વિકિસ્રોત guwikisource https://gu.wikisource.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય (મિડિયા) વિશેષ ચર્ચા સભ્ય સભ્યની ચર્ચા વિકિસ્રોત વિકિસ્રોત ચર્ચા ચિત્ર ચિત્રની ચર્ચા મીડિયાવિકિ મીડિયાવિકિ ચર્ચા ઢાંચો ઢાંચાની ચર્ચા મદદ મદદની ચર્ચા શ્રેણી શ્રેણીની ચર્ચા પૃષ્ઠ પૃષ્ઠ ચર્ચા સૂચિ સૂચિ ચર્ચા સર્જક સર્જક ચર્ચા TimedText TimedText talk વિભાગ વિભાગ ચર્ચા Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 33457 167611 129666 2022-08-24T15:47:39Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{block center/s}}</noinclude><section begin="40a" /><poem> કરી જૂદું પાણી પય જ્યમ પીએ હંસ સઘળા, ભલે તુંએ તેવું ગુણ ગ્રહી રહે આ જગતમાં; ભલે ઝૂઝે યુદ્ધે, જગત પર છે યુદ્ધ સઘળે, વિના લોભે કીર્તિ તુજ બલ ભલે મેળવી ઘૂમે ! ભલે તેજસ્વી તે રવિ તુજ પરે કિરણ ધરે, ભલે તારું આયુ-કટુ ઝરણ-તેજે ઝળહળે; કદી અંજાયે તો નયન તુજ તે તેજથી ભલે, ભલે શાન્તિ પામે હૃદય તુજ આનન્દ ઉભરે. અરે! ત્હોયે છેલ્લે જીવનરવિના અસ્ત સમયે, ઝઝૂમેલી સંધ્યા સરકી જતી જ્યારે નિરખશે, પહેરી લેશે તું શરીર પર તે શાન્ત ઝભલું, અને પાછું ત્યારે ગ્રહીશ દુઃખ તે ઉગ્ર બળતું !</poem> {{center|{{gap|15em}}૧૬-૫-૧૮૯૪}} {{block center/e}} <section end="40a" /> <section begin="40b" />{{center|<big><big>'''જ્યાં તું ત્યાં હું'''</big></big>}} {{block center/s}} <poem>ચિન્તાક્રાન્ત મુખે ખરે ટપકતાં અશ્રુ ઉન્હાં મોતી શાં, તહારાં શાં વિગલિત ગાત્ર વનમાં વૃક્ષે અઢેલી રહ્યાં! મીઠું કાંઈ મુખે લવી પ્રિય, અહા ! નિશ્વાસ ધીમે મૂક્યો! તે સૌ હું નજરે રહું નિરખતો, સૌભાગ્યશાલી બન્યો! કેવી શાંત નિશા ! જરી પવનથી ના ડોલતું પાંદડું! કેવું ચંદ્રપ્રકાશથી ચળકતું આકાશ આ ઉજ્જ્વળું! હા હા! આ સમયે, પ્રિયે ! હૃદયથી કાં ના લપેટે મને? કાં ત્હારું મન શોકથી ઉભરતું શંકાભરેલું? અરે! હા! નિદ્રાવશ તું બની, કમલશાં નેત્રો મિચાઈ ગયા; નીલા ઘાસ તણી બિછાત પર આ અંગો પડ્યાં શાન્તિમાં; આંસુના પડદા વતી નયન તો મ્હારાં થયાં આંધળાં! લૂછ્યાં ના પણ ઉષ્ણ શ્વાસ દિલને અશ્રુ સૂકાવી દીધાં! સૂજે, પ્રાણ ! સુખે રહી નિડર તું ત્હારો ઊભો દાસ આ, તે સ્પર્શી તુજ ગાલ લાલ અધરે ચૂમી ને લેશે પ્રિયા ! શાન્તિમાં તુજ ભંગ એ નહિ કરે આલિંગી બન્ને ભુજે, સૂતી સિંહણ, કોણ ક્રુદ્ધ કરશે તેને જગાડી? કહે !</poem> <section end="40b" /><noinclude>{{block center/e}}{{સ-મ||કલાપીનો કેકારવ/૯૩|}}</noinclude> bmr6uwuda3tdsejbh71ky3z00wdq09n 104 33458 167612 129667 2022-08-24T15:54:04Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{block center/s}}</noinclude><poem>જોશે ભાગ્ય ગણી ઊભો અધર જે જુદો રહ્યો ઓષ્ઠથી, જેણે કો’ દિન શબ્દ મિષ્ટ ઉચરી શાંતિ પમાડી નહીં; માયાળુ નહિ ત્હોય ક્રૂર દિસતી નિદ્રસ્થ પ્યારી નહીં, એવા દર્શનને વિલોકી બનશે પ્રેમાર્દ્ર હૈયું સુખી! વ્હાલી પૂર્ણ સદોષ છે, જખમ આ કારી કર્યો કાળજે, ત્હોયે તે મમ ગીતની અસરથી નિશ્ચિન્ત સૂતી રહે! મ્હારૂં વજ્ર સમું કઠિન દિલ આ ચીરાય ઘાથી નહીં, હું તો ના નહિ તો રડું ટળવળું જ્યારે સુખે એ સૂતી ! સંયોગી તુજ ના બન્યો, વિરહમાં જીવું બની ભસ્મ હું, પ્યારી ! શું દુ:ખદાહ, શું જીવિત છે પ્યારૂં મને એવડું? એવું શું બનશે, પ્રિયે ! જગતમાં ત્હારા વિના હું જીવું? ત્હારી ખાક લગાવી અંગ પર શું બાવો બની હું ફરૂં? ત્હારાથી મુજ આ દ્વિધા નહિ બને હૈયું, પ્રિયે ! મૃત્યુથી, મ્હારી તું નવ લેશ ઓછી બનશે એ કાલરાત્રિ થકી, તું જાતાં નહિ હું રહું, જીવિતનો લોભી નથી હું નકી, તું સ્વર્ગે કર વાસ, એ સમજજે આ દાસ ઊભો તહીં! ત્હારાં કોમલ ગીતડાં મધુરવાં હું સાંભળી એકલો– ઘેલો મસ્ત બનીશ સ્વર્ગભૂમિમાં કો’ બાલ ન્હાના સમો; કેવી સુન્દર લ્હેરીઓ અનિલની, ત્હારા રૂડા બાલની– સેરો રેશમના સમી, નિજ કરે સ્પર્શી હશે ચાલતી ! કેવી મોહક વાટિકા, વનઘટા, પુષ્પો પરાગે ભર્યાં ! કેવા રંગીન ત્યાં હશે મધુકરો સંધ્યા સમે ગુંજતા ! ત્હારી શાલ સુવર્ણરંગી ચળકે સાડી ઝીણી ઉપરે; તેમાંથી તુજ દિવ્ય સૌ અવયવો દેખાઈ આછા રહે ! ત્યાંયે નાજુક વૃક્ષની વનઘટા માંહી છૂપેલો રહી, ત્હારા સૌ સુખના વિચાર રસીલા કલ્પી બનું હું સુખી, હા ! અદૃશ્ય સદા રહી તુજ કને જ્યાં તું ભમે ત્યાં ભમું, જેથી હું નવ કલાન્ત એક પલકે ત્હારાથી જુદો રહું ! તું ચૂંટે મધુપુષ્પ કોમલ કરે તે ના ગ્રહું હું કદી, વા ના દાબીશ સ્નિગ્ધ તે અધર હું લોભાઈ પિયુષથી;</poem><noinclude>{{block center/e}}{{સ-મ||કલાપીનો કેકારવ/૯૪|}}</noinclude> 7dut2b7lym1ez06dd65w06jyfnfmro6 104 33459 167613 129668 2022-08-24T15:59:45Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{block center/s}}</noinclude><poem>ત્હારાં ચંચલ નેત્રના ઝરણમાં ડૂબ્યો રહું સર્વદા, ત્હારી નાજુક પાદપંક્તિ પરની ધૂલી લગાવું શિરે ! હિંડોલા સમ ઝૂલતું જલભર્યું કાસાર ત્યાં સ્વર્ગનું – પુષ્પોની ખરતી સુગન્ધી રજથી બ્હેકી રહેલું બધું; સોનેરી ઢગ રેતના ચળક્તાં ભીના બનેલા જલે, આવી શાન્ત નિશા શશી સહ હવે તે સૌ પ્રદેશો પરે. શોધી તીર કદમ્બની સુખભરી છાયા ઘડી ત્યાં ઊભે, રેલી છે સહુ પાસ રેલ શશીની તે જોઇ તું તો હસે; ઇચ્છા સ્નાન તણી થતાં ચમકી તું ચોપાસ ભીરુ જુવે; ના ના હું નજરે કદી નહિ પડું: છું વૃક્ષડાળી પરે! તોડે ગાંઠ ન છૂટતાં કર વતી તું એક ચોળી તણી, લજ્જાળુ મન નીવિબંધ છૂટતાં શર્માઈ સ્તંભે જરી; ત્હોયે વસ્ત્ર સરે, પડે સરક્તું તે વિશ્વ જોતું રહે, ને એ કૌતુક તો બધું નયનથી પી જાઉં છું હું ખરે! હા હા ! દેહકળી દિગમ્બર બની પ્યારી ખીલી નીકળી; ઊડ્યા કેશ લપેટવા સ્તનતટો ને કેસરી શી કટિ; બે બાહુ કમલો તણા રસિકડા છે દંડ ન્હાના સમા, સ્કંધો કે સ્તન કોતરી બરફના પ્હાડેથી જાણે લીધાં ! ધીરી ઉદ્ધત છે ગતિ તુજ, પ્રિયે ! તું મોહમાયા દિસે ! ત્હારૂં ભવ્ય કપાલ સ્ફાટિક સમું તેજે ભર્યું છે ખરે; જંઘા છે કદલી, ગુલાબફુલડાં હાથેલિયો હાથની, લાંબી ડોક કપોત શી તુજ, પ્રિયે! ભ્રૂની લતા ચાપ શી! ચાલે બે ડગલાં નિરંકુશ બની, પ્હોંચી કિનારે હવે, ત્હારી નાજુક તું છબી નિરખતી, ઊભી તટે, વારિએ; કેવા સ્હર્ગતડાગનાં મધુરવાં મોજાં કૂદી આફળે! તે કેવાં તુજ પાદને રમતમાં ચુમ્બી ઉડે છે હવે ! મ્હારી અસ્થિર છે છબી સલિલમાં તે જોઇ કંપી જરા, રીસાઈ મનમાં, ડરી ચમકી તું, ધ્રૂજી પડી વારિમાં; નિચિ મંજુલ આકૃતિ જલ તણું ચીરી કલેજું ગઈ, કુંડાળું જલમાં પડ્યું ખળકતું હું તો રહ્યો જોઈ તે! </poem><noinclude>{{block center/e}}{{સ-મ||કલાપીનો કેકારવ/૯૫|}}</noinclude> slpjflcfy34iutb3y0ix9n6rc39euqx 104 33460 167614 129805 2022-08-24T16:13:54Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{block center/s}}</noinclude><section begin="43a" /><poem>આવું સ્વર્ગ વળી જહીં પ્રિય વસે તે હું ન છોડું કદી, તું સ્વર્ગે કર વાસ કે સમજજે આ દાસ ઊભો તહીં; પ્યારી ! કાં રડ તું? અરે દુ:ખભર્યા સ્વપ્ને વિંટાઈ હતી? પ્રેમીલા તુજ દાસને દુ:ખ દીધું તે શું વિચારી રહી? રે ! નિદ્રા ! રજની મહીં સ્તવન હું ત્હારું કરું છું સદા, ઇચ્છું હું પ્રિયની સખી સમજીને ત્હારી કને માગવા :- “વ્હાલીને સમજાવ પ્રીતિ કરવા: કાંઈ દયા લાવવા : “જેથી એ સુખમાં ઉઠી હૃદયથી ચાંપી મને લે પ્રિયા!”</poem> {{center|{{gap|15em}}૨૪-૬-’૯૪}} {{block center/e}} <section end="43a" /> <section begin="43b" />{{center|<big><big>'''હમારા રાહ'''</big></big>}} {{block center/s}} <poem>કટાયેલું અને બૂઠું ઘસીને તીક્ષ્ણ તેં કીધું; કર્યું પાછું હતું તેવું, અરે દિલબર! હૃદય મ્હારૂં ! ગમીના જામ પી હરદમ ધરી, માશૂક ! તને ગરદન; ન ખંજરથી કર્યા ટુકડા ! ન જામે ઇશ્ક પાયો વા ! પછી બસ મસ્ત દિલ કીધું, ઉઘાડી ચશ્મ મેં જોયું; સિતમગર ત્હોય તું મ્હારો ખરો ઉસ્તાદ છે પ્યારો! ગુલો મેં બાગનાં તોડી દીધાં સૌ ધૂળમાં ચોળી; બિછાનું ખારનું કીધું, ઉપર લોટી રહ્યો તે હું! મુબારક હો ત્હમોને આ ત્હમારા ઇશ્કના રસ્તા; હમારો રાહ ન્યારો છે, ત્હમોને જે ન ફાવ્યો તે! ત્હમારા માર્ગમાં મજનૂં અને લૈલી શીરીં ફરહાદ - ચીરાયેલાં કપાયેલાં પડ્યાં છે લોહીથી ભીનાં! ગુલામો કાયદાના છો ! ભલા એ કાયદો કોનો? ગુલામોને કહું હું શું? હમારા રાહ ન્યારા છે ! મને ઘેલો કહી, લોકો ! હજારો નામ આપો છો ! હમો મનસૂરના ચેલા ખુદાથી ખેલ કરનારા ! નહીં જાહોજલાલીના, નહીં કીર્તિ, ન ઉલ્ફતના– હમે લોભી છીએ, ના ! ના ! હમારા રાહ ન્યારા છે!</poem> <section end="43b" /><noinclude>{{block center/e}}{{સ-મ||કલાપીનો કેકારવ/૯૬|}}</noinclude> bsldw8xdt5isbv9kj48likm96zm0pmg 104 33461 167621 129807 2022-08-24T16:38:25Z Meghdhanu 3380 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Meghdhanu" />{{block center/s}}</noinclude><section begin="44a" /><poem> ત્હમારી બેવફાઈના, હરામી ને હલાલીના– ચીરી પડદા હમે ન્યારા ! હમારા રાહ છે ન્યારા ! હમે મગરૂર મસ્તાના ! બિયાબાંમાં રઝળનારા ! ખરા મહબૂબ સિંહો ત્યાં ! હમારા રાહ છે ન્યારા ! કુરંગો જ્યાં કૂદે ભોળાં, પરિન્દાનાં ઊડે ટોળાં, કબૂતર ઘૂઘવે છે જ્યાં, હમારા મ્હેલ ઊભા ત્યાં ! લવે છે બેત નદીઓ જ્યાં, ગઝલ દરખત રહ્યાં ગાતાં, હમે ત્યાં નાચતા નાગા ! હમારા રાહ છે ન્યારા ! ત્હમારા કૃષ્ણ ને મોહમદ, ત્હમારા માઘ, કાલિદાસ, બિરાદર એ બધા મ્હારા ! હમારા રાહ છે ન્યારા ! હતાં મ્હેતો અને મીરાં ખરાં ઈલ્મી ખરાં શૂરાં; હમારા કાફલામાં એ મુસાફર બે હતા પૂરાં ! પૂજારી એ હમારાં, ને હમો તો પૂજતા તેને, હમારાં એ હતાં માશૂક, હમો તેના હતા દિલબર! ત્હમારા રાજ્યદ્વારોના ખૂની ભપકા નથી ગમતા; મતલબની મુરવ્વત ત્યાં, ખુશામદના ખઝાના જ્યાં! હમો તમને નથી અડતા, હમોને છેડશો કો’ ના! લગાવી હૂલ હૈયે મેં નિચોવી પ્રેમ દીધો છે ! હવાઈ મ્હેલના વાસી હમે એકાન્ત દુઃખવાદી ! હમોને શોખ મરવાનો ! હમારો રાહ છે ન્યારો ! ખુમારીમાં જ મસ્તી છે ! તમે ના સ્વાદ ચાખ્યો એ: હમોને તો જગત ખારું થઈ ચૂક્યું, થઈ ચૂક્યું!</poem> {{center|{{gap|15em}}૧૨-૮-’૯૪}} {{block center/e}} <section end="44a" /> <section begin="44b" />{{center|<big><big>'''કુદરત અને મનુષ્ય'''</big></big>}} {{block center/s}} <poem> પહોંચે ના કર્ણે કલકલ ધ્વનિ આ જગતના, વહે ધીમાં ધીમાં ખળખળ અહીં શાન્ત ઝરણાં, વહે ધોધો ગાજી મધુર જ્યમ માતંગ ગરજે, રૂડાં બચ્ચાં ન્હાનાં ચપલ હરિણોનાં કૂદી રહે!</poem> <section end="44b" /><noinclude>{{block center/e}}{{સ-મ||કલાપીનો કેકારવ/૯૭|}}</noinclude> bsldu427rnil3msjohxasz376eqescr 106 46793 167606 167590 2022-08-24T14:08:11Z Meghdhanu 3380 સંદેશો અને સંકેત proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |પ્રકાર=પુસ્તક |શીર્ષક=વેળા વેળાની છાંયડી |ભાષા=gu |ગ્રંથ= |સર્જક=ચુનીલાલ મડિયા |અનુવાદક= |સંપાદક= |ચિત્રકાર= |મહાવિદ્યાલય= |પ્રકાશક=નવભારત સાહિત્ય મંદિર |સરનામું=અમદાવાદ |વર્ષ=2019 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |સ્રોત=pdf |Image={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૧}} |પ્રગતિ=UP |પાનાં=<pagelist 1="મુખપૃષ્ઠ" 2to3="-" 4to5="નિવેદન" 6to7="અનુક્રમ" 8to13="લોકજીવનનો અધ્યાસ" 14="13" /> |Volumes= |ટિપ્પણી={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૬}} {{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૭}} |Width= |Css= |Header= |Footer=<small>'''{{સ-મ|{{{pagenum}}}||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||{{{pagenum}}}}}'''</small> }} a950hi4nktdk35xl9vyk29c7f609n2v 167629 167606 2022-08-25T03:26:07Z Meghdhanu 3380 સ્વાર્થનાં સગાંઓ proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |પ્રકાર=પુસ્તક |શીર્ષક=વેળા વેળાની છાંયડી |ભાષા=gu |ગ્રંથ= |સર્જક=ચુનીલાલ મડિયા |અનુવાદક= |સંપાદક= |ચિત્રકાર= |મહાવિદ્યાલય= |પ્રકાશક=નવભારત સાહિત્ય મંદિર |સરનામું=અમદાવાદ |વર્ષ=2019 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |સ્રોત=pdf |Image={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૧}} |પ્રગતિ=UP |પાનાં=<pagelist 1="મુખપૃષ્ઠ" 2to3="-" 4to5="નિવેદન" 6to7="અનુક્રમ" 8to13="લોકજીવનનો અધ્યાસ" 14="13" /> |Volumes= |ટિપ્પણી={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૬}} {{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૭}} |Width= |Css= |Header= |Footer=<small>'''{{સ-મ|{{{pagenum}}}||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||{{{pagenum}}}}}'''</small> }} g3qyd54ajhapp5vnncgpofxq256q7nm 167641 167629 2022-08-25T03:35:08Z Meghdhanu 3380 પાંખ વિનાની પારેવડી proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |પ્રકાર=પુસ્તક |શીર્ષક=વેળા વેળાની છાંયડી |ભાષા=gu |ગ્રંથ= |સર્જક=ચુનીલાલ મડિયા |અનુવાદક= |સંપાદક= |ચિત્રકાર= |મહાવિદ્યાલય= |પ્રકાશક=નવભારત સાહિત્ય મંદિર |સરનામું=અમદાવાદ |વર્ષ=2019 