Wikipedia guwwiki https://guw.wikipedia.org/wiki/Weda_Tangan MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Media Vonọtaun Hodidọ Zinzantọ Zinzantọ hodidọ Wikipedia Wikipedia hodidọ Wepo Wepo hodidọ MediaWiki MediaWiki hodidọ Ohia Ohia hodidọ Alọgọ Alọgọ hodidọ Adà Adà hodidọ TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 54 29975 18545 2022-08-24T21:01:16Z Gadarawamo 20 /* Ayijijẹ po whẹdida po */ wikitext text/x-wiki '''Adam po Evi po''' wẹ yin mẹjitọ na gbẹtọ lẹpo na mẹhe yise to Ablahamu sìn sinsẹn mẹ. To owe Jẹnẹsisi, ''Qu'ran'' podo owe ''Aqdas'' tọn po mẹ, yé omẹ awelẹ wẹ yin gbẹtọ tintan he Mawu dá. [[Biblu]] dohia dọ lẹgba biọ jipa Edẹni tọn mẹ taidi odan dè bo klọ Evi. Mẹklọtọ lọ diọ linlẹn na Evi nado jẹagọ dó àṣẹ Jiwheyẹwhe tọn go. Satani dọna yọnnu lọ dọ Mawu ko yọnẹn dọ Evi na yọnnuin taidi Mawu ni é du sọn atinsìnsẹ́n lọ mẹ. Whenue Adam po Evi po ko waylando godo, yé yin didesẹ sọn jipa Edẹni tọn lọ mẹ bosọ yin dẹ hodo gbọn awufiẹsa, awutu podo oku po dali. Mẹklọtọ he yin satani lọsu yin dide sẹ. Yé yan ẹn dó aigba podọ nado to linlin gbọn aigba taidi odan he e yizan lọ. == Adam == Weta awetọ Jẹnẹsisi tọn dọ Jiwheyẹwhe da Adam sọn kọgudu aigba tọn mẹ. Enẹgodo, é gbọ gbọfufu ogbẹ tọn dó awọntinslo etọn lẹ mẹ, ewọ sọ lẹzun gbẹtọ gbẹtẹ. Jiwheyẹwhe sọ basi jipa dè he nọ yin ''Jipa Edẹni tọn'' na Adam nido nọ emẹ podọ nado penukundo é go. Adam na yinkọ kanlin lẹ. Jiwheyẹwhe ma basi avọ na Adam po Evi adavo to whenue ye vẹtoli godo. E basi avọ na yé sọn ayu kanlin tọn mẹ to whenuena é kò yan yé sọn jipa lọ mẹ godo. Adam wẹ yin ''mẹdide lọ''. == Evi == Jiwheyẹwhe yọnẹn dọ kanlin lẹ ma sọgan na pekọ he Adam do hudo etọn lẹ po adavo eni dó gbẹtọ di ewọ nkọ. Enẹwutu wẹ Mawu dó dè adajahú etọn dopo dó basi Evi (he zẹẹmẹ dó onọ mẹhe to ogbẹ lẹ po tón). Adam ma ko dó yinkọ na Evi kakajẹ whenuena Jiwheyẹwhe Yàn yé sọn jipa Edẹni tọn mẹ bo yí ayú kanlin tọn dó ṣiọn omẹ̀ yetọn to whenue ye ko vẹtoli godo. == Ayijijẹ po whẹdida po == Weta atọ̀ntọ́ Jẹnẹsisi tọn dohia dọ Adam po Evi po ma tindo nuhudo nudepope to jipa lọ mẹ. Onu dopo wẹ Jiwheyẹwhe gbẹ dọ yé ma ha bo basi, enẹ wẹ ma nado du sọn atin oyọnẹn tọn lọ mẹ. Sigba odan dè sọ dọna yé dọ Mawu ma jlo dọ yé ni yọnńuin di ewọ,ehe sisẹ́ Evi nado vẹtoli na gbedide Jiwheyẹwhe tọn. Enẹwutu é to dandan mẹ dọ yé ni tọn sọn jipa Edẹni tọn mẹ. Jiwheyẹwhe sọ yi dogọ dọ yọnnu lọ́ na mọ awufiẹsa to [[ovi]] [[jiji]] Whenu. Mọdopolọ, sunnu lọ́ na mọ awufiẹsa whẹpodo mọ nududu sọn aigba mẹ, podọ to vivọnu é na lèkọ dó kọgudu mẹ na finẹ wẹ é tọn sọn. 8uxaev7724zbjrut7i1t476e9w98cp1 0 188 29976 29038 2022-08-24T21:04:25Z Gadarawamo 20 /* Bẹjẹeji gbẹzan etọn tọn */ wikitext text/x-wiki '''Babatunde Ogunnaike''' (yin [[jiji]] to azán koatọ́n-nukun-dopotọ, Whẹjisun [[owhe]] 1956 tọn). E yin ''Chemical Engineer'' otògbo Amẹlika tọn de he wá sọn otogbo [[Naijilia]] tọn mẹ. B.A Ogunnaike kú to azán kotọ, Afínplọsun [[owhe]] 2022 tọn. == Bẹjẹeji gbẹzan etọn tọn == Babatunde yin tovi Ijebu-Igbo tọn, to [[Ayimatẹn Ogun Tọn]], bo yin [[jiji]] to azán koatọ́n-nukundopotọ to Whẹjisun [[owhe]] 1956 tọn mẹ. ==Otàn wepinplọn etọn tọn== Tunde Ogunnaike yì Wehọmẹ Alavọ tọn ''University of Lagos (UNILAG)'' he tin to ayimatẹn [[Awọnlin]] tọn to otò [[Naijilia]] tọn mẹ. [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Ovi he ye ji to owhe 1956 lẹ]] [[Adà:Mẹhe kú to owhe 2022 lẹ]] k3otk6jv1cgys9blejrmauba0m0nm1r 0 403 29973 18847 2022-08-24T20:58:59Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Jacques Cartier''' yin Ajọwatọ Flansenu de podọ dodinnanutọ de. E yin [[jiji]] to 31 Awewesun 1491 