Wikipedia hawiki https://ha.wikipedia.org/wiki/Babban_shafi MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Iraƙi 0 4014 163844 117720 2022-08-04T22:47:38Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Flag of Iraq.svg|thumb|200px|right|Tutar Iraƙi.]] '''Iraƙi''' (ko '''Iraƙ''') ƙasa ce ta larabawa da ke a nahiyar [[Asiya]].Babban birnin Iraƙi shine [[Bagdaza]] ne. == Manazarta == {{reflist}} {{Asiya}} {{stub}} {{DEFAULTSORT:Iraki}} [[Category:Ƙasashen Asiya]]. 9tj25kwf8xoabx1dzcfaszlg2v7ag3z Bola Tinubu 0 7011 163808 152076 2022-08-04T18:26:16Z Research Panda 18474 Fixed the age to reflect the accurate one wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Asiwaju Bola Ahmed Adekunle Tinubu and Chi Onwurah MP (5981056622).jpg|thumb|right|250px|Bola Tinubu a shekara ta 2011]]. '''Asiwaju Bola Ahmed Adekunle Tinubu''' ɗan siyasan [[Nijeriya]] ne. An haife shi a shekara ta 1935 a [[Lagos (birni)|Lagos]] ([[Lagos (jiha)|Lagos]]). Sanatan [[Lagos (jiha)|jihar Lagos]] ne Lagos West Constituency daga shekara ta 1992 kuma Gwamnan [[Lagos (jiha)|jihar Lagos]] ne daga shekara ta 1999 zuwa shekara ta 2007 (bayan [[Buba Marwa]] - kafin [[Babatunde Fashola]]). A ranar 8 ga watan Yunin 2022, Tinubu ya lashe zaben fidda gwani na shugaban kasa na jam’iyyar All Progressive Congress inda ya samu kuri’u 1271, inda ya doke mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da Rotimi Amaechi wanda ya samu 235 da 316 bi da bi.[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2022/06/08/presidentielle-au-nigeria-l-ex-gouverneur-de-lagos-bola-tinubu-remporte-la-primaire-du-parti-au-pouvoir_6129404_3212.html] {{DEFAULTSORT:Tinubu, Bola}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[Category:Gwamnonin jihar Lagos]]. 9lo018efgqf00gt1stb89k85evmpw6j Anambra 0 7473 163754 154700 2022-08-04T14:19:33Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 80fbjdi2hx88w7lj46vgiu3x5dol4s7 163755 163754 2022-08-04T14:19:51Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] h95w7nusgku78rt2zk7bypvx9heojil 163756 163755 2022-08-04T14:20:34Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2vs5it6j5xnxscpn8c74qgjb7dnbzbg 163757 163756 2022-08-04T14:20:49Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] r55i1qr8bws95hebdu9x5wcfyv0svvp 163758 163757 2022-08-04T14:23:12Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)]] daga yamma, [[Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)]] daga gabas, sai [[Kogi]] daga arewa. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kmiod6fgdz1prwdkh07iozskozj9f95 163759 163758 2022-08-04T14:23:34Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)]] daga yamma, [[Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)]] daga gabas, sai [[Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] srphi2i91wc0xz71rv0lj7e2xshzydz 163760 163759 2022-08-04T14:24:29Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 4,844 da yawan jama’a miliyan huɗu da dubu dari ɗaya da saba'in da bakwai da dari takwas da ashirin da takwas (ƙidayar yawan jama'a shekara 2006). Babban birnin tarayyar jihar ita ce [[Awka]]. [[Willie Obiano]] shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] axsydf0fl2bk0gdjjk4z1k87dvfqgy4 163761 163760 2022-08-04T14:26:20Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai gidaje fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] t3aidf7dzvva0t85nrtq79yuy13j289 163762 163761 2022-08-04T14:26:43Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai gidaje fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6e060mfcltzd4pyqycr8dhrpoe3gu1b 163764 163762 2022-08-04T14:28:11Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai gidaje fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]] [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 01yib8xdmyc417nxroo6ei0v8aewvg6 163810 163764 2022-08-04T18:34:20Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]] [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0bwyposd6sqqyo06qup0871cyf0flbj 163812 163810 2022-08-04T18:47:56Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]] [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 74lu6dtu5kya1c15mcr0q6wl2ve17za 163813 163812 2022-08-04T18:48:40Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ddfcfmclhpb2dy9nwjubfiomp6yn63b 163814 163813 2022-08-04T18:48:54Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] htrbps5w4z5ox5j7xugnfn6keka3vjc 163815 163814 2022-08-04T18:49:39Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]] Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 15idlis8p4vlvyqntuappc9v0ym90uk 163816 163815 2022-08-04T18:52:03Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[Nkem Okeke]]. Dattiban jihar su ne: [[Victor Umeh]], [[Emmanuel Nnamdi Uba]] da [[Stella Oduah-Ogiemwonyi]]. Jihar Anambra tana da iyaka da misalin jihohi biyar ne: [[Delta (jiha)|Delta]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Imo]], [[Kogi]] da kuma [[Rivers]]. <ref>https://www.anambrastate.gov.ng/history</ref> <ref>https://www.britannica.com/place/Anambra</ref> [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] i3a6g4zdp71qqh40dwk1rytwm3af1f5 163817 163816 2022-08-04T18:55:10Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a yankin. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 80ka0c3vi3p698scy63qvliamakv8pu 163818 163817 2022-08-04T18:55:28Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rg3wmgzfuxxoptucjznyfwascew55n1 163819 163818 2022-08-04T18:55:40Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hpwx3aafajd6nlkfulsq50086s2o85o 163820 163819 2022-08-04T18:56:23Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation") [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fy9u9vmwv23ao2x70gqgevni7t6w89c 163821 163820 2022-08-04T18:57:10Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 554qnsplff0t8wcjqn0utwyorcc8vu7 163822 163821 2022-08-04T18:58:39Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019 [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] nyibw8ky3739fqgytsxgrwkaxgwv6cr 163852 163822 2022-08-04T23:58:04Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019, Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] nlclza3i1tfx23vf3m4oxnu46hcfzz7 163853 163852 2022-08-04T23:58:28Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019, Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] g7zeojdtkoe7fnbg26nyou7dxcn220l 163854 163853 2022-08-04T23:58:43Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019, Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9gks8vh7aig1gpbfpcoskjfj73dwykb 163855 163854 2022-08-04T23:59:36Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] f5i7b8yb8wip7th3tl3mxuv72lka9oq 163856 163855 2022-08-05T00:01:50Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu). [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qb85cy4cm447vwu8nwc8ifjmajwwnk1 163857 163856 2022-08-05T00:03:49Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] tfb3223onhopblgds149mhg0o896ia4 163858 163857 2022-08-05T00:04:25Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qxiraubwsg5we03d52osfvc3n1ff5el 163859 163858 2022-08-05T00:04:49Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hfikq6rq393x5a313z9q3smrb6rxzhv 163860 163859 2022-08-05T00:06:45Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] q7kxakn531g1fnzd8aa8nejgpjuew45 163861 163860 2022-08-05T00:08:25Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dh69q8k34e7rlhjtpb663aqosmpd7of 163862 163861 2022-08-05T00:08:55Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci. [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4366whv41r5eo25m5rfgscou48hq09h 163863 163862 2022-08-05T00:09:13Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] pho61tzbj14fed82cmc19ve07rwi75n 163864 163863 2022-08-05T00:09:58Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] po2ijbocvl27q8niq5xwjk00a6wroj4 163866 163864 2022-08-05T00:16:36Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] d09bswfgm57qj1pdisv4oyjh06383gv 163868 163866 2022-08-05T00:19:25Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] sklpov6awsbqd8s8ulhnj9oc4qmclgw 163878 163868 2022-08-05T07:14:32Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fxr1xjh7zvudibcug6raewt04qrxib8 163879 163878 2022-08-05T07:15:27Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qo5wq3hcv5mt0aeqhtf3ge86l4jzfud 163880 163879 2022-08-05T07:17:03Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mza9it39ludxtt8t92inxgg0mkq6lri 163881 163880 2022-08-05T07:18:13Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] irds6d8pq43xz5khlesa2hzakb0skw8 163882 163881 2022-08-05T07:18:39Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hx3njxq0phsn41k67pm0u4j5rlb705k 163883 163882 2022-08-05T07:20:14Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ndox47rxqrtzd3wm5qsbzjrqd1rea24 163884 163883 2022-08-05T07:21:21Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 36hpfzs71jqsuazg8iboismix5erb4w 163885 163884 2022-08-05T07:23:16Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jgytwqkxlizhh3kj4yt4ek9bn4gftid 163886 163885 2022-08-05T07:24:51Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 7kgyugafxr45zxwcry2giq3f59jmjox 163887 163886 2022-08-05T07:26:45Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rsknq603x307j174hmjads85047h54b 163888 163887 2022-08-05T07:27:06Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] q7im8x9cya7ednrdni27ihrayy5or11 163889 163888 2022-08-05T07:27:21Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kdrmb7bq6j0dak2dwl4nerfwdkgrx9q 163890 163889 2022-08-05T07:30:15Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jynsl1k082ja9i47jof0j7mf98x30jv 163891 163890 2022-08-05T07:33:52Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8l8n55cyvzea4d7xymhodt5qdp137be 163892 163891 2022-08-05T07:34:11Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kw0jt2l9xcpyxsty28lnq2u4ix6pclu 163893 163892 2022-08-05T07:35:19Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 96hib880l7x65pi2xhisoegoqckjmif 163894 163893 2022-08-05T07:35:53Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 817gjecdxm2j0cssgbd996sjii47ady 163895 163894 2022-08-05T07:38:46Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] aam7hlj4qfrpj14vwhvocig0h4h406k 163896 163895 2022-08-05T07:39:33Z Uncle Bash007 9891 /* Asalin Kalma */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] sd3txflfaf5yr9sa3r8xhxvbmxwvpe3 163897 163896 2022-08-05T07:39:58Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] efdoofdl81jh7brc567d9jnhhe31a9w 163898 163897 2022-08-05T07:41:48Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4uj6rtyrp0s67h89r1otyjduw9knuk5 163899 163898 2022-08-05T07:43:58Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga mutanen Biyafara. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] b5r9h5ov9hcsuyujqzngozkv76re3xn 163900 163899 2022-08-05T07:44:17Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 526l01x7qkey23411fl9ur9ridokdpb 163901 163900 2022-08-05T07:44:30Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] l0ac3iu0idoc8m9vv8uyiyroetvwv4h 163902 163901 2022-08-05T07:48:34Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qf9jmakxhsmjkix1n666bb089jm42e0 163903 163902 2022-08-05T07:51:16Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da jiragen yaki guda biyar na [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ntdxh0erak9bopf7m1a3g8m68ajbu5c 163904 163903 2022-08-05T07:52:23Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 98np4efxaxe4wiuxzo0ekjcjs4gcz2s 163905 163904 2022-08-05T07:53:29Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] egm0hilwpifoxofx0rnfi85cpirrvwg 163906 163905 2022-08-05T07:53:47Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] o7fo5s2bua2v7k8an6pqcxprf170a66 163907 163906 2022-08-05T07:54:04Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rzvp61ktekmfh6uv75yh73mkz6v0uru 163908 163907 2022-08-05T07:54:22Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ilhrn4lxzveu4ub80ywrt7vq8du2yoo 163909 163908 2022-08-05T07:55:06Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fyjfr51wv24um7jxenc22rbfjq7d9br 163910 163909 2022-08-05T07:56:01Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da rundanar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 92aud2klkrcgmuv8gfz27xeg20vivut 163911 163910 2022-08-05T07:56:20Z Uncle Bash007 9891 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 55lrz0i0zuiqxckg4kdwgh63jhnkx80 163912 163911 2022-08-05T07:56:55Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5o3128d435uogzt3cmkz6zonllinp3z 163913 163912 2022-08-05T07:58:33Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma Jihar [[Enugu (jiha)]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kft3r5lm0ojsa9qz2hak803xhaeo6ob 163914 163913 2022-08-05T07:59:02Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha|Jihar Enugu)]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] njpt18i0x5bu5h7eiya6rrau60b4hlt 163915 163914 2022-08-05T07:59:29Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] iymzvf3fsb9vnmuorioz974bmt0jpjz 163916 163915 2022-08-05T08:00:09Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]]. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rj214vnl4sgtb5tmzpjz1e7wxicexpy 163917 163916 2022-08-05T08:00:22Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 72n23phc1s000xwgl508k8y11w82azo 163933 163917 2022-08-05T10:44:00Z Uncle Bash007 9891 /* Kananan hukumomi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6w5vnzzck1dv5h61r1h3mojhqeep30c 163934 163933 2022-08-05T10:44:34Z Uncle Bash007 9891 /* Labarin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] laai9r87313omglvclz9rsu0gv05wtd 163935 163934 2022-08-05T10:45:43Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8gkv1q2yzroznux97wor318fq47zf64 163936 163935 2022-08-05T10:46:21Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2qacwfcb2xnov0q3emc9p6ogb3s9z5v 163937 163936 2022-08-05T10:47:03Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ggerf44lsctty0uzlhzesy6oayadej4 163938 163937 2022-08-05T10:49:20Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] leyk7h3vz0cp8vwjjttkn4r6i8c9smv 163939 163938 2022-08-05T10:49:42Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin Jihar. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] e6jkiuq6n1laup5atm8k132auffikn5 163940 163939 2022-08-05T10:50:56Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] da587tley1hsap4o29yswf0tiiv30pv 163941 163940 2022-08-05T10:52:19Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] duj7pofhhbcku3fziw5ifhf53xksgko 163942 163941 2022-08-05T10:52:52Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8s4u9bu6zxzlgg6ne196yf7dzilcghh 163943 163942 2022-08-05T10:53:50Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4fr1v5kgmlfuu1t8vu6xdy0itygua38 163944 163943 2022-08-05T10:55:03Z Uncle Bash007 9891 /* Labarin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] oxsxrx3pw6k3cpa84pauxwggzufl63x 163945 163944 2022-08-05T10:56:13Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] c4304zj5q1dzdh7ot97gi8bljbazaqj 163946 163945 2022-08-05T10:57:04Z Uncle Bash007 9891 /* Birane da yankun gudanarwa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Anambra'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Hasken Al'ummar.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Anambra_State_map.png|200px|Wurin Jihar Anambra cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Igbo]] da [[Turanci]] |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Charles Chukwuma Soludo]] ([[All Progressives Grand Alliance|APGA]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1991]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Awka]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|4,844km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 4,177,828 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-AN |} [[File:Egwuizaga from Nnewi in Anambra State.jpg|thumb|Al'ummar Anambra a bukukuwan al'ada]] [[File:Anambra state secretariat.jpg|thumb|Sakateriya ta Anambra]] '''Jihar Anambra''' jiha ce dake yankin kudu maso gabashin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> An kafa jihar a ranar 27 Augustan, 1991.<ref>"Anambra State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 16 May2022.</ref> Jihar Anambara ta hada iyaka da [[Delta (jiha)|Jihar Delta]] daga yamma, [[Imo|Jihar Imo]] daga kudu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]] daga gabas, sai [[Kogi|Jihar Kogi]] daga arewa.<ref>"Anambra State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 20 May 2022.</ref> Dangane da kidayar jama'a na shekara ta 2006, akwai mazauna garin fiye da miliyan 4.1 a Jihar Anambra.<ref>"Nigeria Census - Nigeria Data Portal".</ref> An kafa jihar ne a shekarar alif 1976 daga tsohuwar [[Jihar Gabas ta Tsakiya]]. An sanyawa jihar suna bayan rafin [[Kogin Anambra]].<ref>Grid 3, Nigeria. "Anambra". Retrieved 26 June2022.</ref><ref>Ezenwa-Ohaeto, Ngozi (2013). "Sociolinguistic import of name-clipping among Omambala cultural zone in Anambra state". ''Creative Artist: A Journal of Theatre and Media Studies''. '''7''' (2): 111–128.</ref> Babban birnin jihar itace [[Awka]], birnin da ke samun yawaitar jama'a da kimanin mutum miliyan 300,000 zuwa miliyan 3 a tsakanin shekara ta 2006 da 2020. Birnin [[Onitsha]], birni mai dumbin tarihi mai tashar jirgin ruwa a lokacin mulkin mallaka na turawa, wanda ya kasance har yau muhimmin cibiyar kasuwanci a jihar.<ref>"Onitsha | Location, Facts, & Population | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 12 March 2022.</ref> Ana mata inkiya da "Fitilar Kasa" (wato "Light of the Nation"), Jihar Anambra itace jiha ta takwas a yawan jama'a a Najeriya, duk da cewa an musanta hakan sosai, bisa la'akari da cewa Birnin Onitsha ta kai kimanin miliyan 5 ta fuskar yawan a shekara ta 2019.<ref>"Top 50 Agglomerations in Africa". Africapolis,</ref> Akwai tarin al'umma masu yawa a Adamawa, duk da cewa itace ta biyu a karancin girma.<ref>Ndulue, Ayadiuno, Dominic Chukwuka, Romanus Udegbunam (2021). "PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING MODE OF MOVEMENT IN ANAMBRA STATE, SOUTH EAST NIGERIA". ''Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation''. '''32''' (3): 3837–3848.