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== તાલુકાઓ ==
{{મહેસાણા જિલ્લાના તાલુકા}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
* [http://collectormehsana.gujarat.gov.in મહેસાણા જિલ્લા સમાહર્તા કાર્યાલયનું અધિકૃત વેબસાઇટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721155653/http://collectormehsana.gujarat.gov.in/ |date=2011-07-21 }}
* [https://mehsanadp.gujarat.gov.in/gu/Home મહેસાણા જિલ્લા પંચાયતની વેબસાઇટ]{{Dead link|date=ઑગસ્ટ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{ગુજરાતના જિલ્લાઓ}}
{{સ્ટબ}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ]]
[[શ્રેણી:ઉત્તર ગુજરાત]]
e8ktxutnrv6q21610fo8r31yg95672v
કૃષ્ણ
0
4907
827752
827389
2022-08-24T13:29:30Z
2401:4900:16A6:F506:2:2:26FB:7CA0
કૃષ્ણના છોકરીનું નામ
wikitext
text/x-wiki
{{cleanup}}
{{ભાષાંતર}}
[[ચિત્ર:Radha Syamasundar Vrindavan Radhastami 2004.jpg|400px|thumb|[[રાધા]] '''કૃષ્ણ''', [[ઇસ્કોન]], [[વૃંદાવન]]]]
શ્રી'''કૃષ્ણ''' (સંસ્કૃતઃ कृष्ण) (English: Krishna) હિંદુ સંસ્કૃતિના મોટા ભાગના ધર્મો અને સંપ્રદાયોમાં ભગવાન તરીકે પૂજાય છે. વળી શ્રીકૃષ્ણને જગદ્ગુરુ કહેવામાંં આવે છે. કૃષ્ણનું વર્ણન મોટે ભાગે શ્યામ વર્ણના કિશોર તરીકે જોવા મળે છે જે હંમેશા હાથમાં બંસી(વાંસળી) સાથે ફરતા હોય છે કે બંસી વગાડતા હોય છે ([[શ્રીમદ્ ભાગવતમ્]]માં) અથવા તો અત્યંત તેજસ્વી યુવાન રાજા તરીકે તેમની છબી ચિતરાયેલી જોવા મળે છે, જે અન્યોને ગૂઢ તત્ત્વજ્ઞાન અને માર્ગદર્શન આપતા હોય (જેમકે [[ભગવદ્ ગીતા]]માં).<ref name = "Elkman1986">{{cite book
| author = એલ્કમેન, એસ.એમ.
| coauthors = ગોસ્વામી, જે.
| year = ૧૯૮૬
| title = જીવ ગોસ્વામીસ તત્ત્વસંદર્ભ: એ સ્ટડી ઓન ધ ફીલોસોફીકલ એન્ડ સેક્ટેરીયન ડેવલોપમેન્ટ ઓફ ધ ગૌડીય વૈષ્ણવ મુવમેન્ટ
| publisher = મોતીલાલ બનારસી દાસ પબ્લીશર્શ
| isbn =
}}</ref>ભારતમાં વિવિધ સમુદાયોમાં કૃષ્ણને ભિન્ન ભિન્ન રીતે જોવામાં આવે છે.<ref name = Mahony1987>{{cite journal
| author = મહોની, ડબલ્યુ.કે.
| year = ૧૯૮૭
| title = પર્સ્પેક્ટિવ્સ ઓન કૃષ્ણઝ વેરિયસ પર્સનાલિટિઝ
| journal = હિસ્ટરી ઓફ રીલીજન્સ
| volume = ૨૬
| issue = ૩
| pages = ૩૩૩-૩૩૫
| url = http://links.jstor.org/sici?sici=0018-2710(198702)26%3A3%3C333%3APOKVP%3E2.0.CO%3B2-0
| access-date = 2008-04-12
}}</ref>
<br />
કૃષ્ણ અને તેમની સાથે સંકળાયેલી કથાઓ વિવિધ [[હિંદુ]] સંપ્રદાયો અને સમુદાયોમાં બહોળા પ્રમાણમાં સાંભળવા મળે છે. <ref>[http://vedabase.net/cc/madhya/20/165/en Chaitanya Charitamrita ''Madhya'' 20.165]</ref><ref name = Thomson>{{cite journal
| author = રીચાર્ડ થોમ્પ્સન, પી.એચ.ડી.
| year = ડીસેમ્બર ૧૯૯૪
| title = રીફ્લેક્શન્સ ઓન ધ રીલેશન બીટ્વીન રીલીજન એન્ડ મોડર્ન રેશનાલિઝમ
| url = http://www.iskcon.com/icj/1_2/12thompson.html
| access-date = 2008-04-12
| journal =
| archive-date = 2008-10-07
| archive-url = https://web.archive.org/web/20081007064730/http://www.iskcon.com/icj/1_2/12thompson.html
| url-status = dead
}}</ref> ભલે આ વાતોમાં વર્ણવેલી અમુક હકીકતો જુદા જુદા સંપ્રદાયોમાં જુદી જુદી હોય, પરંતુ તેનું હાર્દ તો હંમેશા એકસરખું હોય છે.<ref name=Mahony1987/> આમાં કૃષ્ણના દિવ્ય અવતારની વાતો, તેમના નટખટ બાળપણની અને યુવાવસ્થાની વાતો તથા એક યોદ્ધા અને શિક્ષા આપનાર ગુરુ (અર્જુનના સંદર્ભમાં) તરીકેની વાતોનો સમાવેશ કરી શકાય.<ref name = "GJ">{{cite journal
| author = ગૌર ગોવિંદ સ્વામી, એ.સી. ભક્તિવેદાંત
| year = ૨૦૦૧, ગોપાલ જીવ પ્રકાશનનું ઇમેલ મીની-પાક્ષિક
| title = કૃષ્ણ ઓર વિષ્ણુ?
| url = http://www.gopaljiu.org/Bindu/Back_issues/Bindu042.pdf
| access-date = 2008-04-12
| journal =
| archive-date = 2008-04-13
| archive-url = https://web.archive.org/web/20080413220915/http://www.gopaljiu.org/Bindu/Back_issues/Bindu042.pdf
| url-status = dead
}} બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, જો તમે કૃષ્ણને ચાહો છો તો બરાબર છે અને જો તમે વિષ્ણુને ચાહો છો તો પણ બરાબર છે. પરંતુ, તે બંને બાબતમાં અંતે મળતું પરિણામ એક સરખુંં ના હોઈ શકે. માટે, આપે પસંદ કરવાનું છે કે કોના પ્રત્યે પ્રેમ રાખવો. કૃષ્ણ સો ટકા છે, તો વિષ્ણુ ચોરાણુંં ટકા છે. માટે, જો તમે આ ચોરાણુંં ટકાને પ્રેમ કરવા કે ભજવા ચાહો છો તો કશો વાંધો નથી, તે પણ લગભગ કૃષ્ણ જ છે. પરંતુ કૃષ્ણ સો ટકા છે, પૂર્ણમ્. (જુઓ: [[ભક્તિ રસામૃત સિંધુ]] કૃષ્ણની વધારાની લાક્ષણિકતાઓ)</ref>
== જન્મ ==
[[ચિત્ર:Krishna carried over river yamuna.jpg|thumb|૧૮મી સદીના ચિત્રમાં કૃષ્ણને લઈ જતા વાસુદેવ.]]
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ [[શ્રાવણ વદ ૮|શ્રાવણ વદ (કૃષ્ણ પક્ષ) આઠમના]] રોજ થયો હતો. તેથી કૃષ્ણના જન્મનો દિવસ [[જન્માષ્ટમી]] તરીકે ઉજવાય છે. આમ તો ભગવાન [[વિષ્ણુ]]એ અત્યાર સુધી દશ અવતાર ધારણ કર્યા છે. આ બધા જ અવતારોમાં તેમનો મહત્વનો અવતાર શ્રીકૃષ્ણનો છે. આ અવતાર તેમણે વૈવસ્વત્ મન્વંતરના અઠ્ઠાવીસમા દ્વાપરમાં શ્રીકૃષ્ણના રૂપે [[દેવકી]]ના ગર્ભમાં [[મથુરા]]ના કારાગૃહમાં લીધો હતો.
== મુખ્ય નામો ==
# કૃષ્ણ
# ઠાકર
# કનૈયો / કાનુડો / ક્હાન / કાનાજી
# ગિરિધર
# ગોપાલ
# યદુનંદન
# દેવકીનંદન
# નંદલાલ
# યશોદાનંદન
# હરિ
# અચ્યુત
# મુરલીધર
# મોહન
# શ્યામ / ઘનશ્યામ
# દ્વારકાધીશ
# માધવ
# લાલો
# યોગેશ્વર
# ગોવિંદ
# હૃષીકેશ
# મુકુંદ
# દામોદર
# ગોકુલેશ
# કેશવ
# મધુસુદન
# વાસુદેવ
# જનાર્દન
# રણછોડરાયજી
# માધવ
#મુરારી
#જગન્નાથ
#પુરુષોત્તમ
#મનોહર
#નારાયણ
#નંદગોપાલ
#નદગોપલ
== બાળપણ ==
શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ મથુરાના કારાગૃહમાં થયો હતો. તેમની માતાનુંં નામ [દેવકી| અને પિતાનું નામ [[વસુદેવ]] હતું. શ્રી કૃષ્ણ તેમના માતા-પિતાનું આઠમું સંતાન હતા. કૃષ્ણની પહેલાંં તેમના ૭ ભાઈઓને તેમના મામા કંંસે ક્રૂરતાપૂર્વક પોતાના મૃત્યુના ભયથી મારી નાખ્યા હતા. શ્રી કૃષ્ણના જન્મ પછી તેમના માતા પિતાએ કંસ તેમના આઠમા સંતાનને મારી ન નાખી તે માટે દેવીશક્તિ દ્વારા પ્રેરાતા શ્રી કૃષ્ણને કારાગૃહમાંંથી બહાર કાઢીને પોતાના મિત્ર નંદજીના ઘરે મૂકવા નીકળ્યા. પણ ગોકુળ અને મથુરાના વચ્ચે યમુના નદી પાર કરવાની હતી. આઠમના રાત્રે વરસાદ વરસી રહ્યો હતો ને યમુનાજીના પાણી ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના પગ સ્પર્શ કરવા ઉછાળા મારી રહ્યું હતુ. તેથી શ્રી કૃષ્ણના પિતાએ તેમને ટોકરીંંમા માથા ઉપર રાખ્યા હતા અને નદી પાર કરી રહ્યા હતા. એટલામાંં તો શ્રી કૃષ્ણના પગનો સ્પર્શ યમુના નદીએ ઉછાળો મારી કરી લીધો અને શાંત થઈ ગયા ત્યાર બાદ તેઓ નંદજીના ઘરમાં ગયા અને તેમના મિત્ર ને વાત કરી અને શ્રી કૃષ્ણને [[યશોદા]]જીના પાસે મૂકીને તેમની પુત્રી નંદાને લઈ પાછા મથુરાની કેદમાં ગયા પછી દ્વારપાળ દ્વારા કંસને આઠમા સંતાનની જાણ થતાંં કારાગૃહમાં પહોંચી દેવકીના નવજાત શિશુને મારવા તેણે તે શિશુ બાળકી હોવાની જાણ છતાંં તેણે તે બાળકીને મારવા દીવાલથી અથડાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. પણ તે બાળકી દેવી મા દુર્ગા હતા. તે કંસના હાથમાંથી છૂટીને આકાશમાઁઁ પ્રગટ થઈ ગયા અને કંસને કહ્યું કે તારો કાળ તને મારનારો પ્રગટ થઈ ગયો છે એવુંં કહીને આકાશમાંં અલોપ થઈ ગયા તે દેવી દુર્ગા પુરાણ અનુસાર દેવી નંદાના નામે ઓળખાય છે.
[[File:Artist playing Shree Krisha in a dance performance.jpg|thumb|નૃત્ય પ્રદર્શનમાં શ્રી કૃષ્ણનો રોલ કરતા કલાકાર]]
== કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં ==
== જીવનનો ઉત્તરાર્ધ ==
મહાભારત મુજબ, કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધમાં ગાંધારીના તમામ સો પુત્રો મૃત્યુ પામ્યા હતા. દુર્યોધનના મૃત્યુ પહેલાની રાત્રે શ્રી કૃષ્ણ ભગવાને ગાંધારીની મુલાકાત લીધી અને સમજાવ્યા પણ ગાંધારીએ કૃષ્ણને શ્રાપ આપ્યો કે તેમની સાથે સમસ્ત યાદવોનો વિનાશ થશે. કૃષ્ણ પોતે જાણતા હતા કે યાદવો ભવિષ્યમાં ખૂબ જ અભિમાની અને અધર્મી, ઘમંડી બની જશે જેથી તેઓએ "તથાસ્તુ" (તેથી તેમ થાય) કહેતાંં ગાંધારીનાં ભાષણનો અંત આવ્યો હતો. [[શ્રીમદ્ ભાગવતમ્]] અનુસાર ઋષિ દુર્વાસા સાથે યાદવબાળકોએ મજાકમાં નાટક કર્યું હતું તેના પરિણામે તેમણે 'તમારો સમગ્ર સમુદાય મૃત્યુ પામે' એવો શ્રાપ આપ્યો હતો.{{સંદર્ભ}}
૩૬ વર્ષ પછી, કોઈ પણ લડત વગર યાદવોનો નાશ થયો. એક તહેવાર ખાતે યાદવો વચ્ચે યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. કૃષ્ણના મોટા ભાઈ બલરામે તો યોગની મદદથી પોતાનું શરીર છોડી દીધું હતું. કૃષ્ણએ જંગલમાં એક વૃક્ષ હેઠળ ધ્યાન શરૂ કર્યું ત્યારે એક શિકારીનું તીર તેમના ડાબા પગમાં લાગતા તે સમયે જ તેમનું મૃત્યુ થયું. આ સ્થળ આજે [[ભાલકા તીર્થ]] તરીકે ઓળખાય છે, જે ગુજરાતમાં [[સોમનાથ]]ની નજીક આવેલું છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર એ શિકારી રામાવતાર સમયમાં થઈ ગયેલા સુગ્રીવનો ભાઈ બાલી હતો. તે અવતારમાં કૃષ્ણએ બાલીનો વધ છળથી કર્યો હતો. આથી બાલીએ વરદાન માગ્યું હતું કે દ્વાપરમાં પોતાના હાથે કૃષ્ણનું મૃત્યુ થાય.
ભાગવત મહાપુરાણમાં જણાવ્યા મુજબ જે સમયે કૃષ્ણએ દેહ છોડ્યો તે ઘડીએ જ દ્વાપર યુગનો અંત થયો અને કળિયુગનો પ્રારંભ થયો.
== અન્ય ધર્મોમાં ==
===બૌદ્ધ ધર્મ===
=== હિંદુ ધર્મની સાંપ્રદાયિક માન્યતાઓ ===
હિંદુ ધર્મમાં વૈષ્ણવ માન્યતા ભગવાન કૃષ્ણ વિષે એકેશ્વરવાદ ધરાવે છે, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો વૈષ્ણવ માન્યતા ધરાવતા દરેક સંપ્રદાયમાં ભગવાન કૃષ્ણને જ આરાધ્ય દેવ ગણવામાં આવે છે. 'રૂઢિચુસ્ત ગૌડીય વૈષ્ણવો'ના મત મુજબ કૃષ્ણનું સ્વરૂપ ત્રણ પ્રકારે વિસ્તાર પામે છે, તેમનું સ્વયં રૂપ અથવા તો દિવ્ય સ્વરૂપ સ્વયંસ્થિત છે એટલે કે અન્યાશ્રિત નથી. તેમનું તદેકાત્મ રૂપ હૂબહૂ તેમના મૂળ રૂપ જેવું જ છે, પરંતુ દેખાવમાં તે કૃષ્ણના મૂળ દેખાવ કરતાં જુદું હોય છે, (જેમકે નારાયણ કે વાસુદેવ રૂપ). તેમના આવેશ રૂપમાં કૃષ્ણ પોતાના મૂળ રૂપના જુદા જુદા અંશ સાથે વિવિધ સ્વરૂપે અવતરે છે.<ref name = Guy/><ref name=Kennedy1925>{{cite book
| author = કેનેડી, એમ.ટી.
| year = ૧૯૨૫
| title = ધી ચૈતન્ય મુવમેન્ટ: એ સ્ટડી ઓફ ધી વૈષ્ણવીઝ્મ ઓફ બેંગાલ
| publisher = એચ. મિલફોર્ડ, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ
| isbn =
}}</ref><ref name=Delmonico2004>{{cite journal
| author = ડેલ્મોનીકો, એન.
| year = ૨૦૦૪
| title = ધી હીસ્ટરી ઓફ ધી ઇન્ડિક મોનોથીઇઝ્મ એન્ડ મોડર્ન ચૈતન્ય વૈષ્ણવીઝ્મ
| journal = ધી હરે કૃષ્ણ મુવમેન્ટ: ધી પોસ્ટકૅરિસ્મેટિક ફેટ ઓફ અ રીલીજીયસ ટ્રાન્સ્પ્લાન્ટ
| url = http://books.google.com/books?hl=en&lr=&ie=UTF-8&id=mBMxPdgrBhoC&oi=fnd&pg=PA31&dq=Gaudiya+Vaisnava+monotheism+&ots=r4RWN61D6Y&sig=BjMywaqk4nQLWORhVvPTD__gK58
| access-date = ૨૦૦૮-૦૪-૧૨
}}</ref><ref name=Ojha1978>{{cite book
| author = ઓઝા, પી.એન.
| year = ૧૯૭૮
| title = આસ્પેક્ટ્સ ઓફ મેડિઇવલ ઇન્ડિયન સોસાયટી એન્ડ કલ્ચર
| publisher = બી.આર. પબ્લીશીંગ કોર્પોરેશન; નવી દિલ્હી: ડી.કે. પબ્લીશર્સ' ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ
| isbn =
}}</ref>
શાસ્ત્રીય વિગતો અને જ્યોતિષીય ગણતરીઓના આધારે પરંપરાગત માન્યતા કૃષ્ણના જન્મની તારીખ ૧૮ કે ૨૧ જુલાઇ, ઇ.પૂ. ૩૨૨૮ હોવાની ધારણા બાંધવામાં આવે છે. કૃષ્ણ મથુરાના રાજપરિવારના હતા, અને રાજકુમારી દેવકી અને તેમના પતિ વસુદેવના કુળમાં જન્મેલા આઠમા પુત્ર હતા. મથુરા એ રાજધાની હતી, જેમાં કૃષ્ણના માતા-પિતા વસુદેવ અને દેવકીનો સંબંધ હતો. દેવકીનો ભાઈ રાજા કંસ, તેના પિતા રાજા ઉગ્રસેનને કેદ કરીને રાજગાદીએ બેસી ગયો હતો. દેવકીના આઠમા પુત્રના હાથે તેના મૃત્યુની આગાહી કરનારી એક ભવિષ્યવાણીથી ડરીને તેણે આ દંપતિને કારાવાસમાં પૂર્યા હતા. કંસે પ્રથમ છ બાળકોની હત્યા કર્યા પછી, બલરામને રોહિણીના પુત્ર તરીકે સ્થાનાંતરિત કર્યા પછી કૃષ્ણએ દેવકીના પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો હતો.
વસુદેવ માનતા હતા કે કૃષ્ણનું જીવન જોખમમાં છે, કૃષ્ણને ગોકુળમાં તેમના પાલક માતાપિતા યશોદા અને નંદ બાવાએ ઉછેર્યા હતા. તેમના અન્ય બે ભાઈબહેનો પણ બચી ગયા, બલરામ (દેવકીનું સાતમું સંતાન, રોહિણીના ગર્ભાશયમાં પરિવર્તિત, વાસુદેવની પ્રથમ પત્ની) અને સુભદ્રા (વાસુદેવ અને રોહિણીની દીકરી, જે બલરામ અને કૃષ્ણ કરતા ઘણી પાછળ જન્મી હતી). ભાગવત પુરાણ મુજબ, એવું માનવામાં આવે છે કે કૃષ્ણ વસુદેવના મનથી દેવકીના ગર્ભાશયમાં "માનસિક પ્રસારણ" દ્વારા જન્મ્યા હતા. હિન્દુઓ માને છે કે તે સમયે, આ પ્રકારનું સંઘર્ષ માણસો માટે શક્ય હતું.
<ref>{{Cite web |url=http://srimadbhagavatam.com/1/3/28/en1 |title=ભાગવત પુરાણ ૧.૩.૨૮ |access-date=2008-04-16 |archive-date=2013-01-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130123024056/http://srimadbhagavatam.com/1/3/28/en1 |url-status=dead }}</ref> "ઉપર જણાવેલા બધાજ અવતારો ભગવાનના અંશાવતાર છે, અથવાતો અંશાવતારના અંશ છે, પરંતુ શ્રી કૃષ્ણ તે સ્વયં પૂર્ણ પુરુષોત્તમ ભગવાન છે.<ref name = McDaniel> જુઓ મૅકડૅનીયલ, જુન, ''"ફૉક વૈષ્ણવીઝ્મ એન્ડ ઠાકુર પંચાયત: લાઇફ એન્ડ સ્ટેટસ અમોંગ વીલેજ કૃષ્ણ સ્ટૅચ્યુઝ"'' {{Harvnb|બૅક|૨૦૦૫|p=39}}</ref> વૈષ્ણવ શિક્ષાનું અગત્યનું પાસુ એ છે કે તેમાં ભગવાન, એટલે કે [[શંકર]] અથવા [[વિષ્ણુ]]<ref name = "GJ"/><ref name = "Elkman1986"/> પણ પરમ ભગવાન તો કૃષ્ણ. સદેહે વર્ણવવામાં આવે છે અને તેમનાં દ્વારા થયેલા સર્જનને પણ વાસ્તવિકતામાં બતાવવામાં આવે છે.<ref name = "Elkman1986"/><ref name= Thomson/>
વૈષ્ણવ માન્યતામાં કૃષ્ણ અને વિષ્ણુ વચ્ચેનો ખરેખરો સંબંધ, ખાસ કરીને કોણ પહેલા આવ્યું અને કોણ તેનો અવતાર છે તે વિષે, હંમેશા ચર્ચાઓ અને મતમતાંતરો પ્રવર્તતા આવ્યાં છે. વૈષ્ણવ માન્યતાના લગભગ બધા જ સંપ્રદાયોમાં વિષ્ણુને પરમાત્મા માનવામાં આવે છે જે બધાજ અવતારોનાં મૂળ સ્ત્રોત છે, જ્યારે કૃષ્ણને વિષ્ણુના પૂર્ણ અવતાર તરિકે પૂજવામાં આવે છે અને તે કારણે જ તેમને વિષ્ણુથી અભિન્ન ગણવામાં આવે છે.<ref name = Guy/> કેટલાંક વૈષ્ણવ સંપ્રદાયોમાં (જેમકે [[ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય]]),<ref name = Guy/><ref name = Kennedy1925/> વલ્લભ સંપ્રદાય ([[પુષ્ટિ માર્ગ]]) અને નિંબાર્ક સંપ્રદાયમાં કૃષ્ણને '''સ્વયં ભગવાન''' તરિકે પૂજવામાં આવે છે અને તેમને બધાજ અવતારોનાં મૂળ ગણવામાં આવે છે, વિષ્ણુને પણ કૃષ્ણનો અવતાર માનવામાં આવે છે.<ref name = Delmonico2004/><ref name = Ojha1978/>
== આ પણ જુઓ ==
*[[યદુવંશ]]
== કૃષ્ણના છોકરાનુ નામ ==
{{Reflist|3}}
{{વિષ્ણુ અવતારો}}
{{મહાભારત}}
{{હિંદુ ધર્મ}}
[[શ્રેણી:મહાભારત]]
[[શ્રેણી:દેવી દેવતા]]
[[શ્રેણી:હિંદુ દેવતા]]
[[શ્રેણી:વિષ્ણુના દશાવતાર]]
rmrdev25trhz7kytp5kew00f04hu9ip
827754
827752
2022-08-24T13:38:32Z
Dsvyas
561
[[Special:Contributions/2401:4900:16A6:F506:2:2:26FB:7CA0|2401:4900:16A6:F506:2:2:26FB:7CA0]] ([[User talk:2401:4900:16A6:F506:2:2:26FB:7CA0|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{cleanup}}
{{ભાષાંતર}}
[[ચિત્ર:Radha Syamasundar Vrindavan Radhastami 2004.jpg|400px|thumb|[[રાધા]] '''કૃષ્ણ''', [[ઇસ્કોન]], [[વૃંદાવન]]]]
શ્રી'''કૃષ્ણ''' (સંસ્કૃતઃ कृष्ण) (English: Krishna) હિંદુ સંસ્કૃતિના મોટા ભાગના ધર્મો અને સંપ્રદાયોમાં ભગવાન તરીકે પૂજાય છે. વળી શ્રીકૃષ્ણને જગદ્ગુરુ કહેવામાંં આવે છે. કૃષ્ણનું વર્ણન મોટે ભાગે શ્યામ વર્ણના કિશોર તરીકે જોવા મળે છે જે હંમેશા હાથમાં બંસી(વાંસળી) સાથે ફરતા હોય છે કે બંસી વગાડતા હોય છે ([[શ્રીમદ્ ભાગવતમ્]]માં) અથવા તો અત્યંત તેજસ્વી યુવાન રાજા તરીકે તેમની છબી ચિતરાયેલી જોવા મળે છે, જે અન્યોને ગૂઢ તત્ત્વજ્ઞાન અને માર્ગદર્શન આપતા હોય (જેમકે [[ભગવદ્ ગીતા]]માં).<ref name = "Elkman1986">{{cite book
| author = એલ્કમેન, એસ.એમ.
| coauthors = ગોસ્વામી, જે.
| year = ૧૯૮૬
| title = જીવ ગોસ્વામીસ તત્ત્વસંદર્ભ: એ સ્ટડી ઓન ધ ફીલોસોફીકલ એન્ડ સેક્ટેરીયન ડેવલોપમેન્ટ ઓફ ધ ગૌડીય વૈષ્ણવ મુવમેન્ટ
| publisher = મોતીલાલ બનારસી દાસ પબ્લીશર્શ
| isbn =
}}</ref>ભારતમાં વિવિધ સમુદાયોમાં કૃષ્ણને ભિન્ન ભિન્ન રીતે જોવામાં આવે છે.<ref name = Mahony1987>{{cite journal
| author = મહોની, ડબલ્યુ.કે.
| year = ૧૯૮૭
| title = પર્સ્પેક્ટિવ્સ ઓન કૃષ્ણઝ વેરિયસ પર્સનાલિટિઝ
| journal = હિસ્ટરી ઓફ રીલીજન્સ
| volume = ૨૬
| issue = ૩
| pages = ૩૩૩-૩૩૫
| url = http://links.jstor.org/sici?sici=0018-2710(198702)26%3A3%3C333%3APOKVP%3E2.0.CO%3B2-0
| access-date = 2008-04-12
}}</ref>
<br />
કૃષ્ણ અને તેમની સાથે સંકળાયેલી કથાઓ વિવિધ [[હિંદુ]] સંપ્રદાયો અને સમુદાયોમાં બહોળા પ્રમાણમાં સાંભળવા મળે છે. <ref>[http://vedabase.net/cc/madhya/20/165/en Chaitanya Charitamrita ''Madhya'' 20.165]</ref><ref name = Thomson>{{cite journal
| author = રીચાર્ડ થોમ્પ્સન, પી.એચ.ડી.
| year = ડીસેમ્બર ૧૯૯૪
| title = રીફ્લેક્શન્સ ઓન ધ રીલેશન બીટ્વીન રીલીજન એન્ડ મોડર્ન રેશનાલિઝમ
| url = http://www.iskcon.com/icj/1_2/12thompson.html
| access-date = 2008-04-12
| journal =
| archive-date = 2008-10-07
| archive-url = https://web.archive.org/web/20081007064730/http://www.iskcon.com/icj/1_2/12thompson.html
| url-status = dead
}}</ref> ભલે આ વાતોમાં વર્ણવેલી અમુક હકીકતો જુદા જુદા સંપ્રદાયોમાં જુદી જુદી હોય, પરંતુ તેનું હાર્દ તો હંમેશા એકસરખું હોય છે.<ref name=Mahony1987/> આમાં કૃષ્ણના દિવ્ય અવતારની વાતો, તેમના નટખટ બાળપણની અને યુવાવસ્થાની વાતો તથા એક યોદ્ધા અને શિક્ષા આપનાર ગુરુ (અર્જુનના સંદર્ભમાં) તરીકેની વાતોનો સમાવેશ કરી શકાય.<ref name = "GJ">{{cite journal
| author = ગૌર ગોવિંદ સ્વામી, એ.સી. ભક્તિવેદાંત
| year = ૨૦૦૧, ગોપાલ જીવ પ્રકાશનનું ઇમેલ મીની-પાક્ષિક
| title = કૃષ્ણ ઓર વિષ્ણુ?
| url = http://www.gopaljiu.org/Bindu/Back_issues/Bindu042.pdf
| access-date = 2008-04-12
| journal =
| archive-date = 2008-04-13
| archive-url = https://web.archive.org/web/20080413220915/http://www.gopaljiu.org/Bindu/Back_issues/Bindu042.pdf
| url-status = dead
}} બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, જો તમે કૃષ્ણને ચાહો છો તો બરાબર છે અને જો તમે વિષ્ણુને ચાહો છો તો પણ બરાબર છે. પરંતુ, તે બંને બાબતમાં અંતે મળતું પરિણામ એક સરખુંં ના હોઈ શકે. માટે, આપે પસંદ કરવાનું છે કે કોના પ્રત્યે પ્રેમ રાખવો. કૃષ્ણ સો ટકા છે, તો વિષ્ણુ ચોરાણુંં ટકા છે. માટે, જો તમે આ ચોરાણુંં ટકાને પ્રેમ કરવા કે ભજવા ચાહો છો તો કશો વાંધો નથી, તે પણ લગભગ કૃષ્ણ જ છે. પરંતુ કૃષ્ણ સો ટકા છે, પૂર્ણમ્. (જુઓ: [[ભક્તિ રસામૃત સિંધુ]] કૃષ્ણની વધારાની લાક્ષણિકતાઓ)</ref>
== જન્મ ==
[[ચિત્ર:Krishna carried over river yamuna.jpg|thumb|૧૮મી સદીના ચિત્રમાં કૃષ્ણને લઈ જતા વાસુદેવ.]]
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ [[શ્રાવણ વદ ૮|શ્રાવણ વદ (કૃષ્ણ પક્ષ) આઠમના]] રોજ થયો હતો. તેથી કૃષ્ણના જન્મનો દિવસ [[જન્માષ્ટમી]] તરીકે ઉજવાય છે. આમ તો ભગવાન [[વિષ્ણુ]]એ અત્યાર સુધી દશ અવતાર ધારણ કર્યા છે. આ બધા જ અવતારોમાં તેમનો મહત્વનો અવતાર શ્રીકૃષ્ણનો છે. આ અવતાર તેમણે વૈવસ્વત્ મન્વંતરના અઠ્ઠાવીસમા દ્વાપરમાં શ્રીકૃષ્ણના રૂપે [[દેવકી]]ના ગર્ભમાં [[મથુરા]]ના કારાગૃહમાં લીધો હતો.
== મુખ્ય નામો ==
# કૃષ્ણ
# ઠાકર
# કનૈયો / કાનુડો / ક્હાન / કાનાજી
# ગિરિધર
# ગોપાલ
# યદુનંદન
# દેવકીનંદન
# નંદલાલ
# યશોદાનંદન
# હરિ
# અચ્યુત
# મુરલીધર
# મોહન
# શ્યામ / ઘનશ્યામ
# દ્વારકાધીશ
# માધવ
# લાલો
# યોગેશ્વર
# ગોવિંદ
# હૃષીકેશ
# મુકુંદ
# દામોદર
# ગોકુલેશ
# કેશવ
# મધુસુદન
# વાસુદેવ
# જનાર્દન
# રણછોડરાયજી
# માધવ
#મુરારી
#જગન્નાથ
#પુરુષોત્તમ
#મનોહર
#નારાયણ
#નંદગોપાલ
#નદગોપલ
== બાળપણ ==
શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ મથુરાના કારાગૃહમાં થયો હતો. તેમની માતાનુંં નામ [દેવકી| અને પિતાનું નામ [[વસુદેવ]] હતું. શ્રી કૃષ્ણ તેમના માતા-પિતાનું આઠમું સંતાન હતા. કૃષ્ણની પહેલાંં તેમના ૭ ભાઈઓને તેમના મામા કંંસે ક્રૂરતાપૂર્વક પોતાના મૃત્યુના ભયથી મારી નાખ્યા હતા. શ્રી કૃષ્ણના જન્મ પછી તેમના માતા પિતાએ કંસ તેમના આઠમા સંતાનને મારી ન નાખી તે માટે દેવીશક્તિ દ્વારા પ્રેરાતા શ્રી કૃષ્ણને કારાગૃહમાંંથી બહાર કાઢીને પોતાના મિત્ર નંદજીના ઘરે મૂકવા નીકળ્યા. પણ ગોકુળ અને મથુરાના વચ્ચે યમુના નદી પાર કરવાની હતી. આઠમના રાત્રે વરસાદ વરસી રહ્યો હતો ને યમુનાજીના પાણી ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના પગ સ્પર્શ કરવા ઉછાળા મારી રહ્યું હતુ. તેથી શ્રી કૃષ્ણના પિતાએ તેમને ટોકરીંંમા માથા ઉપર રાખ્યા હતા અને નદી પાર કરી રહ્યા હતા. એટલામાંં તો શ્રી કૃષ્ણના પગનો સ્પર્શ યમુના નદીએ ઉછાળો મારી કરી લીધો અને શાંત થઈ ગયા ત્યાર બાદ તેઓ નંદજીના ઘરમાં ગયા અને તેમના મિત્ર ને વાત કરી અને શ્રી કૃષ્ણને [[યશોદા]]જીના પાસે મૂકીને તેમની પુત્રી નંદાને લઈ પાછા મથુરાની કેદમાં ગયા પછી દ્વારપાળ દ્વારા કંસને આઠમા સંતાનની જાણ થતાંં કારાગૃહમાં પહોંચી દેવકીના નવજાત શિશુને મારવા તેણે તે શિશુ બાળકી હોવાની જાણ છતાંં તેણે તે બાળકીને મારવા દીવાલથી અથડાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. પણ તે બાળકી દેવી મા દુર્ગા હતા. તે કંસના હાથમાંથી છૂટીને આકાશમાઁઁ પ્રગટ થઈ ગયા અને કંસને કહ્યું કે તારો કાળ તને મારનારો પ્રગટ થઈ ગયો છે એવુંં કહીને આકાશમાંં અલોપ થઈ ગયા તે દેવી દુર્ગા પુરાણ અનુસાર દેવી નંદાના નામે ઓળખાય છે.
[[File:Artist playing Shree Krisha in a dance performance.jpg|thumb|નૃત્ય પ્રદર્શનમાં શ્રી કૃષ્ણનો રોલ કરતા કલાકાર]]
== કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં ==
== જીવનનો ઉત્તરાર્ધ ==
મહાભારત મુજબ, કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધમાં ગાંધારીના તમામ સો પુત્રો મૃત્યુ પામ્યા હતા. દુર્યોધનના મૃત્યુ પહેલાની રાત્રે શ્રી કૃષ્ણ ભગવાને ગાંધારીની મુલાકાત લીધી અને સમજાવ્યા પણ ગાંધારીએ કૃષ્ણને શ્રાપ આપ્યો કે તેમની સાથે સમસ્ત યાદવોનો વિનાશ થશે. કૃષ્ણ પોતે જાણતા હતા કે યાદવો ભવિષ્યમાં ખૂબ જ અભિમાની અને અધર્મી, ઘમંડી બની જશે જેથી તેઓએ "તથાસ્તુ" (તેથી તેમ થાય) કહેતાંં ગાંધારીનાં ભાષણનો અંત આવ્યો હતો. [[શ્રીમદ્ ભાગવતમ્]] અનુસાર ઋષિ દુર્વાસા સાથે યાદવબાળકોએ મજાકમાં નાટક કર્યું હતું તેના પરિણામે તેમણે 'તમારો સમગ્ર સમુદાય મૃત્યુ પામે' એવો શ્રાપ આપ્યો હતો.{{સંદર્ભ}}
૩૬ વર્ષ પછી, કોઈ પણ લડત વગર યાદવોનો નાશ થયો. એક તહેવાર ખાતે યાદવો વચ્ચે યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. કૃષ્ણના મોટા ભાઈ બલરામે તો યોગની મદદથી પોતાનું શરીર છોડી દીધું હતું. કૃષ્ણએ જંગલમાં એક વૃક્ષ હેઠળ ધ્યાન શરૂ કર્યું ત્યારે એક શિકારીનું તીર તેમના ડાબા પગમાં લાગતા તે સમયે જ તેમનું મૃત્યુ થયું. આ સ્થળ આજે [[ભાલકા તીર્થ]] તરીકે ઓળખાય છે, જે ગુજરાતમાં [[સોમનાથ]]ની નજીક આવેલું છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર એ શિકારી રામાવતાર સમયમાં થઈ ગયેલા સુગ્રીવનો ભાઈ બાલી હતો. તે અવતારમાં કૃષ્ણએ બાલીનો વધ છળથી કર્યો હતો. આથી બાલીએ વરદાન માગ્યું હતું કે દ્વાપરમાં પોતાના હાથે કૃષ્ણનું મૃત્યુ થાય.
ભાગવત મહાપુરાણમાં જણાવ્યા મુજબ જે સમયે કૃષ્ણએ દેહ છોડ્યો તે ઘડીએ જ દ્વાપર યુગનો અંત થયો અને કળિયુગનો પ્રારંભ થયો.
== અન્ય ધર્મોમાં ==
===બૌદ્ધ ધર્મ===
=== હિંદુ ધર્મની સાંપ્રદાયિક માન્યતાઓ ===
હિંદુ ધર્મમાં વૈષ્ણવ માન્યતા ભગવાન કૃષ્ણ વિષે એકેશ્વરવાદ ધરાવે છે, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો વૈષ્ણવ માન્યતા ધરાવતા દરેક સંપ્રદાયમાં ભગવાન કૃષ્ણને જ આરાધ્ય દેવ ગણવામાં આવે છે. 'રૂઢિચુસ્ત ગૌડીય વૈષ્ણવો'ના મત મુજબ કૃષ્ણનું સ્વરૂપ ત્રણ પ્રકારે વિસ્તાર પામે છે, તેમનું સ્વયં રૂપ અથવા તો દિવ્ય સ્વરૂપ સ્વયંસ્થિત છે એટલે કે અન્યાશ્રિત નથી. તેમનું તદેકાત્મ રૂપ હૂબહૂ તેમના મૂળ રૂપ જેવું જ છે, પરંતુ દેખાવમાં તે કૃષ્ણના મૂળ દેખાવ કરતાં જુદું હોય છે, (જેમકે નારાયણ કે વાસુદેવ રૂપ). તેમના આવેશ રૂપમાં કૃષ્ણ પોતાના મૂળ રૂપના જુદા જુદા અંશ સાથે વિવિધ સ્વરૂપે અવતરે છે.<ref name = Guy/><ref name=Kennedy1925>{{cite book
| author = કેનેડી, એમ.ટી.
| year = ૧૯૨૫
| title = ધી ચૈતન્ય મુવમેન્ટ: એ સ્ટડી ઓફ ધી વૈષ્ણવીઝ્મ ઓફ બેંગાલ
| publisher = એચ. મિલફોર્ડ, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ
| isbn =
}}</ref><ref name=Delmonico2004>{{cite journal
| author = ડેલ્મોનીકો, એન.
| year = ૨૦૦૪
| title = ધી હીસ્ટરી ઓફ ધી ઇન્ડિક મોનોથીઇઝ્મ એન્ડ મોડર્ન ચૈતન્ય વૈષ્ણવીઝ્મ
| journal = ધી હરે કૃષ્ણ મુવમેન્ટ: ધી પોસ્ટકૅરિસ્મેટિક ફેટ ઓફ અ રીલીજીયસ ટ્રાન્સ્પ્લાન્ટ
| url = http://books.google.com/books?hl=en&lr=&ie=UTF-8&id=mBMxPdgrBhoC&oi=fnd&pg=PA31&dq=Gaudiya+Vaisnava+monotheism+&ots=r4RWN61D6Y&sig=BjMywaqk4nQLWORhVvPTD__gK58
| access-date = ૨૦૦૮-૦૪-૧૨
}}</ref><ref name=Ojha1978>{{cite book
| author = ઓઝા, પી.એન.
| year = ૧૯૭૮
| title = આસ્પેક્ટ્સ ઓફ મેડિઇવલ ઇન્ડિયન સોસાયટી એન્ડ કલ્ચર
| publisher = બી.આર. પબ્લીશીંગ કોર્પોરેશન; નવી દિલ્હી: ડી.કે. પબ્લીશર્સ' ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ
| isbn =
}}</ref>
શાસ્ત્રીય વિગતો અને જ્યોતિષીય ગણતરીઓના આધારે પરંપરાગત માન્યતા કૃષ્ણના જન્મની તારીખ ૧૮ કે ૨૧ જુલાઇ, ઇ.પૂ. ૩૨૨૮ હોવાની ધારણા બાંધવામાં આવે છે. કૃષ્ણ મથુરાના રાજપરિવારના હતા, અને રાજકુમારી દેવકી અને તેમના પતિ વસુદેવના કુળમાં જન્મેલા આઠમા પુત્ર હતા. મથુરા એ રાજધાની હતી, જેમાં કૃષ્ણના માતા-પિતા વસુદેવ અને દેવકીનો સંબંધ હતો. દેવકીનો ભાઈ રાજા કંસ, તેના પિતા રાજા ઉગ્રસેનને કેદ કરીને રાજગાદીએ બેસી ગયો હતો. દેવકીના આઠમા પુત્રના હાથે તેના મૃત્યુની આગાહી કરનારી એક ભવિષ્યવાણીથી ડરીને તેણે આ દંપતિને કારાવાસમાં પૂર્યા હતા. કંસે પ્રથમ છ બાળકોની હત્યા કર્યા પછી, બલરામને રોહિણીના પુત્ર તરીકે સ્થાનાંતરિત કર્યા પછી કૃષ્ણએ દેવકીના પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો હતો.
વસુદેવ માનતા હતા કે કૃષ્ણનું જીવન જોખમમાં છે, કૃષ્ણને ગોકુળમાં તેમના પાલક માતાપિતા યશોદા અને નંદ બાવાએ ઉછેર્યા હતા. તેમના અન્ય બે ભાઈબહેનો પણ બચી ગયા, બલરામ (દેવકીનું સાતમું સંતાન, રોહિણીના ગર્ભાશયમાં પરિવર્તિત, વાસુદેવની પ્રથમ પત્ની) અને સુભદ્રા (વાસુદેવ અને રોહિણીની દીકરી, જે બલરામ અને કૃષ્ણ કરતા ઘણી પાછળ જન્મી હતી). ભાગવત પુરાણ મુજબ, એવું માનવામાં આવે છે કે કૃષ્ણ વસુદેવના મનથી દેવકીના ગર્ભાશયમાં "માનસિક પ્રસારણ" દ્વારા જન્મ્યા હતા. હિન્દુઓ માને છે કે તે સમયે, આ પ્રકારનું સંઘર્ષ માણસો માટે શક્ય હતું.
<ref>{{Cite web |url=http://srimadbhagavatam.com/1/3/28/en1 |title=ભાગવત પુરાણ ૧.૩.૨૮ |access-date=2008-04-16 |archive-date=2013-01-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130123024056/http://srimadbhagavatam.com/1/3/28/en1 |url-status=dead }}</ref> "ઉપર જણાવેલા બધાજ અવતારો ભગવાનના અંશાવતાર છે, અથવાતો અંશાવતારના અંશ છે, પરંતુ શ્રી કૃષ્ણ તે સ્વયં પૂર્ણ પુરુષોત્તમ ભગવાન છે.<ref name = McDaniel> જુઓ મૅકડૅનીયલ, જુન, ''"ફૉક વૈષ્ણવીઝ્મ એન્ડ ઠાકુર પંચાયત: લાઇફ એન્ડ સ્ટેટસ અમોંગ વીલેજ કૃષ્ણ સ્ટૅચ્યુઝ"'' {{Harvnb|બૅક|૨૦૦૫|p=39}}</ref> વૈષ્ણવ શિક્ષાનું અગત્યનું પાસુ એ છે કે તેમાં ભગવાન, એટલે કે [[શંકર]] અથવા [[વિષ્ણુ]]<ref name = "GJ"/><ref name = "Elkman1986"/> પણ પરમ ભગવાન તો કૃષ્ણ. સદેહે વર્ણવવામાં આવે છે અને તેમનાં દ્વારા થયેલા સર્જનને પણ વાસ્તવિકતામાં બતાવવામાં આવે છે.<ref name = "Elkman1986"/><ref name= Thomson/>
વૈષ્ણવ માન્યતામાં કૃષ્ણ અને વિષ્ણુ વચ્ચેનો ખરેખરો સંબંધ, ખાસ કરીને કોણ પહેલા આવ્યું અને કોણ તેનો અવતાર છે તે વિષે, હંમેશા ચર્ચાઓ અને મતમતાંતરો પ્રવર્તતા આવ્યાં છે. વૈષ્ણવ માન્યતાના લગભગ બધા જ સંપ્રદાયોમાં વિષ્ણુને પરમાત્મા માનવામાં આવે છે જે બધાજ અવતારોનાં મૂળ સ્ત્રોત છે, જ્યારે કૃષ્ણને વિષ્ણુના પૂર્ણ અવતાર તરિકે પૂજવામાં આવે છે અને તે કારણે જ તેમને વિષ્ણુથી અભિન્ન ગણવામાં આવે છે.<ref name = Guy/> કેટલાંક વૈષ્ણવ સંપ્રદાયોમાં (જેમકે [[ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય]]),<ref name = Guy/><ref name = Kennedy1925/> વલ્લભ સંપ્રદાય ([[પુષ્ટિ માર્ગ]]) અને નિંબાર્ક સંપ્રદાયમાં કૃષ્ણને '''સ્વયં ભગવાન''' તરિકે પૂજવામાં આવે છે અને તેમને બધાજ અવતારોનાં મૂળ ગણવામાં આવે છે, વિષ્ણુને પણ કૃષ્ણનો અવતાર માનવામાં આવે છે.<ref name = Delmonico2004/><ref name = Ojha1978/>
== આ પણ જુઓ ==
*[[યદુવંશ]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist|3}}
{{વિષ્ણુ અવતારો}}
{{મહાભારત}}
{{હિંદુ ધર્મ}}
[[શ્રેણી:મહાભારત]]
[[શ્રેણી:દેવી દેવતા]]
[[શ્રેણી:હિંદુ દેવતા]]
[[શ્રેણી:વિષ્ણુના દશાવતાર]]
0q99k7mtm7c4aip0nhx6kbtcqh72x7h
રોમાનિયા
0
17194
827788
820386
2022-08-25T11:36:38Z
InternetArchiveBot
63183
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9
wikitext
text/x-wiki
{{માહિતીચોકઠું દેશ
|native_name = ''રોમૅનિયા''
|conventional_long_name = રોમૅનિયા
|common_name = રોમૅનિયા
|image_flag = Flag of Romania.svg
|image_coat = Coat of arms of Romania.svg
|image_map = LocationRomania.png
|national_motto = કાંઈ નહીં
|national_anthem = ''[[Deşteaptă-te, române!]]'')
|official_languages = [[રોમૅનિયન ભાષા|રોમૅનિયન]]<sup>૧</sup>
|government_type = [[સંસદીય લોકશાહી]]
|capital = [[બુખારેસ્ટ]]
|coordinates = {{Coord|44|25|N|26|06|E|type:city}}
|largest_city = બુખારેસ્ટ
|leader_titles = [[રોમૅનિયાના રાષ્ટ્રપતિ|રાષ્ટ્રપતિ]] <br /> [[રોમૅનિયાના વડાપ્રધાન|વડાપ્રધાન]]
|leader_names = [[ટ્રાઈઆન બૉસેસ્કુ]] <br /> [[કૉલીન પૉપેસ્કુ-ત્ઑરિસેનુ]]
|area_rank = ૮૧મો
|area_km2 = 238,397
|percent_water = ૩%
|population_estimate_year = જુલાઈ ૨૦૦૬
|population_estimate = ૨૨,૩૦૩,૫૫૨ <!--CIA Factbook estimate for ૨૦૦૬-->
|population_estimate_rank = ૫૦મો <!--CIA Factbook ranking-->
|population_census_year = ૨૦૦૨
|population_census = ૨૧,૬૮૦,૯૭૪
|population_density = ૯૩.૭
|population_densitymi² = ૨૪૨.૬<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
|population_density_rank = ૭૯મો
|GDP_PPP_year= ૨૦૦૬
|GDP_PPP = $૨૫૩.૪ બિલિયન{{fact}} <!-- from EU report on ROMANIA, regular annual report--> <!--Please put link to source since it is not consistent with the data used in the countries list-->
|GDP_PPP_rank = ૪૩rd
|GDP_PPP_per_capita = ૧૧,૫૫૧{{fact}} <!-- from EU report on ROMANIA, regular annual report -->
|GDP_PPP_per_capita_rank = ૬૭મો
|HDI_year = ૨૦૦૫ |
|HDI = 0.792 |
|HDI_rank = ૬૪મો |
|HDI_category = <font color="#ffcc૦૦">medium</font> |
|sovereignty_type = [[સ્વતંત્રતા]]
|established_events = - Declared<br /> - માન્યતા
|established_dates = [[૧૦ મે]], [[૧૮૭૭]] <sup>૨</sup><br />[[૧૩ જુલાઈ]], [[૧૮૭૮]] <sup>૩</sup>
|currency = [[રોમૅનિયન લ્યુ|લ્યુ]]
|currency_code = RON
|time_zone= [[Eastern European Time|EET]]
|utc_offset= +૨
|time_zone_DST= [[Eastern European Summer Time|EEST]] |utc_offset_DST= +૩
|cctld= [[.ro]]
|calling_code = ૪૦
|footnotes=
<sup>૧<sup>Other languages, such as [[Hungarian language|Hungarian]], [[રોમાની]], [[Ukrainian language|Ukrainian]] and [[Serbian language|Serbian]], are co-official at various local levels.<br />
<sup>૨</sup> [[Romanian War of Independence]]<br />
<sup>૩</sup> [[Treaty of Berlin, ૧૮૭૮|Treaty of Berlin]]
}}
'''રોમાનિયા''' (પ્રાચીન: '''રુમાનીયા''' , '''રોઉમેનીયા''') જે દક્ષિણપૂર્વ અને મધ્ય યુરોપમાં, બાલ્કન દ્વિપકલ્પની ઉત્તરમાં, દાન્યુબના નીચેના વિસ્તારમાં, કાર્પેથીયન આર્કની અંદર અને બહારના ભાગમાં, [[કાળો સમુદ્ર|કાળા સમુદ્ર]]ની સીમા પર સ્થિત દેશ છે. દાન્યુબ ડેલ્ટાનો લગભગ સમગ્ર પ્રદેશ તેના વિસ્તારમાં આવેલો છે. પશ્ચિમે તેની સરહદો [[હંગેરી]] અને સર્બિયા સાથે, ઉત્તર-પૂર્વમાં [[યૂક્રેઇન]] અને રીપબ્લિક ઓફ મોલ્ડોવા સાથે અને દક્ષિણમાં [[બલ્ગેરિયા]] સાથે જોડાયેલી છે.
પ્રદેશના નોંધાયેલા ઇતિહાસમાં ડેસિઅન્સ, રોમન સામ્રાજ્ય, બલ્ગેરિયન સામ્રાજ્ય, હંગેરીયન રાજ્ય અને ઓટ્ટોમન સામ્રાજ્યના શાસનકાળનો સમાવેશ થાય છે. 1859માં મોલ્ડેવિયા અને વલ્લાચિયાના વિલિનિકરણ દ્વારા રાષ્ટ્ર-રાજ્ય તરીકે દેશની રચના થઈ અને 1878માં તેણે પોતાના સ્વાતંત્ર્યની સ્વીકૃતિ મેળવી. બાદમાં 1918 ટ્રાન્સિલ્વેનિયા, બુકોવિના અને બેસ્સાર્બિયા તેઓ સાથે જોડાયા. બીજા વિશ્વ યુદ્ધના અંત વખતે તેના પ્રદેશના વિસ્તારો (હાલના [[મોલ્ડોવા|મોલ્ડેવા]] પ્રદેશો) પર USSRનો કબજો હતો અને રોમાનિયા વોર્સો સંધિનું સભ્ય બન્યુ હતું. 1989માં લોખંડી દીવાલના પતન સાથે રોમાનિયાએ રાજકીય તથા આર્થિક સુધારાઓની શ્રેણીબદ્ધ શરૂઆત કરી. ક્રાંતિ બાદની આર્થિક સમસ્યાઓના એક દસકા બાદ રોમાનિયાએ 2005માં સપાટ કર દર જેવા નિમ્ન આર્થિક સુધારા કર્યા અને જાન્યુઆરી 1, 2007માં યુરોપીયન યુનિયનમાં જોડાયુ. યુરોપીયન સંઘના દેશો પૈકી રોમાનિયામાં આવકનું પ્રમાણ ઘણુ નીચુ હતું ત્યારે સુધારાઓથી વૃદ્ધિની ઝડપ વધી. હવે રોમાનિયા ઉચ્ચ-મધ્યમ આવક ધરાવતા અર્થતંત્રનો દેશ છે.
યુરોપીય સંઘના સભ્ય દેશોમાં રોમાનિયા પાસે 9મો સૌથી મોટો વિસ્તાર અને 7મા ક્રમે સૌથી વિશાળ વસતી (21.5 મિલિયન લોકો)<ref name="population">{{Citeweb|publisher=Romanian National Institute of Statistics|title=Romanian Statistical Yearbook|year=2007|url=http://www.insse.ro/cms/files/pdf/en/cp2.pdf|format=PDF|access-date=2008-01-20}}</ref> છે. તેનું પાટનગર અને સૌથી મોટુ શહેર બુકારેસ્ટ છે ({{lang-ro|Bucureşti}} {{IPA-ro|bukuˈreʃtʲ||Ro-Bucureşti.ogg}}), જે યુરોપીય સંઘમાં છઠ્ઠુ સૌથી મોટુ શહેર છે અને ત્યાં 1.9 મિલિયન લોકો વસે છે. 2007માં ટ્રાન્સીલ્વેનિયાના શહેર સિબિઉની સંસ્કૃતિના યુરોપીયન પાટનગર તરીકે પસંદગી કરવામાં આવી હતી.<ref>{{citeweb|publisher=The Selection Panel for the European Capital of Culture (ECOC) 2007|title=Report on the Nominations from Luxembourg and Romania for the European Capital of Culture 2007|date=2004-04-05|url=http://ec.europa.eu/culture/pdf/doc670_en.pdf|format=pdf|access-date=2008-08-31}}</ref> રોમાનિયા માર્ચ 29, 2004ના રોજ નાટો (NATO)માં પણ જોડાયુ હતુ અને તે લેટિન યુનિયન, OSCEના ફ્રાન્કોફોનીનું, લેટિન સંઘનું સભ્ય પણ છે અને CPLPનું સહયોગી સભ્ય છે. રોમાનિયા એ અર્ધ-પ્રમુખશાહી સંઘીય રાજ્ય છે.
== વ્યુત્પત્તિ ==
''રોમાનિયા'' નું નામ ({{lang-ro|România}}) {{lang-lat|Romanus}} ([[પ્રાચીન રોમ|રોમન]]) પરથી આવ્યુ છે {{lang-ro|român}}.<ref> [http://dexonline.ro/search.php?cuv=rom%C3%A2n રોમાનિયન ભાષાની સમજ આપતી ડિક્શનરી, 1998; ન્યૂ એક્સપ્લેનેટરી ડિક્શનરી ઓફ રોમાનિયન લેન્ગવેજ, 2002]</ref> રોમાનિયાનો પોતાની જાતને ''રોમાનુસ'' ના વંશજ કહે છે ({{lang-ro|Român/Rumân}}) તે હકીકતનો ઉલ્લેખ 16મી સદીમાં ઘણા લેખકોએ કર્યો છે, જેમાં ટ્રાન્સિલ્વેનિયા, મોલ્ડેવિયા અને વાલ્લેચિયામાં પ્રવાસ કરતા ઈટાલિયન માનવશાસ્ત્રીઓનો પણ સમાવેશ થાય છે.<ref>{{citebook|quote="nunc se Romanos vocant"|author=Andréas Verres|title=Acta et Epistolae|volume=I|pages=243}}</ref><ref>{{cite journal|quote="...si dimandano in lingua loro Romei...se alcuno dimanda se sano parlare in la lingua valacca, dicono a questo in questo modo: Sti Rominest ? Che vol dire: Sai tu Romano,..."|author=Cl. Isopescu|title=Notizie intorno ai romeni nella letteratura geografica italiana del Cinquecento|journal=Bulletin de la Section Historique|volume=XVI|year=1929|pages=1–90}}</ref><ref>{{cite book|quote=“Anzi essi si chiamano romanesci, e vogliono molti che erano mandati quì quei che erano dannati a cavar metalli...”|author=Maria Holban|title=Călători străini despre Ţările Române|language=Romanian|publisher=Ed. Ştiinţifică şi Enciclopedică|year=1983|volume=II|pages=158–161}}</ref><ref>{{citebook|quote="Tout ce pays la Wallachie et Moldavie et la plus part de la Transivanie a esté peuplé des colonie romaines du temps de Traian l’empereur…Ceux du pays se disent vrais successeurs des Romains et nomment leur parler romanechte, c'est-à-dire romain … "|title=Voyage fait par moy, Pierre Lescalopier l’an 1574 de Venise a Constantinople, fol 48|author=Paul Cernovodeanu|journal=Studii si materiale de istorie medievala|volume=IV|year=1960|pages=444|language=Romanian}}</ref> રોમાનિયન ભાષામાં લખાયેલ સૌથી જૂનો હયાત પત્ર 1521નો છે, જેને "કેમ્પુલંગમાંથી નીએકસ પત્ર " તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.<ref> {{Cite book|last =Iorga|first =N.|title =Neacsu's Letter from Campulung|editor-last =Hurmuzachi|editor-first =Apud|volume = Documente, XI|url = http://cimec.ro/Istorie/neacsu/rom/scrisoare.htm|pages = 843|access-date=2008-08-31}}</ref> રોમાનિયનમાં લિખિત સંદર્ભોમાં "રુમાનિયન"ના સૌ પ્રથમ ઉદભવ માટે પણ આ દસ્તાવેજ નોંધપાત્ર છે, વોલ્લેચિયાને અહીંયા રુમાનિયન ભૂમિ – ''ટીએરા રુમાનીએસ્કા'' (ભૂમિમાંથી ''ટીએરા'' {{lang-la|Terra}})નું નામ આપવામાં આવ્યું છે. પાછળની સદીઓમાં રોમેનિયન દસ્તાવેજોએ બે શબ્દોનો એકબીજાના પર્યાય તરીકે ઉપયોગ થયો છે: ''રોમન'' અને ''રુમન'' .<ref group="note">''"am scris aceste sfente cǎrţi de învăţături, sǎ fie popilor rumânesti... sǎ înţeleagǎ toţi oamenii cine-s rumâni creştini"'' "Întrebare creştineascǎ" (1559), Bibliografia româneascǎ veche, IV, 1944, p. 6. <br />''"...că văzum cum toate limbile au şi înfluresc întru cuvintele slǎvite a lui Dumnezeu numai noi românii pre limbă nu avem. '' ''Pentru aceia cu mare muncǎ scoasem de limba jidoveascǎ si greceascǎ si srâbeascǎ pre limba româneascǎ 5 cărţi ale lui Moisi prorocul si patru cărţi şi le dăruim voo fraţi rumâni şi le-au scris în cheltuială multǎ... şi le-au dăruit voo fraţilor români,... şi le-au scris voo fraţilor români"'' Palia de la Orǎştie (1581–1582), Bucureşti, 1968. <br />''În Ţara Ardealului nu lăcuiesc numai unguri, ce şi saşi peste seamă de mulţi şi români peste tot locul...'' , Grigore Ureche, Letopiseţul Ţării Moldovei, p. 133–134.</ref> 17મી સદીના પાછલા ભાગમાં સામાજિક-ભાષાશાસ્ત્રના ક્રમિક વિકાસની સાથે અર્થને લગતા ફેરફારની પ્રક્રિયા આવી અને: ''"રુમન"'' સ્વરૂપે, કદાચ નિમ્ન વર્ગમાં સામાન્ય રીતે બોલાતુ હશે, "બોન્ડ્સમેન"(ગુલામ)નો અર્થ મેળવ્યો, જ્યારે કે ''રોમન'' સ્વરૂપે દેશી-ભાષાકીય અર્થ રાખ્યો.<ref> {{cite book|last = Brezeanu|first = Stelian|title =Romanitatea Orientalǎ în Evul Mediu|publisher =Editura All Educational|year=1999|location =Bucharest|pages =229–246 }}</ref> 1745માં ગુલામીપ્રથાની નાબૂદી બાદ કાળક્રમે "રુમન" સ્વરૂપ નાબૂદ થયુ અને ''"રોમન", "રોમનેસ્ક"'' સ્વરૂપ પર સ્પેલિંગ નિશ્ચિતપણે સ્થિર થયો.<ref group="note"> તેમના પ્રખ્યાત સાહિત્યિક સંસ્મરણમાં [[ઈએનાશિતા વાકારેસ્કુ|ઈએનાશિતા વેકારેસ્કુ]] લખે છે: "Urmaşilor mei Văcăreşti!/Las vouă moştenire:/Creşterea limbei româneşti/Ş-a patriei cinstire." <br />In the ''"Istoria faptelor lui Mavroghene-Vodă şi a răzmeriţei din timpul lui pe la 1790"'' a Pitar Hristache writes: "Încep după-a mea ideie/Cu vreo câteva condeie/Povestea mavroghenească/Dela Ţara Românească.</ref> "{0રોમાનિયા{/0}" નામ 19મી સદીના પ્રારંભિક સમયમાં તમામ રોમાનિયનો માટેની સામૂહિક ગૃહભૂમિ તરીકે દસ્તાવેજિત છે.<ref group="note"> આધુનિક અર્થમાં "રોમાનિયા" શબ્દનો સૌ પ્રથમ ઉલ્લેખ 1816માં જોવા મળે છે, ગ્રીક વિદ્વાન [[ડિમિટ્રી ડેનિઅલ ફિલિપિડ|ડિમિટ્રી ડેનિઅલ ફિલિપ્પિડિ]]એ તેમનું લખાણ "રોમાનિયાની ભૌગોલિકતા"ની પાછલ "રોમાનિયાનો ઇતિહાસ" [[લેઈપઝિગ]]માં પ્રકાશિત કર્યુ હતું. <br />[[એવરિગ|એવ્રિગ]]માં [[ઘેરોગ લાઝાર|ઘેરોઘ લાઝાર]]ની [[હેડસ્ટોન|કબરના પત્થર]] પર (1823માં બંધાયેલ) એક લખાણ છે: "Precum Hristos pe Lazăr din morţi a înviat/Aşa tu România din somn ai deşteptat."</ref> ડિસેમ્બર 11, 1861 સુધી આ નામ અધિકૃત રીતે ઉપયોગમાં લેવાતુ હતું.<ref>{{citeweb|url=http://www.fotw.net/flags/ro-wm.html|title=Wallachia and Moldavia, 1859-61|access-date=2008-01-05}}</ref>
અંગ્રેજી-ભાષાના સ્રોતો હજુ પણ બીજા વિશ્વ યુદ્ધના સમય સુધી "રુમાનિયા" અથવા "રાઉમેનિયા" શબ્દનો ઉપયોગ કરતા હતા, જે ફ્રેન્ચ સ્પેલિંગ "''રાઉમેનિઅ'' "માંથી લેવામાં આવ્યો હતો, <ref>{{cite web|url=http://www.lib.utexas.edu/maps/historical/s_approaches_1942-1945.jpg|title=Map of Southern Europe, 1942-1945|publisher=United States Army Center of Military History via the [[University of Texas at Austin]] Perry-Castañeda Library Map Collection|access-date=2008-08-31}}</ref> પરંતુ ત્યાર બાદ તે શબ્દોની જગ્યાએ મોટાભાગે અધિકૃત<ref>{{cite web|url=http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?den=act2_2&par1=1#t1c0s0a1|title=General principles|publisher=cdep.ro|language=Romanian|access-date=2009-09-07}}</ref> "''રોમાનિયા'' " સ્પેલિંગ આવ્યો.