tọn to ''Saint-Malo'', to topẹvi de mẹ to ''Brittany'' he yin apadewhe France tọn. Bo nọgbẹ kakajẹ nudi 1 Zósun 1557. Mẹhe kúnhún whla atọ̀n (3) yì canada. [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] hlu14u75jdc89stwo65ihhkw0phxe5x 0 638 29974 28740 2022-08-24T21:00:11Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki [[Wepo:Rezo_Gabriadze_2010i.jpg|thumb|Revaz Gabriadze]] '''Revaz "Rezo" Gabriadze''' (Georgia-nu) yin [[jiji]] to azan gbanewhèawetọ Ayidosun tọn to [[owhe]] 1936 jẹ azàn ṣidopotọ Ayidosun to [[owhe]] 2021. E yin aihundatọ lanmẹyiya Georgia-nu tọn dé po aihunkantọ dé po osẹ́n satọ de po. E yin [[jiji]] to Kutaisi, ''Georgian SSR''. E yin yinyọnẹn taidi omẹ he kan wema he yin ''Screenplays of Passport, Kin-dza-dza!'', ''Mimino'' po ''Don't Grieve'' po. Gavriade kú to azán ṣidopotọ Ayidosun [[owhe]] 2021 tọn to Tbilisi, Georgia to whenuena epo osẹ atọn na eni do du jijizan 85tọ etọn. ==Alọdlẹndonu lẹ== [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Ovi he ye ji to owhe 1936 lẹ]] [[Adà:Mẹhe kú to owhe 2021 lẹ]] 3l89it25nd9t3sydtd48ad07b7bo2s4 0 640 29967 26585 2022-08-24T20:47:09Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Osuolale Abimbola Richard Akinjide''' (SAN) yin [[jiji]] to azan ẹnẹtọ Abọ̀húsun tọn to 1930 bo wa kú tó osun ẹnẹtọ [[owhe]] 2020 tọn. E yin dopo to whẹyidọtọ otò [[Naijilia]] tọn lẹ tọn. E sọ yin tovi Naijilia tọn bo sọ yin tohodọtọ de. E sọ yin tovi Ibadan tọn to whezẹtẹn waji Naijilia tọn. E wazọn to Awhannukọntogan Tafawa Balewa tọn glọ podọ hẹ togan Shehu Shagari po sọn 1979 jẹ 1983. Akinjide yin Lizọnyizọnwatọ whẹdida tọn. Akinjide wa yin matintọ to azan konukundopotọ osun ẹnẹtọ [[owhe]] 2020 tọn to Ibadan, bo yin [[owhe]] kanwesinẹnẹ mẹho. ==Alọdlẹndonu lẹ == [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] qu7z9i6cbh1fuiira7kdprgf5t3uctb 0 746 29972 29639 2022-08-24T20:58:26Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki [[Wepo:Valeria_Gagealov_2014_Romania_stamp.jpg|thumb|Valeria Gagealov]] '''Valerie Gagealov''' yin [[jiji]] to azán ṣinẹnẹtọ Awewesun [[owhe]] 1931 bo nọgbẹ̀ kaka jẹ azán ṣinẹnẹtọ́ Afinplọnsun [[owhe]] 2021 tọn. E yin aihundatọ Lomunu dé. E yin [[jiji]] to Galatia, Lomu. E yin yinyọnẹn to adà he e yiwa to ''la Moara Cunoroc'' mẹ to 1955, to ''Columna'' mẹ to 1968, to ''Mihaiviteazul'' mẹ to 1971 podọ to ''Mihai caine de circ'' mẹ to 1979. Gageolov kú to Bucharest na [[Azọ̀nylankan COVID-19]] tọn he e jẹ wutu to whenue [[azọ̀n]] bẹplamẹ lọ gbajẹgbonu to Lomu to whenue e tindo [[owhe]] 89. ==Alọdlẹndonu lẹ == [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] 6p6sb39gal38vii4m36nlbxpbv3nabm 0 750 29979 24929 2022-08-24T22:09:14Z Dostojewskij 211 Adà:Ovi he ye ji to owhe 1952 lẹ wikitext text/x-wiki [[Wepo:Vladimir_Putin_11-10-2020_(cropped).jpg|thumb|Vladimir Putin]] '''Vladimir Vladimirovich Putin''' (To Russia-gbè mẹ: Влади́мир Влади́мирович Пу́тин) yin tònudọtọ Russianu de. Ewọ wẹ yin tògán [[Russia]] tọn to alọnu din. Putin yin jiji to Leningrad, he wa jẹ yinyin yiylọ dọ Saint Petersburg ji sọn azán ṣinawetọ, Kọ́yànsun owhe 1952 tọn. Ewọ wẹ yin Lizọnyizọnwatọ Tangan (''Prime Minister'') [[Russia]] tọn sọn owhe 1999 jẹ 2000. Enẹgodo, e lẹzun togán Russia tọn sọn Whejisun owhe 2000 jẹ Nuwhàsun owhe 2008 tọn, bo sọ wa lẹzun Lizọnyizọnwatọ Tangan whlàdopo dogọ sọn owhe 2008 tọn jẹ 2012. E sọ wa lẹzun togán [[Russia]] tọn to owhe 2012 tọn mẹ whlà awetọ. Azọ́n whẹ̀yidọtọ tọn wẹ yè plọn ẹn. ==Bẹjẹeji gbẹ̀zan etọn tọn== Putin yin jiji to to azán ṣinawetọ, Kọ́yànsun owhe 1952 tọn to Leningrad to Russian SFSR, Soviet Union (he wa nọ yin