</ref><ref>World, Population Review (2022). "Population of Cities in Nigeria (2022)". Retrieved 26 June 2022.</ref> Yankin da aka sani a matsayin Anambra a yau ta kasance tushen cigaba na yankuna da dama tun a karni na 9 (bayan rasuwar Yesu), wanda ta hada Masarautar Nri, wacce babban birni ta itace mai dumbin tarihi na [[Igbo-Ukwu]]. Mafi akasarin mazauna Anambra Inyamurai ne.<ref>"Anambra State – SENDEF". Retrieved 9 March2021.</ref><ref>Derrick, Jonathan (1984). "West Africa's Worst Year of Famine". ''African Affairs''. '''83''' (332): 281–299. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1093/oxfordjournals.afraf.a097620. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0001-9909. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 722349.</ref> A yau, Jihar Anambra ta kasance babban birni,<ref>"Anambra State Government - Light Of The Nation". ''old.anambrastate.gov.ng''. Retrieved 9 March 2021.</ref> Kuma ta dauki matakai da dama na rage talauci.<ref>"Nigeria: poverty rate, by state 2019". ''Statista''. Retrieved 9 March 2021.</ref> [[File:Anambra.jpg|thumb|Birnin Anambra]] [[File:Adeolu segun 43 variety seller.jpg|thumb|Kasuwannain Anambra]] [[File:Nigerian number plate Anambra.jpg|thumb|Lambar motar Anambra]] [[File:Awka zik ave.jpg|thumb|Wasu unguwanni cikin anambra]] == Asalin Kalma == An kikiri sunan Anambra ta hanyar hade kalmomin Anam da branch. Anam wata alqarya ce a yankin Omambala kuma kabilar Inymaurai na karshe da turawa suka riska yayin da suke haurawa zuwa kudancin Najeriya ta hanyoyin ruwa. A da ana kiran yankin Anambra a yau da suna 'Anam branch' (reshen Anam) na kusa da makwabtansu na Arewa. Hakan ta sa Anam da sauran alkaryun dake kewaye da ita suka zamo kananan hukomomi a lokacin da aka bata Jiha. A yanzu Anam na yankin karamar hukumar Anambra ta Yamma tare da Olumbanasa. == Tarihi == Tarihin Anambra ya faro ne tun daga karni na 9 Bayan mutuwar Yesu, kaman yadda tsaffin ma'adanai suka nuna a yankin [[Archaeology of Igbo-Ukwu|Igbo-Ukwu]] da [[Ezira]]. Suna da ayyuka kyawawa da dama na sarrafa karafa, murjani, azurfa, tagulla da kuma laka. Akwai tarihin tsarin sarauta na musamman a yankin, wanda ta fara a yankin Anambra tun daga c. 948 AD har zuwa 1911. A wasu birane kamar [[Ogidi, Anambra State|Ogidi]] da sauransu, iyalai marasa karfi da dukiya na iya gadon sarauta na tsawon karni da dama.<ref>Onumonu, Ugo Pascal (2016). "The development of kingship institution in Oru-Igbo up to 1991". ''Ogirisi: A New Journal of African Studies''. '''12''': 68–96. [[Doi (identifier)|doi]]:10.4314/og.v12i1.4.</ref><ref>Okonkwo, Nwabueze (24 May 2017). "Appeal court ends 233-year old rule by Amobi family of Ogidi". ''Vanguard''. Retrieved 26 June 2022.</ref> Turawan Burtaniya sun amince da wasu daga cikin wadannan sarakunan na gargajiya a tsarin mulkinsu na mulki da ba na kai tsaye ba, na yankin mulkin mallakarsu ta Kudancin Najeriya. A farkon karni na 19, sun nada wasu daga cikinsu matsayin shugabannin yanki kuma suka basu ikon karban haraji da sauran matsayi. Anambra na daga cikin yankin Inyamurai da ta shiga cikin tawayen da ya jawo kafa Jamhuriyar Biyafara a 1967, bayan rashin jituwa da Arewacin Najeriya. A lokacin yakin [[Yakin basasar Najeriya|yakin Najeriya da Biyafara]] tsakanin (1967–1970), injoniyoyin [[Biyafara]] sun gina wani dan filin jirgin sama a birnin Uli/Amorka (wacce ake wa lakabi da "Annabelle"). Ta wannan filin jirgi ne wasu kasashe kamar [[Sao Tome]] da sauransu ke kawo wa yankin Biyafara agaji na abinci, magunguna da sauransu. Ta wannan tashar jirgi ne sojojin sama na Amurka kamar Alex Nicoll da makamansu ke kawo akayi agaji da dama ga al'ummar Biyafara.<ref>"Reference at ajcarchives.net" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 July 2011. Retrieved 8 January 2009.</ref> Don tsananin kyamar wahalhalu da koke-koken matuwa na mutane da dama a yankin Biyafara ta sanadiyyar yunwa, hadi da cigaba da tozarta yankunan kasar da sojojin saman Najeriya ke yi yasa [[Carl Gustaf von Rosen]] ya ajiye aiki a matsayin sojan sama mai kai agajin gaggawa na Red Cross. Ya taimakawa 'yan Biyafara wajen samar da tawagar sojojin sama na mutum biyar da jiragen [[Malmö MFI-9]] a yankin filin jirgin sama dake Uga. Ya sanyawa wannan tawagar suna "[[Biafran airlift|Babies of Biafra]]" don tunawa da jarirai da suka mutu da yunwa a Biayafara.<ref>Dr. Marshall, Michel (4 April 2008). "The Biafran Babies". ''Kaiserslautern American''. Retrieved 26 June 2022.</ref><ref>''Operation Biafran Babies'' (PDF). www.las-en-bok.com. 2014. pp. 1–185.</ref><ref>Lasse, Heerten (15 September 2017). ''"Biafran Babies"''. pp. 140–174. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/9781316282243.006. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781316282243|<bdi>9781316282243</bdi>]]. Retrieved 26 June 2022.</ref> An kafa tsohuwar Jihar Anambra a shekarar alif 1976 daga sashin [[Jihar Gabas ta Tsakiya]], wacce babban birninta ke Enugu. A 1991, sauyin tsari yasa an raba Jihar Anambra zuwa jihohi biyu, Jihar Anambra da kuma [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]]. Babban birnin Anambra itace [[Awka]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 14 June 2021.</ref> == Labarin kasa == === Birane da yankun gudanarwa === Jihar Anambra na samun ruwan sama na kimanin kashi 2.2% a duk shekara, mafi akasarin mutanen jihar na zaune ne a birane. Ta kasance daga cikin jihohin da suka fi kowacce habakar birane a Najeriya. Muhimman biranen Jihar Anambra sune [[Onitsha]], kamar biranen Okpoko, Ogbaru; [[Nnewi]], da kuma [[Awka]], wato babban birnin jihar. Biranen Awka da Onitsha sun cigaba tun kafin zuwan turawan mulkin mallaka. Awka itace cibiyar masana'antu na daular Nri. Onitsha kuma birnin jiha ce a Neja, inda ta cigaba a matsayinta na tashar jirgin ruwa da kuma cibiyar cinikayya. [[Onitsha]] birnin kasuwanci ce dake habaka cikin sauri, kuma ta cigaba ta zamo mashahuriyar birni da kai har yankunan [[Idemili North|Idemili]], Oyi da karamar hukumar Anambra ta Gabas, da kasuwar ta dake daya daga cikin manyan kasuwanni Nahiyyar Afurka ta kudu. == Kananan hukumomi == * [[Aguata]] * [[Awka ta Arewa]] * [[Awka ta Kudu]] * [[Anambra ta Gabas]] * [[Anambra ta Yamma]] * [[Anaocha]] * [[Ayamelum]] * [[Dunukofia]] * [[Ekwusigo]] * [[Idemili ta Arewa]] * [[Idemili ta Kudu]] * [[Ihiala]] * [[Njikoka]] * [[Nnewi ta Arewa]] * [[Nnewi ta Kudu]] * [[Ogbaru]] * [[Onitsha ta Arewa]] * [[Onitsha ta Kudu]] * [[Orumba ta Arewa]] * [[Orumba ta Kudu]] * [[Oyi]] == Manazarta == <references/> {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Anambra}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ht7r54uyhapuui2iguqwz901kyxmdyc Ike Ekweremadu 0 9614 163796 157159 2022-08-04T16:07:22Z 194.98.67.18 /* Zargi */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== *Zargin satar Yaro An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> *Zargin rashawa. A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. *A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] ld77p72hku2247q32zdgp0513vbiif0 163834 163796 2022-08-04T21:21:54Z BnHamid 12586 /* Zargi */Gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== *Zargin satar Yaro An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> *Zargin rashawa. A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. *A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> *Ranar 5 ga watan Agusta, An ɗage shari'ar da'ake ma Sanata Ekweremadu zuwa watan 31 ga watan Oktoba, amma sauraron ƙara da gabatar da shaidu a shari'ar sai watan Mayu na shekarar 2023 Oktoba. ===Waiwaye=== An kama Sanata Ekweremadu da matarsa Beatrice a Filin Jirgi na Heathrow ranar 21 ga watan Agusta. Hukumomin Birtaniya, na zargin sanatan, mai shekara 60 da matarsa 'yar shekara 55, da yin safarar wani matashi mai shekara 21 daga Najeriya zuwa Birtaniya. ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] 4rqamfnjj07yataqgztt5zod4237jf6 163835 163834 2022-08-04T21:24:27Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ike Ekweremadu''' (an haife shi 12 ga watan mayun, 1962) a kauyen Amachara Mpu dake [[Karamar hukuma]] [[Aninri]] a [[Jihar Enugu]].<ref>http://biography.hi7.co/biography-of-ike-ekweremadu--senator--lawyer--politician--enugu-state-celebrity-56651dde59b03.html</ref> [[Dan Nijeriya]] ne, Dan'siyasa kuma lauya wanda ya kasance sanata a [[Majalisar Dattawa (Nijeriya)|majalisar dattawan Nijeriya]] tun daga watan Mayu shekara ta 2003. Dan jam'iyar [[People's Democratic Party (Nigeria)|People's Democratic Party]] (PDP) ne, kuma shine [[Mataimakin Shugaban Majalisar Dattawa]] karo na uku kenan. ==Zargi== *Zargin satar Yaro An kama tsohon Sanatan da matarsa Beatrice a kasar Birtaniya kan laifin kai wani yaro kasar don cire wani sashen jikinsa. Hukumar yan sandan kasar ta tabbatar da labarin cewa an garkamesu a kurkuku kuma za'a gurfanar da su a kotu bayan gudanar da bincike. Yan sandan sun kara da cewa an kaddamar da binciken ne bayan sanar da su wasu sun kawo dan wani kasar kuma hakan ya sabawa dokar bautar zamani na Birtaniya.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref><br> Bayan zaman kotun na farko kotun ta hana belin shi Ekweremadu da matarsa, hakan na nufi zasu cigaba da kasancewa a tsare har sai sun sake gurfana gaban kuliya a ranar 7 ga watan Yulin 2022 mai zuwa.<ref>https://www.voahausa.com/a/kotu-ta-hana-belin-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-najeriya-ekweremadu-da-matarsa-a-landan/6631155.html</ref> *Zargin rashawa. A watan Yulin 2018, hukumar yaki da cin hanci da rashawa (EFCC) ta kasar najeria ta gayyaci shi don amsa tambayoyi kan zargin rashawa. *A ranar 23 ga watan Yunin 2022, an gurfanar da Ekweremadu tare da matarsa a Kotun Majistare ta Burtaniya da laifin hada baki don shirya tafiyar wani matashi dan shekara 21 zuwa Burtaniya domin girbi sassan jikinsu.<ref>https://news.met.police.uk/news/two-people-charged-with-conspiracy-offences-linked-to-allegations-of-organ-harvesting-450143</ref> *Ranar 5 ga watan Agusta, An ɗage shari'ar da'ake ma Sanata Ekweremadu zuwa watan 31 ga watan Oktoba, amma sauraron ƙara da gabatar da shaidu a shari'ar sai watan Mayu na shekarar 2023 Oktoba.<ref>https://www.bbc.com/hausa/articles/c51d3n442jzo</ref> ===Waiwaye=== An kama Sanata Ekweremadu da matarsa Beatrice a Filin Jirgi na Heathrow ranar 21 ga watan Agusta. Hukumomin Birtaniya, na zargin sanatan, mai shekara 60 da matarsa 'yar shekara 55, da yin safarar wani matashi mai shekara 21 daga Najeriya zuwa Birtaniya. ==Ce-ce kuce== *Ranar 17 ga watan Agustan shekarar 2019, an Ike Ekweremadu ya ziyarci Nuremberg, kasar Jamus don halartan wani taro suka shirya wasu fusatattun matasa suka far masa. Jim kaɗan da faruwar hakan sai bidiyo ya bayyana soshiyal midiya inda aka ga Ekweremadu yana kokarin neman tsira da rayuwarsa a yayin harin.<ref>https://hausa.legit.ng/news/1476135-zunuban-ike-ekweremadu-manyan-rigingimu-4-da-tsohon-mataimakin-shugaban-majalisar-dattawan-ya-fada-ciki/</ref> *Sukar Peter Obi. A wani bidiyon kuma da ya bayyana shima a soshiyal midiya, anji Ekweremadu na faɗar wani yani a nigeria ba za su yarda su mara ma Peter Obi baya ba a babban zaben shugaban kasa. ==Manazarta== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Ekweremadu,Ike}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] ru9a78pbwzx0zow75rf0tgbf2mrqmqd Tuwo 0 12101 163876 133009 2022-08-05T05:57:42Z Sadammuhammad11234 14840 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Tuwo''' abinci ne da akafisani [[Hausawa]] suke ci. suna yin shi ne da masara, shinkafa, alkama, dawa, da sauransu koma, ko kuma da dawa, ana kiran shi da tuwon shinkafa. Haka kuma tuwo abinci ne da ake yin shi daga maiwa ko gero , sai a tuƙa shi da tafashashen ruwan zafi, ana haɗa shi ne da miya.<ref>Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''.p.47</ref> == Hotuna == <gallery> File:Tuwo.jpg File:Tuwo with miyan kuka and fried fish.jpg </gallery> == Bibiliyo == * Miles, William F. S. (1994). ''Hausaland divided : colonialism and independence in Nigeria and Niger''. Ithaca: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 978-0-8014-7010-3</nowiki>. OCLC 624196914. ==Manazrta== [[Category:Abinci]]. onllvg0rlbwddtej0e0al7cjq4zjwfe Shakira 0 13295 163836 99336 2022-08-04T21:39:47Z Bikhrah 15061 Karamin gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Shakira|image=File:Shakira.JPG|caption=Shakira in 2011|birth_name=Shakira Isabel Mebarak Ripoll|birth_date={{Birth date and age|df=y|1977|2|2}}|birth_place=[[Barranquilla]], [[Colombia]]|residence=[[Barcelona]], Spain <br />Bonds Cay, [[The Bahamas]]<ref>{{cite news|url=http://www.tribune242.com/news/2013/aug/21/pop-star-shakira-cannot-win-bahamas-court-case/|title=Pop Star Shakira 'Cannot Win' Bahamas Court Case|work=The Tribune|accessdate=22 February 2018}}</ref> <br />Miami, Florida<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2018/dirt/real-estalker/shakira-miami-beach-mansion-1202828047/|title=Shakira Lists Waterfront Contemporary in Miami Beach|work=Variety|accessdate=16 June 2018}}</ref> <br /> [[Peyia]], [[Cyprus]]|occupation={{flat list| * Singer * songwriter * dancer * record producer * actress }}|years_active=1990–present|partner={{plainlist| * [[Antonio de la Rúa]] (2000–2010) * [[Gerard Piqué]] (2011–present) }}|children=2|awards=[[List of awards and nominations received by Shakira|Full list]]|website={{url|shakira.com}}|module={{Infobox musical artist |embed=yes | background = solo_singer | instrument = {{flatlist| * Vocals *[[guitar]] *[[harmonica]] *[[drums]] | singing voice = [[contralto]] }}<!--- If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first per: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Infobox_musical_artist#instrument---> | genre = <!--Genres reliables sources most commonly categorize artist; Aim for generality & two to four genres:[[Template:Infobox_musical_artist/doc#genre]]---> {{hlist|[[Pop music|Pop]]<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/shakira-mn0000790797/biography |title=Shakira |website=[[AllMusic]] |author=Steve Huey |accessdate=6 April 2019}}</ref>|[[Latin music|Latin]]|[[Rock music|rock]]<ref name="backgroundtitlebillboard"/>}} | associated_acts = | label = {{flat list| * [[Columbia Records|Columbia]] * [[Epic Records|Epic]] * [[Live Nation Entertainment|Live Nation]] * [[RCA Records|RCA]] * [[Sony Music Latin]] * [[Roc Nation]]<ref>{{cite web|url=http://rocnation.com/artists/|title=ROC NATION Artists}}</ref> <!-- Note: Do not add RocNation as she is signed to the label for management purposes not album and single releases. Also, alphabetical order -->}} }}|signature=File:Shakirasignature.svg}} '''Shakira Isabel Mebarak Ripoll''' ( /ʃ ə k ɪər ə / ; Spanish:  ;An haifaita a ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977), mawakiyya ce yar kasar [[Kolombiya]], mawakiyya, yar rawa, mawallafa, kuma mai wasan kwaikwayo. An haife ta kuma ta girma a Barranquilla, ta fara wasan ta na farko a karon farko a karkashin Sony mawaki Colombia lokacin tana shekara 13. Hakan ya biyo bayan gazawar kasuwanci ta kundin ''kaskon'' farko na Colombia biyu, ''Magia'' (1991) da ''Peligro'' (1993), ta yi fice a kasashe masu magana da harshen Spanish tare da kundin wakokin ta na gaba, ''Pies Descalzos'' (1995) da ''Dónde Están los Ladrones?'' (1998). Shakira ta shiga kasuwa da harshen Turanci tare da kundin wakan nata na biyar, ''Loundry Service'' (2001). Ya sayar da kwafi sama da miliyan sha uuku(13) sannan kuma ya lalata waƙaƙan na kasa-da-kasa " Duk lokacin da, Duk Inda " da " Yourarbar Aikinku ". Nasararta ta kasance mai karfafuwa tare da kundin gidan ''radiyon'' Spain ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005), ''Sale el Sol'' (2010), da kuma ''El Dorado'' (2017), duk wanda shugaba da <nowiki><i id="mwMw">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Top Latin Wakokin ginshiki kuma aka bokan Diamante da Rikodi Masana'antu Kungiyoyin kasarAmurka. A halin yanzu, ''hotan'' nata na Ingilishi ''Oral Fixation, Vol. 2'' (2005), ''She Wolf'' (2009) da ''Shakira'' (2014) duk sun kasance tabbataccen zinare, platinum, ko platinum da yawa a cikin kasashe daban-daban na duniya. Wasu wakokinta sun yi jerin gwano a lamba daya a kasashe da yawa, da suka hada da " La Tortura ", " Hips Kada Lie ", " BmMasu kyauwun Karya ", " Waka Waka (Wannan Lokaci ga Afirka) ", " Loca ", da " Chantaje ". Shakira ta yi aiki a matsayin koci a lokutan biyu na gasar wakokin talabijin na Amurka mai ''taken Muryar Amurka'' daga shekarar 2013 zuwa shekarar 2014. Shakira ta samu lambobin yabo da yawa, gami da Grammy Lamban yabo uku, Grammy Latin goma sha uku, Kyautar MTV Video waka Lanbobin yabo bakwai, Kyautar Takaitaccen Tarihi na Burtaniya, Kyautar Miliyan talatin da tara ta Kudin Latin Waka Lanban yabo da tauraruwa akan Hollywood Walk of Fame . A shekara ta 2009, ''Billboard ya'' jera ta a matsayin Babban Mawakin Latin na Artade na Latinan shekaru. Bayan sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya, Shakira ta kasance Diyan manya masu fasahar kidan duniya . An zabe ta a matsayin mai zane-zane ta Latin da aka fi sani a kan Spotify kuma ta zama dayan mata masu fasaha uku kawai don samun bidiyo biyu na YouTube da suka wuce dala biliyan biyu . Saboda aikinta na kyauta tare da Barefoot Foundation da kuma gudummawar da ta bayar wajen kide-kide, ta sami lambar yabo ta Latin ta Academyan Wasan Kwafi ta Latin shakira ta kasance matar Gerrard Pique wanda yake kasan catalunya dake kasar Spain,wanda yake taka leda kulob din Barcelona dake kasan spain. == Farkon rayuwa == [[File:Shakira - Milan.jpg|thumb|Shakira]] An haifeta ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar 1977 a Barranquilla, Columbia, ita kaɗai ce ɗa William Mebarak Chadid da Nidia Ripoll Torrado. Kakannin kakanta sun yi ƙaura daga [[Lebanon]] zuwa [[New York (birni)|New York City]], inda aka haife mahaifinta. Sannan mahaifinta ya yi gudun hijira zuwa Colombia yana da shekaru 5. Sunan ''Shakira'' ( Arabic ) Shi ne Larabci for "m", da mata nau'i