== ઇતિહાસ ==
=== પ્રાગ-ઐતિહાસિક અને પ્રાચીન ===
યુરોપના સૌથી જૂના માનવીય અવશેષો હાલના રોમાનિયામાં આવેલ "[[પેસ્ટેરા કુ ઓએસ|કેવ વિથ બોન્સ]]"માંથી મળ્યા હતા.<ref>{{cite journal|last=Trinkaus|first =E.|title=Early Modern Human Cranial remains from the Peştera cu Oase|journal =Journal of Human Evolution|volume=45|pages=245–253|year=2003| access-date=2008-01-10|doi=10.1016/j.jhevol.2003.08.003}}</ref> અવશેષો અંદાજે 42,000 વર્ષ જૂના છે અને યુરોપના સૌથી જૂના ''[[હોમો સેપિઅન્સ|માનવ અવશેષો]]'' હોવાના કારણે ખંડમાં પ્રવેશ કરનાર આ પ્રકારના પ્રથમ લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા હોવાની સંભાવના છે.<ref>{{Cite journal|last=Zilhão|first=João|title=Neanderthals and Moderns Mixed and It Matters|journal=Evolutionary Anthropology|volume =15|pages=183–195|date=|year=2006|access-date=2008-01-10|doi=10.1002/evan.20110}}</ref> હાલના રોમાનિયા વિસ્તારમાં વસવાટ કરનાર લોકોના સૌથી જૂના લિખિત પુરાવા ઈસ પૂર્વે 440માં લખાયેલ [[હેરોડોટસ|હીરોડોટસ]]ના [[હીસ્ટ્રીસ (હેરોડોટસ)|હીસ્ટ્રીસ-Histories (હીરોડોટસ)]]માંથી મળે છે, જેમાં તેમણે [[ગેટે]] આદિવાસીઓ વિશે લખ્યુ છે.<ref>{{Cite book|last =Herodotus|author-link =Herodotus|translation = William Beloe|title =The Ancient History of Herodotus By Herodotus|digitized =Google Book Search|pages =213–217|publisher = Derby & Jackson|year =1859|url =http://books.google.com/books?id=sfHsgNIZum0C&pg=PA215&lpg=PA215&dq=herodotus+dacians+darius&source=web&ots=G4uX7Mnsqb&sig=kYPtXH157JEzuk7V618EreDadqY&hl=en|access-date=2008-01-10}}</ref>
[[ડેસિઅન્સ]]ના મતે આ ગેટેના ભાગને [[થ્રેસિઅન્સ|થ્રાસિઅન્સ]]ની શાખા ગણતા, કે જ્યાં [[ડેસિઆ]] (આધુનિક રોમાનિયા, [[મોલ્ડોવા]] અને ઉત્તરી [[બલ્ગેરિયા]] સંદર્ભે) વસવાટ કરતા હતા. રાજા [[બુરેબિસ્ટા|બુરેબિસ્તા]]ના સમય દરમિયાન [[ડેસિઅન રાજાઓની યાદી|ડેસિઅન રાજ્ય]] તેના મહત્તમ વિસ્તરણે પહોંચ્યુ હતું અને તરત જ પડોશના [[રોમન સામ્રાજ્ય]]ની નજરે ચડી ગયુ હતું. ડેસિઅન્સ દ્વારા ઈસ. 87માં [[મોએસિઆ]]ના [[રોમન પ્રાંત]] પર હુમલા બાદ રોમનો સંખ્યાબદ્ધ યુદ્ધો ([[ટ્રાજનના ડેસિઅન યુદ્ધો|ડેસિઅન યુદ્ધો]]) લડ્યા હતા, જેના પરિણામે ઈસ. 106માં સમ્રાટ [[ટ્રાજન]]નો વિજય થયો હતો અને રાજ્ય [[રોમન ડેસિઆ]]નો ભાગ બની ગયુ.<ref>{{Citeweb|title =Assorted Imperial Battle Descriptions|publisher =De Imperatoribus Romanis, An Online Encyclopedia of Roman Emperors|url =http://www.roman-emperors.org/assobd.htm#s-inx|access-date=2008-01-10}}</ref>
ખનીજની સમૃદ્ધ અનામતો પ્રદેશમાંથી મળી આવી અને ખાસ કરીને સોના તથા ચાંદીની માત્રા અત્યંત વધારે હતી.<ref>{{citeweb|title=Dacia-Province of the Roman Empire|publisher =United Nations of Roma Victor|url =http://www.unrv.com/provinces/dacia.php|text="and were found in great quantities in the [[Western Carpathians]]. After Trajan's conquest, he brought back to Rome over 165 tons of gold and 330 tons of silver"|access-date=2008-01-10}}</ref> જેના પરિણામે રોમે આ પ્રાંતનું ભારે સંસ્થાનીકરણ કર્યુ.<ref>{{citebook|last=Deletant|first=Dennis|title=Colloquial Romanian|publisher=Routledge|year=1995|location=New York|pages =1|isbn=9780415129008}}</ref> આનાથી [[વલ્ગર લેટિન|ગ્રામ્ય લેટિન]] આવ્યું અને ગહન[[રોમનીકરણ|રોમન-કરણ]]નો દોર આવ્યો કે જેનાથી મૂળ-[[રોમાનિયન ભાષા|રોમાનિયન]]નો સમય શરૂ થયો.<ref>{{citebook|last=Matley|first=Ian| title=Romania; a Profile |publisher=Praeger|year=1970|pages=85}}</ref><ref>{{citebook|last=Giurescu|first=Constantin C.|title=The Making of the Romanian People and Language|publisher=Meridiane Publishing House|year=1972|location=Bucharest|pages=43, 98–101,141}}</ref> આ ઉપરાંત ઈસ. 3જી સદીમાં [[ગોથ્સ|ગોથોસ]] જેવી સ્થળાંતરિત વસતીનું આક્રમણ વધતા [[રોમન સામ્રાજ્ય]]ને ઈસ. 271ની આસપાસ ડેસિઆમાંથી ખસી જવાની ફરજ પડી, આમ તેના તે રોમનોએ ગુમાવેલ પ્રથમ પ્રાંત બન્યુ.<ref>{{citebook|last =Eutropius|authorlink=Eutropius|coauthors=Justin, Cornelius Nepos|title=Eutropius, Abridgment of Roman History|publisher=George Bell and Sons|year=1886|location=London|url=http://www.ccel.org/p/pearse/morefathers/eutropius_breviarium_2_text.htm|access-date=2008-08-31}}</ref><ref>{{citeweb|last=Watkins|first=Thayer|title=The Economic History of the Western Roman Empire|url=http://www.sjsu.edu/faculty/watkins/barbarians.htm|quote="The Emperor Aurelian recognized the realities of the military situation in Dacia and around 271 A.D. withdrew Roman troops from Dacia leaving it to the Goths. The Danube once again became the northern frontier of the Roman Empire in eastern Europe"|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20080917041355/http://www.sjsu.edu/faculty/watkins/barbarians.htm|url-status=dead}}</ref>
[[રોમાનિયનોનું મૂળ|આધુનિક રોમેનિયનના મૂળ]] માટે અનેક તાર્કિક સિદ્ધાંતો ઉભા કરવામાં આવ્યા છે. ભાષાકીય અને ભૂ-ઐતિહાસિક પૃથક્કરણો સૂચવે છે કે [[રોમાનિયનો|રોમેનિયનો]] [[દાનુબે]] ઉત્તર અને દક્ષિણ બંનેમાં મોટા સમુદાય તરીકે ઉભરી આવ્યા.<ref>{{citeweb|last=Ghyka|first=Matila|title=A Documented Chronology of Roumanian History|place=Oxford|publisher=B. H. Blackwell Ltd.|year=1841|url=http://www.vlachophiles.net/ghika.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20070125091613/http://www.vlachophiles.net/ghika.htm|access-date=2008-08-31|archive-date=2007-01-25|url-status=dead}}</ref> ''વધુ ચર્ચા માટે જુઓ [[રોમાનિયનોનું મૂળ|રોમેનિયનોનું મૂળ]](Origin of Romanians).''
=== મધ્ય યુગ ===
[[ચિત્ર:Bran Castle.jpg|thumb|250px|બ્રાન કિલ્લો 1212માં બંધાયો હતો, વ્લાડ ઇઈઈ ઈમ્પેલરનું ઘર હોવાની દંતકથાઓ બાદ તે ડ્રેક્યુલાના કિલ્લા તરીકે ઓળખાવા માંડ્યો હતો]]
રોમન લશ્કર અને વહીવટીતંત્રએ ડેસિઆ છોડ્યા બાદ આ વિસ્તારો પર [[ગોથ્સ|ગોથોસ]] દ્વારા અતિક્રમણ થયુ,<ref>{{cite book|last=Jordanes|authorlink=Jordanes|title = Getica, sive, De Origine Actibusque Gothorum|year =551 A.D.|location =Constantinople|url=http://www.harbornet.com/folks/theedrich/Goths/Goths1.htm|access-date=2008-08-31}}</ref> અને ત્યાર બાદ 4થી સદીમાં [[હૂણો]]એ આક્રમણ કર્યુ.<ref>{{Cite book|last=Iliescu| first=Vl.|last2=Paschale| first2=Chronicon| title=Fontes Historiae Daco-Romanae|volume=II|pages=363, 587|place=Bucureşti|year=1970}}</ref> અન્ય ભટકતી જાતિઓ [[જેપિડો|જેપિડ્સ]],<ref name="gepids"/><ref>{{Cite web|first=István|last=Bóna|editor-last=Köpeczi|editor-first = Béla|title=History of Transylvania: II.3. The Kingdom of the Gepids|volume=1|publisher=Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences| distributor=[[Columbia University Press]]|place=New York|year=2001|url=http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/33.html|access-date=2008-08-31}}</ref> [[યુરેશિયન અવાર્સ|એવાર્સ]],<ref>{{Cite web| first=István | last=Bóna| editor-last = Köpeczi| editor-first = Béla | title = History of Transylvania: II.4. The Period of the Avar Rule| volume = 1| publisher = Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences| distributor = Columbia University Press| place = New York| year = 2001| url = http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/41.html|access-date=2008-08-31}}</ref> [[બલ્ગરો|બલ્ગર્સ]],<ref name="gepids">{{cite book|last=Teodor|first=Dan Gh.|title=Istoria României de la începuturi până în secolul al VIII-lea|year =1995|location =Bucureşti|pages=294–325 |volume=2}}</ref> [[પેશેનેજ|પેશેનેજ્સ]],<ref>{{cite book| last =Constantine VII| first =Porphyrogenitus| authorlink =Constantine VII Porphyrogenitus| title =Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio|date=950| location =Constantinople| url =http://faculty.washington.edu/dwaugh/rus/texts/constp.html|access-date=2008-08-31}}</ref> અને [[ક્યુમનો|ક્યુમન્સે]] પણ તેમનું અનુસરણ કર્યુ.<ref>{{Cite book|last =Xenopol|first =Alexandru D.|title =Histoire des Roumains|place=Paris|year =1896|volume =i|pages=168}}</ref>
[[મધ્ય યુગ]]માં રોમાનિયનો ત્રણ અલગ-અલગ હુકુમતોમાં રહેતા હતા: [[વાલ્લેશિયા|વાલ્લેચિયા]] ({{lang-ro|Ţara Românească}}—"રોમાનિયન ભૂમિ"), [[મોલ્ડેવિયા]] ({{lang-ro|Moldova}}) અને [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]]. 11મી સદી સુધીમાં ટ્રાન્સિલ્વેનિયા મહદઅંશે [[હંગેરીનું રાજ્ય|હંગેરીના રાજ્ય]]નો સ્વાયત્ત ભાગ બન્યુ,<ref>{{Cite web|first=László|last=Makkai|editor-last = Köpeczi|editor-first = Béla |title = History of Transylvania: III. Transylvania in the Medieval Hungarian Kingdom (896–1526)|volume = 1|publisher = Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences|distributor = Columbia University Press|place = New York|year = 2001|url = http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/57.html|access-date=2008-08-31}}</ref> અને 16 સદીથી<ref>{{Cite web|editor-last = Köpeczi|editor-first = Béla|title = History of Transylvania: IV. The First Period of the Principality of Transylvania (1526–1606) |volume = 1|publisher = Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences|distributor = Columbia University Press|place = New York|year = 2001|url=http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/97.html|access-date=2008-08-31}}</ref> [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયાની હુકુમત|ટ્રાન્સિલ્વેનિયાની હુકુમત]] તરીકે સ્વતંત્ર બન્યું અને 1711 સુધી રહ્યુ.<ref>{{citebook|first=Ágnes R.|last=Várkonyi|editor-last = Köpeczi|editor-first = Béla |title = History of Transylvania: VI. The Last Decades of the Independent Principality (1660–1711)|volume = 2|publisher = Institute of History of the Hungarian Academy of Sciences|distributor = Columbia University Press|place = New York|year = 2001|url=http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/221.html|access-date=2008-08-31}}</ref> અન્ય [[રોમાનિયન હુકુમત|રોમાનિયન હુકુમતોમાં]] ઘણા નાના સ્વતંત્ર રાજ્યો હતા, પરંતુ 14મી સદીમાં મોટા રાજ્યો વોલેશિયાની હુકુમત(1310) અને મોલ્ડેવિયાની હુકુમત (1352 આસપાસ) [[ઓટ્ટોમન સામ્રાજય|ઓટ્ટોમન સામ્રાજ્ય]]ના જોખમનો સામનો કરવા અસ્તિત્વમાં આવ્યા.<ref>{{Cite book|last =Ştefănescu|first =Ştefan |title =Istoria medie a României|year =1991|location =Bucharest|volume =I|pages=114}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last =Predescu|first =Lucian |title =Enciclopedia Cugetarea|year =1940}}</ref> [[વ્લાડ III ધી ઈમ્પેલર|વ્લાડ III ધી ઈમ્પેલરે]] ઓટ્ટોમન સામ્રાજ્ય સંબંધમાં સ્વતંત્ર નીતિ જાળવી રાખી અને 1462માં [[મેહમેડ II|મેહમેદ II]]ના આક્રમણોનો [[રાત્રિ હુમલો|રાત્રિ હુમલાઓ]] પરાજય કર્યો.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/631524/Vlad-III વ્લાડ III (વોલેશિયાના શાસક)]. બ્રિટાનીકા ઓનલાઈન એનસાઈક્લોપેડીયા</ref>
1541 સુધીમાં સમગ્ર [[બાલ્કન દ્વીપકલ્પ]] અને મોટાભાગનું [[હંગેરી]] ઓટ્ટોમન પ્રાંત બની ગયા. આનાથી વિપરિત મોલ્ડેવિયા, વાલ્લેશિયા અને ટ્રાન્સિલ્વેનિયા ઓટ્ટોમન [[શાસન-વર્ચસ્વ|ખંડિયા]] રાજ્ય બન્યા, પરંતુ અને 18મી સદી સુધી પોતાની આંતરિક સ્વાયત્તતા તથા કેટલુંક બાહ્ય સ્વાતંત્ર્ય જાળવી રાખ્યુ. આ સમયગાળા દરમિયાન ધીમે-ધીમે અલોપ થઈ રહેલી [[સામંતશાહી]] પદ્ધતિ રોમેનિયન ભૂમિની લાક્ષણિકતા હતી; કેટલાક પ્રખ્યાત શાસકોની ઓળખ જેમ કે મોલ્ડેવિયામાં [[મોલ્ડેવિયાના સ્ટીફન III|મહાન સ્ટીફન]], [[વેસિલે લુપુ|વેસાઈલ લુપુ]], અને [[ડિમિટ્રી કેન્ટેમિર]], વોલેશિયામાં [[માટેઈ બાસાર્બ]], [[વ્લાડ III ધી ઈમ્પેલર]], અને [[કોન્સ્ટેન્ટિન બ્રાન્કોવેનુ|કોન્સ્ટેન્ટિન બ્રેન્કોવેનુ]], [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયાની હુકુમત|ટ્રાન્સલિવેનિયા]]માં [[ગેબ્રિઅલ બેથલેન]] ; [[ફેનારિઓટ|ફેનેરિઓટ એપોક]]; અને રાજકીય તથા લશ્કરી પ્રભાવ તરીકે [[રશિયન સામ્રાજ્ય]]નો ઉદય.<ref name="cumans">{{cite web|url=http://www.cambridge.org/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780511110153&ss=fro|title=Cumans and Tatars|last=István |first=Vásáry|publisher=cambridge.org|access-date=2009-09-07}}</ref>
[[ચિત્ર:Mihai 1600.png|thumb|250px|16મી સદીના અંત વખતે મોલ્ડેવિયા, વાલ્લેશિયા અને ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]]
1600માં વોલેશિયા, મોલ્ડોવા અને ટ્રાન્સલિવેનિયાની હુકુમતોના સમાંતર વડા [[વાલેશિયાના રાજકુમાર|વોલેશિયન રાજુકમાર]] [[મિહાઈ વિટીઝુલ|માઈલ ધી બ્રેવ]] (''મિહાઈ વિટેઝુલ'' ), [[ઓલ્ટેનિયા]]ના [[બાન (ટાઈટલ)|બાન]] હતા, પરંતુ માત્ર એક વર્ષ બાદ [[હેસબર્ગ રાજાશાહી|ઓસ્ટ્રિયન]] લશ્કરના જનરલ [[ગિઓર્જિઓ બસ્તા|ગિઓર્જિઓ બાસ્તા]] દ્વારા મિહાઈની હત્યા બાદ એકીકરણની શક્યતાઓ નાશ પામી . એક વર્ષ કરતાં ઓછા સમય માટે ટ્રાન્સિલ્વેનિયાના રાજકુમાર રહેલા મિટાઈ વિટેઝુલનો ઈરાદો પ્રથમ વખત ત્રણ હુકુમતોને એક કરવાનો અને આ પ્રદેશમાં આજના રોમાનિયા સાથે સરખાવી શકાય તેવા એક રાજ્યની સ્થાપના કરવાનો હતો.<ref>{{cite journal|language =Romanian|last =Rezachevici|first =Constantin|title =Mihai Viteazul: itinerariul moldovean|year =2000|journal =Magazin istoric|issue =5|url =http://www.itcnet.ro/history/archive/mi2000/current5/mi5.htm|access-date =2008-08-31|archive-date =2007-09-26|archive-url =https://web.archive.org/web/20070926231040/http://www.itcnet.ro/history/archive/mi2000/current5/mi5.htm|url-status =dead}}</ref>
તેમના મૃત્યુ બાદ તાબા હેઠળના રાજ્યો તરીકે [[મોલ્ડોવા]] અને [[વાલ્લેશિયા|વોલેશિયા]] પાસે સંપૂર્ણ આંતરિક સ્વાયત્તતા અને બાહ્ય સ્વાતંત્ર્ય હતું, કે જે આખરે 18મી સદીમાં ગુમાવવુ પડ્યુ. [[મોટુ તૂર્કીશ યુદ્ધ|મોટા તૂર્કીશ યુદ્ધ]]માં તુર્કો પર ઓસ્ટ્રિયાના વિજય બાદ 1699માં ટ્રાન્સિલ્વેનિયા ઓસ્ટ્રિયન સામ્રાજ્યના [[હેસબર્ગ રાજાશાહી|હાસબર્ગનો]] ભાગ બન્યુ. ઓસ્ટ્રિયનોએ આના પગલે પોતાના સામ્રાજ્યનો ઝડપી વિસ્તાર કર્યો: 1718માં [[ઓલ્ટેનિયા]] તરીકે ઓળખાતા વોલેશિયાના મહત્વના ભાગને ઓસ્ટ્રિયન રાજાશાહી સાથે ભેળવી દેવામાં આવ્યું અને તે માત્ર 1739માં પાછુ મેળવી શકાયુ. 1775માં ઓસ્ટ્રિયન સામ્રાજ્ય મોલ્ડેવિયાના ઉત્તર-પશ્ચિમી ભાગ પર કબજો ધરાવતુ હતું, જે પાછળથી [[બુકોવિના]] કહેવાતુ હતુ, જ્યારે કે પૂર્વીય હિસ્સાની હુકુમત ( [[બેસ્સાર્બિયા]]) પર 1812 સુધી રશિયાનો કબજો હતો.<ref name="cumans"/>
=== સ્વાતંત્ર્ય અને રાજાશાહી ===
[[ચિત્ર:Romanians before WW1.jpg|250px|thumb|વિશ્વયુદ્ધ 1 પહેલા રોમાનિયનોની વસતી ધરાવતા પ્રદેશો]]
[[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]] અને [[ઓટ્ટોમન સામ્રાજય|ઓટ્ટોમન]]માં [[ઓસ્ટ્રો-હંગેરિયન સામ્રાજ્ય|ઓસ્ટ્રો-હંગેરિયન]] શાસન દરમિયાન [[વાલ્લેશિયા|વાલ્લેચિયા]] અને [[મોલ્ડેવિયા]] પર આધિપત્ય વધ્યુ હતુ અને પ્રદેશમાં વસતીમાં બહુમતિ હોવા છતાં મોટાભાગના [[રોમાનિયનો]] [[સુપ્પલેક્સ લિબેલુસ વાલેશોરુમ|દ્વિતિય-વર્ગના નાગરિકો]] (અથવા એટલે સુધી કે નાગરિક ના હોય)<ref>{{citeweb|publisher =GenealogyRO Group|title =The Magyarization Process|url= http://www.genealogy.ro/cont/13.htm |access-date=2008-08-31}}</ref> તેવી સ્થિતિમાં હતા.<ref>{{citebook|last =Kocsis |first =Karoly |last2 =Kocsis-Hodosi |first2 =Eszter| year =1999 |title =Ethnic structure of the population on the present territory of Transylvania (1880-1992)|url =http://www.hungarian-history.hu/lib/hmcb/Tab14.htm|access-date=2008-08-31}}</ref><ref>{{Cite book|last=Kocsis |first =Karoly|last2 =Kocsis-Hodosi |first2 =Eszter|title =Ethnic Geography of the Hungarian Minorities in the Carpathian Basin|year =2001|pages =102|publisher =Simon Publications|isbn =193131375X}}</ref> [[બ્રાસોવ]] જેવા ટ્રાન્સીલ્વેનિયાના કેટલાક શહેરોમાં ([[ટ્રાન્સીલ્વેનિયન સેક્સન્સ|ટ્રાન્સીલ્વેનિયન સેક્સન]] વખતે ક્રોનસ્ટેડ્ટનો ગઢ હતો) તો રોમાનિયનોને શહેરની દિવાલોની અંદર પ્રવેશવાની [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયન જનત|મંજૂરી પણ નોહતી]].<ref>{{Cite book|last =Prodan|first =David |title =Supplex Libellus Valachorum= Or, The Politicle Struggle of Romanians in Transylvania During the 18th Century|publisher=Academy of Social Republic of Romania|year =1971|location =Bucharest}}</ref>
[[1848ની ક્રાંતિ]]ની નિષ્ફળતા બાદ [[મહા સત્તાઓ]]એ એક જ રાજ્યમાં અધિકૃત રીતે સંમિલિત કરવાની રોમાનિયનોની ઈચ્છાનું સમર્થન કર્યું નહીં, જેના કારણે [[ઓટ્ટોમન સામ્રાજય|ઓટ્ટોમનો]]ના વિરોધમાં એકલા હાથે આગળ વધવા રોમાનિયાને ફરજ પડી. 1859માં [[મોલ્ડેવિયા]] અને [[વાલ્લેશિયા|વાલ્લેચિયા]] બંનેમાં એક જ વ્યક્તિ –[[એલેક્જાન્ડર જ્હોન કુઝા|એલેક્ઝાન્ડ્રુ ઈઓઆન કુઝા]]– ને [[રોમાનિયન રાજ્યના વડાઓ|પ્રિન્સ]] તરીકે ચૂંટવામાં આવી ([[રોમાનિયન ભાષા|રોમાનિયન]]માં ''[[ડોમ્નિટોર]]'' ).<ref>{{Cite book|last =Bobango|first =Gerald J|title =The emergence of the Romanian national State|publisher =Boulder|year =1979|location =New York|isbn = 9780914710516}}</ref> આમ રોમાનિયા અંગત જોડાણ તરીકે રચાયુ, જો કે આ રોમાનિયામાં ટ્રાન્સીલ્વેનિયાનો સમાવેશ થતો નહોતો. ત્યાં ઉચ્ચવર્ગ અને શાસકોમાં મુખ્યત્વે હંગેરિયનો જ હતા અને સ્વાભાવિકપણે 19મી સદીના પાછલા ભાગમાં રોમાનિયન રાષ્ટ્રવાદ હંગેરિયનોની વિરુદ્ધમાં ચાલ્યો. અગાઉના 900 વર્ષોની જેમ ઓસ્ટ્રિયા-હંગેરીની જેમ જ, વિશેષ કરીને 1867ની [[હંગેરીનો ઇતિહાસ|દ્વિમુખી-રાજાશાહી]]એ રોમાનિયનો બહુમતિ ધરાવતા હતા તેવા ટ્રાન્સીલ્વેનિયાના ભાગોમાં પણ હંગેરિયનોને મજબૂત સત્તામાં રાખ્યા.
1866ના ''ડીઈટેટ બળવા'' માં [[એલેક્ઝાન્ડ્રુ ઈઓઆન કુઝા|કુઝા]]ને દેશનિકાલ અપાયો અને તેની જગ્યાએ [[હોહેન્ઝોલેર્ન-સિગ્મારિન્જેન|હોહેન્ઝોલ્લેર્ન-સિગ્મારિન્જેન]]ના પ્રિન્સ કાર્લ આવ્યા, કે જે [[રોમાનિયાના રાજકુમાર કેરોલ|રોમાનિયાના પ્રિન્સ કેરોલ]] તરીકે જાણીતા બન્યા. [[રુસો-તૂર્કીશ યુદ્ધ, 1877-78|રુસો-તૂર્કિશ યુદ્ધ]] દરમિયાન રોમાનિયા રશિયાના પક્ષે રહીને લડ્યુ હતુ,<ref>{{Citeweb|language|Russian|title =San Stefano Preliminary Treaty|year =1878|url =http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/FOREIGN/stefano.htm|access-date=2008-08-31}}</ref> અને [[બર્લિનની સંધિ 1878|1878ની બર્લિનની સંધિ]]માં [[મહા સત્તાઓ|મહાસત્તાઓ]]એ રોમાનિયાને [[સ્વાતંત્ર્યનું રોમાનિયન યુદ્ધ|સ્વતંત્ર]] રાજ્ય તરીકે માન્યતા આપી હતી.<ref>{{Cite book|work=Internet Modern History Sourcebook|title=The Treaty of Berlin, 1878 - Excerpts on the Balkans|date=July 13, 1878|place=Berlin|url =http://www.fordham.edu/halsall/mod/1878berlin.html|access-date=2008-08-31|publisher=Fordham University}}</ref><ref>{{Cite journal|last =Patterson|first =Michelle|title =The Road to Romanian Independence|journal =Canadian Journal of History|month =August|year =1996|url =http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3686/is_199608/ai_n8755098|access-date =2008-08-31|format ={{Dead link|date=April 2009}} – <sup>[http://scholar.google.co.uk/scholar?hl=en&lr=&q=author%3APatterson+intitle%3AThe+Road+to+Romanian+Independence&as_publication=Canadian+Journal+of+History&as_ylo=1996&as_yhi=1996&btnG=Search Scholar search]</sup>|archive-url =https://archive.today/20080324063246/http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3686/is_199608/ai_n8755098|archive-date =2008-03-24|url-status =live}}</ref> જેના બદલામાં રોમાનિયાએ [[બેસ્સાર્બિયા]]ના ત્રણ દક્ષિણી જિલ્લાઓ રશિયાને સોંપ્યા અને [[દોબ્રુજા|ડોબ્રુજા]] મેળવ્યુ. 1881માં [[રાજાશાહી|રાજ્ય]]ની [[હુકુમત]] ઉભી કરવામાં આવી અને પ્રિન્સ કેરોલ [[રાજા]] [[કેરોલ I]] બન્યા.
1878–1914ના સમયગાળા દરમિયાન રોમાનિયાએ [[રોમાનિયાનું રાજ્ય|સ્થિરતા અને વિકાસ]] અનુભવ્યા. [[બીજુ બાલ્કન યુદ્ધ|દ્વિતિય બાલ્કન યુદ્ધ]] દરમિયાન રોમાનિયા [[બલ્ગેરિયા]]ની સામે [[ગ્રીસ]], [[સર્બિયા]], [[મોન્ટેનેગ્રો]] અને [[તુર્કી|તૂર્કી]]ની સાથે જોડાયું અને શાંતિ માટેની [[બુકારેસ્ટની સંધિ (1913)|બુકારેસ્ટની સંધિ(1913)]]માં રોમાનિયાએ [[દક્ષિણી દોબ્રુડ્જા]] મેળવ્યુ.<ref>{{Cite book|last =Anderson|first =Frank Maloy|last2 =Hershey|first2 =Amos Shartle|title =Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870-1914|publisher =Government Printing Office|year =1918|location =Washington D.C.}}</ref>
=== વિશ્વ યુદ્ધો અને ગ્રેટર રોમાનિયા ===
;(1916–1945)
[[ચિત્ર:Romania territory during 20th century.gif|thumb|250px|20મી સદી દરમિયાન રોમાનિયન પ્રદેશ: જાંબુડિયો રંગ 1913 પહેલાનુ જૂનું રાજ્ય સૂચવે છે, ગુલાબી વિશ્વયુદ્ધ 1માં જોડાયા બાદ રોમાનિયાએ મેળવેલા અને વિશ્વયુદ્ધ 2 બાદ રહેલા મોટા રોમાનિયાના વિસ્તારો સૂચવે છે, રોમાનિયા સાથે વિશ્વયુદ્ધ 1 બાદ જોડાયેલા વિસ્તારો અથવા બીજા બાલ્કન યુદ્ધ બાદ ભેળવેલી દેવાયેલા વિસ્તારો નારંગી સૂચવે છે. નાનો હેર્ટઝા પ્રાંત પણ જાંબુડિયો છે, પરંતુ તે ગુમાવી દેવો પડ્યો હતો, 1913 પહેલા જૂના સામ્રાજ્યનો તે ભાગ હતો, પરંતુ વિશ્વયુદ્ધ 2 પછી તે ભાગ ગુમાવવો પડ્યો હતો.]]
ઓગસ્ટ 1914માં [[વિશ્વયુદ્ધ 1|વિશ્વ યુદ્ધ I]] ફાટી નીકળ્યુ ત્યારે રોમાનિયાએ પોતાની [[તટસ્થ દેશ|તટસ્થતા]] જાહેર કરી હતી. બે વર્ષ બાદ સાથીઓના દબાણ બાદ (ખાસ કરીને નવો મોરચો ખોલવા હતાશ બનેલા ફ્રાન્સનું દબાણ) રોમાનિયાએ ઓગસ્ટ 14/27 1916ના રોજ સાથીઓ સાથે જોડાણ કર્યુ અને [[ઓસ્ટ્રીયા-હંગેરી|ઓસ્ટ્રિયા-હંગેરી]] સામે યુદ્ધ જાહેર કર્યુ. આ પગલા માટે [[બુકારેસ્ટની સંધિ (1916)|ગુપ્ત લશ્કરી સમજૂતિ]]ની શરતો અનુસાર રોમાનિયન લોકો માટે રાષ્ટ્રીય અખંડિતતા સ્થાપવાના રોમાનિયાના ધ્યેયમાં સહકારની ખાતરી આપવામાં આવી.<ref>{{Cite web|last =Horne|first =Charles F.|year =Horne|title =Ion Bratianu's Declaration of War Delivered to the Austrian Minister in Romania on August 28, 1916|volume =V|publisher =Source Records of the Great War|url=http://www.firstworldwar.com/source/romaniawardeclaration.htm|access-date=2008-08-31}}</ref>
રોમાનિયા માટે [[રોમાનિયન અભિયાન (વિશ્વયુદ્ધ I)|રોમાનિયન લશ્કરી અભિયાન]]નો અંત વિનાશક રહ્યો કારણ કે ચાર મહિનાની અંદર [[મધ્ય સત્તાઓ]]એ દેશના બે-તૃતિયાંશ ભાગ પર વિજય મેળવ્યો હતો અને મોટા ભાગનું [[રોમાનિયન લશ્કર|લશ્કર]] કેદ પકડાયુ અથવા હણાયુ હતું. આમ છતાં 1917માં આક્રમક દળોને અટકાવી દેવાયા બાદ [[મોલ્ડેવિયા]] રોમાનિયાના હાથમાં રહ્યું. યુદ્ધના અંત સુધીમાં ઓસ્ટ્રિયા-હંગેરી અને રશિયન સામ્રાજ્ય વિઘટિત થયા અને ભાંગી પડ્યા; [[બેસ્સાર્બિયા]], [[બુકોવિના]] અને [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]]એ 1918માં [[રોમાનિયાનું રાજ્ય|રોમાનિયાના રાજ્ય]] સાથે અખંડિતતાનો સ્વીકાર કર્યો. 1914થી 1918 સુધીમાં તત્કાલિન સરહદોની અંદર કુલ લશ્કરી અને નાગરિક [[વિશ્વયુદ્ધ 1 મૃત્યુઓ|મૃ્ત્યુ]]નો આંકડો 748,000 હોવાનો અંદાજ છે.<ref>{{cite book
|title=Poteri narodonaseleniia v XX veke : spravochnik
|last=Erlikman
|first=Vadim
|authorlink=
|coauthors=
|year= 2004
|publisher=
|location= Moscow
|isbn= 5-93165-107-1
}} </ref> 1920 સુધીમાં [[ત્રીપક્ષિય સંધિ|ટ્રિએનોન સંધિ]] મુજબ [[હંગેરી]]એ [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]] પરના [[ઓસ્ટ્રો-હંગેરીયન રાજાશાહી|ઓસ્ટ્રો-હંગેરિયન રાજાશાહી]]ના દાવા પડતા મૂક્યા.<ref>{{citeweb|url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Trianon|title=Text of the Treaty of Trianon|publisher=World War I Document Archive|access-date=2008-08-31}}</ref> રોમાનિયાનું [[બુકોવિના]] સાથેના જોડાણને 1919માં [[સેઈન્ટ જર્મનીની સંધિ|સેઈન્ટ જર્મેઈન સંધિ]]માં,<ref>{{citebook|title=Europe Since 1945: An Encyclopedia|author=Bernard Anthony Cook|page=162|isbn=0815340575|year=2001|publisher=Taylor&Francis|access-date=2008-08-31}}</ref> અને [[બેસ્સાર્બિયા|બેસ્સેર્બિયા]] સાથેના જોડાણને 1920માં [[પેરિસની સંધિ (1920)|પેરિસની સંધિ]] દ્વારા માન્યતા મળી હતી.<ref>{{citejournal|title=The Legal Status of the Bukovina and Bessarabia|author=Malbone W. Graham|journal=The American Journal of International Law|month=October | year=1944|volume=38|issue=4|publisher=American Society of International Law|url=http://www.jstor.org/stable/2192802|access-date=2008-08-31}}</ref>
રોમેનિયન અભિવ્યક્તિ [[રોમાનિયા મેર|રોમેનિયા મેર]] (શબ્દશઃ અનુવાદ "મહાન રોમાનિયા", પરંતુ સામાન્ય રીતે તેને "વધારે મોટા રોમાનિયા" કહેવાય છે) [[યુદ્ધ વચ્ચેનો સમયગાળો|આંતર-યુદ્ધના સમયગાળા]]ના સમયનો અને તે સમયે વિસ્તરણ દ્વારા રોમાનિયામાં આવરી લેવાયેલી સરહદોનો સંદર્ભ આપે છે (નકશો જુઓ). રોમાનિયાએ તે સમયે તેની સરહદોનો વ્યાપ મહત્તમ વધાર્યો હતો(લગભગ તમામ {{convert|300000|km2|sqmi|disp=s|abbr=on}}),<ref name="mare rom">{{cite web|url=http://media.ici.ro/history/ist08.htm|language=Romanian|title=Statul National Unitar (România Mare 1919 - 1940)publisher=ici.ro|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20080612075330/http://media.ici.ro/history/ist08.htm|url-status=dead}}</ref> અને બધી ઐતિહાસિક રોમાનિયન ભૂમિને ભેગી કરી હતી.<ref name="mare rom"/>
[[Image:Romania1941.png|thumb|250px|left]]
બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન રોમાનિયાએ ફરી વાર તટસ્થ રહેવા પ્રયત્ન કર્યો હતો, પરંતુ જુન 28, 1940ના રોજ તેને [[જુન 1940 સોવિયેત આખરીનામુ|સોવિયેત આખરીનામુ મળ્યુ]], જેમાં બિન-જોડાણના સંજોગોમાં [[અતિક્રમણ]]ની ગર્ભિત ધમકી આપવામાં આવી હતી.<ref name="ultimatum">{{cite book|url=http://www.unibuc.ro/eBooks/istorie/istorie1918-1940/13-4.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20071113170140/http://www.unibuc.ro/eBooks/istorie/istorie1918-1940/13-4.htm|archive-date=2007-11-13|title=Istoria Românilor între anii 1918-1940|author=Ioan Scurtu, Theodora Stănescu-Stanciu, Georgiana Margareta Scurtu|language=Romanian|publisher=University of Bucharest|year=2002|access-date=2009-12-17|url-status=live}}</ref> [[મોસ્કો]] અને [[બર્લિન]]ના દબાણ હેઠળ રોમાનિયન વહીવટીતંત્ર અને લશ્કરને યુદ્ધ નિવારવા માટે [[બેસ્સાર્બિયા]]ની સાથે [[ઉત્તરી બુકોવિના]]માંથી પીછેહઠ કરવી પડી.<ref>{{cite book|last=Nagy-Talavera|first=Nicolas M.|title=Green Shirts and Others: a History of Fascism in Hungary and Romania|publisher=Hoover Institution Press|year=1970|page=305}}</ref> અન્ય પરિબળોની સાથે આ સ્થિતિએ સરકારને [[વિશ્વયુદ્ધ 2ની ધરી સત્તાઓ|ધરી]]ઓ સાથે જોડાણ માટે પ્રોત્સાહન આપ્યું. ત્યાર બાદ [[વિશ્વયુદ્ધ 2ની ધરી સત્તાઓ|ધરી]] મધ્યસ્થીના ફળ સ્વરૂપે દક્ષિણી [[દોબ્રુજા]] બલ્ગેરિયાને આપવામાં આવ્યુ, જ્યારે કે હંગેરીને [[ઉત્તરી ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]] મળ્યુ .<ref>{{citejournal|author=M. Broszat|language=German|title=Deutschland — Ungarn — Rumänien. Entwicklung und Grundfaktoren nationalsozialistischer Hegemonial- und Bündnispolitik 1938-1941|journal=[[Historische Zeitschrift]]|issue=206|year=1968|pages=552–553}}</ref> સરમુખત્યાર [[રોમાનિયાના કેરોલ II|રાજા કેરોલ II]]ને 1940માં [[છોડી દેવુ|પદભ્રષ્ટ]] કરાયા અને તેમના સ્થાને [[રાષ્ટ્રીય કાયકાદીય રાજ્ય|રાષ્ટ્રીય લશ્કરી રાજ્ય]] સ્થપાયુ, જેમાં [[ઈઓન એન્ટોનેસ્કુ]] અને [[આયર્ન ગાર્ડ]] વચ્ચે સત્તાઓ વિભાજિત હતી. મહિનાઓની અંદર એન્ટોનેસ્કુએ [[આયર્ન ગાર્ડ]]ને કચડી નાખ્યા અને ત્યાર બાદના વર્ષમાં રોમાનિયાએ [[વિશ્વયુદ્ધ 2ની ધરી સત્તાઓ|ધરી સત્તાઓ]]ના પક્ષે યુદ્ધમાં ઝુકાવ્યુ. યુદ્ધ દરમિયાન [[નાઝી જર્મની]] માટે રોમાનિયા તેલનો મહત્વનો સ્રોત હતો,<ref>{{cite web|url=http://www.2worldwar2.com/mistakes.htm#ploesti|title=The Biggest Mistakes In World War 2:Ploesti - the most important target|access-date=2008-08-31}}</ref>જેના કારણે [[સાથીઓ]] દ્વારા [[ઓપરેશન ટાઈડલ વેવ|અનેક બોમ્બ હુમલાઓ થયા]] . [[ઓપરેશન બાર્બારોસા|સોવિયેત સંઘ પર ધરીઓના અતિક્રમણ]]ના પગલે [[ઈઓન એન્ટોનેસ્કુ]]ના નેતૃત્વ હેઠળ રોમાનિયાએ બેસ્સાર્બિયા અને ઉત્તરી બુકોવિના સોવિયેત રશિયા પાસેથી પરત મેળવ્યા. [[હોલોકોસ્ટ]]માં એન્ટોનેસ્કુ ટુકડીઓએ મોટી ભૂમિકા ભજવી,<ref>''નોંઘ: વિશ્વયુદ્ધ IIની લિંક જુઓ'' :
{{cite report|editor=Ronald D. Bachman|title=Romania:World War II|edition=2|publisher=Library of Congress.Federal Research Division|location=Washington D.C.|oclc=DR205.R613 1990|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/rotoc.html|date=2005-11-09|access-date=2008-08-31}}</ref> અને કંઈક અંશે [[યહૂદી|યહુદી]]ઓ પર અત્યાચાર અને સામૂહિક સંહારની [[નાઝી]]ઓની નીતિનું અનુસરણ કર્યુ અને [[રોમાનિ લોકો|રોમાસને]] સોવિયેત સંઘ પાસેથી પૂર્વીય વિસ્તારો ([[ટ્રાન્સનિસ્ટ્રિઆ (વિશ્વ યુદ્ધ II)|ટ્રાન્સનિસ્ટ્રિઆ]]) અને [[મોલ્ડેવિયા]] પરત મળ્યા.<ref>{{citeweb|quote=“no country, besides Germany, was involved in massacres of Jews on such a scale.”|author=[[Raul Hilberg]]|publisher=International Commission on the Holocaust in Romania|title=Executive Summary: Historical Findings and Recommendations|coauthors=Yad Vashem|year=2004|url=http://yad-vashem.org.il/about_yad/what_new/data_whats_new/pdf/english/EXECUTIVE_SUMMARY.pdf|format=PDF|access-date=2008-08-31}}</ref>
ઓગસ્ટ 1944માં રાજા [[રોમાનિયાના માઈકલ I]] દ્વારા એન્ટોનેસ્કુની હકાલપટ્ટી અને ધરપકડ કરાઈ. રોમાનિયાએ પક્ષ બદલ્યો અને [[વિશ્વયુદ્ધ IIના મિત્ર રાષ્ટ્રો|સાથી]]ઓ સાથે જોડાણ કર્યું, પરંતુ 1947ના [[પેરિસ શાંતિ સંધિઓ, 1947|પેરિસ શાંતિ સંમેલન]]માં [[નાઝી જર્મની]]ને હરાવવામાં તેની ભૂમિકાની સરાહના થઈ નહિ.<ref>{{citeweb|url=http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/5/38D4D252-BE7E-4943-A6A9-4E3C1B32A05F.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930033400/http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/5/38D4D252-BE7E-4943-A6A9-4E3C1B32A05F.html|archive-date=2007-09-30|title=World War II – 60 Years After: Former Romanian Monarch Remembers Decision To Switch Sides|author=Eugen Tomiuc|date=May 6, 2005|access-date=2008-08-31|url-status=live}}</ref> યુદ્ધના અંત સુધીમાં રોમાનિયન લશ્કરે 300,000 જીવનની ખુવારી સહન કરી.<ref>{{cite book|author=Michael Clodfelter|title=Warfare and Armed Conflicts- A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500-2000|edition=2|year=2002|pages=582|isbn=0-7864-1204-6|publisher=McFarland|location=Jefferson, NC}}</ref> 1939ની સરહદોની અંદર [[રોમાનિયામાં યહૂદીઓનો ઇતિહાસ|યહૂદી]] હોલોકોસ્ટ પીડિતોનો કુલ આંકડો 469,000 હતો, જેમાં બેસ્સેર્બિયા અને બુકોવિનાના 325,000નો પણ સમાવેશ થતો હતો.<ref>[[માર્ટન ગિલબર્ટ|માર્ટિન ગિલબર્ટ]]. ''હોલોકોસ્ટનો નકશો'' . 1988</ref>
=== સામ્યવાદ ===
; (1945–1989)
દેશમાં હજુ પણ [[લાલ લશ્કર]]ના દળોની છાવણીઓ હતી અને તેઓ ''ડી ફેક્ટો'' અંકુશ ધરાવતા હતા, [[રોમાનિયન સામ્યવાદી પક્ષ|સામ્યવાદ]]- પ્રભુત્વ ધરાવતી સરકારે [[રોમાનિયન સામાન્ય ચૂંટણી, 1946|નવી ચૂંટણીઓ]]ની જાહેરાત કરી અને આમાં તેમણે ધાક-ધમકી દ્વારા અને [[ચૂંટણી છેતરપિંડી|ચૂંટણીમાં ગોલમાલ]] દ્વારા 80% મતો સાથે અને વિજય મેળવ્યો.<ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/rotoc.html#ro0037|publisher=Federal research Division, Library of Congress|title=Romania: Country studies - Chapter 1.7.1 "Petru Groza's Premiership"|access-date=2008-08-31}}</ref> આમ બહુ ઝડપથી તેમણે પોતાની જાતને વર્ચસ્વવાળા રાજકીય પરિબળ તરીકે સ્થાપિત કરી.
1947માં [[સામ્યવાદ|સામ્યવાદીઓ]]એ [[રોમાનિયાના માઈકલ I|રાજા માઈકલ I]]ને પદ ત્યાગ કરવા અને દેશ છોડવા વિવશ કર્યા અને રોમાનિયાને [[લોકોનું ગણતંત્ર|જનતાનું ગણતંત્ર]] જાહેર કર્યુ.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ro.html|publisher=CIA - The World Factbook|title=Romania|access-date=2008-08-31|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515163205/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ro.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ed-u.com/ro.html|title=Romania - Country Background and Profile|publisher=ed-u.com|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-12-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20081210194350/http://www.ed-u.com/ro.html|url-status=dead}}</ref> રોમાનિયા 1950ના દસકાના છેલ્લા વર્ષો સુધી [[સોવિયેત સંઘ|USSR]]ના સીધા [[રોમાનિયાનો સોવિયેત કબજો|લશ્કરી કબજા]] અને [[સોવરોમ્સ|આર્થિક અંકુશ]] હેઠળ રહ્યુ. આ સમય દરમિયાન શોષણ કરવાના હેતુથી સ્થપાયેલ સોવિયેત-રોમાનિયન કંપનીઓ ([[સોવરોમ્સ]]) રોમાનિયાના વિપુલ કુદરતી ભંડારોને ચૂસતી રહી.<ref>{{Citebook|last=Roper|first=Stephen D.|title=Romania: The Unfinished Revolution|place=London|publisher=Routledge|year=2000|isbn=9058230279|pages=18}}</ref><ref>{{Citebook|last=Cioroianu|first=Adrian|author-link=Adrian Cioroianu|title="On the Shoulders of Marx. An Incursion into the History of Romanian Communism"|language=Romanian|publisher=Editura Curtea Veche|year =2005|location=Bucharest|pages=68–73|isbn=9736691756}}</ref>
1940ના દસકાના પાછલા સમયથી 1960ના પ્રારંભિક વર્ષો દરમિયાન [[સામ્યવાદ|સામ્યવાદી]] સરકારે આતંકનું સામ્રાજ્ય સ્થાપી દીધું અને આ માટે તેણે મુખ્યત્વે [[સીક્યુરિટેટ]] (નવી ગુપ્ત પોલીસ)નો ઉપયોગ કર્યો. આ સમયગાળા દરમિયાન તેમણે "[[રાજ્યનો દુશ્મન|રાજ્યના દુશ્મનો]]"ના સફાયા માટે અનેક અભિયાનો આદર્યા અને તેમાં રાજકીય કે આર્થિક કારણો દર્શાવીને સેંકડો વ્યક્તિઓ મારી નખાયા અથવા કેદમાં પૂરવામાં આવ્યા.<ref>{{Citebook|last =Caraza|first =Grigore|title =Aiud însângerat|publisher =Editura Vremea XXI|year=2004|volume=Chapter IV|isbn=9736450503|language=Romanian}}{{Page needed}}</ref> સજાઓમાં દેશનિકાલ, આંતરિક હદપાર અને બળજબરીથી મજૂરી કરાવવાની છાવણીઓમાં મોકલવાનો સમાવેશ થતો હતો; અસંતુષ્ટોને ભારે ક્રૂરતાથી દબાવવામાં આવ્યા. આ સમયની ધૃણાસ્પદ ઘટના [[પિટેસ્ટિ જેલ]]માં બની, અહીંયા રાજકીય વિરોધીઓના એક જૂથને યાતના દ્વારા સુધારણાના કાર્યક્રમમાં મૂકવામાં આવ્યા. ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે વિશાળ જનસમુદાય પર અત્યાચાર, ક્રૂરતા અને મૃત્યુની હજારો ઘટનાઓ બની હતી અને તેમાં રાજકીય વિરોધીઓથી માંડીને સામાન્ય નાગરિકો પણ ભોગ બન્યા હતા.<ref>{{cite book|author=Cicerone Ioniţoiu|title=Victimele terorii comuniste. Arestaţi, torturaţi, întemniţaţi, ucişi. Dicţionar|publisher=Editura Maşina de scris|location=Bucharest|year=2000 |isbn= 973-99994-2-5|language=Romanian}}{{Page needed}}</ref>
1965માં [[નકોલ કેઉસેસ્કુ|નિકોલ સીઉસેસ્કુ]] સત્તામાં આવ્યા અને સોવિયેત આગેવાની હેઠળના 1968ના [[ચેકોસ્લોવાકિયા]] અતિક્રમણની ટીકા કરનાર અને 1967ના [[છ-દિવસ યુદ્ધ|છ-દિવસના યુદ્ધ]] બાદ [[ઈઝરાયલ|ઈઝરાયેલ]] સાથેના રાજદ્વારી સંબંધો ચાલુ રાખનાર એક માત્ર [[વોર્સો કરાર]] રાષ્ટ્ર સહિતના નિર્ણયોના અમલ જેવી સ્વતંત્ર નીતિઓ શરૂ કરી; [[જર્મનીનું ફેડરલ રીપબ્લિક|જર્મનીના ફેડરલ રીપબ્લિક]] સાથે આર્થિક સંબંધો (1963) અને રાજદ્વારી સંબંધો(1967) સ્થાપ્યા.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/romania/75.htm|publisher=countrystudies.us|title=Romania: Soviet Union and Eastern Europe|publisher=Country Studies.us|access-date=2008-08-31}}</ref> આ ઉપરાંત [[આરબ]] રાષ્ટ્રો સાથેના નજદીકી સંબંધો (અને [[પીએલઓ(PLO)|PLO]])ના કારણે રોમાનિયા [[ઈઝરાયલ|ઈઝરાયેલ]]–[[ઇજિપ્ત]] અને ઈઝરાયેલ–[[પીએલઓ(PLO)|PLO]] શાંતિ પ્રક્રિયામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શક્યુ.<ref>{{citeweb|url=http://countrystudies.us/romania/80.htm |publisher=countrystudies.us| title=Middle East policies in Communist Romania|publisher=Country Studies.us|access-date=2008-08-31}}</ref> પરંતુ, 1977 અને 1981ની વચ્ચે રોમાનિયાના વિદેશી દેવામાં તીવ્ર વૃદ્ધિ થતાં (૩ અબજ યુએસ ડોલરમાંથી વધીને 10 અબજ),<ref>{{Cite web|last=Deletant|first=Dennis|title=New Evidence on Romania and the Warsaw Pact, 1955-1989|publisher=Cold War International History Project e-Dossier Series|url=http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.publications&doc_id=16367&group_id=13349|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20081029113345/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.publications&doc_id=16367&group_id=13349|url-status=dead}}</ref> [[આઈએમએફ(IMF)|IMF]] અથવા [[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વિશ્વ બેંક]] જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય નાણા સંગઠનોનો પ્રભાવ વધ્યો અને નિકોલ સીઉસેસ્કુની [[ઓટાર્કી|સરમુખત્યારવાદી]] નીતિઓમાં અવરોધ આવ્યો. પરિણામસ્વરૂપ તેમણે રોમાનિયનોને નિચોવી નાખે તેવી અને રોમાનિયન અર્થતંત્રને રુંધી કાઢે તેવી નીતિઓ લાદી અને વિદેશી ઋણ ચૂકવવા પ્રયાસ કર્યો, જ્યારે કે બીજી બાજુ [[સીક્યુરિટેટ|પોલીસ રાજ્ય]]ની સત્તાઓમાં અમર્યાદ વધારો કર્યો અને [[વ્યક્તિત્વની પૂજા|વ્યક્તિત્વ પૂજા]]ને પ્રોત્સાહન આપ્યુ. આના કારણે સીઉસેસ્કુનીની લોકપ્રિયતામાં નાટ્યાત્મક ઘટાડો આવ્યો અને પરિણામ સ્વરૂપ તેને સત્તા પરથી ઉખાડી ફેંકાયો તથા [[1989ની રોમાનિયન ક્રાંતિ|1889ની રોમાનિયન ક્રાંતિ]]ની લોહિયાળ ઘટનામાં તેની હત્યા કરાઈ.
2006માં [[રોમાનિયામાં સામ્યવાદી સરમુખત્યારશાહીના અભ્યાસ માટેનું પ્રેસિડેન્શિયલ કમિશન|રોમાનિયામાં સામ્યવાદી સરમુખત્યારશાહી માટેના પ્રેસિડેન્શિયલ કમિશન]]ના અંદાજ મુજબ સામ્યવાદી દમનનો સીધો ભોગ બનેલા લોકોની સંખ્યા 2 મિલિયન હતી.<ref>{{cite report|title=Recensământul populaţiei concentraţionare din România în anii 1945-1989|publisher=Centrul Internaţional de Studii asupra Comunismului|location=Sighet|year=2004|language=Romanian}}</ref><ref>{{cite report|title=Raportul Comisiei Prezidenţiale pentru Analiza Dictaturii Comuniste din România|publisher=Comisia Prezidenţială pentru Analiza Dictaturii Comuniste din România|date=2006-12-15|pages=215–217}}</ref> સામ્યવાદી જેલોમાં મળેલી યાતનાના પરિણામે આઝાદીમાં મૃત્યુ પામેલા લોકોની સંખ્યાનો આમાં સમાવેશ કરાયો નથી અને દેશના વિકટ આર્થિક સંજોગોના કારણે મૃત્યુ પામનાર લોકોની વિગતો પણ શામેલ કરાઈ નથી.