yiylọ dọ Saint Petersburg, [[Russia]] todin). Mẹjitọ etọn lẹ wẹ Vladimir Spiridonovich Putin (1911–1999) po Maria Ivanovna Putina (he nọ yin Shelomova dai; 1911–1998) po. Babadaho Vladimir Putin tọn Spiridon Putin yin nudududatọ na Vladimir Lenin po Joseph Stalin po. ==Bẹjẹeji azọ́n etọn tọn== Bẹsọn owhe 1985 jẹ 1990, Putin wazọ́n na KGB lẹ, ogbẹ́ amẹ́ nuglọ tọn ''Soviet Union'' tọn ''(secret spy service)''. Putin wazọ́n to Dresden, he yin apadewhé Otò East Germany dai tọn. To whenue East Germany jai to 1989, yè dọna Putin dọ ni lẹkọwá Otò Soviet Union tọn mẹ. E dè nado yì Leningrad, fie ẹ yì wehọmẹ alavọ tọn tẹ. To Ayidosun 1990, e jẹ azọ́n wa ji to adà ''International Affairs'' tọn (ogbẹ́ he no penukúndo haṣinṣan he tin to Otò voovo lẹ ṣẹnṣẹn) to Wehọmẹ Alavọ Ayimatẹn Leningrad tọn. To June 1991, e yin dide nado yin nukọ̀ntọ na Wedegbẹ́ he nọ penukúndo Nuwadopọ otò voovo lẹ tọn ''(International Committee)'' to azọ́nwatẹn Azìnponọ Tòwedegbẹ tọn ''(Mayor)'' tọn mẹ to Saint Petersburg. Azọ́ndenamẹ etọn wẹ nado nọ penukúdo, bosọ nọ hẹn pọninọ po tito ajọ́wiwa tọn po hẹ otò devo ṣẹnṣẹn po lodo dogọ. Putin jo otẹ̀n etọn to KGB mẹ dó to August 20, 1991, to gántẹn yiyi gánnugánnu sọn tògan Soviet tọn Mikhail Gorbachev whenu. To 1994, e lẹzun omẹ Tintán he yin Alọgọtọ na Azìnponọ todaho Saint Petersburg tọn. To August 1996, e wa Moscow, bo sẹ̀n to otẹ̀n tangan voovo lẹ mẹ to gandudu Boris Yeltsin tọn mẹ. Ewọ wẹ yin ogán FSB lẹ tọn (sinsẹ̀nzọn amẹ́ nuglọ tọn to [[Russia]] egbezangbe tọn mẹ) sọn July 1998 jẹ August 1999, podọ ewọ wẹ yin Wékantọ na Wedegbẹ́ Hihọ́ ''(Security Council)'' tọn sọn March jẹ August owhe 1999 tọn. ==Taidi Tògan Russia tọn de== Putin lẹzun tògan Russia tọn to May 2000. Putin wẹ yin nukọ̀ntọ tònudọgbẹ United Russia tọn he to gandu to alọnu din lọ tọn. Tònudọgbẹ ehe ko to duduto vodide Russia tọn lẹ ji sọn whenue gbọ́n Soviet Union jai kakajẹ din. Hómọdọ̀domẹgotọ Putin tọn lẹ dọdọ e ko hò mẹdekannujẹ mẹlẹ tọn yi podọ e ko gbọawupo nado hẹn nukọ̀nyiyi dogọ wa na tògbo lọ. [[Russia]] nọ mọ akuẹ susu to amì po amì jẹhọ̀nnọ ''(gas)'' po sisa na tògbo devo lẹ mẹ, amọ́ na nugbómadọ wutu, akuẹ ehe ma nọ yin yiyizan nado hẹn ninọmẹ gbẹninọ tọn bọawu na mẹlẹ. To agọe, agọ̀jẹdonugotọ [[Russia]] tọn lẹ ko dó màhiho lẹ sọta gandudu te, ko basi nujijla sọta Putin to internet ji, bo ko sọ vúnvún linlin mẹdekanujẹ tọn lẹ jẹgbonu do tòmẹ na mẹlẹpo. Na kẹ́nṣinṣianna linlin lẹ po nudọnamẹ lẹ didepo po to azọ́nwatẹn linlinnamẹ tọn lẹ mẹ wutu, e nọ vẹawu taun nado mọ nudọnamẹ tauntaun delẹ dètọn do tòmẹ. Putin jẹagọdo dọ yè tọ́nawhàn Libya to 2011. E ma sọ yigbe dọ yè ni tọ́nawhàn Syria po Iran po. To March 24, 2014, Putin po Russia po yin alọhẹndotena sọn ogbẹ́ G8 tọn mẹ. Ehe yinmọ́ na Amẹlika lẹndọ owhẹ̀ Putin tọn wẹ dọ̀n hùnyanhùnyan Ukraine tọn dote wutu. Sọgbe hẹ osẹ́n [[Russia]] tọn, mẹdepope ma sọgan yin tògan whlà atọ̀n debọdodego. Na ehe wutu Putin ma ze ede do hùkan vodide tọn 2008 tọn mẹ. Etomọṣo, a sọgan yin dotẹnmẹ na nado yin tògan whlà nẹmu he jlo we, e yindọ e ma saa yin hugán whlà awè debọdodego. To March 2012, Putin ze ede do hùkan ji na vodide, podọ e duto kandekonukúnẹnẹ̀ to kanweko (64%) ovò lọ tọn ji. Ehe zẹemẹdo dọ ewọ wẹ yin tògan Russia tọn kakajẹ 2018. To December 6, 2017 Tògan Russia tọn Vladimir Putin lá dọ emi nasọ kọnawudopọ to vodide mẹ whlà ẹnẹ̀tọ to vodide he to nukọ̀n ja mẹ, enẹ wẹ Vodide Tògan Russia tọn ''(Russian Presidential Election)'' 2018 tọn. To July 2020, vòdetọ [[Russia]] tọn lẹ nọgodona nudide lọ he na na dotẹnmẹ Putin nado sẹ̀n taidi tògan kakajẹ owhe 2036 mẹ. To 24 February 2022, Putin lá dọ [[Russia]] jlo na tọ́nawhàn [[Ukraine]]. Ehe jọ, owhe dopo to gbèmanọpọ po awhànfọ dide po to otò awe lẹ ṣẹnṣẹn godo. ==Gbẹ̀zan Mẹdetiti tọn== E yin dopo to Ṣọ́sì Katoliki Russia tọn ''(Russian Orthodox Church)'' mẹ, podọ ewọ po asìẹ po ko gbẹ́ yede, e sọ tindo viyọnnu awe. ==Alọdlẹndonu lẹ== [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Ovi he ye ji to owhe 1952 lẹ]] 0xy37gxqiho1i4ze1cornegg3lol35y 29981 29979 2022-08-25T08:24:48Z Misteld 15 wikitext text/x-wiki [[Wepo:Vladimir_Putin_11-10-2020_(cropped).jpg|thumb|Vladimir Putin]] '''Vladimir Vladimirovich Putin''' (To Russia-gbè mẹ: Влади́мир Влади́мирович Пу́тин) yin tònudọtọ Russianu de. Ewọ wẹ yin tògán [[Russia]] tọn to alọnu din. Putin yin [[jiji]] to Leningrad, he wa jẹ yinyin yiylọ dọ Saint Petersburg ji sọn azán ṣinawetọ, Kọ́yànsun owhe 1952 tọn. Ewọ wẹ yin Lizọnyizọnwatọ Tangan (''Prime Minister'') [[Russia]] tọn sọn owhe 1999 jẹ 2000. Enẹgodo, e lẹzun togán Russia tọn sọn Whejisun owhe 2000 jẹ Nuwhàsun owhe 2008 tọn, bo sọ wa lẹzun Lizọnyizọnwatọ Tangan whlàdopo dogọ sọn owhe 2008 tọn jẹ 2012. E sọ wa lẹzun togán [[Russia]] tọn to owhe 2012 tọn mẹ whlà awetọ. Azọ́n whẹ̀yidọtọ tọn wẹ yè plọn ẹn. ==Bẹjẹeji gbẹ̀zan etọn tọn== Putin yin jiji to to azán ṣinawetọ, Kọ́yànsun owhe 1952 tọn to Leningrad to Russian SFSR, Soviet Union (he wa nọ yin yiylọ dọ Saint Petersburg, [[Russia]] todin). Mẹjitọ etọn lẹ wẹ Vladimir Spiridonovich Putin (1911–1999) po Maria Ivanovna Putina (he nọ yin Shelomova dai; 1911–1998) po. Babadaho Vladimir Putin tọn Spiridon Putin yin nudududatọ na Vladimir Lenin po Joseph Stalin po. ==Bẹjẹeji azọ́n etọn tọn== Bẹsọn owhe 1985 jẹ 1990, Putin wazọ́n na KGB lẹ, ogbẹ́ amẹ́ nuglọ tọn ''Soviet Union'' tọn ''(secret spy service)''. Putin wazọ́n to Dresden, he yin apadewhé Otò East Germany dai tọn. To whenue East Germany jai to 1989, yè dọna Putin dọ ni lẹkọwá Otò Soviet Union tọn mẹ. E dè nado yì Leningrad, fie ẹ yì wehọmẹ alavọ tọn tẹ. To Ayidosun 1990, e jẹ azọ́n wa ji to adà ''International Affairs'' tọn (ogbẹ́ he no penukúndo haṣinṣan he tin to Otò voovo lẹ ṣẹnṣẹn) to Wehọmẹ Alavọ Ayimatẹn Leningrad tọn. To June 1991, e yin dide nado yin nukọ̀ntọ na Wedegbẹ́ he nọ penukúndo Nuwadopọ otò voovo lẹ tọn ''(International Committee)'' to azọ́nwatẹn Azìnponọ Tòwedegbẹ tọn ''(Mayor)'' tọn mẹ to Saint Petersburg. Azọ́ndenamẹ etọn wẹ nado nọ penukúdo, bosọ nọ hẹn pọninọ po tito ajọ́wiwa tọn po hẹ otò devo ṣẹnṣẹn po lodo dogọ. Putin jo otẹ̀n etọn to KGB mẹ dó to August 20, 1991, to gántẹn yiyi gánnugánnu sọn tògan Soviet tọn Mikhail Gorbachev whenu. To 1994, e lẹzun omẹ Tintán he yin Alọgọtọ na Azìnponọ todaho Saint Petersburg tọn. To August 1996, e wa Moscow, bo sẹ̀n to otẹ̀n tangan voovo lẹ mẹ to gandudu Boris Yeltsin tọn mẹ. Ewọ wẹ yin ogán FSB lẹ tọn (sinsẹ̀nzọn amẹ́ nuglọ tọn to [[Russia]] egbezangbe tọn mẹ) sọn July 1998 jẹ August 1999, podọ ewọ wẹ yin Wékantọ na Wedegbẹ́ Hihọ́ ''(Security Council)'' tọn sọn March jẹ August owhe 1999 tọn. ==Taidi Tògan Russia tọn de== Putin lẹzun tògan Russia tọn to May 2000. Putin wẹ yin nukọ̀ntọ tònudọgbẹ United Russia tọn he to gandu to alọnu din lọ tọn. Tònudọgbẹ ehe ko to duduto vodide Russia tọn lẹ ji sọn whenue gbọ́n Soviet Union jai kakajẹ din. Hómọdọ̀domẹgotọ Putin tọn lẹ dọdọ e ko hò mẹdekannujẹ mẹlẹ tọn yi podọ e ko gbọawupo nado hẹn nukọ̀nyiyi dogọ wa na tògbo lọ. [[Russia]] nọ mọ akuẹ susu to amì po amì jẹhọ̀nnọ ''(gas)'' po sisa na tògbo devo lẹ mẹ, amọ́ na nugbómadọ wutu, akuẹ ehe ma nọ yin yiyizan nado hẹn ninọmẹ gbẹninọ tọn bọawu na mẹlẹ. To agọe, agọ̀jẹdonugotọ [[Russia]] tọn lẹ ko dó màhiho lẹ sọta