na sunan ''Gumi'' ( Arabic ). Daga mahaifiyarta, tana da Mutanen Espanya da asalin Italiyanci . Ta girma Katolika kuma ta halarci makarantun Katolika. Tana da olderan tsofaffin rabin-ɗiyan-miji daga ɗaurin mahaifinta na baya. Shakira ta kwashe yawancin samartakarta a Barranquilla, wani gari da ke bakin gabar arewacin Caribbean a gabar Kolombiya, ta kuma rubuta waka ta farko, wacce ake wa lakabi da "La Rosa De Cristal / The Crystal Rose", lokacin tana shekara hudu. Lokacin da take girma, tana sha'awar kallon mahaifinta tana rubuta labarai a kan rubutun keken rubutu, sannan ta nemi daya a matsayin kyautar Kirsimeti. Tun tana da shekaru bakwai, ta sami wannan nau'in buga rubutun, kuma ta ci gaba da rubuta wakoki tun lokacin. Wadannan waƙoƙin ƙarshe sun samo asali zuwa waƙoƙi. Lokacin da Shakira ta kasance shekara biyu, wani ɗan uwan rabin ya mutu a cikin haɗarin babur; Shekaru shida bayan haka, tana da shekara takwas, Shakira ta rubuta waƙarta ta farko, mai taken "Tus gafas oscuras / Gilashin duhu mai duhu", wanda mahaifinta ya yi wahayi, wanda tsawon shekaru ya rufe gilashin duhu don ɓoye baƙin cikin. Lokacin da Shakira ta kasance hudu, mahaifinta ya kai ta wani gidan cin abinci na Gabas ta Tsakiya, inda Shakira ta fara jin doumbek, daddaren gargajiyar gargajiya da ake amfani da ita a cikin waƙar Larabci kuma wacce ke tare da raye-rayen ciki . Ta fara rawa a kan tebur, kuma kwarewar ta sa ta fahimci cewa tana son zama mai wasan kwaikwayo. Ta ji singing ga makaranta da kuma malamai (har ma da nuns) a ta Katolika makaranta, amma a na biyu aji, ta yi watsi da makaranta mawaka saboda ta vibrato ya yi karfi. Malamin waƙoƙin ya gaya mata cewa ta yi kara "kamar akuya". A makaranta, ta sau da yawa ya aiko daga aji saboda ta Hyperactivity (ADHD). Ta ce an kuma santa da "yarinyar rawa na ciki", kamar yadda za ta nuna kowace Juma'a a makaranta adadin da ta koya. Ta ce "Na gano yadda nake sha'awar yin wasan kwaikwayon rayuwa," in ji ta. Don nuna godiya ga Shakira game da tarbiyyar da ta yi, mahaifinta ya kai ta wani wurin shakatawa na gida don ganin marayu da ke zaune. Hotunan sun kasance tare da ita, sannan ta ce wa kanta: "Wata rana zan taimaki waɗannan yaran lokacin da na zama mashahurin ɗan wasan kwaikwayo." Tsakanin shekarun 10 zuwa 13, an gayyaci Shakira zuwa wasu al'amuran daban-daban a Barranquilla kuma ya sami yabo a yankin. A wannan lokacin ta sadu da mai gabatar da wasan kwaikwayo na gida Monica Ariza, wanda ya burge ta kuma a sakamakon hakan ya yi ƙoƙarin taimaka wa aikinta. A lokacin da yake tashi daga Barranquilla zuwa [[Bogotá]], Ariza ya shawo kan zartarwa mai gabatarwa Sony Kolombiya Ciro Vargas don yin duba ga Shakira a harabar otal. Vargas ya riƙe Shakira cikin girmamawa kuma, yayin da ya dawo ofishin Sony, ya ba kaset ɗin waƙa da daraktan zane-zane. Koyaya, daraktan bai yi matukar farin ciki ba kuma yana tunanin Shakira wani abu ne na "asarar rai". Ba a manta kuma har yanzu ya yarda cewa Shakira yana da baiwa, Vargas ya kafa duba a cikin Bogotá. Ya shirya wa shugabannin zartarwar na Sony Columbia don isa wurin binciken, tare da tunanin mamakinsu da aikin Shakira. Ta yi waƙoƙi uku ga masu zartarwar kuma ta burge su har ta isa a sanya mata hannu don rakodin kundin hotuna uku. == Aiki == === 1990–1995: Farko === Wakar Shakira ta farko, ''Magia'', an yi ta ne tare da Sony Music Columb a shekarar 1990 lokacin tana 'yar shekara 13 kacal. A songs ne mai tarin sanya ta ta tun ta kasance guda takwas, gauraye pop-rock ballads kuma disco uptempo songs tare da lantarki masu raka. An saki kundin a watan Yuni na shekarar 1991 kuma an nuna "Magia" da wasu wayoyi ukun. Kodayake ya yi kyau sosai a rediyo na Colombian kuma ya ba wa Shakira matasa da yawa, kundin bai inganta sosai ba saboda an sayar da kwafin 1,200 kawai a duk duniya. Bayan ƙarancin aikin ''Magia'', alamar Shakira ta bukaci mata ta koma ɗakin karatun don sakin wani abin biyo baya. Duk da cewa ba a san ta sosai ba a wajen kasarta ta asali a lokacin, amma an gayyace ta Shakira da ta halarci Gasar Rauni ta Duniya na Viña del Mar a watan Fabrairun shekarar 1993. Bikin ya baiwa masu son Latin Amurka fatan samun damar yin wakokinsu, sannan kuma kwamitocin mahukunta suka zabi wanda ya lashe gasar. Shakira ta yi wasan siraran "Eres" ("Kuna") kuma ta lashe ganima a matsayi na uku. Ofaya daga cikin alƙalai waɗanda suka zabe ta don cin nasarar shine ɗan shekaru 20 Ricky Martin, wanda asalinsa ya samo asali daga kasancewarsa memba a Menudo . Shakira album na biyu na studio, mai taken ''Peligro'', an sake shi a cikin Maris, amma Shakira bai ji daɗin sakamakon ƙarshe ba, galibi yana ɗaukar batun samarwa. An fi karɓar kundin album ɗin fiye da na ''Magia'', kodayake ana ganin cinikayyar kasuwanci saboda ƙin Shakira ya ƙi tallata shi ko inganta shi. Shakira daga nan ta yanke shawarar ɗaukar hiatus daga yin rikodi don ta iya kammala karatun sakandare. A wannan shekarar, Shakira ta tauraro a cikin jerin fina-finai na kasar Columbia mai suna ''The Oasis'', ba tare da dogara da bala'in Armero ba a cikin shekarar 1985. Tun daga wannan lokacin, aka jawo kundin albums din daga fitarwa kuma ba a dauke su a matsayin kundin tarihin Shakira amma a maimakon hakan Albums na ingantawa. Shakira ta fara rikodin waƙar " ó Dónde Estás Corazón? " (Daga baya aka sake ta kan kundin nata mai suna ''Pies Descalzos'' ) don kundin shirya fim ɗin ''Nuestro Rock'' a shekarar 1995, wanda aka fito dashi na musamman a Kolumbia. Hoton ''Pies Descalzos ya'' kawo babban shahara a Latin Amurka ta hanyar mawakan "Estoy Aquí", "Pies Descalzos, Sueños Blancos" da "Dónde Estás Corazón". Shakira ya kuma yi rikodin waƙoƙi guda uku a cikin harshen Portuguese, mai taken "Estou Aqui", "Um Pouco de Amor", da "Pés Descalços". === 1995–2000: Juzuwar Latin === Shakira ta dawo zuwa rakodin kiɗa a ƙarƙashin Sony Music tare da Columbia Records a 1995 tare da Luis F. Ochoa, ta yin amfani da tasirin kiɗa daga ƙasashe da dama da kuma Alanis Morissette -oriented mutuma wanda ya shafi kundin kundin wakoki na biyu na gaba.   Wadannan rakodin sun lalata kundin shirye-shiryen na ukunsu, da kundin kasida na ta na duniya, mai taken ''Pies Descalzos'' . Rikodi don kundin ya fara a watan Fabrairu 1995, bayan nasarar ta "¿Dónde Estás Corazón?" . An saki kundin, ''Pies Descalzos'' a watan Fabrairu 1996. Ya kai lamba biyar akan ginshiƙi na Manyan Labarai na Allon Amurka. Kundin ya ba da lambar yabo shida, " Estoy Aquí ", wanda ya kai lamba ta biyu a kan taswirar Latin Amurka, " Dónde Estás Corazón? " Wanda ya kai lamba biyar akan taswirar Latin Amurka, " Pies Descalzos, Sueños Blancos " wanda ya kai lamba 11 akan taswirar Latin ta Amurka, " Un Poco de Amor " wanda ya kai lamba shida akan ginshiƙi na Amurka, " Antología " wanda ya kai lamba 15 akan ginshiƙi na Amurka, da " Se quiere, Se Mata " wanda ya kai lamba ta takwas akan Amurka Tsarin Latin. A watan Agusta 1996, RIAA ta sami tabbacin matsayin kundin platinum. A watan Maris na shekarar 1996, Shakira ta ci gaba da rangadinta na farko na kasa da kasa, wanda aka sanya wa suna kawai ''Tour Pies Descalzos'' . Yawon shakatawa ya kunshi wasan kwaikwayo 20 kuma ya ƙare a 1997. Hakanan a waccan shekarar, Shakira ta karbi kyaututtuka na Billboard Latin Music na Kyauta don Album na Year don ''Pies Descalzos'', Bidiyo na shekara don "Estoy Aqui", da Mafi kyawun Artist . ''Pies Descalzos'' daga baya ya sayar da kofi sama da miliyan 5, haifar da sakin kundin remix, kawai mai taken ''The Remixes'' . ''Har'' ila yau, ''remixes'' sun hada da juzu'i na Portuguese na wasu sanannun wakokinta, wadanda aka yi rikodin su saboda nasarar da ta samu a kasuwar ta Brazil, inda ''Pies Descalzos ta'' sayar da kwafin kusan miliyan daya. Album ɗinta na hudu mai taken ' ''Dónde Están los Ladrones'?'' Shakira tare da Emilio Estefan, Jr. a matsayin mai gabatarwa na zartarwa an sake shi a watan Satumbar 1998. Kundin, wanda aka yi wahayi da abin da ya faru a filin jirgin sama wanda a ciki an sace akwati mai cike da rubutattun wakoki, ya zama babban abin ''birgewa'' fiye da ''Pies Descalzos'' . Kundin kundi ya kai matsayi mafi girma na lamba 131 akan ''Billboard'' 200 kuma ya sami matsayi mafi girma akan ginshiƙi Albums na Amurka na makwanni 11. Tun daga yanzu an sayar da kofi sama da miliyan 7 a duk duniya da 1.5 &nbsp; miliyan kofe a cikin Amurka kadai, wanda ya sa ta zama mafi kyawun sayar da kundin wakokin Spanish a cikin Amurka guda takwas an karɓa daga kundi da suka hada da " Ciega, Sordomuda ", " Moscas En La Casa ", da " Babu Creo ", wanda ya zama ta farko guda zuwa chart a kan Amurka ''Allon tallace-tallace'' <nowiki><i id="mw9A">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Hot 100, " Inevitable ", " tu ", " Si Te Vas ", " Octavo Dia ", da kuma " Ojos asi ". Shakira ita ma ta sami lambar yabo ta Grammy Award na farko a 1999 don Mafi kyawun Latin Rock / Album . Shakira's album's first live, ''MTV Unplugged'', an yi ta a cikin New York City ranar 12 ga Agusta 1999. Amincewa da manyan masu sukar Amurkawa ke yi, an nuna shi a matsayin daya daga cikin wasannin da ta fi yin fice. A watan Maris din 2000, Shakira ta fara ziyarar shakatawar ''Anfibio'', yawon shakatawa na watanni biyu na Kudancin Amurka da Amurka. A watan Agusta, 2000, ta sami kyautar MTV Video Music Award a cikin taken Zaɓaɓɓun Mutane &nbsp; - Mashahurin Mawakin Kasa da Kasa na "Ojos Así". A watan Satumbar 2000, Shakira ta yi "Ojos Así" a wajen bikin kaddamar da lambar yabo ta Latin Grammy, inda aka ba ta jerin gwanoni guda biyar: Album of the Year da Mafi kyawun Vaukar hoto ta ''MTV Unplugged'', Mafi kyawun Rockwar Dutse na Mace don "Octavo Día ", Mafi kyawun Vwafin Tsarin Mace Mai Tsayi da Mafi kyawun Musicaramar Bidiyo na Bidiyo don bidiyon don" Ojos Así ". === 2001 --2004: Canjin Ingilishi tare da ''Sabis ɗin Laundry'' === Bayan nasarar ''Dónde Están los Ladrones?'' da ''MTV Unplugged'', Shakira ya fara aiki a kan kundin kida na Ingilishi. Ta koyi Turanci ne da taimakon Gloria Estefan . Ta yi aiki sama da shekara guda kan sabon kayan don kundin. " Duk lokacin da, " Duk inda ", da ake kira" Suerte "a cikin ƙasashen masu magana da harshen Spanish, aka fito da shi a matsayin na farko kuma yana jagoranci guda ɗaya daga cikin kundin waƙoƙin Ingilishi na farko da kundin studio na biyar a cikin tsawon tsakanin Agusta 2001 da Fabrairu 2002. Waƙar ta sami tasiri mai ƙarfi daga waƙar Andean, gami da charango da panpipes a cikin kida. Ya zama babban nasarar duniya ta hanyar kai lamba ta farko a yawancin ƙasashe. Wannan kuma shine nasarar ta farko a cikin Amurka, ta hanyar kaiwa lamba ta shida akan Hot 100. [[File:Shakira_in_concert.jpg|right|thumb| Shakira kafin ta shiga cikin shirin Tafiya ta Mongoose a 2003 ]] Shakira album na biyar na studio da kundin harshen Turanci na farko, mai taken ''Laundry Service'' a cikin kasashen da ke magana da Turanci da ''Servicio De Lavanderia'' a Latin Amurka da Spain, an sake su a ranar 13 ga Nuwamba 2001. Kundin album din ya yi karo da lamba uku akan kwalin ''Billboard'' 200 na Amurka, yana sayar da sama da adadi 200,000 a satin farko. Daga baya RIAA ta sami ingantaccen kundin platinum sau uku a cikin Yuni 2004. Ya taimaka wurin kafa rawar kidan Shakira a babbar kasuwar Arewacin Amurka. An dauki waƙoƙi guda bakwai daga cikin kundin kamar "Duk lokacin da, Duk Inda" / "Suerte", " Carƙashin Kayanka ", " ƙin yarda (Tango) " / " Te Aviso, Te Anuncio (Tango) ", " The Daya ", " Te Dejo Madrid "," Que Me Quedes Tú ", da" Waka zuwa Doki ". Saboda an kirkiro kundin ne saboda kasuwar Turanci, sai dutsen da kidan yaddar shakatawa ta kasar Sipaniya ta sami nasarorin mai sauki, tare da wasu masu sukar cewa kwarewar turancin ta ba ta iya rubuta wakoki; ''Rolling Stone'', a ɗayan, ya bayyana cewa "tana jin muryar wauta" ko "sihirin Shakira ya ɓace cikin fassarar". Elizabeth Mendez Berry ta bayyana irin wannan ra'ayi a cikin " Vibe ": "Yayin da kundin wayoyinta na harshen Spanish suka haskaka da kyakkyawar kade-kade, wannan rikodin ya cika da kima, cikin kiɗa da na kiɗa. [. . . ] Ga masoyan Anglophone Latin, waƙoƙin Shakira an bar su da hasashe. " <ref>Elizabeth Mendez Berry. "Shakira. Laundry Service". In: [[Vibe (magazine)|Vibe]], vol. 9, No. 12, p. 188.</ref> Duk da wannan gaskiyar, kundin ya zama mafi kyawun sayar da kundin 2002, yana sayar da kofi sama da miliyan 20 a duk duniya. kuma ta zama album mafi nasara na aikinta har yau. Kundin ya sami lakabi a matsayin babbar mai zane ta Latin a duniya. A kusa da wannan lokacin, Shakira kuma ta fitar da waƙoƙi huɗu don Pepsi don haɓakawa a cikin kasuwannin Turanci: "Ka nemi ƙari", "Pide Más", "Knock on Door na", da "Pídeme el Sol". A 2002, a MTV Icon na Aerosmith a watan Afrilun 2002, Shakira ya yi " Dude (Yayi kama da Mata) ". Ta kuma shiga cikin Cher, Whitney Houston, Celine Dion, Mary J. Blige, Anastacia, da Dixie Chicks don ''VH1 Divas Live Las Vegas'' . A watan Satumba, ta ci lambar yabo ta Zabi na Masu kallo a Duniya a MTV Video Music Awards tare da "Duk lokacin da, Duk inda". Ta kuma sami lambar yabo ta Latin Grammy Award don mafi kyawun Musicaukaka Tsarin Kiɗan Kiɗa don fassarar bidiyon Sifen. A watan Oktoba, ta sami lambar yabo ta MTV Video Music Awards Latin America don Mafi kyawun Mawakin Mata, Mafi kyawun Mashahuran Art, Mafi Artist &nbsp; - Arewa (Yankin), Bidiyo na shekara (don "Suerte"), da kuma Artist of the Year. A watan Nuwamba, ta fara yawon shakatawa na Mongoose tare da nishaɗi 61 waɗanda ke faruwa daga Mayu 2003. Yawon shakatawa kuma ita ce farkon ziyararta ta duniya, kamar yadda aka buga ƙafafu a Arewacin Amurka, Kudancin Amurka, Turai da Asiya. Alamar Shakira, Sony BMG, ita ma ta fito da mafi girman rubuce-rubucen Spanish ɗin, ''Grandes Éxitos'' . Hakanan an fitar da DVD da kundin waƙoƙi 10, mai taken ''Live &amp;amp; Off Record'', kuma an sake shi a cikin 2004, don tunawa da Yawon Mongoose. === 2005–2007: ''Fijación Oral, Volumen Uno'' da ''Gyara Oral, Juz'i na biyu'' === Shakira ta shida na studio album, ''Fijación Oral, Volumen Uno'', an saki a watan Yuni 2005. Jagoran guda daya daga kundin kundin, " La Tortura ", ya kai kan 40 a kan Hot 100. Waƙar kuma ta ƙunshi tauraron sararin samaniya Alejandro Sanz . Shakira ta zama mawaki na farko da ya yi waƙar yaren Sifen a ''MTV Video Music Awards'' a 2005. An karɓi kundin album ɗin sosai. An debi lamba ta hudu a kan ''kwalin Billboard'' 200, inda aka sayar da kofi 157,000 a satin farko. Tun daga nan ta sayar da kofi fiye da miliyan biyu a cikin Amurka, ta sami takardar shaida 11 × Platinum (filin Latin) daga RIAA. Sakamakon tallace-tallace na sati na farko, kundin ya zama mafi girma na halarta na farko don kundin harshen faransanci. Bayan kawai ranar saki a Latin Amurka, kundi ya sami takaddun shaida. A Venezuela, ta sami takardar shedar Platinum, a Columbia, takardar shaidar Platinum ta sau uku, yayin da a Mexico ke buƙatar karɓar jigilar kayayyaki kuma kundi bai kasance ba bayan kwana ɗaya kawai da aka sake. Har ila yau, an sake fitowar wasu guda huɗu daga cikin kundin: " A'a ", " Día de Enero ", " La Pared ", da " Las de La Intuición ". ''Fijación Oral, Vol. 1'' tun lokacin da aka sayar da kofi sama da miliyan hudu a duk duniya. A ranar 8 ga Fabrairu 2006, Shakira ta lashe lambar yabo ta Grammy ta biyu tare da cin nasarar ''Best Latin Rock / Alternative Album'' for ''Fijación Oral, Vol. 1'' . Ta karɓi lambar yabo ta Latin Grammy guda huɗu a cikin Nuwamba 2006, inda ta lashe lambobin yabo na Rajkodin na shekarar, Song of the Year for "La Tortura", Album of the Year da kuma mafi kyawun ''Vaukar hoto'' na ''Fijación Oral, Vol. 1'' . [[File:Shakira_Rio_06.jpg|left|thumb| Shakira tana yin wasan kwalekwale a Dutsen Rio a 2006 ]] Jagora na daya don kundin album na bakwai na Shakira, ''Oral Fixation, Vol. 2'', " Kar ku damu ", ya kasa cimma nasarar ginshiƙi a Amurka ta hanyar rasa manyan 40 akan Hot 100. Amma ya kai ga manyan kasashe 20 a cikin mafi yawan ƙasashe na duniya. Shakira album na biyu na Ingilishi na biyu da kundin studio na bakwai, ''Gyaran Oral, Vol. 2'', an sake shi a ranar 29 Nuwamba 2005. Kundin kundi ya buga a lamba biyar akan ''Billboard'' 200, yana sayar da kwafin 128,000 a satin farko. Kundin ya ci gaba da sayar da 1.8 &nbsp; rikodin miliyan a Amurka, da fiye da miliyan takwas kwafin a duk duniya. Duk da gazawar kasuwancin kundin jagora guda a Amurka, ya ci gaba da kawo karin wasu mata biyu. " Hips Kada Kuyi Layi ", wanda ya nuna Wyclef Jean, an sake shi azaman na biyu na kundin a watan Fabrairu 2006. Zai zama lambar farko ta Shakira ta farko a kan ''Billboard'' Hot 100, ban da ta kai lamba ta daya a cikin kasashe 55. Shakira da Wyclef Jean suma sun yi rikodin wakokin Bam din don zama wakar bikin rufe gasar cin Kofin Duniya na FIFA 2006 . Daga baya Shakira ta saki na uku kuma na karshe daga kundin, " Ba bisa doka ba ", wanda ya fito da Carlos Santana, a cikin Nuwamba 2006. Daga nan sai ta fara zagayawa cikin yawon shakatawa wanda aka fara a watan Yunin 2006. Yawon shakatawa ya kunshi hotuna 125 tsakanin Yuni 2006 da Yuli 2007 tare da ziyartar nahiyoyi shida. A watan Fabrairu 2007, Shakira yi karo na farko a cikin 49th Grammy Awards kuma aikata da gabatarwa domin Best Pop tare da haɗin gwiwar Vocals for "kwatangwalo kada ka karya" da Wyclef Jean. A ƙarshen 2006, Shakira da Alejandro Sanz sun haɗu don mawak'in " Te lo Agradezco, Pero No ", wanda ke fitowa a cikin kundi na Sanz ''El Tren de los Momentos'' . Waƙar ta kasance mafi girman goma da aka buga a Latin Amurka, kuma ta karɓi ''taswirar'' waƙoƙin ''Billboard'' Hot Latin Tracks. Shakira ya kuma yi aiki tare da Miguel Bosé akan mawakan " Si Tú Babu Vuše ", wanda aka saki a cikin kundin gidan ''Papito na Bosé'' . A farkon 2007, Shakira ya yi aiki tare da mawakiyar R&amp;amp;B Beyoncé Knowles don waƙar " Kyawawan Liar ", wanda aka saki a matsayin na biyu da aka fito daga fitowar kundin ''wakokin'' Beyoncé ''B'Day'' . A watan Afrilun 2007, ɗayan ya tsallake wurare 91, daga 94 zuwa uku, akan ''ginshiƙi na Billboard'' Hot 100, yana kafa rikodin don motsi mafi girma a cikin tarihin ginshiƙi a lokacin. Wannan kuma lambar ta farko ce a jerin Yarjejeniyar Singles ta UK . Waƙar ta samo musu lambar yabo ta Grammy