=== વર્તમાન લોકશાહી ===
ક્રાંતિ બાદ [[ઈઓન ઈલિએસ્કુ]]ની આગેવાની હેઠળના [[નેશનલ સાલ્વેશન ફ્રન્ટ|નેશનલ સાલ્વેશન ફ્રન્ટે]] અંશતઃ બહુ-પક્ષીય લોકશાહી અને મુક્ત બજારના પગલાઓ લીધા.<ref>{{cite web| last=Carothers| first= Thomas |title= Romania: The Political Background |url= http://www.idea.int/publications/country/upload/Romania,%20The%20Political%20Background.pdf |format=PDF|quote= "This seven-year period can be characterized as a gradualistic, often ambiguous transition away from communist rule towards democracy."|access-date=2008-08-31}}</ref><ref>{{cite journal| last=Hellman| first=Joel| title= Winners Take All: The Politics of Partial Reform in Postcommunist | journal=Transitions World Politics|volume=50|issue=2|month=January | year=1998|pages=203–234}}</ref> [[ક્રિશ્ચિઅન-ડેમોક્રેટિક નેશનલ પીઝન્ટ્સ પાર્ટી(રોમાનિયા)|ક્રિશ્ચિઅન-ડેમોક્રેટિક નેશનલ પીઝન્ટ્સ પાર્ટી]], [[નેશનલ લિબરલ પાર્ટી (રોમાનિયા)|નેશનલ લિબરલ પાર્ટી]] અને [[રોમાનિયન સોશિયલ ડેમોક્રેટ પાર્ટી]] જેવા યુદ્ધ પહેલાના સમયના અનેક મોટા રાજકીય પક્ષોને ફરી જીવિત કરવામાં આવ્યા. એપ્રિલ 1990માં અનેક મોટી રાજકીય રેલીઓ બાદ [[યુનિવર્સિટી સ્ક્વેર, બુકારેસ્ટ]] ખાતે તાજેતરમાં યોજાયેલ સંસદીય ચૂંટણીના વિરોધમાં ધરણા શરૂ થયા અને ફ્રન્ટ પૂર્વ સામ્યવાદીઓ અને [[સીક્યુરિટેટ|સીક્યુરીટેટ]]ના સભ્યોનું બનેલ હોવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો. વિરોધકર્તાઓએ ચૂંટણીના પરિણામ સ્વીકાર્યા નહિ અને તેને બિન-લોકતાંત્રિક ગણાવીને પૂર્વ ઉચ્ચ સ્તરના સામ્યવાદી પક્ષના સભ્યોની બાદબાકીની માગ કરી. આ વિરોધ ખૂબ જ ઝડપથી ઉગ્ર બન્યો અને ([[ગોલેનિએડ|ગોલેનિઅડ]] તરીકે ઓળખાતા) જંગી દેખાવો થવા લાગ્યા . શાંતિપૂર્ણ દેખાવો હિંસામાં ફેરવાઈ ગયા અને [[જિઉ નદી|જિઉ વેલી]]ના સ્થાનિક કોલસાના ખાણિયાઓની હિંસક દખલના કારણે [[જુન 1990 માઈનરિઅડ]] તરીકે યાદ કરવામાં આવતી ઘટના બની.<ref>{{cite web| last=Bohlen | first=Celestine |title = Evolution in Europe; Romanian miners invade Bucharest|url= http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CE6D6113DF936A25755C0A966958260|text= "Responding to an emergency appeal by President Ion Iliescu, thousands of miners from northern Romania descended on the capital city today"|access-date=2008-08-31}}</ref>
પરિણામસ્વરૂપ ફ્રન્ટ(મોરચા)ના વિભાજન બાદ ઘણા રાજકીય પક્ષો ઉદભવ્યા, જેમાં રોમાનિયન ડેમોક્રેટ સોશિયલ પાર્ટી (પાછળથી [[સોશિયલ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી (રોમાનિયા)|સોશિયલ ડેમોક્રેટિક પાર્ટી]]), [[ડેમોક્રેટિક પાર્ટી (રોમાનિયા)|ડેમોક્રેટિક પાર્ટી]] અને ([[રોમાનિયામાં રાજકીય પક્ષોની યાદી#અન્ય 1989 બાદના પક્ષો|એલાયન્સ ફોર રોમાનિયા]])નો સમાવેશ થાય છે. 1990થી 1996 સુધી અનેક યુતિઓ અને સરકારોએ રાજ્યના વડા તરીકે ઈઓન ઈલિએસ્કુ સાથે રોમાનિયાનો વહીવટ કર્યો. ત્યાર બાદથી સરકારના ત્રણ લોકતાંત્રિક ફેરફાર કરાયા: 1996માં ડેમોક્રેટિક-લિબરલ વિરોધપક્ષ અને તેના નેતા [[એમિલ કોન્સ્ટેન્ટિનેસ્કુ]] સત્તા માટે સંમત થયા; 2000માં ધી સોશિયલ ડેમોક્રેટ્સ ફરી સત્તામાં આવ્યા અને ઈલિએસ્કુ ફરી પ્રમુખ બન્યા; અને 2004માં [[સત્યનો ન્યાય|જસ્ટિસ એન્ડ ટ્રુથ એલાયન્સ]] તરીકે ઓળખાતા પક્ષોના જોડાણ સાથે [[ટ્રેઈએન બેસેસ્કુ|ટ્રીઅને બાસેસ્કુ]] પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા. મોટા જોડાણ દ્વારા સરકારની રચના કરવામાં આવી અને તેમાં [[રુઢિચુસ્ત પક્ષ(રોમાનિયા)|કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટી]] અને [[યુડીએમઆર(UDMR)|એથનિક હંગેરીયન પાર્ટી]]નો પણ સમાવેશ થતો હતો.
[[શીત યુદ્ધ]]બાદ રોમાનિયાએ [[પશ્ચિમી યુરોપ]] સાથેના સંબંધોમાં નિકટતા વધારી અને 2004માં [[NATO(નાટો)|નાટો]] સાથે જોડાયુ અને બુકારેસ્ટમાં [[2008 બુકારેસ્ટ સંમેલન|2008 સમિટ]]ની યજમાની કરી.<ref>{{Cite news|title =NATO update: NATO welcomes seven new members|url =http://www.nato.int/docu/update/2004/04-april/e0402a.htm|publisher=NATO|access-date=2008-08-31}}</ref> 1993માં દેશે [[યુરોપીયન મંડળ|યુરોપીયન યુનિયન]]માં સભ્યપદ માટે અરજી કરી અને 1995માં EU સંલગ્ન દેશ બન્યો તથા જાન્યુઆરી 1, 2007ના રોજ સભ્ય બન્યો.<ref>{{Cite news|title=EU approves Bulgaria and Romania|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/5380024.stm|publisher=BBC News|access-date=2008-08-31}}</ref>
મુક્ત પ્રવાસ કરાર અને શીતયુદ્ધ- બાદની રાજદ્વારી સ્થિતિઓની સાથે 1990ના દસકા બાદની આર્થિક મંદીમાં જીવનની મુશ્કેલીઓ બાદ રોમાનિયા પાસે [[રોમાનિયન ડાયસ્પોરા|ડાયસ્પોરા]] (યહૂદીઓનું ગેરયહૂદીમાં વિખરાઈ જવું) વધી રહ્યા છે, એક અંદાજ મુજબ 2 મિલિયનથી વધુ લોકો આવા છે. પરદેશમાં વસવાના મુખ્ય લક્ષ્ય સ્પેન, ઈટાલી, જર્મની, ઓસ્ટ્રિયા, યુકે, કેનેડા અને યુએસએ છે.<ref name="diaspora">{{cite web|url= http://www.focus-migration.de/index.php?id=2515&L=1| title=Romania|access-date=2008-08-28| publisher= focus-migration.de}}</ref>
== ભૂગોળ ==
[[ચિત્ર:Physical map of Romania.jpg|thumb|250px|રોમાનિયાનો ભૌગોલિક નકશો]]
સપાટી પરના પ્રદેશની સાથે{{convert|238391|km2|sqmi|}}, રોમાનિયા એ [[દક્ષિણપૂર્વીય યુરોપ|દક્ષિણીપૂર્વ યુરોપ]]માં સૌથી મોટું અને યુરોપમાં [[ભૌગોલિક વિસ્તારોના ક્રમ મુજબ યુરોપીયન દેશોની યાદી|12મુ સૌથી મોટુ]] રાષ્ટ્ર છે.<ref name="statistical">{{cite web|url=http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf|title=Geography, Meteorology and Environment|date=2004|publisher=Romanian Statistical Yearbook|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2007-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927210503/http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf|url-status=dead}}</ref> [[સર્બિયા]] અને [[બલ્ગેરિયા]] સાથેની રોમાનિયાની સરહદનો મોટો ભાગ [[દાનુબે]]નો બનેલો છે. [[દાનુબે]] [[પ્રુટ નદી]] સાથે જોડાય છે, જે [[રીપબ્લિક ઓફ મોલ્ડોવા|મોલ્ડોવાના રીપબ્લિક]] સાથેની સરહદ બનાવે છે.<ref name="statistical"/> દાનુબે રોમાનિયાના વિસ્તારમાં થઈને [[કાળો સમુદ્ર|કાળા સમુદ્ર]]માં વહે છે, જેના લીધે યુરોપનો સૌથી વધુ સંરક્ષિત અને બીજો સૌથી મોટો ત્રિકોણ બને છે અને તે જૈવિક ક્ષેત્રની અનામતો અને જૈવિક વૈવિધ્યવાળી [[વિશ્વનાં હેરિટેજ સ્થળો|વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ]] ધરાવે છે.<ref>{{citeweb|url=http://whc.unesco.org/en/list/588|title=Danube Delta|publisher=UNESCO's World Heritage Center|access-date=2008-01-09}}</ref> અન્ય મહત્વની નદીઓમાં ઉત્તર-દક્ષિણ [[મોલ્ડેવિયા]]માંથી વહેતી [[સિરેટ નદી|સિરેટ]], કાર્પેથિઅન પર્વતોમાંથી [[ઓલ્ટેનિયા]]માં થઈને વહેતી [[ઓલ્ટ નદી|ઓલ્ટ]], અને પૂર્વ અને પશ્ચિમ તરફ [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]]માં થઈને વહેતી [[મુરેસ નદી|મુરેસ]] છે.<ref name="statistical"/>
રોમાનિયાની ભૂમિ પર્વતીય અને તળેટીના વિસ્તારોમાં લગભગ સરખે ભાગે વહેંચાયેલી છે. [[રોમાનિયામાં પર્વતીય શિખરોની યાદી|તેની 14 પર્વતીય હારમાળાઓ]] [[કાર્પેથિઅન પર્વતો]] રોમાનિયાના કેન્દ્રમાં વર્ચસ્વ ધરાવે છે અને 2,000 મીટરની ઊંચાઈએ પહોંચે છે.<ref name="statistical"/> રોમાનિયાનો સૌથી ઊંચો પર્વત [[મોલ્ડોવેનુ શિખર]] છે ({{convert|2544|m|ft|disp=s|abbr=on}}). દક્ષિણ-મધ્ય રોમાનિયામાં [[બર્ગન પ્લેઈન|બારાજેન પ્લેન]] તરફ કાર્પાથિઅન્સ પર્વતોમાં મિઠાશ કરે છે. રોમાનિયાનું ભૌગોલિક વૈવિધ્ય વૃક્ષો અને વન્ય પ્રાણીઓની સમૃદ્ધિ તરફ દોરી જાય છે.<ref name="statistical"/>
=== પર્યાવરણ ===
[[ચિત્ર:Retezat-bucura-peleaga.jpg|thumb|250px|રેટેઝેટ નેશનલ પાર્કની અંદર હિમઝરણાના તળાવો]]
કુદરતી અને અર્ધ-કુદરતી ઈકોસીસ્ટમથી દેશનો ઘણો વિસ્તાર (ભૂમિ પ્રદેશનો47%) છવાયેલો છે.<ref name="biodiversity">{{citeweb|url=http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/romania/robiodiv.htm|title=Romania's Biodiversity|publisher=Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection of Romania|access-date=2008-01-10|archive-date=2008-02-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20080210141053/http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/romania/robiodiv.htm|url-status=dead}}</ref> રોમાનિયાના તમામ જંગલોમાંથી અડધા જંગલો (દેશના 13%)ને ઉત્પાદન માટે નહિ પરંતુ જળ સંરક્ષણ માટે સાચવવામાં આવતા હોવાથી યુરોપના બિન-હસ્તક્ષેપવાળા મોટા જંગલો પૈકીના એક રોમાનિયામાં છે.<ref name="biodiversity"/> રોમાનિયન વન્ય પર્યાવરણની સંપૂર્ણતાનો અંદાજ એના પરથી આવી શકે છે કે યુરોપીયન વન્યની શ્રેણીના તમામ જીવજંતુઓની ઉપસ્થિતિ જોવા મળે છે, જેમાં તમામ યુરોપીયન છીંકણી રીંછો અને વરુના અનુક્રમે 60% તથા 40%નો સમાવેશ થાય છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/index.htm|title=State of the Environment in Romania 1998: Biodiversity|publisher=Romanian Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection|access-date=2008-01-10|archive-date=2008-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080116051416/http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/index.htm|url-status=dead}}</ref> રોમાનિયામાં સસ્તન(કે જેના માટે કાર્પેથિઅન [[કેમોઈસ|ચેમોઈસ]] સૌથી વધારે જાણીતા છે), પક્ષીઓ, સરીસૃપો, એકકોષીની પણ લગભગ 400 અદ્વિતિય જાતો છે.<ref>{{citeweb|url=http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/bio_cou_642.pdf|format=PDF|title=EarthTrends:Biodiversity and Protected Areas - Romania|access-date=2008-01-10}}</ref>
લગભગ {{convert|10000|km2|sqmi|abbr=on}} (કુલ વિસ્તારના લગભગ 5%) કુલ સંરક્ષિત વિસ્તારમાંથી રોમાનિયામાં છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/protarea.htm|title=Protected Areas in Romania|publisher=Romanian Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection|access-date=2008-01-10|archive-date=2007-11-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20071117061753/http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/protarea.htm|url-status=dead}}</ref> જેમાં [[દાનુબે ડેલ્ટા|દાનુબે ત્રિકોણ અનામત જૈવક્ષેત્ર]] સૌથી મોટું છે અને યુરોપમાં સૌથી ઓછું નુકસાન પામેલ ભીનીભૂમિનું સંકુલ છે, કે જે કુલ સમગ્ર વિસ્તાર આવરી લે છે.{{convert|5800|km2|sqmi|abbr=on}}.<ref>{{citeweb|url=http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/delta.htm|title=Danube Delta Reserve Biosphere|publisher=Romanian Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection|access-date=2008-01-10|archive-date=2005-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20050426231510/http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/delta.htm|url-status=dead}}</ref>
દાનુબે ત્રિકોણના જૈવ વૈવિધ્યની મહત્તા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે જાણીતી છે. સપ્ટેમ્બર 1990માં તે જૈવક્ષેત્ર અભયારણ્ય તરીકે જાહેર થયું હતું, રામસર વિસ્તાર મે 1991માં અને આ વિસ્તારમાંથી 50% કરતા વધુ વિસ્તાર [[વિશ્વ વારસા સૂચિ|વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદી]]માં ડિસેમ્બર 1991માં સ્થાન પામ્યો.<ref>{{citeweb|url=http://whc.unesco.org/en/list/588|title=Danube Delta|publisher=UNESCO's World Heritage Center|access-date=2008-01-10}}</ref> તેની સરહદોની અંદર વિશ્વનની સૌથી વધારે વ્યાપક [[રીડ બેડ]] પદ્ધતિ છે.<ref>{{citeweb|url=http://whc.unesco.org/en/list/588/video|title=NHK World Heritage 100 Series|publisher=UNESCO's World Heritage Center|access-date=2008-01-10}}</ref> અન્ય બે જૈવ ક્ષેત્ર અભયારણ્યો છે: [[રેટેઝેટ નેશનલ પાર્ક]] અને [[રોડના પર્વતો|રોડના નેશનલ પાર્ક]].
=== વન્યજીવ અને વનસ્પતિ ===
[[ચિત્ર:Pelicani din Delta Dunarii.PNG|250px|thumb|દાનુબે ડેલ્ટામાં પેલિકન]]
રોમાનિયામાં 3,700 પ્રકારના સ્થળો છે, કે જેમાંથી અત્યાર સુધીમાં 23ને [[કુદરતી સ્મારકો|કુદરતી સ્થાપત્યો]], 74ને લુપ્ત, 39ને લુપ્તપ્રાય, 171ને દયાજનક અને 1,253 દુર્લભ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા છે.<ref name="flora">{{cite web|url=http://enrin.grida.no/htmls/romania/soe2000/rom/cap5/ff.htm|title=Flora si fauna salbatica|publisher=enrin.grida.no|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2009-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20090223142209/http://enrin.grida.no/htmls/romania/soe2000/rom/cap5/ff.htm|url-status=dead}}</ref> અલ્પેઈન ઝોન, ફોરેસ્ટ ઝોન અને સ્ટેપ્પે ઝોન એ રોમાનિયામાં વનસ્પતિના ત્રણ મોટા વિસ્તારો છે. જમીન અને વાતાવરણની લાક્ષણિકતાઓ તથા ઊંચાઈના આધારે વનસ્પતિ ઉછેરની પદ્ધતિ સ્થાપિત થઈ છે. જેમ કે: [[ઓક]], [[ફ્લાસ્ક]], [[લિન્ડેન|લિન્ડન]], [[એશ]] (સ્ટેપ્પ ઝોન અને નીચા પર્વતો), [[બીચ]], [[ઓક]] (500 અને 1200 મીટરની વચ્ચે), [[સ્પ્રુસ]], [[ફિર]], [[પાઈન]] (1200 અને 1800 મીટરની વચ્ચે), [[જ્યુનિપર]], [[પાઈન|માઉન્ટેઈન પાઈન]] અને [[વૃક્ષ|ડ્વાર્ફ ટ્રીસ]] (1800 અને 2000 મીટરમાં), નાની જડીબુટ્ટીઓ ધરાવતા અલ્પેઈન ઘાસના મેદાન(2૦૦૦ મીટરથી વધારે).<ref name="aproape">{{cite web|url=http://www.rri.ro/art.shtml?lang=2&sec=252&art=18152|title=Capitolul 12: Relieful, apele, clima, vegetatia, fauna, ariile protejate|work=Aproape totul despre România|publisher=Radio Romania International|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2010-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20101227233354/http://www.rri.ro/art.shtml?lang=2&sec=252&art=18152|url-status=dead}}</ref> ભેજવાળા વાતાવરણના કારણે ઊંચી ટેકરીઓની આસપાસ [[ઘાસ|મીડો]], [[રીડ]], [[રશ]], [[સેજ|સેઝ]]ની વિશેષ પ્રકારની વનસ્પતિઓ થાય છે અને ઘણી વાર તેની સાથે [[વિલો]], [[પોપલર્સ|પોપલર]] અને [[એરિનિ]]નો ટુકડો હોય છે. [[દાનુબે ડેલ્ટા]]માં ભેજવાળી બાગાયતનું પ્રમાણ વધારે છે.<ref name="aproape"/>
રોમાનિયાની વન્યજીવ સમૃદ્ધિમાં 33,792 પ્રજાતિના પ્રાણીઓનો સમાવેશ થાય છે, 33,085 [[કરોડ વિનાનું પ્રાણી|પૃષ્ઠવંશ સિવાય]]ના અને 707 [[કરોડવાળુ પ્રાણી|પૃષ્ઠવંશ]]ના છે.<ref name="flora"/> પૃષ્ઠવંશ પ્રજાતિઓમાં 191 [[માછલી]], 20 [[ઉભયચર|ઉભય-ચર]], 30 [[સરીસૃપ]], 364 [[પક્ષી]] અને 102 [[સસ્તન]] પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે.<ref name="flora"/> વન્યસૃષ્ટિ વિશેષ કરીને વનસ્પતિ સૃષ્ટિ દ્વારા તોડી નાખવામાં આવે છે. આમ નિશ્ચિત પૃષ્ઠભાગ મેદાન અને જંગલ મેદાનની પ્રજાતિઓ આ મુજબ છે: [[સસલુ]], [[હેમસ્ટર|ઉંદર જેવુ પ્રાણી હેમ્સ્ટર]], [[જમીન પરની ખિસકોલી|ખિસકોલી]], [[ફીઝન્ટ|તેતર]], [[ડ્રોપ]], [[ક્વેઈલ]], [[કાર્પ]], [[પેર્ચ|પર્ચ]], [[પાઈક]], [[કેટફિશ]], સખત લાકડાની વન્ય સપાટી (ઓક અને બીચ): [[બોર|ડુક્કર]], [[વરુ]], [[શિયાળ]], [[બાર્બેલ|બાર્બેલ માછલી]], [[લક્કડખોદ]], શંકુદ્રુમ વન્ય મેદાન: [[ટ્રાઉટ]], [[લિંક્સ]], [[હરણ]], [[બકરી]]ઓ અને [[કાળુ ગરુડ|બ્લેક]] તથા [[બાલ્ડ ગરુડ|બાલ્ડ ઈગલ]] જેવી નિશ્ચિત અલ્પેઈન વન્ય સૃષ્ટિ.<ref name="aproape"/> [[પેલિકન]], [[હંસ]], [[ગ્રેલેગ ગુસ|જંગલી ગીસ]] અને [[ફ્લેમિંગો]] સહિતની પક્ષીઓની સેંકડો પ્રજાતિઓ માટે દાનુબે ડેલ્ટા નિવાસસ્થાન છે અને તેમને કાયદા દ્વારા રક્ષણ આપવામાં આવ્યું છે. ડેલ્ટા એ યાયાવર પક્ષીઓ માટેનું વિરામસ્થળ પણ છે. [[દોબ્રોજે|દોબ્રોગીઆ]] વિસ્તારમાં પક્ષીઓની દુર્લભ પ્રજાતિઓમાં [[પેલિકન]], [[કોર્મોરેન્ટ]], [[હરણ|નાના હરણ]], [[રેડ-બ્રેસ્ટેડ ગુસ]], [[વ્હાઈટ-ફ્રન્ટેડ ગુસ]] અને [[મૂંગુ હંસ|મૂંગા હંસ]] છે.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/508461/Romania|title=Land » Plant and animal life|publisher=Encyclopædia Britannica|access-date=2009-09-07}}</ref>
=== આબોહવા ===
ખુલ્લા દરિયાથી અંતર અને યુરોપીયન ખંડના દક્ષિણપૂર્વીય હિસ્સામાં સ્થિત હોવાના કારણે રોમાનિયા ચાર અલગ મોસમોના કારણે [[સમશીતોષ્ણ હવામાન|સમશીતોષ્ણ]] અને [[ખંડીય હવામાન|યુરોપીય ખંડ]]ની વચ્ચેની આબોહવા અનુભવે છે. દક્ષિણમાં અને {{convert|8|°C}} ઉત્તરમાં સરેરાશ વાર્ષિક તાપામાન 11 °C (52 °F) છે.<ref name="climate">{{citeweb|url=http://countrystudies.us/romania/34.htm|title=Romania: Climate|publisher=U.S. Library of Congress|access-date=2008-01-10}}</ref> [[ઈઓન સિઓન]]માં 1951 અને {{convert|-38.5|°C}} [[બોડ, બ્રેસોવ|બોડ]]માં ૧૯૪૨ વખતે [[તાપમાન અંતિમો|આત્યંતિક તાપમાન નોંધાયુ હતુ]]{{convert|44.5|°C}} .<ref>{{citeweb|url=http://www.romaniatourism.com/climate.html|title=Romania: climate|publisher=Climate|access-date=2008-01-10}}</ref>
ઠંડી સવાર અને હૂંફાળી રાતો સાથેની વસંત ઋતુ આહલાદક છે. ઉનાળામાં બુકારેસ્ટમાં (જુનથી ઓગસ્ટ) સરેરાશ મહત્તમ તાપમાન લગભગ{{convert|28|°C}},<ref>{{citeweb|url=http://www.wordtravels.com/Travelguide/Countries/Romania/Climate/|title=The monthly average climate parameters in Bucharest|publisher=WorldTravels|access-date=2008-01-10}}</ref> દેશના નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં વધારે તાપમાન સાથે {{convert|35|°C}} ઉનાળા સામાન્ય રીતે હૂંફાળાથી ગરમ હોય છે.
બુકારેસ્ટમાં મિનિમા અને અન્ય નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં સરેરાશ જેટલુ હોય છે{{convert|16|°C}}, પરંતુ વધારે ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં તાપમાનમાં મહત્તમ અને લઘુતમ તાપમાનમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો જોવા મળે છે. ખેતરો અને વૃક્ષોના રંગબેરંગી પત્તાઓ સાથે પાનખર સૂકી અને ઠંડી હોય છે. શિયાળો ઠંડો હોઈ શકે છે, નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં સૌથી ઊંચા પર્વતોમાં, કે જ્યાં સૌથી ઊંચા શિખરો પર કેટલાક વિસ્તારો [[પર્માફ્રોસ્ટ|થીજી]] જાય છે ત્યાં પણ સરેરાશ મહત્તમ {{convert|2|°C}} ઓછા {{convert|-15|°C}} કરતા વધારે હોતુ નથી.<ref>{{citeweb|url=http://clic.npolar.no/disc/disc_datasets_metadata.php?s=0&desc=1&table=Datasets&id=DISC_GCMD_GGD30&tag=All&Category=&WCRP=&Location=All&stype=phrase&limit=10&q=|title=Permafrost Monitoring and Prediction in Southern Carpathians, Romania|publisher=CliC International Project Office (CIPO)|date=2004-12-22|access-date=2008-08-31|archive-date=2011-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20110516104422/http://clic.npolar.no/disc/disc_datasets_metadata.php?s=0&desc=1&table=Datasets&id=DISC_GCMD_GGD30&tag=All&Category=&WCRP=&Location=All&stype=phrase&limit=10&q=|url-status=dead}}</ref>{{convert|750|mm|in|abbr=on}}દર વર્ષે માત્ર પશ્ચિમિ સૌથી ઊંચા પર્વતો પર વરસાદ વધુ હોવાની સાથે સરેરાશ વરસાદ હોય છે— તેમાંથી મોટાભાગનો [[સ્નોવ|બરફ]] તરીકે પડે છે અને સ્કીઈંગ ઉદ્યોગને વિકાસમાં મદદ કરે છે. દેશના કેટલાક દક્ષિણ-મધ્ય વિસ્તારમાં (બુકારેસ્ટની આસપાસ) વરસાદના ટીપાઓનું સ્તર સામાન્ય હોય છે{{convert|600|mm|in|abbr=on}},<ref>{{cite web|language=Romanian|url=http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf|format=PDF|title=The 2004 Yearbook|publisher=Romanian National Institute of Statistics|access-date=2008-08-31|archive-date=2007-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927210503/http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf|url-status=dead}}</ref> જ્યારે કે દાનુબે ડેલ્ટામાં વરસાદનું પ્રમાણ અત્યંત ઓછુ હોય છે અને ત્યાં માત્ર 370 મિમિનો સરેરાશ વરસાદ પડે છે.
== વસ્તી ==
[[ચિત્ર:Romania demography 1961-2010.svg|thumb|250px|1961-2003ની વચ્ચે રોમાનિયાની ભૌગોલિક સ્થિતિ]]
2002ના સેન્સસ મુજબ રોમાનિયાની વસતી 21,698,181 છે અને તે આ પ્રદેશના અન્ય દેશો જેટલી જ છે. આગામી વર્ષોમાં [[ઓછો પ્રજનન દર|પ્રજનન દર ઓછો]] હોવાના કારણે વસતીદરમાં સામાન્ય ઘટાડો નોંધાવાની શક્યતા છે. વસતીમાં 89.5% [[રોમાનિયનો]] છે. સૌથી મોટી [[રોમાનિયાની લઘુમતિઓ|પ્રાદેશિક લઘુમતી]] [[રોમાનિયામાં હંગેરિયન લઘુમતિ|હંગેરિયનો]] છે અને વસતીમાં તેમનું પ્રમાણ 6.6% છે અને [[રોમાનિયામાં રોમા લઘુમતિ|રોમા]] અથવા જિપ્સીઓનું પ્રમાણ 2.46% છે. અધિકૃત સેન્સસ અનુસાર 535,250 [[રોમાની લોકો|રોમા]] રોમાનિયામાં રહે છે.<ref group="note">[http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t47.pdf વંશીયતાની વસતી ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091003112909/http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t47.pdf |date=2009-10-03 }} પર આધારિત 2002 સેન્સસ મુજબ રોમાનિયામાં કુલ 535,250 રોમા છે. અન્ય સ્રોતો આ આંકડાનો વિરોધ કરે છે, કારણ કે સ્થાનિક સ્તરે ઘણા રોમાઓ ભેદભાવ થવાના ભયથી પોતાની જાતને અન્ય વંશના ગણાવે છે (ખાસ કરીને રોમાનિયન, પરંતુ આ સાથે જ પશ્ચિમમાં હંગેરિયન અને દોબ્રુજામાં તૂર્કિશ). ઘણા તો ક્યારેય નોંધાયા જ નથી, કારણકે તેમની [http://www.edrc.ro/docs/docs/Romii_din_Romania.pdf પાસે ઓળખપત્ર નથી]. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્રોતો અધિકૃત સેન્સસ કરતા વધારે ઊંચો આંકડો આપે છે([http://europeandcis.undp.org/uploads/public/File/rbec_web/vgr/chapter1.1.pdf [[યુએનડીપી(UNDP)|UNDP]]'s Regional Bureau for Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101141449/http://europeandcis.undp.org/uploads/public/File/rbec_web/vgr/chapter1.1.pdf |date=2013-11-01 }}, [http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/EXTROMA/0,,contentMDK:20333806~menuPK:615999~pagePK:64168445~piPK:64168309~theSitePK:615987,00.html World Bank], {{cite web|url=http://www.msd.govt.nz/documents/publications/msd/journal/issue25/25-pages154-164.pdf|format=PDF|title=International Association for Official Statistics|archive-url=https://web.archive.org/web/20080226202154/http://www.msd.govt.nz/documents/publications/msd/journal/issue25/25-pages154-164.pdf|archive-date=2008-02-26|access-date=2009-12-17|url-status=dead}}.</ref><ref>{{citeweb|url=http://www.usatoday.com/news/world/2005-02-01-roma-europe_x.htm|publisher=usatoday|title=European effort spotlights plight of the Roma|access-date=2008-08-31}}</ref> [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]]માં મોટા પ્રમાણમાં લઘુમતિમાં સ્થાન ધરાવતા હંગેરિયનો [[હર્ઘિતા કાઉન્ટી|હાર્ઘિટા]] અને [[કોવાસ્ના કાઉન્ટી|કોવાસ્ના]] પરગણામાં બહુમતિ ધરાવે છે. [[રોમાનિયાના યુક્રેનિયનો|યુક્રેનિયનો]], [[રોમાનિયાના જર્મનો|જર્મનો]], [[લિપોવાન્સ]], [[રોમાનિયાના તૂર્કો|તૂર્કો]], [[રોમાનિયાના ટાટારો|તાતારો]], [[રોમાનિયાના સર્બો|સર્બો]], [[રોમાનિયાના સ્લોવાકો|સ્લોવાકો]], [[બેનેટ બલ્ગેરિયનો|બલ્ગેરિયનો]], [[રોમાનિયાના ક્રોટ્સો|ક્રોટ્સો]], [[રોમાનિયાના ગ્રીકો|ગ્રીકો]], [[રશિયનો]], [[રોમાનિયામાં યહૂદીઓનો ઇતિહાસ|યહૂદીઓ]], [[રોમાનિયાના ચેકો|ચેકો]], [[રોમાનિયામાં પોલિશ લઘુમતિ|પોલ્સ]], [[રોમાનિયાના ઈટાલિયનો|ઈટાલિયનો]], [[રોમાનિયામાં આર્મેનિયનો|અમેરિકનો]] અને અન્ય એથનિક જૂથો વસતીમાં બાકીનો 1.4% હિસ્સો ધરાવે છે.<ref name="census">{{cite report|url=http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html|title=Official site of the results of the 2002 Census|language=Romanian|access-date=2008-08-31|archivedate=2008-03-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080325223653/http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html%23}}</ref> 1930માં [[રોમાનિયામાં જર્મનો]] 745,421 હતા ,<ref>{{cite web|url=http://www.hungarian-history.hu/lib/minor/min02.htm|title=German Population of Romania, 1930-1948|publisher=hungarian-history.hu|access-date=2009-09-07|archive-date=2007-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20070817040031/http://www.hungarian-history.hu/lib/minor/min02.htm|url-status=dead}}</ref> હવે માત્ર 60,000 રહ્યા છે.<ref>{{cite web|url=http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/en/Laenderinformationen/01-Laender/Rumaenien.html|title=German minority|publisher=auswaertiges-amt.de|access-date=2009-09-07|archive-date=2008-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20080917200535/http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/en/Laenderinformationen/01-Laender/Rumaenien.html|url-status=dead}}</ref> 1924માં રોમાનિયાના રાજ્યમાં 796,056 [[રોમાનિયામાં યહૂદીઓનો ઇતિહાસ|યહૂદીઓ]] હતા.<ref>{{cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/romania.html|title=The Virtual Jewish History Tour - Romania|publisher=jewishvirtuallibrary.org|access-date=2009-09-07}}</ref> એક અંદાજ મુજબ વિદેશમાં રહેતા રોમાનિયનો અને રોમાનિયામાં જન્મેલ પૂર્વજો ધરાવનાર વ્યક્તિઓની સંખ્યા 12 મિલિયન જેટલી છે.<ref name="diaspora"/>
રોમાનિયાની અધિકૃત ભાષા [[રોમાનિયન ભાષા|રોમાનિયન]], [[ઇટાલિયન ભાષા|ઈટાલિયન]], [[ફ્રેન્ચ ભાષા|ફ્રેન્ચ]], [[સ્પેનિશ ભાષા|સ્પેનિશ]], [[પોર્ટુગીઝ ભાષા|પોર્ટુગીઝ]] અને [[કેટાલન ભાષા|કેટાલેન]] સાથે સંબંધ ધરાવતી [[પૂર્વીય રોમાન્સ ભાષા]] છે. વસતીના 91% લોકો પ્રથમ ભાષા તરીકે રોમાનિયન બોલે છે અને અનુક્રમે 6.7% and 1.1% વસતી દ્વારા બોલાતી [[હંગેરીયન ભાષા|હંગેરિયન]] અને [[રોમાનિયામાં રોમા લઘુમતિ|રોમા]] સૌથી વધુ અગત્યની લઘુમતિ ભાષાઓ છે.<ref name="census"/> 1990ના દસકા સુધી [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા સેક્સન્સ|ટ્રાન્સીલ્વેનિયન સેક્સન્સ]]માં જર્મન બોલતા લોકોની સંખ્યા પણ નોંધપાત્ર હતી, આમ છતાં તેમાંથી ઘણા લોકો જર્મનીમાં સ્થળાંતર કરી જતાં હવે રોમાનિયામાં જર્મન બોલતા લોકોની સંખ્યા માત્ર 45,000 રહી છે. એથનિક લઘુમતિઓ સ્થાનિક વસતીમાં 20%થી વધુ પ્રમાણમાં હોય ત્યારે લઘુમતિઓની તે ભાષાનો ઉપયોગ જાહેર વહીવટમાં અને ન્યાય પદ્ધતિમાં કરી શકાય છે અને આ સાથે માતૃભાષાના શિક્ષણ અને સંકેતો પણ આપવામાં આવે છે. શાળાઓમાં ભણાવવામાં આવતી વિદેશી ભાષાઓમાં [[અંગ્રેજી ભાષા|ઈંગ્લિશ]] અને [[ફ્રેન્ચ ભાષા|ફ્રેન્ચ]] મુખ્ય છે. 5 મિલિયન રોમાનિયનો ઈંગ્લિશ બોલે છે, 4–5 મિલિયન લોકો દ્વારા ફ્રેન્ચ બોલાય છે અને જર્મની, ઈટાલિયન તથા સ્પેનિશ (પ્રત્યેક ભાષા) 1-2 મિલિયન લોકો દ્વારા બોલાય છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.anis.ro/index.php?page=afaceri&sec=afaceri_avantaje&lang=ro|title=Outsourcing IT în România|language=Romanian|publisher=Owners Association of the Software and Service Industry|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-12-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206115410/http://www.anis.ro/index.php?page=afaceri&sec=afaceri_avantaje&lang=ro|url-status=dead}}</ref> અંગ્રેજીનું ચલણ વધારે હોવા છતાં ઐતિહાસિક રીતે સૌથી વધુ બોલવામાં આવતી વિદેશી ભાષા ફ્રેન્ચ હતી. પરિણામે રોમાનિયન ઈંગ્લિશ બોલનારા લોકો રોમાનિયન-ફ્રેન્ચ બોલનારા કરતાં ઉંમરમાં નાના હોય છે. આમ છતાં રોમાનિયા [[લા ફ્રાન્કોફોનિ]]નું સંપૂર્ણ સભ્ય છે અને 2006માં તેણે ફ્રાન્કોફોનિ સમિટની યજમાની કરી હતી.<ref>{{cite web|url=http://www.francophonie.org/doc/doc-historique/chronologie-oif.pdf|format=pfd|language=French|title=Chronology of the International Organization La Francophonie|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20080307170154/http://www.francophonie.org/doc/doc-historique/chronologie-oif.pdf|url-status=dead}}</ref> પ્રાંતમાં ઓસ્ટ્રો-હંગેરિયન શાસનને ઓળખવાની પરંપરાના કારણે ટ્રાન્સિલ્વેનિયામાં જર્મની વ્યાપક પ્રમાણમાં શિખવાડવામાં આવે છે.
=== ધર્મ ===
રોમાનિયા [[બિન-સાંપ્રદાયિક રાજ્ય]] છે, આમ તેનો કોઈ [[રાજ્ય ધર્મ|રાષ્ટ્રીય ધર્મ]] નથી. અગ્રણી ધાર્મિક સંસ્થા [[રોમાનિયન ઓર્થોડોક્સ ચર્ચ]], [[પૂર્વીય ઓર્થોડોક્સ ચર્ચ|ઈસ્ટર્ન ઓર્થોડોક્સ]] [[પૂર્ણ ભાઈચારો|કમ્યુનિયન]]ની અંદર [[ઓટોસેફેલી|ઓટોસેફાલૌસ]] ચર્ચ છે; 2002ના સેન્સસ અનુસાર વસતીના 86.7% લોકો તેના સભ્ય છે. અન્ય મહત્વની [[ખ્રિસ્તિ ધર્મસંઘો|ક્રિશ્ચિયન સંસ્થાઓ]]માં [[રોમાનિયામાં રોમન કેથોલિકવાદ|રોમન કેથોલિસિઝમ]] (4.7%), [[પ્રોટેસ્ટન્ટવાદ|પ્રોટેસ્ટન્ટિઝમ]] (3.7%), [[પેન્ટેકોસ્ટાલિઝમ]] (1.5%) અને [[રોમાનિયન ગ્રીક-કેથોલિક ચર્ચ]] (0.9%) છે.<ref name="census"/> રોમાનિયામાં [[રોમાનિયામાં ઈસ્લામ|મુસ્લિમ]] લઘુમતિ [[દોબ્રુજા|દોબ્રોગીઆ]]માં એકત્રિત છે, જેમાંના મોટાભાગના તૂર્કીશ મૂળના છે અને તેમની સંખ્યા 67,500 લોકોની છે.<ref>{{cite report|url=http://www.recensamant.ro/datepr/tbl6.html|title=Romanian Census Website with population by religion|publisher=Recensamant.ro|access-date=2008-01-01|archivedate=2008-06-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080605161514/http://www.recensamant.ro/datepr/tbl6.html}}</ref> 2002 સેન્સસ વિગતો મુજબ 6,179 [[રોમાનિયામાં યહૂદીઓનો ઇતિહાસ|યહૂદીઓ]], 23,105 લોકો કોઈ પણ ધર્મના નથી/અથવા [[નાસ્તિકવાદ|ઓથેઈસ્ટ]] છે અને 11,734 લોકોએ પ્રશ્નનો જવાબ આપવા ઈનકાર કર્યો હતો. ડિસેમ્બર 27, 2006ના રોજ ધર્મ પરનો નવો કાયદો મંજૂર કરાયો હતો, જે અંતર્ગત 20,000થી વધુ સભ્યો ધરાવનાર અથવા રોમાનિયાની કુલ વસતીમાં 0.1 ટકા જેટલી વસતી ધરાવનાર ધર્મને જ અધિકૃત નોંધણીની માન્યતા મળી શકે છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.bosnewslife.com/europe/romania/2674-romania-president-approves-europes-worst/|title=Romania President Approves Europe's "Worst Religion Law"|access-date=2008-08-31}}</ref>
=== સૌથી મોટા શહેરો ===
[[ચિત્ર:Cluj center.jpg|thumb|250px|રોમાનિયાના સૌથી મોટા શહેરોમાંથી એક ક્લુજ-નાપોકા]]
પાટનગર બુકારેસ્ટ રોમાનિયાનું સૌથી મોટું શહેર છે. 2002ના સેન્સસમાં તેની કુલ વસતી 1.9 મિલિયન કરતા વધારે હતી.<ref>{{citeweb|url=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1186654811&men=gcis&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-182&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg&pt=c&va=&srt=1pnan|publisher=World Gazetteer|title=Population of the largest cities and towns in Romania|access-date=2008-08-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930221932/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1186654811&men=gcis&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-182&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg&pt=c&va=&srt=1pnan|archive-date=2007-09-30|url-status=live}}</ref> [[બુકારેસ્ટના મેટ્રોપોલિટન ક્ષેત્રો|બુકારેસ્ટ]]ના [[રોમાનિયામાં મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારોની યાદી|મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર]]માં 2.2 મિલિયન જેટલી વસતી છે. બુકારેસ્ટનો શહેરી વિસ્તાર [[મૂળ શહેર]] કરતાં 20 ગણો વધારવાની અનેક યોજનાઓ છે.<ref>{{citenews|url=http://www.romanialibera.ro/a94321/zona-metropolitana-bucuresti-va-fi-gata-peste-10-ani.html|title=Metropolitan Zone of Bucharest will be ready in 10 years|publisher=''Romania Libera''|language=Romanian|access-date=2008-08-31}}</ref><ref>{{citeweb|language=Romanian|url=http://www.zmb.ro/main.php|title=Official site of Metropolitan Zone of Bucharest Project|access-date=2008-08-31|archive-date=2004-05-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20040501191410/http://www.zmb.ro/main.php|url-status=dead}}</ref>રોમાનિયાના પાંચ અન્ય શહેરો પણ 300,000 જેટલી વસતી ધરાવે છે અને યુરોપીયન યુનિયનની [[શહેરની હદની અંદર સૌધી વધુ વસતી ધરાવતા યુરોપીયન યુનિયનના સૌથી મોટા શહેરો|EUના 100 સૌથી વધુ વસતીવાળા શહેરો]]ની યાદીમાં પણ તેમનું નામ છે. આ શહેરો છે: [[ઈઆસિ|લાસી]], [[ક્લુજ-નાપોકા|કલુજ-નેપોકા]], [[ટિમિસોરા]], [[કોન્સ્ટન્ટા|કોન્સટન્ટા]] અને [[ક્રેઈઓવા]]. 200,000થી વધુ વસતી ધરાવતા અન્ય શહેરો છેઃ [[ગેલાટી]], [[બ્રેસોવ|બ્રાસોવ]], [[પ્લોઈએસ્ટિ|પ્લોઈએસ્ટી]], [[બ્રેઈલા]] અને [[ઓરાડી|ઓરેડીઆ]]. અન્ય 13 શહેરોની વસતી 100,000 કરતા વધુ છે.<ref name="population" />
હાલમાં અનેક મોટા શહેરોમાં [[રોમાનિયામાં મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારો|મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર]] છે: [[કોન્સ્ટન્ટા મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|કોન્સ્ટન્ટા]] (550,000 લોકો), [[બ્રેસોવ મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|બ્રાસોવ]], [[ઈઆસિ મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|ઈઆસી]] (બંનેમાં લગભગ 400,000 જેટલી વસતી) અને [[ઓરડીઆ મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|ઓરેડીઆ]] (260,000) અને બીજા અનેક માટે આયોજન કરાયુ છે: [[ટિમિસોઆરા મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|ટિમિસોરા]] (400,000), [[ક્લુજ-નાપોકા મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|ક્લુજ-નેપોકા]] (400,000), [[સેન્ટેમિર મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર|બ્રેઈલા-ગેલેટી]] (600,000), [[ક્રેઈઓવા]] (370,000), [[બકાઉ|બેકાઉ]] અને [[પ્લોઈએસ્ટિ|પ્લોઈએસ્ટી]].<ref>{{cite web|url=http://www.zmi.ro/de/zmi_context_romania.html|title=Map of Romanian municipalities that can have metorpolitan areas in maroon|3=zmi.com|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080901055547/http://www.zmi.ro/de/zmi_context_romania.html|url-status=dead}}</ref>
=== શિક્ષણ ===
[[ચિત્ર:Bucharest university.jpg|thumb|250px|યુનિવર્સિટી ઓફ બુકારેસ્ટનું મુખ્ય સંકુલ]]
[[1989ની રોમાનિયન ક્રાંતિ]]ના સમયથી રોમાનિયન શિક્ષણ પદ્ધતિઓમાં નિરંતર [[સુધારા]] પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે અને તેને ટીકા તથા પ્રશંસા બંને મળ્યા છે.<ref>{{cite report|publisher=UNESCO|url=http://www.unesco.org/education/wef/countryreports/romania/rapport_1.html|title=The Romanian Educational Policy in Transition|access-date=2008-08-31}}</ref> 1995માં સ્વીકારવામાં આવેલા શિક્ષણના કાયદા મુજબ શિક્ષણ પદ્ધતિનું નિયંત્રણ [[રોમાનિયાનું શિક્ષણ અને સંશોધન મંત્રાલય|શિક્ષણ અને સંશોધન મંત્રાલય]] દ્વારા થાય છે. દરેક સ્તરનું પોતાનું સંગઠન સ્વરૂપ છે અને તે વિવિધ કાયદાઓને પાત્ર છે. 3થી 6 વર્ષના બાળકો માટે [[કિન્ડરગાર્ટન-બાલમંદિર|બાલમંદિર]] વૈકલ્પિક છે. [[સ્કૂલ]] શિક્ષણ 7 વર્ષની ઉંમરે શરૂ થાય છે (ક્યારેક 6) અને 10મા ધોરણ સુધી તે ફરજિયાત છે (સામાન્ય રીતે 17 અથવા 16 વર્ષ સુધી કહી શકાય).<ref>{{cite report|publisher=UNESCO|url=http://www.unesco.org/education/wef/countryreports/romania/rapport_2.html|title=The Romanian Educational Policy in Transition|access-date=2008-08-31}}</ref> [[પ્રાથમિક સ્કૂલ|પ્રાથમિક]] અને [[માધ્યમિક સ્કૂલ|માધ્યમિક]] શિક્ષણ 12 અથવા 13 ગ્રેડમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યુ છે. [[ઉચ્ચતર શિક્ષણ|ઉચ્ચ શિક્ષણ]] [[યુરોપીયન ઉચ્ચ શિક્ષણ વિસ્તાર|યુરોપીયન ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્ર]] સાથે સંકળાયેલુ છે.
અધિકૃત શાળા પદ્ધતિ અને તાજેતરમાં ઉમેરવામાં આવેલ ખાનગી સમાન વિકલ્પો સિવાય અર્ધ-ન્યાયિક, અનૌપચારિક, સંપૂર્ણ [[ટ્યુટરિંગ#ખાનગી ટ્યુટરિંગ|ખાનગી ટ્યુટરિંગ]] પદ્ધતિ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. ટ્યુટરિંગ મોટા ભાગે [[માધ્યમિક સ્કૂલ]]માધ્યમિક દરમિયાન વિવિધ પરિક્ષાઓની તૈયારી માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે, કે જે અત્યંત કપરુ હોય છે. ટ્યુટરિંગ વ્યાપક પ્રમાણમાં ફેલાયેલુ છે અને તેને શિક્ષણ પદ્ધતિના ભાગ તરીકે ગણાવી શકાય. સામ્યવાદી યુગ દરમિયાન તેને ઘણી મદદ મળી અને તેને સમૃદ્ધ બનાવવામાં આવ્યુ.<ref>{{cite web|url=http://www.genderomania.ro/book_gender_post/part1/Anca_Gheaus.pdf|title=Limited relevants. What feminists can learn from the eastern experience|format=pdf|access-date=2008-08-25|publisher=genderomania.ro|archive-date=2008-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20080904004658/http://www.genderomania.ro/book_gender_post/part1/Anca_Gheaus.pdf|url-status=dead}}</ref>
2004માં 4.4 મિલિયન લોકોએ સ્કૂલમાં નોંધણી કરાવી હતી. તેમાંથી 650,000 બાલમંદિરમાં, 3.11 મિલિયન (વસતીના 14% ટકા) પ્રાથમિકમાં અને માધ્યમિક સ્તરે અને 650,000 (વસતીના 3%) ટેર્ટિઅરી સ્તરે (યુનિવર્સિટીઓમાં) નોંધણી કરાવી હતી.<ref>{{cite web|url=http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap8.pdf|format=PDF|title=Romanian Institute of Statistics Yearbook - Chapter 8|language=Romanian|access-date=2008-08-31}}</ref> આ જ વર્ષે પુખ્ત સાક્ષરતા દર 97.3% (વિશ્વમાં 45મો) હતો, જ્યારે કે પ્રાથમિક, માધ્યમિક અને ટેર્ટીઅરી સ્કૂલ માટેનો સંયુક્ત નોંધણી દર 75% (વિશ્વમાં 52મો) હતો.<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/hdr2006/pdfs/report/HDR06-complete.pdf|title=UN Human Development Report 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20070202212856/http://hdr.undp.org/hdr2006/pdfs/report/HDR06-complete.pdf|format=pdf|archive-date=2007-02-02|access-date=2009-12-17|url-status=live}}</ref> વર્ષ 2000 માટે શાળાઓમાં [[PISA]] મૂલ્યાંકન અભ્યાસે નિમ્ન [[ઓઇસીડી.|OECD]]ના આંકમાં 85% ટકાનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા 432ના સામાન્ય આંક સાથે ભાગ લેનાર 42 દેશોમાં રોમાનિયાને 34મો ક્રમ આપ્યો હતો.<ref>{{cite report|url=http://www.edu.ro/index.php?module=uploads&func=download&fileId=1958|title=OECD International Program for Evaluation of Students, National Report|location=Bucureşti|year=2002|pages=10—15|publisher=Romanian Ministry of Education|access-date=2008-08-31}}</ref> [[વિશ્વ યુનિવર્સિટીઓનું શૈક્ષણિક રેન્કિંગ|વિશ્વ યુનિવર્સિટીઓના એકેડેમિક રેન્કિંગ]] મુજબ 2006માં વિશ્વની ટોચની 500 યુનિવર્સિટીઓમાં રોમાનિયાની કોઈપણ યુનિવર્સિટીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નહોતો.<ref>{{cite report|url=http://ed.sjtu.edu.cn/rank/2006/ARWU2006FULLLIST-BY%20RANK%20(PDF).pdf|format=pdf|title=Academic Ranking World University 2006: Top 500 World University|access-date=2008-08-31|archivedate=2012-02-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205043418/http://ed.sjtu.edu.cn/rank/2006/ARWU2006FULLLIST-BY%20RANK%20(PDF).pdf}}</ref> રેન્કિંગની આ જ પદ્ધતિમાં રોમાનિયાની શ્રેષ્ઠ યુનિવર્સિટી [[બુકારેસ્ટ યુનિવર્સિટી]]એ વિશ્વની ટોચની 500 યુનિવર્સિટીમાં છેલ્લા સ્થાને રહેનાર યુનિવર્સિટી કરતાં અડધો સ્કોર કર્યો હતો.<ref>{{cite report|publisher=Asociaţia Ad Astra a cercetătorilor rom
âni|author=Răzvan Florian|url=http://www.ad-astra.ro/journal/8/florian_shanghai_romania.pdf|format=pdf|title=Romanian Universities and the Shanghai rankings|location=Cluj-Napoca, România|pages=7–9|access-date=2008-08-31}}</ref>
ધાર્મિક સંકુચિતતાના વધતા જતા વલણના કારણે રોમાનિયન માધ્યમિક શાળા અભ્યાસક્રમને તાજેતરમાં [[સેન્સરશિપ-નિયંત્રણ|સેન્સર]] કરીને નવેસરથી ઘડવામાં આવ્યો હતો. 2006માં દેશમાં સામ્યવાદના સમયથી ભણાવવામાં આવતા [[ઉત્ક્રાંતિનો સિદ્ધાંત|ઉત્ક્રાંતિના સિદ્ધાંત]]ને રાષ્ટ્રવ્યાપી ફરજિયાત અભ્યાસક્રમમાંથી પડતો મૂકવામાં આવ્યો હતો. [[વોલ્ટાયર|વોલ્ટેર]] અને [[કેમુસ]] જેવા ધર્મના ટિકાકાર તત્વવેત્તાઓને પણ ધાર્મિક અભ્યાસક્રમમાંથી દૂર કરવામાં આવ્યા છે. તેના બદલે વિદ્યાર્થીઓને રૂઢિચૂસ્ત ધાર્મિક વર્ગોમાં [[ઉત્પત્તિના વૃતાન્ત અનુસાર સર્જન|7-દિવસીય સર્જનવાદ]] શીખવવામાં આવે છે અને નવી દરખાસ્ત અનુસાર તે ફરજિયાત બની શકે છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.thediplomat.ro/reports_1207.php|title=Romania removes theory of evolution from school curriculum|publisher=''The Diplomat''|access-date=2008-08-31}}</ref>
== સરકાર ==
=== રાજકારણ ===
[[રોમાનિયાનું બંધારણ]] [[ફ્રાન્સનું બંધારણ|ફ્રાન્સના પાંચમા રીપબ્લિકના બંધારણ]]<ref name="Europaworld"/> પર આધારિત છે અને ડિસેમ્બર 8, 1991ના રોજ લોકમત દ્વારા તેને મંજૂરી આપવામાં આવી.<ref name="Europaworld"/> ઓક્ટોબર 2003માં યોજાયેલ મતદાનમાં બંધારણના 79 સુધારાઓને મંજૂરી આપવામાં આવી અને તેને યુરોપીયન યુનિયનના કાયદાઓની અનુરૂપ બનાવવામાં આવ્યું.<ref name="Europaworld"/> બહુ-પક્ષીય લોકતાંત્રિક પદ્ધતિના આધારે અને કાયદાકીય, વહીવટી અને ન્યાયિક સત્તાઓને અલગ રાખીને રોમાનિયાનો વહીવટ થાય છે.<ref name="Europaworld"/> રોમાનિયા [[અર્ધ-પ્રમુખશાહી]] લોકશાહી ગણતંત્ર છે, કે જ્યાં [[રોમાનિયાના પ્રમુખો|પ્રમુખ]] અને [[રોમાનિયાના વડાપ્રધાનો|વડાપ્રધાન]] વચ્ચે વહીવટી કામગીરીઓ વિભાજિત કરાઈ છે. મહત્તમ બે મુદત માટે લોકપ્રિય મતો દ્વારા [[રોમાનિયાના પ્રમુખ|પ્રમુખ]]ને ચૂંટવામાં આવે છે અને 2003ના સુધારાથી મુદત પાંચ વર્ષની કરવામાં આવી છે.<ref name="Europaworld"/> [[રોમાનિયાના વડાપ્રધાનો|વડાપ્રધાન]]ની નિમણૂક પ્રમુખ કરે છે અને [[રોમાનિયન કેબિનેટ|મંત્રી મંડળ]]ની નિમણૂક વડાપ્રધાન કરે છે.<ref name="Europaworld"/> પ્રમુખ [[કોટ્રોસેનિ મહેલ|કોટ્રોસેની પેલેસ]] ખાતે રહે છે અને [[રોમાનિયા સરકાર|રોમાનિયન સરકાર]] સાથેના વડાપ્રધાન [[વિક્ટોરિયા મહેલ|વિક્ટોરિયા પેલેસ]] ખાતે સ્થિત હોય છે.
સરકારની કાયદાકીય શાખા [[રોમાનિયાની સંસદ|સંસદ]] (''પાર્લામેન્ટુલ રોમાનિએઈ'' ) તરીકે ઓળખાય છે અને તે [[દ્વિગૃહીયતા|બે ગૃહ]]ની બનેલી હોય છે – [[રોમાનિયાની સેનેટ|સેનેટ]] (''સેનાટ'' ), જેમાં 140 સભ્યો હોય છે અને [[રોમાનિયાના ડેપ્યુટીઓનું ગૃહ|ડેપ્યુટીઓનું ગૃહ]] (''કેમેરા ડેપ્યુટેટિલર'' ), જ્યાં 346 સભ્યો હોય છે.<ref name="Europaworld"/> [[તુલનાત્મક પ્રતિનિધિત્વની પક્ષ-યાદી|પક્ષોના તુલનાત્મક પ્રતિનિધિત્વની યાદી]] અંતર્ગત બંને ગૃહના સભ્યોને ચાર વર્ષ માટે ચૂંટવામાં આવે છે.<ref name="Europaworld"/>
ન્યાય તંત્ર સરકારના અન્ય વિભાગોથી સ્વતંત્ર હોય છે અને તે અદાલતોના સ્તરીકરણની બનેલી હોય છે અને આ અદાલતો રોમાનિયાની સર્વોચ્ચ અદાલત [[હાઈ કોર્ટ ઓફ કેસ્સેશન એન્ડ જસ્ટિસ|હાઈકોર્ટ ઓફ કેસ્સેશન એન્ડ જસ્ટિસ]] હસ્તક હોય છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.scj.ro/monogr_en.asp|publisher=High Court of Cassation and Justice - —Romania|title=Presentation|access-date=2008-08-31|archive-date=2012-09-10|archive-url=https://archive.today/20120910190947/http://www.scj.ro/monogr_en.asp|url-status=dead}}</ref> અપીલ માટે પરગણા અદાલતો અને સ્થાનિક અદાલતો પણ હોય છે. રોમાનિયાનું ન્યાયતંત્ર [[ફ્રેન્ચ કાયદો|ફ્રેન્ચ સ્વરૂપ]]થી અત્યંત પ્રભાવિત છે,<ref name="Europaworld"/><ref>{{citeweb|url=http://permanent.access.gpo.gov/lps35389/2000//legal_system.html|title=Romanian Legal system|publisher=CIA Factbook|year=2000|access-date=2008-01-11|archive-date=2008-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080125081126/http://permanent.access.gpo.gov/lps35389/2000/legal_system.html|url-status=dead}}</ref> જેનો અંદાજ [[નાગરિક કાયદો (કાયદા પદ્ધતિ)|નાગરિક કાયદા]] આધારિત રચના અને [[તપાસ-જાંચ પદ્ધતિ|તપાસ કરનાર]] એજન્સી જેવા સ્વરૂપ પરથી આવી શકે છે. [[કુર્ટીઅ કોન્સ્ટિટ્યુશનલ(Curtea Constituţională)|બંધારણીય અદાલત]] (''કુર્ટી કોન્સ્ટિટ્યુશનલા'' ) કાયદા અને દેશના મૂળ કાયદા એટલે કે [[રોમાનિયન બંધારણ]] અનુસાર રાજ્યની ધારાઓનું પાલન કરતા ચૂકાદા આપવાની તેની જવાબદારી છે. 1991માં લવાયેલ બંધારણમાં સુધારા માટે જનમત અનિવાર્ય છે અને છેલ્લે 2003માં જનમત લેવાયો હતો. આ સુધારા મુજબ સંસદની કોઈપણ બહુમતિ દ્વારા અદાલતના નિર્ણયને પલટાવી શકાય નહિ.
[[યુરોપીયન સંઘ|યુરોપીયન યુનિયન]]માં 2007માં દેશના પ્રવેશ<ref>{{cite news | first=Stefan | last=Bos | coauthors= | authorlink= | title=Bulgaria, Romania Join European Union | date=01 January 2007 | publisher=Voice of America | url=http://voanews.com/english/archive/2007-01/2007-01-01-voa16.cfm | work=VOA News | pages= | access-date=2 January 2009 | language= | archive-url=https://web.archive.org/web/20090706141125/http://voanews.com/english/archive/2007-01/2007-01-01-voa16.cfm | archive-date=6 જુલાઈ 2009 | url-status=dead }}</ref>ના કારણે તેની ઘરેલુ નીતિઓ પર મહત્વની અસરો પડી છે. પ્રક્રિયાના ભાગરૂપે રોમાનિયાએ [[ન્યાયિક સુધારા]] સહિતના સુધારા કર્યા છે, અન્ય સભ્ય રાજ્યો સાથે ન્યાયિક સહકાર વધાર્યો છે અને ભ્રષ્ટાચારનો સમાનો કરવા સુધારા કરવામાં આવ્યા છે. આમ છતાં, 2006ના બ્રસેલ્સ રીપોર્ટમાં રોમાનિયા અને [[બલ્ગેરિયા]]ને યુરોપીયન યુનિયનના બે સૌથી વધારે ભ્રષ્ટ દેશો ગણાવવામાં આવ્યા હતા.<ref>{{citeweb|url=http://www.bbj.hu/main/news_18741_romania+will+be+eus+most+corrupt+new+member.html|title=Romania will be EU's most corrupt new member|access-date=2008-01-11|archive-date=2007-11-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20071118002152/http://www.bbj.hu/main/news_18741_romania+will+be+eus+most+corrupt+new+member.html|url-status=dead}}</ref>
=== વહીવટી વિભાગો ===
[[ચિત્ર:Regiuni de dezvoltare.svg|thumb|250px|8 વિકાસ ક્ષેત્રોનો નકશો. 41 સ્થાનિક વહીવટી એકમોને પણ પ્રસિદ્ધિ આપવામાં આવી છે, પરંતુ બુકારેસ્ટ અને ઈલફોવ કાઉન્ટ એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે. બંને પોતાનું વિકાસ ક્ષેત્ર બનાવે છે અને તેની આસપાસ સુદ વિસ્તાર આવેલો છે.]]