gandudu te, ko basi nujijla sọta Putin to internet ji, bo ko sọ vúnvún linlin mẹdekanujẹ tọn lẹ jẹgbonu do tòmẹ na mẹlẹpo. Na kẹ́nṣinṣianna linlin lẹ po nudọnamẹ lẹ didepo po to azọ́nwatẹn linlinnamẹ tọn lẹ mẹ wutu, e nọ vẹawu taun nado mọ nudọnamẹ tauntaun delẹ dètọn do tòmẹ. Putin jẹagọdo dọ yè tọ́nawhàn Libya to 2011. E ma sọ yigbe dọ yè ni tọ́nawhàn Syria po Iran po. To March 24, 2014, Putin po Russia po yin alọhẹndotena sọn ogbẹ́ G8 tọn mẹ. Ehe yinmọ́ na Amẹlika lẹndọ owhẹ̀ Putin tọn wẹ dọ̀n hùnyanhùnyan Ukraine tọn dote wutu. Sọgbe hẹ osẹ́n [[Russia]] tọn, mẹdepope ma sọgan yin tògan whlà atọ̀n debọdodego. Na ehe wutu Putin ma ze ede do hùkan vodide tọn 2008 tọn mẹ. Etomọṣo, a sọgan yin dotẹnmẹ na nado yin tògan whlà nẹmu he jlo we, e yindọ e ma saa yin hugán whlà awè debọdodego. To March 2012, Putin ze ede do hùkan ji na vodide, podọ e duto kandekonukúnẹnẹ̀ to kanweko (64%) ovò lọ tọn ji. Ehe zẹemẹdo dọ ewọ wẹ yin tògan Russia tọn kakajẹ 2018. To December 6, 2017 Tògan Russia tọn Vladimir Putin lá dọ emi nasọ kọnawudopọ to vodide mẹ whlà ẹnẹ̀tọ to vodide he to nukọ̀n ja mẹ, enẹ wẹ Vodide Tògan Russia tọn ''(Russian Presidential Election)'' 2018 tọn. To July 2020, vòdetọ [[Russia]] tọn lẹ nọgodona nudide lọ he na na dotẹnmẹ Putin nado sẹ̀n taidi tògan kakajẹ owhe 2036 mẹ. To 24 February 2022, Putin lá dọ [[Russia]] jlo na tọ́nawhàn [[Ukraine]]. Ehe jọ, owhe dopo to gbèmanọpọ po awhànfọ dide po to otò awe lẹ ṣẹnṣẹn godo. ==Gbẹ̀zan Mẹdetiti tọn== E yin dopo to Ṣọ́sì Katoliki Russia tọn ''(Russian Orthodox Church)'' mẹ, podọ ewọ po asìẹ po ko gbẹ́ yede, e sọ tindo viyọnnu awe. ==Alọdlẹndonu lẹ== [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Ovi he ye ji to owhe 1952 lẹ]] fswho0a7dwm3bo9h6x3nrmf9uqw4q89 0 1097 29970 26875 2022-08-24T20:56:01Z Gadarawamo 20 /* Bẹjẹeji gbẹzan etọn tọn */ wikitext text/x-wiki [[File:Mary Slessor.jpg|thumb|Mary Slessor]] [[File:Monument to Mary Slessor, Steeple Church, Dundee.jpg|thumb|Monument to Mary Slessor, Steeple Church, Dundee]] '''Mary Mitchell Slessor''' (azán awetọ Awèwèsun [[owhe]] 1848 jẹ azán wiatọntọ́ Alunlunsun [[owhe]] 1915) yin wẹndagbe latọ dé sọn otò Scotland tọn mẹ he yin dide hlan oto [[Naijilia]] tọn mẹ. To [[Naijilia]], Slessor plọn ogbe Efik tọn, he yin dopo to ogbe voovo he nọ yin didó to Otò [[Naijilia]] tọn mẹ, bo sọ jẹ nuplọn gbẹtọ lẹ ji. Na nukunnumọjẹnumẹ to ogbe lẹdo lọ mẹ tọn wutu podo nujikudonọ yìnyín etọn tọn wutu, Slessor yin jidedégo bo so yin alọkẹyi to lẹdo lọ mẹ, ehe na ẹn dotẹnmẹ nado lá wẹndagbe Klisti tọn mọdopolọ wẹ é sọ dín jlọjẹ yọnnu lẹ tọn podọ hihọ na yọpọvu lẹdo lọ mẹ tọn lẹ. E sọ yin yinyọnẹn taun na alọhẹndotena àṣà ahoho flinflin huhu tọn to Okoyong, he yin lẹdo dé to [[Ayimatẹn Cross River Tọn|Ayimatẹn Cross River tọn]] to [[Nigeria|Naijilia]]. ==Bẹjẹeji gbẹzan etọn tọn== [[File:Mary Slessor (1848-1915) (imp-cswc-GB-237-CSWC47-LS2-004).jpg|thumb|Mary Slessor (1848-1915) (imp-cswc-GB-237-CSWC47-LS2-004)]] Mary Slessor yin [[jiji]] to azan awetọ Awèwèsun [[owhe]] 1848 to Gilcomston, Aberdeen, Scotland sọn whẹndo wamọnọ tọn dẹ mẹ, he ma tlẹ sọgan penugo nado sẹ́ yé do wehọmẹ. E wọ wẹ [[ovi]] awetọ to [[ovi]] ṣianwe he Robert po Mary po ji lẹ mẹ. Otọ́ etọn he tlọn ''Buchan'' yin afọpa Jladadotọ dé. Onọ̀ etọn yin jiji to Oldmeldrum, Aberdeenshire bo sọ yin yọnnu yisenọ sinsiẹn dé. To [[owhe]] 1859, whẹndo lọ sẹtẹn yi ''Dundee'' nado yi dín azọn. Robert Slessor yin ahànnumunọ he ma penugo nado zindonukọn to afọpa jijlado sìn àjọ etọn mẹ bowa yi to azọn wa to núlitẹn dé. Onọ etọn he yin avọ̀lọ̀ntọ lọsu yi wazọn to núlitẹn dopolọ. To whenuena Mary