don Kyautata Haɓakar Popwazo da Vaukaka . Shakira ita ma an ba ta a wakar Annie Lennox " Sing ", daga kundin ''waƙoƙin Mass Destruction'', wanda kuma ya ƙunshi sauran mata mawaƙa 23. A ƙarshen 2007, Shakira da Wyclef Jean sun rubuta jigon biyu, "Sarki da Sarauniya". An nuna waƙar a wajan Wyclef Jean ta 2007 ''Carnival Vol.'' ''II: Memoirs na Baƙi'' . Shakira ta rubuta wakoki, tare kuma suka hada kade-kade, don sabbin wakoki guda biyu wadanda suka fito a fim din ''soyayya a Lokacin Cholera'', dangane da littafin da mawaki dan kasar Colombia Gabriel García Márquez ya rubuta . García Marquez da kansa ya nemi Shakira don rubuta waƙoƙin. Waƙoƙin da Shakira suka bayar don sautin waƙoƙin sun kasance "Pienso en ti", waƙoƙi daga kundin waƙar Shakira na ''Pies Descalzos'', "Hay Amores", da "Despedida". An zabi "Despedida" don Mafi Kyawun Rawa a Kyauta ta 65 ta Zinare . === 2008–2010: ''Ta Wolf'' === [[File:Shakira_Rio_02.jpg|thumb| Shakira a Dutse a bikin Rio a 2008 ]] A farkon 2008, Forbes mai suna Shakira ta kasance mace ta huɗu da ta sami kuɗi a masana'antar kiɗa. Sannan, a watan Yuli na waccan shekarar, Shakira ya sanya hannu a kan $ 300 &nbsp; miliyan kwangila tare da Live Nation, wanda zai kasance yana aiki har shekaru goma. Uringungiyar masu yawon shakatawa kuma ta ninka matsayin rakodin rikodi wanda ke inganta, amma ba ya sarrafawa, waƙar da masu fasahar sa ke sakewa. Yarjejeniyar Shakira tare da Epic Records ya kira ƙarin kundin hotuna guda uku kuma &nbsp; - daya cikin Ingilishi, ɗayan Spanish, da tarawa, amma an tabbatar da rangadin da sauran haƙƙin yarjejeniyar Live Nation ta fara aiki nan take. A cikin watan Janairun shekara ta 2009, Shakira ya yi a bikin Lincoln " Muna Daya Mu " don girmama bikin rantsar da Shugaba [[Barack Obama]] . Ta yi " Mafi Girma ƙasa " tare da Stevie Wonder da Usher . ''She Wolf'', an sake shi a watan Oktoba na 2009 a cikin gida kuma a ranar 23 Nuwamba 2009 a Amurka Kundin ya karɓi mafi kyawun ra'ayoyi daga masu sukar, kuma an haɗa shi a cikin ƙarshen shekara ta "All Albusic Albums," "umsan Albums na Latin," da kuma jerin sunayen "Abubuwan Aljihunan Pop Albattu". ''Ita Wolf ta'' isa lamba ta daya a jerin hotunan Argentina, Ireland, Italiya, Mexico da Switzerland. Hakanan an tsara shi cikin manyan biyun a Spain, Jamus da United Kingdom. An kirga shi da lamba goma sha biyar akan <nowiki><i id="mwAdg">Billboard</i></nowiki> 200 . ''Ita Wolf'' ta sami karbuwa na platinum sau biyu a Columbia da Mexico, da platinum a Italiya da Spain, da zinare a kasashe da dama ciki har da Faransa da Ingila. Kundin ya sayar da 2 &nbsp; miliyan biyu kofe a duk duniya, zama ɗaya daga cikin albuman wasan kwaikwayon Shakira mafi ƙarancin ingancin studio har yau dangane da tallace-tallace. A watan Mayu, Shakira ya yi hadin gwiwa tare da kungiyar Afirka ta Kudu Freshlyground don kirkirar waka ta zahiri a Gasar Cin Kofin Duniya ta FIFA a Afirka ta Kudu a 2010 . " Waka Waka (Wannan Lokaci for Afirka) ", wanda dogara ne a kan wani gargajiya na Kamaru sojoji ta Fang song mai taken " Zangalewa " da kungiyar Zangalewa ko Golden Sauti . Daga baya ya kai ga manyan kasashe 20 a Turai, Kudancin Amurka da Afirka da kuma manyan 40 a Amurka kuma Shakira ce ta buga a gasar cin kofin duniya. Ya zama mafi girman-sayar da Gasar cin Kofin Duniya na kowane lokaci. === 2010-2015: ''Sale el Sol'' da ''Shakira'' === [[File:Usher_and_Shakira_at_the_Obama_inauguration,_2009_(cropped1).jpg|right|thumb| Shakira wanda ya yi wasan kwaikwayon a Mu Mu Daya: Bukin bikin rantsar da Obama a bikin Licoln a shekara ta 2009 ]] A watan Oktoba na 2010, Shakira ta fito da kundin shirye-shiryenta na tara, mai taken ''Sale el Sol'' . Kundin ya karɓi yabo mai mahimmanci kuma an haɗa shi a cikin 'All Albusic' Albums na 2010 da aka fi so da jerin sunayen itean Wasannin Latin na 2010 "na ƙarshen shekara. A yayin bikin bayar da lambar yabo ta Latin Latin ta 2011, an zabi ''Sale el Sol'' don " Album of the Year " da " Mafi kyawun Maballin Var Popaukakar Mace ", inda ya lashe kyautar a rukunin na ƙarshe. Kasuwanci wannan kundin nasara ce a duk faɗin Turai da Kudancin Amurka, ''Sale el Sol'' ya nuna alamun attajirin ƙasashen Belgium, Croatia, Faransa, Mexico, Portugal da Spain. A cikin Amurka, an yi <nowiki><i id="mwAgM">lissafin</i></nowiki> lamba 7 a kan <nowiki><i id="mwAgM">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 wanda ke nuna mafi girma na farko ga kundin Latin a shekara kuma shi ne kundin album na biyar da Shakira ya fara a lamba ta farko. A cewar ''Billboard'', kashi 35% na tallace-tallace na makon farko an yaba da su ne don siyayya mai ƙarfi na dijital. Hakanan kundin ya sanya lamba daya a duka manyan kundin kundin Latin, da taswirar Latin Pop Albums, tare da samun babban tallace-tallace na dijital a yankin. Jagoran guda daya, " Loca ", shine lamba daya a cikin kasashe da yawa. Kundin ya sayar da kofi fiye da miliyan 1 a duk duniya cikin makonni 6, kuma sama da miliyan 4 tun lokacin da aka fito da shi. A watan Satumbar, Shakira ta hau kan Sun Sunzo Yawon Duniya, don tallafawa wasu kundin wakoki biyu da ta kwanannan. Ziyarar ta ziyarci kasashe a Arewacin Amurka, Turai, Kudancin Amurka, Asiya, da Afirka tare da nishadi 107 cikin duka. Wadanda suka so yin yawon shakatawa sun nuna shakku kan lamarin, wadanda suka yaba da kasancewar matakin Shakira da kwazonta yayin wasanninta. A 9 Nuwamba 2011, Shakira ya kasance mai daraja a matsayin Latin na Kwalejin Hoto na Latin kuma ya yi murfin waƙar Joe Arroyo "En Barranquilla Me Quedo" a Cibiyar Ayyukan Mandalay Bay a matsayin kyauta ga mawaƙin, wanda ya mutu a baya cewa shekara. A shekara ta 2010 Shakira tare da hadin gwiwar rakumi Pitbull don rera taken " Samu Ya Fara ", wanda aka shirya shi zai zama jagora guda daya daga cikin kundin shirye-shiryen Pitbull mai zuwa, ''Duniya Warming'' . An sake ɗayan ɗayan ranar 28 ga Yuni 2012. An kuma sanya ta a Roc Nation a karkashin jagorancin gudanar da kundin shirye-shiryenta mai zuwa. A ranar 17 ga Satumba, 2012, an ba da sanarwar cewa Shakira da Usher za su maye gurbin Christina Aguilera da CeeLo Green don wasa na huɗu na TV na Amurka ''Muryar'', tare da Adam Levine da Blake Shelton . Shakira ta sanar da cewa za ta mai da hankali kan sabon kundin wakinta a cikin bazara kuma daga karshe ta dawo domin wasan ta na shida a watan Fabrairun 2014. [[File:Shakira_2014.jpg|right|thumb| Shakira a taron manema labarai don bikin rufe gasar cin kofin kwallon kafa na FIFA na 2014 ]] Shakira da farko ta yi shirin fito da sabon kundin wakinta a shekarar 2012, amma saboda haihuwarta, an yi jinkiri kan sakin guda da bidiyon. A watan Disambar 2013, an ba da sanarwar cewa sabuwar Shakira ta yi jinkiri har zuwa watan Janairun 2014. Shakira's album mai taken lakabi na goma na fim din aka sake shi daga 25 Maris 2014. Kasuwanci album ɗin sun yi ƙibla a lamba biyu a kan <nowiki><i id="mwAjw">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 tare da tallan tallan farko na kwafin 85,000. Yin hakan, ''Shakira ta'' zama mafi girman mawaƙan mawaƙa akan ginshiƙi, kodayake ta sami mafi ƙarancin siyar da aka siyar a sati na farko (don kundin harshen Ingilishi). Kundin katange guda uku. Bayan fitowar mawaƙa guda biyu ta farko daga kundi, " Ba za ku iya tunawa ba ku manta da ku " da " Empire ". RCA ta zaɓi "Dare (La La La)" a matsayin na uku. An fito da nau'in gasar cin kofin duniya a hukumance a ranar 27 ga Mayu don tasirin tashoshin rediyo, yana da fasalin mawaƙin Brazil Carlinhos Brown . A ranar 13 Yuli 2014, Shakira ya yi " La La La (Brazil 2014) " tare da Carlinhos Brown a wurin bikin rufe gasar cin kofin duniya na FIFA na 2014 a filin wasa na Maracanã . Wannan wasan ya zama bayyanuwa ta uku a jere a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. === 2016 – yanzu: ''El Dorado'' da Super Bowl LIV === Shakira tana da rawar murya a cikin Disney animation fim din ''Zootopia'', wanda ya nuna guda ɗaya " Gwada Komai ", wanda aka saki a 10 Fabrairu 2016. Shakira ta fara aiki a kan kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya a farkon 2016. A watan Mayun 2016, ta yi aiki tare da mawakiyar Kolombiya Carlos Vives akan waƙar " La Bicicleta ", wacce ta je lashe lambar yabo ta Latin Grammy don rakodin shekarar da Song of the Year . A ranar 28 ga Oktoba 2016, Shakira ta saki “ Chantaje ” guda ɗaya tare da mawakiyar Kolombiya Maluma ; duk da cewa waƙar waka ce daga kundin shirye-shirye na goma sha ɗaya mai zuwa, ba a yi niyyar zama shi kaɗai ba. Waƙar ta zama bidiyon YouTube da aka fi gani a YouTube, sama da 2.1 &nbsp; biliyan biliyan tun daga 1 Yuni 2018. A 7 Afrilu 2017, Shakira ya saki waƙar " Me Enamoré " a matsayin jami'in hukuma na biyu da aka karɓa daga kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya ''El Dorado ,'' wanda aka saki a 26 Mayu 2017. Ta kuma fito da waƙar " Perro Fiel " wanda ke nuna Nicky Jam a matsayin wacce ta inganta don kundin a ranar 25 ga Mayu 2017. Sanarwar hukumarta a matsayin na uku ta faru a 15 Satumba 2017, a wannan ranar bidiyon kiɗan nata, wanda aka yi fim a Barcelona a ranar 27 Yuli 2017, an sake shi. Kafin a sake shi azaman guda, "Perro Fiel" an riga an tabbatar dashi azaman zinare a Spain don siyar da kofen 20,000 akan 30 ga Agusta 2017. An ba da sanarwar yawon shakatawa na El Dorado a ranar 27 ga Yuni 2017, ta hanyar asusun Shakira ta hanyar Twitter, kuma Rakuten ya shirya shi. Sauran abokan aikin da aka sanar da rangadin sune Live Nation Entertainment 's's World Toing Division (wacce a baya tayi hadin gwiwa da Shakira akan ita The Sun Comes World Tour ) da Citi, wacce sanarwar ta fitar mai suna, bi da bi, mai samarwa da kuma katin bashi na wasan Arewacin Amurka na yawon shakatawa. Za a fara rangadin, a ranar 8 ga Nuwamba, a [[Köln|Cologne]], Jamus. Amma saboda matsalolin muryar da mawakiyar ta samu lokacin karatun ta, an soke ranar wata daya kafin jadawalin balaguro na asali, kuma an sanar da cewa za a sake sabunta ta zuwa wani lokaci mai zuwa. A ranar 9 ga Nuwamba, saboda wannan dalili, ita ma ta ba da sanarwar jinkirtawa zuwa ranakun da za a sanya a gaba, don tantancewa da sanarwa, ga duka wasannin a Paris, da kuma wadanda ke biye a Antwerp da [[Amsterdam]] . A ranar 14 ga Nuwamba, Shakira ta ba da sanarwar, ta hanyar shafukan sada zumuntarta, inda ta bayyana cewa ta sami jinya a cikin murfin dama na ƙarshenta a ƙarshen Oktoba, a jerin karatunta na ƙarshe, kuma don haka ta buƙaci ta saki muryarta don wani lokaci don murmurewa; wannan ya tilasta jinkiri game da rangadin na balaguron Turai zuwa 2018. Ana sa ran za a sanar da ranakun Latin ta Amurka daga baya, lokacin da yawon shakatawa ya ci gaba. Akwai shirye-shiryen kawo ziyarar, lokacin da ya dawo, zuwa kasashe kamar Jamhuriyar Dominica . Bugu da kari, wani dan jarida daga mujallar jaridar Brazil mai suna ''Destak ya'' sanar, a shafinsa na Twitter, cewa mawaki dan kasar Columbia zai ziyarci [[Brazil]] a watan Maris mai zuwa. Koyaya, a cewar wannan jaridar, saboda yanayin Shakira don ta murmure daga cutar sankarar macen-ta, an kuma sanya ranakun Latin Amurka zuwa rabin na biyu na 2018. Daga qarshe, Shakira ta murmure sosai daga cutarwar jinin da ta sha ta kuma sake komawa ranta, tana yin a [[Hamburg]], Jamus ranar 3 ga Yuni 2018. A watan Janairun 2018 ta sanar da ranakun zagayowar ranar balaguronta ta El Dorado . Ta fara farkon tafiyarta a Turai, daga [[Hamburg]], Jamus a ranar 3 Yuni sannan ta ƙare a [[Barcelona]], Spain a 7 Yuli. Daga nan sai ta ɗan dakata a Asiya a ranakun 11 da 13 ga Yuli, bayan haka ta tafi Arewacin Amurka. Ta fara lokacinta a can ranar 3 ga watan Agusta a Chicago kuma ta kare a San Francisco ranar 7 ga Satumba. Ziyarar ta ta zama ta Latin Amurka, an fara ne a [[Mexico (birni)|Mexico City]] a ranar 11 ga Oktoba kuma ta ƙare a [[Bogotá|Bogota]], Columbia ranar 3 Nuwamba. A watan Fabrairu na 2020, ita da Jennifer Lopez sun yi wasan share fage na wasan Super Bowl LIV . A cewar <nowiki><i id="mwAqU">Billboard</i></nowiki>, wasan rabin-lokaci yana da ra'ayin mutane miliyan 103. A YouTube, ya zama mafi yawan wasan kwaikwayon hutun lokaci a wancan lokaci. [[File:Shakira_Stops_By_Soundcheck_cropped.jpg|right|thumb| Shakira a shekarar 2010 ]] Game da wakokinta, Shakira ta faɗi cewa, "kiɗan da nake yi, ina tsammanin, haɗuwa ne da abubuwa daban-daban. Kuma koyaushe ina yin gwaji. Don haka na yi kokarin kada in takaita kaina, ko sanya kaina a wani rukuni, ko ... kasance mai zanen gidan kaso na. " Shakira ta faɗi a koyaushe cewa ta yi wahayi zuwa ga waƙar juyayi da waƙar Indiya, waɗanda suka rinjayi yawancin ayyukanta na baya. Har ila yau, al'adunta na larabawa sun yi tasiri a kansu, wanda hakan babban abin alfahari ne ga nasarar da ta samu a duniya da ta buga " Ojos Así ". Ta gaya wa Talabijin na Portuguese, "Yawancin ƙungiyoyi na sun kasance al'adun Arabiya ne." Ta kuma ambaci iyayenta da cewa sun kasance manyan masu bayar da gudummawa ga salon rawarta. Tana kuma yin tasiri sosai ta kade-kade ta Andean da kade- kaden gargajiya na Kudancin Amurka, ta yin amfani da kayan kida don wakokin Latin-pop-Latin. albunan ta na Spanish na baya, ciki har da ''Pies Descalzos'' da ''Dónde Están los Ladrones?'' kasance wani mix na jama'a kiɗan da Latin dutsen. Kundin kundin turanci na ''Girka'', ''Laundry Service'' da kuma kundin albums daga baya ya rinjayi pop pop da pop Latino . "Sabis ɗin wanki" shine farko album na dutsen pop, amma kuma yana jawo tasiri daga nau'ikan nau'ikan kiɗa. Mawaƙar ta yaba da wannan ga ƙabarta da aka hade ta, tana cewa: "Ni mai rikicewa ne. Wannan na ne. Ni sabani ne tsakanin baƙar fata da fari, tsakanin pop da dutsen, tsakanin al'adu - tsakanin mahaifina na Lebanon da kuma mahaifiyar mahaifiyata ta Sifen, wasan gargajiya na Columbia da kidan Arab da nake ƙauna da kidan Amurika. " Abubuwan larabawa da na Gabas ta Tsakiya waɗanda suka yi tasiri sosai akan ''Dónde Están los Ladrones?'' Har ila yau suna nan a cikin ''Sabis na Laundry'', galibi a kan "Eyes like Yours" / "Ojos Así". Hanyoyin kiɗa daga ƙasashe Kudancin Amurka sun haɗu akan kundin. Tango, wani salon rawa mai cike da rawa da sauri wanda ya samo asali daga [[Argentina]], ya fito fili a kan "Objection (Tango)", wanda kuma ya hada abubuwan dutsen da kuma zane . A uptempo hanya siffofi da wani guitar solo da wata gada a wadda Shakira kai rap -like maher. ''She Wolf'' ita ce kundin tsari na electropop wanda ya haɗu da tasiri daga tsarin kide kide na ƙasashe da yankuna daban-daban, kamar Afirka, Kolumbia, Indiya, da Gabas ta Tsakiya. Shakira cinye da album a matsayin "Sonic gwaji tafiya", ya ce cewa ta gudanar da bincike kaden daga kasashe daban-daban domin "hada lantarki da duniya sauti, kuwaru, clarinets, na Gabas kuma Hindu music, Dancehall, da dai sauransu" Kwakwalwar ta 2010, ''Sale el Sol'', dawowa ne ga farkonta wanda ya kunshi balands, waƙoƙin dutsen, da waƙoƙin Latin kamar " Loca ". Lokacin yana yarinya, Shakira ya rinjayi kiɗan kiɗan dutsen, yana sauraron manyan kiɗa kamar Led Zeppelin, Beatles, Nirvana, 'Yan Sanda da U2, yayin da sauran tasirinsa sun haɗa da Gloria Estefan, [[Madonna]], Sheryl Crow, Alanis Morissette, Marc Anthony, Meredith Brooks da The Cure . === Rawa === Shakira sanannu ne saboda rawar da take yi a cikin bidiyon kide-kide iri-iri da kuma kide-kide. Yunkurin da ta yi ya danganta ne da yanayin wasan rawa, wani bangare ne na al'adun Lebanon . Kullum tana yin daddare ; Shakira ta ce ta koyi irin wannan rawar yayin ƙuruciya tun ƙuruciya don shawo kan jin kunya. Ta kuma ambata a cikin wata hira ta MTV cewa ta koyi yadda ake ciki rawar ciki ta ƙoƙarin jefa wani tsabar kudin tare da ita. Sabanin rawar rawar Shakira an ce ta kebanta da ita a masana'antar da ta haɗu da rawar tsakiyar Gabas ta Tsakiya da rawar Latin. An ambaci rawar gwiwa hip a cikin waƙoƙi, kamar Fifth Harmony 's “Brave Honest kyakkyawa kyakkyawa”. HOTO <gallery> File:Shakira - Lisbon 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage Lisbon cikin Portugal a shekarar 2007 File:Shakira at Obama Inaugural (cropped).jpg|Shakira a Yayin rantsar da shugaba Obama File:Shakira - Lisboa 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage File:Shakira e Bachelet.gif|Shakira Yayin gayyata File:Shakira2009.jpg|Shakira a shekarar 2009 File:Shakira - Live Paris - 2010 (13).jpg|Shakira Yayin wakar ta live a Paris, France a shekarar 2010 File:Shakira Shakira at the Jingle Bell Ball (4165996888).jpg|Shakira a jingle bell File:Shakira Rio 08.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira - Milan.jpg|Shakira a Milan, Italy File:Macri at the Global Citizen stage 04.jpg|Shakira a global citizen File:Shakira Education.jpg|Shakira Akan ilimi File:Shakira Rio 07.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira Furgo.jpg|Shakira furgo File:Shakira on Soundcheck.ogv|Shakira a soundcheck File:Shakira Rio 05.