રોમાનિયા 41 [[રોમાનિયાની કાઉન્ટીઓ|પરગણા]]ઓ(કાઉન્ટી) (sing. ''જ્યુડેટ'' , pl. ''જ્યુડેટ'' ) તથા [[બુકારેસ્ટ]] મ્યુનિસિપાલિટી (બુકુરેસ્ટી)માં વહેંચાયેલું છે – તેનો દરજ્જો સમાન છે. દરેક કાઉન્ટીનો વહીવટ કાઉન્ટી કાઉન્સિલ (''કોન્સિલિઉ જુડેટન'' ) દ્વારા થાય છે અને તે સ્થાનિક મુદ્દાઓ માટે [[પ્રીફેક્ટ]](વિભાગના ઉપરી અધિકારી)ની જેમ જવાબદાર હોય છે, કે જેની નિમણૂક કેન્દ્ર સરકાર કરે છે. આ હોદ્દા પર નિમણૂક પામનાર વ્યક્તિ કોઈપણ રાજકીય પક્ષના સભ્ય ન હોવા જોઈએ કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે દેશના (કેન્દ્રીય)મામલાઓ માટે જવાબદાર ના હોવા જોઈએ. 2008થી કાઉન્ટી કાઉન્સિલના પ્રમુખ (''પ્રેસિડેન્ટેલે કોન્સિલિઉલુઈ'' )ને અગાઉની જેમ કાઉન્ટિ કાઉન્સિલ દ્વારા નહિ પરંતુ સીધા લોકો દ્વારા ચૂંટવામાં આવે છે.<ref name="descopera">{{cite web|url=http://www.descopera.net/romania_geografie.html|title=Geografia Romaniei|publisher=descopera.net|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2009-02-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20090219224756/http://descopera.net/romania_geografie.html|url-status=dead}}</ref>
દરેક કાઉન્ટિનું [[શહેર|શહેરો]]માં પેટાવિભાજન કરવામાં આવે છે (sing. ''ઓરાસ'' , pl. ''ઓરાસ'' ) અને [[રોમાનિયાના કમ્યુનો|કમ્યુનીસ]] (sing. ''કમ્યુના'' , pl. ''કમ્યુન'' ), પહેલું [[શહેરી વિસ્તાર|શહેરી]], અને બીજુ [[ગ્રામીણ]] વસાહતોનું હોય છે. રોમાનિયામાં કુલ 319 [[રોમાનિયામાં શહેરો|શહેરો]] and 2686 [[રોમાનિયાના કમ્યુનો|કમ્યુનીસ]] છે.<ref name="total">{{cite report|language=ro|url=http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf|format=PDF|chapter=1.8|title=Administrative Organisation of Romanian Territory, on December 31, 2005|publisher=Romanian National Institute of Statistics|access-date=2008-08-31|archivedate=2007-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927210503/http://www.insse.ro/cms/files/pdf/ro/cap1.pdf}}</ref> દરેક શહેર અને કમ્યુનને પોતાના મેયર (''પ્રિમર'' ) અને સ્થાનિક કાઉન્સિલ (''કોન્સિલિઉ લોકલ'' ) હોય છે. 1વધારે મોટા અને વધારે શહેરીકરણ ધરાવતા 103 શહેરો પાસે [[રોમાનિયાની મ્યુનિસિપાલિટીઓ|મ્યુનિસિપાલિટી]]નો દરજ્જો છે, જેના દ્વારા તેમને સ્થાનિક મુદ્દાઓમાં વધારે વહીવટી સત્તા આપે છે. બુકારેસ્ટને પણ મ્યુનિસિપાલિટી ધરાવતા શહેરનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે, પરંતુ અન્ય સ્થાનિક સત્તામંડળોની જેમ કાઉન્ટીનો ભાગ નહિ હોવાના કારણે તે બધા કરતા અનોખુ છે. તેની પાસે કાઉન્ટી કોન્સિલ નથી, પરંતુ પ્રીફેક્ટ છે. બુકારેસ્ટ જનરલ મેયર (''પ્રિમર જનરલ'' )ને અને જનરલ સિટી કાઉન્સિલ (''કોન્સિલિઉ જનરલ બુકારેસ્ટી'' )ને ચૂંટે છે. બુકારેસ્ટના છ સેકટરમાંથી દરેક સેકટર પણ પોતાના મેયર અને લોકલ કાઉન્સિલ ચૂંટે છે.<ref name="total"/>
[[આંકડાકીય માટે પ્રાદેશિક એકમોનું વર્ગીકરણ|NUTS]]-3 સ્તરીય વિભાજન રોમાનિયાના વહીવટી-પ્રાદેશિક માળખાનો પરિચય આપે છે અને 41 [[કાઉન્ટીઓ]] તથા [[બુકારેસ્ટ]] મ્યુનિસિપાલિટીને વર્ણવે છે.<ref name="nuts"/> શહેરો અને કમ્યુન્સ NUTS-5 સ્તરનું વિભાજન છે. દેશમાં હાલ NUTS-4 સ્તરનું વિભાજન નથી, પરંતુ બહેતર સ્થાનિક વિકાસ માટે તથા રાષ્ટ્રીય તથા યુરોપીયન ભંડોળના ઉપયોગ માટે પડોશી વસાહતોને સાંકળવાની યોજના ચોક્કસ છે.<ref name="nuts"/>
41 કાઉન્ટીઓ અને બુકારેસ્ટનું આઠ [[રોમાનિયાના વિકાસક્ષેત્રો|વિકાસ ક્ષેત્રો]]માં જૂથ બનાવવામાં આવ્યું છે, જે યુરોપીય સંઘના NUTS-2 વિભાજન સંદર્ભે છે.<ref name="nuts">{{citeweb|url=http://ec.europa.eu/comm/eurostat/ramon/nuts/codelist_en.cfm?list=nuts|archive-url=https://web.archive.org/web/20080118234301/http://ec.europa.eu/comm/eurostat/ramon/nuts/codelist_en.cfm?list=nuts|archive-date=2008-01-18|title=Hierarchical list of the Nomenclature of territorial units for statistics - NUTS and the Statistical regions of Europe|access-date=2008-08-31|url-status=live}}</ref> યુરોપીયન યુનિયનમાં રોમાનિયાના પ્રવેશ પહેલા આને આંકડાશાસ્ત્રીય વિસ્તાર કહેવામાં આવતા હતા અને તેમનો ઉપયોગ માત્ર આંકડાકીય હેતુઓ માટે થતો હતો. જોકે આ રીતે તેઓનું ઔપચરિક અસ્તિત્વ ૪૦ વર્ષ કરતા વધુ સમય માટે રહ્યું, પ્રદેશો એ જાહેર સમાચાર છે. ભવિષ્યમાં કાઉન્ટી કાઉન્સિલને રદ કરવાની (પરંતુ પ્રીફેક્ટ્સને રાખીને) અને તેના સ્થાને પ્રદેશ (રીજનલ) કાઉન્સિલ બનાવવાની દરખાસ્ત છે. દેશના પ્રદેશ પેટા-વિભાજનની પરિભાષા પર આનાથી કોઈ અસર પડશે નહિ, પરંતુ સ્થાનિક સ્તરે નીતિઓની સુસંગતતામાં સુધારો થવાની અને ઓછી તુમારશાહી સાથે વધારે સ્વાયત્તતા મળવાની અપેક્ષા છે.<ref name="nuts"/>
ચાર [[આંકડાકીય માટે પ્રાદેશિક એકમોનું વર્ગીકરણ|NUTS]]-1 સ્તરના વિભાજનનો ઉપયોગ કરવાની પણ દરખાસ્ત છે; તેઓને મેક્રોરીજીઅન્સ(વિશાળ પ્રદેશો)(રોમાનિયન:''મેક્રોરીજીયુન'' ) કહેવામાં આવશે. NUTS-1 અને-2 વિભાજન પાસે કોઈ વહીવટી ક્ષમતા નથી પરંતુ આની જગ્યાએ તેઓનો ઉપયોગ સ્થાનિક વિકાસના પ્રોજેક્ટની અને આંકડાકીય હેતુઓની સુસંગતતા માટે થાય છે.<ref name="nuts"/>
* મેક્રોરીજીયુન1:<ref name="nuts"/>
** [[નોર્ડ-વેસ્ટ(વિકાસક્ષેત્ર)|નોર્ડ-વેસ્ટ]] (6 કાઉન્ટીઓ; ઉત્તરી [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા]])
** [[સેન્ટ્રુ (વિકાસ ક્ષેત્ર )|સેન્ટ્રુ]] (6 કાઉન્ટીઓ; દક્ષિણી ટ્રાન્સીલ્વેનિયા)
* મેક્રોરીજીયુન 2:<ref name="nuts"/>
** [[નોર્ડ-ઈસ્ટ (વિકાસ ક્ષેત્ર)|નોર્ડ-ઈસ્ટ]] (6 કાઉન્ટીઓ; [[મોલ્ડેવિયા]] [[વ્રેન્સીઆ કાઉન્ટી|વ્રેન્સી]]અને [[ગેલાટિ કાઉન્ટી|ગેલેટી]] કાઉન્ટીઓ સિવાય)
** [[સડ-ઈસ્ટ(વિકાસ ક્ષેત્ર)|સડ-ઈસ્ટ]] (6 કાઉન્ટીઓ; લોઅર [[દાનુબે]], [[દોબ્રુડ્જા]] સહિત)
* મેક્રોરીજીયુન 3:<ref name="nuts"/>
** [[સડ(વિકાસ ક્ષેત્ર)|સુડ]] (7 કાઉન્ટીઓ; [[મ્યુન્ટેનિઆ]]નું મુખ્ય)
** [[બુકારેસ્ટિ-ઈલફોવ(વિકાસક્ષેત્ર)|બુકારેસ્ટિ]] (1 કાઉન્ટી અને બુકારેસ્ટ)
* મેક્રોરીજીયુન 4:<ref name="nuts"/>
**[[સડ-વેસ્ટ (વિકાસ ક્ષેત્ર)|સુડ-વેસ્ટ]] (5 કાઉન્ટીઓ; આશરે [[ઓલ્ટેનિયા|ઓલ્ટેનીયા]])
** [[વેસ્ટ(વિકાસ ક્ષેત્ર)|વેસ્ટ]] (4 કાઉન્ટીઓ; દક્ષિણપશ્ચિમી ટ્રાન્સીલ્વેનિયા અથવા [[બેનેટ|બનાટ]] અને [[એરડ કાઉન્ટી|એરેડ]] તથા [[હુનેડોઆરા કાઉન્ટી|હુનેડોઆરા]] કાઉન્ટીઓ)
=== વિદેશ સંબંધો ===
ડિસેમ્બર 1989થી પશ્ચિમના તમામ દેશો સાથે અને વિશેષ કરીને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ અને [[યુરોપીયન સંઘ|યુરોપીયન યુનિયન]] સાથેના સંબંધો સુદ્રઢ બનાવવાની નીતિની શરૂઆત કરી. તે [[NATO(નાટો)|નોર્થ એટલાન્ટિક ટ્રીટી ઓર્ગેનાઈઝેશન]] (NATO)માં માર્ચ 29, 2004ના રોજ જોડાયુ, [[યુરોપીયન સંઘ|યુરોપીયન યુનિયન]] (EU)માં જાન્યુઆરી 1, 2007, [[આંતરરાષ્ટ્રીય નાણા ભંડોળ|ઈન્ટરનેશનલ મનીટરી ફંડ]] અને [[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વર્લ્ડ બેન્ક]]માં 1972માં જોડાયું અને તે [[વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઈઝેશન]]નું સભ્ય છે.
વર્તમાન સરકારે પશ્ચિમ સાથે એકરૂપ થવાની પ્રક્રિયા સાથે અન્ય [[પુર્વીય યુરોપ|પૂર્વ યુરોપીય]]ન રાષ્ટ્રો (ખાસ કરીને [[મોલ્ડોવા]], [[યુક્રેઈન]] અને [[જ્યોર્જિયા(દેશ)|જ્યોર્જિયા]])સાથેના સંબંધો મજબૂત બનાવવા અને તેમને મદદ કરવાનો પોતાનો ઈરાદો જાહેર કર્યો છે.<ref name="mae">{{cite web|title=Foreign Policy Priorities of Romania for 2008|language=Romanian|url=http://www.mae.ro/index.php?unde=doc&id=35181&idlnk=1&cat=3|publisher=Romanian Ministry of Foreign Affairs|access-date=2008-08-28}}</ref> રોમાનિયાએ 1990ના દસકાથી એ પણ સ્પષ્ટ કર્યુ છે કે પૂર્વીય યુરોપમાં આવેલ પૂર્વ સોવિયેત રીપબ્લિકના દેશો માટે અને [[કૌકાસસ|કૌકેસસ]]ના માટે NATO અને યુરોપીયન યુનિયનના સભ્યપદ માટે પોતાનો ટેકો છે.<ref name="mae"/> રોમાનિયાએ [[તુર્કી|તૂર્કી]], [[ક્રોએશિયા]] અને [[મોલ્ડોવા]]ના યુરોપીયન સંઘમાં જોડાણ માટે જાહેર ટેકાની ઘોષણા પણ કરી છે.<ref name="mae"/> તૂર્કી સાથે રોમાનિયાના વિશેષ આર્થિક સંબંધો ધરાવે છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.thenewanatolian.com/ek6.pdf|format=PDF|publisher=The New Anatolian, February 1, 2006|title=Turkey & Romania hand in hand for a better tomorrow.|access-date=ડિસેમ્બર 17, 2009|archive-date=ઑક્ટોબર 3, 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091003112912/http://www.thenewanatolian.com/ek6.pdf|url-status=dead}}</ref> હંગેરીયન લઘુમતિ મોટી સંખ્યામાં હોવાના કારણે રોમાનિયાએ [[હંગેરી]] સાથે મજબૂત સંબંધો વિકસાવ્યા છે – યુરોપીયન યુનિયનમાં જોડાવાના રોમાનિયાના પ્રયત્નને હંગેરીએ સમર્થન આપ્યુ હતુ.<ref>{{cite press release|title=Headline: Meeting with the Hungarian Prime Minister, Ferenc Gyurcsány|publisher=Government of Romania|access-date=2008-08-31|date=2006-03-24|url=http://www.guv.ro/engleza/presa/afis-doc.php?idpresa=6372&idrubricapresa=&idrubricaprimm=&idtema=&tip=&pag=&dr=}}{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
ડિસેમ્બર 2005માં પ્રમુખ [[ટ્રેઈએન બેસેસ્કુ|ટ્રાયન બેસેસ્કુ]] અને [[યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના વિદેશ મંત્રી|યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના વિદેશમંત્રી]] [[કોન્ડોલિઝા રાઈસ|કોન્ડોલીઝા રાઈસે]] કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેના દ્વારા રોમાનિયન પ્રદેશના ઘણા સ્થળોએ અને ખાસ કરીને દેશના પૂર્વીય વિસ્તારમાં અમેરિકી લશ્કરની ઉપસ્થિતિને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35722.htm|publisher=U.S. Department of State|title=Background Note: Romania - U.S.-Romanian Relations}}</ref> મે 2009માં અમેરિકન વિદેશ મંત્રી [[હિલેરી ક્લિન્ટન|હિલેરી ક્લિન્ટને]] રોમાનિયાના વિદેશ મંત્રીના પ્રવાસ દરમિયાન જાહેર કર્યુ હતું કે- "અમેરિકાના સૌથી વધુ વિશ્વસનીય અને આદરણીય સાથીદારોમાંથી એક રોમાનિયા છે".<ref>{{Cite web |url=http://www.bucharestherald.com/politics/34-politics/3116-hillary-clinton-romania-one-of-the-most-trustworthy-and-respectable-partners-of-the-usa- |title=આર્કાઇવ ક .પિ |access-date=2009-12-17 |archive-date=2009-05-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090512144240/http://www.bucharestherald.com/politics/34-politics/3116-hillary-clinton-romania-one-of-the-most-trustworthy-and-respectable-partners-of-the-usa- |url-status=dead }}</ref>
બંને દેશો એક જ ભાષા અને [[મોલ્ડેવિયાનો ઇતિહાસ|લગભગ એક સરખો ઇતિહાસ]] ધરાવતા હોવાના કારણે મોલ્ડોવા સાથેના સંબંધો વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે.<ref name="mae"/> બંને દેશોએ સામ્યવાદી શાસનમાંથી મુક્તિ મેળવી ત્યાર બાદ 1990ના દસકામાં [[રોમાનિયા અને મોલ્ડોવોના એકીકરણ માટેની ચળવળ|રોમાનિયા અને મોલ્ડોવાના એકીકરણની ઝુંબેશ]] શરૂ થઈ હતી,<ref name="cfis">{{cite journal|url=http://studint.ong.ro/moldova.htm|title=Romania'S Relations With The Republic Of Moldova|author=Gabriel Andreescu, Valentin Stan, Renate Weber|journal=International Studies|publisher=Center for International Studies|date=1994-10-30|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-02-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20080223003657/http://studint.ong.ro/moldova.htm|url-status=dead}}</ref> પરંતુ મોલ્ડોવન રીપબ્લિકને રોમાનિયાથી સ્વતંત્ર રાખવાના નવી મોલ્ડોવન સરકારના એજન્ડાની સાથે જ આ ઝુંબેશ ઠંડી પડી ગઈ.<ref name="Ihrig">{{cite web|url=http://www.desk.c.u-tokyo.ac.jp/download/es_5_Ihrig.pdf|format=PDF|title=Rediscovering History, Rediscovering Ultimate Truth|author=Stefan Ihrig|access-date=2008-09-17}}</ref> મોલ્ડોવન મામલાઓમાં રોમાનિયાની કુતુહલતા અકબંધ રહી અને ઔપચારિક રીતે તેણે [[મોલ્ટોવ-રિબેનટ્રોપ સંધિ|મોલ્ટોવ-રિબ્બેનટ્રોપ સંધિ]] ફગાવી દીધી,<ref name="cfis"/> પરંતુ પાયાની દ્વિપક્ષી સંધિના કરાર સુધી પહોંચવામાં પણ બંને દેશો નિષ્ફળ રહ્યા.<ref>{{cite news|http://www.romanianewswatch.com/2007/12/moldova-urging-romania-to-sign-basic.html|title=Moldova urging Romania to sign basic political treaty|publisher=Romania News Watch|access-date=2008-08-28|date=2007-12-16}}</ref>
=== સશસ્ત્ર દળો ===
[[ચિત્ર:Romanian troops.jpg|thumb|250px|અફઘાનિસ્તાનમાં રોમાનિયન લશ્કરના જવાનો]]
રોમાનિયન સશસ્ત્ર દળ [[રોમાનિયન ભૂમિ દળો|ભૂમિ]], [[રોમાનિયન હવાઈ દળો|હવાઈ]], અને [[રોમાનિયન નૌકા દળો|નૌકા દળો]]નું બનેલુ છે અને તેનું નેતૃત્વ [[કમાન્ડર ઈન ચીફ|કમાન્ડર-ઈન-ચીફ]] કરે છે, કે જેઓ [[સંરક્ષણ મંત્રાલય (રોમાનિયા)|સંરક્ષણ મંત્રાલય]]ના સંચાલન હેઠળ હોય છે. [[યુદ્ધ]]ના સમય દરમિયાન સશસ્ત્ર દળોના વડા [[રોમાનિયાના પ્રમુખ|પ્રમુખ]] હોય છે. 90,000 પુરુષો અને મહિલાઓના બનેલા સશસ્ત્ર દળોમાં 15,000 નાગરિકો અને 75,000 લશ્કરના જવાનો છે—45,800 જમીન માટે, 13,250 હવાઈ માટે, 6,800 નૌકાદળ માટે, અને 8,800 અન્ય ક્ષેત્રમાં હોય છે.<ref>{{cite press release|publisher=Ministry of National Defense of Romania|url=http://www.mapn.ro/briefing/030122/030121conf.htm|title=Press conference|date=2003-01-21|access-date=2008-08-31}}</ref>
હાલમાં કુલ સંરક્ષણ ખર્ચ દેશના કુલ [[જીડીપી|GDP]]ના 2.05% છે, જે આશરે 2.9 અબજ [[ડોલર]]નો ખર્ચ દર્શાવે છે ([[લશ્કરી ખર્ચના આધારે દેશો અને સંઘોની યાદી|39મો ક્રમ]]). જોકે આધુનિકીકરણ અને નવા સાધનો મેળવવા માટે રોમાનિયન સશસ્ત્ર દળો 2006 અને 2011ની વચ્ચે 11 અબજ ડોલરનો ખર્ચ કરશે.<ref name="ZF">{{citeweb|url=http://www.zf.ro/articol_99920/bugetul_mapn__2_05__din_pib__in_2007.html|title=MoND Budget as of 2007|publisher=''[[Ziarul Financiar]]''|date=2006-10-30|language=Romanian|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20080422075245/http://www.zf.ro/articol_99920/bugetul_mapn__2_05__din_pib__in_2007.html|url-status=dead}}</ref> પાછલા કેટલક વર્ષોમાં ભૂમિ દળોએ તેમના સાધનો અલગ કરી દીધા છે અને આજે તે [[NATO(નાટો)|NATO]] લશ્કર સાથે [[અફઘાનિસ્તાન]]માં ચાલતા શાંતિ અભિયાનમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે. હવાઈ દળ હાલમાં આધુનિક [[સોવિયેત]] [[મિગ-21(MiG-21)|મિગ-21લાન્સર]] ફાઈટર્સનો ઉપયોગ કરે છે અને તેનું સ્થાન નવા અદ્યતન [[ચોથી પેઢીના જેટ ફાઈટર|4.5 જનરેશન]] વેસ્ટર્ન જેટ ફાઈટર જેવા કે [[F-16 ફાઈટિંગ ફાલ્કન]], [[યુરોફાઈટર ટાઈફૂન|યુરોફાઈટર ટાયફૂન]] અથવા [[જાસ 39 ગ્રિપન|JAS 39 ગ્રીપન]] લેવાના છે.<ref>{{cite news|url=http://www.cotidianul.ro/index.php?id=45&art=25285&nr=3&cHash=b2e1d334a5|title=SUA şi UE se intrec să ne doboare MiG-urile|publisher=''[[Cotidianul]]''|date=January 2007|access-date=2008-08-31}}</ref> જૂના પરિવહન બળોના જથ્તાને બદલવા માટે હવાઈદળે સાત નવા [[સી-27જે સ્પાર્ટન|C-27J સ્પાર્ટન]] [[ટેક્ટિકલ એરલિફ્ટ]] એરક્રાફ્ટ નોંધાવ્યા છે, જે મળવાની શરૂઆત 2008ના પાછલા મહિનાઓથી થવાની છે.<ref name="awst_20061211">{{cite news|title=Spartan Order|publisher=''[[Aviation Week & Space Technology]]''|date=2006-12-11}}</ref> 2004માં બે આધુનિક એક્સ-[[રોયલ નૌકાદળ|રોયલ નેવી]] [[ટાઈપ 22 ફ્રિગેટ]] મેળવવામાં આવ્યા હતા અને 2010 સુધીમાં ચાર આધુનિક મિસાઈલ કન્વર્ટીસ કાર્યરત કરવામાં આવશે.
== અર્થતંત્ર ==
[[ચિત્ર:MittalSteelGalati200607.jpg|thumb|250px|ગેલાટિમાં આર્સેલરમિત્તલ સ્ટીલ મિલ ]]
$264 અબજ જેટલા [[જીડીપી (પીપીપી) દ્વારા દેશોની સૂચિ|જીડીપી]] અને 2008 માટે $12,285<ref>{{citeweb|url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2013&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=968&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CPCPIPCH&grp=0&a=&pr1.x=87&pr1.y=12 |title=IMF World Economic Outlook April 2008 - Central and Eastern Europe|month=April | year=2008|publisher=IMF|access-date=2008-08-31}}</ref>ના અંદાજિત [[માથાદીઠ (પીપીપી) જીડીપી પ્રમાણે દેશોની યાદી|માથાદીઠ જીડીપી]] ([[સમાન ખરીદક્ષમતા|પીપીપી]]) સાથે રોમાનિયા ઉચ્ચ-મધ્યમ અર્થતંત્રનો દેશ છે<ref>{{citeweb|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/DATASTATISTICS/0,,contentMDK:20421402~pagePK:64133150~piPK:64133175~theSitePK:239419,00.html#Upper_middle_income|publisher=World Bank|title=Country Classification Groups|year=2005|access-date=2008-08-31}}</ref> અને તે 1 જાન્યુઆરી, 2007થી [[યુરોપીયન સંઘ]]નો ભાગ છે. [[સામ્યવાદી રોમાનિયા|સામ્યવાદી બળો]]ને [[1989ની રોમાનિયન ક્રાંતિ|1989ના પાછલા સમયમાં ઉખાડી ફેંકાયા]] બાદ દેશે આર્થિક અસ્થિરતા અને પતનનો એક દસકો અનુભવ્યો અને આ કપરા સમય માટે અપૂરતો ઔદ્યોગિક પાયો અને માળખાકીય સુધારાઓનો અભાવ જવાબદાર હતો. જો કે 2000થી રોમાનિયાએ [[મેક્રોઈકોનિમિક-વૈશ્વિક અર્થતંત્ર|મેક્રોઈકોનોમિક]](બૃહદ અર્થતંત્ર) સ્થિરતા તરફ રૂપાંતર કરવા માંડ્યું, ઊંચો વૃદ્ધિદર, નીચી [[બેરોજગારી]] અને ઘટતો જતો [[ફુગાવો]] તેની વિશેષતા હતા. [[રાષ્ટ્રીય આંકડા સંસ્થા(રોમાનિયા)|રોમાનિયન આંકડાશાસ્ત્ર કાર્યાલય]]ના જણાવ્યા અનુસાર 2006માં વાસ્તવિક અર્થમાં જીડીપી (GDP) વૃદ્ધિદર 7.7% નોંધાયો હતો, જે યુરોપના સૌથી ઊંચા દરમાંથી એક હતો.<ref>{{citeweb|language=Romanian|url=http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/pib/pibr06.pdf|format=PDF|title=GDP in 2006|publisher=Romanian National Institute of Statistics|access-date=2008-01-10|archive-date=2008-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080216015144/http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/pib/pibr06.pdf|url-status=dead}}</ref> 2007માં વૃદ્ધિ ઘટીને 6.1% થઈ,<ref>{{citeweb|language=Romanian|title=World Bank: In 2008 Romania will have an economic growth of 5.9%|url=http://www.romanialibera.ro/a115093/banca-mondiala-in-2008-romania-va-avea-o-crestere-economica-de-5-9.html|access-date=2008-01-13|archive-date=2008-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20080111120710/http://www.romanialibera.ro/a115093/banca-mondiala-in-2008-romania-va-avea-o-crestere-economica-de-5-9.html|url-status=dead}}</ref> પરંતુ કૃષિક્ષેત્રે ઊંચા ઉત્પાદનની અપેક્ષાએ 2008માં વૃદ્ધિ દર વધીને 8% થવાની ધારણા હતી (2007)માં હતો તેના કરતા 30–50% ઊંચો). 2008ના પ્રથમ નવ મહિનાઓમાં જીડીપી 8.9% સુધી વધ્યો હતો, પરંતુ ચોથા ત્રિમાસિકમાં વૃદ્ધિ દર 2.9% સુધી ઘટ્યો અને [[2008-2009નું વૈશ્વિક નાણાકીય સંકટ|નાણાકીય કટોકટી]]ના કારણે 2008ના સમગ્ર વર્ષ માટે 7.1% રહ્યો.<ref>{{cite web|url=http://www.curierulnational.ro/Economie/2009-03-05/Cresterea+economica+din+2008+a+franat+brusc+in+T+4|title=Creşterea economică din 2008 a frânat brusc în T 4|work=Curierul National|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2009-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20091030004320/http://www.curierulnational.ro/Economie/2009-03-05/Cresterea%20economica%20din%202008%20a%20franat%20brusc%20in%20T%204|url-status=dead}}</ref> [[યુરોસ્ટેટ]]ના આંકડા મુજબ 2008માં રોમાનિયન પીપીએસ જીડીપી માથાદીઠ યુરોપીયન યુનિયનની સરેરાશ ખરતાં 46 ટકા રહ્યો હતો.<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-25062009-BP/EN/2-25062009-BP-EN.PDF|title=GDP per capita in PPS|publisher=Eurostat|access-date=2009-06-25|archive-date=2009-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20090711153813/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-25062009-BP/EN/2-25062009-BP-EN.PDF|url-status=dead}}</ref> સપ્ટેમ્બર 2007માં રોમાનિયામાં બેકારી દર 3.9% હતો,<ref>{{cite web|url=http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/lunar_indicatori/a07/sic09r07.pdf|format=PDF|title=Main Macroeconomic Indicators, September 2007|publisher=National Institute of Statistics of Romania|language=Romanian|access-date=2008-08-31}}</ref> જે [[પોલેન્ડ]], ફ્રાન્સ, જર્મની અને સ્પેન જેવા મધ્યમ કદના અથવા મોટા અન્ય યુરોપયીન રાષ્ટ્રોની સરખામણીએ ઘણો ઓછો હતો. વિદેશી ઋણ પણ સરખામણીએ ઓછુ છે, તે જીડીપીના 20.3% છે.<ref name="CIA">{{citeweb|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ro.html|title=Romania|publisher=CIA World Factbook|year=2006|access-date=2008-08-31|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515163205/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ro.html|url-status=dead}}</ref> 2006ના પ્રથમ ત્રિમાસિકમાં અગાઉના વર્ષની સરખામણીએ નિકાસમાં 25% વૃદ્ધિ સાથે પાછલા કેટલાક વર્ષોમાં નિકાસમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. કપડા અને ટેક્સટાઈલ, ઔદ્યોગિક મશીનરી, ઈલેક્ટ્રિકલ સાધનો, મેટાલર્જિક ઉત્પાદન, કાચો માલ, કાર, લશ્કરી સાધનો, સોફ્ટવેર, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, ફાઈન કેમિકલ્સ અને કૃષિ ઉત્પાદનો(ફળ, શાકભાજી અને ફૂલો) રોમાનિયાની મુખ્ય નિકાસો છે. મહત્તમ વ્યાપાર યુરોપીયન યુનિયનના સભ્ય દેશોમાં કેન્દ્રીત છે અને જર્મની તથા ઈટાલી સૌથી મોટા વ્યાપારી ભાગીદારો છે. આમ છતાં દેશ મોટી વ્યાપાર ખાધ ધરાવે છે, 2007ના વર્ષ દરમિયાન 50% સુધીના તીવ્ર ઉછાળા સાથે તે €15 અબજે પહોંચી હતી.<ref name="economywatch">{{citeweb|url=http://romaniaeconomywatch.blogspot.com/2007/11/romania-trade-balance-september-2007.html|title=Romania at A Glance - January 2008|publisher=Romania Economy Watch|year=2008|month=January|access-date=2008-01-10}}</ref>
1990 અને 2000ના પાછલા દસકામાં ખાનગીકરણના હારબંધ પગલાઓ અને સુધારાઓ બાદ અન્ય યુરોપીયન અર્થતંત્રોની સરખામણીએ રોમાનિયાના અર્થતંત્રમાં સરકારની દખલગીરી ઓછી છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.heritage.org/research/features/index/country.cfm?id=Romania|title=Index of Economic Freedom: Romania|publisher=heritage.org|access-date=2008-08-31}}</ref> 2005માં સરકારે રોમાનિયાના [[પ્રોગ્રેસિવ ટેક્સ]] માળખાના સ્થાને વ્યક્તિગત આવક અને કોર્પોરેટ નફા માટે 16%ના [[ફ્લેટ ટેક્સ]]નો અમલ શરૂ કર્યો, જેના કારણે રોમાનિયા યુરોપીયન યુનિયનમાં સૌથી ઓછો રાજકોષીય બોજ ધરાવનાર દેશ બન્યો,<ref>{{cite report|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/pls/portal/docs/PAGE/PGP_PRD_CAT_PREREL/PGE_CAT_PREREL_YEAR_2007/PGE_CAT_PREREL_YEAR_2007_MONTH_06/2-26062007-EN-AP.PDF|format=pdf|title=Taxation trends in the EU|publisher=[[Eurostat]]|date=2007-06-26|access-date=2008-08-31}}</ref> અને આ પરિબળે ખાનગી ક્ષેત્રોની વૃદ્ધિમાં મહત્વનો ફાળો આપ્યો. ઉદ્યોગો અને કૃષિ અનુક્રમે 35% અને 10% ફાળો ધરાવતા હોવા છતાં અર્થતંત્ર મુખ્યત્વે સેવાઓ પર આધારિત છે, જે GDPના 55% જેટલો ભાગ ધરાવે છે. આ ઉપરાંત રોમાનિયન વસતીના 32% કૃષિ અને પ્રાથમિક ઉત્પાદન ક્ષેત્રે રોજગારી ધરાવે છે, જે યુરોપના સૌથી ઊંચા દરમાંથી એક છે.<ref name="CIA"/> 2000થી રોમાનિયામાં વધુને વધુ પ્રમાણમાં વિદેશી રોકાણ આકર્ષી રહ્યુ હોવાથી દક્ષિણપૂર્વીય અને મધ્યયુરોપમાં તે સૌથી વધુ રોકાણ ધરાવતું સ્થળ બન્યુ છે. 2006માં [[સીધુ વિદેશી રોકાણ|સીધા વિદેશી મૂડી રોકાણ]](FDI)નું મૂલ્ય €8.3 અબજ હતું.<ref>{{citeweb|url=http://www.portalino.it/nuke/modules.php?name=News&file=article&sid=20346|title=Romania: FDI reached over EUR 8.3 bn|access-date=2008-08-31|archive-date=2007-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928125042/http://www.portalino.it/nuke/modules.php?name=News&file=article&sid=20346|url-status=dead}}</ref> [[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વિશ્વ બેન્ક]]ના 2006ના અહેવાલ મુજબ વ્યાપાર કરવાની લવચિકતા ધરાવતા 175 દેશોમાં રોમાનિયાનો ક્રમ 49મો છે, જે [[હંગેરી]] અને [[ચેક પ્રજાસત્તાક|ચેક રીપબ્લિક]] જેવા આ વિસ્તારના અન્ય દેશો કરતાં ઊંચો છે.<ref>{{cite report|url=http://www.doingbusiness.org/EconomyRankings/|title=Economy Ranking|work=Doing Business|year=2007|publisher=World Bank|access-date=2008-08-31}}</ref> આ ઉપરાંત આ જ અભ્યાસમાં 2006 માટે રોમાનિયાને વિશ્વની બીજા ક્રમની સૌથી વધુ ઝડપથી આર્થિક સુધારા કરનાર દેશ તરીકે ગણવામાં આવ્યો છે (પ્રથમ ક્રમે[[જ્યોર્જિયા(દેશ)|જ્યોર્જિયા]] છે).<ref>{{cite report|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/0,,contentMDK:21041782~pagePK:64257043~piPK:437376~theSitePK:4607,00.html|title=Doing Business 2007 Report|publisher=World Bank|access-date=2008-08-31}}</ref> મે 2009માં સરેરાશ કુલ માસિક વેતન 1855 લેઈ,<ref>{{cite report|url=http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/castiguri/a09/cs05r09.pdf|format=PDF|title=Average wage in May 2009|publisher=National Institute of Statistics, Romania|language=Romanian|access-date=2009-07-28}}</ref> એટલે કે આંતરરાષ્ટ્રીય વિનિમય દરના આધારે €442.48 (US$627.70), અને ખરીદ શક્તિના આધારે $1110.31 હતું.<ref>{{citeweb|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=8&sy=2006&ey=2013&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=968&s=PPPEX&grp=0&a=|title=Implied PPP conversion rate for Romania|publisher=IMF|month=April | year=2008|access-date=2008-08-31}}</ref>
=== પરીવહન ===
[[ચિત્ર:Romania-drumuri.svg|thumb|250px|રોમાનિયાનું રોડ માળખુ]]
તેના ભૌગોલિક સ્થાનના કારણે રોમાનિયા એ [[યુરોપ]]માં આંતરરાષ્ટ્રીય આર્થિક વિનિમય માટેનું મહત્વનું મથક છે. આમ છતાં અપૂરતા રોકાણ, જાળવણી અને મરામત, પરિવહન માળખુ [[બજાર અર્થતંત્ર]]ની વર્તમાન જરૂરિયાતો સંતોષી શકતું નથી અને તે [[પશ્ચિમી યુરોપ|પશ્ચિમ યુરોપ]] કરતાં પાછળ છે.<ref name="drumuri">{{cite web|url=http://www.cnadnr.ro/pagina.php?idg=20|title=Prezentarea generală a reţelei de drumuri|publisher=cnadnr.ro|language=Romanian|access-date=2009-09-07|archive-date=2010-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20100211132511/http://www.cnadnr.ro/pagina.php?idg=20|url-status=dead}}</ref> જો કે પરિસ્થિતિ ઝડપથી સુધરી રહી છે અને [[યુરોપીયનો વચ્ચેનું પરિવહન માળખુ|ટ્રાન્સ-યુરોપીયન પરિવહન માળખા]]ના ધોરણો અનુસારની થઈ રહી છે. [[જોડાણ પહેલા માટેની માળખાકીય નીતિના સાધનો|આઈએસપીએ]](ISPA)ની સહાય અને [[આંતરરાષ્ટ્રીય નાણા સંસ્થાઓ]] ([[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વિશ્વ બેન્ક]], [[IMF|આઈએમએફ]](IMF) વગેરે)ના ભંડોળમાંથી રાજ્યની ખાતરી દ્વારા, [[સમગ્ર-યુરોપીયન કોરિડોર|મુખ્ય રોડ કોરિડોર]]ને સુધારવાના અનેક પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે. આ સાથે જ સરકાર પણ મુખ્ય રસ્તાઓને સુધારવા માટે અને ખાસ કરીને દેશના [[રોમાનિયામાં માર્ગો|મોટરવે નેટવર્ક]] માટે સક્રિય રીતે નવા બાહ્ય નાણા અથવા જાહેર-ખાનગી ભાગીદારીનો અમલ કરી રહી છે.<ref name="drumuri"/>
[[વર્લ્ડ બેન્ક (World Bank)|વિશ્વ બેન્ક]]નો અંદાજ છે કે 2004 અનુસાર રોમાનિયાના રેલવે માળખા {{convert|22298|km}}ના પાટાઓ તેને યુરોપમાં ચોથા ક્રમનો સૌથી વધુ રેલરોડ વેટવર્ક ધરાવનાર દેશ બનાવે છે.<ref name="cai ferate">{{citeweb|url=http://www.cfr.ro/jf/romana/0208/retea.htm|title=Reteaua feroviara|language=Romanian|publisher=cfr.to|access-date=2009-09-06|archive-date=2009-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20090608211134/http://www.cfr.ro/jf/romana/0208/retea.htm|url-status=dead}}</ref> 1989માં નોંધાયાલા ટોચના જથ્થાના પ્રમાણમાં [[કેઈલે ફેરેટ રોમેન|રેલવે પરિવહને]] નૂર અને પ્રવાસીના જથ્થામાં નાટ્યાત્મક ઘટાડો અનુભવ્યો, જેના મુખ્ય કારણ માર્ગ પરિવહનની સ્પર્ધા અને GDPમાં ઘટાડો હતા. 2004માં રેલવેએ 99 મિલિયન પ્રવાસી મુસાફરીઓમાં 8.64 અબજ પ્રવાસી-કિ.મી અને 73 મિલિયન મેટ્રિક ટન અથવા નૂરના 17 અબજ ટન-કિમીની કામગીરી કરી હતી.<ref name="Europaworld">{{cite book|encyclopedia=The Europa World Year Book|year=2007|volume=2|edition=48|publisher=Routledge|location=London and New York|title=Romania|pages=3734–3759|isbn=9781857434125}}</ref> તમામ મુસાફરો અને નૂરની હેરફેરમાં રેલ દ્વારા કુલ એકત્રિત પરિવહન લગભગ 45% જેટલુ થતુ હતું.<ref name="Europaworld"/>
દેશના એક માત્ર શહેર [[બુકારેસ્ટ]]માં જ [[ઝડપી આવનજાવન|અંડરગ્રાઉન્ડ]] રેલવે માળખુ છે. [[બુકારેસ્ટ મેટ્રો]] માત્ર 1979માં શરૂ કરવામાં આવી હતી અને આજે તે [[બુકારેસ્ટમાં પરિવહન|બુકારેસ્ટ જાહેર પરિવહન માળકા]]ની સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતી પદ્ધતિ છે અને કામકાજના સપ્તાહ દરમિયાન તેમાં 600,000 મુસાફરો બેસે છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.sfin.ro/articol_8634/transferul_metrorex_la_primaria_capitalei_a_incins_spiritele.html|title=Metrorex ridership|language=Romanian|publisher=Financial Week newspaper|date=April 23, 2007|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080516140935/http://www.sfin.ro/articol_8634/transferul_metrorex_la_primaria_capitalei_a_incins_spiritele.html|url-status=dead}}</ref>
=== પર્યટન ===
પર્યટનનું મુખ્ય ધ્યાન દેશના કુદરતી ભૂમિપ્રદેશો પર અને તેના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ પર હોય છે અને રોમાનિયાના અર્થતંત્રમાં તે નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે. 2006માં ઘરેલુ અને આંતરરાષ્ટ્રીય [[પર્યટન|પર્યટને]] કુલ ઘરેલુ ઉત્પાદનમાં 4.8% અને કુલ રોજગારીઓમાં 5.8% (લગભગ 5 લાખ નોકરીઓ) ફાળો આપ્યો હતો.<ref>{{citeweb|url=http://www.weforum.org/pdf/tourism/Romania.pdf|format=PDF|publisher=World Economic Forum|title=Country/Economy Profiles: Romania, Travel&Tourism|access-date=2008-01-11|archive-date=2008-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20081029061415/http://www.weforum.org/pdf/tourism/Romania.pdf|url-status=dead}}</ref> વેપાર-વાણિજ્ય બાદ પ્રવાસન એ સેવા ક્ષેત્રનું બીજુ સૌથી મોટુ અંગ છે. પર્યટન એ રોમાનિયાના અર્થતંત્રમાં સૌથી વધુ ઝડપથી વિકસતા અને આકર્ષક ક્ષેત્રોમાંથી એક છે અને વિકાસની વિપુલ તકોની સંભાવના તેની વિશેષતા છે. [[વર્લ્ડ ટ્રાવેલ એન્ડ ટુરિઝમ કાઉન્સિલ]]ના જણાવ્યા અનુસાર પ્રવાસ અને પર્યટનની કુલ માગ સંદર્ભે રોમાનિયા વિશ્વમાં સૌથી ઝડપથી વિકસતું ચોથા ક્રમનું રાષ્ટ્ર છે અને 2007-2016ની વચ્ચે તેમાં 8%ની વાર્ષિક વૃદ્ધિની સંભાવના છે.<ref>{{citeweb|title=WTTC spells out policy recommendations for Romania to tap travel and tourism potential|publisher=WTTC|url=http://www.wttc.travel/eng/News_and_Events/Press/Press_Releases_2006/WTTC_spells_out_recommendations_for_Romania/index.php|access-date=2008-01-11}}{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2002માં પ્રવાસીઓની સંખ્યા 4.8 મિલિયન હતી, જે 2006માં વધીને 6.6 મિલિયન થઈ હતી.<ref name="Europaworld"/> આ જ રીતે 2002માં આવક 400 મિલિયન હતી, જે 2004માં વધીને 607 મિલિયન થઈ.<ref name="Europaworld"/> 2006માં રોમાનિયામાં 20 મિલિયન આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાસીઓના એક રાતથી વધુના રોકાણ જોવા મળ્યા હતા, જે સર્વોચ્ચ આંકડો દર્શાવે છે,<ref>{{citeweb|url=http://aktirom.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2&Itemid=2|title=20 million overnight stays by international tourists|access-date=2008-01-11}}{{Dead link|date=જુલાઈ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> પરંતુ 2007માં આ આંકડામાં હજુ પણ વૃદ્ધિ થવાની અપેક્ષા રખાય છે.<ref name="turism">{{cite report|url= http://www.insse.ro/cms/files/statistici/comunicate/turism/a07/turism09e07.pdf |format=PDF|title=Report from Romanian National Institute of Statistics|quote=for the first 9 months of 2007 an increase from the previous year of 8.7% to 16.5 million tourists; of these 94.0% came from European countries and 61.7% from EU|access-date=2008-01-11}}</ref> રોમાનિયામાં પર્યટન ક્ષેત્રે 2005માં €400 મિલિયનનું રોકાણ થયું છે.<ref>{{citeweb|language=ro|url= http://www.gandul.info/social/turismul-atras-2005-investitii-400-milioane-euro.html?3932;255059|publisher=''Gandul'' Newspaper|title=Tourism attracted in 2005 investments worth €400 million|access-date=2008-01-11 }}</ref>
પાછલા ઘણા વર્ષોથી યુરોપીયન પર્યકોમાં રોમાનિયા લોકપ્રિય સ્થળ બન્યું છે (વિદેશી પ્રવાસીઓમાંથી 60% કરતા વધારે યુરોપીયન યુનિયન દેશોના હતા),<ref name="turism"/> આમ તે [[બલ્ગેરિયા]], [[ગ્રીસ]], ઈટાલી અને સ્પેન સાથે સ્પર્ધા માટે પ્રયત્ન કરી રહ્યું છે. [[મંગાલિયા]], [[સેટર્ન, રોમાનિયા|સેટર્ન]], [[વિનસ, રોમાનિયા|વીનસ]], [[નેપ્ચ્યુન, રોમાનિયા|નેપ્ટ્યુન]], [[ઓલિમ્પ]], [[કોન્સ્ટન્ટા]] અને [[મામાઈઆ]] (ક્યારેક ''[[રોમાનિયન બ્લેક સી રિસોર્ટ|રોમાનિયન રિવિએરા]]'' કહેવાય છે) જેવા રોમાનિયન સ્થળો ઉનાળા દરમિયાન સૌથી વધુ લોકપ્રિય આકર્ષણ બને છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.unseenromania.com/places-to-go-romania/tan-and-fun-at-the-black-sea.html|title=Tan and fun at the Black Sea|publisher=UnseenRomania|access-date=2008-01-10|archive-date=2007-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011041935/http://unseenromania.com/places-to-go-romania/tan-and-fun-at-the-black-sea.html|url-status=dead}}</ref> શિયાળા દરમિયાન [[વેલેઈ પ્રાહોવેઈ|વેલીઆ પ્રાહોવેઈ]] અને [[પોઈઆના બ્રેસોવ]]ની સાથે સ્કીઈંગ રિસોર્ટો પણ વિદેશી પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે. પોતાના મધ્યયુગીન વાતાવરણ અને and [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયાના કિલ્લાઓ|કિલ્લાઓ]] માટે [[સિબિઉ]], [[બ્રેસોવ|બ્રાસોવ]], [[સિઘિસોઆરા|સિઘિસોરા]], [[ક્લુજ-નાપોકા|ક્લુજ-નેપોકા]], [[ટાર્ગુ મુર્સ|તારાગુ મુર્સ]] જેવા [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયા|ટ્રાન્સીલ્વેનિય]]ન શહેરો વિદેશીઓ માટે આકર્ષક પર્યટન સ્થળ બન્યા છે. પરંપરાગત માન્યતાઓ અને પરંપરાઓ પર આધારિત ગ્રામીણ પર્યટન તાજેતરમાં આકર્ષક વિકલ્પ બન્યા છે,<ref>{{cite news|publisher=Romania Libera|language=Romanian|date=2008-07-05|title= Turismul renaste la tara|url=http://www.romanialibera.ro/a128995/turismul-renaste-la-tara.html| access-date=2008-08-28}}</ref> અને [[બ્રાન, બ્રેસોવ|બ્રાન]] તથા તેના [[બ્રાન કિલ્લો|ડ્રેક્યુલાનો કિલ્લો]], [[ઉત્તરી મોલ્ડેવિયાના ચિત્રોવાળા ચર્ચો|ઉત્તરી મોલ્ડેવિયામાં]] , [[માર્મેમુર્સના લાકડાના ચર્ચો|મેરામ્યુર્સના લાકડાના ચર્ચો]], અથવા [[મેરામુર્સ કાઉન્ટી|મેરામ્યુર્સ કાઉન્ટી]]માં [[મેરી કબ્રસ્તાન]] જેવા સ્થળોને પ્રોત્સાહન આપવાનું તેનું લક્ષ્ય છે.<ref>{{cite web|url=http://www.ruraltourism.ro/|language=Romanian|publisher=RuralTourism.ro|title=Bine ati venit pe site-ul de promovare a pensiunilor agroturistice din Romania !!!|access-date=2008-08-28}}</ref> [[દાનુબે ડેલ્ટા]],<ref name="Europaworld"/> [[આયર્ન ગેટ્સ]] ([[દાનુબે]] ગોર્જ), [[સ્કારિસોઆરા ગુફા|સ્કારિસોરા ગુફા]] અને [[એપુસેનિ પર્વતો|એપુસેની પર્વતો]]માં આવેલી અનેક ગુફાઓ જેવા મોટા કુદરતી સ્થળો હજુ વધારે પ્રખ્યાત બનવાના બાકી છે.
== સંસ્કૃતિ ==
[[ચિત્ર:Iasi cultural palace.jpg|thumb|250px|ઈઆસીમાં સંસ્કૃતિનો મહેલ 1906 અને અને 1925ની વચ્ચે બંધાયો હતો અને ત્યાં અનેક મ્યુઝિયમો પણ છે]]
રોમાનિયા અનોખી સંસ્કૃતિ ધરાવે છે, જે તેની ભૌગોલિકતા અને અલગ પ્રકારના ઐતિહાસિક વિકાસને આભારી છે. રોમાનિયનોની પોતાની જેમ જ તેને મૂળભૂત રીતે ત્રણ પ્રદેશોના સંગમ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે: [[મધ્ય યુરોપ]], [[પુર્વીય યુરોપ|પૂર્વીય યુરોપ]], અને [[બાલ્કન|બાલ્કન્સ]], પરંતુ આમાંથી કોઈની પણ સાથે તેનું સાચા અર્થમાં મિલન થઈ શકતું નથી.<ref>{{citeweb|url=http://www.itcnet.ro/folk_festival/culture.htm|title=Romania - Culture|access-date=2008-08-31|archive-date=2007-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20071231125142/http://www.itcnet.ro/folk_festival/culture.htm|url-status=dead}}</ref> [[પ્રાચીન રોમ|રોમન]]ના પાયા પર રોમાનિયન ઓળખ સ્થાપિત થઈ છે અને આ સાથે અન્ય અસરો ઉપરાંત [[ડેસિઆ|ડેસિઅ]]ન તત્વો<ref name="influences"/> હોવાની પણ ભરપૂર શક્યતા છે. પ્રાચીન કાળના પાછલા સમયમાં અને મધ્ય યુગ દરમિયાન રોમાનિયાની નજીક સ્થળાંતર કરીને વસનારા [[સ્લાવિક લોકો]]ની;<ref name="influences">{{cite book|title=Romania: Borderland of Europe|author=Lucian Boia, James Christian Brown|publisher=Reaktion Books|year=2001|isbn=9781861891037|pages=13, 36–40}}</ref> મધ્યયુગમાંથી [[ગ્રીસ|ગ્રીકો]],<ref name="influences"/> અને [[બિઝેન્ટાઈન સામ્રાજ્ય|બીઝેન્ટાઈન સામ્રાજ્ય]];<ref name="iciculture"/> [[ઓટ્ટોમન સામ્રાજય|ઓટ્ટોમન સામ્રાજ્ય]]ના લાંબા સમયના પ્રભુત્વની;<ref>{{citeweb|url=http://www.missionfrontiers.org/1994/1112/nd9416.htm|title=Romania Prepares for GCOWE September 20, 1994|author=Luis Bush|publisher=Mission Frontiers|access-date=2008-08-31|archive-date=2008-08-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20080827202656/http://www.missionfrontiers.org/1994/1112/nd9416.htm|url-status=dead}}</ref> [[હંગેરિયન લોકો|હંગેરીયન]]ની;<ref name="influences"/> અને ટ્રાન્સીલ્વેનિયામાં રહેતા [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયન સેક્સન્સ|જર્મનો]]ની ગાઢ અસર જોવા મળે છે. [[પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ]], ખાસ કરીને [[ફ્રેન્ચ સંસ્કૃતિ|ફ્રેન્ચ]],<ref name="iciculture"/> અને [[જર્મન સંસ્કૃતિ|જર્મન]] સંસ્કૃતિની ધેરી અસર નીચેઆધુનિક રોમાનિયન સંસ્કૃતિના ઉદભવ અને વિકાસની શરૂઆત લગભગ 250 વર્ષ પહેલા થઈ હતી.<ref name="iciculture">{{cite web|url=http://www.ici.ro/romania/en/cultura/cultural_aspects.html|title=Cultural aspects|publisher=National Institute for Research & Development in Informatics, Romania|access-date=2008-08-28|archive-date=2008-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20080307182620/http://www.ici.ro/romania/en/cultura/cultural_aspects.html|url-status=dead}}</ref>
=== કલા ===
[[ચિત્ર:Ateneul Roman b.jpg|thumb|250px|બુકારેસ્ટમાં રોમાનિયન એથેનીયુમ 1988માં ખુલ્લુ મૂકાયુ હતુ]]
[[1948નો વાલ્લેશિયન બળવો|1848ની ક્રાંતિ]]ની સાથે અને 1859માં બે [[દાનુબિયન હુકુમતો]]ના એકીકરણ સાથે રોમાનિયન સાહિત્યના વિકાસની સાચી શરૂઆત થઈ . [[રોમાનિયનોના મૂળ]] અંગે ચર્ચાઓ શરૂ થઈ અને [[સ્કોઆલા એર્ડેલીએના|ટ્રાન્સીલ્વેનિયામાં]] તથા ફ્રાંસ, ઈટાલી અને જર્મનીમાં રોમાનિયન વિદ્વાનોએ અભ્યાસની શરૂઆત કરી.<ref name="iciculture"/> આધુનિક રોમાનિયન સાહિત્યમાં જર્મન તત્વજ્ઞાન અને ફ્રેન્ચ સંસ્કૃતિનો સંગમ કરવામાં આવ્યું અને [[મિહાઈ એમિનેસ્કુ]], [[જ્યોર્જ કોસબ્ુક|જ્યોર્જ કોસબુક]], [[ઈઓઆન સ્લાવિકિ]] જેવા ઉચ્ચ કક્ષાના કલાકારોએ રોમાનિયન સાહિત્યની ઉત્કૃષ્ટ રચનાઓ આપી. રોમાનિયાની બહાર તેઓની બહુ ઓછા જાણીતા છે, પરંતુ [[રોમાનિયામાં લોકકળા|જૂની લોકકથાઓ]]માંથી આધુનિક કાવ્યોની રચના દ્વારા સાચા રોમાનિયન સાહિત્યને જન્મ આપવા બદલ રોમાનિયામાં તેઓ ખૂબ પ્રશંસા પામ્યા છે. તેમાંથી એમિનેસ્કુને સૌથી વધારે મહત્વના અને પ્રભાવક રોમાનિયન કવિ ગણવામાં આવે છે, અને તેમની કૃતિઓ માટે હજુ પણ લોકો તેમને ચાહે છે, ખાસ કરીને ''[[લ્યુસાફારુલ|લ્યુસીઆફારુલ]]'' નામની કવિતા અત્યંત લોકપ્રિય છે.<ref>{{citeweb|language=Romanian|url=http://www.ici.ro/romania/en/cultura/l_eminescu.html|title=Mihai Eminescu|publisher=National Institute for Research & Development in Informatics, Romania|access-date=2008-01-20|archive-date=2007-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20071231163537/http://www.ici.ro/romania/en/cultura/l_eminescu.html|url-status=dead}}</ref> 19મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં વિશાળ યોગદાન આપનાર અન્ય લેખકો છેઃ[[મિહાઇલ કોગાલ્નિસેનુ|મિહૈલ કોગ્લેનિસીએનુ]] (રોમાનિયાના પ્રથમ વડાપ્રધાન પણ હતા), [[વેસિલી એલેકસાન્ડ્રિ|વેસિલે એલેકસાન્ડ્રી]], [[નિકોલ બાલ્કેસ્કુ]], [[ઈઓન લુકા સેરાગિએલ|ઈઓન લુકા કારેગિઅલ]], અને [[ઈઓન ક્રીએનગા|ઈઓન ક્રેનેગા]].
20મી સદીના પૂર્વાર્ધને ઘણા રોમાનિયન વિદ્વાનો રોમાનિયન સંસ્કૃતિના ''સુવર્ણ યુગ'' તરીકે ઓળખાવે છે અને આ સમય દરમિયાન જ રોમાનિયા આંતરરાષ્ટ્રીય ઓળખ તથા [[યુરોપની સંસ્કૃતિ|યુરોપીયન સાંસ્કૃતિક]] પ્રવાહો સાથે મજબૂત રીતે જોડાયુ હતું.<ref>{{cite web|url=http://www.columbia.edu/cu/romanian/articles/TheRomanianCulturalDebateOfTheSummer.html|title= Romanian Cultural Debate of the Summer: Romanian Intellectuals and Their Status Groups|publisher=Romanian Club @ Columbia University|author=Mona Momescu|access-date=2008-08-28}}</ref> વિશ્વ સંસ્કૃતિ પર જબરજસ્ત અસર છોડનાર મહત્વના કલાકાર [[શિલ્પ|શિલ્પિ]] [[કોન્સ્ટેન્ટિન બ્રાન્કુસિ|કોન્સેન્ટિન બ્રાન્કુસિ]] હતા, જેઓ આધુનિક ચળવળના કેન્દ્રીય વ્યક્તિ અને અમૂર્તનો પાયો નાખનાર, લોક સર્જનોના પ્રાચીન સ્રોતમાંથી પ્રેરણા લઈને વિશ્વ શિલ્પમાં નવો ચીલો ચાતરનાર હતા. તેમના શિલ્પોમાં સાદગીની સાથે અભિજાત્યપણુ હોય છે, જેણે [[આધુનિક કલા|આધુનિકવાદી]] શિલ્પીઓને નવો રાહ બતાવ્યો હતો.<ref>{{citeweb|url=http://www.brancusi.com/bio.html|title=Constantin Brâncuşi's bio|publisher=Brancusi.com|access-date=2008-01-20|archive-date=2015-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20150821141931/http://brancusi.com/bio.html|url-status=dead}}</ref> તેમના કૌશલ્યને અંજલિ તરીકે તેમની એક કૃતિ ''"[[બર્ડ ઈન સ્પેસ(Bird in Space)|બર્ડ ઈન સ્પેસ]]"'' (Bird in Space)ની 2005માં $27.5 મિલિયનની બોલી લાગી હતી, જે કોઈ પણ શિલ્પ માટેની વિક્રમી કિંમત હતી.<ref>{{citeweb|url=http://antiquesandthearts.com/AW-2005-05-10-12-15-39p1.htm|title=Brancusi's 'Bird in Space' Sets World Auction Record for Sculpture at $27,456,000|publisher=Antiques and the Arts Online|access-date=2008-01-20|archive-date=2006-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20060213032919/http://www.antiquesandthearts.com/AW-2005-05-10-12-15-39p1.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{citeweb|url=http://crib.mae.ro/index.php?lang=en&id=31&s=15441&arhiva=true|publisher=Romanian Information Center in Brussels|title=November 9, The price record for a Brancusi masterpiece was set up in 2005 when “Bird in Space” was sold for USD 27.5 M|access-date=2008-01-20|archive-date=2011-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514223741/http://crib.mae.ro/index.php?lang=en&id=31&s=15441&arhiva=true|url-status=dead}}</ref> બે વિશ્વ યુદ્ધના સમયગાળા દરમિયાન [[ટ્યુડર અર્ઘેઝી]], [[લ્યુસિઅન બાલ્ગા|લ્યુસિયન બ્લેગા]], [[યુજીન લોવિનેસ્કુ|યજીન લોવિનેસ્કુ]], [[ઈઓન બાર્બુ]], [[લિવિઉ રેબ્રેનુ]]જેવા લેખકોએ તે સમયના યુરોપીયન સાહિત્ય સાથે રોમાનિયન સાહિત્યને એકરૂપ બનાવવા પ્રયત્ન કર્યા હતા. [[જ્યોર્જ એનેસ્કુ]] પણ આ સમયના જ હતા અને તેઓ કદાચ સૌથી વધુ જાણીતા રોમાનિયન સંગીતકાર હતા.<ref>{{citeweb|url=http://www.enescusociety.org/georgeenescu.php|title=George Enescu, the composer|publisher=International Enescu Society|access-date=2008-01-20}}</ref> તેઓ [[ગીતકાર|કવિ]], [[વાયોલિન]]વાદક, [[પિયાનોવાદક|પિયાનીવાદક]], [[સંચાલન|વૃંદગાયનના સંચાલક]], શિક્ષક અને તેમના સમયના સૌથી મહાન કલાકારોમાંથી એક હતા,<ref>{{citeweb|url=http://www.ici.ro/romania/en/cultura/m_enescu.html|title=George Enescu (1881 - 1955)|publisher=National Institute for Research & Development in Informatics, Romania|access-date=2008-01-20|archive-date=2008-01-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080115090725/http://www.ici.ro/romania/en/cultura/m_enescu.html|url-status=dead}}</ref> તેમના માનમાં દર વર્ષે બુકારેસ્ટમાં ક્લાસિકલ સંગીતનો [[જ્યોર્જ એનેસ્કુ મહોત્સવ]] યોજાય છે.