do [[owhe]] widopo, e jẹ [[azọ́n]] whenu gli tọn waji to núlitẹn ''Baxter Brothers' Mill'', he dohia dọ é na nọ má azan dopo dó Awe nado nọ yi wehọmẹ he azọnwhe lọ doai to afọnnu bo sọ zan whenu he po nado wazọn to azọnwhe lọ. Mary sìn otọ́ podo nọvisunnu awe he e tindo po kú gbọn azọ̀n he nọ yin ''pneumonia'' dali, bosọ jo Mary, onọ̀ etọn po nọviyọnnu etọn Awe po dó. To whenue é dó [[owhe]] wiẹnẹ, Mary ko lẹzun okàn-lọ̀ntọ́ he yọn azọn taun. E nọ wazọn sọn gàn ṣidopo afọnnu tọn jẹ gàn ṣidopo whejayi.Onọ etọn yin yisenọ de he nọ hia wema ''Missionary Record'' he ṣọṣi ''United Presbyterian Church'' he ko yin didiọ do (United Free Church of Scotland) nọ zinjẹgbonu to sunmẹsunmẹ he nọ basi hodọnamẹ gando hudo lẹ podo nuwiwa sinsẹnzọn tọn lẹ po tọn. ==[[Azọ́n]] sinsẹnzọ́n etọn tọn== [[File:Mary Slessor and Four Children, Old Calabar, late 19th century (imp-cswc-GB-237-CSWC47-LS2-036).jpg|thumb|Mary Slessor and Four Children, Old Calabar, late 19th century (imp-cswc-GB-237-CSWC47-LS2-036)]] To godo mẹ, Slessor kanwe hlan ṣọṣi ''United Presbyterian Church's Foreign Mission Board''. Whenue e yi oplọn lẹ godo to ''Edinburgh'', e bẹ gbejizọnlin po dopo to hẹnnumẹ etọn ''Robert Mitchell Beedie'' po. Yé omẹ awelẹ tindó onọ daho dopolọ, yé sọ jẹ fihe yé jeyi to wheyihọ [[Aflika]] tọn to osun dopo godo. Slessor tindó [[owhe]] koatọnnukunatọn (28) to whenuena e yin sisẹdo whla tintan hlan agbegbe Calabar tọn to aigba omẹ Efik lẹ tọn ji. Yé na ẹn avase gándo numẹsẹn yetọn to wheyihọ Aflika tọn waji he gando yọnnu lẹ sìn ahoho jiji go. Slessor nọ họngbo yẹwhenọ tọn lẹ mẹ na [[owhe]] atọ̀n, bọ to [[azọ́n]] wa to gbètato lẹ mẹ. E jlo nado wazọn biọ Calabar sin tohomẹ, ṣigba e bẹ azọ̀n ova tọn, bo sọ lẹkọ dó otò Scotland tọn mẹ nado dín pọngbọ. E lẹkọ dó Dundee to [[owhe]] 1879. To osùn fọtọnnukundopo godo, Slessor lẹkọ dó Calabar. Slessor nọ sẹ́ dehe su hugan to azọ́n-kuẹ etọn mẹ hlan onọ̀ etọn po nọviyọnnu etọn lẹ po to Scotland, ehe zọn bọ e plọn nado nọ du núdùdù he tin to lẹdo lọ mẹ lẹ. Nuhahun he Slessor pehẹ lẹ taidi jọja wẹndagbe latọ dé wẹ wehọmẹ mayi tovi lẹ tọn, podọ gbẹtọ yido sanvọ̀ to whenuena gbètato- gan dé kú godo, he ye yise dọ devi lẹ dóna plann ẹn dó yi ogbẹ devo mẹ. To [[owhe]] atọ̀n godo, Slessor lẹkọ dó Scotland na whẹho madogan tọn. E yí [[owhe]] atọ̀n he e zan to Scotland do penukundo onọ̀ po nọvi yọnnu etọn he ko to azọ̀n jẹ po go. To ehe godo, Slessor lẹkọ dó agbegbe he sọ dẹn dó Calabar.E whlẹ́n kanweko susu ahoho lẹ tọn sọn ogbé mẹ, fie ye ko yin jijodo nado nọ huvẹ kaka do kú kavi yin dudu gbọn kanlin ylankan lẹ dali. E gọalọ nado hẹnazọ̀ngbọna awutu nọ lẹ podọ e sọ doalọte ná aṣa he nọ biọ dọ mẹde dona nu nudido nado yọnẹn eyin mẹlọ ko jẹ osẹ́n mẹ kavi e ma yin mọ. Taidi wẹndagbe latọ dé, Slessor yi akọta devo lẹ mẹ, bosọ lá oho Jesu Klisti tọn. To sinsẹnzọ́n atọntọ́ etọn to Calabar whenu, Slessor se owẹ̀n dọ onọ̀ etọn po nọviyọnnu etọn po ko kú. To awubla etọn mẹ, e kàn ohó ehelẹ, ''Mẹde ma sọ tin he n'sọgan kàn otàn ṣe lẹ hlan ba'', ''[[Olọn]] ko sẹpọ mi hugan Blitani, mẹde ma sọ tin he na lẹnnupọn gando goe ba to otò ṣe mẹ''. Slessor wẹ nọgodona nupinplọntẹn ''Hope Waddell Training Institute to Calabar'', he mọ plọn anazọ́n Efik nù lẹ. Danuwiwa dó ahoho ma nọte dó Calabar ṣo,e sọ dlẹnkan yi lẹdo de he nọ yin ''Arochukwu'' to wheyihọ Calabar tọn. ==Okú etọn== [[File:Mary Slessor Grave Calabar Nigeria 11.81 edited-2.jpg|thumb|Mary Slessor Grave Calabar Nigeria 11.81 edited-2]] Na [[owhe]] kande he gbọngodo to gbẹzan etọn mẹ, Slessor jẹ azọ̀n ova tọn debọdodego tọn he e bẹ to Calabar. Mahopọnna ninọmẹ lọ e zindonukọn to