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira.jpg|Shakira File:Waka Waka Shakira Logo.png|Shakira Waka Waka logo File:Shakira-11.JPG|Shakira a shekarar 2011 File:Shakira loca barcelona filmacion.jpg|Shakira a Barcelona, Spain File:Shakira Singapore GP.jpg|Shakira a Singapore File:Shakira-08.JPG|Shakira a shekarar 2012 </gallery> == Nasarori == [[File:EsculturaShakira.jpg|left|thumb| Statue of Shakira a Barranquilla, Kolumbia a watan Maris shekarar 2008 ]] Shakira ta sami lambobin yabo da yabo da yawa ga aikinta. Shakira ta sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya. Tsarin Kayan Watsa Labarai na Nielsen ya ce " Hips Kada Kuyi Layi " shine mafi kyawun waƙar da aka fi so a cikin mako guda a tarihin rediyo na Amurka. An buga shi sau 9,637 cikin sati daya. Shakira ta zama mawaki na farko a tarihin zane-zane na ''Billboard wanda'' ya sami lambar kwatankwacin lamba ta biyu akan Manyan Maina na 40 da kuma Yarjejeniyar Latin a cikin mako guda tare da yin haka "Hips Kada Kuyi Layi". Ari ga haka, ita kaɗai ce ɗan zane daga Kudancin Amurka da ta isa wurin lamba-aya a jerin ''Billboard'' Hot 100 na Amurka, jadawalin ARIA na Australiya, da kuma Yarjejeniyar Singles UK . Waƙarta " La Tortura " a lokaci ɗaya ta riƙe rikodin don ginshiƙi na Billboard's Hot Latin Tracks ginshiƙi, yana fitowa a lamba-daya fiye da kowane guda tare da jimlar makonni 25 ba a jere ba, rakodin da a yanzu Enrique Iglesias ke riƙe da shi " Bailando "tare da makonni 41. Nokia ta bayyana a cikin shekarar 2010, cewa akwai karin waƙoƙin Shakira a cikin shekarar da ta gabata fiye da kowane mawakiyar Latino a cikin shekaru biyar da suka gabata, kuma ''She Wolf'' ta kasance a cikin manyan abubuwanda aka saukar da 10 Latino. A shekarar 2010, ta kasance lamba 5 a kan <nowiki>'' Video Video's Mafi Yawancin Kwalliyar Horar da Mazauni na shekarar 2010 'tare da ra'ayoyi 404,118,932. A shekarar 2011, an karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mutumin Cibiyar Rajista na Latin na shekarar 2011 . Hakanan ta sami tauraro akan Hollywood Walk of Fame wacce take a 6270 Hollywood Blvd. Tun da farko, an ba ta tauraruwa ne akan Hollywood Walk of Fame a shekarar 2004, amma ta ki karbar tayin. A shekarar 2012, ta samu karramawar ta Chevalier De L'Ordre des Arts et des Lettres . A cikin 2014, Shakira ya zama wasan kwaikwayon kiɗa na farko da ya yi sau uku a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. A wannan shekarar, Aleiodes shakirae, an sanya sunan wani sabon nau'in cutar parasitic bayan ta saboda yana sa mai masaukin ya 'girgiza kuma yayi biris'</nowiki> A cikin shekarar 2018, Spotify ta hada Shakira a cikin jerin manyan 10 mata masu zane-zane mata na shekaru goma akan dandamali, wanda ya sanya ta zama mafi girman zane-zane na Latin. Yanzu ta cancanci dala miliyan 300. <ref>https://www.standard.co.uk/insider/alist/shakira-net-worth-a4350396.html</ref> === Monumenti === A shekara ta 2006, an sanya wani mutum-mutumi mai tsini shida, tsayin kafa 16 na Shakira wanda mawakiyar Jamusawa Dieter Patt ya kafa a Barranquilla ta mahaifar Shakira a wurin shakatawa kusa da Estadio Metropolitano Roberto Meléndez, inda Shakira ta yi yayin Tafiya Gyarawar Oral . A watan Yuli na shekarar 2018 Shakira ta ziyarci Tannourine a [[Lebanon]] wanda shi ne ƙauyen iyayen kakarta. A yayin ziyarar Shakira ta ziyarci cibiyar ajiyar dabbobi a Tannourine, inda aka sanya mata wani fili a gandun daji, suna riƙe da suna “Shakira Isabelle Mebarak” === Legacy === Shakira fitacciyar mawakiya ce a waƙar Latin, kuma haɓakarta ga kasuwannin duniya ita ce irin da ''jaridar New York Times'' ta kirata da "Titan of Latin Pop" saboda matsayinta na musamman kuma jagorar kida a cikin kidan Latin tana cewa "Shakira ta titan Latin pop ce. . Duk da cewa sababbin tsararrun masu fasahar masu magana da harshen Spanish suna tsallaka zuwa fagen wakokin Amurka, fitowar Shakira ita kadai. ” Haka kuma, ''Forbes'' tana daukar Shakira a matsayin “abin mamaki” saboda nasarar da ba ta iya cim ma ta da daya daga cikin Latinas mafi karfi a duniya. Kwakwalwarta wacce ba a taɓa gani ba ta sa wa sauran masu fasaha na Latin Amurka ƙoƙarin hayewa, misali guda ɗaya shine tauraruwar mawakiyar Mexico Paulina Rubio, tana da ''MTV'' tana cewa "babu wata tambaya cewa Shakira ta buɗe ƙofofin a wannan ƙasa don masu zane-zane kamar Rubio su yi nasara." Bayan crossover, kasancewarta ta duniya da kuma yadda take kasancewa ta zama babba don <nowiki><i id="mwA28">mujallar TIME</i></nowiki> ta kira Shakira a matsayin "tatsuniyar tatsuniya." Yawancin masu zane-zane sun ambaci Shakira a matsayin gumakansu ko kuma wahayi kuma suna shafar ta, kamar Beyoncé, [[Rihanna]], Lauren Jauregui, Rita Ora, Justin Bieber, Maluma, Karol G, Natti Natasha, Lele Pons, Andres Cuervo, da Camila Cabello . == Sauran hanyoyin == Shakira ya shiga cikin sauran kasuwanni da masana'antu da yawa. Ta yi aiki ne a cikin gidan Telebijin na ''El'' Columbia a shekarar 1994, tare da halayen Luisa Maria. Shakira ta fara layin nata mai kyau, " S ta Shakira ", tare da kamfanin iyayen Puig, a shekara ta 2010. Daga cikin turare na farko da ta fitar sun hada da "S ta Shakira" da "S ta Shakira Eau Florale", tare da kayan shafawa da feshin jiki. Tun daga shekarar 2019, ta fitar da kamshi guda 30, baya kirga ire-iren gasa. A 17 ga watan Satumba shekarar 2015, an nuna ta a matsayin tsuntsu mai iya samarwa a cikin wasan Angry Birds POP! na karamin lokaci, kuma a cikin gasa ta musamman a wasan Angry Birds abokai bayan makwanni kadan. A 15 Oktoba 2015, Love Rocks wanda aka yiwa wajan Shakira shine wasan bidiyo na farko da ya nuna tauraron pop. A 14 ga watan Agusta shekarar 2015, a Disney 's D23 Expo, an ba da sanarwar cewa Shakira za ta taka rawa a cikin fim din ''Zootopia'' na Disney '';'' Za ta yi wa Gazelle babbar murya a Zootopia. Shakira kuma ta ba da gudummawar waƙa ta asali ga fim ɗin, mai taken " Gwada Komai ", wanda Sia da Stargate suka rubuta kuma suka haɗa shi. Wannan ya buɗe wa ofishin nasara rikodin ofishi a ƙasashe da yawa kuma ya sami ribar sama da $ 1 a duk duniya &nbsp; biliyan, wanda ya sa ya zama fim na huɗu mafi girma na shekara ta 2016 da fim na 43 mafi girma-na kowane lokaci . === Aiki agaji da siyasa === [[File:Shakira_with_Rey_Juan_Carlos_and_Alejandro_Sanz.jpg|right|thumb| Shakira, Alejandro Sanz da Juan Carlos I, Sarkin Spain yayin Taron Ibero da Amurkawa na El Salvador ]] A shekara ta 1997, Shakira ta kafa gidauniyar Pies Descalzos, wata cibiyar ba da gudummawa ta Colombia tare da makarantu na musamman ga yara matalauta a duk ƙasar Colombia. Shakira da sauran kungiyoyi na duniya da daidaikun mutane sun tallata shi. An dauki sunan kafuwar daga kundin zane-zane na Shakira na uku, ''Pies Descalzos'', wanda ta saki a 1995. Babban abin da ya fi mayar da hankali a kai shine tallafawa ta hanyar ilimi, kuma kungiyar tana da makarantu guda biyar a duk fadin Columbia wadanda ke ba da ilimi da abinci ga yara 4,000. A 27 ga watan Afrilu shekarar 2014 Shakira ta sami karimci tare da Gwarzon Hero a Kyautar Rawar Rediyon Sadarwa na Radio Disney saboda aikinta na Fundación Pies Descalzos. <ref>Serafín Hildago [http://www.onenewspage.us/n/Entertainment/750ebsjkv/Shakira-Hero-Award-Winner-at-Radio-Disney-Music.htm Shakira: Hero Award Winner at Radio Disney Music Awards 2014], 27 April 2014</ref> Shakira jakadan UNICEF ne na son alheri kuma yana daya daga cikin wakilansu na duniya. Ranar 3 ga watan Afrilun shekarar 2006, Shakira ta sami karbuwa a wajen bikin Majalisar Dinkin Duniya na kirkirar Gidauniyar Pies Descalzos. A watan Maris na shekarar 2010, kungiyar kwadago ta kasa da kasa ta ba shi lambar yabo don nuna girmamawarsa, kamar yadda Shugaban kwadago na Majalisar Dinkin Duniya Juan Somavia ya sanya shi, “jakada na gaskiya ga yara da matasa, don ingantaccen ilimi da adalci na zamantakewa”. A watan Nuwamba na shekarar 2010, bayan kammala a matsayin lambar yabo ta MTV Turai Music Awards, mawakiyar Columbia ta sami lambar yabo ta MTV Free Your Mind saboda ci gaba da kwazo don inganta damar neman ilimi ga dukkan yara a duniya. A watan Fabrairun shekarar 2011, Gidauniyar [[FC Barcelona]] da ''Pies descalzos'' sun cimma yarjejeniya game da ilimin yara ta hanyar wasanni. An karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mawallafin Kwafi na Latin na shekarar a ranar 9 ga watan Nuwamba shekarar 2011, saboda kyakyawan aikinta da kuma gudummawar da aka bayar a Latin Music. A watan Oktoba na shekarar 2010, Shakira ya nuna rashin jituwa da shugaban Faransa [[Nicolas Sarkozy|Nicolás Sarkozy]] da kuma manufofinsa na korar mutanen Romani daga kasar . A cikin Spanish edition na mujallar ''GQ'', ta kuma umarci 'yan kalmomi ga Sarkozy, "Mu ne duk gypsies ". A cikin hirar ta bayyana ra'ayinta a fili cewa: "Abin da ke faruwa a yanzu ga su (abubuwan motsa jiki) zai faru da yaranmu da yaranmu. Dole ne mu juyo ga 'yan kasar mu muyi hakkokin bil'adama tare da la'antar duk abin da muke tsammani ba ". A ranar 2 ga watan Nuwamba shekarar 2018, yayin wata ziyara zuwa mahaifarta, Barranquilla, don gina makaranta ta hanyar Barefoot Foundation (Pies Descalzos Foundation), Shakira ya yi magana game da manufofin ilimi na gwamnati a ƙarƙashin Ivan Duque (Shugaban [[Kolombiya|Columbia]], 2018–2022). Da take magana a kan manufofin gwamnati na rage kasafin kudin ilimi na kasa daga kashi 13% zuwa 7%, ta ce, "Wannan abu ne da ba za a yarda da shi ba. Ya nuna cewa maimakon ci gaba gaba muna tafiya da baya. Muna bukatar kara saka hannun jari a harkar ilimi kuma muna bukatar gina karin makarantu a wuraren da babu <nowiki>''</nowiki>. Ta kuma yi magana game da rashin daidaituwar zamantakewa da rashin zuwa makaranta . == Rayuwar ta == Shakira ya fara dangantaka da lauya dan kasar Argentina Antonio de la Rúa a shekara ta 2000. A cikin hirar shekarar 2009, Shakira ya ce dangantakar tasu ta riga ta yi aiki a matsayin ma'aurata, kuma "ba sa bukatar takaddar hakan". Bayan shekaru 10 tare, Shakira da de la Rúa sun rabu cikin watan Agusta shekarar 2010 a cikin abin da ta bayyana a matsayin "yanke shawara don ɗaukar lokaci ban da dangantakarmu ta soyayya". Ta rubuta cewa ma'auratan "suna kallon wannan lokacin rabuwa a zaman na ɗan lokaci", tare da de la Rúa da ke lura da "sha'anin kasuwanci da aiki kamar yadda ya saba koyaushe". Kamar yadda aka bayar da rahoton farko a watan Satumba shekarar 2012, de la Rúa ya kai kara ga Shakira a watan Afrilun shekarar 2013, yana neman $ 100 &nbsp; Miliyon da ya yi imanin ya ci bashi bayan Shakira kwatsam ta dakatar da kawancen kasuwanci da shi a watan Oktoba shekarar 2011 Wani alkalin kotun lardi na Los Angeles County ya kori kararsa a watan Agusta shekarar 2013. Shakira ta shiga dangantaka da dan wasan kwallon kafa na Spain Gerard Piqué, wanda ke taka leda a [[FC Barcelona|kungiyar]] kwallon kafa ta [[FC Barcelona]] da kuma kungiyar kwallon kafa ta kasar Sipaniya a shekarar 2011. Piqué, wacce shekarunta sun kai shekaru goma, sun fara haduwa da Shakira a cikin bazarar 2010, lokacin da ya fito a cikin bidiyon kiɗa don waƙar Shakira " Waka Waka (Wannan Lokaci don Afirka) ", wakar hukuma na 2010 FIFA World Cup . Shakira ta haifi ɗa ta fari ta Milan a ranar 22 ga watan Janairun shekarar 2013 a [[Barcelona]], Spain, inda dangin suka koma zama. Shakira ta haifi ɗa na biyu Sasha a ranar 29 ga watan Janairu, shekarar 2015. == N == * ''Magia'' (1991) * ''Peligro'' (1993) * ''Pies Descalzos'' (1995) * ''Dónde Están narayanan?'' (1998) * ''Sabis ɗin Laundry'' (2001) * ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005) * ''Gyaran Oral, Vol. 2'' (2005) * ''She Wolf'' (2009) * ''Sale el Sol'' (2010) * ''Shakira'' (2014) * ''El Dorado'' (2017) == Yawon shakatawa == * AautunZiyarci Pies Descalzos (1996-11997) * Yafiya Anfibio (2000) * Zagayen Mongoose (2002-2003) * Tafiya na Gyara Harafi (2006-2007) * Rana Tazo Yawon Duniya (2010-2020) * Balaguron Duniya na Do Do (2018) * Shakira 2021 Yawon Duniya (2020) == Filmography == {| class="wikitable sortable" |+ Talabijin ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1994 | ''[[:es:El Oasis|El zango]]'' | Luisa Mariya Rico | |- | 2001; 2005; <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> 2009 | ''Daren Yau Asabar'' | Kanki / Gida mai kida | Episode: "Gerard Butler / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Alec Baldwin / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Derek Jeter / Shakira / Bubba Sparxxx" |- | 2002 | ''[[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Maza]]'' | Mentor mataimakin | [[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Yanayi na 1]] |- | 2002 | ''Taina'' | Kanshi | Juzu'i: "Abuelo Ya Gane Mafi" |- | 2005 | ''7 vidas'' | Kanshi | Episode: "Todo por las pastis" |- | 2009 | ''Mara kyau Betty'' | Kanshi | Episode: " The Bahamas Triangle " |- | 2010 | ''Wizards na Waverly Wuri'' | Kanshi | Episode: " Dude yayi kama da Shakira " |- | 2011 | ''Dora da abokai: Cikin Garin'' | Kanshi | Episode: "Girlsan matan Dora ta Explorer: Wasan Mu na Farko" |- | 2013–2014 | ''Muryar'' | Coach / Mentor | Yanayi 4 da 6 |- | 2014 | ''Mafarki'' | Kanshi | Episode: "3" |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Fim ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 2002 | ''Shakira: Fim din Dubu Dari'' | Kanshi | Littattafai |- | 2007 | ''Gidauniyar Pies Descalzos'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''Hagamos que Salga El Sol'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''A Rana tare da Shakira'' | Kanshi | Littattafai |- | 2016 | ''Zootopia'' | Gazelle |- | 2020 | ''Miss Americaana'' | Kanshi / Cameo | Littattafai | |- |} == Dubi kuma == <div class="noprint portal plainlist tright" role="navigation" aria-label="Portals"> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Biography|Portal Portal]]</span> * [[null|link=|border|class=noviewer]] <span>[[Portal:Colombia|Portal portal]]</span> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Latin music|Filin kiɗan Latin]]</span> </div> * Jerin lambobin yabo da nadin da Shakira ta bayar * Jerin wakoki da Shakira suka rera * Jerin masu zane da suka kai lamba ta daya a Amurka * Jerin masu fasahar zane waɗanda suka kai lamba ɗaya akan jadawalin wasannin Dancewallon Ruwa na Amurka * Artistswararrun masu fasahar kasa da kasa a Brazil * Jerin manyan masu fasahar kiɗan Latin * Jerin sunayen masu fasahar kiɗan mafi kyawu a cikin Amurka * Jerin masu fasahar kiɗan kiɗan * Jerin jerin gwanon kiɗa mafi kyau * Jerin masu zane-zane na Billboard Social 50 50-daya * Jerin manyan masu fasahar kiɗan wakoki a Amurka == Mnaazarta == [[Category:Pages with unreviewed translations]] 4dxzfbv6so089pqu9ptpuk4lkabplau 163837 163836 2022-08-04T21:56:48Z Bikhrah 15061 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Shakira|image=File:Shakira.JPG|caption=Shakira in 2011|birth_name=Shakira Isabel Mebarak Ripoll|birth_date={{Birth date and age|df=y|1977|2|2}}|birth_place=[[Barranquilla]], [[Colombia]]|residence=[[Barcelona]], Spain <br />Bonds Cay, [[The Bahamas]]<ref>{{cite news|url=http://www.tribune242.com/news/2013/aug/21/pop-star-shakira-cannot-win-bahamas-court-case/|title=Pop Star Shakira 'Cannot Win' Bahamas Court Case|work=The Tribune|accessdate=22 February 2018}}</ref> <br />Miami, Florida<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2018/dirt/real-estalker/shakira-miami-beach-mansion-1202828047/|title=Shakira Lists Waterfront Contemporary in Miami Beach|work=Variety|accessdate=16 June 2018}}</ref> <br /> [[Peyia]], [[Cyprus]]|occupation={{flat list| * Singer * songwriter * dancer * record producer * actress }}|years_active=1990–present|partner={{plainlist| * [[Antonio de la Rúa]] (2000–2010) * [[Gerard Piqué]] (2011–present) }}|children=2|awards=[[List of awards and nominations received by Shakira|Full list]]|website={{url|shakira.com}}|module={{Infobox musical artist |embed=yes | background = solo_singer | instrument = {{flatlist| * Vocals *[[guitar]] *[[harmonica]] *[[drums]] | singing voice = [[contralto]] }}<!--- If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first per: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Infobox_musical_artist#instrument---> | genre = <!--Genres reliables sources most commonly categorize artist; Aim for generality & two to four genres:[[Template:Infobox_musical_artist/doc#genre]]---> {{hlist|[[Pop music|Pop]]<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/shakira-mn0000790797/biography |title=Shakira |website=[[AllMusic]] |author=Steve Huey |accessdate=6 April 2019}}</ref>|[[Latin music|Latin]]|[[Rock music|rock]]<ref name="backgroundtitlebillboard"/>}} | associated_acts = | label = {{flat list| * [[Columbia Records|Columbia]] * [[Epic Records|Epic]] * [[Live Nation Entertainment|Live Nation]] * [[RCA Records|RCA]] * [[Sony Music Latin]] * [[Roc Nation]]<ref>{{cite web|url=http://rocnation.com/artists/|title=ROC NATION Artists}}</ref> <!