વિશ્વયુદ્ધો બાદનો સામ્યવાદ ભારે નિયંત્રણો લઈને આવ્યો અને લોકોને અંકુશમાં રાખવા સાંસ્કૃતિક જગતનો ઉપયોગ કર્યો. અભિવ્યક્તિના સ્વાતંત્ર્યને અનેક રીતે સતત કચડવામાં આવ્યું, પરંતુ [[ગેલ્લુ નૌમ]], [[નિશિતા સ્ટાનેસ્કુ|નિશિતા સ્ટેનેસ્કુ]], [[મરિન સોરેસ્કુ]] અથવા [[મારિન પ્રેડા|મરિન પ્રેડા]] જેવાઓએ નિયંત્રણને ફગાવવામાં સફળતા મેળવી અને "[[સમાજવાદી વાસ્તવાદ|સમાજવાદી વાસ્તવવાદ]]" સાથે તેને તોડ્યા અને રોમાનિયન સાહિત્યમાં નાની "નવજાગૃતિના" આગેવાન બન્યા.<ref>{{citebook|last=Ştefănescu|first=Alex.|title=Nichita Stănescu, The Angel With A Book In His Hands|language=Romanian|publisher=Maşina de scris|year=1999|pages=8|isbn=9789739929745}}</ref> નિયંત્રણોના લીધે ઘણા લોકો આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ મેળવી શક્યા નહિ, પરંતુ [[કોન્સ્ટેન્ટિન નોઈકા]], [[ટ્રિસ્ટિઅન ટ્ઝારા|ટ્રિસ્ટાન ત્ઝારા]] અને [[મિરેસીઆ કાર્ટારેસ્કુ|મિર્કીઆ કાર્ટારેસ્કુ]] જેવા કેટલાક લોકો આ બંધનને તોડવામાં સફળ રહ્યા અને વિવિધ રાજકીય કારણોસર અનેક વખત જેલવાસ વેઠવા છતાં પોતાની કૃતિઓ વિદેશમાં પ્રકાશિત કરી.
કેટલાક કલાકારોએ સંપૂર્ણ રીતે દેશ છોડી દેવાનું પસંદ કર્યું અને દેશની બહાર રહીને પણ પોતાનું યોગદાન આપવાનું ચાલુ રાખ્યુ. તેમાંથી [[યુજીન ઈઓનેસ્કુ]], [[મિર્સીઆ એલિએડ]] અને [[એમિલ સિઓરાન]]એમિલ સિઓરાન/2} તેમની કૃતિઓ માટે સમગ્ર વિશ્વમાં જાણીતા બન્યા. દેશની બહાર રહીને જાણીતા બનનાર અન્ય સાહિત્યકારોમાં કવિ [[પૌલ સેલાન]] અને નોબેલ વિજેતા [[એલિ વિસેલ]] હતા અને બંને હોલોકોસ્ટમાં બચી ગયા હતા. લોકકલાકાર [[ટ્યુડર ઘેઓર્ઘ]] અને [[પાન ફ્લ્યુટ]](વાંસળી)ના નિષ્ણાત [[ઘેઓર્ઘ ઝામ્ફિર]]- સમગ્ર વિશ્વમાં જેમણે 120 મિલિયનથી વધારે આલબમ વેચ્યા હોવાનું નોંધાયું છે- જેવા કેટલાક જાણીતા રોમાનિયન સંગીતકારો હતા.<ref>{{citeweb|url=http://www.cbc.ca/insite/SOUNDS_LIKE_CANADA/2006/1/17.html|date=2006-01-17|publisher=CBC Radio|title=Sounds Like Canada feat. Gheorghe Zamfir|access-date=2008-08-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20070329004625/http://www.cbc.ca/insite/SOUNDS_LIKE_CANADA/2006/1/17.html|archive-date=2007-03-29|url-status=live}}</ref><ref>{{citeweb|url=http://www.gheorghe-zamfir.com/English/diskographie-e.htm|publisher=Gheorghe Zamfir, Official Homepage|title=Gheorghe Zamfir, master of the pan pipe|access-date=2008-01-20|archive-date=2007-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20071030182752/http://www.gheorghe-zamfir.com/English/diskographie-e.htm|url-status=dead}}</ref>
[[ક્રિસ્ટિ પુઈઉ]] દ્વારા દિગ્દર્શિત ''[[શ્રી. લાઝારેસ્કુનું મૃત્યુ|ધી ડેથ ઓફ મિ. લાઝારેસ્કુ]]'' ((The Death of Mr. Lazarescu), ([[2005 કેન્સ ફિલ્મ મહોત્સવ|કેન્સ 2005]] [[પ્રિક્સ અન કર્ટેઈન રીગાર્ડ|પ્રિક્સ અન સર્ટેઈન રીગાર્ડ]]((Prix un certain regard)-વિજેતા), અને [[ક્રિસ્ટિઅન મુંગિઉ]] દિગ્દર્શિત ''[[4 મહિના, 3 અઠવાડિયા અને 2 દિવસ(4 Months, 3 Weeks and 2 Days)|4 મંથ્સ, 3 વીક્સ એન્ડ 2 ડેઝ]]'' (4 Months, 3 Weeks and 2 Days), ([[2007 કેન્સ ફિલ્મ મહોત્સવ|કેન્સ 2007]] ''[[પાલ્મે ડીઓર]]'' (Palme d'Or) વિજેતા) જેવી ફિલ્મો દ્વારા રોમાનિયન સિનેમાએ તાજેતરમાં વિશ્વના ફલક પર પોતાની નોંધ લેવડાવી છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.altfg.com/blog/film-festivals/cannes-2007-winners/|title=Cannes 2007 Winners|publisher=Alternative Film Guide|access-date=2008-08-31}}</ref> પાછળની ફિલ્મ''[[વેરાયટી(સામયિક)|વેરાઈટી]]'' ના જણાવ્યા અનુસાર "ફિલ્મ જગતમાં રોમાનિયાની વધુ નવી શક્તિઓનો પુરાવો છે."<ref>{{citeweb|url=http://www.variety.com/index.asp?layout=cannes2007&jump=review&reviewid=VE1117933650|title=4 Months, 3 Weeks & 2 Days|access-date=2008-08-31|author=Jay Weissberg|date=2007-05-17|publisher=''[[Variety (magazine)|Variety]]''}}</ref>
=== સ્મારકો ===
[[ચિત્ર:Sarmizegetusa temples.jpg|thumb|250px|યુનેસ્કો (UNESCO) દ્વારા રોમાનિયાની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ તરીકે જાહેર થયેલ છ ડેસિઅન કિલ્લાઓમાંથી એક રાર્મિઝેગેટુસા રેગિઆ]]
[[યુનેસ્કો]] (UNESCO)ની [[વિશ્વનાં હેરિટેજ સ્થળો|વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ્સની યાદી]]<ref>{{citeweb|url=http://whc.unesco.org/en/list/?search=&searchSites=&search_by_country=romania&type=&media=®ion=&order=&criteria_restrication=&x=0&y=0|title=Official list of WHS within Romania|publisher=UNESCO|access-date=2008-01-31}}</ref>માં રોમાનિયાના [[ટ્રાન્સીલ્વેનિયામાં શસ્ત્રોથી સજ્જ સેક્સન ગામો|ટ્રાન્સીલ્વેનિયામાં હથિયારોથી સજ્જ દેવળોના સેક્સન ગામો]], સુંદર બાહ્ય અને આંતરિક ચિત્રો ધરાવતા [[ઉત્તરી મોલ્ડેવિયાના ચિત્રોવાળા ચર્ચો|ઉત્તરી મોલ્ડેવિયાના સચિત્ર ચર્ચો]], ગોથિક પદ્ધતિ અને પરંપરાગત લાકડાના બાંધકામના મિશ્રણનું અનોખુ ઉદાહરણ આપતા [[માર્મુર્સના લાકડાના ચર્ચો|મરામુર્સના લાકડાના ચર્ચો]], [[હોર્ઝેઉનો મઠ|હોરેઝુના મઠો]], [[સિઘિસોઆરા]]ના નગરો અને [[ઓરેસ્ટી પર્વતોના ડેસિઅન કિલ્લાઓ|ઓર્સ્ટી પર્વતોના ડેસિઅન કિલ્લાઓ]] જેવા સ્થળોનો સમાવેશ કરાયો છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.cimec.ro/Monumente/unesco/UNESCOen/fastvers.htm|title=World Heritage List from Romania|publisher=UNESCO|access-date=2008-01-31}}</ref> વિશ્વ ધરોહર યાદીમાં રોમાનિયાનું યોગદાન બહાર રહે છે, કારણકે એક-બે વિશેષ સ્મારકોની જગ્યાએ તેમાં દેશના વિવિધ સ્થળે પથરાયેલ કેટલાક સ્મારકોના જૂથ છે.<ref>{{citeweb|url=http://www.worldheritagesite.org/countries/romania.html|title=World Heritage Site - Romania|access-date=2008-01-31}}</ref> 2007માં [[બ્રુકેનથલ નેશનલ મ્યુઝિયમ|બ્રુકેન્થલ નેશનલ મ્યુઝિયમ]] માટે જાણીતા શહેર [[સિબિઉ]]નો પણ [[લક્ઝમ્બર્ગ|લક્ઝેમબર્ગ]]ની સાથે [[સંસ્કૃતિનું યુરોપીયન પાટનગર|યુરોપીયન સાંસ્કૃતિક પાટનગર]]માં સમાવેશ કરાયો છે.
=== રાષ્ટ્ર ધ્વજ ===
રોમાનિયાનો રાષ્ટ્ર ધ્વજ ઉભા પટ્ટાઓ સાથે ત્રણ કલરમાં છે: ધ્વજની કાઠીથી શરૂ થઈને ભૂરો, પીળો અને લાલ. તેની પહોળાઈ-લંબાઈનું પ્રમાણ 2:3 છે. રોમાનિયાનો રાષ્ટ્ર ધ્વજ ઘણા અંશે [[ચેડ|ચાડ]]ને મળતો આવે છે.<ref>16 જુલાઈ, 1994નો કાયદા નં. 75, 26 ઓગસ્ટ 1994ના ''મોનિટોરુલ ઓફિસિઅલ'' (Monitorul Oficial) નં. 237માં પ્રકાશિત.</ref><ref>સરકારનો નિર્ણય નં. 1157/2001, 5 ડિસેમ્બર 2001ના ''મોનિટોરુલ ઓફિસિઅલ'' (Monitorul Oficial) નં. 776માં પ્રકાશિત.</ref><ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3626821.stm|title='Identical flag' causes flap in Romania|publisher=bbc.co.uk|access-date=2009-09-07}}</ref>
=== રમત ગમત ===
[[ચિત્ર:Comaneci05.jpg|thumb|250px|કોન્ડોલિસા રાઈસ(ડાબે) સાથે નાદિયા કોમેનેસ્કિ (જમણે) ]]
રોમાનિયામાં [[ફુટબોલ (સોકર)|ફૂટબોલ]] સૌથી વધારે લોકપ્રિય રમત છે.<ref name="EYb2007">{{cite encyclopedia|encyclopedia=The Europa World Year Book|publisher=Routledge|year=2007|volume=2|title=Romania}}</ref> તેનું સંચાલક મંડળ [[રોમાનિયન ફૂટબોલ ફેડરેશન]] છે, જે [[યુઇએફએ|યુઈએફએ]] (UEFA) અંતર્ગત આવે છે. શ્રેષ્ઠ દરજ્જાની [[રોમાનિયન પ્રોફેશનલ ફૂટબોલ લીગ|રોમાનિયન પ્રોફેશનલ ફૂટબોલ લીગે]] 2006-07 સીઝનમાં સરેરાશ 5147 દર્શકોને આકર્ષ્યા હતા.<ref>{{cite web|url=http://www.european-football-statistics.co.uk/attn.htm european-football-statistics.co.uk | title=EFS Attendances| work=European Football Statistics|access-date=2008-08-31}}</ref> આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે [[રોમાનિયન નેશનલ ફૂટબોલ ટીમ|રોમાનિયન નેશનલ ફૂટબોલ ટીમે]] 7 વખત [[ફીફા વર્લ્ડ કપ|ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ]]માં ભાગ લીધો છે અને 1990ના દસકા દરમિયાન તેમનો સૌથી વધારે સફળ સમયગાળો હતો, જ્યારે [[1994 વિશ્વ કપ|1994 વર્લ્ડ કપ]]માં [[યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ]]માં રોમાનિયા ક્વાર્ટર-ફાઈનલમાં પહોંચ્યું હતું અને [[ફિફા(FIFA)|ફિફા]](FIFA)એ તેને છઠ્ઠા ક્રમનું સ્થાન આપ્યું હતું. આ "[[સુવર્ણ પેઢી]]"ના મુખ્ય ખેલાડી<ref>{{citenews|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2002/1677201.stm|title=Hagi leaves Romania post|date=2001-11-26|publisher=BBC Sport|quote=Hagi enjoyed legendary status in Romania where he spearheaded the 'Golden Generation' of players...|access-date=2008-08-31}}</ref> અને કદાચ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સૌથી વધુ જાણીતા રોમાનિયન ખેલાડી [[ઘેરોઘ હેગિ|ઘેરોઘે હેગી]] છે. (હુલામણુ નામ ''કાર્પેથિઅન્સના મેરેડોના'' ).<ref>{{citenews|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/low/football/europe/1264097.stm|title=Hagi snubs Maradona|publisher=BBC Sport Online|date=2001-04-06|access-date=2008-08-31}}</ref> હાલના પ્રખ્યાત સક્રિય ખેલાડીઓ [[એર્ડિઅન મુટુ|એડ્રિઅન મુટુ]] અને [[ક્રિસ્ટિઅન શિવુ|ક્રિસ્ટિઅન ચિવુ]] છે. સૌથી વધારે જાણીતી ફૂટબોલ ક્લબ [[સ્ટેઉ બુકારેસ્ટિ|સ્ટેઉઆ બુકારેસ્ટિ]] છે, જે [[યુરોપીયન કપ 1985-86|1986માં પ્રતિષ્ઠિત]] [[યુરોપીયન ચેમ્પિયન્સ કપ|યુરોપીયન ચેમ્પિઅન્સ કપ]] જીતનારી પૂર્વીય યુરોપની સૌ પ્રથમ ક્લબ બની હતી અને [[યુરોપીયન કપ 1988-89|ફરી એકવાર 1989માં ફાઈનલ રમી હતી]]. અન્ય સફળ રોમાનિયન ટીમ [[ડિનામો બુકારેસ્ટિ|ડીનામો બુકારેસ્ટિ]] 1984માં [[યુરોપીયન ચેમ્પિયન્સ કપ|યરોપીયન ચેમ્પિયન્સ કપ]]ની સેમિફાઈનલ રમી હતી અને 1990માં [[કપ વિનર્સ કપ]]ની સેમિફાઈનલ રમી હતી. મહત્વની અન્ય રોમાનિયન ફૂટબોલ ક્લબો [[રેપિડ બુકારેસ્ટિ]], [[સીએફઆર 1907 ક્લુજ-નાપોકા]] અને [[એફસી યુનિવર્સિટાટી ક્રેઈઓવા|FC યુનિવર્સિટાટી ક્રેઈઓવા]] છે.
નોંધાયેલા ખેલાડીઓની દ્રષ્ટિએ ટેનિસ એ બીજી સૌથી વધુ લોકપ્રિય રમત છે.<ref name="EYb2007"/> રોમાનિયા ત્રણ વખત [[ડેવિસ કપ]]ની ફાઈનલમાં પહોંચ્યુ હતુ (1969, 1971, 1972). ટેનિસ ખેલાડી [[આલિ નાસ્ટેસ|ઈલી નાસ્ટેસ]] અનેક [[ગ્રાન્ડ સ્લેમ (ટેનિસ)|ગ્રાન્ડ સ્લેમ]] ટાઈટલ અને ડઝન જેટલી ટુર્નામેન્ટ જીત્યા હતા અને [[અસોસિએશન ઓફ ટેનિસ પ્રોફેશનલ્સ|એટીપી]](ATP) દ્વારા 1973થી 1974 દરમિયાન [[એટીપીમાં પહેલો ક્રમ મેળવનાર ખેલાડીઓની યાદી|પ્રથમ ક્રમ]]ના ખેલાડી તરીકે માન મેળવનાર પ્રથમ હતા. 1993થી દરેક પાનખરમાં બુકારેસ્ટ ખાતે [[રોમાનિયન ઓપન]] યોજાય છે.
લોકપ્રિય [[ટુકડી રમત|ટીમ રમતો]] [[રગ્બી યુનિયન]] ([[રોમાનિયા નેશનલ રગ્બી યુનિયન ટીમ|નેશનલ રગ્બી ટીમે]] [[રગ્બી વર્લ્ડ કપમાં નેશનલ ટીમનો સમાવેશ|દરેક]] [[રગ્બી વર્લ્ડ કપ]]માં ભાગ લીધો છે), [[બાસ્કેટબોલ]] અને [[ટીમ હેન્ડબોલ|હેન્ડબોલ]] છે.<ref name="EYb2007"/> કેટલીક લોકપ્રિય [[વ્યક્તિગત રમત|વ્યક્તિગત રમતો]] છે: એથલેટિક્સ, ચેસ, સ્પોર્ટ ડાન્સ અને માર્શલ આર્ટ્સ તથા અન્ય લડાઈની રમતો.<ref name="EYb2007"/>
રોમાનિયન [[જિમ્નાસ્ટિક્સ|જીમ્નાસ્ટિક્સે]] ઘણી મોટી સંખ્યામાં સફળતા મેળવી હતી – આ સફળતાઓ માટે દેશ દુનિયાભરમાં જાણીતો બન્યો હતો.<ref>ઉદાહરણ તરીકે રોમાનિયનો જીમ્નેસ્ટ તરીકે બીબાઢાળ હતા, જેમ કે [[સાઉથ પાર્ક]] ઘટનામાં [[ક્વિન્ટુપ્લેટ્સ 2000]]</ref> [[1976 ઉનાળુ ઓલિમ્પિક્સ]]માં જિમનેસ્ટ [[નાદિયા કોમેનેસ્કિ|નાદિયા કોમેનેસી]] દસમાંથી દસનો આંક મેળવનાર પ્રથમ ખેલાડી બની હતી. તેણીએ માત્ર પંદર વર્ષની ઉંમરે ત્રણ ગોલ્ડ મેડલ, એક સિલ્વર અને એક બ્રોન્ઝ મેળવ્યો હતો.<ref>{{citenews|url=http://www.gymn-forum.net/Articles/NYT-1976_AmCup2.html|title=Gymnast Posts Perfect Mark|author=Robin Herman|publisher=[[New York Times]]|date=1976-03-28|access-date=2008-08-13}}</ref> [[1980 ઉનાળુ ઓલિમ્પિક|1980 ઉનાળુ ઓલિમ્પિક્સ]]માં તેની સફળતા ચાલુ રહી અને બે ગોલ્ડ તથા એક સિલ્વર મેડલ જીત્યા હતા.
રોમાનિયા પ્રથમ વખત 1900માં [[ઓલિમ્પીક રમતો|ઓલિમ્પિક રમતો]]માં જોડાયુ હતુ અને 24માંથી 18 રમતોમાં ભાગ લીધો હતો. આટલા વર્ષોમાં કુલ 283 મેડલ અને તેમાંથી 82 ગોલ્ડ મેડલ સાથે [[ઉનાળુ ઓલીમ્પિક રમતો|ઉનાળુ ઓલિમ્પિક રમતો]]માં વધારે સફળતા મેળવનાર દેશોમાં રોમાનિયાનો સમાવેશ થાય છે ([[ઓલિમ્પિક રમતના તમામ મેડલોની સંખ્યા|એકંદરે 15મુ]]).<ref>{{citeweb|url=http://www.infoplease.com/ipsa/A0115108.html|title=All-Time Medal Standings, 1896-2004|publisher=infoplease.com|access-date=2008-08-31}}</ref> શિયાળુ રમતોમાં ઓછુ રોકાણ થયું છે અને આ કારણથી [[શિયાળુ ઓલીમ્પિક રમતો|શિયાળુ ઓલિમ્પિક રમતો]]માં રોમાનિયાના ખેલાડીઓએ માત્ર એક જ બ્રોન્ઝ મેડલ મેળવ્યો છે.
== નોંધ ==
<references group="note"></references>
== સંદર્ભો ==
{{reflist|2}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
{{sisterlinks}}
;સરકાર
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-r/romania.html Chief of State and Cabinet Members] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091026201421/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-r/romania.html |date=2009-10-26 }}
* [http://www.gov.ro/main/index/l/2/ રોમાનિયન સરકાર] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100116214121/http://www.gov.ro/main/index/l/2 |date=2010-01-16 }}
* [http://www.presidency.ro/ રોમાનિયન પ્રમુખશાહી]
* [http://www.parlament.ro/index_en.html રોમાનિયન સંસદ]
* [http://www.ccr.ro/default.aspx?lang=EN રોમાનિયાની બંધારણીય અદાલત] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120912165307/http://www.ccr.ro/default.aspx?lang=EN |date=2012-09-12 }}
;સામાન્ય માહિતી
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1057466.stm દેશનો પરિચય] [[બીબીસી ન્યૂઝ]](BBC News)માંથી
* {{CIA World Factbook_link|ro|Romania}}
* [http://www.state.gov/p/eur/ci/ro/ રોમાનિયા] માહિતી, [[યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્ટેટ|યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ડીપાર્ટમેન્ટ ઓફ સ્ટેટ]]માંથી
* [http://www.loc.gov/rr/international/european/romania/ro.html પોર્ટલ્સ ટુ ધી વર્લ્ડ](Portals to the World), યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ [[કોંગ્રેસ લાયબ્રેરી|કોંગ્રેસની લાઈબ્રેરી]]માંથી
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/romania.htm રોમાનિયા] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080821132810/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/romania.htm |date=2008-08-21 }} ''UCB બાઈબ્રેરીસ ગવપબ્સ'' ખાતે
* {{dmoz|Regional/Europe/Romania}}
* {{wikiatlas|Romania}}
; અર્થતંત્ર અને કાયદા
* [http://www.bnro.ro/En/Info/curs_ext.asp વિનિમય દરો] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081028213802/http://www.bnro.ro/en/Info/curs_ext.asp |date=2008-10-28 }} – [[નેશનલ બેન્ક ઓફ રોમાનિયા]](National Bank of Romania)માંથી
* [http://www.dreptonline.ro/resurse/resource.php રોમાનિયા લો એન્ડ મિસેલેનિયસ(Romanian Law and Miscellaneous) - ઈંગ્લિશ]
; સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક
* [http://www.badley.info/history/Romania.index.html વિશ્વ ઇતિહાસની વિગતોમાંથી રોમાનિયાની તવારીખ]
* [http://www.ici.ro/romania/en/index.html ICI.ro - રોમાનિયા વિશેની સાઈટ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081025143606/http://www.ici.ro/romania/en/index.html |date=2008-10-25 }}
* [http://www.theeuropeanlibrary.org/portal/libraries/Libraries.php?launch=1&language=en&page=Treasures&country=Romania રોમાનિયાની નેશનલ લાઈબ્રેરીનો ખજાનો](Treasures of the national library of Romania)
; વિશ્વ ફરતે રોમાનિયા
* [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Romanian_Meetups_Worldwide રોમાનિયાની સમગ્ર વિશ્વની મુલાકાતોની યાદી]
;મુસાફરી
{{wikivoyage|Romania}}
* [http://www.romaniatourism.com/ અધિકૃત રોમાનિયન પર્યટન વેબસાઈટ]
{{યુરોપ}}
[[શ્રેણી:યુરોપ]]
[[શ્રેણી:દેશ]]
2wd5ct4gfmg1w1jgfl67ki8zigzvwir
જડીયા
0
21177
827770
809739
2022-08-24T18:41:12Z
2401:4900:1F8A:9E29:41DB:F61A:775F:BAA2
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Indian jurisdiction
| type = ગામ
| native_name = જડીયા
| state_name = ગુજરાત
| district = બનાસકાંઠા
| taluk_names = [[ધાનેરા તાલુકો|ધાનેરા]]
| latd = 24.514444
| longd = 72.023385
| area_total =
| altitude =
| population_total = 9286
| population_as_of =
| population_density =
| leader_title_1 =
| leader_name_1 = જેતીબેન ચૌધરી
| leader_title_2 = પ્રવિણભાઇ ચૌધરી ગુરૂકૃપા
| leader_name_2 =
| footnotes =
| blank_title_1 = સગવડો
| blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી,મેડિકલ, સરકારી દવાખાનું, રમતનું મેદાન
| blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય
| blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]]
| blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ
| blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]]
| blank_title_4 = રાયડો
| blank_value_4 = એરંડા
}}
'''જડીયા''' એ [[ગુજરાત]] રાજ્યનાં ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]ના [[ધાનેરા|ધાનેરા તાલુકા]]નું એક ગામ છે. ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], ખેતમજૂરી તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે ઘઉં, બાજરી, કપાસ, એરંડા, રાઇ, તમાકુ તેમ જ મગફળીની ખેતી કરવામાં આવે છે. ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[માધ્યમિક શાળા|માધ્યમિક શાળા (વિવેકાનંદ વિદ્યાલય]]), સરકારી દવાખાનું, પશુ દવાખાનું, [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] ગૌશાળા તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે.
બનાસકાંઠાંના મોટાભાગનાં ગામોની જેમ જ આ ગામનાં પણ મોટાભાગના લોકો ખેતરમાં રહે છે.
{{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}}
[[શ્રેણી:ધાનેરા તાલુકો]]
0r3b8cg99jjmj0bixugbxcn2c0wsiwh
827771
827770
2022-08-24T18:42:36Z
2401:4900:1F8A:9E29:41DB:F61A:775F:BAA2
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Indian jurisdiction
| type = ગામ
| native_name = જડીયા
| state_name = ગુજરાત
| district = બનાસકાંઠા
| taluk_names = [[ધાનેરા તાલુકો|ધાનેરા]]
| latd = 24.514444
| longd = 72.023385
| area_total =
| altitude =
| population_total = 9286
| population_as_of =
| population_density =
| leader_title_1 =
| leader_name_1 =
| leader_title_2 = પ્રવિણભાઇ ચૌધરી ગુરૂકૃપા
| leader_name_2 =
| footnotes =
| blank_title_1 = સગવડો
| blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી,પશુ મેડિકલ ગુરૂકૃપા, સરકારી દવાખાનું, રમતનું મેદાન
| blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય
| blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]]
| blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ
| blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]]
| blank_title_4 = રાયડો
| blank_value_4 = એરંડા
}}
'''જડીયા''' એ [[ગુજરાત]] રાજ્યનાં ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]ના [[ધાનેરા|ધાનેરા તાલુકા]]નું એક ગામ છે. ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], ખેતમજૂરી તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે ઘઉં, બાજરી, કપાસ, એરંડા, રાઇ, તમાકુ તેમ જ મગફળીની ખેતી કરવામાં આવે છે. ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[માધ્યમિક શાળા|માધ્યમિક શાળા (વિવેકાનંદ વિદ્યાલય]]), સરકારી દવાખાનું, પશુ દવાખાનું, [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] ગૌશાળા તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે.
બનાસકાંઠાંના મોટાભાગનાં ગામોની જેમ જ આ ગામનાં પણ મોટાભાગના લોકો ખેતરમાં રહે છે.
{{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}}
[[શ્રેણી:ધાનેરા તાલુકો]]
bb0jphinkyx2zc41u7f393pg77g2ykw
827777
827771
2022-08-25T05:11:16Z
KartikMistry
10383
[[Special:Contributions/2401:4900:1F8A:9E29:41DB:F61A:775F:BAA2|2401:4900:1F8A:9E29:41DB:F61A:775F:BAA2]] ([[User talk:2401:4900:1F8A:9E29:41DB:F61A:775F:BAA2|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Indian jurisdiction
| type = ગામ
| native_name = જડીયા
| state_name = ગુજરાત
| district = બનાસકાંઠા
| taluk_names = [[ધાનેરા તાલુકો|ધાનેરા]]
| latd = 24.514444
| longd = 72.023385
| area_total =
| altitude =
| population_total =
| population_as_of =
| population_density =
| leader_title_1 =
| leader_name_1 =
| leader_title_2 =
| leader_name_2 =
| footnotes =
| blank_title_1 = સગવડો
| blank_value_1 = [[પ્રાથમિક શાળા]], [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]], દૂધની ડેરી
| blank_title_2 = મુખ્ય વ્યવસાય
| blank_value_2 = [[ખેતી]], [[ખેતમજૂરી]], [[પશુપાલન]]
| blank_title_3 = મુખ્ય ખેતપેદાશ
| blank_value_3 = [[મકાઈ]], [[બાજરી]], [[તુવર]], [[શાકભાજી]]
| blank_title_4 =
| blank_value_4 =
}}
'''જડીયા''' એ [[ગુજરાત]] રાજ્યનાં ઉત્તર ભાગમાં આવેલા [[બનાસકાંઠા જિલ્લો|બનાસકાંઠા જિલ્લા]]ના [[ધાનેરા|ધાનેરા તાલુકા]]નું એક ગામ છે. ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય [[ખેતી]], ખેતમજૂરી તેમ જ [[પશુપાલન]] છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે ઘઉં, બાજરી, કપાસ, એરંડા, રાઇ, તમાકુ તેમ જ મગફળીની ખેતી કરવામાં આવે છે. ગામમાં [[પ્રાથમિક શાળા]], [[માધ્યમિક શાળા|માધ્યમિક શાળા (વિવેકાનંદ વિદ્યાલય]]), સરકારી દવાખાનું, પશુ દવાખાનું, [[પંચાયતઘર]], [[આંગણવાડી]] ગૌશાળા તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે.
બનાસકાંઠાંના મોટાભાગનાં ગામોની જેમ જ આ ગામનાં પણ મોટાભાગના લોકો ખેતરમાં રહે છે.
{{ગુજરાત ગામ સ્ટબ}}
[[શ્રેણી:ધાનેરા તાલુકો]]
rgvmkp09ugvcrhphdfpt9cjka9u4ben
વાસ્કો દ ગામા
0
26114
827746
811496
2022-08-24T12:51:07Z
KartikMistry
10383
સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Person
|નામ = વાસ્કો દ ગામા
|ફોટો = Gregório Lopes - Vasco da Gama (ca 1524).jpg
|જન્મ તારીખ = ૧૪૬૦
|જન્મ સ્થળ = સીન્સ, આલેન્ટેઓ, પોર્ચુગલ
|મૃત્યુ તારીખ = ૨૪ ડિસેમ્બર ૧૫૨૪ (ઉમર ૬૪ વર્ષ)
|મૃત્યુ સ્થળ = [[કોચી]], [[ભારત]]
|વ્યવસાય = અન્વેષક
|હસ્તાક્ષર = Vasco da Gama signature almirante.svg
}}
'''વાસ્કો દ ગામા''' [[યુરોપ]]થી [[ભારત]] આવેલ પ્રથમ વહાણના કપ્તાન, સફળ અન્વેષક હતા. તેમનો જન્મ [[પોર્ટુગલ]]માં ૧૪૬૦ના વર્ષમાં થયો હતો. પોર્ટુગલ હેઠળના તાબાના ભારતમાં ટૂંકા સમયગાળા માટે તેઓ ૧૫૨૪માં વાઇસરોય નીમાયા હતા.
{{સબસ્ટબ}}
[[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]]
icxgqf99k30yj0feta4t44wqktql5qc
827747
827746
2022-08-24T12:51:54Z
KartikMistry
10383
વિકિડેટા ઇન્ફોબોક્સ.
wikitext
text/x-wiki
{{infobox person/Wikidata
| fetchwikidata = ALL
| onlysourced = no
}}
'''વાસ્કો દ ગામા''' [[યુરોપ]]થી [[ભારત]] આવેલ પ્રથમ વહાણના કપ્તાન, સફળ અન્વેષક હતા. તેમનો જન્મ [[પોર્ટુગલ]]માં ૧૪૬૦ના વર્ષમાં થયો હતો. પોર્ટુગલ હેઠળના તાબાના ભારતમાં ટૂંકા સમયગાળા માટે તેઓ ૧૫૨૪માં વાઇસરોય નીમાયા હતા.
{{સબસ્ટબ}}
[[શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ]]
5bf6tqvvxjnd8ru0ffn98wf2tezhdh9
પ્રેમાનંદ
0
42226
827753
814680
2022-08-24T13:36:46Z
2409:4041:6E3E:1B22:4722:7C6E:DBD5:7BF5
કૃતિ
wikitext
text/x-wiki
{{infobox person/Wikidata
| fetchwikidata = ALL
| onlysourced = no
}}
'''પ્રેમાનંદ''' અથવા '''પ્રેમાનંદ કૃષ્ણરામ ભટ્ટ''' (૧૬૪૯-૧૭૧૪) મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિ અને ''માણભટ્ટ'' આખ્યાનકાર હતા, જેઓ તેમની ''અખૈયા'' રચનાઓ માટે જાણીતા છે. લોકોએ તેમને "કવિ શિરોમણી" ની ઉપાધિથી નવાજ્યા છે.
પ્રેમાનંદ [[માણભટ્ટ]] પરંપરાનાં કવિ મનાય છે. માણ ઉપર હાથથી તાલ આપીને કથાપ્રસંગોનું પઠન અને ગાયન કરવામાં કુશળ પ્રેમાનંદે સાભિનય રજુઆત દ્રારા આખ્યાન લોકપ્રિય કર્યાં હતા. ગુજરાતી સાહિત્યમાં આખ્યાનોની શરૂઆત પ્રેમાનંદ દ્રારા થયેલી હોવાનું મનાય છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગુજરાતી ભાષાનો ઉપયોગ કરનાર પ્રેમાનંદ મનાય છે. [[ગુજરાતી ભાષા]]ના સર્વોત્તમ આખ્યાન કવિ તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા પ્રેમાનંદે લોકસમુદાયમાં આનંદ સાથે વિચારશક્તિ આપતી અનેક આખ્યાન રચનાઓ ગુંજાતી કરી હતી. તેમનાં જમાનામાં તેઓ 'રાસકવિ'તરીકે ઓળખાતાં હતાં. [[નરસિંહ મહેતા]] અને [[સુદામા]] જેવા ભક્તોનાં જીવનપ્રસંગો તથા પુરાણોમાંથી કથાવસ્તુ લઇ તેમણે આખ્યાનો રચેલાં. આખ્યાન તો કથનની કળા છે. પ્રેમાનંદ કથનકળામાં પ્રવિણ હોવા સાથે વર્ણનો, પાત્રાલેખન, રસનિરુપણ અને વાતાવરણચિત્રણમાં પણ કુશળ હતાં. એમનાં આખ્યાનોને ઉત્તમ બનાવવામાં એમની ભાષાશક્તિ અને રસનિરુપણ શક્તિનો મહ્ત્ત્વનો ફાળો હતો. તેમનાં સમયનાં મુઘલરાજા અને ગુજરાત પ્રદેશનાં શાસક [[ઔરંગઝેબ]] તેમને "મહાકવિ પ્રેમાનંદ" કહીને બોલાવતા.{{સંદર્ભ}}
==જીવન કૃતિ==
પ્રેમાનંદના જીવન વિશે આપણે ત્યાં લગભગ ત્રણ સદીથી ચર્ચા ચાલે છે. પ્રેમાનંદનાં જીવન વિશે વિશ્વાસપાત્ર હકીકત બહુ ઓછી જોવા મળે છે. એમની ઘણી કૃતિઓમાં રચનાવર્ષ આપ્યા છે તેવી કૃતિઓમાં સૌપ્રથમ કૃતિ "ચંદ્રહાસ આખ્યાન" આશરે ઈ.સ ૧૬૬૧માં અને "ઓખા હરણ" સંભવત ઈ.સ. ૧૬૬૭માં રચાયેલ હોવાનું મનાય છે. એમનું છેલ્લું આખ્યાન "દશમસ્કંધ" અધૂરું રહ્યુ હતુ. તે પછીથી સુંદરે ઈ.સ. ૧૭૧૭ કે ૧૭૪૦માં પુરું કર્યું છે. આમ, પ્રેમાનંદે કાવ્યસર્જન વીસ-બાવીસ વર્ષે શરુ કર્યું . ઈ.સ. ૧૭૦૦ પછી તેઓ બહુ જીવ્યા નહી. એમ માનીએ તો એમનો જીવનકાળ ઈ.સ. ૧૬૪૦ થી ૧૭૦૦ સુધીનો ગણી શકાય.
પ્રેમાનંદ [[વડોદરા]]ના વતની હતા. તેઓ વડોદરાનાં વાડી મહોલ્લામાં રહેતાં હતાં. તેઓ ચોવિસા મેવાડા બ્રાહ્મણ હતાં. તેમનાં પિતાનું નામ કૃષ્ણરામ હતુ. તેમની પત્નીનું નામ હરકોર ભટ્ટ હતું. તેમનો એક પુત્ર હતો જેનું નામ વલ્લભભટ્ટ હતું.
'આખ્યાનો કરવાં' અને માણભટ્ટ એટલે કે કથાકારનો એમનો વ્યવસાય હતો. વ્યવસાય અર્થે એમણે થોડાંક વર્ષો દક્ષિણ ગુજરાતમાં [[સુરત]] અને ત્યાંથી ખાનદેશમાં નંદનબાર અને બુરહાનપુરામાં વિતાવેલાં.
કવિ [[નર્મદાશંકર]]ને જાતતપાસથી મળેલી માહિતી અનુસાર પ્રેમનંદના દાદાનું નામ જયદેવ હતું. માતાપિતાનાં અવસાન પછી એ માસીને ત્યાં ઉછરાયાં હતાં. પોતાની પૌરાણિકવૃત્તિથી પ્રેમાનંદે ઠીક-ઠીક પૈસા એકઠા કર્યા હતા. કેમકે, પ્રેમાનંદે રુ.૧૦,૦૦૦ની કિંમતનું બંધાવેલ ઘર નર્મદાશંકરના સમયમાં એને વારસા તરીકે વાપરતાં હતાં.
પ્રેમાનંદે કેટલીક દંતકથાઓ પણ લખી છે. જડતર જેવા પ્રેમાનંદને કોઇ મહાત્માની કૃપાથી કવિત્ત્વશક્તિ પ્રાપ્ત થયેલી.{{સંદર્ભ}} વડોદરામાં કથા કરવાં માટે બેસવાનાં સ્થળની બાબતમાં કોઇ શાસ્ત્રીપુરાણી સાથે ઝઘડો થતાં પ્રેમાનંદ [[સંસ્કૃત]]માં કથા કરવાનું છોડીને લોકભાગ્ય શૈલિમાં આખ્યાનો રચીને ગાવા મંડ્યા હતા.
ઈ.સ. ૧૮૮૪થી હરગોવિંદદાસ કાંટાવાળા સંપાદિત "પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "પ્રાચીન કાવ્યમાળા" વડોદરાથી પ્રગટ થવા માંડેલી. તેમાં પ્રેમાનંદ અને તેમનાં પુત્ર વલ્લભની કૃતિઓ પ્રગટ કરેલી. એ કૃતિઓમાંના ઉલ્લેખો તેમજ પ્રચલિત દંતકથાઓને હવાલો આપી પ્રેમાનંદના જીવન વિશે તથા પ્રેમાનંદની ગૌરવયુક્ત છબી ખડી કરે તેવી માહિતી આપેલી છે.
==સર્જન==
'સુદામાચરીત' , 'મામેરું' અને '[[નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)|નળાખ્યાન]]' આ ત્રણેય આખ્યાનો એમની કવિતાનાં ઉત્તમ આખ્યાનો છે. આ ઉપરાંત 'ઓખાહરણ', 'ચંદ્રહાસ આખ્યાન', 'રણયગ્ન', 'અભિમન્યુ આખ્યાન', 'દશમસ્કંધ' , 'હૂંડી', 'સુધન્વાખ્યાન', 'મદાલસા આખ્યાન' વગેરે આખ્યાનો નોંધપાત્ર છે.
પ્રેમાનંદના નામે ચડાવવામાં આવેલી બીજી કૃતિઓમાં 'સુભદ્રાહરણ', 'પાંડવાસ્વમેઘ', 'ભીષ્મપર્વ', 'સભાપર્વ', 'હારમાળા' એમની શૈલી દર્શાવે છે તેમ એમાં પ્રેમાનંદના કતૃત્વનો ઉલ્લેખ કરેલો હોવાં છતાં મધ્યકાલીન કવિઓની રચના છે.
તેમની લઘુકૃતિઓમાં 'સ્વર્ગની નિસરણિ', 'ફૂવડાનો ફજેતો', 'વિવેક વણજારો', 'શામળશાનો વિવાહ', 'દાણલીલાં, 'બાળલીલા વ્રજવેલ', 'ભ્રમર પચ્ચીસી', પાંડવોની ભાંજગડ', 'વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ' અને 'રાધિકાનાં દ્રાદશમાસ' વગેરે છે.
પ્રેમાનંદ આખ્યાનોની શરુઆત ગણપતિ તથા સરસ્વતિમાંનાં સ્મરણથી કરતા હતાં. તેમની કૃતિઓની વિસ્તૃત માહિતી નીચે પ્રમાણે છે.
=== ઓખાહરણ ===
{{Main|ઓખાહરણ}}
ઓખાહરણ તેમની નોંધપાત્ર રચના છે.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|last=Dalal|first=Roshen|pages=૧૭}}</ref>
ઓખાહરણની વાચના ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ ઈ.સ. ૧૯૩૮માં તૈયાર કરી હતી. જેની ત્રીજી આવૃતિ ઈ.સ. ૧૯૬૪માં ગુજરાત વિદ્યાસભા, અમદાવાદ તરફથી પ્રસિદ્દ થઇ છે. ઓખાહરણની સંખ્યાબંધ પ્રતો ૨૯ કડવાંની મળે છે. જો કે પછીથી તેનો વિસ્તાર ૮૯ કડવાં સુધીનો થયો છે. ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ તૈયાર કરેલી વાચનામાં સમુચિત રીતે જ ૨૯ કડવાંનો સમાવેશ કરેલો છે. આ ઓખાહરણ શુકદેવ પરીક્ષીત અને વૈકુંઠનાથને સંભળાવે છે.
પાત્રો: શ્રી કૃષ્ણ, મરીચી, કશ્યપ કુમાર, ઓખા, ચિત્રલેખા, અનિરુધ્ધ જાદવજી, વસુદેવ, પ્રધ્યુમન, રુકમણી, સત્યભામા, જાંબુવતી, રેવતી, બલિભદ્ર, દેવકી.
=== ચંદ્રહાસ આખ્યાન ===
આ કાવ્ય બે સ્થળેથી છપાયેલુ છે, "પ્રાચીન કાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "બૃહ્તકાવ્યદોહન". તેમાં કુલ ૨૮ કડવા છે. ઋષિ નારદ વાણી વદે છે, અર્જુનને કહે છે.
પાત્રો: ચંદ્રહાસ, શ્યામા, મેઘાવતી, કુલિંદ, દુર્વાસા ઋષિ, વિષયા, ચંપકમાલિનિ, મદન, ગાલવમુનિ, કુંતલરાજા.
૨૫માં કડવાથી જૈમિનિજી ઋષિ, જનમેજયને (અર્જુનનો પૌત્ર) આ વાર્તા કહે છે.
===અભિમન્યુ આખ્યાન===
આ કૃતિમાં મહાભારત અને તેનાં પાત્રો અને વીર અભિમન્યુ વિશે આલેખવમાં આવ્યું છે.તેમાં ૫૧ કડવા છે. દ્રોણપર્વની પાવન કથા વૈશપાયન જનમેજય રાજાને કહે છે.
પાત્રો: કૌરવો, પાંડવો, બાણશય્યા ભીષ્મપિતામહ, શકુનિ, દ્રોણાચાર્ય, અર્જુન, અભિમન્યુ, કૃષ્ણ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સંજય, સુભદ્રા, દેવકી, રોહિણી, કુંતા, કમલાપતિ, દ્રોપદી, અશ્વત્થામા.
===મદાલસા આખ્યાન===
આ આખ્યાનમાં ૩૫ કડવાં છે. વૈશપાયન પાંડુકુમારોને આ વાર્તા કહે છે.
પાત્રો: મેનકા, માર્કંડેય, દાનવો, ગાલવ, નારદમુનિ, ગૌતમમુનિ, ગર્ગાચાર્ય, અગત્સ્ય, વશિષ્ટ અને વામદેવ, અત્રિ, દુર્વાસા, મિત્રવરુણ, વાલ્મિકી, વિશ્વામિત્ર, બીજા ૮૮ ઋષિઓ, દિક્ષિત, રુતુધ્વજ, મદાલસા.
===હૂંડી===
હૂડી પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક અંક ૧ માંથી મુદ્રીત થયેલ વાચના છે. તેમા ૭ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, કુંવરબાઈ, શામળ, તીર્થવાસીઓ.
===સુદામાચરિત્ર===
તેમા ૧૪ કડવા છે. શુકસ્વામી પરીક્ષિત રાજાને કહે છે.
પાત્રો: સાંદીપની રુષિ, હળધર, ભગવંત, સુદામા, શામળ, સંકર્ષણ, માધવ, સુદામાની પત્ની અને તેમના બાળકો, આઠ પટરાણીઓ: રુકમણી, શ્રી વૃંદા, ભદ્રાવતી, જાંબુવતી, સત્યા, કાલંદ્રી, લક્ષમણા, સત્યભામા. આ ચરિત્રમાં ભગવાનનાં ગુણોના વર્ણન તથા ભક્તોની ભગવાન પ્રત્યેના હેત વિષે આલંકન કરેલ છે.
=== મામેરું ===
તેમા ૧૬ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, ઉમિયાનાથ (મહાદેવજી), શામળદાસ (પુત્ર), કુંવરબાઈ (પુત્રી), કુંવરબાઈના સાસુ, સસરા, નણંદ.
=== સુધન્વા આખ્યાન===
તેમા ૨૫ કડવા છે. આ કૃતિ 'પ્રાચીન કાવ્યમાળા'માં છપાયેલી છે.
પાત્રો: હંસધ્વજ, કૌરવ, પાંડવ, વેદવ્યાસ, કૃષ્ણ દ્રેપાયન, ભિષ્મ, દ્રોણ, શકુનિ, યૌવનાશ્વ, નિલધ્વજ, પ્રદ્દુમન, નારદમુનિ, સુધન્વા, સુકોમલા, અનિરુદ્ધ, સુદર્શન, મેઘવર્ણ, સુધન.
=== રણયજ્ઞ ===
તેમાં ૨૬ કડવા છે. ડો. મજમૂદાર દ્રારા સંપાદિત થયેલ છે. રામ-રાવણ યુદ્ધની કથા કહી છે.
પાત્રો: રામ, લક્ષમણ સીતા, રાવણ, દશરથ, સુગ્રીવ, વાનરસેના, વિભિષણ, નલ, નીલ, અંગદ, કુંભકર્ણ, મંદોદરી, ઈન્દ્રજીત, ત્રિજટા, મૈથીલી, નારદ, હુતાસન, મેઘનાથ.
=== નળાખ્યાન ===
{{Main|નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)}}
તેમા ૬૧ કડવા છે. તેમા નળ અને દમયંતિની પ્રેમકથા વિશે આલેખન કર્યુ છે. વૈશપાયન રુષિ વાણિ વદે છે.
પાત્રો: નૈષધનાં રાજા, પાંડવ, ધર્મરાય, બૃહદસ્વજી, નળ, ભિમકકુમારી દમયંતિ, એક ભેક્ષુક, પુષ્કર, નારદમુની, વજ્રવતી, દમન, દંતુ, દર્દુમન, હંસ-હંસણી, પ્રધાન, ઈન્દ્ર, વરુણ, અગ્નિ, દુત, રીંછ, વાનર, સ્વાન, માંજર, વીરસેન, વૃતાંત, સાપ, પારધિ, સુદેવ, રુતુપર્ણ, બાહુક.
કવિશ્રી પ્રેમાનંદે તેમનાં આખ્યાનોની રચના આશાવરી, દેશાખ, મેવાડો, કેદરો, નટ, મારું, ગોડી, વેરાડી વગેરે રાગોમાં કરી છે.
== આ પણ જુઓ ==
* [[પ્રેમાનંદ સુવર્ણચંદ્રક]]
== પૂરક વાચન ==
* {{cite book |last=વકીલ |first=ડો. પ્રસન્ન ન. |title=કવિ પ્રેમાનંદની સંદિગ્ધ કૃતિઓ |date=૧૯૫૦ |publisher=એન. એમ. ત્રિપાઠી લિમિટેડ |location=મુંબઈ}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
==બાહ્ય કડીઓ==
{{વિકિસ્રોત|શ્રેણી:પ્રેમાનંદ|પ્રેમાનંદ}}
* [http://sureshbjani.wordpress.com/2011/05/25/premanand/ ''ગુજરાતી પ્રતિભા પરિચય'' પર 'પ્રેમાનંદ']
* {{GujLit author}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]]
o4nvvy0d8spnqwwnk9v7ibw59k7p57s
827755
827753
2022-08-24T13:38:43Z
Dsvyas
561
[[Special:Contributions/2409:4041:6E3E:1B22:4722:7C6E:DBD5:7BF5|2409:4041:6E3E:1B22:4722:7C6E:DBD5:7BF5]] ([[User talk:2409:4041:6E3E:1B22:4722:7C6E:DBD5:7BF5|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:Johannnes89|Johannnes89]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{infobox person/Wikidata
| fetchwikidata = ALL
| onlysourced = no
}}
'''પ્રેમાનંદ''' અથવા '''પ્રેમાનંદ કૃષ્ણરામ ભટ્ટ''' (૧૬૪૯-૧૭૧૪) મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિ અને ''માણભટ્ટ'' આખ્યાનકાર હતા, જેઓ તેમની ''અખૈયા'' રચનાઓ માટે જાણીતા છે. લોકોએ તેમને "કવિ શિરોમણી" ની ઉપાધિથી નવાજ્યા છે.
પ્રેમાનંદ [[માણભટ્ટ]] પરંપરાનાં કવિ મનાય છે. માણ ઉપર હાથથી તાલ આપીને કથાપ્રસંગોનું પઠન અને ગાયન કરવામાં કુશળ પ્રેમાનંદે સાભિનય રજુઆત દ્રારા આખ્યાન લોકપ્રિય કર્યાં હતા. ગુજરાતી સાહિત્યમાં આખ્યાનોની શરૂઆત પ્રેમાનંદ દ્રારા થયેલી હોવાનું મનાય છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગુજરાતી ભાષાનો ઉપયોગ કરનાર પ્રેમાનંદ મનાય છે. [[ગુજરાતી ભાષા]]ના સર્વોત્તમ આખ્યાન કવિ તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા પ્રેમાનંદે લોકસમુદાયમાં આનંદ સાથે વિચારશક્તિ આપતી અનેક આખ્યાન રચનાઓ ગુંજાતી કરી હતી. તેમનાં જમાનામાં તેઓ 'રાસકવિ'તરીકે ઓળખાતાં હતાં. [[નરસિંહ મહેતા]] અને [[સુદામા]] જેવા ભક્તોનાં જીવનપ્રસંગો તથા પુરાણોમાંથી કથાવસ્તુ લઇ તેમણે આખ્યાનો રચેલાં. આખ્યાન તો કથનની કળા છે. પ્રેમાનંદ કથનકળામાં પ્રવિણ હોવા સાથે વર્ણનો, પાત્રાલેખન, રસનિરુપણ અને વાતાવરણચિત્રણમાં પણ કુશળ હતાં. એમનાં આખ્યાનોને ઉત્તમ બનાવવામાં એમની ભાષાશક્તિ અને રસનિરુપણ શક્તિનો મહ્ત્ત્વનો ફાળો હતો. તેમનાં સમયનાં મુઘલરાજા અને ગુજરાત પ્રદેશનાં શાસક [[ઔરંગઝેબ]] તેમને "મહાકવિ પ્રેમાનંદ" કહીને બોલાવતા.{{સંદર્ભ}}
==જીવન==
પ્રેમાનંદના જીવન વિશે આપણે ત્યાં લગભગ ત્રણ સદીથી ચર્ચા ચાલે છે. પ્રેમાનંદનાં જીવન વિશે વિશ્વાસપાત્ર હકીકત બહુ ઓછી જોવા મળે છે. એમની ઘણી કૃતિઓમાં રચનાવર્ષ આપ્યા છે તેવી કૃતિઓમાં સૌપ્રથમ કૃતિ "ચંદ્રહાસ આખ્યાન" આશરે ઈ.સ ૧૬૬૧માં અને "ઓખા હરણ" સંભવત ઈ.સ. ૧૬૬૭માં રચાયેલ હોવાનું મનાય છે. એમનું છેલ્લું આખ્યાન "દશમસ્કંધ" અધૂરું રહ્યુ હતુ. તે પછીથી સુંદરે ઈ.સ. ૧૭૧૭ કે ૧૭૪૦માં પુરું કર્યું છે. આમ, પ્રેમાનંદે કાવ્યસર્જન વીસ-બાવીસ વર્ષે શરુ કર્યું . ઈ.સ. ૧૭૦૦ પછી તેઓ બહુ જીવ્યા નહી. એમ માનીએ તો એમનો જીવનકાળ ઈ.સ. ૧૬૪૦ થી ૧૭૦૦ સુધીનો ગણી શકાય.
પ્રેમાનંદ [[વડોદરા]]ના વતની હતા. તેઓ વડોદરાનાં વાડી મહોલ્લામાં રહેતાં હતાં. તેઓ ચોવિસા મેવાડા બ્રાહ્મણ હતાં. તેમનાં પિતાનું નામ કૃષ્ણરામ હતુ. તેમની પત્નીનું નામ હરકોર ભટ્ટ હતું. તેમનો એક પુત્ર હતો જેનું નામ વલ્લભભટ્ટ હતું.
'આખ્યાનો કરવાં' અને માણભટ્ટ એટલે કે કથાકારનો એમનો વ્યવસાય હતો. વ્યવસાય અર્થે એમણે થોડાંક વર્ષો દક્ષિણ ગુજરાતમાં [[સુરત]] અને ત્યાંથી ખાનદેશમાં નંદનબાર અને બુરહાનપુરામાં વિતાવેલાં.
કવિ [[નર્મદાશંકર]]ને જાતતપાસથી મળેલી માહિતી અનુસાર પ્રેમનંદના દાદાનું નામ જયદેવ હતું. માતાપિતાનાં અવસાન પછી એ માસીને ત્યાં ઉછરાયાં હતાં. પોતાની પૌરાણિકવૃત્તિથી પ્રેમાનંદે ઠીક-ઠીક પૈસા એકઠા કર્યા હતા. કેમકે, પ્રેમાનંદે રુ.૧૦,૦૦૦ની કિંમતનું બંધાવેલ ઘર નર્મદાશંકરના સમયમાં એને વારસા તરીકે વાપરતાં હતાં.
પ્રેમાનંદે કેટલીક દંતકથાઓ પણ લખી છે. જડતર જેવા પ્રેમાનંદને કોઇ મહાત્માની કૃપાથી કવિત્ત્વશક્તિ પ્રાપ્ત થયેલી.{{સંદર્ભ}} વડોદરામાં કથા કરવાં માટે બેસવાનાં સ્થળની બાબતમાં કોઇ શાસ્ત્રીપુરાણી સાથે ઝઘડો થતાં પ્રેમાનંદ [[સંસ્કૃત]]માં કથા કરવાનું છોડીને લોકભાગ્ય શૈલિમાં આખ્યાનો રચીને ગાવા મંડ્યા હતા.
ઈ.સ. ૧૮૮૪થી હરગોવિંદદાસ કાંટાવાળા સંપાદિત "પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "પ્રાચીન કાવ્યમાળા" વડોદરાથી પ્રગટ થવા માંડેલી. તેમાં પ્રેમાનંદ અને તેમનાં પુત્ર વલ્લભની કૃતિઓ પ્રગટ કરેલી. એ કૃતિઓમાંના ઉલ્લેખો તેમજ પ્રચલિત દંતકથાઓને હવાલો આપી પ્રેમાનંદના જીવન વિશે તથા પ્રેમાનંદની ગૌરવયુક્ત છબી ખડી કરે તેવી માહિતી આપેલી છે.
==સર્જન==
'સુદામાચરીત' , 'મામેરું' અને '[[નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)|નળાખ્યાન]]' આ ત્રણેય આખ્યાનો એમની કવિતાનાં ઉત્તમ આખ્યાનો છે. આ ઉપરાંત 'ઓખાહરણ', 'ચંદ્રહાસ આખ્યાન', 'રણયગ્ન', 'અભિમન્યુ આખ્યાન', 'દશમસ્કંધ' , 'હૂંડી', 'સુધન્વાખ્યાન', 'મદાલસા આખ્યાન' વગેરે આખ્યાનો નોંધપાત્ર છે.
પ્રેમાનંદના નામે ચડાવવામાં આવેલી બીજી કૃતિઓમાં 'સુભદ્રાહરણ', 'પાંડવાસ્વમેઘ', 'ભીષ્મપર્વ', 'સભાપર્વ', 'હારમાળા' એમની શૈલી દર્શાવે છે તેમ એમાં પ્રેમાનંદના કતૃત્વનો ઉલ્લેખ કરેલો હોવાં છતાં મધ્યકાલીન કવિઓની રચના છે.
તેમની લઘુકૃતિઓમાં 'સ્વર્ગની નિસરણિ', 'ફૂવડાનો ફજેતો', 'વિવેક વણજારો', 'શામળશાનો વિવાહ', 'દાણલીલાં, 'બાળલીલા વ્રજવેલ', 'ભ્રમર પચ્ચીસી', પાંડવોની ભાંજગડ', 'વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ' અને 'રાધિકાનાં દ્રાદશમાસ' વગેરે છે.
પ્રેમાનંદ આખ્યાનોની શરુઆત ગણપતિ તથા સરસ્વતિમાંનાં સ્મરણથી કરતા હતાં. તેમની કૃતિઓની વિસ્તૃત માહિતી નીચે પ્રમાણે છે.
=== ઓખાહરણ ===
{{Main|ઓખાહરણ}}
ઓખાહરણ તેમની નોંધપાત્ર રચના છે.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|last=Dalal|first=Roshen|pages=૧૭}}</ref>
ઓખાહરણની વાચના ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ ઈ.સ. ૧૯૩૮માં તૈયાર કરી હતી. જેની ત્રીજી આવૃતિ ઈ.સ. ૧૯૬૪માં ગુજરાત વિદ્યાસભા, અમદાવાદ તરફથી પ્રસિદ્દ થઇ છે. ઓખાહરણની સંખ્યાબંધ પ્રતો ૨૯ કડવાંની મળે છે. જો કે પછીથી તેનો વિસ્તાર ૮૯ કડવાં સુધીનો થયો છે. ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ તૈયાર કરેલી વાચનામાં સમુચિત રીતે જ ૨૯ કડવાંનો સમાવેશ કરેલો છે. આ ઓખાહરણ શુકદેવ પરીક્ષીત અને વૈકુંઠનાથને સંભળાવે છે.