sinsẹnzọn etọn to Calabar mẹ. Sigba ova lọ wá hẹn gbọjọ dogọ bọ e ma sọgan zinzọnlin aliho gaa tọn ba, ṣigba yé nọ zee do kẹkẹ mẹ sọn fide jẹ fidevo. To bíbẹ Alunlunsun [[owhe]] 1915 tọn, whenue e tin to azọnwhe etọn to fie sẹpọ ''Use Ikot Oku'',E jẹ ova sinsiẹn de. Slessor ku to azan wiatọntọ́ Alunlunsun [[owhe]] 1915. ==Alọdlẹndonu lẹ== [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Ovi he ye ji to owhe 1848 lẹ]] [[Adà:Mẹhe kú to owhe 1915 lẹ]] n6ehy2zk03vj9rumk42vw78as3b5qe2 0 1148 29971 28541 2022-08-24T20:57:34Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Makoko''' yin lẹdo de he tin tọ̀tó, sẹpọ ageklo [[Awọnlin]] tọn, to adà awetọ anà 3rd Mainland Bridge tọn ji. Diblayi mado-atọ̀n ohọ̀ he to lẹdo lọ mẹ lẹ tọn wẹ yin gbigbá do dòtin ji to tọ̀tó podọ do lẹdo aigba lọ tọn he pò ji. Gunnu lẹ wẹ yin suhugan mẹhe nọ nọ̀ tọ̀tó-waji lẹdo lọ tọn lẹ, yé wá sọn [[Gbagli]] podọ sọn [[Benẹ]] podọ azọ́n tangan he yé nọ wà wẹ whèhuhu. Makoko to whedelẹnu nọ yin alọdlẹndo di "Venice he to [[Aflika]]" na osin susu he lẹdo e pé lẹ wutu. E yin sọhayina dọ gbẹtọ sọha he to lẹdo lọ mẹ wẹ 85,840; ṣigba gbẹtọ he to lẹdo lọ mẹ lẹ ma yin hihia tlọlọ to mẹhihia he wá aimẹ to 2007 whenu, podọ sọha mẹhe to finẹ lẹ tọn ko yin pinpọnhlan di dehe su hugan mọ. To Liyasun, Owhe 2012 tọn, tohọluduta [[Awọnlin]] tọn matin avase he jẹ de, degbe dọ apadewhe ohọ̀ he yin gbigbá do dòtin ji to lẹdo lọ mẹ lẹ tọn ni yin hihọliai. Ehe dekọtọn do ohọ̀ susu he to tọ̀tó lẹdo Iwaya/Makoko tọn lẹ hihọliai podọ ehe zọn bọ whédo susu ma sọ tindo fibẹtado ba. == Otàn == [[File:CEE-HOPE NIGERIA FOR WIKI LOVES WOMEN"S PROJECT IN NIGERIA 16.jpg|thumb|Makoko: Viyọnnu pẹvi de po nọviyọnnu etọn po to tọjihun de mẹ|right]] [[File:'The People of Makoko Community'.jpg|thumb|Yọpọsunnu he to tojihun kùn lẹ yin nude he nọ yawu yin mimọ to Makoko]] Makoko yin didoai to [[owhe]] kanweko fọtọnnukunẹnẹtọ, suhugan ohọ̀ he yin gigbá to lẹdo lọ mẹ tọn wẹ yin yin gbigbá do dòtin lẹ ji to tọ̀tó. Makoko yin lẹdo de he sẹpọ Iwaya po Oko Baba po. Yinkọ lọ Makoko yin hogbe Ayọgbe tọn de he eyin e yin lilẹdogbedevomẹ, e zẹemẹdo nado "ze Akoko". To aṣa [[Ayọnu lẹ]] tọn mẹ, amà "Akoko" tọn lẹ nọ yin yiyizan nado gọalọ na vijiji podọ e sọ nọ yin yiyizan to whenue ogán de jlo na yin zizedo gántẹnmẹ, Makoko egbezangbe tọn tindo amà ehe susu he wú lẹdo pe. To Liyasun 2012 tọn, tohọluduta Awọnlin tọn, to gandudu Babatunde Fashola tọn glọ, degbe dọ ohọ̀ he yin gigbá do dòtin ji lẹ to tọ̀tó Iwaya/Makoko tọn lẹ ni yin hihọliai podọ to ganhiho 72 poun gblamẹ he avase lọ yin nina godo, ohọ̀ he yin gigbá do dòtin ji lẹ susu wẹ yin hihọliai. Diblayi gbẹtọ sọha 3000 wẹ hẹn fibẹtado yetọn bu na nuyiwa ehe wutu. To osun awe he nuyiwa ehe wá aimẹ godo, ogbẹ́ họ̀gbigbá tọn de he yin yinyọnẹn di ''Urban Spaces Innovation'' basi tito de nado gọalọ to lẹdo Makoko tọn hinhẹn lodo mẹ po wepinplọn po. Tito ehe yin zizedonukọnna ogbẹ́ ''Lagos State Ministry of Urban and Physical Planning'' tọn to Alunlunsun 2014 tọn. == Yẹdide-sẹdótẹn == [[File:Makoko auf dem Wasser (5208472599).jpg|thumb]] <gallery mode="packed" heights="175px"> Image:1962 Makoko map detail Lagos Nigeria txu-oclc-441966035-lagos-1962.jpg|Yẹdide lẹdo aigba tọn Awọnlin tọn to 1962, he do Makoko po Lagos Mainland po hia. Image:Makoko auf dem Wasser (5209071738).jpg Image:Makoko auf dem Wasser (5208471435).jpg Image:2010 Lagos Nigeria by Rainer Wozny 5342608955.jpg|Makoko, 2010 Image:Okoh collins photography landscape shots all over Nigeria.jpg|Yẹdide Makoko tọn de, 2017. About to roast makoko.jpg|Whèvi he yin hùhù to Makoko lẹ After roasting makoko 