-- Note: Do not add RocNation as she is signed to the label for management purposes not album and single releases. Also, alphabetical order -->}} }}|signature=File:Shakirasignature.svg}} '''Shakira Isabel Mebarak Ripoll''' ( /ʃ ə k ɪər ə / ; Spanish:  ;An haifaita a ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977), mawakiyya ce yar kasar [[Kolombiya]], mawakiyya, yar rawa, mawallafa, kuma mai wasan kwaikwayo. An haife ta kuma ta girma a Barranquilla, ta fara wasan ta na farko a karon farko a karkashin Sony mawaki Colombia lokacin tana shekara 13. Hakan ya biyo bayan gazawar kasuwanci ta kundin ''kaskon'' farko na Colombia biyu, ''Magia'' (1991) da ''Peligro'' (1993), ta yi fice a kasashe masu magana da harshen Spanish tare da kundin wakokin ta na gaba, ''Pies Descalzos'' (1995) da ''Dónde Están los Ladrones?'' (1998). Shakira ta shiga kasuwa da harshen Turanci tare da kundin wakan nata na biyar, ''Loundry Service'' (2001). Ya sayar da kwafi sama da miliyan sha uuku(13) sannan kuma ya lalata waƙaƙan na kasa-da-kasa " Duk lokacin da, Duk Inda " da " Yourarbar Aikinku ". Nasararta ta kasance mai karfafuwa tare da kundin gidan ''radiyon'' Spain ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005), ''Sale el Sol'' (2010), da kuma ''El Dorado'' (2017), duk wanda shugaba da <nowiki><i id="mwMw">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Top Latin Wakokin ginshiki kuma aka bokan Diamante da Rikodi Masana'antu Kungiyoyin kasarAmurka. A halin yanzu, ''hotan'' nata na Ingilishi ''Oral Fixation, Vol. 2'' (2005), ''She Wolf'' (2009) da ''Shakira'' (2014) duk sun kasance tabbataccen zinare, platinum, ko platinum da yawa a cikin kasashe daban-daban na duniya. Wasu wakokinta sun yi jerin gwano a lamba daya a kasashe da yawa, da suka hada da " La Tortura ", " Hips Kada Lie ", " BmMasu kyauwun Karya ", " Waka Waka (Wannan Lokaci ga Afirka) ", " Loca ", da " Chantaje ". Shakira ta yi aiki a matsayin koci a lokutan biyu na gasar wakokin talabijin na Amurka mai ''taken Muryar Amurka'' daga shekarar 2013 zuwa shekarar 2014. Shakira ta samu lambobin yabo da yawa, gami da Grammy Lamban yabo uku, Grammy Latin goma sha uku, Kyautar MTV Video waka Lanbobin yabo bakwai, Kyautar Takaitaccen Tarihi na Burtaniya, Kyautar Miliyan talatin da tara ta Kudin Latin Waka Lanban yabo da tauraruwa akan Hollywood Walk of Fame . A shekara ta 2009, ''Billboard ya'' jera ta a matsayin Babban Mawakin Latin na Artade na Latinan shekaru. Bayan sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya, Shakira ta kasance Diyan manya masu fasahar kidan duniya . An zabe ta a matsayin mai zane-zane ta Latin da aka fi sani a kan Spotify kuma ta zama dayan mata masu fasaha uku kawai don samun bidiyo biyu na YouTube da suka wuce dala biliyan biyu . Saboda aikinta na kyauta tare da Barefoot Foundation da kuma gudummawar da ta bayar wajen kide-kide, ta sami lambar yabo ta Latin ta Academyan Wasan Kwafi ta Latin shakira ta kasance matar Gerrard Pique wanda yake kasan catalunya dake kasar Spain,wanda yake taka leda kulob din Barcelona dake kasan spain. == Farkon rayuwa == [[File:Shakira - Milan.jpg|thumb|Shakira]] An haife ta ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977, a Barranquilla, Columbia, ita kaɗai ce ɗa William Mebarak Chadid da Nidia Ripoll Torrado. Kakannin kakanta sun yi ƙaura daga [[Lebanon]] zuwa [[New York (birni)|New York City]], inda aka haife mahaifinta. Sannan mahaifinta ya yi gudun hijira zuwa Colombia yana da shekaru 5. Sunan ''Shakira'' ( Arabic ) Shi ne Larabci for "m", da mata nau'i na sunan ''Gumi'' ( Arabic ). Daga mahaifiyarta, tana da Mutanen Espanya da asalin Italiyanci . Ta girma Katolika kuma ta halarci makarantun Katolika. Tana da olderan tsofaffin rabin-ɗiyan-miji daga ɗaurin mahaifinta na baya. Shakira ta kwashe yawancin samartakarta a Barranquilla, wani gari da ke bakin gabar arewacin Caribbean a gabar Kolombiya, ta kuma rubuta waka ta farko, wacce ake wa lakabi da "La Rosa De Cristal / The Crystal Rose", lokacin tana shekara hudu. Lokacin da take girma, tana sha'awar kallon mahaifinta tana rubuta labarai a kan rubutun keken rubutu, sannan ta nemi daya a matsayin kyautar Kirsimeti. Tun tana da shekaru bakwai, ta sami wannan nau'in buga rubutun, kuma ta ci gaba da rubuta wakoki tun lokacin. Wadannan waƙoƙin ƙarshe sun samo asali zuwa waƙoƙi. Lokacin da Shakira ta kasance shekara biyu, wani ɗan uwan rabin ya mutu a cikin haɗarin babur; Shekaru shida bayan haka, tana da shekara takwas, Shakira ta rubuta waƙarta ta farko, mai taken "Tus gafas oscuras / Gilashin duhu mai duhu", wanda mahaifinta ya yi wahayi, wanda tsawon shekaru ya rufe gilashin duhu don ɓoye baƙin cikin. Lokacin da Shakira ta kasance hudu, mahaifinta ya kai ta wani gidan cin abinci na Gabas ta Tsakiya, inda Shakira ta fara jin doumbek, daddaren gargajiyar gargajiya da ake amfani da ita a cikin waƙar Larabci kuma wacce ke tare da raye-rayen ciki . Ta fara rawa a kan tebur, kuma kwarewar ta sa ta fahimci cewa tana son zama mai wasan kwaikwayo. Ta ji singing ga makaranta da kuma malamai (har ma da nuns) a ta Katolika makaranta, amma a na biyu aji, ta yi watsi da makaranta mawaka saboda ta vibrato ya yi karfi. Malamin waƙoƙin ya gaya mata cewa ta yi kara "kamar akuya". A makaranta, ta sau da yawa ya aiko daga aji saboda ta Hyperactivity (ADHD). Ta ce an kuma santa da "yarinyar rawa na ciki", kamar yadda za ta nuna kowace Juma'a a makaranta adadin da ta koya. Ta ce "Na gano yadda nake sha'awar yin wasan kwaikwayon rayuwa," in ji ta. Don nuna godiya ga Shakira game da tarbiyyar da ta yi, mahaifinta ya kai ta wani wurin shakatawa na gida don ganin marayu da ke zaune. Hotunan sun kasance tare da ita, sannan ta ce wa kanta: "Wata rana zan taimaki waɗannan yaran lokacin da na zama mashahurin ɗan wasan kwaikwayo." Tsakanin shekarun 10 zuwa 13, an gayyaci Shakira zuwa wasu al'amuran daban-daban a Barranquilla kuma ya sami yabo a yankin. A wannan lokacin ta sadu da mai gabatar da wasan kwaikwayo na gida Monica Ariza, wanda ya burge ta kuma a sakamakon hakan ya yi ƙoƙarin taimaka wa aikinta. A lokacin da yake tashi daga Barranquilla zuwa [[Bogotá]], Ariza ya shawo kan zartarwa mai gabatarwa Sony Kolombiya Ciro Vargas don yin duba ga Shakira a harabar otal. Vargas ya riƙe Shakira cikin girmamawa kuma, yayin da ya dawo ofishin Sony, ya ba kaset ɗin waƙa da daraktan zane-zane. Koyaya, daraktan bai yi matukar farin ciki ba kuma yana tunanin Shakira wani abu ne na "asarar rai". Ba a manta kuma har yanzu ya yarda cewa Shakira yana da baiwa, Vargas ya kafa duba a cikin Bogotá. Ya shirya wa shugabannin zartarwar na Sony Columbia don isa wurin binciken, tare da tunanin mamakinsu da aikin Shakira. Ta yi waƙoƙi uku ga masu zartarwar kuma ta burge su har ta isa a sanya mata hannu don rakodin kundin hotuna uku. == Aiki == === 1990–1995: Farko === Wakar Shakira ta farko, ''Magia'', an yi ta ne tare da Sony Music Columb a shekarar 1990 lokacin tana 'yar shekara 13 kacal. A songs ne mai tarin sanya ta ta tun ta kasance guda takwas, gauraye pop-rock ballads kuma disco uptempo songs tare da lantarki masu raka. An saki kundin a watan Yuni na shekarar 1991 kuma an nuna "Magia" da wasu wayoyi ukun. Kodayake ya yi kyau sosai a rediyo na Colombian kuma ya ba wa Shakira matasa da yawa, kundin bai inganta sosai ba saboda an sayar da kwafin 1,200 kawai a duk duniya. Bayan ƙarancin aikin ''Magia'', alamar Shakira ta bukaci mata ta koma ɗakin karatun don sakin wani abin biyo baya. Duk da cewa ba a san ta sosai ba a wajen kasarta ta asali a lokacin, amma an gayyace ta Shakira da ta halarci Gasar Rauni ta Duniya na Viña del Mar a watan Fabrairun shekarar 1993. Bikin ya baiwa masu son Latin Amurka fatan samun damar yin wakokinsu, sannan kuma kwamitocin mahukunta suka zabi wanda ya lashe gasar. Shakira ta yi wasan siraran "Eres" ("Kuna") kuma ta lashe ganima a matsayi na uku. Ofaya daga cikin alƙalai waɗanda suka zabe ta don cin nasarar shine ɗan shekaru 20 Ricky Martin, wanda asalinsa ya samo asali daga kasancewarsa memba a Menudo . Shakira album na biyu na studio, mai taken ''Peligro'', an sake shi a cikin Maris, amma Shakira bai ji daɗin sakamakon ƙarshe ba, galibi yana ɗaukar batun samarwa. An fi karɓar kundin album ɗin fiye da na ''Magia'', kodayake ana ganin cinikayyar kasuwanci saboda ƙin Shakira ya ƙi tallata shi ko inganta shi. Shakira daga nan ta yanke shawarar ɗaukar hiatus daga yin rikodi don ta iya kammala karatun sakandare. A wannan shekarar, Shakira ta tauraro a cikin jerin fina-finai na kasar Columbia mai suna ''The Oasis'', ba tare da dogara da bala'in Armero ba a cikin shekarar 1985. Tun daga wannan lokacin, aka jawo kundin albums din daga fitarwa kuma ba a dauke su a matsayin kundin tarihin Shakira amma a maimakon hakan Albums na ingantawa. Shakira ta fara rikodin waƙar " ó Dónde Estás Corazón? " (Daga baya aka sake ta kan kundin nata mai suna ''Pies Descalzos'' ) don kundin shirya fim ɗin ''Nuestro Rock'' a shekarar 1995, wanda aka fito dashi na musamman a Kolumbia. Hoton ''Pies Descalzos ya'' kawo babban shahara a Latin Amurka ta hanyar mawakan "Estoy Aquí", "Pies Descalzos, Sueños Blancos" da "Dónde Estás Corazón". Shakira ya kuma yi rikodin waƙoƙi guda uku a cikin harshen Portuguese, mai taken "Estou Aqui", "Um Pouco de Amor", da "Pés Descalços". === 1995–2000: Juzuwar Latin === Shakira ta dawo zuwa rakodin kiɗa a ƙarƙashin Sony Music tare da Columbia Records a 1995 tare da Luis F. Ochoa, ta yin amfani da tasirin kiɗa daga ƙasashe da dama da kuma Alanis Morissette -oriented mutuma wanda ya shafi kundin kundin wakoki na biyu na gaba.   Wadannan rakodin sun lalata kundin shirye-shiryen na ukunsu, da kundin kasida na ta na duniya, mai taken ''Pies Descalzos'' . Rikodi don kundin ya fara a watan Fabrairu 1995, bayan nasarar ta "¿Dónde Estás Corazón?" . An saki kundin, ''Pies Descalzos'' a watan Fabrairu 1996. Ya kai lamba biyar akan ginshiƙi na Manyan Labarai na Allon Amurka. Kundin ya ba da lambar yabo shida, " Estoy Aquí ", wanda ya kai lamba ta biyu a kan taswirar Latin Amurka, " Dónde Estás Corazón? " Wanda ya kai lamba biyar akan taswirar Latin Amurka, " Pies Descalzos, Sueños Blancos " wanda ya kai lamba 11 akan taswirar Latin ta Amurka, " Un Poco de Amor " wanda ya kai lamba shida akan ginshiƙi na Amurka, " Antología " wanda ya kai lamba 15 akan ginshiƙi na Amurka, da " Se quiere, Se Mata " wanda ya kai lamba ta takwas akan Amurka Tsarin Latin. A watan Agusta 1996, RIAA ta sami tabbacin matsayin kundin platinum. A watan Maris na shekarar 1996, Shakira ta ci gaba da rangadinta na farko na kasa da kasa, wanda aka sanya wa suna kawai ''Tour Pies Descalzos'' . Yawon shakatawa ya kunshi wasan kwaikwayo 20 kuma ya ƙare a 1997. Hakanan a waccan shekarar, Shakira ta karbi kyaututtuka na Billboard Latin Music na Kyauta don Album na Year don ''Pies Descalzos'', Bidiyo na shekara don "Estoy Aqui", da Mafi kyawun Artist . ''Pies Descalzos'' daga baya ya sayar da kofi sama da miliyan 5, haifar da sakin kundin remix, kawai mai taken ''The Remixes'' . ''Har'' ila yau, ''remixes'' sun hada da juzu'i na Portuguese na wasu sanannun wakokinta, wadanda aka yi rikodin su saboda nasarar da ta samu a kasuwar ta Brazil, inda ''Pies Descalzos ta'' sayar da kwafin kusan miliyan daya. Album ɗinta na hudu mai taken ' ''Dónde Están los Ladrones'?'' Shakira tare da Emilio Estefan, Jr. a matsayin mai gabatarwa na zartarwa an sake shi a watan Satumbar 1998. Kundin, wanda aka yi wahayi da abin da ya faru a filin jirgin sama wanda a ciki an sace akwati mai cike da rubutattun wakoki, ya zama babban abin ''birgewa'' fiye da ''Pies Descalzos'' . Kundin kundi ya kai matsayi mafi girma na lamba 131 akan ''Billboard'' 200 kuma ya sami matsayi mafi girma akan ginshiƙi Albums na Amurka na makwanni 11. Tun daga yanzu an sayar da kofi sama da miliyan 7 a duk duniya da 1.5 &nbsp; miliyan kofe a cikin Amurka kadai, wanda ya sa ta zama mafi kyawun sayar da kundin wakokin Spanish a cikin Amurka guda takwas an karɓa daga kundi da suka hada da " Ciega, Sordomuda ", " Moscas En La Casa ", da " Babu Creo ", wanda ya zama ta farko guda zuwa chart a kan Amurka ''Allon tallace-tallace'' <nowiki><i id="mw9A">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Hot 100, " Inevitable ", " tu ", " Si Te Vas ", " Octavo Dia ", da kuma " Ojos asi ". Shakira ita ma ta sami lambar yabo ta Grammy Award na farko a 1999 don Mafi kyawun Latin Rock / Album . Shakira's album's first live, ''MTV Unplugged'', an yi ta a cikin New York City ranar 12 ga Agusta 1999. Amincewa da manyan masu sukar Amurkawa ke yi, an nuna shi a matsayin daya daga cikin wasannin da ta fi yin fice. A watan Maris din 2000, Shakira ta fara ziyarar shakatawar ''Anfibio'', yawon shakatawa na watanni biyu na Kudancin Amurka da Amurka. A watan Agusta, 2000, ta sami kyautar MTV Video Music Award a cikin taken Zaɓaɓɓun Mutane &nbsp; - Mashahurin Mawakin Kasa da Kasa na "Ojos Así". A watan Satumbar 2000, Shakira ta yi "Ojos Así" a wajen bikin kaddamar da lambar yabo ta Latin Grammy, inda aka ba ta jerin gwanoni guda biyar: Album of the Year da Mafi kyawun Vaukar hoto ta ''MTV Unplugged'', Mafi kyawun Rockwar Dutse na Mace don "Octavo Día ", Mafi kyawun Vwafin Tsarin Mace Mai Tsayi da Mafi kyawun Musicaramar Bidiyo na Bidiyo don bidiyon don" Ojos Así ". === 2001 --2004: Canjin Ingilishi tare da ''Sabis ɗin Laundry'' === Bayan nasarar ''Dónde Están los Ladrones?'' da ''MTV Unplugged'', Shakira ya fara aiki a kan kundin kida na Ingilishi. Ta koyi Turanci ne da taimakon Gloria Estefan . Ta yi aiki sama da shekara guda kan sabon kayan don kundin. " Duk lokacin da, " Duk inda ", da ake kira" Suerte "a cikin ƙasashen masu magana da harshen Spanish, aka fito da shi a matsayin na farko kuma yana jagoranci guda ɗaya daga cikin kundin waƙoƙin Ingilishi na farko da kundin studio na biyar a cikin tsawon tsakanin Agusta 2001 da Fabrairu 2002. Waƙar ta sami tasiri mai ƙarfi daga waƙar Andean, gami da charango da panpipes a cikin kida. Ya zama babban nasarar duniya ta hanyar kai lamba ta farko a yawancin ƙasashe. Wannan kuma shine nasarar ta farko a cikin Amurka, ta hanyar kaiwa lamba ta shida akan Hot 100. [[File:Shakira_in_concert.jpg|right|thumb| Shakira kafin ta shiga cikin shirin Tafiya ta Mongoose a 2003 ]] Shakira album na biyar na studio da kundin harshen Turanci na farko, mai taken ''Laundry Service'' a cikin kasashen da ke magana da Turanci da ''Servicio De Lavanderia'' a Latin Amurka da Spain, an sake su a ranar 13 ga Nuwamba 2001. Kundin album din ya yi karo da lamba uku akan kwalin ''Billboard'' 200 na Amurka, yana sayar da sama da adadi 200,000 a satin farko. Daga baya RIAA ta sami ingantaccen kundin platinum sau uku a cikin Yuni 2004. Ya taimaka wurin kafa rawar kidan Shakira a babbar kasuwar Arewacin Amurka. An dauki waƙoƙi guda bakwai daga cikin kundin kamar "Duk lokacin da, Duk Inda" / "Suerte", " Carƙashin Kayanka ", " ƙin yarda (Tango) " / " Te Aviso, Te Anuncio (Tango) ", " The Daya ", " Te Dejo Madrid "," Que Me Quedes Tú ", da" Waka zuwa Doki ". Saboda an kirkiro kundin ne saboda kasuwar Turanci, sai dutsen da kidan yaddar shakatawa ta kasar Sipaniya ta sami nasarorin mai sauki, tare da wasu masu sukar cewa kwarewar turancin ta ba ta iya rubuta wakoki; ''Rolling Stone'', a ɗayan, ya bayyana cewa "tana jin muryar wauta" ko "sihirin Shakira ya ɓace cikin fassarar". Elizabeth Mendez Berry ta bayyana irin wannan ra'ayi a cikin " Vibe ": "Yayin da kundin wayoyinta na harshen Spanish suka haskaka da kyakkyawar kade-kade, wannan rikodin ya cika da kima, cikin kiɗa da na kiɗa. [. . . ] Ga masoyan Anglophone Latin, waƙoƙin Shakira an bar su da hasashe. " <ref>Elizabeth Mendez Berry. "Shakira. Laundry Service". In: [[Vibe (magazine)|Vibe]], vol. 9, No. 12, p. 188.</ref> Duk da wannan gaskiyar, kundin ya zama mafi kyawun sayar da kundin 2002, yana sayar da kofi sama da miliyan 20 a duk duniya. kuma ta zama album mafi nasara na aikinta har yau. Kundin ya sami lakabi a matsayin babbar mai zane ta Latin a duniya. A kusa da wannan lokacin, Shakira kuma ta fitar da waƙoƙi huɗu don Pepsi don haɓakawa a cikin kasuwannin Turanci: "Ka nemi ƙari", "Pide Más", "Knock on Door na", da "Pídeme el Sol". A 2002, a MTV Icon na Aerosmith a watan Afrilun 2002, Shakira ya yi " Dude (Yayi kama da Mata) ". Ta kuma shiga cikin Cher, Whitney Houston, Celine Dion, Mary J. Blige, Anastacia, da Dixie Chicks don ''VH1 Divas Live Las Vegas'' . A watan Satumba, ta ci lambar yabo ta Zabi na Masu kallo a Duniya a MTV Video Music Awards tare da "Duk lokacin da, Duk inda". Ta kuma sami lambar yabo ta Latin Grammy Award don mafi kyawun Musicaukaka Tsarin Kiɗan Kiɗa don fassarar bidiyon Sifen. A watan Oktoba, ta sami lambar yabo ta MTV Video Music Awards Latin America don Mafi kyawun Mawakin Mata, Mafi kyawun Mashahuran Art, Mafi Artist &nbsp; - Arewa (Yankin), Bidiyo na shekara (don "Suerte"), da kuma Artist of the Year. A watan Nuwamba, ta fara yawon shakatawa na Mongoose tare da nishaɗi 61 waɗanda ke faruwa daga Mayu 2003. Yawon shakatawa kuma ita ce farkon ziyararta ta duniya, kamar yadda aka buga ƙafafu a Arewacin Amurka, Kudancin Amurka, Turai da Asiya. Alamar Shakira, Sony BMG, ita ma ta fito da mafi girman rubuce-rubucen Spanish ɗin, ''Grandes Éxitos'' . Hakanan an fitar da DVD da kundin waƙoƙi 10, mai taken ''Live &amp;amp; Off Record'', kuma an sake shi a cikin 2004, don tunawa da Yawon Mongoose. === 2005–2007: ''Fijación Oral, Volumen Uno'' da ''Gyara Oral, Juz'i na biyu'' === Shakira ta shida na studio album, ''Fijación Oral, Volumen Uno'', an saki a watan Yuni 2005. Jagoran guda daya daga kundin kundin, " La Tortura ", ya kai kan 40 a kan Hot 100. Waƙar kuma ta ƙunshi tauraron sararin samaniya Alejandro Sanz . Shakira ta zama mawaki na farko da ya yi waƙar yaren Sifen a ''MTV Video Music Awards'' a 2005. An karɓi kundin album ɗin sosai. An debi lamba ta hudu a kan ''kwalin Billboard'' 200, inda aka sayar da kofi 157,000 a satin farko. Tun daga nan ta sayar da kofi fiye da miliyan biyu a cikin Amurka, ta sami takardar shaida 11 × Platinum (filin Latin) daga RIAA. Sakamakon tallace-tallace na sati na farko, kundin ya zama mafi girma na halarta na farko don kundin harshen faransanci. Bayan kawai ranar saki a Latin Amurka, kundi ya sami takaddun shaida. A Venezuela, ta sami takardar shedar Platinum, a Columbia, takardar shaidar Platinum ta sau uku, yayin da a Mexico ke buƙatar karɓar jigilar kayayyaki kuma kundi bai kasance ba bayan kwana ɗaya kawai da aka sake. Har ila yau, an sake fitowar wasu guda huɗu daga cikin kundin: " A'a ", " Día de Enero ", " La Pared ", da " Las de La Intuición ". ''Fijación Oral, Vol. 1'' tun lokacin da aka sayar da kofi sama da miliyan hudu a duk duniya. A ranar 8 ga Fabrairu 2006, Shakira ta lashe lambar yabo ta Grammy ta biyu tare da cin nasarar ''Best Latin Rock / Alternative Album'' for ''Fijación Oral, Vol. 1'' . Ta karɓi lambar yabo ta Latin Grammy guda huɗu a cikin Nuwamba 2006, inda ta lashe lambobin yabo na Rajkodin na shekarar, Song of the Year for "La Tortura", Album of the Year da kuma mafi kyawun ''Vaukar hoto'' na ''Fijación Oral, Vol. 1'' . [[File:Shakira_Rio_06.jpg|left|thumb| Shakira tana yin wasan kwalekwale a Dutsen Rio a 2006 ]] Jagora na daya don kundin album na bakwai na Shakira, ''Oral Fixation, Vol. 2'', " Kar ku damu ", ya kasa cimma nasarar ginshiƙi a Amurka ta hanyar rasa manyan 40 akan Hot 100. Amma ya kai ga manyan kasashe 20 a cikin mafi yawan ƙasashe na duniya. Shakira album na biyu na Ingilishi na biyu da kundin studio na bakwai, ''Gyaran Oral, Vol. 2'', an sake shi a ranar 29 Nuwamba 2005. Kundin kundi ya buga a lamba biyar akan ''Billboard'' 200, yana sayar da kwafin 128,000 a satin farko. Kundin ya ci gaba da sayar da 1.8 &nbsp; rikodin miliyan a Amurka, da fiye da miliyan takwas kwafin a duk duniya. Duk da gazawar kasuwancin kundin jagora guda a Amurka, ya ci gaba da kawo karin wasu mata biyu. " Hips Kada Kuyi Layi ", wanda ya nuna Wyclef Jean, an sake shi azaman na biyu na kundin a watan Fabrairu 2006. Zai zama lambar farko ta Shakira ta farko a kan ''Billboard'' Hot 100, ban da ta kai lamba ta daya a cikin kasashe 55. Shakira da Wyclef Jean suma sun yi rikodin wakokin Bam din don zama wakar bikin rufe gasar cin Kofin Duniya na FIFA 2006 . Daga baya Shakira ta saki na uku kuma na karshe daga kundin, " Ba bisa doka ba ", wanda ya fito da Carlos Santana, a cikin Nuwamba 2006. Daga nan sai ta fara zagayawa cikin yawon shakatawa wanda aka fara a watan Yunin 2006. Yawon shakatawa ya kunshi hotuna 125 tsakanin Yuni 2006 da Yuli 2007 tare da ziyartar nahiyoyi shida. A watan Fabrairu 2007, Shakira yi karo na farko a cikin 49th Grammy Awards kuma aikata da gabatarwa domin Best Pop tare da haɗin gwiwar Vocals for "kwatangwalo kada ka karya" da Wyclef Jean. A ƙarshen 2006, Shakira da Alejandro