પાત્રો: શ્રી કૃષ્ણ, મરીચી, કશ્યપ કુમાર, ઓખા, ચિત્રલેખા, અનિરુધ્ધ જાદવજી, વસુદેવ, પ્રધ્યુમન, રુકમણી, સત્યભામા, જાંબુવતી, રેવતી, બલિભદ્ર, દેવકી.
=== ચંદ્રહાસ આખ્યાન ===
આ કાવ્ય બે સ્થળેથી છપાયેલુ છે, "પ્રાચીન કાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "બૃહ્તકાવ્યદોહન". તેમાં કુલ ૨૮ કડવા છે. ઋષિ નારદ વાણી વદે છે, અર્જુનને કહે છે.
પાત્રો: ચંદ્રહાસ, શ્યામા, મેઘાવતી, કુલિંદ, દુર્વાસા ઋષિ, વિષયા, ચંપકમાલિનિ, મદન, ગાલવમુનિ, કુંતલરાજા.
૨૫માં કડવાથી જૈમિનિજી ઋષિ, જનમેજયને (અર્જુનનો પૌત્ર) આ વાર્તા કહે છે.
===અભિમન્યુ આખ્યાન===
આ કૃતિમાં મહાભારત અને તેનાં પાત્રો અને વીર અભિમન્યુ વિશે આલેખવમાં આવ્યું છે.તેમાં ૫૧ કડવા છે. દ્રોણપર્વની પાવન કથા વૈશપાયન જનમેજય રાજાને કહે છે.
પાત્રો: કૌરવો, પાંડવો, બાણશય્યા ભીષ્મપિતામહ, શકુનિ, દ્રોણાચાર્ય, અર્જુન, અભિમન્યુ, કૃષ્ણ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સંજય, સુભદ્રા, દેવકી, રોહિણી, કુંતા, કમલાપતિ, દ્રોપદી, અશ્વત્થામા.
===મદાલસા આખ્યાન===
આ આખ્યાનમાં ૩૫ કડવાં છે. વૈશપાયન પાંડુકુમારોને આ વાર્તા કહે છે.
પાત્રો: મેનકા, માર્કંડેય, દાનવો, ગાલવ, નારદમુનિ, ગૌતમમુનિ, ગર્ગાચાર્ય, અગત્સ્ય, વશિષ્ટ અને વામદેવ, અત્રિ, દુર્વાસા, મિત્રવરુણ, વાલ્મિકી, વિશ્વામિત્ર, બીજા ૮૮ ઋષિઓ, દિક્ષિત, રુતુધ્વજ, મદાલસા.
===હૂંડી===
હૂડી પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક અંક ૧ માંથી મુદ્રીત થયેલ વાચના છે. તેમા ૭ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, કુંવરબાઈ, શામળ, તીર્થવાસીઓ.
===સુદામાચરિત્ર===
તેમા ૧૪ કડવા છે. શુકસ્વામી પરીક્ષિત રાજાને કહે છે.
પાત્રો: સાંદીપની રુષિ, હળધર, ભગવંત, સુદામા, શામળ, સંકર્ષણ, માધવ, સુદામાની પત્ની અને તેમના બાળકો, આઠ પટરાણીઓ: રુકમણી, શ્રી વૃંદા, ભદ્રાવતી, જાંબુવતી, સત્યા, કાલંદ્રી, લક્ષમણા, સત્યભામા. આ ચરિત્રમાં ભગવાનનાં ગુણોના વર્ણન તથા ભક્તોની ભગવાન પ્રત્યેના હેત વિષે આલંકન કરેલ છે.
=== મામેરું ===
તેમા ૧૬ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, ઉમિયાનાથ (મહાદેવજી), શામળદાસ (પુત્ર), કુંવરબાઈ (પુત્રી), કુંવરબાઈના સાસુ, સસરા, નણંદ.
=== સુધન્વા આખ્યાન===
તેમા ૨૫ કડવા છે. આ કૃતિ 'પ્રાચીન કાવ્યમાળા'માં છપાયેલી છે.
પાત્રો: હંસધ્વજ, કૌરવ, પાંડવ, વેદવ્યાસ, કૃષ્ણ દ્રેપાયન, ભિષ્મ, દ્રોણ, શકુનિ, યૌવનાશ્વ, નિલધ્વજ, પ્રદ્દુમન, નારદમુનિ, સુધન્વા, સુકોમલા, અનિરુદ્ધ, સુદર્શન, મેઘવર્ણ, સુધન.
=== રણયજ્ઞ ===
તેમાં ૨૬ કડવા છે. ડો. મજમૂદાર દ્રારા સંપાદિત થયેલ છે. રામ-રાવણ યુદ્ધની કથા કહી છે.
પાત્રો: રામ, લક્ષમણ સીતા, રાવણ, દશરથ, સુગ્રીવ, વાનરસેના, વિભિષણ, નલ, નીલ, અંગદ, કુંભકર્ણ, મંદોદરી, ઈન્દ્રજીત, ત્રિજટા, મૈથીલી, નારદ, હુતાસન, મેઘનાથ.
=== નળાખ્યાન ===
{{Main|નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)}}
તેમા ૬૧ કડવા છે. તેમા નળ અને દમયંતિની પ્રેમકથા વિશે આલેખન કર્યુ છે. વૈશપાયન રુષિ વાણિ વદે છે.
પાત્રો: નૈષધનાં રાજા, પાંડવ, ધર્મરાય, બૃહદસ્વજી, નળ, ભિમકકુમારી દમયંતિ, એક ભેક્ષુક, પુષ્કર, નારદમુની, વજ્રવતી, દમન, દંતુ, દર્દુમન, હંસ-હંસણી, પ્રધાન, ઈન્દ્ર, વરુણ, અગ્નિ, દુત, રીંછ, વાનર, સ્વાન, માંજર, વીરસેન, વૃતાંત, સાપ, પારધિ, સુદેવ, રુતુપર્ણ, બાહુક.
કવિશ્રી પ્રેમાનંદે તેમનાં આખ્યાનોની રચના આશાવરી, દેશાખ, મેવાડો, કેદરો, નટ, મારું, ગોડી, વેરાડી વગેરે રાગોમાં કરી છે.
== આ પણ જુઓ ==
* [[પ્રેમાનંદ સુવર્ણચંદ્રક]]
== પૂરક વાચન ==
* {{cite book |last=વકીલ |first=ડો. પ્રસન્ન ન. |title=કવિ પ્રેમાનંદની સંદિગ્ધ કૃતિઓ |date=૧૯૫૦ |publisher=એન. એમ. ત્રિપાઠી લિમિટેડ |location=મુંબઈ}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
==બાહ્ય કડીઓ==
{{વિકિસ્રોત|શ્રેણી:પ્રેમાનંદ|પ્રેમાનંદ}}
* [http://sureshbjani.wordpress.com/2011/05/25/premanand/ ''ગુજરાતી પ્રતિભા પરિચય'' પર 'પ્રેમાનંદ']
* {{GujLit author}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]]
jaknm57wmhgypeho10sv701wqlczriw
827756
827755
2022-08-24T13:40:20Z
2409:4041:6E3E:1B22:5DA5:DC98:B3A:2763
કૃતિ
wikitext
text/x-wiki
{{infobox person/Wikidata
| fetchwikidata = ALL
| onlysourced = no
}}
'''પ્રેમાનંદ''' અથવા '''પ્રેમાનંદ કૃષ્ણરામ ભટ્ટ''' (૧૬૪૯-૧૭૧૪) મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિ અને ''માણભટ્ટ'' આખ્યાનકાર હતા, જેઓ તેમની ''અખૈયા'' રચનાઓ માટે જાણીતા છે. લોકોએ તેમને "કવિ શિરોમણી" ની ઉપાધિથી નવાજ્યા છે.
પ્રેમાનંદ [[માણભટ્ટ]] પરંપરાનાં કવિ મનાય છે. માણ ઉપર હાથથી તાલ આપીને કથાપ્રસંગોનું પઠન અને ગાયન કરવામાં કુશળ પ્રેમાનંદે સાભિનય રજુઆત દ્રારા આખ્યાન લોકપ્રિય કર્યાં હતા. ગુજરાતી સાહિત્યમાં આખ્યાનોની શરૂઆત પ્રેમાનંદ દ્રારા થયેલી હોવાનું મનાય છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગુજરાતી ભાષાનો ઉપયોગ કરનાર પ્રેમાનંદ મનાય છે. [[ગુજરાતી ભાષા]]ના સર્વોત્તમ આખ્યાન કવિ તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા પ્રેમાનંદે લોકસમુદાયમાં આનંદ સાથે વિચારશક્તિ આપતી અનેક આખ્યાન રચનાઓ ગુંજાતી કરી હતી. તેમનાં જમાનામાં તેઓ 'રાસકવિ'તરીકે ઓળખાતાં હતાં. [[નરસિંહ મહેતા]] અને [[સુદામા]] જેવા ભક્તોનાં જીવનપ્રસંગો તથા પુરાણોમાંથી કથાવસ્તુ લઇ તેમણે આખ્યાનો રચેલાં. આખ્યાન તો કથનની કળા છે. પ્રેમાનંદ કથનકળામાં પ્રવિણ હોવા સાથે વર્ણનો, પાત્રાલેખન, રસનિરુપણ અને વાતાવરણચિત્રણમાં પણ કુશળ હતાં. એમનાં આખ્યાનોને ઉત્તમ બનાવવામાં એમની ભાષાશક્તિ અને રસનિરુપણ શક્તિનો મહ્ત્ત્વનો ફાળો હતો. તેમનાં સમયનાં મુઘલરાજા અને ગુજરાત પ્રદેશનાં શાસક [[ઔરંગઝેબ]] તેમને "મહાકવિ પ્રેમાનંદ" કહીને બોલાવતા.{{સંદર્ભ}}
==જીવનકૃતિ
પ્રેમાનંદના જીવન વિશે આપણે ત્યાં લગભગ ત્રણ સદીથી ચર્ચા ચાલે છે. પ્રેમાનંદનાં જીવન વિશે વિશ્વાસપાત્ર હકીકત બહુ ઓછી જોવા મળે છે. એમની ઘણી કૃતિઓમાં રચનાવર્ષ આપ્યા છે તેવી કૃતિઓમાં સૌપ્રથમ કૃતિ "ચંદ્રહાસ આખ્યાન" આશરે ઈ.સ ૧૬૬૧માં અને "ઓખા હરણ" સંભવત ઈ.સ. ૧૬૬૭માં રચાયેલ હોવાનું મનાય છે. એમનું છેલ્લું આખ્યાન "દશમસ્કંધ" અધૂરું રહ્યુ હતુ. તે પછીથી સુંદરે ઈ.સ. ૧૭૧૭ કે ૧૭૪૦માં પુરું કર્યું છે. આમ, પ્રેમાનંદે કાવ્યસર્જન વીસ-બાવીસ વર્ષે શરુ કર્યું . ઈ.સ. ૧૭૦૦ પછી તેઓ બહુ જીવ્યા નહી. એમ માનીએ તો એમનો જીવનકાળ ઈ.સ. ૧૬૪૦ થી ૧૭૦૦ સુધીનો ગણી શકાય.
પ્રેમાનંદ [[વડોદરા]]ના વતની હતા. તેઓ વડોદરાનાં વાડી મહોલ્લામાં રહેતાં હતાં. તેઓ ચોવિસા મેવાડા બ્રાહ્મણ હતાં. તેમનાં પિતાનું નામ કૃષ્ણરામ હતુ. તેમની પત્નીનું નામ હરકોર ભટ્ટ હતું. તેમનો એક પુત્ર હતો જેનું નામ વલ્લભભટ્ટ હતું.
'આખ્યાનો કરવાં' અને માણભટ્ટ એટલે કે કથાકારનો એમનો વ્યવસાય હતો. વ્યવસાય અર્થે એમણે થોડાંક વર્ષો દક્ષિણ ગુજરાતમાં [[સુરત]] અને ત્યાંથી ખાનદેશમાં નંદનબાર અને બુરહાનપુરામાં વિતાવેલાં.
કવિ [[નર્મદાશંકર]]ને જાતતપાસથી મળેલી માહિતી અનુસાર પ્રેમનંદના દાદાનું નામ જયદેવ હતું. માતાપિતાનાં અવસાન પછી એ માસીને ત્યાં ઉછરાયાં હતાં. પોતાની પૌરાણિકવૃત્તિથી પ્રેમાનંદે ઠીક-ઠીક પૈસા એકઠા કર્યા હતા. કેમકે, પ્રેમાનંદે રુ.૧૦,૦૦૦ની કિંમતનું બંધાવેલ ઘર નર્મદાશંકરના સમયમાં એને વારસા તરીકે વાપરતાં હતાં.
પ્રેમાનંદે કેટલીક દંતકથાઓ પણ લખી છે. જડતર જેવા પ્રેમાનંદને કોઇ મહાત્માની કૃપાથી કવિત્ત્વશક્તિ પ્રાપ્ત થયેલી.{{સંદર્ભ}} વડોદરામાં કથા કરવાં માટે બેસવાનાં સ્થળની બાબતમાં કોઇ શાસ્ત્રીપુરાણી સાથે ઝઘડો થતાં પ્રેમાનંદ [[સંસ્કૃત]]માં કથા કરવાનું છોડીને લોકભાગ્ય શૈલિમાં આખ્યાનો રચીને ગાવા મંડ્યા હતા.
ઈ.સ. ૧૮૮૪થી હરગોવિંદદાસ કાંટાવાળા સંપાદિત "પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "પ્રાચીન કાવ્યમાળા" વડોદરાથી પ્રગટ થવા માંડેલી. તેમાં પ્રેમાનંદ અને તેમનાં પુત્ર વલ્લભની કૃતિઓ પ્રગટ કરેલી. એ કૃતિઓમાંના ઉલ્લેખો તેમજ પ્રચલિત દંતકથાઓને હવાલો આપી પ્રેમાનંદના જીવન વિશે તથા પ્રેમાનંદની ગૌરવયુક્ત છબી ખડી કરે તેવી માહિતી આપેલી છે.
==સર્જન==
'સુદામાચરીત' , 'મામેરું' અને '[[નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)|નળાખ્યાન]]' આ ત્રણેય આખ્યાનો એમની કવિતાનાં ઉત્તમ આખ્યાનો છે. આ ઉપરાંત 'ઓખાહરણ', 'ચંદ્રહાસ આખ્યાન', 'રણયગ્ન', 'અભિમન્યુ આખ્યાન', 'દશમસ્કંધ' , 'હૂંડી', 'સુધન્વાખ્યાન', 'મદાલસા આખ્યાન' વગેરે આખ્યાનો નોંધપાત્ર છે.
પ્રેમાનંદના નામે ચડાવવામાં આવેલી બીજી કૃતિઓમાં 'સુભદ્રાહરણ', 'પાંડવાસ્વમેઘ', 'ભીષ્મપર્વ', 'સભાપર્વ', 'હારમાળા' એમની શૈલી દર્શાવે છે તેમ એમાં પ્રેમાનંદના કતૃત્વનો ઉલ્લેખ કરેલો હોવાં છતાં મધ્યકાલીન કવિઓની રચના છે.
તેમની લઘુકૃતિઓમાં 'સ્વર્ગની નિસરણિ', 'ફૂવડાનો ફજેતો', 'વિવેક વણજારો', 'શામળશાનો વિવાહ', 'દાણલીલાં, 'બાળલીલા વ્રજવેલ', 'ભ્રમર પચ્ચીસી', પાંડવોની ભાંજગડ', 'વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ' અને 'રાધિકાનાં દ્રાદશમાસ' વગેરે છે.
પ્રેમાનંદ આખ્યાનોની શરુઆત ગણપતિ તથા સરસ્વતિમાંનાં સ્મરણથી કરતા હતાં. તેમની કૃતિઓની વિસ્તૃત માહિતી નીચે પ્રમાણે છે.
=== ઓખાહરણ ===
{{Main|ઓખાહરણ}}
ઓખાહરણ તેમની નોંધપાત્ર રચના છે.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|last=Dalal|first=Roshen|pages=૧૭}}</ref>
ઓખાહરણની વાચના ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ ઈ.સ. ૧૯૩૮માં તૈયાર કરી હતી. જેની ત્રીજી આવૃતિ ઈ.સ. ૧૯૬૪માં ગુજરાત વિદ્યાસભા, અમદાવાદ તરફથી પ્રસિદ્દ થઇ છે. ઓખાહરણની સંખ્યાબંધ પ્રતો ૨૯ કડવાંની મળે છે. જો કે પછીથી તેનો વિસ્તાર ૮૯ કડવાં સુધીનો થયો છે. ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ તૈયાર કરેલી વાચનામાં સમુચિત રીતે જ ૨૯ કડવાંનો સમાવેશ કરેલો છે. આ ઓખાહરણ શુકદેવ પરીક્ષીત અને વૈકુંઠનાથને સંભળાવે છે.
પાત્રો: શ્રી કૃષ્ણ, મરીચી, કશ્યપ કુમાર, ઓખા, ચિત્રલેખા, અનિરુધ્ધ જાદવજી, વસુદેવ, પ્રધ્યુમન, રુકમણી, સત્યભામા, જાંબુવતી, રેવતી, બલિભદ્ર, દેવકી.
=== ચંદ્રહાસ આખ્યાન ===
આ કાવ્ય બે સ્થળેથી છપાયેલુ છે, "પ્રાચીન કાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "બૃહ્તકાવ્યદોહન". તેમાં કુલ ૨૮ કડવા છે. ઋષિ નારદ વાણી વદે છે, અર્જુનને કહે છે.
પાત્રો: ચંદ્રહાસ, શ્યામા, મેઘાવતી, કુલિંદ, દુર્વાસા ઋષિ, વિષયા, ચંપકમાલિનિ, મદન, ગાલવમુનિ, કુંતલરાજા.
૨૫માં કડવાથી જૈમિનિજી ઋષિ, જનમેજયને (અર્જુનનો પૌત્ર) આ વાર્તા કહે છે.
===અભિમન્યુ આખ્યાન===
આ કૃતિમાં મહાભારત અને તેનાં પાત્રો અને વીર અભિમન્યુ વિશે આલેખવમાં આવ્યું છે.તેમાં ૫૧ કડવા છે. દ્રોણપર્વની પાવન કથા વૈશપાયન જનમેજય રાજાને કહે છે.
પાત્રો: કૌરવો, પાંડવો, બાણશય્યા ભીષ્મપિતામહ, શકુનિ, દ્રોણાચાર્ય, અર્જુન, અભિમન્યુ, કૃષ્ણ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સંજય, સુભદ્રા, દેવકી, રોહિણી, કુંતા, કમલાપતિ, દ્રોપદી, અશ્વત્થામા.
===મદાલસા આખ્યાન===
આ આખ્યાનમાં ૩૫ કડવાં છે. વૈશપાયન પાંડુકુમારોને આ વાર્તા કહે છે.
પાત્રો: મેનકા, માર્કંડેય, દાનવો, ગાલવ, નારદમુનિ, ગૌતમમુનિ, ગર્ગાચાર્ય, અગત્સ્ય, વશિષ્ટ અને વામદેવ, અત્રિ, દુર્વાસા, મિત્રવરુણ, વાલ્મિકી, વિશ્વામિત્ર, બીજા ૮૮ ઋષિઓ, દિક્ષિત, રુતુધ્વજ, મદાલસા.
===હૂંડી===
હૂડી પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક અંક ૧ માંથી મુદ્રીત થયેલ વાચના છે. તેમા ૭ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, કુંવરબાઈ, શામળ, તીર્થવાસીઓ.
===સુદામાચરિત્ર===
તેમા ૧૪ કડવા છે. શુકસ્વામી પરીક્ષિત રાજાને કહે છે.
પાત્રો: સાંદીપની રુષિ, હળધર, ભગવંત, સુદામા, શામળ, સંકર્ષણ, માધવ, સુદામાની પત્ની અને તેમના બાળકો, આઠ પટરાણીઓ: રુકમણી, શ્રી વૃંદા, ભદ્રાવતી, જાંબુવતી, સત્યા, કાલંદ્રી, લક્ષમણા, સત્યભામા. આ ચરિત્રમાં ભગવાનનાં ગુણોના વર્ણન તથા ભક્તોની ભગવાન પ્રત્યેના હેત વિષે આલંકન કરેલ છે.
=== મામેરું ===
તેમા ૧૬ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, ઉમિયાનાથ (મહાદેવજી), શામળદાસ (પુત્ર), કુંવરબાઈ (પુત્રી), કુંવરબાઈના સાસુ, સસરા, નણંદ.
=== સુધન્વા આખ્યાન===
તેમા ૨૫ કડવા છે. આ કૃતિ 'પ્રાચીન કાવ્યમાળા'માં છપાયેલી છે.
પાત્રો: હંસધ્વજ, કૌરવ, પાંડવ, વેદવ્યાસ, કૃષ્ણ દ્રેપાયન, ભિષ્મ, દ્રોણ, શકુનિ, યૌવનાશ્વ, નિલધ્વજ, પ્રદ્દુમન, નારદમુનિ, સુધન્વા, સુકોમલા, અનિરુદ્ધ, સુદર્શન, મેઘવર્ણ, સુધન.
=== રણયજ્ઞ ===
તેમાં ૨૬ કડવા છે. ડો. મજમૂદાર દ્રારા સંપાદિત થયેલ છે. રામ-રાવણ યુદ્ધની કથા કહી છે.
પાત્રો: રામ, લક્ષમણ સીતા, રાવણ, દશરથ, સુગ્રીવ, વાનરસેના, વિભિષણ, નલ, નીલ, અંગદ, કુંભકર્ણ, મંદોદરી, ઈન્દ્રજીત, ત્રિજટા, મૈથીલી, નારદ, હુતાસન, મેઘનાથ.
=== નળાખ્યાન ===
{{Main|નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)}}
તેમા ૬૧ કડવા છે. તેમા નળ અને દમયંતિની પ્રેમકથા વિશે આલેખન કર્યુ છે. વૈશપાયન રુષિ વાણિ વદે છે.
પાત્રો: નૈષધનાં રાજા, પાંડવ, ધર્મરાય, બૃહદસ્વજી, નળ, ભિમકકુમારી દમયંતિ, એક ભેક્ષુક, પુષ્કર, નારદમુની, વજ્રવતી, દમન, દંતુ, દર્દુમન, હંસ-હંસણી, પ્રધાન, ઈન્દ્ર, વરુણ, અગ્નિ, દુત, રીંછ, વાનર, સ્વાન, માંજર, વીરસેન, વૃતાંત, સાપ, પારધિ, સુદેવ, રુતુપર્ણ, બાહુક.
કવિશ્રી પ્રેમાનંદે તેમનાં આખ્યાનોની રચના આશાવરી, દેશાખ, મેવાડો, કેદરો, નટ, મારું, ગોડી, વેરાડી વગેરે રાગોમાં કરી છે.
== આ પણ જુઓ ==
* [[પ્રેમાનંદ સુવર્ણચંદ્રક]]
== પૂરક વાચન ==
* {{cite book |last=વકીલ |first=ડો. પ્રસન્ન ન. |title=કવિ પ્રેમાનંદની સંદિગ્ધ કૃતિઓ |date=૧૯૫૦ |publisher=એન. એમ. ત્રિપાઠી લિમિટેડ |location=મુંબઈ}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
==બાહ્ય કડીઓ==
{{વિકિસ્રોત|શ્રેણી:પ્રેમાનંદ|પ્રેમાનંદ}}
* [http://sureshbjani.wordpress.com/2011/05/25/premanand/ ''ગુજરાતી પ્રતિભા પરિચય'' પર 'પ્રેમાનંદ']
* {{GujLit author}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]]
ko2qvxorydvprdyeuq07k466v6wdkq1
827759
827756
2022-08-24T13:46:04Z
Dsvyas
561
[[Special:Contributions/2409:4041:6E3E:1B22:5DA5:DC98:B3A:2763|2409:4041:6E3E:1B22:5DA5:DC98:B3A:2763]] ([[User talk:2409:4041:6E3E:1B22:5DA5:DC98:B3A:2763|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:Dsvyas|Dsvyas]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{infobox person/Wikidata
| fetchwikidata = ALL
| onlysourced = no
}}
'''પ્રેમાનંદ''' અથવા '''પ્રેમાનંદ કૃષ્ણરામ ભટ્ટ''' (૧૬૪૯-૧૭૧૪) મધ્યકાલીન ગુજરાતી કવિ અને ''માણભટ્ટ'' આખ્યાનકાર હતા, જેઓ તેમની ''અખૈયા'' રચનાઓ માટે જાણીતા છે. લોકોએ તેમને "કવિ શિરોમણી" ની ઉપાધિથી નવાજ્યા છે.
પ્રેમાનંદ [[માણભટ્ટ]] પરંપરાનાં કવિ મનાય છે. માણ ઉપર હાથથી તાલ આપીને કથાપ્રસંગોનું પઠન અને ગાયન કરવામાં કુશળ પ્રેમાનંદે સાભિનય રજુઆત દ્રારા આખ્યાન લોકપ્રિય કર્યાં હતા. ગુજરાતી સાહિત્યમાં આખ્યાનોની શરૂઆત પ્રેમાનંદ દ્રારા થયેલી હોવાનું મનાય છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગુજરાતી ભાષાનો ઉપયોગ કરનાર પ્રેમાનંદ મનાય છે. [[ગુજરાતી ભાષા]]ના સર્વોત્તમ આખ્યાન કવિ તરીકે પ્રખ્યાત થયેલા પ્રેમાનંદે લોકસમુદાયમાં આનંદ સાથે વિચારશક્તિ આપતી અનેક આખ્યાન રચનાઓ ગુંજાતી કરી હતી. તેમનાં જમાનામાં તેઓ 'રાસકવિ'તરીકે ઓળખાતાં હતાં. [[નરસિંહ મહેતા]] અને [[સુદામા]] જેવા ભક્તોનાં જીવનપ્રસંગો તથા પુરાણોમાંથી કથાવસ્તુ લઇ તેમણે આખ્યાનો રચેલાં. આખ્યાન તો કથનની કળા છે. પ્રેમાનંદ કથનકળામાં પ્રવિણ હોવા સાથે વર્ણનો, પાત્રાલેખન, રસનિરુપણ અને વાતાવરણચિત્રણમાં પણ કુશળ હતાં. એમનાં આખ્યાનોને ઉત્તમ બનાવવામાં એમની ભાષાશક્તિ અને રસનિરુપણ શક્તિનો મહ્ત્ત્વનો ફાળો હતો. તેમનાં સમયનાં મુઘલરાજા અને ગુજરાત પ્રદેશનાં શાસક [[ઔરંગઝેબ]] તેમને "મહાકવિ પ્રેમાનંદ" કહીને બોલાવતા.{{સંદર્ભ}}
==જીવન==
પ્રેમાનંદના જીવન વિશે આપણે ત્યાં લગભગ ત્રણ સદીથી ચર્ચા ચાલે છે. પ્રેમાનંદનાં જીવન વિશે વિશ્વાસપાત્ર હકીકત બહુ ઓછી જોવા મળે છે. એમની ઘણી કૃતિઓમાં રચનાવર્ષ આપ્યા છે તેવી કૃતિઓમાં સૌપ્રથમ કૃતિ "ચંદ્રહાસ આખ્યાન" આશરે ઈ.સ ૧૬૬૧માં અને "ઓખા હરણ" સંભવત ઈ.સ. ૧૬૬૭માં રચાયેલ હોવાનું મનાય છે. એમનું છેલ્લું આખ્યાન "દશમસ્કંધ" અધૂરું રહ્યુ હતુ. તે પછીથી સુંદરે ઈ.સ. ૧૭૧૭ કે ૧૭૪૦માં પુરું કર્યું છે. આમ, પ્રેમાનંદે કાવ્યસર્જન વીસ-બાવીસ વર્ષે શરુ કર્યું . ઈ.સ. ૧૭૦૦ પછી તેઓ બહુ જીવ્યા નહી. એમ માનીએ તો એમનો જીવનકાળ ઈ.સ. ૧૬૪૦ થી ૧૭૦૦ સુધીનો ગણી શકાય.
પ્રેમાનંદ [[વડોદરા]]ના વતની હતા. તેઓ વડોદરાનાં વાડી મહોલ્લામાં રહેતાં હતાં. તેઓ ચોવિસા મેવાડા બ્રાહ્મણ હતાં. તેમનાં પિતાનું નામ કૃષ્ણરામ હતુ. તેમની પત્નીનું નામ હરકોર ભટ્ટ હતું. તેમનો એક પુત્ર હતો જેનું નામ વલ્લભભટ્ટ હતું.
'આખ્યાનો કરવાં' અને માણભટ્ટ એટલે કે કથાકારનો એમનો વ્યવસાય હતો. વ્યવસાય અર્થે એમણે થોડાંક વર્ષો દક્ષિણ ગુજરાતમાં [[સુરત]] અને ત્યાંથી ખાનદેશમાં નંદનબાર અને બુરહાનપુરામાં વિતાવેલાં.
કવિ [[નર્મદાશંકર]]ને જાતતપાસથી મળેલી માહિતી અનુસાર પ્રેમનંદના દાદાનું નામ જયદેવ હતું. માતાપિતાનાં અવસાન પછી એ માસીને ત્યાં ઉછરાયાં હતાં. પોતાની પૌરાણિકવૃત્તિથી પ્રેમાનંદે ઠીક-ઠીક પૈસા એકઠા કર્યા હતા. કેમકે, પ્રેમાનંદે રુ.૧૦,૦૦૦ની કિંમતનું બંધાવેલ ઘર નર્મદાશંકરના સમયમાં એને વારસા તરીકે વાપરતાં હતાં.
પ્રેમાનંદે કેટલીક દંતકથાઓ પણ લખી છે. જડતર જેવા પ્રેમાનંદને કોઇ મહાત્માની કૃપાથી કવિત્ત્વશક્તિ પ્રાપ્ત થયેલી.{{સંદર્ભ}} વડોદરામાં કથા કરવાં માટે બેસવાનાં સ્થળની બાબતમાં કોઇ શાસ્ત્રીપુરાણી સાથે ઝઘડો થતાં પ્રેમાનંદ [[સંસ્કૃત]]માં કથા કરવાનું છોડીને લોકભાગ્ય શૈલિમાં આખ્યાનો રચીને ગાવા મંડ્યા હતા.
ઈ.સ. ૧૮૮૪થી હરગોવિંદદાસ કાંટાવાળા સંપાદિત "પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "પ્રાચીન કાવ્યમાળા" વડોદરાથી પ્રગટ થવા માંડેલી. તેમાં પ્રેમાનંદ અને તેમનાં પુત્ર વલ્લભની કૃતિઓ પ્રગટ કરેલી. એ કૃતિઓમાંના ઉલ્લેખો તેમજ પ્રચલિત દંતકથાઓને હવાલો આપી પ્રેમાનંદના જીવન વિશે તથા પ્રેમાનંદની ગૌરવયુક્ત છબી ખડી કરે તેવી માહિતી આપેલી છે.
==સર્જન==
'સુદામાચરીત' , 'મામેરું' અને '[[નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)|નળાખ્યાન]]' આ ત્રણેય આખ્યાનો એમની કવિતાનાં ઉત્તમ આખ્યાનો છે. આ ઉપરાંત 'ઓખાહરણ', 'ચંદ્રહાસ આખ્યાન', 'રણયગ્ન', 'અભિમન્યુ આખ્યાન', 'દશમસ્કંધ' , 'હૂંડી', 'સુધન્વાખ્યાન', 'મદાલસા આખ્યાન' વગેરે આખ્યાનો નોંધપાત્ર છે.
પ્રેમાનંદના નામે ચડાવવામાં આવેલી બીજી કૃતિઓમાં 'સુભદ્રાહરણ', 'પાંડવાસ્વમેઘ', 'ભીષ્મપર્વ', 'સભાપર્વ', 'હારમાળા' એમની શૈલી દર્શાવે છે તેમ એમાં પ્રેમાનંદના કતૃત્વનો ઉલ્લેખ કરેલો હોવાં છતાં મધ્યકાલીન કવિઓની રચના છે.
તેમની લઘુકૃતિઓમાં 'સ્વર્ગની નિસરણિ', 'ફૂવડાનો ફજેતો', 'વિવેક વણજારો', 'શામળશાનો વિવાહ', 'દાણલીલાં, 'બાળલીલા વ્રજવેલ', 'ભ્રમર પચ્ચીસી', પાંડવોની ભાંજગડ', 'વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ' અને 'રાધિકાનાં દ્રાદશમાસ' વગેરે છે.
પ્રેમાનંદ આખ્યાનોની શરુઆત ગણપતિ તથા સરસ્વતિમાંનાં સ્મરણથી કરતા હતાં. તેમની કૃતિઓની વિસ્તૃત માહિતી નીચે પ્રમાણે છે.
=== ઓખાહરણ ===
{{Main|ઓખાહરણ}}
ઓખાહરણ તેમની નોંધપાત્ર રચના છે.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|last=Dalal|first=Roshen|pages=૧૭}}</ref>
ઓખાહરણની વાચના ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ ઈ.સ. ૧૯૩૮માં તૈયાર કરી હતી. જેની ત્રીજી આવૃતિ ઈ.સ. ૧૯૬૪માં ગુજરાત વિદ્યાસભા, અમદાવાદ તરફથી પ્રસિદ્દ થઇ છે. ઓખાહરણની સંખ્યાબંધ પ્રતો ૨૯ કડવાંની મળે છે. જો કે પછીથી તેનો વિસ્તાર ૮૯ કડવાં સુધીનો થયો છે. ગજેન્દ્રશંકર પંડ્યાએ તૈયાર કરેલી વાચનામાં સમુચિત રીતે જ ૨૯ કડવાંનો સમાવેશ કરેલો છે. આ ઓખાહરણ શુકદેવ પરીક્ષીત અને વૈકુંઠનાથને સંભળાવે છે.
પાત્રો: શ્રી કૃષ્ણ, મરીચી, કશ્યપ કુમાર, ઓખા, ચિત્રલેખા, અનિરુધ્ધ જાદવજી, વસુદેવ, પ્રધ્યુમન, રુકમણી, સત્યભામા, જાંબુવતી, રેવતી, બલિભદ્ર, દેવકી.
=== ચંદ્રહાસ આખ્યાન ===
આ કાવ્ય બે સ્થળેથી છપાયેલુ છે, "પ્રાચીન કાવ્ય ત્રૈમાસિક" અને "બૃહ્તકાવ્યદોહન". તેમાં કુલ ૨૮ કડવા છે. ઋષિ નારદ વાણી વદે છે, અર્જુનને કહે છે.
પાત્રો: ચંદ્રહાસ, શ્યામા, મેઘાવતી, કુલિંદ, દુર્વાસા ઋષિ, વિષયા, ચંપકમાલિનિ, મદન, ગાલવમુનિ, કુંતલરાજા.
૨૫માં કડવાથી જૈમિનિજી ઋષિ, જનમેજયને (અર્જુનનો પૌત્ર) આ વાર્તા કહે છે.
===અભિમન્યુ આખ્યાન===
આ કૃતિમાં મહાભારત અને તેનાં પાત્રો અને વીર અભિમન્યુ વિશે આલેખવમાં આવ્યું છે.તેમાં ૫૧ કડવા છે. દ્રોણપર્વની પાવન કથા વૈશપાયન જનમેજય રાજાને કહે છે.
પાત્રો: કૌરવો, પાંડવો, બાણશય્યા ભીષ્મપિતામહ, શકુનિ, દ્રોણાચાર્ય, અર્જુન, અભિમન્યુ, કૃષ્ણ, ધૃતરાષ્ટ્ર, સંજય, સુભદ્રા, દેવકી, રોહિણી, કુંતા, કમલાપતિ, દ્રોપદી, અશ્વત્થામા.
===મદાલસા આખ્યાન===
આ આખ્યાનમાં ૩૫ કડવાં છે. વૈશપાયન પાંડુકુમારોને આ વાર્તા કહે છે.
પાત્રો: મેનકા, માર્કંડેય, દાનવો, ગાલવ, નારદમુનિ, ગૌતમમુનિ, ગર્ગાચાર્ય, અગત્સ્ય, વશિષ્ટ અને વામદેવ, અત્રિ, દુર્વાસા, મિત્રવરુણ, વાલ્મિકી, વિશ્વામિત્ર, બીજા ૮૮ ઋષિઓ, દિક્ષિત, રુતુધ્વજ, મદાલસા.
===હૂંડી===
હૂડી પ્રાચિનકાવ્ય ત્રૈમાસિક અંક ૧ માંથી મુદ્રીત થયેલ વાચના છે. તેમા ૭ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, કુંવરબાઈ, શામળ, તીર્થવાસીઓ.
===સુદામાચરિત્ર===
તેમા ૧૪ કડવા છે. શુકસ્વામી પરીક્ષિત રાજાને કહે છે.
પાત્રો: સાંદીપની રુષિ, હળધર, ભગવંત, સુદામા, શામળ, સંકર્ષણ, માધવ, સુદામાની પત્ની અને તેમના બાળકો, આઠ પટરાણીઓ: રુકમણી, શ્રી વૃંદા, ભદ્રાવતી, જાંબુવતી, સત્યા, કાલંદ્રી, લક્ષમણા, સત્યભામા. આ ચરિત્રમાં ભગવાનનાં ગુણોના વર્ણન તથા ભક્તોની ભગવાન પ્રત્યેના હેત વિષે આલંકન કરેલ છે.
=== મામેરું ===
તેમા ૧૬ કડવાં છે.
પાત્રો: નરસિંહ મહેતા, ઉમિયાનાથ (મહાદેવજી), શામળદાસ (પુત્ર), કુંવરબાઈ (પુત્રી), કુંવરબાઈના સાસુ, સસરા, નણંદ.
=== સુધન્વા આખ્યાન===
તેમા ૨૫ કડવા છે. આ કૃતિ 'પ્રાચીન કાવ્યમાળા'માં છપાયેલી છે.
પાત્રો: હંસધ્વજ, કૌરવ, પાંડવ, વેદવ્યાસ, કૃષ્ણ દ્રેપાયન, ભિષ્મ, દ્રોણ, શકુનિ, યૌવનાશ્વ, નિલધ્વજ, પ્રદ્દુમન, નારદમુનિ, સુધન્વા, સુકોમલા, અનિરુદ્ધ, સુદર્શન, મેઘવર્ણ, સુધન.
=== રણયજ્ઞ ===
તેમાં ૨૬ કડવા છે. ડો. મજમૂદાર દ્રારા સંપાદિત થયેલ છે. રામ-રાવણ યુદ્ધની કથા કહી છે.
પાત્રો: રામ, લક્ષમણ સીતા, રાવણ, દશરથ, સુગ્રીવ, વાનરસેના, વિભિષણ, નલ, નીલ, અંગદ, કુંભકર્ણ, મંદોદરી, ઈન્દ્રજીત, ત્રિજટા, મૈથીલી, નારદ, હુતાસન, મેઘનાથ.
=== નળાખ્યાન ===
{{Main|નળાખ્યાન (પ્રેમાનંદ)}}
તેમા ૬૧ કડવા છે. તેમા નળ અને દમયંતિની પ્રેમકથા વિશે આલેખન કર્યુ છે. વૈશપાયન રુષિ વાણિ વદે છે.
પાત્રો: નૈષધનાં રાજા, પાંડવ, ધર્મરાય, બૃહદસ્વજી, નળ, ભિમકકુમારી દમયંતિ, એક ભેક્ષુક, પુષ્કર, નારદમુની, વજ્રવતી, દમન, દંતુ, દર્દુમન, હંસ-હંસણી, પ્રધાન, ઈન્દ્ર, વરુણ, અગ્નિ, દુત, રીંછ, વાનર, સ્વાન, માંજર, વીરસેન, વૃતાંત, સાપ, પારધિ, સુદેવ, રુતુપર્ણ, બાહુક.
કવિશ્રી પ્રેમાનંદે તેમનાં આખ્યાનોની રચના આશાવરી, દેશાખ, મેવાડો, કેદરો, નટ, મારું, ગોડી, વેરાડી વગેરે રાગોમાં કરી છે.
== આ પણ જુઓ ==
* [[પ્રેમાનંદ સુવર્ણચંદ્રક]]
== પૂરક વાચન ==
* {{cite book |last=વકીલ |first=ડો. પ્રસન્ન ન. |title=કવિ પ્રેમાનંદની સંદિગ્ધ કૃતિઓ |date=૧૯૫૦ |publisher=એન. એમ. ત્રિપાઠી લિમિટેડ |location=મુંબઈ}}
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
==બાહ્ય કડીઓ==
{{વિકિસ્રોત|શ્રેણી:પ્રેમાનંદ|પ્રેમાનંદ}}
* [http://sureshbjani.wordpress.com/2011/05/25/premanand/ ''ગુજરાતી પ્રતિભા પરિચય'' પર 'પ્રેમાનંદ']
* {{GujLit author}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર]]
jaknm57wmhgypeho10sv701wqlczriw
ઢાંચો:કચ્છ જિલ્લો
10
43587
827794
822099
2022-08-25T11:43:54Z
KartikMistry
10383
[[કચ્છનું રણ]]
wikitext
text/x-wiki
{{Navbox
|name = કચ્છ જિલ્લો
|title = [[કચ્છ જિલ્લો]]
|above = મુખ્ય મથક: [[ભુજ]]
|listclass = hlist
|group1 = ઇતિહાસ
|list1 =
* [[કચ્છનો ઇતિહાસ]]
* [[ધોળાવીરા]]
* [[સુરકોટડા]]
* [[સિયોત શૈલ ગુફાઓ]]
* [[ગોળા ધોરો]]
* [[પાબુમઠ]]
* [[કચ્છ રાજ્ય]]
* [[કચ્છ સ્ટેટ રેલ્વે]]
* [[૨૦૦૧ ગુજરાત ધરતીકંપ]]
|group2 = ભૂગોળ
|list2 =
{{navbox subgroup
| evenodd = swap
| group1 = ભૌગોલિક
| list1 =
* [[કચ્છનું રણ]]
** [[કચ્છનું નાનું રણ]]
** [[કચ્છનું મોટું રણ]]
* [[કચ્છનો અખાત]]
* [[કોરી ખાડી]]
* [[બન્ની]]
|group2 = પર્વતો
|list2 =
* [[કાળો ડુંગર]]
* [[ધીણોધર ટેકરીઓ]]
* [[ભુજિયો ડુંગર]]
|group3 = નદીઓ
|list3 =
* [[કંકાવટી નદી|કંકાવટી]]
* [[કાયલા નદી|કાયલા]]
* [[કારેશ્વર નદી|કારેશ્વર]]
* [[ખારોડ નદી|ખારોડ]]
* [[ખારી નદી (કચ્છ)|ખારી]]
* [[ખોખરા નદી|ખોખરા]]
* [[ગજણસર નદી|ગજણસર]]
* [[ચોક નદી|ચોક]]
* [[ચીરાઇ નદી|ચીરાઇ]]
* [[નરા નદી|નરા]]
* [[નાગમતી નદી|નાગમતી]]
* [[નાયરા નદી|નાયરા]]
* [[પુર નદી|પુર]]
* [[ફલ્કી નદી|ફલ્કી]]
* [[ભુરુડ નદી|ભુરુડ]]
* [[ભુખી નદી|ભુખી]]
* [[મીટીયાટીવાલી નદી|મીટીયાટીવાલી]]
* [[રવ નદી|રવ]]
* [[રુક્માવતી નદી|રુક્માવતી]]
* [[વેગડી નદી|વેગડી]]
* [[સઇ નદી|સઇ]]
* [[સુવી નદી|સુવી]]
* [[સાંગ નદી|સાંગ]]
|group4 = વન્યજીવન
|list4 =
* [[ઘુડખર અભયારણ્ય]]
* [[ચાવડા રખાલ]]
* [[છારી-ઢંઢ જળપ્લાવિત ભૂમિ સંવર્ધન ક્ષેત્ર]]
* [[નારાયણ સરોવર અભયારણ્ય]]
}}
|group3 = સંસ્કૃતિ
|list3 =
* [[કચ્છી ભાષા]]
* [[કચ્છી ભોજન]]
* [[કચ્છી ઘોડી નૃત્ય]]
|group4 = તાલુકાઓ {{small|(મુખ્ય મથક)}}
|list4 =
* [[અંજાર તાલુકો|અંજાર]]
** [[અંજાર]]
* [[અબડાસા તાલુકો|અબડાસા]]
** [[નલિયા]]
* [[નખત્રાણા તાલુકો|નખત્રાણા]]
** [[નખત્રાણા]]
* [[ભચાઉ તાલુકો|ભચાઉ]]
** [[ભચાઉ]]
* [[ભુજ તાલુકો|ભુજ]]
** [[ભુજ]]
* [[રાપર તાલુકો|રાપર]]
** [[રાપર]]
* [[ગાંધીધામ તાલુકો|ગાંધીધામ]]
** [[ગાંધીધામ]]
* [[માંડવી તાલુકો|માંડવી]]
** [[માંડવી (કચ્છ)|માંડવી]]
* [[મુન્દ્રા તાલુકો|મુન્દ્રા]]
** [[મુન્દ્રા]]
* [[લખપત તાલુકો|લખપત]]
** [[દયાપર (તા. લખપત)|દયાપર]]
| belowclass = hlist
| below =
* {{icon|Category|શ્રેણી}} [[:શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો|શ્રેણી]]
}}<noinclude>
{{collapsible option}}
[[શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો|*]]
</noinclude>
jw603v8yqznq777t25xyjs7iejatt5y
ઢાંચો:ધારી તાલુકાના ગામ
10
55894
827784
538082
2022-08-25T11:27:41Z
KartikMistry
10383
શ્રેણી અને સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{| style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; min-width:50%; width:inherit; max-width:75%;"
|+ style="background-color:LightSkyBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; padding: 3px;"| '''[[ધારી તાલુકો|ધારી તાલુકા]]ના ગામ અને ભૌગોલિક સ્થાન'''
|-
|
{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = ધારી તાલુકો
|ઉત્તર =
|ઈશાન =
|પૂર્વ =
|અગ્નિ =
|દક્ષિણ =
|નૈઋત્ય =
|પશ્ચિમ =
|વાયવ્ય =
}}
|-
|style="font-size:70%;"|
{{col-begin}}
{{col-6}}
<ol start="1">
<li>[[અમૃતપુર (તા. ધારી)|અમૃતપુર]]</li>
<li>[[આંબરડી (તા. ધારી)|આંબરડી]]</li>
<li>[[ઇંગોરાળા (તા. ધારી)|ઇંગોરાળા]]</li>
<li>[[કથીરવદર (તા. ધારી)|કથીરવદર]]</li>
<li>[[કમી (તા. ધારી)|કમી]]</li>
<li>[[કરમદડી (તા. ધારી)|કરમદડી]]</li>
<li>[[કરેણ (તા. ધારી)|કરેણ]]</li>
<li>[[કાથરોટા (તા. ધારી)|કાથરોટા]]</li>
<li>[[કુબડા (તા. ધારી)|કુબડા]]</li>
<li>[[કેરાળા (તા. ધારી)|કેરાળા]]</li>
<li>[[કોટડા (તા. ધારી)|કોટડા]]</li>
<li>[[કોઠા પીપરીયા (તા. ધારી)|{{nowrap|કોઠા પીપરીયા}}]]</li>
<li>[[કાંગસા (તા. ધારી)|કાંગસા]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="14">
<li>[[ખંભાળીયા (તા. ધારી)|ખંભાળીયા]]</li>
<li>[[ખીચા (તા. ધારી)|ખીચા]]</li>
<li>[[ખીસરી (તા. ધારી)|ખીસરી]]</li>
<li>[[ગઢીયા (તા. ધારી)|ગઢીયા]]</li>
<li>[[ગઢીયા ચાવંડ (તા. ધારી)|{{nowrap|ગઢીયા ચાવંડ}}]]</li>
<li>[[ગરમલી (તા. ધારી)|ગરમલી]]</li>
<li>[[ગરમલી નાની (તા. ધારી)|{{nowrap|ગરમલી નાની}}]]</li>
<li>[[ગરમલી મોટી (તા. ધારી)|ગરમલી મોટી]]</li>
<li>[[ગીગાસણ (તા. ધારી)|ગીગાસણ]]</li>
<li>[[ગોપાલગ્રામ (તા. ધારી)|ગોપાલગ્રામ]]</li>
<li>[[ગોવીંદપુર (તા. ધારી)|ગોવીંદપુર]]</li>
<li>[[ચલાલા (તા. ધારી)|ચલાલા]]</li>
<li>[[ચાંચઇ (તા. ધારી)|ચાંચઇ]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="27">
<li>[[છતડીયા (તા. ધારી)|છતડીયા]]</li>
<li>[[જળજીવડી (તા. ધારી)|જળજીવડી]]</li>
<li>[[જીરા (તા. ધારી)|જીરા]]</li>
<li>[[જૂના ચરખા (તા. ધારી)|{{nowrap|જૂના ચરખા}}]]</li>
<li>[[ઝર (તા. ધારી)|ઝર]]</li>
<li>[[ડાભાળી (તા. ધારી)|ડાભાળી]]</li>
<li>[[ડાંગાવદર (તા. ધારી)|ડાંગાવદર]]</li>
<li>[[ઢોલરવા (તા. ધારી)|ઢોલરવા]]</li>
<li>[[તરસીંગડા (તા. ધારી)|તરસીંગડા]]</li>
<li>[[ત્રંબકપુર (તા. ધારી)|ત્રંબકપુર]]</li>
<li>[[દહીડા (તા. ધારી)|દહીડા]]</li>
<li>[[દલખાણીયા (તા. ધારી)|દલખાણીયા]]</li>
<li>[[દેવળા (તા. ધારી)|દેવળા]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="40">
<li>[[દુધાળા (તા. ધારી)|દુધાળા]]</li>
<li>[[દિતલા (તા. ધારી)|દિતલા]]</li>
<li>[[ધારગણી (તા. ધારી)|ધારગણી]]</li>
<li>[[ધારી]]</li>
<li>[[નવા ચરખા (તા. ધારી)|નવા ચરખા]]</li>
<li>[[નાગધ્રા (તા. ધારી)|નાગધ્રા]]</li>
<li>[[પાણીયા ડુંગરી (તા. ધારી)|પાણીયા ડુંગરી]]</li>
<li>[[પરબડી (તા. ધારી)|પરબડી]]</li>
<li>[[પાણીયા દેવસ્થાન (તા. ધારી)|{{nowrap|પાણીયા દેવસ્થાન}}]]</li>
<li>[[પાતળા (તા. ધારી)|પાતળા]]</li>
<li>[[પાદરગઢ (તા. ધારી)|પાદરગઢ]]</li>
<li>[[ફતેગઢ (તા. ધારી)|ફતેગઢ]]</li>
<li>[[ફાચરીયા (તા. ધારી)|ફાચરીયા]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="53">
<li>[[બોરડી (તા. ધારી)|બોરડી]]</li>
<li>[[ભરડ (તા. ધારી)|ભરડ]]</li>
<li>[[ભાડેર (તા. ધારી)|ભાડેર]]</li>
<li>[[ભાયાવદર (તા. ધારી)|ભાયાવદર]]</li>
<li>[[માટનમાળ (તા. ધારી)|માટનમાળ]]</li>
<li>[[માણાવાવ (તા. ધારી)|માણાવાવ]]</li>
<li>[[માધુપુર (તા. ધારી)|માધુપુર]]</li>
<li>[[માલસીકા (તા. ધારી)|માલસીકા]]</li>
<li>[[મીઠાપુર ડુંગરી (તા. ધારી)|{{nowrap|મીઠાપુર ડુંગરી}}]]</li>
<li>[[મીઠાપુર નક્કી (તા. ધારી)|{{nowrap|મીઠાપુર નક્કી}}]]</li>
<li>[[મોણવેલ (તા. ધારી)|મોણવેલ]]</li>
<li>[[મોરઝર (તા. ધારી)|મોરઝર]]</li>
<li>[[રાજસ્થળી (તા. ધારી)|રાજસ્થળી]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="66">
<li>[[રામપુર (તા. ધારી)|રામપુર]]</li>
<li>[[રાવણી (તા. ધારી)|રાવણી]]</li>
<li>[[લાખાપાદર (તા. ધારી)|લાખાપાદર]]</li>
<li>[[વાઘવડી (તા. ધારી)|વાઘવડી]]</li>
<li>[[વાવડી (તા. ધારી)|વાવડી]]</li>
<li>[[વીરપુર (તા. ધારી)|વીરપુર]]</li>
<li>[[સુખપુર (તા. ધારી)|સુખપુર]]</li>
<li>[[શીવડ (તા. ધારી)|શીવડ]]</li>
<li>[[શેમરડી (તા. ધારી)|શેમરડી]]</li>
<li>[[સમઢીયાળા નાના (તા. ધારી)|{{nowrap|સમઢીયાળા નાના}}]]</li>
<li>[[સરસીયા (તા. ધારી)|સરસીયા]]</li>
<li>[[હીરાવા (તા. ધારી)|હીરાવા]]</li>
<li>[[હુડલી (તા. ધારી)|હુડલી]]</li>
</ol>
{{col-end}}
|}<includeonly>[[શ્રેણી:ધારી તાલુકો]][[શ્રેણી:અમરેલી જિલ્લાના ગામ]]</includeonly>
<noinclude>[[શ્રેણી:તાલુકાના ગામોનો ઢાંચો]]</noinclude>
nvdjip2mw3mavzqpmsqy1jj9zp2ncb8
ઢાંચો:લાઠી તાલુકામાં આવેલાં ગામો
10
69079
827789
538127
2022-08-25T11:36:53Z
KartikMistry
10383
શ્રેણી અને સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{| style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; min-width:50%; width:inherit; max-width:75%;"
|+ style="background-color:LightSkyBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; padding: 3px;"| '''[[લાઠી તાલુકો|લાઠી તાલુકા]]નું ભૌગોલિક સ્થાન અને ગામ'''
|-
|
{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = લાઠી તાલુકો
|ઉત્તર =
|ઈશાન =
|પૂર્વ =
|અગ્નિ =
|દક્ષિણ =
|નૈઋત્ય =
|પશ્ચિમ =
|વાયવ્ય =
}}
|-
|style="font-size:70%;"|
{{col-begin}}
{{col-5}}
<ol start="1">
<li> [[અકાળા (તા. લાઠી)|અકાળા]]</li>
<li> [[અડતાળા (તા. લાઠી)|અડતાળા]]</li>
<li> [[અલીઉદેપુર (તા. લાઠી)|અલીઉદેપુર]]</li>
<li> [[આંબરડી (તા. લાઠી)|આંબરડી]]</li>
<li> [[આંસોદર (તા. લાઠી)|આંસોદર]]</li>
<li> [[ઇંગોરાળા (તા. લાઠી)|ઇંગોરાળા]]</li>
<li> [[કરકોલીયા (તા. લાઠી)|કરકોલીયા]]</li>
<li> [[કાંચરડી (તા. લાઠી)|કાંચરડી]]</li>
<li> [[કાંસા (તા. લાઠી)|કાંસા]]</li>
<li> [[કૃષ્ણગઢ (તા. લાઠી)|કૃષ્ણગઢ]]</li>
</ol>
{{col-6}}
<ol start="11">
<li> [[કેરાળા (તા. લાઠી)|કેરાળા]]</li>
<li> [[કેરીયા (તા. લાઠી)|કેરીયા]]</li>
<li> [[ચાવંડ (તા. લાઠી)|ચાવંડ]]</li>
<li> [[છભાડીયા (તા. લાઠી)|છભાડીયા]]</li>
<li> [[જરખીયા (તા. લાઠી)|જરખીયા]]</li>
<li> [[ટોડા (તા. લાઠી)|ટોડા]]</li>
<li> [[તાજપર (તા. લાઠી)|તાજપર]]</li>
<li> [[દહીંથરા (તા. લાઠી)|દહીંથરા]]</li>
<li> [[દુધાલા બાઇ (તા. લાઠી)|{{nowrap|દુધાલા બાઇ}}]]</li>
<li> [[દુધાળા લાઠી (તા. લાઠી)|{{nowrap|દુધાળા લાઠી}}]]</li>
</ol>
{{col-5}}
<ol start="21">
<li> [[દેરડી-જાનબાઇ (તા. લાઠી)|{{nowrap|દેરડી-જાનબાઇ}}]]</li>
<li> [[ધામેલ (તા. લાઠી)|ધામેલ]]</li>
<li> [[ધ્રુફણીયા (તા. લાઠી)|ધ્રુફણીયા]]</li>
<li> [[નારણગઢ (તા. લાઠી)|નારણગઢ]]</li>
<li> [[પાદરશીંગા (તા. લાઠી)|પાદરશીંગા]]</li>
<li> [[પીપળવા (તા. લાઠી)|પીપળવા]]</li>
<li> [[પુંજાપર (તા. લાઠી)|પુંજાપર]]</li>
<li> [[પ્રતાપગઢ (તા. લાઠી)|પ્રતાપગઢ]]</li>
<li> [[ભટવદર (તા. લાઠી)|ભટવદર]]</li>
<li> [[ભાલવાવ (તા. લાઠી)|ભાલવાવ]]</li>
</ol>
{{col-5}}
<ol start="31">
<li> [[ભીંગરાડ (તા. લાઠી)|ભીંગરાડ]]</li>
<li> [[ભુરાખીયા (તા. લાઠી)|ભુરાખીયા]]</li>
<li> [[મતિરાળા (તા. લાઠી)|મતિરાળા]]</li>
<li> [[માલવીયા પીપરીયા (તા. લાઠી)|{{nowrap|માલવીયા પીપરીયા}}]]</li>
<li> [[મુળીયાપાટ (તા. લાઠી)|મુળીયાપાટ]]</li>
<li> [[મેથળી (તા. લાઠી)|મેથળી]]</li>
<li> [[મેમદા (તા. લાઠી)|મેમદા]]</li>
<li> [[રાભડા (તા. લાઠી)|રાભડા]]</li>
<li> [[રામપર (તા. લાઠી)|રામપર]]</li>
<li> [[લાઠી]]</li>
</ol>
{{col-5}}
<ol start="41">
<li> [[લુવારીયા (તા. લાઠી)|લુવારીયા]]</li>
<li> [[વીરપુર (તા. લાઠી)|વીરપુર]]</li>
<li> [[શાખપુર (તા. લાઠી)|શાખપુર]]</li>
<li> [[શેખપીપરીયા (તા. લાઠી)|શેખપીપરીયા]]</li>
<li> [[સુવાગઢ (તા. લાઠી)|સુવાગઢ]]</li>
<li> [[હજીરાધાર (તા. લાઠી)|હજીરાધાર]]</li>
<li> [[હરસુરપુર (તા. લાઠી)|હરસુરપુર]]</li>
<li> [[હાવતડ (તા. લાઠી)|હાવતડ]]</li>
<li> [[હીરાણા (તા. લાઠી)|હીરાણા]]</li>
</ol>
{{col-end}}
|}<includeonly>[[શ્રેણી:લાઠી તાલુકો]][[શ્રેણી:અમરેલી જિલ્લાના ગામ]]</includeonly>
<noinclude>[[શ્રેણી:તાલુકાના ગામોનો ઢાંચો]]</noinclude>
j6in5sdfbaqlzx7eb844pibwibbrf80
કચ્છનું રણ
0
74889
827790
794003
2022-08-25T11:38:23Z
Gujarat Vishw Kosh Trust
69607
/* બાહ્ય કડીઓ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = કચ્છનું રણ
| native_name = કચ્છ જો રણ
| native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead -->
| settlement_type = કુદરતી વિસ્તાર
| image_skyline = Rann of Kutch - White Desert.jpg
| image_alt =
| image_caption = કચ્છનું રણ
| image_flag =
| flag_alt =
| image_seal =
| seal_alt =
| image_shield =
| shield_alt =
| nickname =
| motto =
| image_map = Ecoregion IM0901.svg
| map_alt =
| map_caption = કચ્છના રણનો વિસ્તાર
| pushpin_map =
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| latd = |latm = |lats = |latNS =
| longd = |longm = |longs = |longEW =
| coor_pinpoint =
| coordinates_type =
| coordinates_display =
| coordinates_footnotes =
| coordinates_region =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = [[ભારત]] અને [[પાકિસ્તાન]]
| subdivision_type1 =
| subdivision_name1 =
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 =
<!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion -->
<!-- for references: use <ref> tags -->
| area_footnotes =
| area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_magnitude = <!-- <ref> </ref> -->
| area_note =
| area_water_percent =
| area_rank =
| area_blank1_title =
| area_blank2_title =
<!-- square kilometers -->
| area_total_km2 =
| area_land_km2 =
| area_water_km2 =
| area_urban_km2 =
| area_rural_km2 =
| area_metro_km2 =
| area_blank1_km2 =
| area_blank2_km2 =
<!-- hectares -->
| area_total_ha =
| area_land_ha =
| area_water_ha =
| area_urban_ha =
| area_rural_ha =
| area_metro_ha =
| area_blank1_ha =
| area_blank2_ha =
| length_km =
| width_km =
| dimensions_footnotes =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_footnotes =
| population_total =
| population_as_of =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_note =
| timezone1 =
| utc_offset1 =
| timezone1_DST =
| utc_offset1_DST =
| website = <!-- {{URL|example.com}} -->
| footnotes =
}}
[[ચિત્ર:Nilgai_group_at_Little_Rann_of_kutch.JPG|thumb|260x260px|કચ્છના નાના રણમાં નીલગાયનો સમુહ]]
'''કચ્છનું રણ''' ([[કચ્છી ભાષા]]: કચ્છ જો રણ) અનેક ક્ષારીય કળણો ધરાવતું વિશાળ ક્ષેત્ર છે. તેનો મોટોભાગ [[ગુજરાત]]ના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલો છે અને અમુક ભાગ [[પાકિસ્તાન]]ના [[સિંધ]]ની દક્ષિણ છેડે આવેલો છે. તેને બે મુખ્ય ભાગમાં વહેંચી શકાય છે; [[કચ્છનું મોટું રણ]] અને [[કચ્છનું નાનું રણ]].