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |સ્રોત=pdf |Image={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૧}} |પ્રગતિ=UP |પાનાં=<pagelist 1="મુખપૃષ્ઠ" 2to3="-" 4to5="નિવેદન" 6to7="અનુક્રમ" 8to13="લોકજીવનનો અધ્યાસ" 14="13" /> |Volumes= |ટિપ્પણી={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૬}} {{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૭}} |Width= |Css= |Header= |Footer=<small>'''{{સ-મ|{{{pagenum}}}||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||{{{pagenum}}}}}'''</small> }} 20wqujjvzurzvjdnunr7ln4do1bja7b 167655 167641 2022-08-25T03:46:38Z Meghdhanu 3380 જ્યોત ઝગે proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |પ્રકાર=પુસ્તક |શીર્ષક=વેળા વેળાની છાંયડી |ભાષા=gu |ગ્રંથ= |સર્જક=ચુનીલાલ મડિયા |અનુવાદક= |સંપાદક= |ચિત્રકાર= |મહાવિદ્યાલય= |પ્રકાશક=નવભારત સાહિત્ય મંદિર |સરનામું=અમદાવાદ |વર્ષ=2019 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |સ્રોત=pdf |Image={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૧}} |પ્રગતિ=UP |પાનાં=<pagelist 1="મુખપૃષ્ઠ" 2to3="-" 4to5="નિવેદન" 6to7="અનુક્રમ" 8to13="લોકજીવનનો અધ્યાસ" 14="13" /> |Volumes= |ટિપ્પણી={{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૬}} {{પૃષ્ઠ:Vela Vela ni Chhanyadi.pdf/૭}} |Width= |Css= |Header= |Footer=<small>'''{{સ-મ|{{{pagenum}}}||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|જ્યોત ઝગે||{{{pagenum}}}}}'''</small> }} eoe68s26xe72325kwbabzjbz97w0ume 104 47104 167615 167567 2022-08-24T16:17:37Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude>વાતાવરણ જામેલું એ આ વળતી ખેપમાં દૂર થઈ ગયું હતું. એની જગ્યાએ નિકટતા, નિખાલસતા અને નર્યા ઉલ્લાસની હવા જામી હતી. પહેલી ખેપ વેળા ચંપા અને નરોત્તમ એકમેકની નજીક બેઠાં હોવા છતાં બંનેની વચ્ચે જાણે કે જોજનનું અંતર હતું. આ વખતે બંને હૃદયો અજબ સામીપ્ય અનુભવી રહ્યાં હતાં. {{gap}}ગાડીવાન વશરામ હલકાભે૨ ૫૨ભાતિયું ગાતો હતો: ''{{Block center|<poem>જાગિયે રઘુનાથ કુંવર… {{જગ્યા|5em}}પંછી બન બોલે…</poem>}}'' {{gap}}સંતોકબા કે કપૂરશેઠને આવા ‘ગીતડા’માં જરાય રસ નહોતો પણ ચંપા અને નરોત્તમ તો ‘પંછી બન બોલે…’ની તૂક સાંભળીને અજબ આહ્‌લાદ અનુભવી રહ્યાં હતાં. {{gap}}મારગની બેય બાજુએ ઊભેલી વનરાજીમાં પંખીઓ જાગી ઊઠ્યાં હતાં. વૃક્ષોનાં પાંદડાં વચ્ચે પાંખનો ફફડાટ સંભળાતો હતો. રાત આખી ચાંચમાં ચાંચ પરોવીને એકબીજાની ગોદમાં પડી રહેલાં પક્ષી યુગલો પોતાના કંઠમાંથી પ્રભાતનું મંગલ ગાન છેડી રહ્યાં હતાં. ગાડીમાં બેઠેલું એક હૃદયયુગ્મ પણ એવા જ અનુભવમાંથી પસાર થઈ રહ્યું હતું. અલબત્ત, વડીલોની હાજરીમાં એમની જીભ સિવાઈ ગઈ હતી, પણ ઊડું ઊડું થવા મથતી એમની પાંખોમાં ફફડાટ અછતો નહોતો રહેતો. એમના મૂંગા કંઠમાં પણ નવજીવનના પરોઢનું નિઃશબ્દ ગાન નીકળવા મથી રહ્યું હતું. સૃષ્ટિનું એ સનાતન ગાન બંને જણાંને ઓઠે આવીને અટકી જતાં આખરે આંખો વાટે છલકાઈ રહ્યું હતું. {{gap}}પ્રથમ પ્રવાસ વખતે નરોત્તમ અને ચંપાનાં તારામૈત્રકો પકડી પાડીને મોટી બહેનને હેરાનપરેશાન કરી મૂકનાર નખરાળી જસી પણ અત્યારે બહેન-બનેવી વચ્ચે રચાતાં દૃષ્ટિસંધાનની પવિત્ર અદબ જાળવીને મૂંગી બેઠી રહી હતી. અરે, આમ આડે દિવસે તો ‘કાકા, આનું નામ શું ?’ ને ‘પેલાને શું કહેવાય ?’ એવા બાલિશ પ્રશ્નો પૂછી<noinclude><small>'''{{સ-મ|પંછી બન બોલે||૬૩}}'''</small></noinclude> kjbmpai5o11j1n91rng9ce5qhh7zxlv 104 47105 167616 167569 2022-08-24T16:18:30Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude>પૂછીને નરોત્તમનો જીવ ખાઈ જનાર બટુક પણ કોઈ અંતઃસ્ફુરણાને વશ થઈને સાવ મૂંગો બેસી રહ્યો હતો. {{gap}}આ સાર્વત્રિક મૌનનો ચેપ જાણે કે સંતોકબા અને કપૂરશેઠને પણ લાગુ પડેલો, તેથી તેઓ મનમાં ને મનમાં લગનની તૈયારીઓની યોજના ઘડી રહ્યાં હતાં. એમ પણ વિચારતાં હતાં કે ચંપા ઠેકાણે પડી એટલે હવે નાનકડી જસી માટે પણ મનગમતો મુરતિયો મળી જાય તો બેય બહેનોનાં લગન એકસાથે જ ઉકેલી નાખીએ. {{gap}}‘લ્યો, આ ઠેસન તો કળાણું !’ પરભાતિયાં ગાઈ ગાઈને થાક્યા પછી વશરામે કોઈને ઉદ્દેશ્યા વિના જ જાહેર નિવેદન કર્યું. {{gap}}છતાં વશરામના આ નિવેદનમાં હા-હોંકારો ભણવાનું કોઈને ન સૂછ્યું, પોતપોતાનાં દિવાસ્વપ્નોમાં વિહરી રહેલાં આ પ્રવાસીઓ હજી પણ મૂંગાં જ રહેવા માગતાં હતાં. {{gap}}પણ વાતોડિયા વશરામ માટે આ મૌન અસહ્ય હતું. એણે તો પછવાડે જોઈને પૂછ્યું: ‘કેમ બટુકભાઈ, કાંઈ બોલતા નથી ?’ {{gap}}કાચી ઊંઘમાંથી ઊઠીને ગાડીમાં ચડી બેઠેલો બટુક, સવારના પહોરની શીતળ લહે૨ીઓની અસર થતાં ચંપાના ખોળામાં જ ઊંઘી ગયેલો તે વશરામના આ પડકારનો પરિચિત અવાજ કાને પડતાં ઝબકીને જાગી ગયો. {{gap}}ગાડીમાંથી કોઈ પણ માણસ અત્યારે મારી સાથે વાતચીત કરવાના ‘મૂડ’માં નથી એમ સમજાતાં વશરામે બટુકને જ પૂછ્યું: ‘કોના ખોળામાં ઊંઘી ગ્યા’તા, હેં બટુકભાઈ ?’ {{gap}}‘કહો કે કાકીના ખોળામાં —’ {{gap}}પ્રભાતના રમ્ય વાતાવરણમાં પહેલી જ વાર રૂપાની ઘંટડી રણકી ઊઠી. {{gap}}ચંપા આ વાક્ય બોલતાં તો બોલી ગઈ, પણ ગજબની શરમાઈ ગઈ. {{gap}}બટુકે તો એથીયે અદકા મધુર અવાજે કાલી કાલી ભાષામાં એ<noinclude><small>'''{{સ-મ|૬૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}'''</small></noinclude> 8xcm380i8o55ustw7jlvip3xv377izu 104 47106 167618 167572 2022-08-24T16:20:21Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude>ચીસ પાડી: ‘ગાડી આવી’ અને બંને જણાંની પ્રણયગોષ્ઠી અધૂરી રહી. {{gap}}‘આવજો, આવજો !’ના અવાજો વચ્ચે ગાડી ઊપડી અને નરોત્તમ એ ઝડપભેર જતી ટ્રેનની પાછળ તાકી રહ્યો — અનિમિષ આંખે તાકી જ રહ્યો. {{gap}}અને એ મુગ્ધ નજ૨ સામે, થોડે દૂર ઊભેલો વશરામ મનમાં મલકાતો તાકી રહ્યો. {{gap}}આમ ને આમ સારી વાર થઈ ગઈ, ટ્રેન દેખાતી પણ બંધ થઈ ગઈ છતાં બે ચકચકતા પાટાની અનંત લંબાઈ તરફ તાકી રહેલા નરોત્તમે પોતાની દૃષ્ટિ પાછી વાળી જ નહીં ત્યારે તો વહેવારડાહ્યો વશરામ વધારે મલકાયો. પણ માદક સ્વપ્નોના ઘેનમાં પડેલા નાનાશેઠે રેલવેના પાટા ઉ૫૨ જે દૃષ્ટિ પરોવી હતી એને પાછી વાળવા કહેવાનું વશરામને ઉચિત ન લાગ્યું. એ કામગીરી તો આખરે બટુક જ બજાવવાનો હતો. {{gap}}ફરી પાછા ઘોડાગાડીમાં બેસવા માટે અધીરા થઈ ગયેલા આ બાળકે કાકાને એમની સ્વપ્નાવસ્થામાંથી જાગ્રત કર્યા વિના છૂટકો જ નહોતો. એણે નરોત્તમનો હાથ ખેંચીને જોરથી હલબલાવ્યો: ‘કાકા, હાલોની ઝટ, ગાડી તો ગઈ !’ {{gap}}‘હેં ?’ નરોત્તમ સાચે જ ઝબકીને જાગ્યો. પછી બટુકને સંભળાવવા કરતાં વધારે તો પોતાની જાતને જ સંભળાવ્યું: {{gap}}‘હા, ગાડી તો ગઈ !… ગઈ જ !’ {{gap}}નરોત્તમ ગાડીમાં ગોઠવાયો. એના કાનમાં — અને હૃદયમાં પણ — હજી વશરામે ગાયેલા પરભાતિયાની તૂક ગુંજતી હતી: ‘પંછી બન બોલે…’ {{center|✽}}<noinclude><small>'''{{સ-મ|૬૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}'''</small></noinclude> rosge4zt2dqyqpurcpvyc0pedmhg4rs 104 47107 167617 167570 2022-08-24T16:19:32Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude>વાક્યનું પુનરુચ્ચારણ કર્યું: ‘કાકીના ખોળામાં.’ {{gap}}ગાડીમાં પહેલી જ વા૨ સહુને મોકળે મને હસવાનું મળતાં વાતાવરણનો ભાર થોડો હળવો થયો. {{gap}}હવે તો ઓછાબોલાં સંતોકબાને પણ આ સંવાદોમાં રસ પડતાં એમણે પૂછ્યું: {{gap}}‘કાકી ભેળું મેંગણી આવવું છે, બટુકભાઈ ?’ {{gap}}‘મોટો થાઈશ ને, પછી આવીશ.’ બટુક બોલ્યો. {{gap}}‘બટુકભાઈ, કહોને કે કાકીને તેડવા આવીશ—’ વશરામે પાઠ પઢાવ્યો. {{gap}}‘કાકીને તેલવા આવીશ—’ {{gap}}‘ઘોડાગાડી લઈને તેડવા આવીશ—’ વશરામે વધારે વિગતો આપી. {{gap}}‘ઘોડાગાડી લઈને તેલવા આવીશ—’ {{gap}}‘ભલે, ભલે, જરૂ૨ આવજો હો !’ હવે તો કપૂરશેઠે પણ વિવેક કર્યો. {{gap}}‘લ્યો, આ ઠેસન આવી પૂગ્યું,’ વશરામે હાકલ કરી. {{gap}}ગાડી ઊભી રહેતાં, રાબેતા મુજબ અનેક આશરાગતિયાં માણસોનું ટોળું જમા થઈ ગયું. પણ આજે એ લોકોને દાદ આપવાની નરોત્તમને ફુરસદ જ ક્યાં હતી ? આગલે સ્ટેશને ગાડી છૂટી ગઈ હોવાથી સહુ ઝડપભેર પ્લૅટફૉર્મ ૫૨ પહોંચી ગયાં. {{gap}}કપૂરશેઠ અને સંતોકબા દૂરંદેશીથી કે પછી સાહજિક રીતે જ કોઈક કામને વિશે જરા આઘેરાં નીકળી ગયાં અને નરોત્તમ તથા ચંપા-જસીને થોડી વાર એકલાં પડવા દીધાં. આ તકનો લાભ લઈને નરોત્તમે થોડી ધીમી ગુફ્‌તેગો કરી. જોકે વચ્ચે વચ્ચે ‘કાકા, શું કિયો છો ? મને કિયો, મને કિયો’ની બટુકની બાલિશ ખલેલ તો ચાલુ જ હતી, પણ આ બંને જુવાન હૈયાં અત્યારે બટુકની હાજરી સાવ ભૂલી જ ગયાં હતાં. {{gap}}થોડી જ વા૨માં ભખ ભખ કરતું એંજિન આવી પહોંચ્યું અને બટુકે<noinclude><small>'''{{સ-મ|પંછી બન બોલે||૬૫}}'''</small></noinclude> smsj19c3hdq4086xkopzy0e2e8ns3gn 104 47110 167619 167575 2022-08-24T16:21:18Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude><br> <br> <br> {{Float right|<big>'''૮'''</big>}} {{સ-મ| | |<big>'''સાચાં સપનાં'''</big> }} <br> <big>'''સૂરજ'''</big> આથમવા ટાણે કપૂરશેઠ મેંગણીને સીમાડે પહોચ્યા ત્યારે પાદરમાં એભલ આહીર પણ પોતાનાં ગાયભેંસનું ખાડું ભેગું કરીને ગામમાં પ્રવેશતો હતો. {{gap}}શેઠને જોતાં જ એભલે આનંદપૂર્વક પૂછ્યું: ‘કાં કપૂરબાપા, ગામતરે જઈ આવ્યા ને ?’ {{gap}}‘હા, હા.’ શેઠે પણ એટલા જ આનંદભેર ઉત્તર આપ્યો: ‘ગામતરે જઈ આવ્યાં ને એક સારા સમાચાર પણ લેતાં આવ્યાં—’ {{gap}}‘શું સારા સમાચાર છે ?’ {{gap}}‘આપણી ચંપાબેનનું સગપણ કરતાં આવ્યાં,’ શેઠને બદલે અધીરા સંતોકબાએ જ એભલને ઉત્તર આપી દીધો. {{gap}}‘બવ હારું, બવ હારું, મા !’ ભોળા આહીરે હરખ કર્યો. ‘હવે ઝટ ઝટ લગન કરો એટલે અમ જેવાનાં મોઢાં ગળ્યાં થાય—’ {{gap}}‘અટાણે તો અમારે દોઢ શેર દૂધ જોઈશે’ સંતોકબાએ સામેથી કહ્યું, ‘હીરબાઈને કહે કે ઝટ ઢોર દોહી લિયે.’ {{gap}}‘આ અબ ઘડીએ ઢોરાં દોવાઈ ગ્યાં હમજો ની !’ એભલે ઝાંપામાં દાખલ થઈને પોતાના વાડા તરફ વળતાં કહ્યું. કપૂરશેઠે વરસોથી આહીરને ઘેર દૂધનું લગડું બાંધી રાખેલું અને પરિણામે બંને ઘર વચ્ચે સારો નાતો બંધાઈ ગયેલો. {{gap}}ડેલીએ પહોંચતા જ સંતોકબાએ ચંપાને હુકમ કર્યો: {{gap}}‘જા, ઝટ હીરબાઈને વાડેથી દુધનો કળશો ભરી આવ્ય. અટાણે તાજેતાજું દોવાતું હશે. દૂધનું ગળું ને છાશનું તળું. ગામ આખું<noinclude><small>'''{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૬૭}}'''</small></noinclude> q6xgvb9cabgqsjnpnxkeqo8o0ra8t2q 104 47111 167620 167576 2022-08-24T16:22:16Z Amvaishnav 156 /* Validated */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Amvaishnav" /></noinclude>ઉલેચી જાય પછી એ દૂધમાં સ્વાદ ન રહે.’ {{gap}}ચંપાએ ઝટપટ પાણિયારાની કાંધી પરથી દોઢશેરિયો કળશો ઉતારીને માથે રાખવાળો હાથ ફેરવી લીધો. પછી એ ઝગમગતા વાસણમાં પોતાના ઝગમગતા મુખારવિંદનું પ્રતિબિંબ નિહાળતી નિહાળતી એ એભલ આહીરના વાડા તરફ જવા નીકળી. {{gap}}એભલ આહીરના વાડાના વિશાળ ફળિયામાં હીરબાઈ ભેંસ દોહી રહ્યાં હતાં. ભગરીનાં આઉમાંથી તાંબડીમાં છમછમ દૂધની શેડ પડતી હતી. પાતળી સોટા જેવી સુડોળ આહીરાણીની ગૌરવરણી ખુલ્લી પીઠ પરનો બરડો, હરિયાળા ખેતર વચ્ચેથી વહેતા ધોરિયાની જેમ શોભી રહ્યો હતો. એ પીઠ પર અત્યારે એભલનો નાનકડો છોકરો બીજલ પલાણ કરતો હતો ને ‘મા, મને ભૂખ લાગી… રોટલો દે, નીકર ભગરીને ભડકાવી મેલીશ,’ એવી ધમકીઓ દઈ દઈને માતાને પ્રેમાળ રીતે પજવી રહ્યો હતો. {{gap}}હીરબાઈ આ અણસમજુ છોકરાને ફોસલાવી-પટાવી રહી હતી: ‘અબઘડી ચાર શેડ પાડીને તને રોટલો દઈશ. હો ગગા ! ભલો થઈને ભગરીને ભડકાવજે મા, નીકર અબઘડીએ ઓલી ચંપીબેને દૂધ લેવા આવી ઊભશે તો દૂધને સાટે શું દઈશ, મારાં કાળજા ?’ {{gap}}‘કાળજાં નહીં, મારે તો દૂધ જોઈએ, દૂધ !’ વાડામાં પ્રવેશતાં જ ચંપાએ મીઠો ટહુકો કર્યો. {{gap}}ચંપાને જોઈને બીજલ માની પીઠ પરથી ઊતરી ગયો. ચંપાને આવકાર આપ્યો: {{gap}}‘આવો, બેનબા, આવો ! આજ તો કાંઈ બવ મલકાતાં મલકાતા આવો છો ને ! હરખ તો જાણે કે હૈયે માતો નથી ! આટલો બધો શેનો હરખ છે, મને વાત તો કર ! {{gap}}‘એભલકાકાએ તમને સંધાય સમાચાર દઈ દીધા લાગે છે !’ ચંપાએ કહ્યું, {{nop}}<noinclude><small>'''{{સ-મ|૬૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}'''</small></noinclude> e9jmg7zt51y67vgy4ze0icykiky6ba0 104 47112 167656 166836 2022-08-25T10:40:43Z Snehrashmi 2103 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Snehrashmi" /></noinclude> {{gap}}‘મને કોઈએ કાંઈ સમાચાર નથી દીધા.’ હીરબાઈએ અજાણ હોવાનો ડોળ કર્યો. {{gap}}‘તમને સંધીય ખબર પડી ગઈ લાગે છે !’ {{gap}}‘તારા વિના મને કોણ વાવડ આપે ?’ હીરબાઈએ દૂધની તાંબડી લઈને ખાટલા ઉપર બેસી જતાં કહ્યું. {{gap}}‘હીરીકાકી, હવે મને ઝટ દૂધ ભરી દિયો, નીકર વાળુમાં અસૂરું થાશે.’ હીરબાઈની ગોદમાં લાડપૂર્વક બેસી જતાં ચંપાએ કહ્યું. {{gap}}‘ભલે અસૂર થાય, મને સરખીથી વાત નહીં કરે ત્યાં લગણ હું દૂધ નહીં આપું.’ {{gap}}હીરબાઈની વત્સલ ગોદમાં ચંપા વહાલસોયી માતાની હૂંફ માણી રહી. આહીરાણી પણ આ યુવતી કેમ જાણે પોતાનું પેટજણ્યું સંતાન હોય એવી મમતાથી ચંપાની પાંગરતી દેહલતા પર પ્રેમાળ હાથ ફેરવી રહી. {{gap}}સગપણના સમાચાર તો આહીરાણીએ પતિને મોઢેથી સાંભળ્યા જ હતા, છતાં એ અજબ રસપૂર્વક ચંપાને મોઢેથી સવિસ્તર અહેવાલ સાભળી રહી. ચંપાએ પણ મોકળે મને પોતાના મનોભાવ વ્યક્ત કર્યા. દૂધનો કળશો જાણે કે વિસરાઈ ગયો અને બંને સ્ત્રીહૃદયો સ્વાભાવિક રીતે જ સમયનું ભાન ભૂલી ગયાં… {{gap}}‘મોટીબેન, કેટલી વાર ? વાડામાં જસી આવી ઊભી અને ભાવી જીવનના સપનાં સંભળાવી રહેલી ચંપાને જાગ્રત કરી: ‘બા તો વાટ જોઈને થાકી ગયાં !’ {{gap}}‘આય હાય ! મને હીરીકાકીએ વાત કરવા બેસાડી રાખી ને હું તો ભૂલી જ ગઈ !’ કહીને ચંપા ખાટલા પરથી ઊઠી. {{gap}}હીરબાઈએ દૂધ ભરી આપીને ચંપાને વિદાય આપી: ‘ઠીક લ્યો જાવ, અટાણે તો અસૂરું થયું, પણ પછે નિરાંતે પેટ ભરીને વાતું કરશું —’ {{nop}}<noinclude><small>'''{{સ-મ|સાચાં સપનાં||૬૯}}'''</small></noinclude> ib6wvmy77buk0nv2eqggwxa3i2rpjlw 104 47382 167592 2022-08-24T13:59:40Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>આવી વાયકાઓ એને બહુ સાચી લાગતી નહોતી. જે દિવસે એણે નરોત્તમને સ્ટેશન ઉપરથી સામાન ઉપાડતા મજૂરના સ્વાંગમાં જોયેલો તે દિવસથી આ યુવતીના કુમળા માનસમાં ગજબનાક ગૂંચવણ ઊભી થઈ ગયેલી. દિવસો જતા ગયા તેમ તેમ એ ગૂંચવણમાં એવો તો વધારો થતો ગયેલો કે એની ગઠની ગાંઠ કેમેય કરી છૂટી શકે એમ નહોતી. રાજકોટથી પાછા ફરતી વેળા સ્ટેશન ઉપર કીલાએ પેલી પાંચ રૂપિયાની નોટ પાછી વાળતાં મામાને મોઢે જે વાત કહી હતી. એ સાંભળીને ચંપા અવશ્ય હરખાઈ હતી–પેલો ‘મજૂર’ તો ફર્સ્ટ ક્લાસના ડબ્બામાં બેસીને મુંબઈ જતો હતો, એવું સાંભળીને એણે ઊંડો પરિતોષ પણ અનુભવ્યો હતો—પણ ઊંડે ઊંડે એનું મન આ સમાચારોની સચ્ચાઈ અંગે શંકાશીલ હતું. ‘આમ બની શકે ખરું? એક વાર જેણે વખાના માર્યા સ્ટેશન ઉપર મજૂરી કરી, એ આમ મુંબઈની સહેલસફર કરી શકે ખરું? આ શંકાની સાથોસાથ જ ચંપાના ચિત્તમાં એક બીજું વહેણ પણ વહેતું: ‘આમ કેમ ન બની શકે? સ્ટેશન ઉ૫૨થી સામાન ઉપાડ્યો, એ મારી પરીક્ષા કરવા જ કેમ ન કર્યું હોય! મારું પાણી માપી જોવા ને મને છેતરવા જ આ નાટક કેમ ન કર્યું હોય?—એ સાચે જ મુંબઈનો વેપાર કેમ ન ખેડના હોય! ઓતમચંદ શેઠ પોતે હવે આટલો મોટો વેપાર ખેડે છે, વજેસંગ ઠાકોર જેવાનો વજેભાગ વેચાતો લ્યે છે, તો એનો ભાઈ એનાથી સવાયો કેમ ન હોય! આ બંને ચિત્તપ્રવાહોના સંગમસ્થાને જાણે એક નવું જ વિચા૨વહેણ A એ આવું સુખ પામે તો હુંય કેટલી સુખી થાઉં!' અંતરાય સમો પ્રશ્ન આવી ઊભતો હતો: ‘પણ હું એટલે કોણ ?' હું એની શું સગી? મારે ને એની વચ્ચે હવે શું સગાઈ? તે દિવસે આ વિચારવહેણ થોડુંક આગળ વધતું હતું ત્યાં જ માર્ગમાં હું એને નહીં પરણું! ૩૧૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૫}}'''</small></noinclude> olpfb4h06deug1j5q7ienvsg824rbi6 104 47383 167593 2022-08-24T14:00:22Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude><noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૧૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૬}}'''</small></noinclude> 1t8hirodt6070mtvk58p5ex8zn510he 167594 167593 2022-08-24T14:00:46Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>માથે ભાર ઉપાડીને મામાની ડેલીએ મૂકવા આવેલા, ત્યારે મેં એને કહેવા માંડેલું, ‘અરે, તમે તો મારા ત્યારે એમણે અધવચ્ચે જ કહી દીધેલું ને, કે હવે કાંઈ નહીં.’ ‘સાચેસાચ હું એની કાંઈ નહીં?’ આ પ્રશ્ન ચંપાના સંતપ્ત હૃદયને વારે વારે તાવી રહ્યો હતો. ત્યારે જ ચંપાને ખ્યાલ આવ્યો કે હું વિચારના વમળમાં અટવાઇ ‘કેમ મૂંગી થઈ, ગગી?’ હી૨બાઈનો અવાજ કાન પર અથડાયો ગઈ છું અને હીરીકાકીએ મને પકડી પાડી છે. એ તુરત એણે સ્વસ્થ થઈને, આહીરાણીને કશી ગંધ ન જાય માટે હોઠ ૫૨ જે શબ્દો આવ્યા એ ઉચ્ચારી નાખ્યા: ‘હું તો આ ‘તને ગમે છે, આ ૨મકડું?’ કહીને હીરબાઈએ બીજલન હાથમાંથી લઈને એ રમકડું ચંપાના હાથમાં મૂક્યું. બીજલના હાથમાં છે ઈ રમકડું જોયા કરતી'તી.’ આ હતું, એક ગોરા યુગલનો આકાર ઉપસાવતું કાચનું રમકડું આ પ્રદેશમાં આ રમકડું મળે જ નહીં, એમાં અંકિત થયેલ માનવીએ પણ નવાં હતાં—એમના ચહેરામહોરા, એમનો પહેરવેશ અને એમન અદા બધું જ અહીં અજાણ્યું હતું. ‘આ વિલાયતી રમકડાં તો જો, ગગી! આ ભાયડો-બાયડી ભેગ ઊભાં છે; કેવાં લાગે છે!' હીરબાઈએ કહ્યું. ‘આ તો ગોરા સાહેબલોક છે, હીરીકાકી!' ચંપાએ રાજકોટ જ આવ્યા પછી પ્રાપ્ત કરેલા અલ્પ જ્ઞાનનો ઉપયોગ કરીને ઉમેર્યું: ‘અ સાહેબ છે, ને આ એની મઢમ છે! સાહેબે એની મઢમના મા ઉપર છત્રી ઢાંકી રાખી છે– ‘શું વિલાયતના માણસની ચતુરાઈ છે, ગગી!’ હીરબાઈર અહોભાવ વ્યક્ત કર્યો: ‘આવાં, અકલ કામ ન કરે એવાં રમક કાઢ્યાં છે!’ ૩૧૬ વેળા વેળાની છાંય.<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૧૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૬}}'''</small></noinclude> 7en4ah2gyu9tv50ro4j9kxlfg6z2cfu 104 47384 167595 2022-08-24T14:01:45Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>S | || si AL ‘પણ આ વિલાયતી રમકડું આંહીં કેમ કરીને આવ્યું?’ ચંપાએ પૂછ્યું. ‘લે! હું તો તને કહેતાં જ ભૂલી ગઈ! આ તો ઓતમચંદ શેઠ હમણાં આપી ગયા બીજલને!’ ‘પણ ઓતમચંદ શેઠ ક્યાંથી લાવ્યા હશે? આપણા મુલકમાં તો આવાં રમકડાં થાતાં નથી ક્યાંય—' ‘આ તો મુંબઈથી આવ્યાં છે!' ‘મુંબઈથી!’ ચંપાએ પૂછ્યું. ‘મુંબઈથી કોણ લાવ્યું?’ ‘લે! તને ખબર નથી? તમચંદ શેઠનો નાનો ભાઈ મુંબી જાય ને, એણે આ રમકડાં મોકલ્યાં—' ‘કોને? બીજલને?’ ના, ના, બટુકને... વાઘણિયે મોકલાવ્યાં'તાં, એમાંથી ઓતમચંદ શેઠ આટલાં બીજલ સારુ લેતા આવ્યા ' ચંપાને સમજાઈ ગયું... ઘણું ઘણું સમજાઈ ગયું. આજ સુધી મનમાં ઘોળાઈ રહેલ શંકાઓ અને સંશયો પણ દૂર થઈ ગયાં. ઓતમચંદ શેઠની અને નરોત્તમની નૂતન સમૃદ્ધિની સાંભળેલી વાતો અને હવે કીલાભાઈએ પેલા ‘મજૂર’ની મુંબઈની ખેપ વિશે જે વાત કરેલી એમાં પણ તથ્ય જણાયું. શંકાઓનું નિવા૨ણ થયા પછી ચંપા એક પ્રકારનો રોમાંચ પણ અનુભવી રહી. હીરબાઈએ જોવા આપેલા રમકડાનું એણે ફરી ફરીને નિરીક્ષણ કર્યું. ફરી ફરીને એને નખશિખ નિહાળી જોયું... આ રમકડું ચંપાના પ્રિય પાત્રે મોકલ્યું હતું. કોને માટે મોકલાવ્યું છે, એની શી ચિંતા? અત્યારે, એ મોકલનારની એક વેળાની વાગ્દત્તાના હાથમાં સાવ આકસ્મિક રીતે આવી પડ્યું હતું અને એમાં શાનું આલેખન હતું?—એક સ્ત્રી અને એક પુરુષનું. ભલે ને એ આકૃતિઓ પરાયા દેશનાં પરાયાં પ્રજાજનોની રહી! ચિરંતન નારીનું જ હતું ને! પ્રતીક તો ચિરંતન પુરુષ અને હું એને નહીં પરણું! ૩૧૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૧૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૭}}'''</small></noinclude> fwd05lsmsvb8guyjh7mafu3paf1eixt 104 47385 167596 2022-08-24T14:02:37Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘ભાઈ બિચારા કેવા હેતાળવા, કે વિલાતનાં રમકડાં આ ભાણિયાને રમવા આપી ગયા!’ હીરબાઈ બોલતાં હતાં. પણ આહીરાણીની આવી ઉક્તિઓમાં ચંપાને હવે રસ રહ્યો નહોતો. આ રમકડું કોણ આપી ગયું, અને કોને આપી ગયું એન પણ આ યુવતીને તમા નહોતી. એનાં પ્રણયપુષ્ટ ચક્ષુ તો રમકડામાં કંડારાયેલ સંશાત્મક આકૃતિને જ ધારી ધારીને નીરખી રહ્યાં હતાં... યુવકને આલિંગીને ઊભેલી યુવતી અને યુવતીના મસ્તક ઉપર યુવકે ધરેલી છત્રછાયામાં એ કેટલી સુરક્ષિત અને નિશ્ચિંત લાગતી હતી.! જીવનસાથીની છત્રછાયા તળે એ કેટલી આત્મશ્રદ્ધા અનુભવતા હતી!... ‘ભાઈ બિચારા આવ્યા'તા તો વેપારને કામે–વજેસંગ ઠાકોરની ડેલીએ-પણ... પણ ભાણિયા સારુ આટલાં રમકડાં ભેઠમાં બાંધતા આવ્યા!' હીરબાઈ હજી પણ પોતાના ભાઈના પ્રેમની પ્રશસ્તિ કરી રહ્યાં હતાં. ચંપા આ પ્રશસ્તિ ત૨ફ સાવ બેધ્યાન હતી. એના પ્રિયમિલનોત્સુક ચિત્તતંત્રનો તાર તો સંધાઈ ગયો હતો, આ રમકડું મુંબઈની બજારમાંથી ખરીદીને મોકલી આપના૨ વ્યક્તિ સાથે. તુરત ભોળી મુગ્ધાએ આ નિર્જીવ આકૃતિઓમાં વ્યક્તિત્વારોપણ પણ કરી દીધું... પોતાનું ને નરોત્તમનું સુખી સૌહાર્દ સરજાયું છે... અતૂટ અને અખંડ સાહચર્ય... એકબીજાને સહારે જીવી રહેલાં બે જીવનસાથીઓ... અરે! આ કાચના દીકરામાં કેટકેટલા ભાવો ભર્યા છે! ‘ગગી, ૨મકડું તને બહુ ગમી ગયું, કાંઈ?’ ચંપાને ક્યારની મૂંગી ઊભેલી જોઈને આખરે હીરબાઈએ પૂછી જ નાખ્યું. કહીને, ચંપાએ જરા ખચકાઈને ઉમેર્યું: ‘જાણે આપણને મોટેરાંને પણ ‘હા, કાકી!— જુઓને, કેવું મજાનું રમકડું છે!−ગમી જાય એવું" રમવાનું મન થઈ જાય એવું!’ ૩૧૮ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૧૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૮}}'''</small></noinclude> 0b89t2pyqtsdnolto7z15z2yd4m96yq 104 47386 167597 2022-08-24T14:02:54Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>આહીરાણી ચંપાનું મનોગત પારખી ગયાં તેથી કે પછી કશા ખ્યાલ વિના જ બોલ્યાં: ‘તું પણ હજી ક્યાં બહુ મોટી થઈ ગઈ છે! સાસરે નથી ગઈ ત્યાં લગી હજી બાળપણ જ ગણાય ને!’ અને પછી પોતાની સ્વભાવગત ઉદારતાથી કહ્યું: ‘આ પૂતળું તને ગમી ગયું હોય તો તું લઈ જા! સાંભળીને ચંપાનું હૈયું હરખાઈ ઊઠ્યું... પોતે જેની માગણી કરતાં શરમાતી હતી, એ વસ્તુ સામેથી જ આ રીતે વણમાગી આવી પડશે એવી તો એને કલ્પના પણ નહોતી. ‘ના, ના, આ તો બીજલને રમવા સારુ મોકલ્યું છે, હું કેમ લઈ જાઉં?’ કેવળ ઔપચારિક ઢબે ચંપા બોલી ગઈ. ‘અરે બીજલને તો ઘણાંય રમકડાં પડ્યાં છે... આ છુક છુક ગાડી છે, આ વિલાયતી વાજાં છે...' ચંપા ફરી હરખાઈ ઊઠી. મનમાં વિચારી રહી, મારા હૈયાની વાત હીરીકાકી જાણી ગયાં છે કે શું! હું આટલી વાર મૂંગી મૂંગી ઊભી રહી એમાં એ મારા મનની વાત સમજી ગયાં હશે? ચંપા હર્ષાનુભવ સાથે થોડો ભય પણ અનુભવી રહી. ‘લઈ જા, ગગી, લઈ જા!’ આહીરાણીએ આગ્રહપૂર્વક રમકડું આપ્યું, ‘બીજલને તો ઘરમાં ગાડું એક રમકડાં પડ્યાં છે.’ પ્રેમાળ આહીરાણીએ પ્રેમપૂર્વક આપેલી આ ભેટ ઉપર ચંપાએ સાડલાનો છેડો સંકોરી દીધો. ‘ઢાંકીને શું કામ લઈ જાશ?’ હીરબાઈએ કુતૂહલથી પૂછ્યું. ‘કોક જોઈ જાય તો?’ ‘જોઈ જાય તો શું થઈ ગયું વળી? શું કોઈની ચોરી કરી છે?’ ‘ના, ના, પણ કોઈ પૂછે, કે આ કોણે મોકલ્યું તો... તો.’ ‘તો કહી દેવું, ચોખું ને ચટ, કે નરોત્તમ શેઠે મોકલ્યું છે… હું એને નહીં પરણું! ૩૧૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૧૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૧૯}}'''</small></noinclude> g4pn9gs3zn2fbyqxv9wxhbbqone8nl7 104 47387 167598 2022-08-24T14:03:20Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘હાય હાય! એમ કહેવાય કોઈને?’ એટલું બોલીને ચંપા હસત હસતાં ઘ૨ ત૨ફ જવા નીકળી. ચંપા શરમાતી-સંકોચાતી છતાં મનમાં હરખાતી હરખાતી ઘે: પહોંચી ત્યારે પણ કપૂરશેઠ અને સંતોકબા વચ્ચે ગંભીર ગુફતેગં ચાલુ જ હતી: ‘દ૨બા૨ની ડેલીએ આવ્યા! ઠાકોરનો ભાગ વેચાતો લીધો. સંતોકબા હજી પણ આશ્ચર્ય વ્યક્ત કરી રહ્યાં હતાં. મને તો વા ગળે ઊતરતી નથી—’ મનેય ૫૨થમ તો નહોતી ઊતરતી, પણ નરભા ગોરે કીધું ત સાચું માનવું પડ્યું,’ કપૂરશેઠ ગમગીન અવાજે કહેતા હતા. ‘પણ ગામધણીનો માલ જોખવો એ કાંઈ ૨મત વાત કોથળિયુંમાં કસ જોઈએ—’ ‘હશે જ. કોળિયું ઠલવ્યા વિના તે આવડો મોટો વેપાર થો થઈ શકે ? પછી તો સાવ ભૂખ ભેગા થઈ ગયા’તા ' ‘પણ કોળિયું ઠલવવાનું એનું ગજું છે, ખરું? દીવાળું કાઢ્ય “મનેય એ જ કૌતક થાય છે.’ કપૂરશેઠ બોલતા હતા, મ હું ધોલેરે ગયો તો તંયે ખબર પડી કે સંધોય કપાસ ઓતમચં ટકો ઊંચો ભાવ આપીને ખંડી લીધો છે—' ‘સાચું કહો છો?’ ‘હા, બજારમાં આજે ઓતમચંદની હૂંડી નગદ નાણાં જેવ સુધી સુરતવાળા આત્મારામ ભૂખણની હૂંડીના ભાવ ઊંચા બોલાત હવે વાઘણિયાની હૂંડીની સાખ વધી છે.’ ‘પણ આટલો બધો માલ લઈ નાખે છે ક્યાં?’ ‘વિલાયત ચડાવે છે, એમ વાત સાંભળી છે—' ૩૨૦ વેળા વેળાની છાંય<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૦}}'''</small></noinclude> kgg9euq54j32olf237psgngpf7dikr9 104 47388 167599 2022-08-24T14:03:43Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>, 1 4 ‘પણ વિલાયતમાં કપાસ નહીં ઊગતો હોય?’ ‘વિલાયતમાં તો, કહે છે કે કોલસા સિવાય કાંઈ નથી પાકતું એટલે અમેરિકાથી ૩ મંગાવીને મિલ ચલાવે છે. મનસુખલાલ ગયા કાગળમાં લખતા'તા કે હમણાં અમેરિકામાં લડાઈ ફાટી નીકળી છે એટલે વિલાયતની મિલો અટકી પડી, ને આપણા રૂની માંગ વધી ગઈ છે… સંતોકબાને આ આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થકારણમાં કશો રસ નહોતો— વિશ્વવેપા૨ની વિગતોમાં એમને ગતાગમ પણ નહોતી. એમને તો એક જ ચિંતા પરેશાન કરતી હતી: મુફલિસ ઠરેલો ઓતમચંદ ફરી પાછો માલદા૨ કેમ કરીને બની ગયો?’ મન તો થયું કે નરોત્તમને લીધે જ ઓતમચંદ શેઠ મુલિસમાંથી વડીલો વચ્ચે ચાલી રહેલો આ સંવાદ સાંભળીને ચંપાને કહેવાનું માલદાર બન્યા છે; પણ એણે કશું બોલવાને બદલે મૂંગા રહેવાનું જ ઉચિત ગણ્યું. એ તો કરુણ છતાં રમૂજભરપૂર જીવનનાટકનો ઘલ જોવા ઇંતેજાર હતી. મોટી બહેન સાડલા તળે કશુંક છુપાવીને લાવી છે, એમ સમજાતાં જસીએ ચંપાને પૂછ્યું: ‘છેડા નીચે શું ઢાંક્યું છે?' પેટીમાં મૂકી દીધું અને ફરી માતાપિતા વચ્ચે ચાલી રહેલા રસિક ‘તારે શી પડપૂછ?’ કહીને ચંપાએ પેલું ૨મકડું સંભાળપૂર્વક સંવાદ તરફ કાન માંડ્યા. કે ‘એણે નરભા ગોર પાસે રસોઈ કરાવવાની ના પાડી, ને કીધું ગામમાં મારી બેનનું ઘર છે. ત્યાં જમવા જઈશ’ ગામમાં,’ સંતોકબા કહેતાં હતાં: ‘લાડકોરની એક આઘેની સગાઈની ‘પણ ઓતમચંદ શેઠની બેનનું નામ તો આપણે સાંભળ્યું નથી, આ બેન છે ખરી; પણ એને ઘરે જમવા ગયા હશે તો તો આપણને ખબર પડ્યા વિના થોડી રહેવાની છે? એની છોકરી, શારદા હું એને નહીં પરણું! ૩૨૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૧}}'''</small></noinclude> 7lbg0qr368n0r4db2d70yigman1a1rv 104 47389 167600 2022-08-24T14:04:10Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>આપણી ચંપાની સહીપણી છે. આજે કોઈ મહેમાન જમવા આવ્યા હશે તો ચંપા જાણી આવશે—’ ‘મને તો લાગે છે કે એણે બહેનના ઘરનું બહાનું જ કાઢ્યું હશે– પોતાને ઘરે પહોંચવાની ઉતાવળ હશે, એટલે.’ મનેય એમ લાગે છે.’ મનમાં આછું આછું મલકાતી ચંપા અંદરના ઓરડામાં ઊભી ઊભી ઓસરીમાં થતી આ વાતચીત સાંભળી રહી હતી, ત્યાં જ ટપાલીનો પરિચિત અવાજ કાને પડ્યોઃ ‘લેજો, કપૂરબાપા!’ ‘લ્યો, મનસુખલાલનો જ કાગળ નીકળ્યો!' કપૂ૨શેઠ બોલ્યા. ‘ફોડ્યા વિના તમને કેમ ખબર પડી?’ ‘એના અક્ષર ને આ વિલાયતી પેઢીનું છાપેલું જાય ને! નામ ઓળખાઈ ગોત્યું છે કે નહીં? ‘વાંચો તો ખરા, શું લખે છે!’ સંતોકબાએ કહ્યું, ‘કોઈ નવું ઠેકાણું ‘બિચારાએ હજાર ઠેકાણાં તો ગોતી દીધાં'તાં, પણ આપણી છોકરીને એકેય મનમાં ઊતર્યું નહીં એમાં કોઈ શું કરે?’ કહીને ચંપા વિશે બબડતા કપૂરશેઠે કાગળ વાંચવા માંડ્યો. કાગળ વંચાતો રહ્યો એ દરમિયાન ઓસરીમાં શાંતિ પથરાઈ પણ એમના કરતાંય, કાગળની વિગતો જાણવાની વધારે તાલાવેલી ગઈ, પત્રનો સારાંશ જાણવા માટે સંતોકબા તલપાપડ થઈ રહ્યાં તો ચંપાને લાગી હતી. સંતોકબાની અધીરાઈમાં કેવળ કુતૂહલ હતું, રહેલી એ દરમિયાન એને જે માનસિક સંતાપ વેઠવો પડ્યો હતો, ત્યારે ચંપાની અધીરાઈમાં ચિંતા હતી, ઉદ્વેગ હતો. પોતે મામાને ઘેર એની અસર હજી પણ સર્વાંશે દૂર થઈ નહોતી. મુનસના છોકરા સહિત જે અનેક હાલીમવાલી યુવાનો સમક્ષ એને ઉપસ્થિત થવું વેળા વેળાની છાંયડી ૩૨૨<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૨}}'''</small></noinclude> mw82u3e6lcspzp8n5r7109o2qjqlsmw 104 47390 167601 2022-08-24T14:04:41Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude><noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૩}}'''</small></noinclude> pxvedtyp2p1hxvgt4d95pe1poqccxsw 167602 167601 2022-08-24T14:05:04Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>પડેલું, એની રિબામણી એ હજી ભૂલી નહોતી. મામાના આજના કાગળમાં હજી કોઈ નવા યુવાન માટેનું સૂચન નીકળશે કે શું, એવો કલ્પિત ભય એ સેવી રહી. અને એ કલ્પિત ભય સાચો પડ્યો. તો કાગળ પૂરો વાંચી રહીને પિતાશ્રી બોલી ઊઠ્યા: ‘આ વખતે મનસુખભાઈએ સારામાં સારું ઠેકાણું ગોત્યું છે!” ‘સાચે જ?’ સંતોકબાએ સંતોષ વ્યક્ત કર્યો. ચંપાનાં નસીબ અંતે ઊઘડી ગયાં!’ ‘ઘેરે ગાડીઘોડાની સાહ્યબી છે!’ કપૂરશેઠે વિગતો આપવા માંડી. ‘ને દેશાવરનો મોટો વેપા૨!’ ‘કયા ગામના છે?’ ‘રાજકોટના જ!’ ‘પણ મૂળ કયા ગામના?’ ‘એ તો હજી લખે છે, કે બરાબર તપાસ કરી નથી, પણ રહે છે રાજકોટમાં જ,' કપૂરશેઠે કહ્યું, ‘એનું નામ છે, ૫૨ભુલાલ.' ‘નામ તો બહુ ઠાવકું છે. પણ બાપનું નામ? કુળ? શાખ?’ ‘એ સંધય વધારે તપાસ કર્યા પછી લખશે, એમ કહે છે. પણ આમાં લખે છે, કે આવો જુવાન બીજો કોઈ નહીં જડે...' તો અકળાઈ ઊઠી કે એણે બહાર ઓસરીમાં આવી હિંમતભેર આ ‘જુવાન’ વિશેની આટલી વિગત સાંભળીને જ ચંપા એવી સંભળાવી દીધું: ‘હું એને નહીં પરણું!’ હું એને નહીં પરણું! ૩૨૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૩}}'''</small></noinclude> rrumqqrl7hi3af7hk0j7zacly4zsi8m 104 47391 167603 2022-08-24T14:05:53Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>૩૨ સંદેશો અને સંકેત મંચે૨શાના ‘કુશાદે’ બંગલાની પરસાળમાં બેઠો બેઠો નરોત્તમ પોતાના વહી ગયેલા જીવનવહેણનું સિંહાવલોકન કરી રહ્યો હતો નાનીશી જિંદગીમાં બની ગયેલી મોટી મોટી ઘટનાઓ યાદ કરી ક૨ીને એ હર્ષ અને શોકની મિશ્ર લાગણીઓ અનુભવી રહ્યો હત જીવનની આ ગંગાજમના ઉપર વિચાર કરતાં કરતાં નરોત્તમ ધ્યાન કમ્પાઉંડની બહારના રસ્તા ઉપર ગયું. એક યુવત આત્મશ્રદ્ધાભે૨ કમ્પાઉંડનો દરવાજો ઉઘાડીને અંદર આવતી જણાઈ મંચે૨શા તો અત્યારે ઘરમાં હતા નહીં, તેથી આ યુવતી કો મળવા આવી હશે એ નરોત્તમને સમજાયું નહીં પણ યુવતી નરોત્તમ તરફ જ મુસ્કુરાતી આગળ વધી, તેથી નરોત્તમને વધા નવાઈ લાગી. પરસાળનાં પગથિયાં ચડતાં ચડતાં એ જાણે કે ક્રૂ૨૫ણે કટાક્ષમ બોલી: ‘કેમ છો, પરભુલાલ શેઠ?’ નરોત્તમ વધારે વિસ્મય પામીને આ આગંતુકને અવલોકી રહ્ય સાંભળીને એ એવો તો ડઘાઈ ગયો હતો કે એને ‘આવો’ કહી આ અજાણી વ્યક્તિને મોઢેથી ૫૨ભુલાલ શેઠ' જેવું સંબોધ આવકાર આપવાનું પણ ન સૂઝ્યું. આવતાં પૂછ્યું: ‘કે પછી નરોત્તમભાઈમાંથી પરભુલાલ શેઠ થ ‘ઓળખાણ-પિછાણ કાંઈ પડે છે?” યુવતીએ હિંમતભેર નજી એટલે જૂનાં સગાંવહાલાં સહુ ભુલાઈ ગયાં?’ આવો સીધો ને સટ પ્રશ્ન સાંભળીને નરોત્તમ વધારે ગૂંચવણ વેળા વેળાની છાંય ૩૨૪<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૪}}'''</small></noinclude> t5ttpc6pz027cpwzbioq7gzqyphxuby 104 47392 167604 2022-08-24T14:06:28Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude><noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|હું એને નહીં પરણું !||૩૨૫}}'''</small></noinclude> 4rx8fbwkaxvxsf25jbftly3b27a9vzt 167605 167604 2022-08-24T14:07:14Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>i ત * || શું 9. પડ્યો. ‘જૂનાં સગાં’નું સૂચન મળતાં એને આગંતુકનો અણસાર તો પરિચિત લાગ્યો, પણ એ ઓળખી કાઢવાનું હજી મુશ્કેલ બની રહ્યું. નરોત્તમ વિસ્ફારિત આંખે આ ‘જૂનાં સગાંવહાલાં’નું આક્રમણ અવલોકી રહ્યો હતો, ત્યાં જ આગંતુકે ત્રીજો પ્રશ્ન પણ પૂછી નાખ્યો: ‘હવે તો મુંબઈ ખેડનારા મોટા વેપારી થઈ ગયા, એટલે મેંગણીવાળાં ગરીબ સગાંસાંઈ શેનાં સાંભરે?’ ‘કોણ? શારદા” નરોત્તમ એકાએક બોલી ઊઠ્યો. ક્યારનો ઓળખ પાડવા મથી રહ્યો હતો, મનમાં નામ પણ ગોઠવી રહ્યો હતો. એમાં ‘મેંગણીવાળાં સગાં’નો ઉલ્લેખ એને મદદરૂપ બની ગયો. હવે યાદ આવ્યું કે લાડકોરભાભીનાં દૂરનાં માસી મેંગણી ગામમાં રહે છે, એની આ દીક૨ી છે, અને એનું નામ છે, શારદા. ‘તમને, શેઠિયા માણસને સગાંવહાલાંનાં નામ સબળ યાદ રહે છે?’ ટોણાના જ ટીપસૂરમાં શરૂ થયેલી શારદાની ઉક્તિઓ આગળ વધી. ‘તું તો ભારે મિજાજી નીકળી કાંઈ!’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘ઝાઝે વસે જોઈ, ને નામ ભુલાઈ ગયું હતું એમાં ઓળખતાં જરાક વાર લાગી ત્યાં તો મહેણાં ઉપ૨ મહેણાં મારવા મંડી!' ‘તમે મને એકલીને જ નથી ભૂલી ગયા... બીજાંય ઘણાને ભૂલી ગયા છો—’ ‘કોને?’ નરોત્તમે પૂછ્યું, ‘કોણ ભુલાઈ ગયું છે?' કહ્યું, ‘શેઠિયા માણસ કોને કહેવાય!’ ‘કોણ ભુલાઈ ગયું છે, એય પાછું ભુલાઈ ગયું લાગે છે!’ શારદાએ સાથોસાથ, આ યુવતીના અણધાર્યા આગમનનું કારણ પણ સમજાઈ નરોત્તમને સમજાતાં વાર ન લાગી શારદા શું કહેવા માગે છે. જીવનવહેણના નવા પલટા અંગે નરોત્તમ વિચાર કરતો રહ્યો • વાર આ બોલકણી છોકરી થોડી મૂંગી રહી શકે એમ હતી? ગયું. એટલી સંદેશો અને સંકેત ૩૨૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૨૫}}'''</small></noinclude> 1ki2ca2xsp1e6x3uo4rbu0rjwgrxfta 104 47393 167607 2022-08-24T14:08:39Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>યાદ આવે છે?’ એના મોઢામાંથી તો નવો પ્રશ્ન વછૂટી જ ગયો હતોઃ યાદ તો કરી જુઓ! બરોબર સંભારી જુઓ. કોઈ કરતાં કોઈ કાબેલ ધારાશાસ્ત્રીની ઢબે જાણે કે ઊલટતપાસમાં પુછાયેલા આ અર્થસૂચક પ્રશ્નનો એકમાત્ર અને એકાક્ષરી ઉત્તર તો ‘હા’ હતો. પણ એ હકાર શી રીતે વ્યક્ત ક૨વો એ ભોળા નરોત્તમને સમજાયું નહીં. ‘બરોબર સંભારી સંભારીને યાદ કરી જુવો!’ શારદાની પજવણી ચાલુ હતી. ‘કોણ ભુલાઈ ગયું છે, ભલા?’ હવે નરોત્તમને ખ્યાલ આવ્યો કે શારદા તો ચંપાની બાળગોઠિય છે, અને તેથી જ પોતાની સહીપણીનો સંદેશ લઈને અહીં આવી છે મારે મોટેથી ચંપાનું નામ લેવડાવવાની જાણે કે પ્રતિજ્ઞા કરીને જ અને આટલા ઉત્સાહથી આ પજવણીભરી પૂછગાછ કરી રહી છે. અહીં આવી લાગે છે. સામી વ્યક્તિના આદેશ અનુસાર વર્તવામ નરોત્તમને જાણે કે પોતાનો અહમ્ ઘવાતો લાગ્યો તેથી એ કર્ બોલવાને બદલે મૂંગો મૂંગો હસતો જ રહ્યો. ‘તમે તો ભારે ભુલકણા નીકળ્યા, ભાઈ! માણસ જેવા માણસ આમ સંચોડા ભૂલી જાવ છો, તે તમારે પનારે પડનારાના તો કેવ હાલ થાય!” શા૨દાએ પ્રેમભર્યા પ્રહારો ચાલુ રાખ્યા. અરે, કાં બોલવાને બદલે આમ મરક મરક શું કર્યા કરો છો?... મોઢામ મરી ભર્યાં છે?... કે પછી કોણ ભુલાઈ ગયું છે એનું અમે સાડલા પહેરનારીઓ શું કરશું પછી?... બોલી નાખો ઝાં શરમાવ છો?... અરે, તમે ભાયડા માણસ શ૨માવા બેસશો ત નરોત્તમે હવે બોલવા ખાત૨ જ બોલી નાખ્યું: ‘કોઈ યાદ નથ કોણ ભુલાઈ ગયું છે?’ આવતું—’ ૩૨૬ નામ લેત વેળા વેળાની છાંય.<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૨૬}}'''</small></noinclude> sk1tv6qvjv1bqqk6c6iz10q7eraz2c4 104 47394 167608 2022-08-24T14:09:27Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>] પણ આવો બનાવટી ઉત્તર સાંભળીને શારદા કાંઈ શાંત રહે એમ નહોતી. એણે તો સાડલા તળે ક્યારની ઢાંકી રાખેલી એક ચીજ બહાર કાઢી. નાનકડા કપડામાં વીંટાળેલી એ વસ્તુ તરફ નરોત્તમ કુતૂહલથી જોઈ રહ્યો. આ ચાલાક છોકરી હવે કયો દાવ અજમાવે એ જાણવા એ ઇંતેજાર બની રહ્યો. શારદાએ એ નાનકડી પોટકી પર બાંધેલું કપડું છોડી નાખ્યું તો એમાંથી એક વિલાયતી રમકડું નીકળી પડ્યું. એક ગોરો સાહેબ છત્રી લઈને ઊભો છે અને એની છાયામાં લપાઈને એની મઢમ ઊભી છે. નરોત્તમ તો આભો બનીને આ રમકડા તરફ જોઈ જ રહ્યો. ‘હવે કાંઈ યાદ આવે છે?’ શારદાએ કહ્યું, ‘હવે તો તમે ગમે ભુલકણા હશો ને, તોય યાદ આવ્યા વિના નહીં રહે.’ એ વધારે ગૂંચવણમાં પડ્યો. ઝડપભેર બોલી ગયો: ‘આ રમકડું નરોત્તમને એક યાદ તો તાજી થઈ પણ એ યાદને પરિણામે તો તેવા મેં ‘હવે બટુક સારુ વાઘણિયે મોકલાવ્યું'તું—' ચંપાએ તમને મોકલાવ્યું છે. ‘પણ એની પાસે ક્યાંથી આવ્યું? કેમ કરીને આવ્યું?’ ‘એનું તમારે શું કામ?’ શારદાએ કહ્યું, ‘આ તો તમારી મોકલેલી ચીજ ચંપાએ પાછી તમને મોકલી દીધી ને ભેગાભેગું કહેવરાવ્યું પણ છે, કે— બોલતાં બોલતાં શારદા ઇરાદાપૂર્વક જરા ખચકાઈ, એટલે નરોત્તમે પૂછ્યું: ‘શું? શું કહેવરાવ્યું છે?’ છે, એને ભેગાં જ રહેવા દેજો—' ‘એમ કહેવરાવ્યું છે કે આ રમકડામાં જે બે જણાં ભેગાં ઊભાં ‘હા...’ ‘આ બેય જણાં નોખાં ન પડી જાય એનું ધ્યાન રાખજો—' નરોત્તમ ઘડીભ૨ મૂંગો થઈ ગયો તેથી શારદાએ વધારે ભારપૂર્વક સંદેશો અને સંકેત ૩૨૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૨૭}}'''</small></noinclude> cwoyo04lw5aqyjn2nuxzpnm65o55yma 104 47395 167609 2022-08-24T14:10:02Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>કહ્યું: ‘સાંભળ્યું ને પરભુલાલ શેઠ, ચંપાએ કહેરાવ્યું છે કે આ રમકડામાં છે એવી આપણી જોડી પણ અખંડ જ રાખજો નરોત્તમને આ આખીય રમત સમજાઈ ગઈ. ચંપાએ યોજેલો ચાતુરીભર્યો વ્યૂહ સમજાઈ ગયો. શારદાએ કરેલું દૂતીકાર્ય હવે સમજાઈ ગયું અને પોતાની વાગ્દત્તાએ આ નિર્જીવ રમકડામાં આરોપેલો સાંકેતિક સંદેશ પણ સમજાઈ ગયો. ‘કેમ, કાંઈ મૂંઝવણમાં પડી ગયા, ૫૨ભુલાલ શેઠ?’ શારદાએ પૂછ્યું. ‘મને પરભુલાલ શેઠ કહીને બોલાવીશ તો હું તારી સાથે વાત નહીં કરું,’ નરોત્તમે કહ્યું. એ નામે જ તમને બોલાવવા જોઈએ ને?’ કહીને, શારદાએ પૂછ્યું: ‘પણ તમે પોતે જ આવું બનાવટી નામ રાખ્યું છે, પછી તો ‘આ બનાવટી નામે તો મેંગણીમાં કેવો ગોટાળો કર્યો છે, એની તમને ખબર છે?” મેંગણી સુધી આ નામ પહોંચી ગયું છે?' ‘હા—' ‘પણ પહોંચાડ્યું કોણે?’ ‘ચંપાના મામાએ, મનસુખભાઈએ,’ શારદા બોલી. મનસુખભાઈએ મેંગણી કાગળ લખ્યો, કે ચંપા સારુ પરભુલાલ કરીને એક છોકર ગોતી રાખ્યો છે…’ ‘સાચે જ?’ ‘હા. એ સમાચાર સાંભળીને ચંપાએ સંભળાવી દીધું કે પરભુલાલ હું નહીં પરણું—' ‘તો પછી કોને પરણશે ?’ ‘નરોત્તમને જ!’ શારદાએ કહ્યું. અને બંને જણાં ખડખડાટ હસી પડ્યાં. ‘આ તો બહુ ભારે ગોટાળો થઈ ગયો!’ નરોત્તમ બોલ્યો. વેળા વેળાની છાંય. ૩૨૮<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૨૮}}'''</small></noinclude> ea4aoholl7htex7wqz3vrffg8dasqab 104 47396 167610 2022-08-24T14:11:04Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>। 1 ‘તમે જ હાથે કરીને ગોટાળો ઊભો કર્યો છે, એમાં કોઈ શું કરે? શારદાએ કહ્યું: ‘ચંપા તો બિચારી મને પરભુલાલ નામના કોઈક અજાણ્યા માણસ સાથે પરણાવશે એમ સાંભળીને ધ્રુસકે ધ્રુસકે રોયા કરે છે—’ ‘એટલો બધો ગોટાળો થઈ ગયો છે?’ નરોત્તમે હસતાં હસતાં પૂછ્યું. ‘ગોટાળો કરવામાં તમે કાંઈ બાકી રાખ્યું છે?' ‘હજી તો થોડુંક બાકી છે,’ નરોત્તમે કહ્યું. ‘આમેય આટલો ગોટાળો થયો છે, તો હવે એને પૂરો જ કરજે...' ‘હું પણ હજી ગોટાળો કરું?’ “હા, ક૨વો જ પડશે, નરોત્તમે કહ્યું: નથી હવે.’ ‘એ વિના બીજો છૂટકો ‘પણ આવી બનાવટ તે કરાતી હશે, ભલા માણસ! ચંપા તો, પરભુલાલનું નામ સાંભળીને પોશ પોશ આંસુએ રુવે છે-ક્યાંક કૂવો-હવાડો ન પૂરી બેસે તો સારું—' ‘અ૨૨૨!—એટલી બધી વાત!—' ‘તે તમને અહીં બેઠાં શું ખબર પડે કે ચંપા બિચારી તમારી પાછળ કેટલી ઝરે છે! એટલે તો, હું અહીં આવતી'તી ત્યારે એણે આ રમકડું મોકલીને આટલું કહેવરાવ્યું કે-' ‘પણ આ રમકડું એના હાથમાં આવ્યું, ક્યાંથી?’ ‘એ હું તમને નિરાંતે કહીશ... એની તો બહુ લાંબી વાત છે, શારદાએ કહ્યું: ‘હમણાં તો તમે ઝટ જવાબ કહેવરાવી દિયો એટલે એના જીવને નિરાંત થાય.' ‘ચંપાને તમે ભલે કહો કે પરભુલાલ મારું જ નામ છે; પણ બીજા કોઈને આ વાત કરવાની નથી. —' ‘કા૨ણ?’ સંદેશો અને સંકેત ૩૨૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૨૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૨૯}}'''</small></noinclude> qt7y9viorq0nztky4ifkmedvnqasmvo 3 47397 167622 2022-08-24T23:42:26Z New user message 396 નવા સભ્યનાં ચર્ચાનાં પાના પર [[ઢાંચો:સ્વાગત|સ્વાગત સંદેશ]]નો ઉમેરો wikitext text/x-wiki {{ઢાંચો:સ્વાગત|realName=|name=મહેશ વ્યાસ}} -- [[સભ્ય:Sushant savla|Sushant savla]] ૦૫:૧૨, ૨૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨ (IST) qqurrbta6axxevye41v7wnqq39yb5yp 104 47398 167623 2022-08-25T03:20:23Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘કા૨ણ એટલું જ કે બીજા કોઈને ખબર પડે તો વધારે ગોટા થઈ જાય એમ છે… ‘તમે તે કેવી વાત કરો છો!’ ‘તને હમણાં નહીં સમજાય, પણ હું સાચું કહું છું. મારું ના નરોત્તમ છે, એવી મનસુખભાઈને જાણ થઈ જાય તો એને બ માઠું લાગી જાય! ‘પણ આવાં નાટક તે ભજવાતાં હશે?’ ‘અરધું તો ભજવાઈ ગયું છે, એટલે હવે તો ગમે તેમ કરી પૂરેપૂરું ભજવવું પડે ને?’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘માણસને ઘણી વાર સાર જિંદગી કરતાં નાટકની જિંદગી જોવી વધારે ગમે છે. ‘એ તો કોઈ પારકાની જિંદગીનાં નાટક જોવાં ગમે,’ શારદા કહ્યું, ‘પોતાની જિંદગીમાં તે કાંઈ નાટક કરાતાં હશે?’ ‘કોઈ વાર કરવાંય પડે,' શારદા સાથેની આટલી વાતચીત પ આટલી નિકટતા કેળવાઈ હોવાથી નરોત્તમે અંત૨ની વાત કહેવા માંડ ‘તને ખબર છે, અહીં રાજકોટમાં અમારાં સગાંવહાલાં બહુ હું શરૂઆતમાં અહીં આવ્યો ત્યારે એ સહુ સગાં મારી ઓળખા જ ભૂલી ગયાં હતાં. રસ્તામાં સામાં મળી જાય તો મને જોયો જોયો ક૨ીને આઘાં તરી જતાં. હવે એ બિચારાંને સહુને ખબર પ કે મંચેશાની પેઢીમાં પરભુલાલ નહીં પણ નરોત્તમ કામ કરે છે, વળી પાછી એમને ઓળખાણ તાજી ક૨વાની તકલીફ લેવી પડે ને ‘સમજી! સમજી! ત્યારે તો સ્ટેશન ઉપર મજરી કરી. ત્યારે પ નાટક જ ભજવતા હતા, ખરું ને?’ ‘મજૂરી? સ્ટેશન ઉ૫૨?’ આવેલા ને?’ શા૨દાએ યાદ આપી. કે પછી, બીજું ઘણુંય ભૂ ગયા, એમ એ વાત પણ ભૂલી જવા માગો છો?’ ‘કેમ વળી? માથે સામાન ઉપાડીને મનસુખભાઈને ઘેરે મૂ વેળા વેળાની છાંય ૩૩૦<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૩૦}}'''</small></noinclude> 735vhdhiwr7bz6csrxhu5ki0q77lkb0 104 47399 167624 2022-08-25T03:21:40Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>2 મ 2 \: A ત !' ઊ ડી 1. 4. ‘પણ તને કોણે આ વાત કહી?’ નરોત્તમે પૂછ્યું. ‘ચંપાએ જ વળી, બીજું કોણ કહે? તમને મજૂરી કરતા જોઈને, બિચારીને ભોંય ભારે પડે એટલી ભોંઠામણ થઈ પડી. ને પછી છાને ખૂણે રોઈ રોઈને અરધી થઈ ગઈ—’ ખરેખર? ‘નહીં ત્યારે? બિચારીથી કોઈને કહેવાય પણ નહીં, ને સહેવાય પણ નહીં, આવું નાટક તમે તો ભજવેલું,’ કહીને શારદાએ સીધો પ્રશ્ન ફેંક્યો: ‘તમને જરાય દયા પણ નથી આવતી?’ હવે નરોત્તમને સમજાયું કે શારદાને વિશ્વાસમાં લીધા વિના છૂટકો નથી. તેથી એણે પોતાના રાજકોટનિવાસનો અથથી ઇતિ ઇતિહાસ રજૂ કરી દીધો. કીલા કાંગસીવાળાનો પરિચય આપ્યો. ફીલાની દોરવણ તળે જ પોતે આગળ વધી રહ્યો છે એ સમજાવ્યું, સ્ટેશન ઉ૫૨ જે કહેવાતી ‘મજૂરી’ કરેલી એમાં પણ કીલાનું જ સૂચન હતું એની ખાતરી આપી. આ બધો ઘટસ્ફોટ કરતી વેળા નરોત્તમની નજ૨ તો ચંપાએ મોકલેલ પેલા સંશાસૂચક રમકડા ઉપર જ કેન્દ્રિત થયેલી હતી. અંગે પ્રતીતિ થઈ. એ પ્રતીતિને કા૨ણે જ એણે સૂચક પ્રશ્ન પૂછ્યો: નરોત્તમની આ નિખાલસ વાતો સાંભળી શારદાને એની નિષ્ઠા ‘તો પછી. હવે મેંગણી જઈને ચંપાને હું શું જવાબ આપું?’ ઉપર ગંભીરતા છવાઈ ગઈ. પોતે વિચાર કરતો રહ્યો એટલી વારમાં સાંભળીને, પેલી યુગલમૂર્તિ સામે તાકી રહેલા નરોત્તમના મોઢા - શારદાએ ફરી વાર પૂછી નાખ્યું: ‘ચંપાએ આ રમકડું મોકલીને એના હૈયાની વાત કહેવડાવી. હવે તમે શું કહેવડાવો છો?” મંચેરશાના દીવાનખાનામાં નજર ફેરવવા લાગ્યો. નરોત્તમ જાણે કે મૂંઝવણ અનુભવી રહ્યો હોય એમ મૂંગો મૂંગો સંદેશો અને સંકેત ૩૩૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૩૧}}'''</small></noinclude> 6hou6m7b77netooi4dohmimmncnm9e3 104 47400 167625 2022-08-25T03:22:37Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘કાંઈક એવું કહેવરાવો, કે જેથી એને ઉચાટ ઓછો થાય. મનમ કચવાટ ઓછો થાય, જીવને નિરાંત થાય—' ‘તું મોઢે જ કહી દેજે ને’ નરોત્તમે સૂચવ્યું. ‘આવી વાતમાં મોઢાનાં વેણ કોઈ માને?’ ‘તું તો ભારે કાયદાબાજ નીકળી –મોટા બારિસ્ટર જેવી!’ નરોત્ત કહ્યું: ‘મારી પાસેથી લેખિત દસ્તાવેજ લેવું છે?’ ‘દસ્તાવેજ પણ શું કામનું? ચંપાને બિચારીને વાંચતાં કે લખત થોડું આવડે છે?’ શારદાએ સ્ફોટ કર્યો. એટલે તો બિચારીએ પોતાન મનની વાત તમને પહોંચાડવા સારુ આ રમકડાનું ઓઠું લીધું-' ‘હું પણ એવું જ કંઈક ઓઠું લઉં તો કેમ? નરોત્તમ બોલતાં ત બોલી ગયો. પણ તુરત પાછો મૂંઝવણમાં પડી ગયો. ‘સોનાથી ઊજળું શું બીજું?’ શારદાએ કહ્યું, ‘તમેય કાંઈક એ જ એંધાણ મોકલો કે બિચારીના અંતરનો ઉચાટ ઓછો થાય ભેગાભેગું તમારું સંભારણું પણ નજર સામે રહ્યા કરે.’ નજરે દીવાનખાનામાં આમતેમ જોવા માંડ્યું. શારદાને મોઢેથી ‘સંભારણું'નું સૂચન સાંભળીને નરોત્તમે ઝીણ દરમિયાન, શારદાએ ચંપાની વકીલાત કરવાનું તો ચાલુ રાખ્યું હતું: પહોર તમે એની આંખ સામે જ રહ્યા કરોન ‘મારી બહેનપણીને કાંઈક એવું સંભારણું મોકલો, કે આ હવે નરોત્તમ હસવાનું રોકી ન શક્યો: ‘મારી છબી પડાવી મોકલું?’ સાહેબલોક જેવી વાત કરો છો!’ શારદાએ ઠપકો આપ્યો. ‘છબ ‘હાય હાય! આ શું બોલો છો? આ શહેરમાં રહીને તમે ત મોકલો, ને ચંપાનાં માબાપના હાથમાં આવે તો બિચારીને ગળાર્ટૂ જ દઈ દિયે કે બીજું કાંઈ કરે?” ૩૩૨ ' 0 વેળા વેળાની છાંય<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૩૨}}'''</small></noinclude> 8akfdci58a0g5ypmbl66w8uwn3kzy0k 104 47401 167626 2022-08-25T03:23:44Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>] ' ]]. દીવાનખાનાનાં રાચરચીલા પર શોધક નજ૨ ફેરવતા નરોત્તમની આંખ એકાએક ચમકી ઊઠી. સામેની ટચૂકડી ટિપૉય ઉ૫૨ ૫ડેલી હાથીદાંતની એક સારસ-સારસીની જોડલી ઉપર એની નજર ઠરી હતી. મંચેરશા મુંબઈ ગયેલા ત્યારે હાથકારીગરીનું આ કોતરકામ ખરીદતા આવેલા. આ જરથોસ્તી જીવ પોતે તો એકાકી હતા, પણ એમનું જિગર એક કવિનું હતું, એટલે આ પક્ષીયુગલનું પ્રતીક એમને જચી ગયેલું. એમાંનું આલેખન કેવું અર્થસભર અને સંજ્ઞાત્મક હતું! દ્વૈતમાંથી અદ્વૈત સાધતું સારસયુગલ એકબીજાની ડોકમાં ડોક પરોવીને હતું. સારસ-સારસીની સુડોળ પ્રલંબ ગરદનો જાણે કે એકબીજી સાથે વણાઈ જઈને એક બની જતી હતી. બે જુદાં જુદાં શરીરો જાણે કે એક જ નાકે શ્વાસ લેતાં હતાં. માનવપ્રણયની પરિભાષા નહીં જાણનાર આ પક્ષીઓના પ્રસન્ન પરિતૃપ્ત મુખભાવ પોકારી પોકારીને કહેતા: ‘અમે બે નથી, એક જ છીએ, અમારાં જીવન ઘણાવાણાની જેમ વણાઈ ગયાં છે. અમને મૃત્યુ સિવાય બીજું કોઈ બળ વિચ્છિન્ન નહીં કરી શકે.’ નરોત્તમને યાદ આવ્યું કે સારસ-જોડલી જીવનપર્યંત સજોડે સંયુક્ત જ રહે. એક સાથીના વિયોગ પછી બીજું ઝૂરી ઝૂરીને આપમેળે જ મૃત્યુ પામે છે. અતૂટ સખ્યનું આ પ્રતીક નરોત્તમની આંખમાં વસી ગયું અને એ એણે શારદાના હાથમાં મૂકતાં કહ્યું: ‘લ્યો, આ તમારી સહીપણીને આપજો.’ શારદા પણ ઘડીભર તો આ પ્રતીક તરફ પ્રસન્ન ભાવે જોઈ રહી. એમાં સમાયેલો ગઢાર્થ અને સાથેનો સાંકેતિક સંદેશ સમજતાં આ સ્રીહૃદયને શાની વાર લાગે? ‘કાલે જાતાવેંત, છાનીમાની ચંપાને આપી આવીશ,' શારદાએ ઉત્સાહભેર કહ્યું, ‘બીજું કાંઈ મોઢામોઢ કહેવડાવવાનું નથી?’ સંદેશો અને સંકેત ૩૩૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૩૩}}'''</small></noinclude> q0z7srpsowlxnxw5irsx6b2xzkq5rxt 104 47402 167627 2022-08-25T03:24:17Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘આ ચીજ પોતે જ ઓછું કહે છે કે હજી વધારે કાંઈ કહેવડાવ પડે?’ નરોત્તમ બોલ્યો. ‘સમજી ગઈ! સમજી ગઈ! આ બે પંખીની જેમ તમે ભેગાં રહેવાનાં" કહીને શારદાએ મજાકમાં ઉમેર્યું: નરોત્તમભાઈ, તમે તે ગજબના પહોંચેલ નીકળ્યા! પણ એમાં કાંઈ નવાઈ જેવું નથી.. અંતે તો તમે વ૨ કોના? ચંપાના જ ને!’ ને તું પણ કાંઈ ઓછી માયા નથી!” નરોત્તમે વળતી મજા કરી. ‘આ રમકડાના સાટાપાટાનું કારસ્તાન કરી ગઈ! તું પણ અ તો સહીપણી કોની?—' ‘તમારી ચંપાની જ! એણે તો મને આ સુઝાડ્યું. મારી તો આમ અકલ પણ કામ ન કરે,’ કહીને શારદાએ છેલ્લો ટોણો મારી લીધો જેવું તમે કારસ્તાન કર્યું, એવું ચંપાએ કર્યું ' ને?’ ‘ને એ બેય કા૨સ્તાનમાં કાસદિયાનું કામ શારદાએ કર્યું. બરોબર ‘હું તો તમારા આ નાટકમાં સખીની જેમ દાસી જેવું કામ ક છું સંદેશા લઈ આવવાનું ને લઈ જવાનું ' ‘આને નાટક કહે છે, તું?’ ‘નહીં વળી? નરોત્તમભાઈ પરભુલાલ શેઠનો પાઠ ભજવે, એને નાટક નહીં તો શું ચેટક કહેવાતું હશે?’ ‘તો હવે આ નાટકની વાત તારા મનમાં જ રાખજે,’ નરોત્તમે સૂચના આપી: ‘મેંગણીમાં કોઈને પરભુલાલના સાચા નામની જાણ ‘એક ચંપા સિવાય,’ કહીને શા૨દા હસતી હસતી બંગલા બહાર ક૨૪ મા—’ નીકળી. ૩૩૪ વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સંદેશો અને સંકેત||૩૩૪}}'''</small></noinclude> ianqcproc66ynb74eqxmmsbakq09yr4 104 47403 167628 2022-08-25T03:25:13Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>' ૐ ૩૩ ten સ્વાર્થનાં સગાંઓ ‘આઈ કીલાએ તો દીકરાએ કમાલ કરી નાખી!' શારદાની વિદાય પછી બહારથી આવીને બંગલામાં પ્રવેશતાં જ મંચેરશાએ કહ્યું. ‘શું કર્યું? શું કમાલ કરી?’ નરોત્તમ પૂછતો રહ્યો. મંચેરશા હજી એમના તોરમાં જ બોલતા હતા: ‘આઈ ગામનાં મનીસ બી કમાલ છે!' ‘શું થયું? કીલાભાઈની વિરુદ્ધમાં કાંઈ—’ ‘અરે વિરુદ્ધ શું, ને બિરુદ્ધ શું? આ તો કીલાને અદરાવવાની વાત કરે છે!’ હૈં? કીલાભાઈને અદરાવવાની વાત?’ નરોત્તમે અધ્ધર શ્વાસે પૂછ્યું: ‘કોણ વાત કરે છે?” ગયા. મંચેરશા બોલ્યા: ‘કે કીલાને સમજાવો કે અમારી દીકરી ‘સવારથી બપોર સુધીમાં ત્રણ જણા તો આવીને મને કહી સાથે લગ્ન કરે!’ ખરેખર?’ એટલે ‘હા, બધા જાણે છે આય મંચેરશા બાવા કીલાના ભાઈબંધ છે. સહુ મને જ કહેવા આવે છે કે શિરસ્તેદાર સાહેબને સમજાવો.’ જરા આશ્ચર્ય થયું, પણ પછી આનંદ અનુભવ્યો. ઉત્સાહભેર એણે નરોત્તમને માટે આ સમાચાર અણધાર્યા હતા. આરંભમાં એને મચેરશાને પૂછ્યું: ‘તે હવે કીલાભાઈ પ૨ણશે?’ ‘ક્રૉનિક બેચલર તે કોઈ દહાડો પરનતા હશે કે?’ મંચેશાએ સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૩૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૩૫}}'''</small></noinclude> 4orrzhhall9ys1o79xjz3izthti1dyq 104 47404 167630 2022-08-25T03:27:13Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>મજાક કરી. ‘કીલાને મેં કેટલોય સમજાવિયો, પણ સમજે ત્યારે ને ‘તે તમને જે લોકો કહેવા આવ્યા અને તમે શું જવાબ દીધો ‘મેં તો એવનને કહી દીધું કે બાવા તમે પોતે જ જઈને કીલા વાત કરો...' તો બોલ્યા, કે કીલાને તો અમે કહી જોયું, પણ માનતો નથી, માટે હવે તમે એના ભાઈબંધ હોવ, તે સમજાવોની ‘સાચી વાત છે, નરોત્તમે કહ્યું, ‘તમારે જ કીલાભાઈને સમજાવ જોઈએ.’ ‘બાવા, મેં તો એને ઘનો સમજાવિયો, પણ એ તો એક કીધા કરે છે’ ‘શું?’ કહે છે, કે આ લોકો કીલાને નહીં, પણ ગોરા સાહેબ- શિરસ્તેદારને પન્નાવવા આવ્યા છે...' બરોબર છે,’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘એમાં ખોટું પણ શું છે?’ એવો જ છઉં. આ તો મને નહીં પણ મારા હોદ્દાને છોકરી પાવ ‘પન કીલાને એ પસંદ નથી. એ તો કહે છે કે હું જેવો છ આવે છે. ' ‘એ વાત પણ ખોટી નથી!’ ‘તો પછી, કીલો તો કહે છે કે મારી બદલીમાં મારી ખુરસી જ પન્નાવોની!' કહીને મંચે૨શા અટ્ટહાસ્ય કરી ઊઠ્યા. પણ પોતાના તારણહાર સમા મુરબ્બાના જીવનસાયુજ્યન નરોત્તમ પણ કીલાની આવી આખાબોલી વાણી સાંભળીને હસ્ય આમ મજાકમાં હસી કાઢવામાં આવે એ એને રૂચ્યું નહીં. ‘કીલો તો કહે છે કે મારી ખુરસી સાથે તમારી છોકરીને ચા ફેરા ફેરવો!’ મંચેરશા હજી પોતાના ભાઈબંધની ઉક્તિઓ ટાંક પ્ર ટાંકીને હસતા હતા, ને નરોત્તમને હસાવતા હતા. પણ હવે નરોત્તમને આ પ્રશ્નની ગંભીરતા સમજાતાં હસવા વેળા વેળાની છાંય ૩૩૬<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૩૬}}'''</small></noinclude> k9k0njcbm7u4qm21ajnmuhriyek1i6h 104 47405 167631 2022-08-25T03:28:01Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>॥ * [[ 3, || R º ૧ તું સૂઝતું નહોતું. જેમ જેમ મંચે૨શા મજાક ક૨તા જતા તેમ તેમ નરોત્તમ વ્યગ્ર થતો જતો હતો. એવામાં જ, મંચેરશાની નજ૨ ખાલી ટિપૉય ઉપર પડી, અને ત્યાં સારસ-બેલડી ન દેખાતાં પૂછ્યું: ‘અરે! અહીં પેલું સ્ટૉર્ક પડેલું હતું તે ક્યાં ખસેડિયું? ખસેડ્યું નથી, એ તો ગયું, ઊડી ગયું,’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘સારસ પંખીને પાંખ આવી—' મંચેરશાને આમાં કશું સમજાયું નહીં અને મૂંઝવણમાં માથું ખંજવાળતા રહ્યા એટલે નરોત્તમે વધારે મૂંઝવણપ્રે૨ક ઉક્તિ ઉચ્ચારી: ‘પંખી ઊડી ગયાં, ને એને બદલે આ માણસ આવી ગયાં.’ અને શા૨દાએ આપેલું પેલું રમકડું ટિપૉય પર ગોઠવતાં કહ્યું: ‘પંખીને બદલે હવે આ બે માણસ અહીં શોભશે–ગોરા સાહેબ ને એની મઢમ—' ભલાભોળા મંચે૨શા ગજબની ગૂંચવણમાં પડી ગયા. ‘મૂંગા પંખી કરતાં બોલતાંચાલતાં માણસ વધારે સારાં.' નરોત્તમ એકેક અર્થસૂચક વાક્ય બોલતો જતો હતો અને મંચેરશાના મનમાં જામેલી ગૂંચવણ ઉકેલવાને બદલે વધારે ગૂંચવાતી હતી. ‘આઈ તારા નાતકમાં મુને તો કાંઈ સમજ પડતી નથી!' આખરે મંચેરશાએ કહ્યું, એણે પણ ‘નાટક’નો શબ્દપ્રયોગ કરેલો. સંભવ છે કે, કદાચ ચંપાએ નરોત્તમને આશ્ચર્ય થયું. થોડી વાર પહેલાં શારદા આવેલી ત્યારે પોતે જ એ શબ્દ શારદાને કહ્યો હોય. અને એમાં ખોટું પણ શું હતું? રેલવે સ્ટેશન ઉપર મજૂરનું પાત્ર ભજવનાર પરભુલાલ’ના નામાભિધાન વડે મોટો વેપાર ખેડનાર અને એ રીતે પોતાની વાગ્દત્તાને પણ વિમાસણમાં નાખી દેના૨ માણસની પ્રવૃત્તિને ‘નાટક’ ન કહેવાય તો બીજું કહેવાય પણ શું?... અત્યારે મંચેશાએ સાહજિક રીતે જ | શબ્દપ્રયોગ કર્યો એ નરોત્તમને બહુ સૂચક લાગ્યો અને તેથી જ સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૩૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૩૭}}'''</small></noinclude> onkx260ykezs82az6279pymonb5doxc 104 47406 167632 2022-08-25T03:28:29Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>એને સમજાયું કે પોતાના નિકટ સાથી સમક્ષ હવે આ નાટક ભજવ યોગ્ય ન ગણાય. મંચેરાશા જેવા દિલસોજ માણસને વિશ્વાસમાં લેવા મુનાસિબ લાગતાં એણે નિખાલસપણે બધો ઘટસ્ફોટ કરી નાખ્યો. બે સ૨લહૃદય યુવકયુવતી વચ્ચે... બે મુગ્ધ વિરહાત્માઓ વચ્ચે. આવી સંજ્ઞાત્મક વસ્તુઓ વડે થયેલ આ સંદેશ-વિનિયમની વા સાંભળી મંચે૨શાનો હમદર્દ આત્મા હલમલી ઊઠ્યોઃ ‘શાબાશ, ડીકા, શાબાશ!' કહીને એ જરથોસ્તી જીવ પોકાર ઊઠ્યા: ‘તું બી ખરો છૂપો રૂસ્તમ નીકલિયો, હોં! તેં બી કમા પરભુલાલ સમજીને એ જ તારી જૂની ફિયાન્સી જોડે અદાવ નાતક ભજવી નાખિયા! પેલો બિચારી મનસુખલાલ તો તને હવ માગે છે! બિચારાની રેવડી દાણાદાણ કરી નાખવાનો તું—' કહ્યું, ‘કદાચ મારી જ રેવડી થઈ જાય એવું જોખમ છે-' જોઈએ હવે, આમાં કોની રેવડી દાણાદાર થાય છે, એ.’ નરોત્ત ‘હવે તો તું ને કીલો બેઉ જણા અદરાવાના થિયા. જોઈએ, હ બેમાંથી કોન પહેલો પત્ની જાય છે— ‘કીલાભાઈએ જ પહેલાં પરણવું જોઈએ—’ કીલો તો હવે પન્ની રિયો—' ‘શા માટે? તમારે એમને સમજાવવા જોઈએ –’ ‘એ હવે સમજે એમ લાગતું નથી,’ મંચે૨શાએ જરા વિચાર કરી કહ્યું, ‘એણે તો સાધુબાવા પાસે બ્રહ્મચર્યની દીક્ષા લીધી છે ને!” નરોત્તમ માટે આ સમાચાર સાવ નવા હતા. મંચેરશાને મોઢે કીલા વિશેની આ નવી વિગત સાંભળીને એ ચોંકી ઊઠ્યો. એ પૂછ લાગ્યો: ‘ક્યારે? ક્યારે દીક્ષા લીધી છે? કોની પાસે દીક્ષા લીધી છે ‘એ તો ઘરબાર છોડીને પાંચ વરસ સુધી બહાર ચાલ્યો ગયે ને? ત્યારે બડરી-કેડા૨માં કોઈ બાવાજી ભેટી ગયેલા ને એની જ ભભૂત ચોળીને બેસી ગયેલો –’ ૩૩૮ વેળા વેળાની છાંય<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૩૮}}'''</small></noinclude> q7iuh5x5prx12eol79iaxjkxt6j8i84 104 47407 167633 2022-08-25T03:28:51Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>]], 1/ 2. 9. ‘સાચું કહો છો? મને તો આજ સુધી આ વાતની ખબર પણ નહોતી.—’ ‘કોઈને ખબર નથી,’ મંચેરશાએ કહ્યું, ‘ફક્ત હું, કીલો ને એનો ગુરુ ત્રણ માણસ સિવાય બીજા કોઈને આ વાતની ખબર નથી.’ ‘પણ હવે તો—’ ‘હવે તો એ ગુરુને છોડી નાસી આવ્યો છે.' નાસી આવ્યા છે? ગુરુને છોડીને?” નરોત્તમે વધારે આઘાત અનુભવ્યો. પૂછ્યું: ‘શા માટે?? ‘સાધુજીવનમાં એને કાંઈ સાર દેખાયો નહીં એટલે પાછો સંસારમાં આવી પડ્યો.’ ‘સંસા૨માં પાછા આવ્યા જ છે, તો હવે ૨ીતસ૨નો ઘરસંસાર માંડવામાં એને શું વાંધો છે?” મેં પણ એને એ જ કહ્યું, પણ માનતો નથી,’ કહીને મંચે૨શાએ ગંભી૨૫ણે સૂચવ્યું: ‘હવે તો તું એને સમજાવી જો! કદાચ તારી વાત માની જાય તો- ‘ભલે, હું સમજાવીશ.’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘ને મનાવીશ પણ ખરો–' બીજે દિવસે નરોત્તમ કોઠીમાં કીલાને મળવા ગયો ત્યારે એને ઉંબરામાં પેસતાં જ કીલાએ પોતાની લાક્ષણિક ઢબે પોંખવા માંડ્યો: ‘કેમ અલ્યા મોટા, હમણાં કાંઈ બહુ મોંઘો થઈ ગયો છે?’ ‘હું તો સાવ સોંઘો છું... તાંબિયાના તેર કરતાંય સોંઘો. નરોત્તમે નમ્રતાથી કહ્યું. અને પછી આટલા દિવસમાં આ મોટેરા વડીલ સાથે કેળવાયેલી નિકટતાની રૂએ એણે ઉમેર્યું: ‘મોંઘા તો તમે થઈ ગયા છો!’ ‘અલ્યા, આ કીલાને મોંઘો કહેનારો તો આ ગામ આખામાં તું ૪ એક નીકળ્યો!’ સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૩૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૩૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૩૯}}'''</small></noinclude> 9tefcwhbif5xgiju83n31s9nitlfn6t 104 47408 167634 2022-08-25T03:30:36Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘હું એકલો નહીં, ગામ આખું કહે છે કે કીલાભાઈ ખુરસી ઉપર બેઠા, પછી બહુ મોંઘા થઈ ગયા—’ કોણ એમ કહે છે?’ ‘નામ જાણીને શું એમને સહુને ફાંસીએ ચડાવશો? હાથમાં અમલ આવ્યો છે, એટલે એનો આવો ઉપયોગ કરશો?’ નરોત્તમે કહ્યું, ‘નામ ગણાવીશ તો તમને માઠું લાગી જશે.' ‘કીલાને તે વળી માઠું લાગતું હશે? આ દુનિયાએ આજ સુધીમાં મને માઠું લગાડવામાં કાંઈ કમી રાખી છે?’ કીલાએ કહ્યું. મને માઠું લગાડવું હોય એટલું લગાડ તું તારે—’ ‘તો સાંભળો, નરોત્તમે શરૂ કર્યું. ‘એક તો, મુનસફ સાહેબ કહે છે, કે તમે મોંઘા થયા છો—' ‘હા, સાચું, પછી?’ નરોત્તમે આંગળીના વેઢા ઉપર અંગૂઠો મૂકતાં મૂકતાં ગણતરી આગળ વધારી, ‘બીજા, મહાલકારીની કચેરીના અવલ કારકુન કહે છે કે-' બસ, બસ, બસ બહુ થઈ ગયું! કીલાએ હસી પડતાં કહ્યું: ‘સમજી ગયો, સંધ્ય સમજી ગયો!' ‘ત્રીજા, નગરશેઠ પોતે કહે છે, કે—' ‘પણ કહું છું કે સમજી ગયો! હવે આ વસ્તીગણતરી બંધ કરીશ?” ‘શું સમજી ગયા?’ નરોત્તમે પૂછ્યું: ‘કહો જોઈએ ‘તને મંચે૨શાએ પઢાવીને અહીં મોકલ્યો છે!' કહીને કીલાએ સ્વગતોક્તિ ઉમેરી: ‘પારસી પણ ભારે પાકા નીકળ્યા! પોતે ન ફાવ્યા એટલે આ લવરમૂછિયા છોકરાને મારી પાસે મોકલ્યો!’ પણ શું કામ મોકલ્યો છે, એ તમે જાણો છો?’ ‘આ કીલાને કંકુઆળો કરવા. બીજું વળી શું કામ હોય?' ‘હા બસ એ જ કામ છે. તમને કંકુઆળા કરવા છે... તમે ના પાડશો તોપણ— ૩૪૦ . વેળા વેળાની છાંયડી<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૦}}'''</small></noinclude> mn1wytef47jc27u6tdivx4r1sp2dei6 104 47409 167635 2022-08-25T03:31:09Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘પણ આમાં તો કીલો કંકુઆળો નથી થાતો, કીલાની ખુરસી કંકુઆળી થાય છે—' ‘તમે તો આવા ને આવા જ આખાબોલા રહ્યા–શિરસ્તેદાર થયા, તોપણ’ — હું આખાબોલો નથી, સાચાબોલો છું,’ કીલાએ સમજાવ્યું: ‘ને સાચું બોલી નાખું છું, એટલે જ સહુને કડવો ઝેર જેવો લાગું છું, સમજ્યો ને મોટા?’ ‘પણ જિંદગી આખી આવા કડવા ને કડવા રહેશો? જરાક તો મીઠાશ રાખો જીભમાં’ મીઠાશ રાખવાની તો બહુ મહેનત કરું છું પણ કોણ જાણે કેમ, દુનિયા જ એવી કપટી છે, જીભમાં કડવાશ ન આવતી હોય તોય આવી જાય –' કહીને કીલાએ સમજાવ્યું: ‘જો ને આ ત્રણ નામ તેં ગણાવ્યાં, એ ત્રણેય જણાને કીલા સાથે સગપણ સાધીને પોતપોતાનો સ્વાર્થ સાધવો છે. ‘એમાંય તમને સ્વાર્થ દેખાય છે? તમને કોઈ કન્યા આપવા આવ્યા, એમાંય સ્વાર્થની ગંધ આવે છે?’ જી, જી. સાહેબની મહેરબાની મેળવવી છે એટલે મને લાગમાં લેવા ‘ગંધ નથી આવતી, આ તો નજરે જોઉં છું. આ નગ૨શેઠને એ. વળી ઉપલી કોરટમાં સરન્યાયાધીશ થવાના ધખારા છે. ત્રણ-ત્રણ માગે છે. મુનસફ સાહેબને મુનસફના હોદ્દાથી સંતોષ નથી. એને વરસથી એ ખુશામત ને ખટપટ કરી રહ્યો છે, પણ ફાવતા નથી એટલે હવે મને રાજી કરવા નીકળ્યા છે. ને મહાલકારીની કચેરીના અવલ કારકુન એક ફંદામાં ફસાઈ ગયા છે, એણે ખાયકી બહુ ખાધી છે, એટલે ઉપરી ખાતામાં તેની નનામી ફરિયાદ થઈ છે. એને હવે નોકરી જાવાની બીક છે, એટલે મને લાગમાં લેવા નીકળ્યા છે-' આવી આખાબોલી વાણી સાંભળીને નરોત્તમ અવાક થઈ ગયો સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૪૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૧}}'''</small></noinclude> rx4mrw6y1gssinn1hm2an8g2gttzjy5 104 47410 167636 2022-08-25T03:31:50Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>એટલે કીલાએ ઉમેર્યું: ‘આ સહુનાં સ્વાર્થ સધાવવા સારુ આ કીલા ઘરસંસાર માંડવો? મને તો આ તમારી વાત ગળે ઊતરતી નથી,’ નરોત્તમે કહ્યું ‘એ લોકો બિચારા લાગણીથી તમને પરણાવવાની વાત લઈને આવ્યા એમાં અત્યારથી જ તમે કેમ માની બેઠા કે તમારી પાસે સ્વાર્થ સધાવવા માગે છે?’ પોતાન મોટા, તેં હજી મારા જેટલી દુનિયા જોઈ નથી. એટલે આવ વાત ઘડીકમાં નહીં સમજાય. આ શિરસ્તેદારની ખરસી ઉપ બેસનારાએ આજ સુધીમાં કેવા ધંધા કર્યા છે, એની તને ક્યાંથ ખબર હોય? કીલાએ સ્ફોટ કર્યો: ‘આજ સુધી સંધાય શિરસ્તેદા લાંચિયા ને ખાઉધરા જ આવ્યા છે. એટલે તો એ. જી. જી. સાહે મને રઝળતા માણસને હાથ ઝાલીને આ હોદ્દા ઉપર બેસાડ્યો છે. ને હવે હું પોતે જ એવા ધંધા કરું તો, મારું તો નહીં પણ માર બારિસ્ટર બાપનું નામ લાજે ને?’ પાછ ‘એવું કામ કરવાનું કોઈ કહેવા આવે ત્યારે ના કહી દેજો.' ‘પણ એના કરતાં આવી પળોજણમાં પડવાને બદલે હું રેંકડી હાંકવા જ ન હાલ્યો જાઉં? ભલાં મારાં રમકડાં ને ભલો હું કીલાનું દૃઢ વલણ જોઈને, અને પોતાની પાસે દલીલો ખૂટવાથ નરોત્તમ મૂંગો થઈ ગયો એટલે કીલાએ પોતાનું મંતવ્ય ભારપૂર્વ ઠસાવવા ઉમેર્યું: ‘મોટા, તે હજી દુનિયાના મામલા ઝાઝા જોયા નથી એટલે આવી વાત નહીં સમજાય. મારા વાલેશરી ને હિતેશરી થઈ ફૂટી નીકળેલા આ સહુ તો લાભેલોભે લોટે છે. બાકી આ કીલો તે ગામ આખાની નજર સામે સ્ટેશન ઉપર આટલાં વરસથી પડ્ય હતો. પણ ત્યારે કેમ કોઈ મારો ભાવ પણ નહોતા પૂછતા? આ ત પોતે તો એના એ જ હોય છે. પણ સમો બળવાન છે. બાણાવળ મીઠીબાઈસ્વામી વખાણમાં કહે છે એમ, સમા સમાને માન છે. માણ ૩૪૨ વેળા વેળાની છાંય.<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૨}}'''</small></noinclude> cj7otmh9fq71da2seb94bl6x2knyftz 104 47411 167637 2022-08-25T03:32:33Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>' ! અર્જુન તો હતો એ જ હતો, ને એનાં ધનુષબાણ પણ એ જ હતાં. પણ એક સમે એને કાબા લૂંટી ગયા ને બીજે સમે એણે એ જ ધનુષબાણથી મચ્છવેધ કરી નાખ્યો, ને દ્રૌપદીને પરણી આવ્યા ' ‘તમારો સમો પણ અત્યારે બળવાન છે, તો અર્જુનની જેમ મચ્છવેધ કરી નાખો,’ નરોત્તમે કહ્યું, ને પછી, બીતાં બીતાં મજાકમાં ઉમેર્યું: ને ઘરમાં દ્રૌપદીની પધરામણી થવા દો- ‘પધારો! પધારો!’ બારણા ત૨ફ જોઈને કીલો ઉમંગભેર બોલી ઊઠ્યો. નરોત્તમે જોયું તો બારણામાં એક કંગાલ ડોસો ઊભો હતો. એના કરચલીઆળા ચહેરા ૫૨ મૂર્તિમંત દૈન્ય દેખાતું હતું. થાગડથીગડ સાંધેલાં કપડાં એની દરિદ્રતા સૂચવતાં હતાં. નિસ્તેજ આંખોની પાંપણ ઉપ૨ કોઈ અકથ્ય મૂંગી અંત૨વેદનાનો ભાર તોળાતો હતો. પધારો, જૂઠાકાકા, પધારો!’ કીલો ઊભો થઈને કોઈ ઉપરી અધિકારીનું સ્વાગત કરતો હોય એ ઢબે આદરપૂર્વક ઉંબરા સુધી પહોંચ્યો. સાથે ડોસો એક પગલું પાછો હટી ગયો. આવાં આદરમાન જાણે કે વધારે પડતાં લાગ્યાં હોય એવા સંકોચ ‘અંદર આવો, અંદર આવો! બેસો!’ કરીને કીલો આ આગંતુકને પ્રેમપૂર્વક ઓ૨ડામાં દોરી લાવ્યો, ને સરકારી ખુરસી પર બેસવાનું કહ્યું. ગયો હોય એમ ડોસો ગભરાતો ગભરાતો ભોંય ઉપર બેસી ગયો. જાણે કે ખુરસી જેવું અમીરી બેસણું જોઈને જ પોતે ભડકી ‘નીચે બેસાય, કાકા?' કીલાએ ફરી એને ખુરસી પર બેસવા ‘મને કાકા કાકા કહીને શ૨માવો મા, કામદાર!' ડોસાએ પહેલી ધ્રૂજતાં ધ્રૂજતાં આટલા શબ્દો ઉચ્ચાર્યા. ‘હું તો તમારા આગ્રહ કર્યો. જ વાર બાપુનો વાણોતર ' સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૪૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૩}}'''</small></noinclude> f82n1oo0n0wdftw346g2fq0jxqm1t0e 104 47412 167638 2022-08-25T03:33:03Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>પણ હું તમારી કાખમાં રમીને મોટો થયો છું ને?” કીલાએ મીઠ મધ જેવા પણ આર્દ્ર સ્વરે કહ્યું. ‘બાપુનું ગામતરું થયા પછી તમે જ બાપુને ઠેકાણે—’ ‘એ તો બારિસ્ટર સાહેબની મન-મોટપ તમારામાં ઊતરી એટલે,’ ડોસાએ કહ્યું, ‘બાકી બીજા કોઈ તો આંખની ઓળખાણે શેની રાખે?’ નરોત્તમ ક્યારનો આ વૃદ્ધને ઓળખવા મથી રહ્યો હતો. માણસને અગાઉ ક્યાંક જોયા હોય એમ લાગ્યું. પણ ક્યાં જોયે એ યાદ આવતું નહોતું. અણસાર પરિચિત લાગ્યો પણ મુશ્કેલ લાગી. ઓળ મીઠીબાઈસ્વામી ?’ એવામાં જ કીલાએ વાત વાતમાં આગંતુકને પૂછ્યું: ‘શું કરે ધ૨મધ્યાન ધરે છે, ને ક૨મ ખપાવે છે.’ જૂઠાકાકાએ ઔપચારિ ઉત્તર આપ્યો. કે આ તો, તે દિવસે પોતે કીલાભાઈ જોડે ઉપાશ્રયમાં ગયેલો ત્ય અને તુરત નરોત્તમનો સ્મૃતિદોર સંધાઈ ગયો અને યાદ આ જોયેલા એ જ ડોસા... જેણે કીલાને કેમ છો કામદાર?’ કહી બોલાવેલા, અને કીલાએ એ સાચા નામોચ્ચાર બદલ ડોસાને મી ઠપકો આપેલો... નહોતું,’ ‘ઘણાય દિવસથી તમારી પાસે આવું આવું કરતો’તો. પણ અવ જૂઠાકાકા બોલતા હતા. ‘કોઈ હારે કહેવરાવ્યું હોત, તો હું પોતે આવી જાત –' કી વિનય દાખવ્યો. ‘આમાં તો મારે જ આવવું પડે એમ હતું.’ ‘તમારું જ ઘ૨ છે, કાકા—’ ‘કામદારના કુળની આ મોટાઈ હું ક્યાં નથી જાણતો?’ વેળા વેળાની છાં ૩૪૪<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૪}}'''</small></noinclude> 581euz9w6gezjwsxievmxwbswkix9h2 104 47413 167639 2022-08-25T03:33:31Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>1 ]] રે, ય ર 11 બ છે. ક •e , V સા 451 વ્યથિત હ્રદયે બોલતા હતા. પણ મૂંઝવણ એવી ભારે આવી પડી છે, કે અહીં આવતાં પગ નહોતો ઊપડતો—' વ્યવહારદક્ષ કીલાને સમજતાં વાર ન લાગી કે ડોસા કોઈક નાજુક પ્રકારની મૂંઝવણ લઈને આવ્યા છે. ‘તમે જરાય મૂંઝાશો નહીં, કાકા,’ કીલાએ હિંમત આપી, ‘મારા જેવું જે કાંઈ પણ હોય એ કહી દિયો ડોસાની નિસ્તેજ આંખોના ડોળા કીલાને બદલે નરોત્તમ ઉપ૨ નોંધાયા એ ઉ૫૨થી કીલો સમજી ગયો કે તેઓ આ અજાણ્યા માણસની હાજ૨ીનો ક્ષોભ અનુભવે છે. તુરત એણે કહ્યું: ‘આને તમે ન ઓળખ્યો, કાકા? તે દિવસે હું અપાસરે આવ્યો ત્યારે મારી ભેગો હતો એ...' ‘હા, હા, હવે અણસાર ઓળખ્યો.’ ‘એનું નામ નરોત્તમ. મારો નવો ભાઈબંધ છે ને મંચેરશાની પેઢીમાં ભાગીદાર છે—' ‘બરોબર ઓળખ્યા!’ જૂઠાકાકા બોલ્યા, ‘તમે મીઠીબાઈસ્વામીને આવ્યા'તા ત્યારે તમારી ભેગા હતા... ઓળખ્યા! ઓળખ્યા!’ કીલાએ ડોસાના હાવભાવ ઉપરથી પારખી લીધું કે, ‘ઓળખ્યા, ઓળખ્યા...’ એમ કરવા છતાં ડોસાને અત્યારે નરોત્તમની હાજરી અકળાવી રહી છે. કોઈક અત્યંત ગુહ્ય સત્યની અભિવ્યક્તિમાં આ ત્રાહિત વ્યક્તિ આડે આવી રહી છે. તુરત એણે નરોત્તમને સૂચન કર્યું: ‘મોટા, ઘડીક બહાર ઓશરીમાં બેસ ને!” નરોત્તમ ઊઠીને ઓસરીમાં ગયો, એટલે કીલાએ કહ્યું: ‘બોલો કાકા, શી વાત છે?’ વંદવા સ્વાર્થનાં સગાંઓ ૩૪૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૫}}'''</small></noinclude> ftzj43i9m44m2vh1gfeza8xtm0tjcy0 104 47414 167640 2022-08-25T03:34:08Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>૩૪ પાંખ વિનાની પારેવડી હોય એવું કહી નાખો તમતમારે—' કીલા ત૨ફથી ‘બોલો, કાકા!’ એવો આદેશ મળ્યો છતાં જૂઠાકાકાની જીભ ઊપડી શકી નહીં. બે-ત્રણ વાર હોઠનો મૂંગો ફફડાટ થયો પણ એમાંથી વાચા ફૂટી શકી નહીં, તેથી કીલાના મનમાં ઉદ્દભવેલી શંકા વધારે ઘેરી બની. એમનો ક્ષોભ ઓછો ક૨વા કીલાએ કહ્યું: ‘કાકા, મૂંઝાવ મા જરાય, મને ઘરનું જ માણસ ગણીને, જેવું ‘તમને ઘ૨નું માણસ ગણું છું એટલે તો આજે અહીં આવ્યો છું. પારકાને કાને તો આની ગંધ પણ જવા ન દેવાય એવી વિપદ ઉપ૨ ખંભાતી મારીને કરું છું, એ તમને ખબર છે?’ કીલાએ ખાતરી ‘આ કીલાને મોઢેથી કોઈને કાને વાત નહીં જાય. હું તો મોઢા આપી અને પછી, ડોસાની રુદ્ધ વાચાને મુક્ત કરવા અનુકૂળ વાતાવરણ ઊભું કરવા માંડ્યું, ‘વિપદ તો આ સંસારમાં આવે ને જાય, તમે સાધુસાધ્વીના ઉપદેશ સાંભળ્યા હશે. મીઠીબાઈસ્વામી વખાણમાં નથી કહેતાં, કે વિપદ પડે તોય વણસે નહીં, એનું નામ માણસ!” આટલાં વરસથી અપાસરામાં સંજવારી કાઢો છો, એટલે ઘણાંય આવી પડી છે…’ મહાસતીનાં વેણ તો મોંઘાં રતન જેવાં છે... ‘પણ મારી વિપદ બહુ વસમી છે, કીલાભાઈ!- ‘એનું નામ જ પંચમકાળ, કાકા! દૂબળાં ઢોરને બગાં ઝાઝી, એમ તવાયેલાંની વધારે તાવણી થાય,' કીલાએ આશ્વાસન આપીને કહ્યું: ‘કહી દિયો, જેવું હોય એવું–’ ૩૪૬ 3 ડોસા બોલ્યાઃ વેળા વેળાની છાંયડી . વા ? * B. '' હા જ છે છે, $; 41<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|સ્વાર્થનાં સગાંઓ||૩૪૬}}'''</small></noinclude> lu144r86xfxljebrucdemv613iwtqg9 104 47415 167642 2022-08-25T03:35:49Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>વાત કીધી જાય એવી નથી, કીલાભાઈ! ડોસાએ પોતાની તરવેદના વ્યક્ત કરી: ‘માલીપા ભડભડ હૈયાહોળી બળે છે.’ ‘એટલે તો કહું છું કે દુખિયું માણસ બીજા દુખિયાને કાને પેટછૂટી પ્ત કરે તો હૈયાભાર હળવો થાય-’ ‘ભાર હળવો કરવા તો આ ઉંબરે પગ મેલ્યો છે; આવડા મોટા મમાં મારે તમ સિવાય બીજો કોઈ વિસામો નથી.’ જૂઠાકાકા હજી તરની વાત કરવાને બદલે આડાઅવળા ઉદ્ગારો કાઢીને મૂળ મુદ્દા ૨-અણગમતા કથન ૫૨ - આવવાનું ટાળતા હતાઃ ‘બારિસ્ટર બની અમીનજરમાં હું ઊછર્યો’તો... ને હવે તમારામાં તો બાપુ રતાંય અદકાં અમી ભાળું છું.’ ‘હું તો રાંકના પગની રજ છું, કાકા! તમ જેવો જ દુખિયો જીવ દુખિયા માણસને વિપદ ટાણે બીજો દુખિયો સાંભરે એમાં શી ગઈ?’ કીલો ધીમે ધીમે ડોસાનો સંકોચ ઓછો કરતો જતો હતોઃ ઠીબાઈસ્વામી સાચું જ કહે છે, કે સુખ એકલાં એકલાં ભોગવવું ઘરું લાગે; પણ દુઃખ તો બે-ચા૨ જણ ભેગાં થઈને ભોગવીએ તો ગતું લાગે— ‘મારી ઉ૫૨ તો દુઃખનો ડુંગર આવી પડ્યો છે. મારે એકલાએ એનો ભાર ભોગવવો પડે એમ છે-' । કા બીજ?’ કીલોએ કહ્યું. ‘મારાથી જરાય જુદાઈ જાણશો મા ‘તોય એક કરતાં બે ભલા. કહેવત ખોટી છે, કે એક કી લકડી, કા! જીવને નિરાંત રાખી, સ૨ખાઈથી વાત કરો તો એમાંથી કાંઈક તો નીકળશે—’ કીલાનાં આટલાં સાંત્વનોને પરિણામે ડોસાએ થોડી સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત ટી. ક્ષોભ અને સંકોચ દૂર થતાં એમણે શરૂ કર્યું: ‘આપણી ગગી ને... મોંઘી–' ‘હા, હા. ખ વિનાની પારેવડી . ૩૪૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૪૭}}'''</small></noinclude> 4ejw04xfb1piml72ursh6d31w5asdoy 104 47416 167643 2022-08-25T03:37:21Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘એને ઘ૨કામ ક૨વા તેડાવી'તી –' ‘કોણે?’ કીલાએ જરા અધી૨૫થી પૂછ્યું. ‘એનું કાળમુખાનું નામ લઈશ, તોય હું પાપમાં પડીશ... જૂઠાકાકાએ કહ્યું, ‘પણ આપણા અપાસરાના મુખીને તો તમે ‘ઓળખું છું, ઓળખું છું!' કીલો ઉગ્ર અવાજે બોલી ઊઠ્યો ‘પગથી માથા લગી ઓળખું છું. એની પાંથીએ પાંથીમાં હું ફ વળ્યો છું. કાંઈ કરતાં કાંઈ અજાણ્યું નથી— ‘એ વારે ઘડીએ મોંઘીને કાંઈક ને કાંઈક ઘરકામ ચીંધ્યા કરતા આજે ઘઉં વીણવા છે, તે ઘેરે આવજે... આજે પાપડ વણવા એટલે જરાક હાથ દેવા આવજે... આમ એક કે બીજે બહા છે ગગીને ઘેર તેડાવતા ' ‘પણ તમે એને સબળ મોકલતા?’ કીલાએ વચ્ચે પૃચ્છ કરી. ‘ભાઈ, હું તો એને મોકલવામાં જરાય રાજી નહોતો... શેઠન આબરૂ તો ગામ આખું જાણે જ છે, એટલે મોંઘીને મોકલતાં મા મન જરાય માનતું નહોતું...' જૂઠાકાકાએ કબૂલાત કરી. ‘ને વળી શેઠાણીએ પોતે ઊઠીને મને ચેતવ્યો હતો... કાનમાં ફૂંક મા રાખી'તી, કે મોંઘીને મોકલજો મા—’ ‘તોય તમે મોકલી?’ ઉથાપી ન શક્યો, ને મને-કમને મોકલાવી.’ ‘કહું છું ને, કે આમાં વાંક મારો જ છે... મોટા માણસનું વે ‘બહુ કરી તમે તો... હાથે કરીને ગાયને કસાઈવાડે મોકલાવી, કીલાએ ઠપકો આપ્યો. પણ મોંઘી પોતે કાંઈ ' છોકરી એવી તો રાંકડી છે, કે સંય મનમાં ને મનમાં ખર્મ ખાધું,’ જૂઠાકાકાએ કહ્યું: ‘બિચારી એની મા જેવી ગરીબડી.. મરતાંનેય મર ન કહે એવી ટાઢીશીળી... મોંઘીના રાંકડા સ્વભાવમાંથ જ મોંકાણ ઊભી થઈ ને!’ ૩૪૮ વેળા વેળાની છાંયડ<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૪૮}}'''</small></noinclude> 983tnsz6dcvbgoe7qpfvp9kmrvh7upv 104 47417 167644 2022-08-25T03:37:55Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>દ ' ‘શું?... શું!’ ફરી ડોસા અસ્વસ્થ થઈ ગયા. કમ્પતા હોઠ એક-બે વાર ફફડ્યા, પણ એમાંથી વેણ જાણે કે પાછાં વળતાં લાગ્યાં. આખરે નછૂટકે, સઘળું મનોબળ એકઠું કરીને શરમમાં નીચી મૂંડીએ કહ્યું: ‘મોંઘી બેજીવસુ...’ ‘ભગવાન! ભગવાન!’ કીલાના હૃદયમાંથી દિલસોજીનો સાહજિક ઉદ્ગા૨ નીકળી ગયો.’ ‘કુંવારી દીકરીનો અવતાર રોળાઈ ગયો,' ડોસા બોલતા હતા. ‘કરમની લીલા–’ ‘કપાળમાં કાળી ટીલી જેવું કલંક...' ‘આવ્યું, એ હવે ભોગવવું જ પડે—' ‘મારાં ધોળાંમાં ધૂળ-' ‘સમજું છું, કાકા! પણ આ તો વાએ કમાડ ભિડાઈ ગયાં જેવું થયું છે... ...એમાં તમારો શું વાંક? ‘જાતે જન્મારે મારે એવું નીચાજોણું—' ‘ક૨મમાં માંડ્યું હશે, એ મિથ્યા કેમ થાય?’ ને સહેવાય પણ નહીં' ‘કીલાભાઈ, આ તો જાંઘના જખમ જેવું... કહેવાય પણ નહીં ‘જાણું છું, કાકા! બરોબર જાણું છું,' કીલાએ કહ્યું, ‘પણ હવે થયું અણથયું કેમ કરીને થાય? હવે તો સૂઝે એવો કાંઈક ઉપાય કરવો જોઈએ...’ ‘ઉપાય?’ જૂઠાકાકાની આંખ ચમકી ઊઠી, ‘આમાં તે શું ઉપાય થાય?’ ‘શેઠને વાત કરી જોઈ કે નહીં?’ ‘મને જાણ થઈ કે તરત જ¬' ‘એ શું કહે છે?’ ‘એ તો. પોતે ધરમના થાંભલા થઈને અધરમના ઉપાય બતાવે છે –’ પાંખ વિનાની પારેવડી ૩૪૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૪૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૪૯}}'''</small></noinclude> ngn5thy7xk0kiu8016grk05upehiflr 104 47418 167645 2022-08-25T03:38:28Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>. ‘રામ! રામ! રામ!’ કીલો કંપી ઊઠ્યો. ‘આવાં પાપ કરવાન વિચાર પણ માણસના મનમાં કેમ કરીને આવતો હશે! ‘એટલે તો હું શેઠના મોઢા ઉપર થૂ કરીને આવતો રહ્યો- ‘ઠીક કર્યું તમે. આવા ઉપાય બતાવનારને તો એક ખાસડું માર જોઈએ –’ ‘હું તો ગમે એવો તોય એનો આશરાતિયો માણસ, એટલે મારાથ તો બીજું શું થાય?’ જૂઠાકાકા દીન અવાજે બોલ્યા, ‘પણ કીલાભાઈ તમારા હાથમાં હવે અમલ આવ્યો છે. તો તમે એને કાંઈ ઠપકો.— ‘ઠપકો? હું તો હમણાં જ હુકમ કરીને એને હાથકડી પહેરાવ દઉં,’ કીલો આવેગમાં બોલી ગયો. પણ તુરત સ્વસ્થ અવાજે ઉમેર્યું ‘ના, ના, એને હરામખોરને હાથકડી પહેરાવીએ તોય કાંઈ ન થાય ઊલટાની, સ૨કા૨ની હાથકડી અભડાય. ને એમાં આપણને ત નુકસાન થયું છે એ થોડું અણથયું થવાનું હતું?” આટલું કહીને કીલો મૂંગો થઈ ગયો—જાણે કે અંતર્મુખ દશામ આ સમસ્યાનો કશોક ઉકેલ ન શોધતો હોય! મોંઘી તો બિચારી ગભરુડી ગાય જેવી... છાતીફાટ રુવે છે..... જૂઠાકાકા દિશાશૂન્ય ચિત્તે જમીન ખોતરતાં બોલતા રહ્યા: ‘મારે માથાં પછાડે છે’ અસહાય બાળાની યાતનાનું આ વર્ણન સાંભળીને સંવેદનશી કીલાએ પણ જાણે કે એટલી જ મનોવેદના અનુભવી. એની નજર સા એક કારુણ્યમૂર્તિ તરવરી રહી અને ભદ્ર સમાજમાં એની અગૌરવપ્ર સ્થિતિનો ખ્યાલ આવતાં આ દિલસોજ માણસને રૂંવે રૂંવે આગ ઊઠી ‘મારી આંખ્યના રતન જેવી મોંઘીનો મનખાવતાર રોળાઈ ગ્યો... ઘવાયેલા પ્રાણીની જેમ જૂઠાકાકાનો જીવ રહી રહીને કણસતો હતો ‘એમ હિંમત હારી જાવ મા, કાકા!' કીલાએ દૃઢ અવાજે કહ્યુ ‘આપણને જીવતર આપનારો તો હજાર હાથવાળો ઉપર બેઠો છે. વેળા વેળાની છાંયડ ૩૫૦<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૦||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૦}}'''</small></noinclude> 2gxqtsa0myw0906lruo7xk6ygphurw1 104 47419 167646 2022-08-25T03:39:07Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>} i । ' '; કોઈ માણસનું જીવતર રોળી નાખવાનું બીજા માણસનું ગજું નથી.’ સાંભળીને, હતાશ જૂઠાકાકા કીલા તરફ આશાભરી મીટ માંડી રહ્યા. હજી એમને કીલાની ગૂઢ વાણી બરોબર સમજાઈ નહોતી, તેથી પૂછી રહ્યા: ‘પણ મોંઘીનું જીવતર તો રોળાઈ જ ગયું, એમાં બાકી શું રહ્યું છે હવે?’ ‘કોણે કીધું કે રોળાઈ ગયું? એમ એક નાનકડી ભૂલ થાય, એમાં શું જિંદગી આખી હારી બેસાય?’ કીલો આ વૃદ્ધ માણસને હિંમત આપતો હતો. ‘ભૂલનો ઉપાય કરવો જોઈએ, કાકા! આપણને પગ ઉપર ગૂમડું થાય છે, તો ગૂમડા ઉપર પોટીસ મેલીએ છીએ. આખેઆખો પગ કાપી નથી નાખતા. પગ ખોટો પડી જાય, તો માણસને કાખઘોડી બંધાવીએ છીએ, પણ એને આખેઆખો મારી નથી નાખતા. સમજણ પડી કાકા?’ સાંભળીને ડોસા વધારે આશાભરી આંખે કીલા તરફ જોઈ રહ્યા, પણ હજી એમને આ સલાહના રૂપકાર્યમાં બહુ સમજણ પડતી નહોતી. કીલો ફેરવી ફેરવીને એકની એક વાત મભમ રીતે આ વડીલના મગજમાં ઠસાવવા મથતો હતોઃ ‘જિંદગીમાં તો ઘણાય ખાડાખાબડા આવે. એકાદ ઠેકાણે પગ લપસી જાય, ને માણસ અંદર પડી જાય, તો એને હાથ ઝાલીને ટેકો આપીને બહાર કાઢવો જોઈએ. ખાડામાં પડેલાને માથે, મડદાંની જેમ ધૂળ વાળીને ઢાંકી ન દેવાય. જીવતા માણસમાં ને મરેલા માણસમાં આટલો જ ફેર. સમજણ પડી ને કાકા?’ ડોસા એકચિત્ત આ સલાહસૂચન સાંભળી રહ્યા અને એમાંથી એમને, ‘હાથ ઝાલીને કાઢવું જોઈએ’ શબ્દો જચી ગયા. ‘હાથ ઝાલીને બહાર કાઢવું જોઈએ’ અત્યંત સ્વાભાવિકપણે ઉચ્ચારાઈ ગયેલી આ વૃદ્ધના વ્યથિત ચિત્તમાં ફરી ફરીને ઉચ્ચારણ પામતી રહી અને એ શબ્દોમાંથી પિતાના વત્સલ હૃદયે પુત્રી માટે વાચ્યાર્થ પણ પાંખ વિનાની પારેવડી ઉક્તિ ૩૫૧<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૧||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૧}}'''</small></noinclude> qgu7opum9merwl5useseiextjujdjf8 104 47420 167647 2022-08-25T03:39:45Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ત ઘટાવ્યો: ‘હાથ ઝાલીને બહાર કાઢવી જોઈએ—' વાહ! સૂચન સરસ છે, પણ વ્યવહારુ છે ખરું? એ જ તો મોટી મુશ્કેલી! અ તેથી જ તો એમણે નિખાલસતાથી પૂછી નાખ્યુંઃ ‘પણ મારી મોંઘીનો હાથ ઝાલે કોણ?’ આ પ્રશ્ન તો આખા સંવાદના સંદર્ભમાં બહ સાહજિકપણે પુછા ગયો હતો. પણ કીલાના સરવા કાનમાં... અને એથીય અદ સંવેદનશીલ હૃદયમાં... એણે એક વિશિષ્ટ ધ્વનિ પ્રગટાવ્યો. ‘ઓલ્યા રાખહે જેને અભડાવી એ મારી નમાઈ ને નિમાર્ણ દીકરીનો હાથ હવે ઝાલે કોણ?' ડોસાએ દર્દનાક સ્વરે પૂ એની નિસ્તેજ આંખના ઊંડા ઊતરી ગયેલા ડોળા કીલા સામે એ જબરો પ્રશ્નાર્થ ધરી રહ્યા. કલ્પના કીલાના હૃદયને વલોવી રહી. માસૂમ મોંઘીની અને એના જનક જૂઠાકાકાની અસહાય દશાન કીલા માટે આ ક્ષણ જીવનની આકરામાં આકરી કસોટીની ક્ષ હતી. ડોસાના આ એક જ પ્રશ્નમાં આ સાધુચિરત માણસનાં શી અને શરિયતની પરીક્ષા થવાની હતી. તેથી જ, કીલાનું મન ચગડોળે ચડી ગયું. ક્ષણ-બે ક્ષણમાં વાર સુધી એ શાંત બેઠો રહ્યો, પણ એના અંતરમાં એનું ચિત્તતંત્ર આખા અતીત જીવનની પરકમ્મા કરી આવ્યું. સા ઘમસાણ મચી ગયું હતું. જબ આખરે, વિચારતંદ્રામાંથી ઝબકીને એણે જોયું તો જૂઠાકાકા પ્રશ્નાર્થસૂચક આંખો હજી પણ કીલાની જ દિશામાં મંડાયેલી હત એ મૂંગી નજર પણ બાપોકાર પછી રહી હતી: જવાબ આ જવાબ આપો, મારી મોંઘીનો હાથ હવે ઝાલે કોણ? સહેલો નહોતો. કીલાને હજીયે મૂંગો બેઠેલો જોઈને ડોસાએ કહ્યું આ પ્રશ્નનો ઉત્તર તાબડતોબ આપી શકાય એવો સહજ વેળા વેળાની છાંય ૩૫૨<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૨||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૨}}'''</small></noinclude> raa5kkqfx3m1gyxa9kxw39t4j7164x0 104 47421 167648 2022-08-25T03:40:24Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>:/ ] ગુ ત્ર 1. છે. Y ‘મારી પારેવડી જેવી મોંઘી હજી તો ઊગીને ઊભી થાય એ પહેલાં તો એની પાંખું કપાઈ ગઈ... હવે એ ઊડશે કેમ કરીને? સાંભળીને કીલો વધારે અંતર્મુખ બન્યો. ડોસા પોતાનું દર્દ વર્ણવતા રહ્યા. ‘પાંખ વિનાની પારેવડી હવે જીવશે કેમ કરીને?’ ‘એને કોઈ પોતાની પાંખ ઉછીની આપે તો–' ક્યારનો મૂંગો બેઠેલો કીલો એકાએક આ સૂચક ઉક્તિ ઉચ્ચારી ગયો. પોતાના હોઠમાંથી કેમ કરીને આટલાં વેણ છૂટી ગયાં એની તો કીલાને પોતાને પણ નવાઈ લાગી. ‘કોઈ પાંખ ઉછીની આપે?” ડોસાને આવી રૂપકવાણી સમજાઈ નહીં તેથી પૂછ્યું. ‘હા,’ હવે કીલાએ મક્કમ અવાજે ટપોટપ ઉત્તર આપવા માંડ્યા: ‘પારેવડીની પાંખ ભલે કપાઈ ગઈ. પણ મીઠીબાઈસ્વામી કહે છે એમ, એક જીવ બીજા જીવને જિવાડે... માણસ માણસને તારે—' પણ મારી પારેવડીને પાંખ કોણ આપે? કેવી રીતે આપે?” ડોસાએ પોતાની શંકાઓ વ્યક્ત કરી. પછી હું તમારી પાસે આવીશ, ‘મને વિચાર કરી જોવા દિયો, કાકા!' કીલાએ કહ્યું. ‘બેચાર દી કાંઈક રસ્તો કાઢીશું' ‘ભલે ભાઈ!’ ને મનમાં જરાય ઉચાટ રાખશો મા, સમજ્યા ને?’ કીલાએ હૈયાધારણ આપી. વિદાય થયા. ‘ભલે, ભાઈ!’ કહીને જૂઠાકાકા આશાનું આછુંપાતળું કિરણ લઈ હાંક મારી: ‘મોટા, અંદર આવતો રહે હવે.’ જૂઠાકાકા ગયા કે તુરત કીલાએ બહાર રાહ જોઈને બેઠેલા નરોત્તમને પાંખ વિનાની પારેવડી * ૩૫૩<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૩||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૩}}'''</small></noinclude> hg3ukxkgr6vehsxrci66qmow3smrlxy 104 47422 167649 2022-08-25T03:40:48Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>ડોસા સાથે કીલાને શી વાત થયેલી એ નરોત્તમ જાણત નહોતો. એ જાણવાની જિજ્ઞાસા પણ એને નહોતી. એને તો, પોતે જે કામ માટે આવ્યો હતો... મંચેરશા વતી જે પ્રશ્નનો જવા માગવા આવ્યો હતો... એ જ જાણવાની ઉતાવળ હતી તેથી એ તો નાના બાળક જેટલી સરળતાથી પૂછ્યું: ‘બોલો, મંચેરશાને ૨ જવાબ આપું?’ ‘અટાણે તો કાંઈ જવાબ નહીં આપી શકું,’ કીલાએ કહ્યું: ‘પ મને ચાર દીની મુદત આપો. ચોથે દી હું પોતે આવીને જવા આપી જઈશ—! ઉત્તઃ કીલાભાઈ પાસેથી આટલો બધો ત્વરિત અને અનુકૂલ મળી જશે એવી નરોત્તમે અપેક્ષા નહોતી રાખી તેથી આ ઉત્ત સાંભળીને એને આનંદ થયો. અને તેથી જ એણે ઉત્સાહભેર કહ્યું ‘જુવો, આવતી પૂનમે તો મારે રૂની ગાંસડીઓ આગબોટમાં ચડાવવ મુંબઈ જાવું પડશે. એ પહેલાં તમારો જવાબ આવી જશે ને?' ‘જરૂ૨–’ ‘તમારો જવાબ જાણ્યા વિના હું મુંબઈ નહીં જાઉં—' નરોત્ત લાડ કરતાં કહ્યું. ‘ઓહોહો! તું તો ભારે ચાગલો કાંઈ!’ ‘તમારો જ નાનો ભાઈ છું ને!’ કહીને નરોત્તમ હસતો હસત low બહાર ગયો. નરોત્તમ ગયો કે તુરત કીલાનું વિચારસંક્રમણ શરૂ થઈ ગયું. એ પછીના ત્રણ દિવસ ને ત્રણ રાત એણે ભયંકર મનોમંથન વિતાવ્યાં. એ માનસિક વલોપાત એની મુખરેખાઓ ઉ૫૨ ૫ણ અંકિ થઈ ગયેલો એ જોઈને ખુદ વૉટ્સન સાહેબને પણ આશ્ચર્ય થ વેળા વેળાની છાંય ૩૫૪<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૪||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૪}}'''</small></noinclude> gf2x6wp8y52e6q1icum0l1ngffarfsa 104 47423 167650 2022-08-25T03:41:20Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>) 4. ગોરા સાહેબે આ ગમગીનીનું કારણ પૂછ્યું ત્યારે કીલાએ પહેલાં તો એ અંગત પ્રશ્ન રોળીટોળી નાખ્યો. પણ વિચક્ષણ દૈષ્ટિ ધરાવનાર સહૃદય સાહેબે જ્યારે વારંવાર એ વિશે પૂછપરછ કરવા માંડી ત્યારે કીલાએ આખી કથની અથેતિ કહી સંભળાવી. જૂઠાકાકાની પુત્રીની કરુણ પરિસ્થિતિ સમજાવી અને એમાંથી માર્ગ કાઢવામાં પોતાને અનુભવવી પડતી દ્વિધાનો ખ્યાલ આપ્યો. કીલાને સ્વમુખેથી એના પૂર્વાશ્રમની ૨૪૨૪ હકીકત જાણી ચૂકેલા વૉટ્સન સાહેબને એની દ્વિધાવૃત્તિ સમજાતાં વાર ન લાગી. તેઓ જાણતા હતા કે કીલો એક વાર નિર્દેદાવસ્થામાં સાધુજીવનની દીક્ષા લઈ ચૂક્યો છે. એ દીક્ષાના પ્રતીક રૂપે રુદ્રાક્ષના મોટા મોટા પારાવાળી એક માળા પણ હજી એની ડોકમાં મોજૂદ હતી. કીલાએ સાહેબ સમક્ષ કબૂલ કર્યું કે આ રુદ્રાક્ષની માળા જ મને મારી ફ૨જ-બજવણીમાં બંધનરૂપ બની રહી છે. સાધુજીવનની અસારતા સમજાતાં, ક્રિયાકાંડની નિરર્થકતાનું ભાન થતાં અને ત્યાગની ભાગેડુ વૃત્તિને બદલે જીવન-સંઘર્ષમાં ઝઝૂમવાની વૃત્તિ બળવત્તર બનતાં પોતે પાછો સંસારમાં પ્રવેશ્યો હતો. છતાં હજી આ રુદ્રાક્ષની માળા એને મુક્ત બનવા નહોતી દેતી. માળાનો એકેક મણકો જાણે કે લોખંડી સાંકળના અંકોડા સમો બની રહ્યો હતો. કીલાની આ અનિશ્ચિત મનોદશા જોઈને વૉટસન સાહેબને નવાઈ લાગી. આવું દૃઢ મનોબળ ધરાવનાર માણસ આ બાબતમાં આટલી બધી દ્વિધા શા માટે અનુભવે છે?... પણ લાંબો વિચાર કરતાં એમને સમજાયું કે ભારતીય જીવનપ્રણાલીમાં ઊછરેલો માણસ એક વેળાના દીક્ષિત જીવનને આટલું મહત્ત્વ આપે એમાં નવાઈ જેવું કશું નથી. એને માત્ર એટલી જ પ્રતીતિ થવી જરૂરી છે, કે અંત૨ના પ્રામાણિક આદેશ સમક્ષ બીજા સર્વ બાહ્ય આદેશો અને બંધનો તુચ્છ છે. અને કીલાને એવી સચોટ પ્રતીતિ કરાવવાનું કામ ગોરા સાહેબે પાંખ વિનાની પારેવડી ૩૫૫<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૫||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૫}}'''</small></noinclude> ju9n5rd7puv8tpkfgopaw61trn5ht22 104 47424 167651 2022-08-25T03:42:31Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>પોતાને માથે લઈ લીધું. એક આખો દિવસ એમણે કીલાને વિવિ ફિલસૂફીનો અને ધર્મદર્શનોનો સાર કહી સંભળાવ્યો. જુદા જુ સંતોના સૂચક જીવનપ્રસંગો વર્ણવ્યા અને પ્રતિપાદન કર્યું કે આચારધ કરતાં હૃદયધર્મ ચડિયાતો છે. આખરે કીલાને પ્રતીતિ થઈ કે સ્થૂલ લોકાચા૨ ક૨તાં હૃદયન ધર્મ વધારે મહત્ત્વનો છે અને આ પ્રતીતિ થવાની સાથે જ એન આંખ ઉપરનાં પડળો ઊઘડી ગયાં, જીવનનો માર્ગ દીવા જેવ સ્પષ્ટ જણાયો. હળવાફૂલ હૃદયે એ જૂદાકાકાને ઘરે જઈ પહોંચ્યો. કીલો આપેલા વાયદા પ્રમાણે સાચે જ પોતાને આંગણે આ ઊભશે એ તો આ ડોસાને કલ્પના પણ નહોતી; તેથી જ તે અરધા અરધા થઈને શિરસ્તેદારનો હોદ્દો ધરાવનાર આ અમલદાર આવકારવા ઉંબરા સુધી દોડી ગયા. ‘હમણાં જ શેઠજી આવી ગયા.' ડોસાએ કહ્યું. ‘શું કામે આવ્યા’તા?’ કીલાએ કરડાકીથી પૂછ્યું. ‘એય હવે તો મૂંઝાણા છે ને, એટલે આમાંથી રસ્તો બતાવ આવ્યા હતા.’ ‘શું રસ્તો બતાવ્યો? શેઠજી પોતે મોંઘીને પરણી જશે?' છે? એણે તો છોકરીને લઈને લાંબી જાત્રાએ જાવાનું મને કીધું- ડોસા દર્દભર્યું ખિન્ન હાસ્ય વેરીને બોલ્યા: ‘એ વાતમાં શું મા ‘ને પછી છોકરું આવે એને ગંગાજીમાં પધરાવી દેવાનું કીધું રાક્ષસે?’ કીલાએ વધારે કરડાકીથી પૂછ્યું. એ ‘ના, ના, એટલું બધું કહેતાં તો એની જીભ ન ઊપડી, પણ કોક ઓળખીતાના અનાથાશ્રમમાં મેલવાની વાત કરતા'તા ખરા. જીવે બિચારે શું ગુનો કર્યો છે કે એને અનાથાશ્રમમાં મૂકવો પડે?- ‘આવી વાતનો વિચાર પણ કરજો મા, કાકા! અવતરનાર મૂ વેળા વેળાની છાંટ ૩૫૬<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૬||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૬}}'''</small></noinclude> 4z0t0hd3693risg5d4an19af3cbwn1z 104 47425 167652 2022-08-25T03:43:10Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>) ] ]] મૈં J હું જે rtl 2]L પડી ‘પણ તો પછી ક૨વું શું કીલાભાઈ? મને તે આમાં કાંઈ સર્વ નથી સૂઝતી—’ છોરુ વચ્ચે એવા વિજોગ પડાવીએ, તો પાપ ન લાગે?’ કીલો હજી રોષભર્યા અવાજે બોલી રહ્યો હતો. ‘નસીબમાં જે વિજોગ લખ્યા જ હશે, તો તો...' ડોસાની જીભના લોચા વળવા લાગ્યા. જનમનારના છઠ્ઠીના લેખમાં જ જો લખ્યું હશે.... ‘લેખ ઉપર મેખ મારશું, કાકા!' કીલાએ ગર્વભેર કહ્યું. ‘કેવી રીતે?’ ડોસા પૂછતા રહ્યા. પણ કેવી રીતે? ‘જુવો. તમને કબૂલ હોય તો હું મોંઘીનો હાથ ૐ કીલો બોલી ગયો, ‘હું એને પરણી જઈશ, ને કહીશ કે આ ઝાલવા તૈયાર મારું જ સંતાન છે' ડોસો તો ફાટી આંખે કીલા સામે તાકી જ રહ્યો. પોતે જે શબ્દો સાંભળ્યા એ સાચા હોવા વિશે એમને શ્રદ્ધા ન બેઠી. ચારેય તરફ દુઃખથી ઘેરાયેલા માણસને સુખની આછેરી ઝલક દેખાતાં જેમ ભ્રાંતિ ઊભી થાય, એવી જ સ્થિતિ જૂઠાકાકાની થઈ પડી, ‘તમને કબૂલ હોય તો હું મોંઘીનો હાથ ઝાલવા તૈયાર છું,’ આ શબ્દો સાચે જ ઉચ્ચારાયા હતા કે પછી કેવળ કાનમાં ભણકારા ઊડ્યા હતા એ અંગે ડોસાના મનમાં સંભ્રમ પેદા થયો. લાક્ષણિક ઢબે એક સુવાક્ય ટાંક્યું: ‘જીવ-પુગળને જાકારો દઈએ ‘મીઠીબાઈસ્વામીનો ઉપદેશ ભૂલી ગયા?’ કીલાએ ફરી પોતાની તો પાપમાં પડીએ—' ડોસો તો પુલકિત હૃદયે આ માણસ સામે જોઈ જ રહ્યો. વિનાનો ઠરે તો એ બહુ હીણું કહેવાય.’ કીલો સમજાવતો હતો: ‘બાળક નમાયું ગણાય એનો વાંધો નહીં, પણ કોઈ જીવ બાપ- ‘મોંઘીના બાળકને હું મારું જ બાળક ગણીશ.' પાંખ વિનાની પારેવડી ૩૫૭<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૭||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૭}}'''</small></noinclude> dcjgflct8k1r3lg5ps6rkqsirsnkwdi 104 47426 167653 2022-08-25T03:43:42Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>‘તમે?... તમે?...’ હર્ષાવેશના અતિરેકથી ડોસાનો અવાર ગદ્ગદિત થઈ ગયો. બોલ્યા: ‘પણ... પણ... આ તો પારકું પાતક- મારે માથે ઓઢી લઈશ!’ કીલાએ દૃઢ નિર્ધાર જણાવી દીધો. ડોસાને અત્યારે આ માણસ તારણહાર લાગ્યો; અધમોદ્ધારકથી અદકો જણાયો. એણે દાખવેલા આત્મભોગ બદલ અહેસાન વ્ય કરવા માટે આ અભણ વૃદ્ધ પાસે યોગ્ય શબ્દો નહોતા; એ તો લાગણીના અતિરેકમાં ઢગલો થઈને કીલાના પગમાં ઢળી પડ્યો અ હર્ષાશ્રુની અણખૂટ ધારા વડે આ ઉદ્ધારકના બંને પગના પોચા પખાળી રહ્યો. કીલાએ બે હાથ ઝાલીને ડોસાને ઊભા કરતાં કહ્યું: ‘કાકા ગણાઉં... તમે તો મારા બાપુના ઠેકાણે છો... મને આશીર્વાદ આપો ઊભા થાવ, ઊભા. મને શ૨મમાં નાખો મા. હું તો તમારું છોક કે હું સુખી થાઉં —’ ૩૫૮ વેળા વેળાની છાંય<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૮||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|પાંખ વિનાની પારેવડી||૩૫૮}}'''</small></noinclude> oy6jpdxc0n76pjdqpcf3s97j01h3hwi 104 47427 167654 2022-08-25T03:45:40Z Meghdhanu 3380 /* Not proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Meghdhanu" /></noinclude>9. ૩૫ જ્યોત ઝગે ‘સાંભળ્યું, બટુકની બા? નરોત્તમ લખે છે, કે...' રાતે વાળુપાણીથી પરવારીને, ઓતમચંદ પિત્તળની દીવી પેટવીને ઘરમાં નામુંઠામું ઉતારવા બેઠો હતો. એ જ વખતે લાડકોર, પટારો ઉઘાડીને દરદાગીના તથા કપડાંલત્તાં ફેંદી રહી હતી. દકુભાઈના બાલુનાં લગન આવતાં હોવાથી લાડકોર થોડા દિવસથી એની તૈયા૨ીઓમાં જ ગળાબૂડ રહેતી. અત્યારે પણ તે બાલુ માટેના દાગીનાના ઘાટ યોજવામાં એવી તો મશગૂલ હતી કે પતિએ નરોત્તમનો પત્ર આવ્યો હોવાની જે વાત કહી, એ એના કાન સુધી પહોંચવાને બદલે જાણે કે હવામાં જ ઊડી ગઈ. એમ સમજીને ઓતમચંદે ફરી વાર કહ્યું. ‘સાંભળ્યું? નરોત્તમની મુંબઈથી ટપાલ છે...' પત્ની બેધ્યાન છે, ‘હું... હું... હા...’ કહીને લાડકોર ફરી કપડાં-દાગીના ફેંદવા લાગી. ભોળુડી પત્ની પ્રત્યે પતિ સહાનુભૂતિયુક્ત સ્મિત વેરી રહ્યો. રીતે આ પત્રની વાત સાંભળવા જેટલી સ્વસ્થતા દાખવે એની રાહ ઓતમચંદે ફરી થોડી વા૨ નામું લખ્યા કર્યું અને પત્ની માનસિક જોયા કરી. પછી સૂચક ટમકો મૂક્યોઃ ‘સાંભળ્યું ? આ નરોત્તમ તમને પગેલાગણ લખાવે છે—' પણ પોતાના ભાઈને ઘે૨ લગનમાં જવાના અતિઉત્સાહમાં આ ત્રીજી વારનું કહેણ પણ લાડકોરે સાંભળ્યું-ન સાંભળ્યું કરી નાખ્યું અને સામેથી પૂછ્યું: ‘બાલુની વહુ સારુ બંગડી ઘડાવશું કે બાવડા- સાંકળી ?’ જ્યોત ઝગે ૩૫૯<noinclude><small>'''{{સ-મ|૩૫૯||વેળા વેળાની છાંયડી}}{{સ-મ|જ્યોત ઝગે ||૩૫૯}}'''</small></noinclude> riyl4dux22wf39takbkmoatzi6pwkl5