Sanz sun haɗu don mawak'in " Te lo Agradezco, Pero No ", wanda ke fitowa a cikin kundi na Sanz ''El Tren de los Momentos'' . Waƙar ta kasance mafi girman goma da aka buga a Latin Amurka, kuma ta karɓi ''taswirar'' waƙoƙin ''Billboard'' Hot Latin Tracks. Shakira ya kuma yi aiki tare da Miguel Bosé akan mawakan " Si Tú Babu Vuše ", wanda aka saki a cikin kundin gidan ''Papito na Bosé'' . A farkon 2007, Shakira ya yi aiki tare da mawakiyar R&amp;amp;B Beyoncé Knowles don waƙar " Kyawawan Liar ", wanda aka saki a matsayin na biyu da aka fito daga fitowar kundin ''wakokin'' Beyoncé ''B'Day'' . A watan Afrilun 2007, ɗayan ya tsallake wurare 91, daga 94 zuwa uku, akan ''ginshiƙi na Billboard'' Hot 100, yana kafa rikodin don motsi mafi girma a cikin tarihin ginshiƙi a lokacin. Wannan kuma lambar ta farko ce a jerin Yarjejeniyar Singles ta UK . Waƙar ta samo musu lambar yabo ta Grammy don Kyautata Haɓakar Popwazo da Vaukaka . Shakira ita ma an ba ta a wakar Annie Lennox " Sing ", daga kundin ''waƙoƙin Mass Destruction'', wanda kuma ya ƙunshi sauran mata mawaƙa 23. A ƙarshen 2007, Shakira da Wyclef Jean sun rubuta jigon biyu, "Sarki da Sarauniya". An nuna waƙar a wajan Wyclef Jean ta 2007 ''Carnival Vol.'' ''II: Memoirs na Baƙi'' . Shakira ta rubuta wakoki, tare kuma suka hada kade-kade, don sabbin wakoki guda biyu wadanda suka fito a fim din ''soyayya a Lokacin Cholera'', dangane da littafin da mawaki dan kasar Colombia Gabriel García Márquez ya rubuta . García Marquez da kansa ya nemi Shakira don rubuta waƙoƙin. Waƙoƙin da Shakira suka bayar don sautin waƙoƙin sun kasance "Pienso en ti", waƙoƙi daga kundin waƙar Shakira na ''Pies Descalzos'', "Hay Amores", da "Despedida". An zabi "Despedida" don Mafi Kyawun Rawa a Kyauta ta 65 ta Zinare . === 2008–2010: ''Ta Wolf'' === [[File:Shakira_Rio_02.jpg|thumb| Shakira a Dutse a bikin Rio a 2008 ]] A farkon 2008, Forbes mai suna Shakira ta kasance mace ta huɗu da ta sami kuɗi a masana'antar kiɗa. Sannan, a watan Yuli na waccan shekarar, Shakira ya sanya hannu a kan $ 300 &nbsp; miliyan kwangila tare da Live Nation, wanda zai kasance yana aiki har shekaru goma. Uringungiyar masu yawon shakatawa kuma ta ninka matsayin rakodin rikodi wanda ke inganta, amma ba ya sarrafawa, waƙar da masu fasahar sa ke sakewa. Yarjejeniyar Shakira tare da Epic Records ya kira ƙarin kundin hotuna guda uku kuma &nbsp; - daya cikin Ingilishi, ɗayan Spanish, da tarawa, amma an tabbatar da rangadin da sauran haƙƙin yarjejeniyar Live Nation ta fara aiki nan take. A cikin watan Janairun shekara ta 2009, Shakira ya yi a bikin Lincoln " Muna Daya Mu " don girmama bikin rantsar da Shugaba [[Barack Obama]] . Ta yi " Mafi Girma ƙasa " tare da Stevie Wonder da Usher . ''She Wolf'', an sake shi a watan Oktoba na 2009 a cikin gida kuma a ranar 23 Nuwamba 2009 a Amurka Kundin ya karɓi mafi kyawun ra'ayoyi daga masu sukar, kuma an haɗa shi a cikin ƙarshen shekara ta "All Albusic Albums," "umsan Albums na Latin," da kuma jerin sunayen "Abubuwan Aljihunan Pop Albattu". ''Ita Wolf ta'' isa lamba ta daya a jerin hotunan Argentina, Ireland, Italiya, Mexico da Switzerland. Hakanan an tsara shi cikin manyan biyun a Spain, Jamus da United Kingdom. An kirga shi da lamba goma sha biyar akan <nowiki><i id="mwAdg">Billboard</i></nowiki> 200 . ''Ita Wolf'' ta sami karbuwa na platinum sau biyu a Columbia da Mexico, da platinum a Italiya da Spain, da zinare a kasashe da dama ciki har da Faransa da Ingila. Kundin ya sayar da 2 &nbsp; miliyan biyu kofe a duk duniya, zama ɗaya daga cikin albuman wasan kwaikwayon Shakira mafi ƙarancin ingancin studio har yau dangane da tallace-tallace. A watan Mayu, Shakira ya yi hadin gwiwa tare da kungiyar Afirka ta Kudu Freshlyground don kirkirar waka ta zahiri a Gasar Cin Kofin Duniya ta FIFA a Afirka ta Kudu a 2010 . " Waka Waka (Wannan Lokaci for Afirka) ", wanda dogara ne a kan wani gargajiya na Kamaru sojoji ta Fang song mai taken " Zangalewa " da kungiyar Zangalewa ko Golden Sauti . Daga baya ya kai ga manyan kasashe 20 a Turai, Kudancin Amurka da Afirka da kuma manyan 40 a Amurka kuma Shakira ce ta buga a gasar cin kofin duniya. Ya zama mafi girman-sayar da Gasar cin Kofin Duniya na kowane lokaci. === 2010-2015: ''Sale el Sol'' da ''Shakira'' === [[File:Usher_and_Shakira_at_the_Obama_inauguration,_2009_(cropped1).jpg|right|thumb| Shakira wanda ya yi wasan kwaikwayon a Mu Mu Daya: Bukin bikin rantsar da Obama a bikin Licoln a shekara ta 2009 ]] A watan Oktoba na 2010, Shakira ta fito da kundin shirye-shiryenta na tara, mai taken ''Sale el Sol'' . Kundin ya karɓi yabo mai mahimmanci kuma an haɗa shi a cikin 'All Albusic' Albums na 2010 da aka fi so da jerin sunayen itean Wasannin Latin na 2010 "na ƙarshen shekara. A yayin bikin bayar da lambar yabo ta Latin Latin ta 2011, an zabi ''Sale el Sol'' don " Album of the Year " da " Mafi kyawun Maballin Var Popaukakar Mace ", inda ya lashe kyautar a rukunin na ƙarshe. Kasuwanci wannan kundin nasara ce a duk faɗin Turai da Kudancin Amurka, ''Sale el Sol'' ya nuna alamun attajirin ƙasashen Belgium, Croatia, Faransa, Mexico, Portugal da Spain. A cikin Amurka, an yi <nowiki><i id="mwAgM">lissafin</i></nowiki> lamba 7 a kan <nowiki><i id="mwAgM">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 wanda ke nuna mafi girma na farko ga kundin Latin a shekara kuma shi ne kundin album na biyar da Shakira ya fara a lamba ta farko. A cewar ''Billboard'', kashi 35% na tallace-tallace na makon farko an yaba da su ne don siyayya mai ƙarfi na dijital. Hakanan kundin ya sanya lamba daya a duka manyan kundin kundin Latin, da taswirar Latin Pop Albums, tare da samun babban tallace-tallace na dijital a yankin. Jagoran guda daya, " Loca ", shine lamba daya a cikin kasashe da yawa. Kundin ya sayar da kofi fiye da miliyan 1 a duk duniya cikin makonni 6, kuma sama da miliyan 4 tun lokacin da aka fito da shi. A watan Satumbar, Shakira ta hau kan Sun Sunzo Yawon Duniya, don tallafawa wasu kundin wakoki biyu da ta kwanannan. Ziyarar ta ziyarci kasashe a Arewacin Amurka, Turai, Kudancin Amurka, Asiya, da Afirka tare da nishadi 107 cikin duka. Wadanda suka so yin yawon shakatawa sun nuna shakku kan lamarin, wadanda suka yaba da kasancewar matakin Shakira da kwazonta yayin wasanninta. A 9 Nuwamba 2011, Shakira ya kasance mai daraja a matsayin Latin na Kwalejin Hoto na Latin kuma ya yi murfin waƙar Joe Arroyo "En Barranquilla Me Quedo" a Cibiyar Ayyukan Mandalay Bay a matsayin kyauta ga mawaƙin, wanda ya mutu a baya cewa shekara. A shekara ta 2010 Shakira tare da hadin gwiwar rakumi Pitbull don rera taken " Samu Ya Fara ", wanda aka shirya shi zai zama jagora guda daya daga cikin kundin shirye-shiryen Pitbull mai zuwa, ''Duniya Warming'' . An sake ɗayan ɗayan ranar 28 ga Yuni 2012. An kuma sanya ta a Roc Nation a karkashin jagorancin gudanar da kundin shirye-shiryenta mai zuwa. A ranar 17 ga Satumba, 2012, an ba da sanarwar cewa Shakira da Usher za su maye gurbin Christina Aguilera da CeeLo Green don wasa na huɗu na TV na Amurka ''Muryar'', tare da Adam Levine da Blake Shelton . Shakira ta sanar da cewa za ta mai da hankali kan sabon kundin wakinta a cikin bazara kuma daga karshe ta dawo domin wasan ta na shida a watan Fabrairun 2014. [[File:Shakira_2014.jpg|right|thumb| Shakira a taron manema labarai don bikin rufe gasar cin kofin kwallon kafa na FIFA na 2014 ]] Shakira da farko ta yi shirin fito da sabon kundin wakinta a shekarar 2012, amma saboda haihuwarta, an yi jinkiri kan sakin guda da bidiyon. A watan Disambar 2013, an ba da sanarwar cewa sabuwar Shakira ta yi jinkiri har zuwa watan Janairun 2014. Shakira's album mai taken lakabi na goma na fim din aka sake shi daga 25 Maris 2014. Kasuwanci album ɗin sun yi ƙibla a lamba biyu a kan <nowiki><i id="mwAjw">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 tare da tallan tallan farko na kwafin 85,000. Yin hakan, ''Shakira ta'' zama mafi girman mawaƙan mawaƙa akan ginshiƙi, kodayake ta sami mafi ƙarancin siyar da aka siyar a sati na farko (don kundin harshen Ingilishi). Kundin katange guda uku. Bayan fitowar mawaƙa guda biyu ta farko daga kundi, " Ba za ku iya tunawa ba ku manta da ku " da " Empire ". RCA ta zaɓi "Dare (La La La)" a matsayin na uku. An fito da nau'in gasar cin kofin duniya a hukumance a ranar 27 ga Mayu don tasirin tashoshin rediyo, yana da fasalin mawaƙin Brazil Carlinhos Brown . A ranar 13 Yuli 2014, Shakira ya yi " La La La (Brazil 2014) " tare da Carlinhos Brown a wurin bikin rufe gasar cin kofin duniya na FIFA na 2014 a filin wasa na Maracanã . Wannan wasan ya zama bayyanuwa ta uku a jere a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. === 2016 – yanzu: ''El Dorado'' da Super Bowl LIV === Shakira tana da rawar murya a cikin Disney animation fim din ''Zootopia'', wanda ya nuna guda ɗaya " Gwada Komai ", wanda aka saki a 10 Fabrairu 2016. Shakira ta fara aiki a kan kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya a farkon 2016. A watan Mayun 2016, ta yi aiki tare da mawakiyar Kolombiya Carlos Vives akan waƙar " La Bicicleta ", wacce ta je lashe lambar yabo ta Latin Grammy don rakodin shekarar da Song of the Year . A ranar 28 ga Oktoba 2016, Shakira ta saki “ Chantaje ” guda ɗaya tare da mawakiyar Kolombiya Maluma ; duk da cewa waƙar waka ce daga kundin shirye-shirye na goma sha ɗaya mai zuwa, ba a yi niyyar zama shi kaɗai ba. Waƙar ta zama bidiyon YouTube da aka fi gani a YouTube, sama da 2.1 &nbsp; biliyan biliyan tun daga 1 Yuni 2018. A 7 Afrilu 2017, Shakira ya saki waƙar " Me Enamoré " a matsayin jami'in hukuma na biyu da aka karɓa daga kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya ''El Dorado ,'' wanda aka saki a 26 Mayu 2017. Ta kuma fito da waƙar " Perro Fiel " wanda ke nuna Nicky Jam a matsayin wacce ta inganta don kundin a ranar 25 ga Mayu 2017. Sanarwar hukumarta a matsayin na uku ta faru a 15 Satumba 2017, a wannan ranar bidiyon kiɗan nata, wanda aka yi fim a Barcelona a ranar 27 Yuli 2017, an sake shi. Kafin a sake shi azaman guda, "Perro Fiel" an riga an tabbatar dashi azaman zinare a Spain don siyar da kofen 20,000 akan 30 ga Agusta 2017. An ba da sanarwar yawon shakatawa na El Dorado a ranar 27 ga Yuni 2017, ta hanyar asusun Shakira ta hanyar Twitter, kuma Rakuten ya shirya shi. Sauran abokan aikin da aka sanar da rangadin sune Live Nation Entertainment 's's World Toing Division (wacce a baya tayi hadin gwiwa da Shakira akan ita The Sun Comes World Tour ) da Citi, wacce sanarwar ta fitar mai suna, bi da bi, mai samarwa da kuma katin bashi na wasan Arewacin Amurka na yawon shakatawa. Za a fara rangadin, a ranar 8 ga Nuwamba, a [[Köln|Cologne]], Jamus. Amma saboda matsalolin muryar da mawakiyar ta samu lokacin karatun ta, an soke ranar wata daya kafin jadawalin balaguro na asali, kuma an sanar da cewa za a sake sabunta ta zuwa wani lokaci mai zuwa. A ranar 9 ga Nuwamba, saboda wannan dalili, ita ma ta ba da sanarwar jinkirtawa zuwa ranakun da za a sanya a gaba, don tantancewa da sanarwa, ga duka wasannin a Paris, da kuma wadanda ke biye a Antwerp da [[Amsterdam]] . A ranar 14 ga Nuwamba, Shakira ta ba da sanarwar, ta hanyar shafukan sada zumuntarta, inda ta bayyana cewa ta sami jinya a cikin murfin dama na ƙarshenta a ƙarshen Oktoba, a jerin karatunta na ƙarshe, kuma don haka ta buƙaci ta saki muryarta don wani lokaci don murmurewa; wannan ya tilasta jinkiri game da rangadin na balaguron Turai zuwa 2018. Ana sa ran za a sanar da ranakun Latin ta Amurka daga baya, lokacin da yawon shakatawa ya ci gaba. Akwai shirye-shiryen kawo ziyarar, lokacin da ya dawo, zuwa kasashe kamar Jamhuriyar Dominica . Bugu da kari, wani dan jarida daga mujallar jaridar Brazil mai suna ''Destak ya'' sanar, a shafinsa na Twitter, cewa mawaki dan kasar Columbia zai ziyarci [[Brazil]] a watan Maris mai zuwa. Koyaya, a cewar wannan jaridar, saboda yanayin Shakira don ta murmure daga cutar sankarar macen-ta, an kuma sanya ranakun Latin Amurka zuwa rabin na biyu na 2018. Daga qarshe, Shakira ta murmure sosai daga cutarwar jinin da ta sha ta kuma sake komawa ranta, tana yin a [[Hamburg]], Jamus ranar 3 ga Yuni 2018. A watan Janairun 2018 ta sanar da ranakun zagayowar ranar balaguronta ta El Dorado . Ta fara farkon tafiyarta a Turai, daga [[Hamburg]], Jamus a ranar 3 Yuni sannan ta ƙare a [[Barcelona]], Spain a 7 Yuli. Daga nan sai ta ɗan dakata a Asiya a ranakun 11 da 13 ga Yuli, bayan haka ta tafi Arewacin Amurka. Ta fara lokacinta a can ranar 3 ga watan Agusta a Chicago kuma ta kare a San Francisco ranar 7 ga Satumba. Ziyarar ta ta zama ta Latin Amurka, an fara ne a [[Mexico (birni)|Mexico City]] a ranar 11 ga Oktoba kuma ta ƙare a [[Bogotá|Bogota]], Columbia ranar 3 Nuwamba. A watan Fabrairu na 2020, ita da Jennifer Lopez sun yi wasan share fage na wasan Super Bowl LIV . A cewar <nowiki><i id="mwAqU">Billboard</i></nowiki>, wasan rabin-lokaci yana da ra'ayin mutane miliyan 103. A YouTube, ya zama mafi yawan wasan kwaikwayon hutun lokaci a wancan lokaci. [[File:Shakira_Stops_By_Soundcheck_cropped.jpg|right|thumb| Shakira a shekarar 2010 ]] Game da wakokinta, Shakira ta faɗi cewa, "kiɗan da nake yi, ina tsammanin, haɗuwa ne da abubuwa daban-daban. Kuma koyaushe ina yin gwaji. Don haka na yi kokarin kada in takaita kaina, ko sanya kaina a wani rukuni, ko ... kasance mai zanen gidan kaso na. " Shakira ta faɗi a koyaushe cewa ta yi wahayi zuwa ga waƙar juyayi da waƙar Indiya, waɗanda suka rinjayi yawancin ayyukanta na baya. Har ila yau, al'adunta na larabawa sun yi tasiri a kansu, wanda hakan babban abin alfahari ne ga nasarar da ta samu a duniya da ta buga " Ojos Así ". Ta gaya wa Talabijin na Portuguese, "Yawancin ƙungiyoyi na sun kasance al'adun Arabiya ne." Ta kuma ambaci iyayenta da cewa sun kasance manyan masu bayar da gudummawa ga salon rawarta. Tana kuma yin tasiri sosai ta kade-kade ta Andean da kade- kaden gargajiya na Kudancin Amurka, ta yin amfani da kayan kida don wakokin Latin-pop-Latin. albunan ta na Spanish na baya, ciki har da ''Pies Descalzos'' da ''Dónde Están los Ladrones?'' kasance wani mix na jama'a kiɗan da Latin dutsen. Kundin kundin turanci na ''Girka'', ''Laundry Service'' da kuma kundin albums daga baya ya rinjayi pop pop da pop Latino . "Sabis ɗin wanki" shine farko album na dutsen pop, amma kuma yana jawo tasiri daga nau'ikan nau'ikan kiɗa. Mawaƙar ta yaba da wannan ga ƙabarta da aka hade ta, tana cewa: "Ni mai rikicewa ne. Wannan na ne. Ni sabani ne tsakanin baƙar fata da fari, tsakanin pop da dutsen, tsakanin al'adu - tsakanin mahaifina na Lebanon da kuma mahaifiyar mahaifiyata ta Sifen, wasan gargajiya na Columbia da kidan Arab da nake ƙauna da kidan Amurika. " Abubuwan larabawa da na Gabas ta Tsakiya waɗanda suka yi tasiri sosai akan ''Dónde Están los Ladrones?'' Har ila yau suna nan a cikin ''Sabis na Laundry'', galibi a kan "Eyes like Yours" / "Ojos Así". Hanyoyin kiɗa daga ƙasashe Kudancin Amurka sun haɗu akan kundin. Tango, wani salon rawa mai cike da rawa da sauri wanda ya samo asali daga [[Argentina]], ya fito fili a kan "Objection (Tango)", wanda kuma ya hada abubuwan dutsen da kuma zane . A uptempo hanya siffofi da wani guitar solo da wata gada a wadda Shakira kai rap -like maher. ''She Wolf'' ita ce kundin tsari na electropop wanda ya haɗu da tasiri daga tsarin kide kide na ƙasashe da yankuna daban-daban, kamar Afirka, Kolumbia, Indiya, da Gabas ta Tsakiya. Shakira cinye da album a matsayin "Sonic gwaji tafiya", ya ce cewa ta gudanar da bincike kaden daga kasashe daban-daban domin "hada lantarki da duniya sauti, kuwaru, clarinets, na Gabas kuma Hindu music, Dancehall, da dai sauransu" Kwakwalwar ta 2010, ''Sale el Sol'', dawowa ne ga farkonta wanda ya kunshi balands, waƙoƙin dutsen, da waƙoƙin Latin kamar " Loca ". Lokacin yana yarinya, Shakira ya rinjayi kiɗan kiɗan dutsen, yana sauraron manyan kiɗa kamar Led Zeppelin, Beatles, Nirvana, 'Yan Sanda da U2, yayin da sauran tasirinsa sun haɗa da Gloria Estefan, [[Madonna]], Sheryl Crow, Alanis Morissette, Marc Anthony, Meredith Brooks da The Cure . === Rawa === Shakira sanannu ne saboda rawar da take yi a cikin bidiyon kide-kide iri-iri da kuma kide-kide. Yunkurin da ta yi ya danganta ne da yanayin wasan rawa, wani bangare ne na al'adun Lebanon . Kullum tana yin daddare ; Shakira ta ce ta koyi irin wannan rawar yayin ƙuruciya tun ƙuruciya don shawo kan jin kunya. Ta kuma ambata a cikin wata hira ta MTV cewa ta koyi yadda ake ciki rawar ciki ta ƙoƙarin jefa wani tsabar kudin tare da ita. Sabanin rawar rawar Shakira an ce ta kebanta da ita a masana'antar da ta haɗu da rawar tsakiyar Gabas ta Tsakiya da rawar Latin. An ambaci rawar gwiwa hip a cikin waƙoƙi, kamar Fifth Harmony 's “Brave Honest kyakkyawa kyakkyawa”. HOTO <gallery> File:Shakira - Lisbon 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage Lisbon cikin Portugal a shekarar 2007 File:Shakira at Obama Inaugural (cropped).jpg|Shakira a Yayin rantsar da shugaba Obama File:Shakira - Lisboa 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage File:Shakira e Bachelet.gif|Shakira Yayin gayyata File:Shakira2009.jpg|Shakira a shekarar 2009 File:Shakira - Live Paris - 2010 (13).jpg|Shakira Yayin wakar ta live a Paris, France a shekarar 2010 File:Shakira Shakira at the Jingle Bell Ball (4165996888).jpg|Shakira a jingle bell File:Shakira Rio 08.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira - Milan.jpg|Shakira a Milan, Italy File:Macri at the Global Citizen stage 04.jpg|Shakira a global citizen File:Shakira Education.jpg|Shakira Akan ilimi File:Shakira Rio 07.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira Furgo.jpg|Shakira furgo File:Shakira on Soundcheck.ogv|Shakira a soundcheck File:Shakira Rio 05.