== ભૂગોળ ==
કચ્છનું રણ થરના રણનો એક ભાગ છે, જે ગુજરાતના કચ્છ અને પાકિસ્તાનના સિંધમાં ફેલાયેલું એક જૈવિક ભૂક્ષેત્ર છે. અહીં રણનો અર્થ "ક્ષારીય કળણ" સંપ્રત છે. આ ક્ષેત્રમાં મોસમી કળણ નિર્માણ થાય છે અને તેની વચ્ચે વચ્ચે આવેલા થોડી ઉંચાઈ ધરાવતા <nowiki>''મેડક''</nowiki> તરીકે ઓળખાતા ક્ષેત્રોમાં લીલોતરી ઊગી નીકળે છે.
આ કળણ કચ્છનો અખાત અને દક્ષિણ પાકિસ્તાનમાં [[સિંધુ]]ના મુખની વચ્ચે આવેલું છે અને {{convert|10000|sqmi|km2}} જેટલું વિશાળ ક્ષેત્ર ધરાવે છે. તેના ઈશાન ખૂણે [[રાજસ્થાન]]માંથી નીકળતી [[લુણી નદી]] વહે છે.
== નિવસનતાંત્રિક મહત્વ ==
આ રણ ભારત-મલય ક્ષેત્રમાં આવેલું એક માત્ર પૂર ધરાવતું ઘાસનું મેદાન છે.<ref>{{Cite web |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |title=WWF - Rann of Kutch Flooded Grasslands |access-date=2016-07-01 |archive-date=2014-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722083636/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |url-status=dead }}</ref> આ ક્ષેત્રની એક તરફ રેતાળ રણ અને બીજી તરફ સમુદ્ર આવેલો હોવાથી અહીં સુંદરવન અને રણના કંટાળી વનસ્પતિ ધરાવતા વિવિધપ્રકારના નિવસન તંત્રો નિર્માણ પામ્યા છે.<ref>{{Cite book|last=Negi|first=Sharad Singh|title=Biosphere reserves in India: landuse, biodiversity and conservation|year=૧૯૯૬|publisher=Indus Publishing|isbn=9788173870439|pages=૨૨૧}}</ref> અહીંના ઘાસના મેદાન અને રણમાં જીવનારી પ્રજાતિઓએ આ ક્ષેત્રના કપરા વાતાવરણ સાથે અનુકુલન કરેલું છે. આમા કેટલાક પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર આજ ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે અને કેટલાંક [[વન્યજગતમાં વિલુપ્ત જાતિ|વિલુપ્ત પ્રજાતિ]]ના પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ છે.<ref>{{Cite book|last=Sharma|first=R.P.|title=The Indian forester, Volume 127, Issues 7-12|year=૧૦ નવેમ્બર ૨૦૧૧|publisher=University of Minnesota|url=https://books.google.com/books?id=o-csAQAAMAAJ&q=Great+Rann+of+Kutch&dq=Great+Rann+of+Kutch&hl=en&sa=X&ei=zV5oT9GjFI-JrAf76Zj4Bw&redir_esc=y}}</ref>
== આ પણ જુઓ ==
*[[કચ્છનું મોટું રણ]]
*[[કચ્છનું નાનું રણ]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
*[http://www.worldwildlife.org/ecoregions/im0901 Southern Asia: Western India into Pakistan - Ecoregions]
*[http://www.globalspecies.org/ecoregions/display/IM0901 Global Species : Ecoregion : Rann of Kutch seasonal salt marsh]
{{coord|24|05|11|N|70|38|16|E|display=title|region:IN_type:waterbody_source:nlwiki}}
{{geo-stub}}
{{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
[[શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો]]
052vb7ermizawfoyers0ylnh3m6xvh0
827791
827790
2022-08-25T11:41:05Z
KartikMistry
10383
બાહ્ય કડીઓ, સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = કચ્છનું રણ
| native_name = કચ્છ જો રણ
| native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead -->
| settlement_type = કુદરતી વિસ્તાર
| image_skyline = Rann of Kutch - White Desert.jpg
| image_alt =
| image_caption = કચ્છનું રણ
| image_flag =
| flag_alt =
| image_seal =
| seal_alt =
| image_shield =
| shield_alt =
| nickname =
| motto =
| image_map = Ecoregion IM0901.svg
| map_alt =
| map_caption = કચ્છના રણનો વિસ્તાર
| pushpin_map =
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| coor_pinpoint =
| coordinates_type =
| coordinates_display =
| coordinates_footnotes =
| coordinates_region =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = [[ભારત]] અને [[પાકિસ્તાન]]
| subdivision_type1 =
| subdivision_name1 =
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 =
<!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion -->
<!-- for references: use <ref> tags -->
| area_footnotes =
| area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_magnitude = <!-- <ref> </ref> -->
| area_note =
| area_water_percent =
| area_rank =
| area_blank1_title =
| area_blank2_title =
<!-- square kilometers -->
| area_total_km2 =
| area_land_km2 =
| area_water_km2 =
| area_urban_km2 =
| area_rural_km2 =
| area_metro_km2 =
| area_blank1_km2 =
| area_blank2_km2 =
<!-- hectares -->
| area_total_ha =
| area_land_ha =
| area_water_ha =
| area_urban_ha =
| area_rural_ha =
| area_metro_ha =
| area_blank1_ha =
| area_blank2_ha =
| length_km =
| width_km =
| dimensions_footnotes =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_footnotes =
| population_total =
| population_as_of =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_note =
| timezone1 =
| utc_offset1 =
| timezone1_DST =
| utc_offset1_DST =
| website = <!-- {{URL|example.com}} -->
| footnotes =
}}
[[ચિત્ર:Nilgai_group_at_Little_Rann_of_kutch.JPG|thumb|260x260px|કચ્છના નાના રણમાં નીલગાયનો સમુહ]]
'''કચ્છનું રણ''' ([[કચ્છી ભાષા]]: ''કચ્છ જો રણ'') અનેક ક્ષારીય કળણો ધરાવતું વિશાળ ક્ષેત્ર છે. તેનો મોટોભાગ [[ગુજરાત]]ના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલો છે અને અમુક ભાગ [[પાકિસ્તાન]]ના [[સિંધ]]ની દક્ષિણ છેડે આવેલો છે. તેને બે મુખ્ય ભાગમાં વહેંચી શકાય છે; [[કચ્છનું મોટું રણ]] અને [[કચ્છનું નાનું રણ]].
== ભૂગોળ ==
કચ્છનું રણ થરના રણનો એક ભાગ છે, જે ગુજરાતના કચ્છ અને પાકિસ્તાનના સિંધમાં ફેલાયેલું એક જૈવિક ભૂક્ષેત્ર છે. અહીં રણનો અર્થ "ક્ષારીય કળણ" સંપ્રત છે. આ ક્ષેત્રમાં મોસમી કળણ નિર્માણ થાય છે અને તેની વચ્ચે વચ્ચે આવેલા થોડી ઉંચાઈ ધરાવતા <nowiki>''મેડક''</nowiki> તરીકે ઓળખાતા ક્ષેત્રોમાં લીલોતરી ઊગી નીકળે છે.
આ કળણ કચ્છનો અખાત અને દક્ષિણ પાકિસ્તાનમાં [[સિંધુ]]ના મુખની વચ્ચે આવેલું છે અને {{convert|10000|sqmi|km2}} જેટલું વિશાળ ક્ષેત્ર ધરાવે છે. તેના ઈશાન ખૂણે [[રાજસ્થાન]]માંથી નીકળતી [[લુણી નદી]] વહે છે.
== નિવસનતાંત્રિક મહત્વ ==
આ રણ ભારત-મલય ક્ષેત્રમાં આવેલું એક માત્ર પૂર ધરાવતું ઘાસનું મેદાન છે.<ref>{{Cite web |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |title=WWF - Rann of Kutch Flooded Grasslands |access-date=2016-07-01 |archive-date=2014-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722083636/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |url-status=dead }}</ref> આ ક્ષેત્રની એક તરફ રેતાળ રણ અને બીજી તરફ સમુદ્ર આવેલો હોવાથી અહીં સુંદરવન અને રણના કંટાળી વનસ્પતિ ધરાવતા વિવિધપ્રકારના નિવસન તંત્રો નિર્માણ પામ્યા છે.<ref>{{Cite book|last=Negi|first=Sharad Singh|title=Biosphere reserves in India: landuse, biodiversity and conservation|year=૧૯૯૬|publisher=Indus Publishing|isbn=9788173870439|pages=૨૨૧}}</ref> અહીંના ઘાસના મેદાન અને રણમાં જીવનારી પ્રજાતિઓએ આ ક્ષેત્રના કપરા વાતાવરણ સાથે અનુકુલન કરેલું છે. આમા કેટલાક પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર આજ ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે અને કેટલાંક [[વન્યજગતમાં વિલુપ્ત જાતિ|વિલુપ્ત પ્રજાતિ]]ના પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ છે.<ref>{{Cite book|last=Sharma|first=R.P.|title=The Indian forester, Volume 127, Issues 7-12|year=૧૦ નવેમ્બર ૨૦૧૧|publisher=University of Minnesota|url=https://books.google.com/books?id=o-csAQAAMAAJ&q=Great+Rann+of+Kutch&dq=Great+Rann+of+Kutch&hl=en&sa=X&ei=zV5oT9GjFI-JrAf76Zj4Bw&redir_esc=y}}</ref>
== આ પણ જુઓ ==
* [[કચ્છનું મોટું રણ]]
* [[કચ્છનું નાનું રણ]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
* {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
* [http://www.worldwildlife.org/ecoregions/im0901 Southern Asia: Western India into Pakistan - Ecoregions]
* [http://www.globalspecies.org/ecoregions/display/IM0901 Global Species : Ecoregion : Rann of Kutch seasonal salt marsh]
{{coord|24|05|11|N|70|38|16|E|display=title|region:IN_type:waterbody_source:nlwiki}}
{{geo-stub}}
[[શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો]]
1za4ddglqtpdkvvyewgajk28yqpyr8h
827792
827791
2022-08-25T11:42:20Z
KartikMistry
10383
સ્પેસિંગ.
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = કચ્છનું રણ
| native_name = કચ્છ જો રણ
| native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead -->
| settlement_type = કુદરતી વિસ્તાર
| image_skyline = Rann of Kutch - White Desert.jpg
| image_alt =
| image_caption = કચ્છનું રણ
| image_flag =
| flag_alt =
| image_seal =
| seal_alt =
| image_shield =
| shield_alt =
| nickname =
| motto =
| image_map = Ecoregion IM0901.svg
| map_alt =
| map_caption = કચ્છના રણનો વિસ્તાર
| pushpin_map =
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| coor_pinpoint =
| coordinates_type =
| coordinates_display =
| coordinates_footnotes =
| coordinates_region =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = [[ભારત]] અને [[પાકિસ્તાન]]
| subdivision_type1 =
| subdivision_name1 =
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 =
<!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion -->
<!-- for references: use <ref> tags -->
| area_footnotes =
| area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_magnitude = <!-- <ref> </ref> -->
| area_note =
| area_water_percent =
| area_rank =
| area_blank1_title =
| area_blank2_title =
<!-- square kilometers -->
| area_total_km2 =
| area_land_km2 =
| area_water_km2 =
| area_urban_km2 =
| area_rural_km2 =
| area_metro_km2 =
| area_blank1_km2 =
| area_blank2_km2 =
<!-- hectares -->
| area_total_ha =
| area_land_ha =
| area_water_ha =
| area_urban_ha =
| area_rural_ha =
| area_metro_ha =
| area_blank1_ha =
| area_blank2_ha =
| length_km =
| width_km =
| dimensions_footnotes =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_footnotes =
| population_total =
| population_as_of =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_note =
| timezone1 =
| utc_offset1 =
| timezone1_DST =
| utc_offset1_DST =
| website = <!-- {{URL|example.com}} -->
| footnotes =
}}
[[ચિત્ર:Nilgai_group_at_Little_Rann_of_kutch.JPG|thumb|260x260px|કચ્છના નાના રણમાં નીલગાયનો સમુહ]]
'''કચ્છનું રણ''' ([[કચ્છી ભાષા]]: ''કચ્છ જો રણ'') અનેક ક્ષારીય કળણો ધરાવતું વિશાળ ક્ષેત્ર છે. તેનો મોટોભાગ [[ગુજરાત]]ના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલો છે અને અમુક ભાગ [[પાકિસ્તાન]]ના [[સિંધ]]ની દક્ષિણ છેડે આવેલો છે. તેને બે મુખ્ય ભાગમાં વહેંચી શકાય છે; [[કચ્છનું મોટું રણ]] અને [[કચ્છનું નાનું રણ]].
== ભૂગોળ ==
કચ્છનું રણ થરના રણનો એક ભાગ છે, જે ગુજરાતના કચ્છ અને પાકિસ્તાનના સિંધમાં ફેલાયેલું એક જૈવિક ભૂક્ષેત્ર છે. અહીં રણનો અર્થ "ક્ષારીય કળણ" સંપ્રત છે. આ ક્ષેત્રમાં મોસમી કળણ નિર્માણ થાય છે અને તેની વચ્ચે વચ્ચે આવેલા થોડી ઉંચાઈ ધરાવતા <nowiki>''મેડક''</nowiki> તરીકે ઓળખાતા ક્ષેત્રોમાં લીલોતરી ઊગી નીકળે છે.
આ કળણ કચ્છનો અખાત અને દક્ષિણ પાકિસ્તાનમાં [[સિંધુ]]ના મુખની વચ્ચે આવેલું છે અને {{convert|10000|sqmi|km2}} જેટલું વિશાળ ક્ષેત્ર ધરાવે છે. તેના ઈશાન ખૂણે [[રાજસ્થાન]]માંથી નીકળતી [[લુણી નદી]] વહે છે.
== નિવસનતાંત્રિક મહત્વ ==
આ રણ ભારત-મલય ક્ષેત્રમાં આવેલું એક માત્ર પૂર ધરાવતું ઘાસનું મેદાન છે.<ref>{{Cite web |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |title=WWF - Rann of Kutch Flooded Grasslands |access-date=2016-07-01 |archive-date=2014-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722083636/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |url-status=dead }}</ref> આ ક્ષેત્રની એક તરફ રેતાળ રણ અને બીજી તરફ સમુદ્ર આવેલો હોવાથી અહીં સુંદરવન અને રણના કંટાળી વનસ્પતિ ધરાવતા વિવિધપ્રકારના નિવસન તંત્રો નિર્માણ પામ્યા છે.<ref>{{Cite book|last=Negi|first=Sharad Singh|title=Biosphere reserves in India: landuse, biodiversity and conservation|year=૧૯૯૬|publisher=Indus Publishing|isbn=9788173870439|pages=૨૨૧}}</ref> અહીંના ઘાસના મેદાન અને રણમાં જીવનારી પ્રજાતિઓએ આ ક્ષેત્રના કપરા વાતાવરણ સાથે અનુકુલન કરેલું છે. આમા કેટલાક પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર આજ ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે અને કેટલાંક [[વન્યજગતમાં વિલુપ્ત જાતિ|વિલુપ્ત પ્રજાતિ]]ના પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ છે.<ref>{{Cite book|last=Sharma|first=R.P.|title=The Indian forester, Volume 127, Issues 7-12|year=૧૦ નવેમ્બર ૨૦૧૧|publisher=University of Minnesota|url=https://books.google.com/books?id=o-csAQAAMAAJ&q=Great+Rann+of+Kutch&dq=Great+Rann+of+Kutch&hl=en&sa=X&ei=zV5oT9GjFI-JrAf76Zj4Bw&redir_esc=y}}</ref>
== આ પણ જુઓ ==
* [[કચ્છનું મોટું રણ]]
* [[કચ્છનું નાનું રણ]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
* {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
* [http://www.worldwildlife.org/ecoregions/im0901 Southern Asia: Western India into Pakistan - Ecoregions]
* [http://www.globalspecies.org/ecoregions/display/IM0901 Global Species : Ecoregion : Rann of Kutch seasonal salt marsh]
{{coord|24|05|11|N|70|38|16|E|display=title|region:IN_type:waterbody_source:nlwiki}}
{{geo-stub}}
[[શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો]]
gez0b9mqmn0ans5hk0lxe40jnrdd80p
827793
827792
2022-08-25T11:43:07Z
KartikMistry
10383
{{કચ્છ જિલ્લો}}
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = કચ્છનું રણ
| native_name = કચ્છ જો રણ
| native_name_lang = <!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead -->
| settlement_type = કુદરતી વિસ્તાર
| image_skyline = Rann of Kutch - White Desert.jpg
| image_alt =
| image_caption = કચ્છનું રણ
| image_flag =
| flag_alt =
| image_seal =
| seal_alt =
| image_shield =
| shield_alt =
| nickname =
| motto =
| image_map = Ecoregion IM0901.svg
| map_alt =
| map_caption = કચ્છના રણનો વિસ્તાર
| pushpin_map =
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| coor_pinpoint =
| coordinates_type =
| coordinates_display =
| coordinates_footnotes =
| coordinates_region =
| subdivision_type = દેશ
| subdivision_name = [[ભારત]] અને [[પાકિસ્તાન]]
| subdivision_type1 =
| subdivision_name1 =
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| subdivision_type3 =
| subdivision_name3 =
<!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion -->
<!-- for references: use <ref> tags -->
| area_footnotes =
| area_urban_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_rural_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_metro_footnotes = <!-- <ref> </ref> -->
| area_magnitude = <!-- <ref> </ref> -->
| area_note =
| area_water_percent =
| area_rank =
| area_blank1_title =
| area_blank2_title =
<!-- square kilometers -->
| area_total_km2 =
| area_land_km2 =
| area_water_km2 =
| area_urban_km2 =
| area_rural_km2 =
| area_metro_km2 =
| area_blank1_km2 =
| area_blank2_km2 =
<!-- hectares -->
| area_total_ha =
| area_land_ha =
| area_water_ha =
| area_urban_ha =
| area_rural_ha =
| area_metro_ha =
| area_blank1_ha =
| area_blank2_ha =
| length_km =
| width_km =
| dimensions_footnotes =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_footnotes =
| population_total =
| population_as_of =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_note =
| timezone1 =
| utc_offset1 =
| timezone1_DST =
| utc_offset1_DST =
| website = <!-- {{URL|example.com}} -->
| footnotes =
}}
[[ચિત્ર:Nilgai_group_at_Little_Rann_of_kutch.JPG|thumb|260x260px|કચ્છના નાના રણમાં નીલગાયનો સમુહ]]
'''કચ્છનું રણ''' ([[કચ્છી ભાષા]]: ''કચ્છ જો રણ'') અનેક ક્ષારીય કળણો ધરાવતું વિશાળ ક્ષેત્ર છે. તેનો મોટોભાગ [[ગુજરાત]]ના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલો છે અને અમુક ભાગ [[પાકિસ્તાન]]ના [[સિંધ]]ની દક્ષિણ છેડે આવેલો છે. તેને બે મુખ્ય ભાગમાં વહેંચી શકાય છે; [[કચ્છનું મોટું રણ]] અને [[કચ્છનું નાનું રણ]].
== ભૂગોળ ==
કચ્છનું રણ થરના રણનો એક ભાગ છે, જે ગુજરાતના કચ્છ અને પાકિસ્તાનના સિંધમાં ફેલાયેલું એક જૈવિક ભૂક્ષેત્ર છે. અહીં રણનો અર્થ "ક્ષારીય કળણ" સંપ્રત છે. આ ક્ષેત્રમાં મોસમી કળણ નિર્માણ થાય છે અને તેની વચ્ચે વચ્ચે આવેલા થોડી ઉંચાઈ ધરાવતા <nowiki>''મેડક''</nowiki> તરીકે ઓળખાતા ક્ષેત્રોમાં લીલોતરી ઊગી નીકળે છે.
આ કળણ કચ્છનો અખાત અને દક્ષિણ પાકિસ્તાનમાં [[સિંધુ]]ના મુખની વચ્ચે આવેલું છે અને {{convert|10000|sqmi|km2}} જેટલું વિશાળ ક્ષેત્ર ધરાવે છે. તેના ઈશાન ખૂણે [[રાજસ્થાન]]માંથી નીકળતી [[લુણી નદી]] વહે છે.
== નિવસનતાંત્રિક મહત્વ ==
આ રણ ભારત-મલય ક્ષેત્રમાં આવેલું એક માત્ર પૂર ધરાવતું ઘાસનું મેદાન છે.<ref>{{Cite web |url=http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |title=WWF - Rann of Kutch Flooded Grasslands |access-date=2016-07-01 |archive-date=2014-07-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140722083636/http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/rannofkutch_flooded_grasslands.cfm |url-status=dead }}</ref> આ ક્ષેત્રની એક તરફ રેતાળ રણ અને બીજી તરફ સમુદ્ર આવેલો હોવાથી અહીં સુંદરવન અને રણના કંટાળી વનસ્પતિ ધરાવતા વિવિધપ્રકારના નિવસન તંત્રો નિર્માણ પામ્યા છે.<ref>{{Cite book|last=Negi|first=Sharad Singh|title=Biosphere reserves in India: landuse, biodiversity and conservation|year=૧૯૯૬|publisher=Indus Publishing|isbn=9788173870439|pages=૨૨૧}}</ref> અહીંના ઘાસના મેદાન અને રણમાં જીવનારી પ્રજાતિઓએ આ ક્ષેત્રના કપરા વાતાવરણ સાથે અનુકુલન કરેલું છે. આમા કેટલાક પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર આજ ક્ષેત્રમાં જોવા મળે છે અને કેટલાંક [[વન્યજગતમાં વિલુપ્ત જાતિ|વિલુપ્ત પ્રજાતિ]]ના પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓ છે.<ref>{{Cite book|last=Sharma|first=R.P.|title=The Indian forester, Volume 127, Issues 7-12|year=૧૦ નવેમ્બર ૨૦૧૧|publisher=University of Minnesota|url=https://books.google.com/books?id=o-csAQAAMAAJ&q=Great+Rann+of+Kutch&dq=Great+Rann+of+Kutch&hl=en&sa=X&ei=zV5oT9GjFI-JrAf76Zj4Bw&redir_esc=y}}</ref>
== આ પણ જુઓ ==
* [[કચ્છનું મોટું રણ]]
* [[કચ્છનું નાનું રણ]]
== સંદર્ભ ==
{{Reflist}}
== બાહ્ય કડીઓ ==
* {{ગુજરાતી વિશ્વકોશ}}
* [http://www.worldwildlife.org/ecoregions/im0901 Southern Asia: Western India into Pakistan - Ecoregions]
* [http://www.globalspecies.org/ecoregions/display/IM0901 Global Species : Ecoregion : Rann of Kutch seasonal salt marsh]
{{કચ્છ જિલ્લો}}
{{coord|24|05|11|N|70|38|16|E|display=title|region:IN_type:waterbody_source:nlwiki}}
{{geo-stub}}
[[શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો]]
mumgq3lryuvkiunv6b6kagvcfs74paf
ઢાંચો:કુંકાવાવ તાલુકામાં આવેલાં ગામો
10
80652
827785
536567
2022-08-25T11:27:52Z
KartikMistry
10383
શ્રેણી અને સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{| style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; min-width:50%; width:auto; max-width:75%;"
|+ style="background-color:LightSkyBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; padding: 3px;"| '''[[કુંકાવાવ તાલુકો|કુંકાવાવ તાલુકા]]ના ગામ અને તાલુકાનું ભૌગોલિક સ્થાન'''
|-
|
{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = કુંકાવાવ તાલુકો
|ઉત્તર =
|ઈશાન =
|પૂર્વ =
|અગ્નિ =
|દક્ષિણ =
|નૈઋત્ય =
|પશ્ચિમ =
|વાયવ્ય =
}}
|-
|style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; font-size:70%;"|
{{col-begin}}
{{col-3}}
<ol start="1">
<li>[[અમરાપુર (તા. કુંકાવાવ)|અમરાપુર]]</li>
<li>[[અનીડા (તા. કુંકાવાવ)|અનીડા]]</li>
<li>[[અરજણસુખ (તા. કુંકાવાવ)|અરજણસુખ]]</li>
<li>[[બાદનપુર જુના (તા. કુંકાવાવ)|બાદનપુર જુના]]</li>
<li>[[બાદનપુર નવા (તા. કુંકાવાવ)|બાદનપુર નવા]]</li>
<li>[[બાંભણીયા (તા. કુંકાવાવ)|બાંભણીયા]]</li>
<li>[[બાંટવા દેવલી (તા. કુંકાવાવ)|બાંટવા દેવલી]]</li>
<li>[[બરવાલા બાવલ (તા. કુંકાવાવ)|બરવાલા બાવલ]]</li>
<li>[[બરવાલા બાવીશી (તા. કુંકાવાવ)|બરવાલા બાવીશી]]</li>
<li>[[ભાયાવદર (તા. કુંકાવાવ)|ભાયાવદર]]</li>
<li>[[ભુખલી માંથળી (તા. કુંકાવાવ)|ભુખલી માંથળી]]</li>
<li>[[દડવા રાંદલ (તા. કુંકાવાવ)|દડવા રાંદલ]]</li>
<li>[[દેવળકી (તા. કુંકાવાવ)|દેવળકી]]</li>
<li>[[દેવગામ (તા. કુંકાવાવ)|દેવગામ]]</li>
<li>[[ઇશ્વરીયા (તા. કુંકાવાવ)|ઇશ્વરીયા]]</li>
</ol>
{{col-3}}
<ol start="16">
<li>[[જીથુડી (તા. કુંકાવાવ)|જીથુડી]]</li>
<li>[[જંગર (તા. કુંકાવાવ)|જંગર]]</li>
<li>[[ખડખડ (તા. કુંકાવાવ)|ખડખડ]]</li>
<li>[[ખજુરી (તા. કુંકાવાવ)|ખજુરી]]</li>
<li>[[ખજુરી પીપળીયા (તા. કુંકાવાવ)|ખજુરી પીપળીયા]]</li>
<li>[[ખાખરીયા (તા. કુંકાવાવ)|ખાખરીયા]]</li>
<li>[[ખીજડીયા હનુમાન (તા. કુંકાવાવ)|ખીજડીયા હનુમાન]]</li>
<li>[[ખીજડીયા ખાન (તા. કુંકાવાવ)|ખીજડીયા ખાન]]</li>
<li>[[કોલડા (તા. કુંકાવાવ)|કોલડા]]</li>
<li>[[કુંકાવાવ| કુંકાવાવ મોટી ]]</li>
<li>[[કુંકાવાવ નાની (તા. કુંકાવાવ)|કુંકાવાવ નાની]]</li>
<li>[[લાખાપાદર (તા. કુંકાવાવ)|લાખાપાદર]]</li>
<li>[[લુણી ધાર (તા. કુંકાવાવ)|લુણી ધાર]]</li>
<li>[[માયા પાદર (તા. કુંકાવાવ)|માયા પાદર]]</li>
<li>[[મેધા પીપળીયા (તા. કુંકાવાવ)|મેધા પીપળીયા]]</li>
</ol>
{{col-3}}
<ol start="31">
<li>[[મોરવાડા (તા. કુંકાવાવ)|મોરવાડા]]</li>
<li>[[નાજાપુર (તા. કુંકાવાવ)|નાજાપુર]]</li>
<li>[[પીપળીયા ધુંધીયા (તા. કુંકાવાવ)|પીપળીયા ધુંધીયા]]</li>
<li>[[રામપુર (તા. કુંકાવાવ)|રામપુર]]</li>
<li>[[સનાળા (તા. કુંકાવાવ)|સનાળા]]</li>
<li>[[સનાળી (તા. કુંકાવાવ)|સનાળી]]</li>
<li>[[સારંગપુર (તા. કુંકાવાવ)|સારંગપુર]]</li>
<li>[[સુર્ય પ્રતાપગઢ (તા. કુંકાવાવ)|સુર્ય પ્રતાપગઢ]]</li>
<li>[[તાલાળી (તા. કુંકાવાવ)|તાલાળી]]</li>
<li>[[તરધરી (તા. કુંકાવાવ)|તરધરી]]</li>
<li>[[તોરી (તા. કુંકાવાવ)|તોરી]]</li>
<li>[[ઉજળા મોટા (તા. કુંકાવાવ)|ઉજળા મોટા]]</li>
<li>[[ઉજળા નાના (તા. કુંકાવાવ)|ઉજળા નાના]]</li>
<li>[[વડીયા (તા. કુંકાવાવ)|વડીયા]]</li>
<li>[[વાવડી (તા. કુંકાવાવ)|વાવડી]]</li>
</ol>
{{col-end}}
|-
|}
<includeonly>[[શ્રેણી:કુંકાવાવ તાલુકો]]</includeonly>
<noinclude>[[શ્રેણી:તાલુકાના ગામોનો ઢાંચો]]</noinclude>
h1vfap27lr41ud41hj730b9qdkk0lya
ઢાંચો:લાખણી તાલુકામાં આવેલાં ગામો
10
80773
827787
802146
2022-08-25T11:33:15Z
KartikMistry
10383
શ્રેણી.
wikitext
text/x-wiki
{| style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; min-width:50%; width:auto; max-width:75%;"
|+ style="background-color:LightSkyBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; padding: 3px;"| '''[[લાખણી તાલુકો|લાખણી તાલુકા]]ના ગામ અને તાલુકાનું ભૌગોલિક સ્થાન'''
|-
|
{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = લાખણી તાલુકો
|ઉત્તર =
|ઈશાન =
|પૂર્વ =
|અગ્નિ =
|દક્ષિણ =
|નૈઋત્ય =
|પશ્ચિમ =
|વાયવ્ય =
}}
|-
|style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; font-size:70%;"|
{{col-begin}}
{{col-3}}
<ol start="1">
<li>[[અછવાડીયા (તા. લાખણી)|અછવાડીયા]]</li>
<li>[[અસાસણ (તા. લાખણી)|અસાસણ]]</li>
<li>[[આગથળા (તા. લાખણી)|આગથળા]]</li>
<li>[[કમોડા (તા. લાખણી)|કમોડા]]</li>
<li>[[કમોડી (તા. લાખણી)|કમોડી]]</li>
<li>[[કાતરવા (તા. લાખણી)|કાતરવા]]</li>
<li>[[નાના કાપરા (તા. લાખણી)|નાના કાપરા]]</li>
<li>[[કુંવાણા (તા. લાખણી)|કુંવાણા]]</li>
<li>[[ખેરોલા (તા. લાખણી)|ખેરોલા]]</li>
<li>[[ગણતા (તા. લાખણી)|ગણતા]]</li>
<li>[[ગામડી (તા. લાખણી)|ગામડી]]</li>
<li>[[ગેળા (તા. લાખણી)|ગેળા]]</li>
<li>[[ગોઢા (તા. લાખણી)|ગોઢા]]</li>
<li>[[ઘરનાળ મોટી (તા. લાખણી)|ઘરનાળ મોટી]]</li>
<li>[[ચિત્રોડા (તા. લાખણી)|ચિત્રોડા]]</li>
<li>[[જસરા (તા. લાખણી)|જસરા]]</li>
<li>[[જેતડા (તા. લાખણી)|જેતડા]]</li>
<li>[[તરુવા (તા. લાખણી)|તરુવા]]</li>
<li>[[ડેરા (તા. લાખણી)|ડેરા]]</li>
<li>[[ડોડીયા (તા. લાખણી)|ડોડીયા]]</li>
<li>[[તાલેગંજ (તા. લાખણી)|તાલેગંજ]]</li>
</ol>
{{col-3}}
<ol start="22">
<li>[[દેતાલ ડુવા (તા. લાખણી)|દેતાલ ડુવા]]</li>
<li>[[દેતાલ (દરબારી) (તા. લાખણી)|દેતાલ (દરબારી)]]</li>
<li>[[દેવસરી (તા. લાખણી)|દેવસરી]]</li>
<li>[[ધરણવા (તા. લાખણી)|ધરણવા]]</li>
<li>[[ધ્રોબા (તા. લાખણી)|ધ્રોબા]]</li>
<li>[[નાણી (તા. લાખણી)|નાણી]]</li>
<li>[[પેપરાળ (તા. લાખણી)|પેપરાળ]]</li>
<li>[[પેપળુ (તા. લાખણી)|પેપળુ]]</li>
<li>[[બલોધર (તા. લાખણી)|બલોધર]]</li>
<li>[[ભાકડીયાલ (તા. લાખણી)|ભાકડીયાલ]]</li>
<li>[[મકડાલા (તા. લાખણી)|મકડાલા]]</li>
<li>[[મટુ (તા. લાખણી)|મટુ]]</li>
<li>[[મખાણું (તા. લાખણી)|મખાણું]]</li>
<li>[[મડાલ (તા. લાખણી)|મડાલ]]</li>
<li>[[માણકી (તા. લાખણી)|માણકી]]</li>
<li>[[મોટા કાપરા (તા. લાખણી)|મોટા કાપરા]]</li>
<li>[[મોરાલ (તા. લાખણી)|મોરાલ]]</li>
<li>[[મોરીલા (તા. લાખણી)|મોરીલા]]</li>
<li>[[લવાણા (તા. લાખણી)|લવાણા]]</li>
<li>[[લાખણી]]</li>
<li>[[લાલપુર (તા. લાખણી)|લાલપુર]]</li>
</ol>
{{col-3}}
<ol start="43">
<li>[[લુણાવા (તા. લાખણી)|લુણાવા]]</li>
<li>[[વકવાડા (તા. લાખણી)|વકવાડા]]</li>
<li>[[વજેગઢ (તા. લાખણી)|વજેગઢ]]</li>
<li>[[વરનોડા (તા. લાખણી)|વરનોડા]]</li>
<li>[[વાસણા કુદા (તા. લાખણી)|વાસણા કુદા]]</li>
<li>[[સેદલા (તા. લાખણી)|સેદલા]]</li>
<li>[[શેરગઢ (તા. લાખણી)|શેરગઢ]]</li>
<li>[[ઘાણા (તા. લાખણી)|ઘાણા]]</li>
<li>[[ડેકા (તા. લાખણી)|ડેકા]]</li>
<li>[[જાકોલ (તા. લાખણી)|જાકોલ]]</li>
<li>[[જડીયાલી (તા. લાખણી)|જડીયાલી]]</li>
<li>[[ધુણસોલ (તા. લાખણી)|ધુણસોલ]]</li>
<li>સેકરા</li>
<li>વાસણા (વા)</li>
<li>કોટડા</li>
<li>ડોડાણા</li>
<li>[[ભીમગઢ (તા. લાખણી)|ભીમગઢ]]</li>
<li>ચાળવા</li>
<li>લીંબાઉ</li>
</ol>
{{col-end}}
|-
|}
<includeonly>[[શ્રેણી:લાખણી તાલુકો]]</includeonly>
<noinclude>[[શ્રેણી:તાલુકાના ગામોનો ઢાંચો]]</noinclude>
k6x526l1yj3r8bdbehwgafnce0psgrt
ઢાંચો:લાલપુર તાલુકાના ગામ
10
87928
827786
550986
2022-08-25T11:30:06Z
KartikMistry
10383
શ્રેણી અને સાફ-સફાઇ.
wikitext
text/x-wiki
{| style="background-color:AliceBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; min-width:50%; width:inherit; max-width:75%;"
|+ style="background-color:LightSkyBlue; border: 1px dotted DodgerBlue; padding: 3px;"| '''[[લાલપુર તાલુકો|લાલપુર તાલુકા]]ના ગામ અને તાલુકાનું ભૌગોલિક સ્થાન'''
|-
|{{ભૌગોલિક સ્થાન
|કેન્દ્ર = લાલપુર તાલુકો
|ઉત્તર =
|ઈશાન =
|પૂર્વ =
|અગ્નિ =
|દક્ષિણ =
|નૈઋત્ય =
|પશ્ચિમ =
|વાયવ્ય =
}}
|-
|style="font-size:70%;"|
{{col-begin}}
{{col-4}}
<ol start="1">
<li>[[ખાયડી (તા. લાલપુર)|ખાયડી]]</li>
<li>[[આરબલુસ (તા. લાલપુર)|આરબલુસ]]</li>
<li>[[આરીખાણા (તા. લાલપુર)|આરીખાણા]]</li>
<li>[[બાબરીયા (તા. લાલપુર)|બાબરીયા]]</li>
<li>[[બબરઝર (તા. લાલપુર)|બબરઝર]]</li>
<li>[[બાધલા (તા. લાલપુર)|બાધલા]]</li>
<li>[[ભરૂડીયા મોટા (તા. લાલપુર)|ભરૂડીયા મોટા]]</li>
<li>[[ચારણતુંગી (તા. લાલપુર)|ચારણતુંગી]]</li>
<li>[[ચોરબેડી (તા. લાલપુર)|ચોરબેડી]]</li>
<li>[[ડબાસંગ (તા. લાલપુર)|ડબાસંગ]]</li>
<li>[[દલતુંગી (તા. લાલપુર)|દલતુંગી]]</li>
<li>[[દાંતીયો કડો (તા. લાલપુર)|દાંતીયો કડો]]</li>
<li>[[ડેરા ચીકારી (તા. લાલપુર)|ડેરા ચીકારી]]</li>
<li>[[ધરમપુર (તા. લાલપુર)|ધરમપુર]]</li>
<li>[[ધુણીયા નવા (તા. લાલપુર)|ધુણીયા નવા]]</li>
<li>[[ગજણા (તા. લાલપુર)|ગજણા]]</li>
<li>[[ગલા (તા. લાલપુર)|ગલા]]</li>
<li>[[ગોદાવરી (તા. લાલપુર)|ગોદાવરી]]</li>
<li>[[ગોવાણા (તા. લાલપુર)|ગોવાણા]]</li>
</ol>
{{col-4}}
<ol start="20">
<li>[[હરીપર (તા. લાલપુર)|હરીપર]]</li>
<li>[[જશાપર (તા. લાલપુર)|જશાપર]]</li>
<li>[[જોગવડ (તા. લાલપુર)|જોગવડ]]</li>
<li>[[કાના ચીકારી (તા. લાલપુર)|કાના ચીકારી]]</li>
<li>[[કાનાલુસ (તા. લાલપુર)|કાનાલુસ]]</li>
<li>[[કાનવીરડી (તા. લાલપુર)|કાનવીરડી]]</li>
<li>[[કરાણા (તા. લાલપુર)|કરાણા]]</li>
<li>[[કાઠીતડ (તા. લાલપુર)|કાઠાતડ]]</li>
<li>[[ખડ ખંભાળીયા (તા. લાલપુર)|ખડ ખંભાળીયા]]</li>
<li>[[ખડબા મોટા (તા. લાલપુર)|ખડબા મોટા]]</li>
<li>[[ખડબા નાના (તા. લાલપુર)|ખડબા નાના]]</li>
<li>[[ખટીયા (તા. લાલપુર)|ખટીયા]]</li>
<li>[[ખટીયા બેરાજા (તા. લાલપુર)|ખટીયા બેરાજા]]</li>
<li>[[ખેંગારપર (તા. લાલપુર)|ખેંગારપર]]</li>
<li>[[ખીરસરા (તા. લાલપુર)|ખીરસરા]]</li>
<li>[[લખીયા મોટા (તા. લાલપુર)|લખીયા મોટા]]</li>
<li>[[લખીયા નાના (તા. લાલપુર)|લખીયા નાના]]</li>
<li>[[લાલપુર]]</li>
<li>[[મચ્છુ બેરાજા (તા. લાલપુર)|મચ્છુ બેરાજા]]</li>
</ol>
{{col-4}}
<ol start="39">
<li>[[મેઘાવદર (તા. લાલપુર)|મેઘાવદર]]</li>
<li>[[મેઘનુગામ (તા. લાલપુર)|મેઘનુગામ]]</li>
<li>[[મેઘપર (તા. લાલપુર)|મેઘપર]]</li>
<li>[[મેમાણા (તા. લાલપુર)|મેમાણા]]</li>
<li>[[મીઠોઇ (તા. લાલપુર)|મીઠોઇ]]</li>
<li>[[મોડપર (તા. લાલપુર)|મોડપર]]</li>
<li>[[મુળીલા (તા. લાલપુર)|મુળીલા]]</li>
<li>[[નાંદુરી (તા. લાલપુર)|નાંદુરી]]</li>
<li>[[નવાગામ (તા. લાલપુર)|નવાગામ]]</li>
<li>[[પડાણા (તા. લાલપુર)|પડાણા]]</li>
<li>[[પાંચસરા મોટા (તા. લાલપુર)|પાંચસરા મોટા]]</li>
<li>[[પીપર નવી (તા. લાલપુર)|પીપર નવી]]</li>
<li>[[પીપરટોડા (તા. લાલપુર)|પીપરટોડા]]</li>
<li>[[પીપળી (તા. લાલપુર)|પીપળી]]</li>
<li>[[રાફુદડ મોટી (તા. લાલપુર)|રાફુદડ મોટી]]</li>
<li>[[રાફુદડ નાની (તા. લાલપુર)|રાફુદડ નાની]]</li>
<li>[[રકા (તા. લાલપુર)|રકા]]</li>
<li>[[રંગપર (તા. લાલપુર)|રંગપર]]</li>
<li>[[રાસંગપર (તા. લાલપુર)|રાસંગપર]]</li>
</ol>
{{col-4}}
<ol start="58">
<li>[[રીંઝપુર (તા. લાલપુર)|રીંઝપુર]]</li>
<li>[[સાજડીયાળી (તા. લાલપુર)|સાજડીયાળી]]</li>
<li>[[સણોસરી (તા. લાલપુર)|સણોસરી]]</li>
<li>[[સણસોરા (તા. લાલપુર)|સણસોરા]]</li>
<li>[[સેતાલુસ (તા. લાલપુર)|સેતાલુસ]]</li>
<li>[[સેવક ભરૂડીયા (તા. લાલપુર)|સેવક ભરૂડીયા]]</li>
<li>[[સેવક ભાટીયા (તા. લાલપુર)|સેવક ભાટીયા]]</li>
<li>[[સેવક ધુણીયા (તા. લાલપુર)|સેવક ધુણીયા]]</li>
<li>[[સીંગચ (તા. લાલપુર)|સીંગચ]]</li>
<li>[[ટેભડા (તા. લાલપુર)|ટેભડા]]</li>
<li>[[વડપાંચસરા (તા. લાલપુર)|વડપાંચસરા]]</li>
<li>[[વાવડી (તા. લાલપુર)|વાવડી]]</li>
<li>[[વેરાવળ મોટી (તા. લાલપુર)|વેરાવળ મોટી]]</li>
<li>[[વેરાવળ નાની (તા. લાલપુર)|વેરાવળ નાની]]</li>
<li>[[વીજાપુર (તા. લાલપુર)|વીજાપુર]]</li>
<li>[[ઝાંખર (તા. લાલપુર)|ઝાંખર]]</li>
<li>[[અપીયા (તા. લાલપુર)|અપીયા]]</li>
</ol>
{{col-end}}
|}<includeonly>[[શ્રેણી:લાલપુર તાલુકો]]</includeonly>
<noinclude>[[શ્રેણી:તાલુકાના ગામોનો ઢાંચો]]</noinclude>
khw5reh8jmnpqged6kbr6pjzpapf4u0
સભ્યની ચર્ચા:Ooarii
3
133417
827750
823319
2022-08-24T13:18:52Z
Dsvyas
561
/* બઙ્ગાળ */ નવો વિભાગ
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Ooarii}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૨૧:૧૬, ૨૦ જૂન ૨૦૨૨ (IST)
== બઙ્ગાળ ==
મુરબ્બી શ્રી, તમે હાલમાં જ '''બઙ્ગાળ''' નામથી પાનું બનાવ્યું હતું જે ગુજરાતીમાં આ શબ્દની ખોટી જોડણી છે. વધુમાં જણાવવાનું કે આ આખો જ લેખ મશિનદ્વારા ભાષાંતર કરી ને લખવામાં આવેલો લાગે છે, અંગ્રેજીથી ગુજરાતી મશિન ભાષાંતર હજુ યોગ્ય સ્થિતિમાં નથી અને એ કારણે આ રીતે કરેલું ભાષાંતર તદ્દન નિરર્થક નીવડે છે કેમકે આવા ભાષાંતરિત લખાણ વાંચતા ગુજરાતી ભાષાના જાણકારને કશી જ સમજ પડતી નથી. આ કારણો સર મેં પ્રથમ તો લેખને [[બંગાળ]] નામ હેઠળ સ્થળાંતરિત કર્યો છે અને ત્યાં તેને સુધારા કરવા માટે તથા દૂર કરવા માટે પણ અંકિત કર્યો છે.
જો આપ એક અઠવાડિયામાં આ લેખની ભાષા બદલી ને તેને સુસ્પષ્ટ-સુગ્રાહ્ય ગુજરાતીમાં ફેરવી શકો તો એને અહિં રહેવા દઈશું નહીંતર આજથી એક સપ્તાહ બાદ તેને દૂર કરવામાં આવશે. {{ping|Aniket}} આ વાતની નોંધ લેશો.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૮:૪૮, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
qwxruw64flbt02h6bo5uqv0pzmls582
સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod
3
134609
827758
827665
2022-08-24T13:44:16Z
Dsvyas
561
/* રાઠવા-કોળી */ નવો વિભાગ
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Devansu rathod}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૪:૩૮, ૯ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== અમરસિંહ રાઠવા ==
ભારતીય રાજકારણી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૧૦, ૨૨ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
[[અમરસિંહ રાઠવા]]
== રાઠવી (બોલી) ==
{{Infobox language
|name= '''રાઠવી'''
|nativename=
|region= [[હિન્દુ]]
|ethnicity='''ભીલ'''
|speakers=47,801
|date=2011 census
|familycolor=ઇન્ડો-યુરોપિયન
|fam2= ભારત-ઈરાની ભાષાઓ
|fam3= ભારત-આર્યન ભાષાઓ
|fam4= વેસ્ટર્ન ઈન્ડો-આર્યન ભાષાઓ
|fam5='''ભીલ'''
|fam6='''બરેલી'''
|script=[[ગુજરાતી]]
|iso3=bgd
|glotto=rath1242
|glottorefname= '''રાઠવા બરેલી'''
}}
રાઠવા ની બોલી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૫૧, ૨૩ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== ગીતાબેન રાઠવા ==
[[ગીતાબેન રાઠવા]]
ગુજરાત [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૦:૩૨, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== રાઠવા-કોળી ==
મુરબ્બી શ્રી, ઉપરોક્ત લેખને દૂર કરવા માટે અંકિત કરવામાં આવ્યો છે કેમ કે [[કોળી]] શીર્ષક હેઠળ એક લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિ માટે અલગ લેખ બનાવવાની આવશ્યકતા નથી. જો આપ આ અલગ લેખ રહેવા દેવો જોઈએ એમ આગ્રહ રાખતા હોવ તો [[ચર્ચા:રાઠવા-કોળી]] પર ચર્ચા શરુ કરી તમારા કારણો જણાવી શકો છો.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૯:૧૪, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
3wk9kfezojrgx05pcy1gjopwfwrtucp
827766
827758
2022-08-24T15:42:57Z
KartikMistry
10383
/* રાઠવા-કોળી */ Reply
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Devansu rathod}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૪:૩૮, ૯ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== અમરસિંહ રાઠવા ==
ભારતીય રાજકારણી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૧૦, ૨૨ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
[[અમરસિંહ રાઠવા]]
== રાઠવી (બોલી) ==
{{Infobox language
|name= '''રાઠવી'''
|nativename=
|region= [[હિન્દુ]]
|ethnicity='''ભીલ'''
|speakers=47,801
|date=2011 census
|familycolor=ઇન્ડો-યુરોપિયન
|fam2= ભારત-ઈરાની ભાષાઓ
|fam3= ભારત-આર્યન ભાષાઓ
|fam4= વેસ્ટર્ન ઈન્ડો-આર્યન ભાષાઓ
|fam5='''ભીલ'''
|fam6='''બરેલી'''
|script=[[ગુજરાતી]]
|iso3=bgd
|glotto=rath1242
|glottorefname= '''રાઠવા બરેલી'''
}}
રાઠવા ની બોલી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૫૧, ૨૩ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== ગીતાબેન રાઠવા ==
[[ગીતાબેન રાઠવા]]
ગુજરાત [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૦:૩૨, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== રાઠવા-કોળી ==
મુરબ્બી શ્રી, ઉપરોક્ત લેખને દૂર કરવા માટે અંકિત કરવામાં આવ્યો છે કેમ કે [[કોળી]] શીર્ષક હેઠળ એક લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિ માટે અલગ લેખ બનાવવાની આવશ્યકતા નથી. જો આપ આ અલગ લેખ રહેવા દેવો જોઈએ એમ આગ્રહ રાખતા હોવ તો [[ચર્ચા:રાઠવા-કોળી]] પર ચર્ચા શરુ કરી તમારા કારણો જણાવી શકો છો.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૯:૧૪, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
:ચર્ચા કરવાની જગ્યાએ આ સભ્યએ ''દૂર કરવાની વિનંતી'' જ દૂર કરી દીધી હતી! -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] <sup>[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]</sup> ૨૧:૧૨, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
6quyps6fqvljo5nh483rapnbt3miuho
827767
827766
2022-08-24T15:43:34Z
KartikMistry
10383
/* રાઠવા-કોળી */ Reply
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Devansu rathod}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૪:૩૮, ૯ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== અમરસિંહ રાઠવા ==
ભારતીય રાજકારણી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૧૦, ૨૨ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
[[અમરસિંહ રાઠવા]]
== રાઠવી (બોલી) ==
{{Infobox language
|name= '''રાઠવી'''
|nativename=
|region= [[હિન્દુ]]
|ethnicity='''ભીલ'''
|speakers=47,801
|date=2011 census
|familycolor=ઇન્ડો-યુરોપિયન
|fam2= ભારત-ઈરાની ભાષાઓ
|fam3= ભારત-આર્યન ભાષાઓ
|fam4= વેસ્ટર્ન ઈન્ડો-આર્યન ભાષાઓ
|fam5='''ભીલ'''
|fam6='''બરેલી'''
|script=[[ગુજરાતી]]
|iso3=bgd
|glotto=rath1242
|glottorefname= '''રાઠવા બરેલી'''
}}
રાઠવા ની બોલી [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૭:૫૧, ૨૩ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== ગીતાબેન રાઠવા ==
[[ગીતાબેન રાઠવા]]
ગુજરાત [[સભ્ય:Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Devansu rathod|ચર્ચા]]) ૧૦:૩૨, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== રાઠવા-કોળી ==
મુરબ્બી શ્રી, ઉપરોક્ત લેખને દૂર કરવા માટે અંકિત કરવામાં આવ્યો છે કેમ કે [[કોળી]] શીર્ષક હેઠળ એક લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિ માટે અલગ લેખ બનાવવાની આવશ્યકતા નથી. જો આપ આ અલગ લેખ રહેવા દેવો જોઈએ એમ આગ્રહ રાખતા હોવ તો [[ચર્ચા:રાઠવા-કોળી]] પર ચર્ચા શરુ કરી તમારા કારણો જણાવી શકો છો.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૯:૧૪, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
:ચર્ચા કરવાની જગ્યાએ આ સભ્યએ ''દૂર કરવાની વિનંતી'' જ દૂર કરી દીધી હતી! -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] <sup>[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]</sup> ૨૧:૧૨, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
::વધુમાં તેમનું આ કાર્ય અંગ્રેજી વિકિપીડિયામાં પણ દેખાય છે. ધ્યાન રાખવા વિનંતી છે. -- [[User:KartikMistry|કાર્તિક]] <sup>[[User talk:KartikMistry|ચર્ચા]]</sup> ૨૧:૧૩, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
petc746wncmx4jyszvylm3sso4n1r9a
રાઠવા-કોળી
0
134925
827757
827726
2022-08-24T13:41:41Z
Dsvyas
561
દૂર કરવા માટે અંકિત
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|[[કોળી]] લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિના લેખની જરુર નથી}}
{{સુધારો}}
{{Infobox ethnic group
| group = [[રાઠવા-કોળી]] '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળીને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
d965chl54wtcrbb6yj4gyu4vjsmp9he
827761
827757
2022-08-24T14:03:48Z
Devansu rathod
70092
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
| group = [[રાઠવા-કોળી]] '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળીને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
oxx85w4c5hqpw4mhkbrk4112i7afiru
827765
827761
2022-08-24T15:40:46Z
KartikMistry
10383
[[Special:Contributions/Devansu rathod|Devansu rathod]] ([[User talk:Devansu rathod|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:Dsvyas|Dsvyas]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|[[કોળી]] લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિના લેખની જરુર નથી}}
{{સુધારો}}
{{Infobox ethnic group
| group = [[રાઠવા-કોળી]] '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળીને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
d965chl54wtcrbb6yj4gyu4vjsmp9he
827773
827765
2022-08-25T04:22:12Z
Devansu rathod
70092
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
| group = [[રાઠવા કોળી]] '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળી<ref>{{Cite web|date=2022-08-07|title=Rathwa-Koli community to be considered part of Rathwa|url=https://indianexpress.com/article/cities/baroda/rathwa-koli-community-to-be-considered-part-of-rathwa-to-be-list-as-scheduled-tribe-8075751/|access-date=2022-08-25|website=The Indian Express|language=en}}</ref>ને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
2yebetp3db9jujrs4hl3j444g18q438
827774
827773
2022-08-25T04:22:42Z
Devansu rathod
70092
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
| group = [[રાઠવા કોળી]] '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળી<ref>{{Cite web|date=2022-08-07|title=Rathwa-Koli community to be considered part of Rathwa|url=https://indianexpress.com/article/cities/baroda/rathwa-koli-community-to-be-considered-part-of-rathwa-to-be-list-as-scheduled-tribe-8075751/|access-date=2022-08-25|website=The Indian Express|language=en}}</ref>ને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
gtakjrdjkeo22rycs1oeojlwlii8meb
827775
827774
2022-08-25T04:23:15Z
Devansu rathod
70092
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
| group = '''રાઠવા કોળી''' '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળી<ref>{{Cite web|date=2022-08-07|title=Rathwa-Koli community to be considered part of Rathwa|url=https://indianexpress.com/article/cities/baroda/rathwa-koli-community-to-be-considered-part-of-rathwa-to-be-list-as-scheduled-tribe-8075751/|access-date=2022-08-25|website=The Indian Express|language=en}}</ref>ને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
2dt672g6768mhw2lfrw6nran24lh21l
827776
827775
2022-08-25T04:25:31Z
Devansu rathod
70092
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
| group = '''રાઠવા કોળી''' '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળી<ref>{{Cite web|date=2022-08-07|title=Rathwa-Koli community to be considered part of Rathwa|url=https://indianexpress.com/article/cities/baroda/rathwa-koli-community-to-be-considered-part-of-rathwa-to-be-list-as-scheduled-tribe-8075751/|access-date=2022-08-25|website=The Indian Express|language=en}}</ref>ને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
== સંદર્ભ ==
tuxczaztxh3tv7vhblw1kkh2ldznka6
827778
827776
2022-08-25T05:11:54Z
KartikMistry
10383
Please don't remove the notice!
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|[[કોળી]] લેખ ઉપસ્થિત જ છે, પેટા જ્ઞાતિના લેખની જરુર નથી}}
{{સુધારો}}
{{Infobox ethnic group
| group = '''રાઠવા કોળી''' '''રાઠવા કોળી''' '''राठवा कोली'''
| image =
| languages = [[ગુજરાતી]], [[હિન્દી]]
| religions = [[હિન્દુ]]
| related = [[રાઠવા]]
}}
'''રાઠવા કોળી''' ('''રાઠવા''', '''રથ''', '''રાહવા''' અને '''રાથિયા''' તરીકે પણ ઓળખાતા) એ [[ગુજરાત]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[મધ્ય પ્રદેશ]]માં જોવા મળતી ભારતીય જાતિ છે. કોળી એ [[ગુજરાત]] ની કૃષિવાદી જાતિ છે પરંતુ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં તેઓ ખેતીની સાથે [[માછીમાર]] તરીકે પણ કામ કરે છે. 4 ઓગસ્ટ, 2022ના રોજ, તે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આદિવાસી વિકાસ વિભાગ રાઠવા કોળી<ref>{{Cite web|date=2022-08-07|title=Rathwa-Koli community to be considered part of Rathwa|url=https://indianexpress.com/article/cities/baroda/rathwa-koli-community-to-be-considered-part-of-rathwa-to-be-list-as-scheduled-tribe-8075751/|access-date=2022-08-25|website=The Indian Express|language=en}}</ref>ને [[રાઠવા]] અનુસૂચિત જનજાતિના ભાગ તરીકે વર્ગીકૃત કરવાનું વિચારી રહ્યું છે નો ભાગ ગણવામાં આવશે.
== સંદર્ભ ==
n353ne5xnngbuupcr6hm1a0aggkurzo
સભ્યની ચર્ચા:Vivek1031
3
134935
827736
827723
2022-08-24T12:09:14Z
Dsvyas
561
/* Bhargav Polra */ નવો વિભાગ
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Vivek1031}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૭:૦૭, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
== Bhargav Polra ==
મુરબ્બી શ્રી, આપ કોઈ પણ લેખમાંથી દૂર કરવા માટેની વિનંતીને હટાવી ન શકો. જો તમે માનતા હોવ કે એ લેખ દૂર ન થવો જોઈએ તો તમારે તેના ચર્ચાના પાને તે માટેનું યોગ્ય કારણ આપવું જોઈએ. Bhargav Polra એ જીવિત વ્યક્તિ છે અને નોંધપાત્ર વ્યક્તિ નથી માટે તેમનો લેખ વિકિપીડિયામાં હોઈ ન શકે. એક વાત આપને યાદ દેવડાવી દઉં કે વિકિપીડિયા એ કોઈ જાહેરાતનું માધ્યમ નથી કે નથી તો આ કોઈ સોશિયલ મિડિયા પ્લેટફોર્મ. આ એક વિશ્વકોશ છે અને અહિં ફક્ત જ્ઞાનવર્ધક લેખો જ અસ્તિત્વ ધરાવી શકે છે. આ કારણે ઉપરોક્ત લેખ પહેલા પણ દૂર કરવામાં આવ્યો હતો અને અત્યારે ફરી વખત દૂર કરવામાં આવી રહ્યો છે. જો તમે ફરી આ જ લેખ બનાવવાનો પ્રયત્ન કરશો તો તમારા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે.--[[:User:Dsvyas|ધવલ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૭:૩૯, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
bro23tuuybnp7bx0zww1pbraschoer8
Bhargav Polra
0
134936
827738
2022-08-24T12:12:05Z
2402:3A80:1B7B:ACDB:0:67:3AF4:2201
New
wikitext
text/x-wiki
{{short description|Indian artist}}
{{Use mdy dates|date=November 2019}}
{{Infobox person
| name = Bhargav Polra
| image = [[File:BhargavPolra.jpg|thumb|bhargav polra]]
| alt =
| caption = Bhargav in 2021
| birth_name = Bhargav Polra
| birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|2004|6|5}}
| mother = Bhavna Polra
| father = Suresh Polra
| birth_place = [[Shedubhar]]
| residence =
| Website =
| occupation = Artist
| years_active = 2002–present
}}
'''Bhargav Polra''' (born june 5, 2004) is an Indian Music Artist Produser. He started his career at the age of 18. Bhargav Polra is currently studying in Ahmedabad. She has worked in many films such as the kids count, move on, american pain and many more. His place of birth is Amreli. Since childhood, Bhargav Polra had a passion to play, he has also been a cricket, vollyball Player And he is also a producer bt.