3.jpg|Whèvi hihi to Makoko After roasting makoko 4.jpg|Whenue whèvi lẹ yin hihi godo to Makoko Fish for sale at makoko Lagos.jpg Fishers boat after work at makoko Lagos.jpg Standby canoe.jpg Women at work at makoko Lagos.jpg Women at work at Makoko.jpg Women at work at makoko Lagos 2.jpg </gallery> gl89asyqtcy414547w70u6ze7c2pkp8 0 1155 29978 27302 2022-08-24T21:06:11Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Adele Laurie Blue Adkins''' MBE (yin [[jiji]] to azan atọ́ntọ, Nuwhàsun, [[Owhe]] 1988) yin hànsinọ Glẹnsigbe tọn po ohàn kantọ. Eyin hànsinọ nukundeji de, he nọ sá hoyidokanji he hugan livi kantọ̀n (120). [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] dlajhd0empxqvauqdlsidgtuqz035z3 29982 29978 2022-08-25T08:26:37Z Misteld 15 wikitext text/x-wiki '''Adele Laurie Blue Adkins''' MBE (yin [[jiji]] to azan atọ́ntọ, Nuwhàsun, [[Owhe]] 1988) yin hànsinọ Glẹnsigbe tọn po ohàn kantọ. Eyin hànsinọ nukundeji de, he nọ sá hoyidokanji he hugan livi kantọ̀n (120). [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] 54hs6abuh485xol8pj2qak7cxi3wo37 29983 29982 2022-08-25T08:26:57Z Misteld 15 wikitext text/x-wiki '''Adele Laurie Blue Adkins''' MBE (yin [[jiji]] to azan atọ́ntọ, Nuwhàsun, [[Owhe]] 1988) yin hànsinọ Glẹnsigbe tọn po ohàn kantọ. Eyin hànsinọ nukundeji de, he nọ sá hoyidokanji he hugan livi kantọ̀n (120). [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] [[Adà:Hànjitọ lẹ to Naijilia]] mxpn6oa1i5rz5rl9adqfv2ux3fv4sdu 0 1231 29969 25596 2022-08-24T20:54:45Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Osarhieme Osadolor''' yin otan yọ̀nẹntọ [[Naijilia]] tọn podo oweplọntọ aganuboboe tọn. Eyin whedénu sín zedaitọ onulẹ hen bọawu na owhehọmevi le to owehọmẹ daho Benin tọn podo eyin dide taidi alọgọtọ tohọlu tọn dena Ambrose Ali University tọn to osun atọn tọ azan aotọ [[owhe]] 2021 o2gn2t84f0rzmvca5b0l0er0p69sru1 0 1437 29977 24802 2022-08-24T21:05:39Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''The Guardian''' yin linlin whema ''British'' le tọn. Ye do e do te to [[owhe]] 1821 de ye kọkọ ylọ e do ''Manchester Guardian'', bọ yhe wa dio yinkọ etọn to [[owhe]] 1959. r7vao8kmfcqfsjg1h0li39x7x32tllo 0 1478 29968 25630 2022-08-24T20:51:57Z Gadarawamo 20 wikitext text/x-wiki '''Abimbola Adunni Adelakun''' (yin [[jiji]] to azán fọntọn Zósun owhe) to otogbó [[Naijilia]] tọn mẹ [[en:Abimbola Adunni Adelakun]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] 6d1nwsemplp5pmpoyy4kz5kdwzu0dnu 0 2007 29965 29937 2022-08-24T18:57:25Z Anthonymodec 31 wikitext text/x-wiki '''Josiah Sobowale Sowande''' (ca 1858 -1936) sọ yin yinyọnẹ̀n taidi '''Sobo Arobiodu''' yin ohàn-milomilokantọ́ to ayọgbe mẹ bo wa sọn Abẹokuta, Ayimatẹn Ogun tọn [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] mu28e8abdh3siuirq5uc4osv0gtth45 29966 29965 2022-08-24T19:06:01Z Anthonymodec 31 wikitext text/x-wiki '''Josiah Sobowale Sowande''' (ca 1858 -1936) sọ yin yinyọnẹ̀n taidi '''Sobo Arobiodu''' yin ohàn-milomilokantọ́ to ayọgbe mẹ bo wa sọn Abẹokuta, Ayimatẹn Ogun tọn, bo nọ kan ohàn he nọ yin yiylọdọ Ewi, ohàn lọ yin aṣa hanjiji tọn de na ayọnu lẹ. [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] 3ue72g2xdgils5lzochm42tslszjkn8 29980 29966 2022-08-25T02:26:59Z Samatics 9 wikitext text/x-wiki '''Josiah Sobowale Sowande''' (ca 1858 -1936) sọ yin yinyọnẹ̀n taidi '''Sobo Arobiodu''' yin ohàn-milomilokantọ́ to ayọgbe mẹ bo wa sọn Abẹokuta, [[Ayimatẹn Ogun tọn]], bo nọ kan ohàn he nọ yin yiylọdọ Ewi, ohàn lọ yin aṣa hanjiji tọn de na ayọnu lẹ. [[Adà:Otàn Gbẹzan tọn]] [[Adà:Naijilia-nu lẹ]] bvhlbkbmsss5sjwbw2lxbwvrgcj84ml