Listen Bhargav Polra (BRGV) Song
• Spotify<ref>{{Cite web|title=BRGV|url=https://open.spotify.com/artist/0dokg4cRNI4qAXBsoDnzfN|access-date=2022-08-19|website=Spotify|language=gu}}</ref>
•Jiosaavan<ref>{{Cite web|title=BRGV - Top Songs - Listen on JioSaavn|url=https://www.jiosaavn.com/artist/brgv-songs/aOL0V7XLIhM_|access-date=2022-08-19|website=JioSaavn|language=en-US}}</ref>
<references responsive="" />
9o9alhpw3vier43kolqmn628xbr3i8a
827743
827738
2022-08-24T12:19:57Z
KartikMistry
10383
{{Delete|કારણ=સ્પામ.}}
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|કારણ=સ્પામ.}}
{{short description|Indian artist}}
{{Use mdy dates|date=November 2019}}
{{Infobox person
| name = Bhargav Polra
| image = [[File:BhargavPolra.jpg|thumb|bhargav polra]]
| alt =
| caption = Bhargav in 2021
| birth_name = Bhargav Polra
| birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|2004|6|5}}
| mother = Bhavna Polra
| father = Suresh Polra
| birth_place = [[Shedubhar]]
| residence =
| Website =
| occupation = Artist
| years_active = 2002–present
}}
'''Bhargav Polra''' (born june 5, 2004) is an Indian Music Artist Produser. He started his career at the age of 18. Bhargav Polra is currently studying in Ahmedabad. She has worked in many films such as the kids count, move on, american pain and many more. His place of birth is Amreli. Since childhood, Bhargav Polra had a passion to play, he has also been a cricket, vollyball Player And he is also a producer bt.
Listen Bhargav Polra (BRGV) Song
• Spotify<ref>{{Cite web|title=BRGV|url=https://open.spotify.com/artist/0dokg4cRNI4qAXBsoDnzfN|access-date=2022-08-19|website=Spotify|language=gu}}</ref>
•Jiosaavan<ref>{{Cite web|title=BRGV - Top Songs - Listen on JioSaavn|url=https://www.jiosaavn.com/artist/brgv-songs/aOL0V7XLIhM_|access-date=2022-08-19|website=JioSaavn|language=en-US}}</ref>
<references responsive="" />
9f3wb8vz0bomxlhkwe7jx2bn73ah2gf
827763
827743
2022-08-24T15:33:13Z
2402:8100:2680:7FF:0:2D:AFCE:B901
wikitext
text/x-wiki
{{short description|Indian artist}}
{{Use mdy dates|date=November 2019}}
{{Infobox person
| name = Bhargav Polra
| image = [[File:BhargavPolra.jpg|thumb|bhargav polra]]
| alt =
| caption = Bhargav in 2021
| birth_name = Bhargav Polra
| birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|2004|6|5}}
| mother = Bhavna Polra
| father = Suresh Polra
| birth_place = [[Shedubhar]]
| residence =
| Website =
| occupation = Artist
| years_active = 2002–present
}}
'''Bhargav Polra''' (born june 5, 2004) is an Indian Music Artist Produser. He started his career at the age of 18. Bhargav Polra is currently studying in Ahmedabad. She has worked in many films such as the kids count, move on, american pain and many more. His place of birth is Amreli. Since childhood, Bhargav Polra had a passion to play, he has also been a cricket, vollyball Player And he is also a producer bt.
Listen Bhargav Polra (BRGV) Song
• Spotify<ref>{{Cite web|title=BRGV|url=https://open.spotify.com/artist/0dokg4cRNI4qAXBsoDnzfN|access-date=2022-08-19|website=Spotify|language=gu}}</ref>
•Jiosaavan<ref>{{Cite web|title=BRGV - Top Songs - Listen on JioSaavn|url=https://www.jiosaavn.com/artist/brgv-songs/aOL0V7XLIhM_|access-date=2022-08-19|website=JioSaavn|language=en-US}}</ref>
<references responsive="" />
9o9alhpw3vier43kolqmn628xbr3i8a
827764
827763
2022-08-24T15:40:21Z
KartikMistry
10383
[[Special:Contributions/2402:8100:2680:7FF:0:2D:AFCE:B901|2402:8100:2680:7FF:0:2D:AFCE:B901]] ([[User talk:2402:8100:2680:7FF:0:2D:AFCE:B901|talk]]) દ્વારા કરેલ ફેરફારોને [[User:KartikMistry|KartikMistry]] દ્વારા કરેલા છેલ્લા સુધારા સુધી ઉલટાવાયા.
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|કારણ=સ્પામ.}}
{{short description|Indian artist}}
{{Use mdy dates|date=November 2019}}
{{Infobox person
| name = Bhargav Polra
| image = [[File:BhargavPolra.jpg|thumb|bhargav polra]]
| alt =
| caption = Bhargav in 2021
| birth_name = Bhargav Polra
| birth_date = {{Birth date and age|mf=yes|2004|6|5}}
| mother = Bhavna Polra
| father = Suresh Polra
| birth_place = [[Shedubhar]]
| residence =
| Website =
| occupation = Artist
| years_active = 2002–present
}}
'''Bhargav Polra''' (born june 5, 2004) is an Indian Music Artist Produser. He started his career at the age of 18. Bhargav Polra is currently studying in Ahmedabad. She has worked in many films such as the kids count, move on, american pain and many more. His place of birth is Amreli. Since childhood, Bhargav Polra had a passion to play, he has also been a cricket, vollyball Player And he is also a producer bt.
Listen Bhargav Polra (BRGV) Song
• Spotify<ref>{{Cite web|title=BRGV|url=https://open.spotify.com/artist/0dokg4cRNI4qAXBsoDnzfN|access-date=2022-08-19|website=Spotify|language=gu}}</ref>
•Jiosaavan<ref>{{Cite web|title=BRGV - Top Songs - Listen on JioSaavn|url=https://www.jiosaavn.com/artist/brgv-songs/aOL0V7XLIhM_|access-date=2022-08-19|website=JioSaavn|language=en-US}}</ref>
<references responsive="" />
9f3wb8vz0bomxlhkwe7jx2bn73ah2gf
સભ્યની ચર્ચા:વિનોદભાઇ મંગળભાઇ માછી
3
134937
827741
2022-08-24T12:14:59Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=વિનોદભાઇ મંગળભાઇ માછી}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૭:૪૪, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
4f6xp6my3lumotem5bliq15sthlm34y
સભ્યની ચર્ચા:HritankarTheReader
3
134939
827745
2022-08-24T12:48:59Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=HritankarTheReader}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૮:૧૮, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
2idr9youylfiqsilh3v5762v0gupbeo
બંગાળ
0
134940
827748
2022-08-24T12:54:58Z
Ooarii
69197
Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1105924226|Bengal]]"
wikitext
text/x-wiki
== બઙ્ગાળ ==
{{Other uses}}{{Infobox settlement
| name = Bengal
| image_map = Bengal in Asia.jpg
| map_caption = Bengal region in Asia
| native_name = <small> {{unbulleted list |{{nobold|{{lang|bn|বাংলা/বঙ্গ}}}}
| {{transliteration|bn|Bānglā/Bôngô}}}}</small>
| settlement_type = Region
| subdivision_type = Continent
| subdivision_name = [[Asia]]
| subdivision_type1 = Countries
| subdivision_name1 = {{flag|Bangladesh}} <br /> {{flag|India}}
| subdivision_type2 = Major urban agglomerations (2011 census)
| subdivision_name2 = {{plainlist|
* {{flagicon|India}} [[Agartala]]
* {{flagicon|India}} [[Asansol]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Chittagong]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Dhaka]]
* {{flagicon|India}} [[Howrah]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Khulna]]
* {{flagicon|India}} [[Kolkata]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Rajshahi]]
* {{flagicon|India}} [[Siliguri]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Sylhet]]
}}
| established_title = [[આયર્ન એજ ભારત]], [[વૈદિક ભારત]], [[સુહ્મા સામ્રાજ્ય]], [[પુણ્ડ્રવર્ધન]], [[વઙ્ગ સામ્રાજ્ય]]
| established_date = 1500 – સી. 500 બીસીઇ
| established_title1 = [[ગઙ્ગાહૃદિ]], [[નન્દ સામ્રાજ્ય]]
| established_date1 = 500 - સી. 350 બીસીઇ
| established_title2 = [[મૌર્ય સામ્રાજ્ય]]
| established_date2 = 4થી સદી - 2જી સદી બીસીઇ
| established_title3 = [[શુંગ સામ્રાજ્ય]], [[ગુપ્ત સામ્રાજ્ય]], [[પાછળથી ગુપ્ત વંશ]]
| established_date3 = 185-75 બીસીઇ, 3જી સદી સીઇ - 543 સીઇ, 6મી-7મી સદી
| extinct_title = [[બંગાળ પ્રેસિડેન્સી]] ([[બ્રિટિશ ભારત]])
| extinct_date = 1765-1947 સીઇ
| official_name =
| parts_type = Principal subdivisions
| parts_style = list
| p1 = {{flagicon|Bangladesh}} [[Barisal division]]
| area_total_km2 = 269,944
| population_as_of = 2011
| population_total = {{circa|253 million|lk=yes}}<ref name="factsanddetails"/>
| population_density_km2 = 830
| population_demonym = [[બંગાળીઓ|બંગાળી]]
| nickname = {{nowrap|Official languages}}
}}
<references />
'''બઙ્ગાળ''' ( {{IPAc-en|b|ɛ|n|ˈ|ɡ|ɔː|l}} {{Respell|ben|GAWL}} ; <ref>{{Cite book|title=The Chambers Dictionary|publisher=Chambers|year=2003|isbn=0-550-10105-5|edition=9th|chapter=Bengal}}</ref> <ref>{{Cite web|title=Oxford Dictionaries|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170829074813/https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|archive-date=29 August 2017|access-date=22 February 2017}}</ref> {{ભાષા-બં|বাংলা/বঙ্গ}} , {{IPA-bn|ˈbɔŋgo|pron|LL-Q9610 (ben)-Titodutta-বঙ্গ.wav}}</img> ) એ [[દક્ષિણ એશિયા|દક્ષિણ એશિયામાં]] એક ભૌગોલિક, સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક પ્રદેશ છે, ખાસ કરીને [[બંગાળની ખાડી|બંગાળની ખાડીના]] શિખર પર [[ભારતીય ઉપખંડ|ભારતીય ઉપખંડના]] પૂર્વ ભાગમાં, મુખ્યત્વે વર્તમાન [[બાંગ્લાદેશ]] અને [[ભારત|ભારતના]] [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્યને આવરી લે છે. ભૌગોલિક રીતે, તે ગંગા-બ્રહ્મપુત્રા ડેલ્ટા સિસ્ટમ, વિશ્વની સૌથી મોટી નદી ડેલ્ટા અને [[નેપાળ]] અને [[ભૂતાન|ભૂટાન]] સુધી [[હિમાલય|હિમાલયનો]] એક ભાગ ધરાવે છે. ડુંગરાળ વરસાદી જંગલો સહિત ગાઢ જંગલો, બંગાળના ઉત્તરીય અને પૂર્વીય વિસ્તારોને આવરી લે છે, જ્યારે ઊંચા જંગલોવાળો ઉચ્ચપ્રદેશ તેના મધ્ય વિસ્તારને આવરી લે છે; સૌથી વધુ બિંદુ {{Convert|3636|m|ft}} સન્દાક્ફુ ખાતે છે. દરિયાકાંઠાના દક્ષિણપશ્ચિમમાં સુંદરવન છે, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું મેન્ગ્રોવ જંગલ છે. આ પ્રદેશમાં [[ચોમાસું|ચોમાસુ]] વાતાવરણ છે, જેને બંગાળી તારીખિયું છ ઋતુઓમાં વિભાજિત કરે છે.
બંગાળ, જે તે સમયે ગઙ્ગાહૃદિ તરીકે ઓળખાતું હતું, તે પ્રાચીન દક્ષિણ એશિયામાં અગ્રણી શક્તિ હતું, જેમાં વ્યાપક વેપાર નેટવર્ક્સ છેક રોમન ઇજિપ્ત સુધીના જોડાણો બનાવે છે. બંગાળી પાલ સામ્રાજ્ય એ ઉપખંડમાં છેલ્લી મોટી [[બૌદ્ધ ધર્મ|બૌદ્ધ]] સત્તા હતી, જેની સ્થાપના 750 ઈ.સ માં થઈ હતી અને 9મી સદી CE સુધીમાં ઉત્તર ભારતીય ઉપખંડમાં પ્રબળ સત્તા બની હતી. <ref name="Sailendra1999">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA278|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=277–287}}</ref> <ref name="Majumdar1977">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XNxiN5tzKOgC&pg=PA268|title=Ancient India|last=R. C. Majumdar|date=1977|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0436-4|pages=268–|author-link=R. C. Majumdar}}</ref> <ref name="sen">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA280|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=280–}}</ref> 12મી સદીમાં તેનું સ્થાન હિન્દુ સેન રાજવંશે લીધું હતું. <ref name="Sailendra1999" /> [[ઇસ્લામ]] પાલ સામ્રાજ્ય દરમિયાન અબ્બાસીદ ખિલાફત સાથેના વેપાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો; <ref name="kumar">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qvnjXOCjv7EC|title=Essays on Ancient India|last=Raj Kumar|date=2003|publisher=Discovery Publishing House|isbn=978-81-7141-682-0|page=199}}</ref> તે [[દિલ્હી સલ્તનત|દિલ્હી સલ્તનતની]] રચના બાદ સમગ્ર બંગાળમાં ફેલાયું હતું. 1352 માં સ્થપાયેલ બઙ્ગાળ સલ્તનત હેઠળ આ પ્રદેશ તેની સર્વોચ્ચ સમૃદ્ધિ સુધી પહોંચ્યો, જે વિશ્વના સૌથી ધનાઢ્ય વેપારી રાષ્ટ્રોમાંનું એક બન્યું. <ref>{{Cite book|title=Bengal: The Unique State|last=Nanda|first=J.N.|publisher=Concept Publishing Company|year=2005|isbn=978-81-8069-149-2|page=10|quote=Bengal [...] was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.}}</ref>
1576માં [[મુઘલ સામ્રાજ્ય|મુઘલ સામ્રાજ્યમાં]] સમાઈ ગયેલું, બંગાળ સુબા સામ્રાજ્યનો સૌથી ધનાઢ્ય પ્રાંત હતો, અને તે એક મુખ્ય વૈશ્વિક નિકાસકાર બન્યો, <ref name="Prakash">[[Om Prakash (historian)|Om Prakash]], "[http://link.galegroup.com/apps/doc/CX3447600139/WHIC?u=seat24826&xid=6b597320 Empire, Mughal]", ''History of World Trade Since 1450'', edited by John J. McCusker, vol. 1, Macmillan Reference USA, 2006, pp. 237–240, ''World History in Context''. Retrieved 3 August 2017</ref> <ref name="richards95">[[John F. Richards]] (1995), [https://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC&pg=PA202 ''The Mughal Empire'', page 202], [[Cambridge University Press]]</ref> <ref name="riello">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=niuwCQAAQBAJ&pg=PA174|title=How India Clothed the World: The World of South Asian Textiles, 1500–1850|last=Giorgio Riello, Tirthankar Roy|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2009|isbn=9789047429975|page=174}}</ref> અને સુતરાઉ કાપડ, રેશમ, <ref name="eaton">Richard Maxwell Eaton (1996), [https://books.google.com/books?id=gKhChF3yAOUC&pg=PA202 ''The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760'', page 202], [[University of California Press]]</ref> અને જહાજનિર્માણ જેવા ઉદ્યોગોનું કેન્દ્ર બન્યું. <ref name="ray174">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA174|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|page=174}}</ref> તેનું અર્થતંત્ર વિશ્વના જીડીપીના 12% જેટલું હતું, <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=suKKCwAAQBAJ&pg=PA32|title=Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the Global Economy since 1760|last=M. Shahid Alam|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|year=2016|isbn=978-0-333-98564-9|page=32|author-link=M. Shahid Alam}}</ref> <ref name="star">{{Cite news|last=Khandker|first=Hissam|date=31 July 2015|title=Which India is claiming to have been colonised?|url=http://www.thedailystar.net/op-ed/politics/which-india-claiming-have-been-colonised-119284|work=The Daily Star|type=Op-ed|location=Dhaka}}</ref> સમગ્ર પશ્ચિમ યુરોપ કરતાં મૂલ્ય મોટું હતું અને તેના નાગરિકોનું જીવનધોરણ વિશ્વના સર્વોચ્ચ સ્તરે હતું. <ref name="harrison">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RB0oAQAAIAAJ|title=Developing cultures: case studies|last=Harrison|first=Lawrence E.|last2=Berger|first2=Peter L.|publisher=[[Routledge]]|year=2006|isbn=9780415952798|page=158|author-link=Lawrence Harrison (academic)}}</ref> <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books" /> આ સમયગાળા દરમિયાન બંગાળનું અર્થતંત્ર આદ્ય-ઔદ્યોગિકીકરણના સમયગાળામાંથી પસાર થયું હતું. <ref name="voss">{{Cite book|title=The Ashgate Companion to the History of Textile Workers, 1650–2000|last=Lex Heerma van Voss|last2=Els Hiemstra-Kuperus|last3=Elise van Nederveen Meerkerk|publisher=[[Ashgate Publishing]]|year=2010|isbn=9780754664284|page=255|chapter=The Long Globalization and Textile Producers in India|chapter-url=https://books.google.com/books?id=f95ljbhfjxIC&pg=PA255}}</ref> 1757માં [[પ્લાસીની લડાઈ|પ્લાસીના યુદ્ધ]] પછી બ્રિટિશ [[બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની|ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની]] દ્વારા આ પ્રદેશ પર કબજો કરવામાં આવ્યો હતો અને તે બ્રિટિશ ઈન્ડિયાના બંગાળ પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ બન્યો હતો. બંગાળે વિશ્વની પ્રથમ [[ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ|ઔદ્યોગિક ક્રાંતિમાં]] નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું હતું, પરંતુ બાદમાં તેનું પોતાનું બિનઔદ્યોગિકીકરણ થયું હતું. <ref name="ray">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA7|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|pages=7–10}}</ref> ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીની નીતિઓ, જેમ કે કૃષિ કરના દરો 10% થી વધારીને 50% સુધી, દુષ્કાળ અને રોગચાળાની સાથે, 1770 ના મહાન બંગાળ દુષ્કાળ જેવા દુષ્કાળમાં ફાળો આપ્યો, જેના પરિણામે 1 મિલિયનથી 10 મિલિયન બંગાળીઓના મૃત્યુ થયા. <ref name="Roy2019">{{Citation|last=Roy|first=Tirthankar|title=How British Rule Changed India's Economy: The Paradox of the Raj|url=https://books.google.com/books?id=XBWZDwAAQBAJ&pg=PA117|publisher=Springer|isbn=978-3-030-17708-9|pages=117–|quote=The 1769-1770 famine in Bengal followed two years of erratic rainfall worsened by a smallpox epidemic.}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/44927255|title=Society, economy, and the market : commercialization in rural Bengal, c. 1760-1800|last=Datta|first=Rajat|date=2000|publisher=Manohar Publishers & Distributors|isbn=81-7304-341-8|location=New Delhi|pages=262, 266|oclc=44927255}}</ref>
[[બીજું વિશ્વ યુદ્ધ|બીજા વિશ્વયુદ્ધ]] પછી, જે દરમિયાન બંગાળ પર જાપાન દ્વારા આક્રમણ કરવામાં આવ્યું હતું, બંગાળે [[ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ|ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના]] ક્રાંતિકારી જૂથોને હોસ્ટ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. [[ભારતના ભાગલા|ભારતના ભાગલાના]] ભાગ રૂપે, બંગાળ મુખ્યત્વે [[મુસલમાન|મુસ્લિમ]] અને [[હિંદુ]] વસ્તી વચ્ચે વહેંચાયેલું હતું; સ્વતંત્ર, સંયુક્ત બંગાળની વિચારણા કરવામાં આવી હતી, પરંતુ મુખ્યત્વે ધાર્મિક વિભાજનને કારણે આ વિચારને નકારી કાઢવામાં આવ્યો હતો. {{NoteTag|especially [[Direct Action Day]] in [[Calcutta]] and then in [[Noakhali]] in 1946}} [[પશ્ચિમ બંગાળ]] ત્યારબાદ [[ભારત|ભારતનો]] એક ભાગ અને પૂર્વ બંગાળ [[પાકિસ્તાન|પાકિસ્તાનનો]] એક ભાગ બની ગયું, જોકે તેણે 1971માં [[બાંગ્લાદેશ]] તરીકે તેની સ્વતંત્રતા મેળવી . આજે, બંગાળ બાંગ્લાદેશ અને ભારતના [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્ય વચ્ચે વહેંચાયેલું છે; ઐતિહાસિક પ્રદેશમાં [[બિહાર]], [[ઝારખંડ]], [[ઑડિશા|ઓડિશા]] અને [[આસામ|આસામના]] આધુનિક રાજ્યો અને ભારતમાં અન્ય રાજ્યો અને મ્યાનમાર અથવા બર્મા ( રાખાઈન રાજ્ય )ના કેટલાક ભાગોનો સમાવેશ થાય છે. <ref name="Mazumdar2014" /> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=5lH40gT7xvYC&pg=PA44|title=Bangladesh: Politics, Economy and Civil Society|last=Lewis|first=David|date=31 October 2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50257-3|pages=44, 45}}</ref> બંગાળની વસ્તી 250 હોવાનો અંદાજ હતો 2011 માં મિલિયન, અંદાજિત 160 સાથે બાંગ્લાદેશમાં મિલિયન લોકો અને 91.3 ભારતમાં મિલિયન લોકો, <ref name="factsanddetails">{{Cite web|title=Bengalis|url=http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170730013507/http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html|archive-date=30 July 2017|access-date=15 May 2017|website=Facts and Details}}</ref> તેને વિશ્વના સૌથી ગીચ વસ્તીવાળા પ્રદેશોમાંનો એક બનાવે છે. <ref name="Mazumdar2014">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=DHJeBAAAQBAJ&pg=PA86|title=Indian Foreign Policy in Transition: Relations with South Asia|last=Arijit Mazumdar|date=27 August 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-69859-3|pages=86}}</ref> મુખ્ય વંશીય ભાષાકીય જૂથ બંગાળી લોકો છે, જેઓ [[બંગાળી ભાષા|બંગાળીની]] ઈન્ડો-આર્યન ભાષા બોલે છે. ભારતના [[ત્રિપુરા]], [[આસામ]], [[મેઘાલય]], [[મિઝોરમ]], [[નાગાલેંડ|નાગાલેન્ડ]] અને [[ઉત્તરાખંડ]] અને અન્ય રાજ્યોમાં પણ બંગાળી લોકોની નોંધપાત્ર હાજરી છે. <ref name="langminor">{{Cite web|title=50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-date=8 July 2016|access-date=2 November 2018|website=nclm.nic.in|publisher=[[Ministry of Minority Affairs]]}}</ref>
c231eyc2p2y8yj0gewtj583y63aejso
827749
827748
2022-08-24T13:13:50Z
Dsvyas
561
થોડો સમય રાખવા માટે સુધારા કર્યા
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|મશિનભાષાંતર, અસ્પષ્ટ ભાષા, બિનુપયોગી}}
{{સુધારો}}
{{Infobox settlement
| name = Bengal
| image_map = Bengal in Asia.jpg
| map_caption = Bengal region in Asia
| native_name = <small> {{unbulleted list |{{nobold|{{lang|bn|বাংলা/বঙ্গ}}}}
| {{transliteration|bn|Bānglā/Bôngô}}}}</small>
| settlement_type = Region
| subdivision_type = Continent
| subdivision_name = [[Asia]]
| subdivision_type1 = Countries
| subdivision_name1 = {{flag|Bangladesh}} <br /> {{flag|India}}
| subdivision_type2 = Major urban agglomerations (2011 census)
| subdivision_name2 = {{plainlist|
* {{flagicon|India}} [[Agartala]]
* {{flagicon|India}} [[Asansol]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Chittagong]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Dhaka]]
* {{flagicon|India}} [[Howrah]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Khulna]]
* {{flagicon|India}} [[Kolkata]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Rajshahi]]
* {{flagicon|India}} [[Siliguri]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Sylhet]]
}}
| established_title = [[આયર્ન એજ ભારત]], [[વૈદિક ભારત]], [[સુહ્મા સામ્રાજ્ય]], [[પુણ્ડ્રવર્ધન]], [[વઙ્ગ સામ્રાજ્ય]]
| established_date = 1500 – સી. 500 બીસીઇ
| established_title1 = [[ગઙ્ગાહૃદિ]], [[નન્દ સામ્રાજ્ય]]
| established_date1 = 500 - સી. 350 બીસીઇ
| established_title2 = [[મૌર્ય સામ્રાજ્ય]]
| established_date2 = 4થી સદી - 2જી સદી બીસીઇ
| established_title3 = [[શુંગ સામ્રાજ્ય]], [[ગુપ્ત સામ્રાજ્ય]], [[પાછળથી ગુપ્ત વંશ]]
| established_date3 = 185-75 બીસીઇ, 3જી સદી સીઇ - 543 સીઇ, 6મી-7મી સદી
| extinct_title = [[બંગાળ પ્રેસિડેન્સી]] ([[બ્રિટિશ ભારત]])
| extinct_date = 1765-1947 સીઇ
| official_name =
| parts_type = Principal subdivisions
| parts_style = list
| p1 = {{flagicon|Bangladesh}} [[Barisal division]]
| area_total_km2 = 269,944
| population_as_of = 2011
| population_total = {{circa|253 million|lk=yes}}<ref name="factsanddetails">{{Cite web |title=Bengalis |url=http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170730013507/http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html |archive-date=30 July 2017 |access-date=15 May 2017 |website=Facts and Details}}</ref>
| population_density_km2 = 830
| population_demonym = [[બંગાળીઓ|બંગાળી]]
| nickname = {{nowrap|Official languages}}
}}
'''બંગાળ''' ( {{IPAc-en|b|ɛ|n|ˈ|ɡ|ɔː|l}} {{Respell|ben|GAWL}} ; <ref>{{Cite book|title=The Chambers Dictionary|publisher=Chambers|year=2003|isbn=0-550-10105-5|edition=9th|chapter=Bengal}}</ref> <ref>{{Cite web|title=Oxford Dictionaries|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170829074813/https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|archive-date=29 August 2017|access-date=22 February 2017}}</ref> {{ભાષા-બં|বাংলা/বঙ্গ}} , {{IPA-bn|ˈbɔŋgo|pron|LL-Q9610 (ben)-Titodutta-বঙ্গ.wav}}</img> ) એ [[દક્ષિણ એશિયા|દક્ષિણ એશિયામાં]] એક ભૌગોલિક, સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક પ્રદેશ છે, ખાસ કરીને [[બંગાળની ખાડી|બંગાળની ખાડીના]] શિખર પર [[ભારતીય ઉપખંડ|ભારતીય ઉપખંડના]] પૂર્વ ભાગમાં, મુખ્યત્વે વર્તમાન [[બાંગ્લાદેશ]] અને [[ભારત|ભારતના]] [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્યને આવરી લે છે. ભૌગોલિક રીતે, તે ગંગા-બ્રહ્મપુત્રા ડેલ્ટા સિસ્ટમ, વિશ્વની સૌથી મોટી નદી ડેલ્ટા અને [[નેપાળ]] અને [[ભૂતાન|ભૂટાન]] સુધી [[હિમાલય|હિમાલયનો]] એક ભાગ ધરાવે છે. ડુંગરાળ વરસાદી જંગલો સહિત ગાઢ જંગલો, બંગાળના ઉત્તરીય અને પૂર્વીય વિસ્તારોને આવરી લે છે, જ્યારે ઊંચા જંગલોવાળો ઉચ્ચપ્રદેશ તેના મધ્ય વિસ્તારને આવરી લે છે; સૌથી વધુ બિંદુ {{Convert|3636|m|ft}} સન્દાક્ફુ ખાતે છે. દરિયાકાંઠાના દક્ષિણપશ્ચિમમાં સુંદરવન છે, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું મેન્ગ્રોવ જંગલ છે. આ પ્રદેશમાં [[ચોમાસું|ચોમાસુ]] વાતાવરણ છે, જેને બંગાળી તારીખિયું છ ઋતુઓમાં વિભાજિત કરે છે.
બંગાળ, જે તે સમયે ગઙ્ગાહૃદિ તરીકે ઓળખાતું હતું, તે પ્રાચીન દક્ષિણ એશિયામાં અગ્રણી શક્તિ હતું, જેમાં વ્યાપક વેપાર નેટવર્ક્સ છેક રોમન ઇજિપ્ત સુધીના જોડાણો બનાવે છે. બંગાળી પાલ સામ્રાજ્ય એ ઉપખંડમાં છેલ્લી મોટી [[બૌદ્ધ ધર્મ|બૌદ્ધ]] સત્તા હતી, જેની સ્થાપના 750 ઈ.સ માં થઈ હતી અને 9મી સદી CE સુધીમાં ઉત્તર ભારતીય ઉપખંડમાં પ્રબળ સત્તા બની હતી. <ref name="Sailendra1999">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA278|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=277–287}}</ref> <ref name="Majumdar1977">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XNxiN5tzKOgC&pg=PA268|title=Ancient India|last=R. C. Majumdar|date=1977|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0436-4|pages=268–|author-link=R. C. Majumdar}}</ref> <ref name="sen">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA280|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=280–}}</ref> 12મી સદીમાં તેનું સ્થાન હિન્દુ સેન રાજવંશે લીધું હતું. <ref name="Sailendra1999" /> [[ઇસ્લામ]] પાલ સામ્રાજ્ય દરમિયાન અબ્બાસીદ ખિલાફત સાથેના વેપાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો; <ref name="kumar">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qvnjXOCjv7EC|title=Essays on Ancient India|last=Raj Kumar|date=2003|publisher=Discovery Publishing House|isbn=978-81-7141-682-0|page=199}}</ref> તે [[દિલ્હી સલ્તનત|દિલ્હી સલ્તનતની]] રચના બાદ સમગ્ર બંગાળમાં ફેલાયું હતું. 1352 માં સ્થપાયેલ બઙ્ગાળ સલ્તનત હેઠળ આ પ્રદેશ તેની સર્વોચ્ચ સમૃદ્ધિ સુધી પહોંચ્યો, જે વિશ્વના સૌથી ધનાઢ્ય વેપારી રાષ્ટ્રોમાંનું એક બન્યું. <ref>{{Cite book|title=Bengal: The Unique State|last=Nanda|first=J.N.|publisher=Concept Publishing Company|year=2005|isbn=978-81-8069-149-2|page=10|quote=Bengal [...] was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.}}</ref>
1576માં [[મુઘલ સામ્રાજ્ય|મુઘલ સામ્રાજ્યમાં]] સમાઈ ગયેલું, બંગાળ સુબા સામ્રાજ્યનો સૌથી ધનાઢ્ય પ્રાંત હતો, અને તે એક મુખ્ય વૈશ્વિક નિકાસકાર બન્યો, <ref name="Prakash">[[Om Prakash (historian)|Om Prakash]], "[http://link.galegroup.com/apps/doc/CX3447600139/WHIC?u=seat24826&xid=6b597320 Empire, Mughal]", ''History of World Trade Since 1450'', edited by John J. McCusker, vol. 1, Macmillan Reference USA, 2006, pp. 237–240, ''World History in Context''. Retrieved 3 August 2017</ref> <ref name="richards95">[[John F. Richards]] (1995), [https://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC&pg=PA202 ''The Mughal Empire'', page 202], [[Cambridge University Press]]</ref> <ref name="riello">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=niuwCQAAQBAJ&pg=PA174|title=How India Clothed the World: The World of South Asian Textiles, 1500–1850|last=Giorgio Riello, Tirthankar Roy|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2009|isbn=9789047429975|page=174}}</ref> અને સુતરાઉ કાપડ, રેશમ, <ref name="eaton">Richard Maxwell Eaton (1996), [https://books.google.com/books?id=gKhChF3yAOUC&pg=PA202 ''The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760'', page 202], [[University of California Press]]</ref> અને જહાજનિર્માણ જેવા ઉદ્યોગોનું કેન્દ્ર બન્યું. <ref name="ray174">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA174|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|page=174}}</ref> તેનું અર્થતંત્ર વિશ્વના જીડીપીના 12% જેટલું હતું, <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=suKKCwAAQBAJ&pg=PA32|title=Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the Global Economy since 1760|last=M. Shahid Alam|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|year=2016|isbn=978-0-333-98564-9|page=32|author-link=M. Shahid Alam}}</ref> <ref name="star">{{Cite news|last=Khandker|first=Hissam|date=31 July 2015|title=Which India is claiming to have been colonised?|url=http://www.thedailystar.net/op-ed/politics/which-india-claiming-have-been-colonised-119284|work=The Daily Star|type=Op-ed|location=Dhaka}}</ref> સમગ્ર પશ્ચિમ યુરોપ કરતાં મૂલ્ય મોટું હતું અને તેના નાગરિકોનું જીવનધોરણ વિશ્વના સર્વોચ્ચ સ્તરે હતું. <ref name="harrison">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RB0oAQAAIAAJ|title=Developing cultures: case studies|last=Harrison|first=Lawrence E.|last2=Berger|first2=Peter L.|publisher=[[Routledge]]|year=2006|isbn=9780415952798|page=158|author-link=Lawrence Harrison (academic)}}</ref> <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books" /> આ સમયગાળા દરમિયાન બંગાળનું અર્થતંત્ર આદ્ય-ઔદ્યોગિકીકરણના સમયગાળામાંથી પસાર થયું હતું. <ref name="voss">{{Cite book|title=The Ashgate Companion to the History of Textile Workers, 1650–2000|last=Lex Heerma van Voss|last2=Els Hiemstra-Kuperus|last3=Elise van Nederveen Meerkerk|publisher=[[Ashgate Publishing]]|year=2010|isbn=9780754664284|page=255|chapter=The Long Globalization and Textile Producers in India|chapter-url=https://books.google.com/books?id=f95ljbhfjxIC&pg=PA255}}</ref> 1757માં [[પ્લાસીની લડાઈ|પ્લાસીના યુદ્ધ]] પછી બ્રિટિશ [[બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની|ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની]] દ્વારા આ પ્રદેશ પર કબજો કરવામાં આવ્યો હતો અને તે બ્રિટિશ ઈન્ડિયાના બંગાળ પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ બન્યો હતો. બંગાળે વિશ્વની પ્રથમ [[ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ|ઔદ્યોગિક ક્રાંતિમાં]] નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું હતું, પરંતુ બાદમાં તેનું પોતાનું બિનઔદ્યોગિકીકરણ થયું હતું. <ref name="ray">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA7|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|pages=7–10}}</ref> ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીની નીતિઓ, જેમ કે કૃષિ કરના દરો 10% થી વધારીને 50% સુધી, દુષ્કાળ અને રોગચાળાની સાથે, 1770 ના મહાન બંગાળ દુષ્કાળ જેવા દુષ્કાળમાં ફાળો આપ્યો, જેના પરિણામે 1 મિલિયનથી 10 મિલિયન બંગાળીઓના મૃત્યુ થયા. <ref name="Roy2019">{{Citation|last=Roy|first=Tirthankar|title=How British Rule Changed India's Economy: The Paradox of the Raj|url=https://books.google.com/books?id=XBWZDwAAQBAJ&pg=PA117|publisher=Springer|isbn=978-3-030-17708-9|pages=117–|quote=The 1769-1770 famine in Bengal followed two years of erratic rainfall worsened by a smallpox epidemic.}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/44927255|title=Society, economy, and the market : commercialization in rural Bengal, c. 1760-1800|last=Datta|first=Rajat|date=2000|publisher=Manohar Publishers & Distributors|isbn=81-7304-341-8|location=New Delhi|pages=262, 266|oclc=44927255}}</ref>
[[બીજું વિશ્વ યુદ્ધ|બીજા વિશ્વયુદ્ધ]] પછી, જે દરમિયાન બંગાળ પર જાપાન દ્વારા આક્રમણ કરવામાં આવ્યું હતું, બંગાળે [[ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ|ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના]] ક્રાંતિકારી જૂથોને હોસ્ટ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. [[ભારતના ભાગલા|ભારતના ભાગલાના]] ભાગ રૂપે, બંગાળ મુખ્યત્વે [[મુસલમાન|મુસ્લિમ]] અને [[હિંદુ]] વસ્તી વચ્ચે વહેંચાયેલું હતું; સ્વતંત્ર, સંયુક્ત બંગાળની વિચારણા કરવામાં આવી હતી, પરંતુ મુખ્યત્વે ધાર્મિક વિભાજનને કારણે આ વિચારને નકારી કાઢવામાં આવ્યો હતો. {{NoteTag|especially [[Direct Action Day]] in [[Calcutta]] and then in [[Noakhali]] in 1946}} [[પશ્ચિમ બંગાળ]] ત્યારબાદ [[ભારત|ભારતનો]] એક ભાગ અને પૂર્વ બંગાળ [[પાકિસ્તાન|પાકિસ્તાનનો]] એક ભાગ બની ગયું, જોકે તેણે 1971માં [[બાંગ્લાદેશ]] તરીકે તેની સ્વતંત્રતા મેળવી . આજે, બંગાળ બાંગ્લાદેશ અને ભારતના [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્ય વચ્ચે વહેંચાયેલું છે; ઐતિહાસિક પ્રદેશમાં [[બિહાર]], [[ઝારખંડ]], [[ઑડિશા|ઓડિશા]] અને [[આસામ|આસામના]] આધુનિક રાજ્યો અને ભારતમાં અન્ય રાજ્યો અને મ્યાનમાર અથવા બર્મા ( રાખાઈન રાજ્ય )ના કેટલાક ભાગોનો સમાવેશ થાય છે. <ref name="Mazumdar2014" /> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=5lH40gT7xvYC&pg=PA44|title=Bangladesh: Politics, Economy and Civil Society|last=Lewis|first=David|date=31 October 2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50257-3|pages=44, 45}}</ref> બંગાળની વસ્તી 250 હોવાનો અંદાજ હતો 2011 માં મિલિયન, અંદાજિત 160 સાથે બાંગ્લાદેશમાં મિલિયન લોકો અને 91.3 ભારતમાં મિલિયન લોકો<ref name="factsanddetails" /> તેને વિશ્વના સૌથી ગીચ વસ્તીવાળા પ્રદેશોમાંનો એક બનાવે છે. <ref name="Mazumdar2014">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=DHJeBAAAQBAJ&pg=PA86|title=Indian Foreign Policy in Transition: Relations with South Asia|last=Arijit Mazumdar|date=27 August 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-69859-3|pages=86}}</ref> મુખ્ય વંશીય ભાષાકીય જૂથ બંગાળી લોકો છે, જેઓ [[બંગાળી ભાષા|બંગાળીની]] ઈન્ડો-આર્યન ભાષા બોલે છે. ભારતના [[ત્રિપુરા]], [[આસામ]], [[મેઘાલય]], [[મિઝોરમ]], [[નાગાલેંડ|નાગાલેન્ડ]] અને [[ઉત્તરાખંડ]] અને અન્ય રાજ્યોમાં પણ બંગાળી લોકોની નોંધપાત્ર હાજરી છે. <ref name="langminor">{{Cite web|title=50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-date=8 July 2016|access-date=2 November 2018|website=nclm.nic.in|publisher=[[Ministry of Minority Affairs]]}}</ref>
==નોંધ==
<references group="નોંધ"/>
==સંદર્ભો==
{{reflist}}
[[શ્રેણી:ભારત]]
8gnaoh9ueihrfxputal0excpj265oso
827751
827749
2022-08-24T13:19:37Z
Dsvyas
561
Dsvyas એ દિશાનિર્દેશન છોડ્યા વગર પાના [[બઙ્ગાળ]]ને [[બંગાળ]] પર વાળ્યું: સાચી જોડણી
wikitext
text/x-wiki
{{Delete|મશિનભાષાંતર, અસ્પષ્ટ ભાષા, બિનુપયોગી}}
{{સુધારો}}
{{Infobox settlement
| name = Bengal
| image_map = Bengal in Asia.jpg
| map_caption = Bengal region in Asia
| native_name = <small> {{unbulleted list |{{nobold|{{lang|bn|বাংলা/বঙ্গ}}}}
| {{transliteration|bn|Bānglā/Bôngô}}}}</small>
| settlement_type = Region
| subdivision_type = Continent
| subdivision_name = [[Asia]]
| subdivision_type1 = Countries
| subdivision_name1 = {{flag|Bangladesh}} <br /> {{flag|India}}
| subdivision_type2 = Major urban agglomerations (2011 census)
| subdivision_name2 = {{plainlist|
* {{flagicon|India}} [[Agartala]]
* {{flagicon|India}} [[Asansol]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Chittagong]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Dhaka]]
* {{flagicon|India}} [[Howrah]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Khulna]]
* {{flagicon|India}} [[Kolkata]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Rajshahi]]
* {{flagicon|India}} [[Siliguri]]
* {{flagicon|Bangladesh}} [[Sylhet]]
}}
| established_title = [[આયર્ન એજ ભારત]], [[વૈદિક ભારત]], [[સુહ્મા સામ્રાજ્ય]], [[પુણ્ડ્રવર્ધન]], [[વઙ્ગ સામ્રાજ્ય]]
| established_date = 1500 – સી. 500 બીસીઇ
| established_title1 = [[ગઙ્ગાહૃદિ]], [[નન્દ સામ્રાજ્ય]]
| established_date1 = 500 - સી. 350 બીસીઇ
| established_title2 = [[મૌર્ય સામ્રાજ્ય]]
| established_date2 = 4થી સદી - 2જી સદી બીસીઇ
| established_title3 = [[શુંગ સામ્રાજ્ય]], [[ગુપ્ત સામ્રાજ્ય]], [[પાછળથી ગુપ્ત વંશ]]
| established_date3 = 185-75 બીસીઇ, 3જી સદી સીઇ - 543 સીઇ, 6મી-7મી સદી
| extinct_title = [[બંગાળ પ્રેસિડેન્સી]] ([[બ્રિટિશ ભારત]])
| extinct_date = 1765-1947 સીઇ
| official_name =
| parts_type = Principal subdivisions
| parts_style = list
| p1 = {{flagicon|Bangladesh}} [[Barisal division]]
| area_total_km2 = 269,944
| population_as_of = 2011
| population_total = {{circa|253 million|lk=yes}}<ref name="factsanddetails">{{Cite web |title=Bengalis |url=http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170730013507/http://factsanddetails.com/india/Minorities_Castes_and_Regions_in_India/sub7_4b/entry-4198.html |archive-date=30 July 2017 |access-date=15 May 2017 |website=Facts and Details}}</ref>
| population_density_km2 = 830
| population_demonym = [[બંગાળીઓ|બંગાળી]]
| nickname = {{nowrap|Official languages}}
}}
'''બંગાળ''' ( {{IPAc-en|b|ɛ|n|ˈ|ɡ|ɔː|l}} {{Respell|ben|GAWL}} ; <ref>{{Cite book|title=The Chambers Dictionary|publisher=Chambers|year=2003|isbn=0-550-10105-5|edition=9th|chapter=Bengal}}</ref> <ref>{{Cite web|title=Oxford Dictionaries|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170829074813/https://en.oxforddictionaries.com/definition/bengal|archive-date=29 August 2017|access-date=22 February 2017}}</ref> {{ભાષા-બં|বাংলা/বঙ্গ}} , {{IPA-bn|ˈbɔŋgo|pron|LL-Q9610 (ben)-Titodutta-বঙ্গ.wav}}</img> ) એ [[દક્ષિણ એશિયા|દક્ષિણ એશિયામાં]] એક ભૌગોલિક, સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક પ્રદેશ છે, ખાસ કરીને [[બંગાળની ખાડી|બંગાળની ખાડીના]] શિખર પર [[ભારતીય ઉપખંડ|ભારતીય ઉપખંડના]] પૂર્વ ભાગમાં, મુખ્યત્વે વર્તમાન [[બાંગ્લાદેશ]] અને [[ભારત|ભારતના]] [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્યને આવરી લે છે. ભૌગોલિક રીતે, તે ગંગા-બ્રહ્મપુત્રા ડેલ્ટા સિસ્ટમ, વિશ્વની સૌથી મોટી નદી ડેલ્ટા અને [[નેપાળ]] અને [[ભૂતાન|ભૂટાન]] સુધી [[હિમાલય|હિમાલયનો]] એક ભાગ ધરાવે છે. ડુંગરાળ વરસાદી જંગલો સહિત ગાઢ જંગલો, બંગાળના ઉત્તરીય અને પૂર્વીય વિસ્તારોને આવરી લે છે, જ્યારે ઊંચા જંગલોવાળો ઉચ્ચપ્રદેશ તેના મધ્ય વિસ્તારને આવરી લે છે; સૌથી વધુ બિંદુ {{Convert|3636|m|ft}} સન્દાક્ફુ ખાતે છે. દરિયાકાંઠાના દક્ષિણપશ્ચિમમાં સુંદરવન છે, જે વિશ્વનું સૌથી મોટું મેન્ગ્રોવ જંગલ છે. આ પ્રદેશમાં [[ચોમાસું|ચોમાસુ]] વાતાવરણ છે, જેને બંગાળી તારીખિયું છ ઋતુઓમાં વિભાજિત કરે છે.
બંગાળ, જે તે સમયે ગઙ્ગાહૃદિ તરીકે ઓળખાતું હતું, તે પ્રાચીન દક્ષિણ એશિયામાં અગ્રણી શક્તિ હતું, જેમાં વ્યાપક વેપાર નેટવર્ક્સ છેક રોમન ઇજિપ્ત સુધીના જોડાણો બનાવે છે. બંગાળી પાલ સામ્રાજ્ય એ ઉપખંડમાં છેલ્લી મોટી [[બૌદ્ધ ધર્મ|બૌદ્ધ]] સત્તા હતી, જેની સ્થાપના 750 ઈ.સ માં થઈ હતી અને 9મી સદી CE સુધીમાં ઉત્તર ભારતીય ઉપખંડમાં પ્રબળ સત્તા બની હતી. <ref name="Sailendra1999">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA278|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=277–287}}</ref> <ref name="Majumdar1977">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XNxiN5tzKOgC&pg=PA268|title=Ancient India|last=R. C. Majumdar|date=1977|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-0436-4|pages=268–|author-link=R. C. Majumdar}}</ref> <ref name="sen">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA280|title=Ancient Indian History and Civilization|last=Sailendra Nath Sen|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=280–}}</ref> 12મી સદીમાં તેનું સ્થાન હિન્દુ સેન રાજવંશે લીધું હતું. <ref name="Sailendra1999" /> [[ઇસ્લામ]] પાલ સામ્રાજ્ય દરમિયાન અબ્બાસીદ ખિલાફત સાથેના વેપાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો; <ref name="kumar">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qvnjXOCjv7EC|title=Essays on Ancient India|last=Raj Kumar|date=2003|publisher=Discovery Publishing House|isbn=978-81-7141-682-0|page=199}}</ref> તે [[દિલ્હી સલ્તનત|દિલ્હી સલ્તનતની]] રચના બાદ સમગ્ર બંગાળમાં ફેલાયું હતું. 1352 માં સ્થપાયેલ બઙ્ગાળ સલ્તનત હેઠળ આ પ્રદેશ તેની સર્વોચ્ચ સમૃદ્ધિ સુધી પહોંચ્યો, જે વિશ્વના સૌથી ધનાઢ્ય વેપારી રાષ્ટ્રોમાંનું એક બન્યું. <ref>{{Cite book|title=Bengal: The Unique State|last=Nanda|first=J.N.|publisher=Concept Publishing Company|year=2005|isbn=978-81-8069-149-2|page=10|quote=Bengal [...] was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.}}</ref>
1576માં [[મુઘલ સામ્રાજ્ય|મુઘલ સામ્રાજ્યમાં]] સમાઈ ગયેલું, બંગાળ સુબા સામ્રાજ્યનો સૌથી ધનાઢ્ય પ્રાંત હતો, અને તે એક મુખ્ય વૈશ્વિક નિકાસકાર બન્યો, <ref name="Prakash">[[Om Prakash (historian)|Om Prakash]], "[http://link.galegroup.com/apps/doc/CX3447600139/WHIC?u=seat24826&xid=6b597320 Empire, Mughal]", ''History of World Trade Since 1450'', edited by John J. McCusker, vol. 1, Macmillan Reference USA, 2006, pp. 237–240, ''World History in Context''. Retrieved 3 August 2017</ref> <ref name="richards95">[[John F. Richards]] (1995), [https://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC&pg=PA202 ''The Mughal Empire'', page 202], [[Cambridge University Press]]</ref> <ref name="riello">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=niuwCQAAQBAJ&pg=PA174|title=How India Clothed the World: The World of South Asian Textiles, 1500–1850|last=Giorgio Riello, Tirthankar Roy|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2009|isbn=9789047429975|page=174}}</ref> અને સુતરાઉ કાપડ, રેશમ, <ref name="eaton">Richard Maxwell Eaton (1996), [https://books.google.com/books?id=gKhChF3yAOUC&pg=PA202 ''The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760'', page 202], [[University of California Press]]</ref> અને જહાજનિર્માણ જેવા ઉદ્યોગોનું કેન્દ્ર બન્યું. <ref name="ray174">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA174|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|page=174}}</ref> તેનું અર્થતંત્ર વિશ્વના જીડીપીના 12% જેટલું હતું, <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=suKKCwAAQBAJ&pg=PA32|title=Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the Global Economy since 1760|last=M. Shahid Alam|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|year=2016|isbn=978-0-333-98564-9|page=32|author-link=M. Shahid Alam}}</ref> <ref name="star">{{Cite news|last=Khandker|first=Hissam|date=31 July 2015|title=Which India is claiming to have been colonised?|url=http://www.thedailystar.net/op-ed/politics/which-india-claiming-have-been-colonised-119284|work=The Daily Star|type=Op-ed|location=Dhaka}}</ref> સમગ્ર પશ્ચિમ યુરોપ કરતાં મૂલ્ય મોટું હતું અને તેના નાગરિકોનું જીવનધોરણ વિશ્વના સર્વોચ્ચ સ્તરે હતું. <ref name="harrison">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RB0oAQAAIAAJ|title=Developing cultures: case studies|last=Harrison|first=Lawrence E.|last2=Berger|first2=Peter L.|publisher=[[Routledge]]|year=2006|isbn=9780415952798|page=158|author-link=Lawrence Harrison (academic)}}</ref> <ref name="Poverty From The Wealth of Nations: Integration and Polarization in the ... - M. Alam - Google Books" /> આ સમયગાળા દરમિયાન બંગાળનું અર્થતંત્ર આદ્ય-ઔદ્યોગિકીકરણના સમયગાળામાંથી પસાર થયું હતું. <ref name="voss">{{Cite book|title=The Ashgate Companion to the History of Textile Workers, 1650–2000|last=Lex Heerma van Voss|last2=Els Hiemstra-Kuperus|last3=Elise van Nederveen Meerkerk|publisher=[[Ashgate Publishing]]|year=2010|isbn=9780754664284|page=255|chapter=The Long Globalization and Textile Producers in India|chapter-url=https://books.google.com/books?id=f95ljbhfjxIC&pg=PA255}}</ref> 1757માં [[પ્લાસીની લડાઈ|પ્લાસીના યુદ્ધ]] પછી બ્રિટિશ [[બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની|ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની]] દ્વારા આ પ્રદેશ પર કબજો કરવામાં આવ્યો હતો અને તે બ્રિટિશ ઈન્ડિયાના બંગાળ પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ બન્યો હતો. બંગાળે વિશ્વની પ્રથમ [[ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ|ઔદ્યોગિક ક્રાંતિમાં]] નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું હતું, પરંતુ બાદમાં તેનું પોતાનું બિનઔદ્યોગિકીકરણ થયું હતું. <ref name="ray">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CHOrAgAAQBAJ&pg=PA7|title=Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857)|last=Ray|first=Indrajit|publisher=Routledge|year=2011|isbn=978-1-136-82552-1|pages=7–10}}</ref> ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીની નીતિઓ, જેમ કે કૃષિ કરના દરો 10% થી વધારીને 50% સુધી, દુષ્કાળ અને રોગચાળાની સાથે, 1770 ના મહાન બંગાળ દુષ્કાળ જેવા દુષ્કાળમાં ફાળો આપ્યો, જેના પરિણામે 1 મિલિયનથી 10 મિલિયન બંગાળીઓના મૃત્યુ થયા. <ref name="Roy2019">{{Citation|last=Roy|first=Tirthankar|title=How British Rule Changed India's Economy: The Paradox of the Raj|url=https://books.google.com/books?id=XBWZDwAAQBAJ&pg=PA117|publisher=Springer|isbn=978-3-030-17708-9|pages=117–|quote=The 1769-1770 famine in Bengal followed two years of erratic rainfall worsened by a smallpox epidemic.}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/44927255|title=Society, economy, and the market : commercialization in rural Bengal, c. 1760-1800|last=Datta|first=Rajat|date=2000|publisher=Manohar Publishers & Distributors|isbn=81-7304-341-8|location=New Delhi|pages=262, 266|oclc=44927255}}</ref>
[[બીજું વિશ્વ યુદ્ધ|બીજા વિશ્વયુદ્ધ]] પછી, જે દરમિયાન બંગાળ પર જાપાન દ્વારા આક્રમણ કરવામાં આવ્યું હતું, બંગાળે [[ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ|ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના]] ક્રાંતિકારી જૂથોને હોસ્ટ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. [[ભારતના ભાગલા|ભારતના ભાગલાના]] ભાગ રૂપે, બંગાળ મુખ્યત્વે [[મુસલમાન|મુસ્લિમ]] અને [[હિંદુ]] વસ્તી વચ્ચે વહેંચાયેલું હતું; સ્વતંત્ર, સંયુક્ત બંગાળની વિચારણા કરવામાં આવી હતી, પરંતુ મુખ્યત્વે ધાર્મિક વિભાજનને કારણે આ વિચારને નકારી કાઢવામાં આવ્યો હતો. {{NoteTag|especially [[Direct Action Day]] in [[Calcutta]] and then in [[Noakhali]] in 1946}} [[પશ્ચિમ બંગાળ]] ત્યારબાદ [[ભારત|ભારતનો]] એક ભાગ અને પૂર્વ બંગાળ [[પાકિસ્તાન|પાકિસ્તાનનો]] એક ભાગ બની ગયું, જોકે તેણે 1971માં [[બાંગ્લાદેશ]] તરીકે તેની સ્વતંત્રતા મેળવી . આજે, બંગાળ બાંગ્લાદેશ અને ભારતના [[પશ્ચિમ બંગાળ]] રાજ્ય વચ્ચે વહેંચાયેલું છે; ઐતિહાસિક પ્રદેશમાં [[બિહાર]], [[ઝારખંડ]], [[ઑડિશા|ઓડિશા]] અને [[આસામ|આસામના]] આધુનિક રાજ્યો અને ભારતમાં અન્ય રાજ્યો અને મ્યાનમાર અથવા બર્મા ( રાખાઈન રાજ્ય )ના કેટલાક ભાગોનો સમાવેશ થાય છે. <ref name="Mazumdar2014" /> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=5lH40gT7xvYC&pg=PA44|title=Bangladesh: Politics, Economy and Civil Society|last=Lewis|first=David|date=31 October 2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50257-3|pages=44, 45}}</ref> બંગાળની વસ્તી 250 હોવાનો અંદાજ હતો 2011 માં મિલિયન, અંદાજિત 160 સાથે બાંગ્લાદેશમાં મિલિયન લોકો અને 91.3 ભારતમાં મિલિયન લોકો<ref name="factsanddetails" /> તેને વિશ્વના સૌથી ગીચ વસ્તીવાળા પ્રદેશોમાંનો એક બનાવે છે. <ref name="Mazumdar2014">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=DHJeBAAAQBAJ&pg=PA86|title=Indian Foreign Policy in Transition: Relations with South Asia|last=Arijit Mazumdar|date=27 August 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-69859-3|pages=86}}</ref> મુખ્ય વંશીય ભાષાકીય જૂથ બંગાળી લોકો છે, જેઓ [[બંગાળી ભાષા|બંગાળીની]] ઈન્ડો-આર્યન ભાષા બોલે છે. ભારતના [[ત્રિપુરા]], [[આસામ]], [[મેઘાલય]], [[મિઝોરમ]], [[નાગાલેંડ|નાગાલેન્ડ]] અને [[ઉત્તરાખંડ]] અને અન્ય રાજ્યોમાં પણ બંગાળી લોકોની નોંધપાત્ર હાજરી છે. <ref name="langminor">{{Cite web|title=50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf|archive-date=8 July 2016|access-date=2 November 2018|website=nclm.nic.in|publisher=[[Ministry of Minority Affairs]]}}</ref>
==નોંધ==
<references group="નોંધ"/>
==સંદર્ભો==
{{reflist}}
[[શ્રેણી:ભારત]]
8gnaoh9ueihrfxputal0excpj265oso
સભ્યની ચર્ચા:Bharwad vishnu
3
134941
827760
2022-08-24T13:49:04Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Bharwad vishnu}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૯:૧૯, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
bo4bwa49fgxlapdl3c79khgo4kp7jnt
સભ્યની ચર્ચા:Umang111
3
134942
827762
2022-08-24T15:25:47Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Umang111}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૨૦:૫૫, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
gfgqbe8ch3vl9hhwr3zzova17k0anl8
સભ્ય:Aarp65
2
134943
827768
2022-08-24T16:19:16Z
Aarp65
16214
લેખિત લેખો: [[પરમાર (અટક)]]થી શરૂ થતું નવું પાનું બનાવ્યું
wikitext
text/x-wiki
લેખિત લેખો: [[પરમાર (અટક)]]
fg1927pqpch43hd8g91yuum72bfmwsp
સભ્યની ચર્ચા:Pee Dirix
3
134944
827769
2022-08-24T17:43:29Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Pee Dirix}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૨૩:૧૩, ૨૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
4ckmtyicslug5h29le9kq82kp1zegij
સભ્યની ચર્ચા:Rahul d nayak
3
134945
827772
2022-08-24T19:55:22Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Rahul d nayak}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૦૧:૨૫, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
3x5gzs6dxxxon7wx32ip5lb94q8whz6
સભ્યની ચર્ચા:Moviecorps
3
134946
827781
2022-08-25T06:10:20Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Moviecorps}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૧:૪૦, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
flckujgwpca5mpwctiudutw471oodhn
સભ્યની ચર્ચા:Binduuuuu
3
134947
827782
2022-08-25T07:20:46Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Binduuuuu}}
-- [[સભ્ય:Aniket|Aniket]] ([[સભ્યની ચર્ચા:Aniket|ચર્ચા]]) ૧૨:૫૦, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
tbzz4yskhvrrh845ulx1qbqllq0k52i
સભ્યની ચર્ચા:Dhavalsinh50
3
134948
827783
2022-08-25T08:06:54Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Dhavalsinh50}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૩:૩૬, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
baz3akgv329n12zn7288ifozmut4ll6
સભ્યની ચર્ચા:Javedgkhatri
3
134949
827795
2022-08-25T11:53:12Z
New user message
14116
નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો
wikitext
text/x-wiki
{{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=Javedgkhatri}}
-- [[:User:Dsvyas|ધવલ સુધન્વા વ્યાસ]]<sup>[[:User_talk:Dsvyas|ચર્ચા]]/[[:Special:Contributions/Dsvyas|યોગદાન]]</sup> ૧૭:૨૩, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST)
5o009vt8zdod4pgpi10pt8uwzapyyjk