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira.jpg|Shakira File:Waka Waka Shakira Logo.png|Shakira Waka Waka logo File:Shakira-11.JPG|Shakira a shekarar 2011 File:Shakira loca barcelona filmacion.jpg|Shakira a Barcelona, Spain File:Shakira Singapore GP.jpg|Shakira a Singapore File:Shakira-08.JPG|Shakira a shekarar 2012 </gallery> == Nasarori == [[File:EsculturaShakira.jpg|left|thumb| Statue of Shakira a Barranquilla, Kolumbia a watan Maris shekarar 2008 ]] Shakira ta sami lambobin yabo da yabo da yawa ga aikinta. Shakira ta sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya. Tsarin Kayan Watsa Labarai na Nielsen ya ce " Hips Kada Kuyi Layi " shine mafi kyawun waƙar da aka fi so a cikin mako guda a tarihin rediyo na Amurka. An buga shi sau 9,637 cikin sati daya. Shakira ta zama mawaki na farko a tarihin zane-zane na ''Billboard wanda'' ya sami lambar kwatankwacin lamba ta biyu akan Manyan Maina na 40 da kuma Yarjejeniyar Latin a cikin mako guda tare da yin haka "Hips Kada Kuyi Layi". Ari ga haka, ita kaɗai ce ɗan zane daga Kudancin Amurka da ta isa wurin lamba-aya a jerin ''Billboard'' Hot 100 na Amurka, jadawalin ARIA na Australiya, da kuma Yarjejeniyar Singles UK . Waƙarta " La Tortura " a lokaci ɗaya ta riƙe rikodin don ginshiƙi na Billboard's Hot Latin Tracks ginshiƙi, yana fitowa a lamba-daya fiye da kowane guda tare da jimlar makonni 25 ba a jere ba, rakodin da a yanzu Enrique Iglesias ke riƙe da shi " Bailando "tare da makonni 41. Nokia ta bayyana a cikin shekarar 2010, cewa akwai karin waƙoƙin Shakira a cikin shekarar da ta gabata fiye da kowane mawakiyar Latino a cikin shekaru biyar da suka gabata, kuma ''She Wolf'' ta kasance a cikin manyan abubuwanda aka saukar da 10 Latino. A shekarar 2010, ta kasance lamba 5 a kan <nowiki>'' Video Video's Mafi Yawancin Kwalliyar Horar da Mazauni na shekarar 2010 'tare da ra'ayoyi 404,118,932. A shekarar 2011, an karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mutumin Cibiyar Rajista na Latin na shekarar 2011 . Hakanan ta sami tauraro akan Hollywood Walk of Fame wacce take a 6270 Hollywood Blvd. Tun da farko, an ba ta tauraruwa ne akan Hollywood Walk of Fame a shekarar 2004, amma ta ki karbar tayin. A shekarar 2012, ta samu karramawar ta Chevalier De L'Ordre des Arts et des Lettres . A cikin 2014, Shakira ya zama wasan kwaikwayon kiɗa na farko da ya yi sau uku a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. A wannan shekarar, Aleiodes shakirae, an sanya sunan wani sabon nau'in cutar parasitic bayan ta saboda yana sa mai masaukin ya 'girgiza kuma yayi biris'</nowiki> A cikin shekarar 2018, Spotify ta hada Shakira a cikin jerin manyan 10 mata masu zane-zane mata na shekaru goma akan dandamali, wanda ya sanya ta zama mafi girman zane-zane na Latin. Yanzu ta cancanci dala miliyan 300. <ref>https://www.standard.co.uk/insider/alist/shakira-net-worth-a4350396.html</ref> === Monumenti === A shekara ta 2006, an sanya wani mutum-mutumi mai tsini shida, tsayin kafa 16 na Shakira wanda mawakiyar Jamusawa Dieter Patt ya kafa a Barranquilla ta mahaifar Shakira a wurin shakatawa kusa da Estadio Metropolitano Roberto Meléndez, inda Shakira ta yi yayin Tafiya Gyarawar Oral . A watan Yuli na shekarar 2018 Shakira ta ziyarci Tannourine a [[Lebanon]] wanda shi ne ƙauyen iyayen kakarta. A yayin ziyarar Shakira ta ziyarci cibiyar ajiyar dabbobi a Tannourine, inda aka sanya mata wani fili a gandun daji, suna riƙe da suna “Shakira Isabelle Mebarak” === Legacy === Shakira fitacciyar mawakiya ce a waƙar Latin, kuma haɓakarta ga kasuwannin duniya ita ce irin da ''jaridar New York Times'' ta kirata da "Titan of Latin Pop" saboda matsayinta na musamman kuma jagorar kida a cikin kidan Latin tana cewa "Shakira ta titan Latin pop ce. . Duk da cewa sababbin tsararrun masu fasahar masu magana da harshen Spanish suna tsallaka zuwa fagen wakokin Amurka, fitowar Shakira ita kadai. ” Haka kuma, ''Forbes'' tana daukar Shakira a matsayin “abin mamaki” saboda nasarar da ba ta iya cim ma ta da daya daga cikin Latinas mafi karfi a duniya. Kwakwalwarta wacce ba a taɓa gani ba ta sa wa sauran masu fasaha na Latin Amurka ƙoƙarin hayewa, misali guda ɗaya shine tauraruwar mawakiyar Mexico Paulina Rubio, tana da ''MTV'' tana cewa "babu wata tambaya cewa Shakira ta buɗe ƙofofin a wannan ƙasa don masu zane-zane kamar Rubio su yi nasara." Bayan crossover, kasancewarta ta duniya da kuma yadda take kasancewa ta zama babba don <nowiki><i id="mwA28">mujallar TIME</i></nowiki> ta kira Shakira a matsayin "tatsuniyar tatsuniya." Yawancin masu zane-zane sun ambaci Shakira a matsayin gumakansu ko kuma wahayi kuma suna shafar ta, kamar Beyoncé, [[Rihanna]], Lauren Jauregui, Rita Ora, Justin Bieber, Maluma, Karol G, Natti Natasha, Lele Pons, Andres Cuervo, da Camila Cabello . == Sauran hanyoyin == Shakira ya shiga cikin sauran kasuwanni da masana'antu da yawa. Ta yi aiki ne a cikin gidan Telebijin na ''El'' Columbia a shekarar 1994, tare da halayen Luisa Maria. Shakira ta fara layin nata mai kyau, " S ta Shakira ", tare da kamfanin iyayen Puig, a shekara ta 2010. Daga cikin turare na farko da ta fitar sun hada da "S ta Shakira" da "S ta Shakira Eau Florale", tare da kayan shafawa da feshin jiki. Tun daga shekarar 2019, ta fitar da kamshi guda 30, baya kirga ire-iren gasa. A 17 ga watan Satumba shekarar 2015, an nuna ta a matsayin tsuntsu mai iya samarwa a cikin wasan Angry Birds POP! na karamin lokaci, kuma a cikin gasa ta musamman a wasan Angry Birds abokai bayan makwanni kadan. A 15 Oktoba 2015, Love Rocks wanda aka yiwa wajan Shakira shine wasan bidiyo na farko da ya nuna tauraron pop. A 14 ga watan Agusta shekarar 2015, a Disney 's D23 Expo, an ba da sanarwar cewa Shakira za ta taka rawa a cikin fim din ''Zootopia'' na Disney '';'' Za ta yi wa Gazelle babbar murya a Zootopia. Shakira kuma ta ba da gudummawar waƙa ta asali ga fim ɗin, mai taken " Gwada Komai ", wanda Sia da Stargate suka rubuta kuma suka haɗa shi. Wannan ya buɗe wa ofishin nasara rikodin ofishi a ƙasashe da yawa kuma ya sami ribar sama da $ 1 a duk duniya &nbsp; biliyan, wanda ya sa ya zama fim na huɗu mafi girma na shekara ta 2016 da fim na 43 mafi girma-na kowane lokaci . === Aiki agaji da siyasa === [[File:Shakira_with_Rey_Juan_Carlos_and_Alejandro_Sanz.jpg|right|thumb| Shakira, Alejandro Sanz da Juan Carlos I, Sarkin Spain yayin Taron Ibero da Amurkawa na El Salvador ]] A shekara ta 1997, Shakira ta kafa gidauniyar Pies Descalzos, wata cibiyar ba da gudummawa ta Colombia tare da makarantu na musamman ga yara matalauta a duk ƙasar Colombia. Shakira da sauran kungiyoyi na duniya da daidaikun mutane sun tallata shi. An dauki sunan kafuwar daga kundin zane-zane na Shakira na uku, ''Pies Descalzos'', wanda ta saki a 1995. Babban abin da ya fi mayar da hankali a kai shine tallafawa ta hanyar ilimi, kuma kungiyar tana da makarantu guda biyar a duk fadin Columbia wadanda ke ba da ilimi da abinci ga yara 4,000. A 27 ga watan Afrilu shekarar 2014 Shakira ta sami karimci tare da Gwarzon Hero a Kyautar Rawar Rediyon Sadarwa na Radio Disney saboda aikinta na Fundación Pies Descalzos. <ref>Serafín Hildago [http://www.onenewspage.us/n/Entertainment/750ebsjkv/Shakira-Hero-Award-Winner-at-Radio-Disney-Music.htm Shakira: Hero Award Winner at Radio Disney Music Awards 2014], 27 April 2014</ref> Shakira jakadan UNICEF ne na son alheri kuma yana daya daga cikin wakilansu na duniya. Ranar 3 ga watan Afrilun shekarar 2006, Shakira ta sami karbuwa a wajen bikin Majalisar Dinkin Duniya na kirkirar Gidauniyar Pies Descalzos. A watan Maris na shekarar 2010, kungiyar kwadago ta kasa da kasa ta ba shi lambar yabo don nuna girmamawarsa, kamar yadda Shugaban kwadago na Majalisar Dinkin Duniya Juan Somavia ya sanya shi, “jakada na gaskiya ga yara da matasa, don ingantaccen ilimi da adalci na zamantakewa”. A watan Nuwamba na shekarar 2010, bayan kammala a matsayin lambar yabo ta MTV Turai Music Awards, mawakiyar Columbia ta sami lambar yabo ta MTV Free Your Mind saboda ci gaba da kwazo don inganta damar neman ilimi ga dukkan yara a duniya. A watan Fabrairun shekarar 2011, Gidauniyar [[FC Barcelona]] da ''Pies descalzos'' sun cimma yarjejeniya game da ilimin yara ta hanyar wasanni. An karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mawallafin Kwafi na Latin na shekarar a ranar 9 ga watan Nuwamba shekarar 2011, saboda kyakyawan aikinta da kuma gudummawar da aka bayar a Latin Music. A watan Oktoba na shekarar 2010, Shakira ya nuna rashin jituwa da shugaban Faransa [[Nicolas Sarkozy|Nicolás Sarkozy]] da kuma manufofinsa na korar mutanen Romani daga kasar . A cikin Spanish edition na mujallar ''GQ'', ta kuma umarci 'yan kalmomi ga Sarkozy, "Mu ne duk gypsies ". A cikin hirar ta bayyana ra'ayinta a fili cewa: "Abin da ke faruwa a yanzu ga su (abubuwan motsa jiki) zai faru da yaranmu da yaranmu. Dole ne mu juyo ga 'yan kasar mu muyi hakkokin bil'adama tare da la'antar duk abin da muke tsammani ba ". A ranar 2 ga watan Nuwamba shekarar 2018, yayin wata ziyara zuwa mahaifarta, Barranquilla, don gina makaranta ta hanyar Barefoot Foundation (Pies Descalzos Foundation), Shakira ya yi magana game da manufofin ilimi na gwamnati a ƙarƙashin Ivan Duque (Shugaban [[Kolombiya|Columbia]], 2018–2022). Da take magana a kan manufofin gwamnati na rage kasafin kudin ilimi na kasa daga kashi 13% zuwa 7%, ta ce, "Wannan abu ne da ba za a yarda da shi ba. Ya nuna cewa maimakon ci gaba gaba muna tafiya da baya. Muna bukatar kara saka hannun jari a harkar ilimi kuma muna bukatar gina karin makarantu a wuraren da babu <nowiki>''</nowiki>. Ta kuma yi magana game da rashin daidaituwar zamantakewa da rashin zuwa makaranta . == Rayuwar ta == Shakira ya fara dangantaka da lauya dan kasar Argentina Antonio de la Rúa a shekara ta 2000. A cikin hirar shekarar 2009, Shakira ya ce dangantakar tasu ta riga ta yi aiki a matsayin ma'aurata, kuma "ba sa bukatar takaddar hakan". Bayan shekaru 10 tare, Shakira da de la Rúa sun rabu cikin watan Agusta shekarar 2010 a cikin abin da ta bayyana a matsayin "yanke shawara don ɗaukar lokaci ban da dangantakarmu ta soyayya". Ta rubuta cewa ma'auratan "suna kallon wannan lokacin rabuwa a zaman na ɗan lokaci", tare da de la Rúa da ke lura da "sha'anin kasuwanci da aiki kamar yadda ya saba koyaushe". Kamar yadda aka bayar da rahoton farko a watan Satumba shekarar 2012, de la Rúa ya kai kara ga Shakira a watan Afrilun shekarar 2013, yana neman $ 100 &nbsp; Miliyon da ya yi imanin ya ci bashi bayan Shakira kwatsam ta dakatar da kawancen kasuwanci da shi a watan Oktoba shekarar 2011 Wani alkalin kotun lardi na Los Angeles County ya kori kararsa a watan Agusta shekarar 2013. Shakira ta shiga dangantaka da dan wasan kwallon kafa na Spain Gerard Piqué, wanda ke taka leda a [[FC Barcelona|kungiyar]] kwallon kafa ta [[FC Barcelona]] da kuma kungiyar kwallon kafa ta kasar Sipaniya a shekarar 2011. Piqué, wacce shekarunta sun kai shekaru goma, sun fara haduwa da Shakira a cikin bazarar 2010, lokacin da ya fito a cikin bidiyon kiɗa don waƙar Shakira " Waka Waka (Wannan Lokaci don Afirka) ", wakar hukuma na 2010 FIFA World Cup . Shakira ta haifi ɗa ta fari ta Milan a ranar 22 ga watan Janairun shekarar 2013 a [[Barcelona]], Spain, inda dangin suka koma zama. Shakira ta haifi ɗa na biyu Sasha a ranar 29 ga watan Janairu, shekarar 2015. == N == * ''Magia'' (1991) * ''Peligro'' (1993) * ''Pies Descalzos'' (1995) * ''Dónde Están narayanan?'' (1998) * ''Sabis ɗin Laundry'' (2001) * ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005) * ''Gyaran Oral, Vol. 2'' (2005) * ''She Wolf'' (2009) * ''Sale el Sol'' (2010) * ''Shakira'' (2014) * ''El Dorado'' (2017) == Yawon shakatawa == * AautunZiyarci Pies Descalzos (1996-11997) * Yafiya Anfibio (2000) * Zagayen Mongoose (2002-2003) * Tafiya na Gyara Harafi (2006-2007) * Rana Tazo Yawon Duniya (2010-2020) * Balaguron Duniya na Do Do (2018) * Shakira 2021 Yawon Duniya (2020) == Filmography == {| class="wikitable sortable" |+ Talabijin ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1994 | ''[[:es:El Oasis|El zango]]'' | Luisa Mariya Rico | |- | 2001; 2005; <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> 2009 | ''Daren Yau Asabar'' | Kanki / Gida mai kida | Episode: "Gerard Butler / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Alec Baldwin / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Derek Jeter / Shakira / Bubba Sparxxx" |- | 2002 | ''[[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Maza]]'' | Mentor mataimakin | [[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Yanayi na 1]] |- | 2002 | ''Taina'' | Kanshi | Juzu'i: "Abuelo Ya Gane Mafi" |- | 2005 | ''7 vidas'' | Kanshi | Episode: "Todo por las pastis" |- | 2009 | ''Mara kyau Betty'' | Kanshi | Episode: " The Bahamas Triangle " |- | 2010 | ''Wizards na Waverly Wuri'' | Kanshi | Episode: " Dude yayi kama da Shakira " |- | 2011 | ''Dora da abokai: Cikin Garin'' | Kanshi | Episode: "Girlsan matan Dora ta Explorer: Wasan Mu na Farko" |- | 2013–2014 | ''Muryar'' | Coach / Mentor | Yanayi 4 da 6 |- | 2014 | ''Mafarki'' | Kanshi | Episode: "3" |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Fim ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 2002 | ''Shakira: Fim din Dubu Dari'' | Kanshi | Littattafai |- | 2007 | ''Gidauniyar Pies Descalzos'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''Hagamos que Salga El Sol'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''A Rana tare da Shakira'' | Kanshi | Littattafai |- | 2016 | ''Zootopia'' | Gazelle |- | 2020 | ''Miss Americaana'' | Kanshi / Cameo | Littattafai | |- |} == Dubi kuma == <div class="noprint portal plainlist tright" role="navigation" aria-label="Portals"> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Biography|Portal Portal]]</span> * [[null|link=|border|class=noviewer]] <span>[[Portal:Colombia|Portal portal]]</span> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Latin music|Filin kiɗan Latin]]</span> </div> * Jerin lambobin yabo da nadin da Shakira ta bayar * Jerin wakoki da Shakira suka rera * Jerin masu zane da suka kai lamba ta daya a Amurka * Jerin masu fasahar zane waɗanda suka kai lamba ɗaya akan jadawalin wasannin Dancewallon Ruwa na Amurka * Artistswararrun masu fasahar kasa da kasa a Brazil * Jerin manyan masu fasahar kiɗan Latin * Jerin sunayen masu fasahar kiɗan mafi kyawu a cikin Amurka * Jerin masu fasahar kiɗan kiɗan * Jerin jerin gwanon kiɗa mafi kyau * Jerin masu zane-zane na Billboard Social 50 50-daya * Jerin manyan masu fasahar kiɗan wakoki a Amurka == Mnaazarta == [[Category:Pages with unreviewed translations]] 9bmxlg6i5runiw30b4ikvjg3ramvwgb 163838 163837 2022-08-04T22:01:10Z Bikhrah 15061 Gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Shakira|image=File:Shakira.JPG|caption=Shakira in 2011|birth_name=Shakira Isabel Mebarak Ripoll|birth_date={{Birth date and age|df=y|1977|2|2}}|birth_place=[[Barranquilla]], [[Colombia]]|residence=[[Barcelona]], Spain <br />Bonds Cay, [[The Bahamas]]<ref>{{cite news|url=http://www.tribune242.com/news/2013/aug/21/pop-star-shakira-cannot-win-bahamas-court-case/|title=Pop Star Shakira 'Cannot Win' Bahamas Court Case|work=The Tribune|accessdate=22 February 2018}}</ref> <br />Miami, Florida<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2018/dirt/real-estalker/shakira-miami-beach-mansion-1202828047/|title=Shakira Lists Waterfront Contemporary in Miami Beach|work=Variety|accessdate=16 June 2018}}</ref> <br /> [[Peyia]], [[Cyprus]]|occupation={{flat list| * Singer * songwriter * dancer * record producer * actress }}|years_active=1990–present|partner={{plainlist| * [[Antonio de la Rúa]] (2000–2010) * [[Gerard Piqué]] (2011–present) }}|children=2|awards=[[List of awards and nominations received by Shakira|Full list]]|website={{url|shakira.com}}|module={{Infobox musical artist |embed=yes | background = solo_singer | instrument = {{flatlist| * Vocals *[[guitar]] *[[harmonica]] *[[drums]] | singing voice = [[contralto]] }}<!--- If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first per: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Infobox_musical_artist#instrument---> | genre = <!--Genres reliables sources most commonly categorize artist; Aim for generality & two to four genres:[[Template:Infobox_musical_artist/doc#genre]]---> {{hlist|[[Pop music|Pop]]<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/shakira-mn0000790797/biography |title=Shakira |website=[[AllMusic]] |author=Steve Huey |accessdate=6 April 2019}}</ref>|[[Latin music|Latin]]|[[Rock music|rock]]<ref name="backgroundtitlebillboard"/>}} | associated_acts = | label = {{flat list| * [[Columbia Records|Columbia]] * [[Epic Records|Epic]] * [[Live Nation Entertainment|Live Nation]] * [[RCA Records|RCA]] * [[Sony Music Latin]] * [[Roc Nation]]<ref>{{cite web|url=http://rocnation.com/artists/|title=ROC NATION Artists}}</ref> <!-- Note: Do not add RocNation as she is signed to the label for management purposes not album and single releases. Also, alphabetical order -->}} }}|signature=File:Shakirasignature.svg}} '''Shakira Isabel Mebarak Ripoll''' ( /ʃ ə k ɪər ə / ; Spanish:  ;An haifaita a ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977), mawakiyya ce yar kasar [[Kolombiya]], mawakiyya, yar rawa, mawallafa, kuma mai wasan kwaikwayo. An haife ta kuma ta girma a Barranquilla, ta fara wasan ta na farko a karon farko a karkashin Sony mawaki Colombia lokacin tana shekara 13. Hakan ya biyo bayan gazawar kasuwanci ta kundin ''kaskon'' farko na Colombia biyu, ''Magia'' (1991) da ''Peligro'' (1993), ta yi fice a kasashe masu magana da harshen Spanish tare da kundin wakokin ta na gaba, ''Pies Descalzos'' (1995) da ''Dónde Están los Ladrones?'' (1998). Shakira ta shiga kasuwa da harshen Turanci tare da kundin wakan nata na biyar, ''Loundry Service'' (2001). Ya sayar da kwafi sama da miliyan sha uuku(13) sannan kuma ya lalata waƙaƙan na kasa-da-kasa " Duk lokacin da, Duk Inda " da " Yourarbar Aikinku ". Nasararta ta kasance mai karfafuwa tare da kundin gidan ''radiyon'' Spain ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005), ''Sale el Sol'' (2010), da kuma ''El Dorado'' (2017), duk wanda shugaba da <nowiki><i id="mwMw">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Top Latin Wakokin ginshiki kuma aka bokan Diamante da Rikodi Masana'antu Kungiyoyin kasarAmurka. A halin yanzu, ''hotan'' nata na Ingilishi ''Oral Fixation, Vol. 2'' (2005), ''She Wolf'' (2009) da ''Shakira'' (2014) duk sun kasance tabbataccen zinare, platinum, ko platinum da yawa a cikin kasashe daban-daban na duniya. Wasu wakokinta sun yi jerin gwano a lamba daya a kasashe da yawa, da suka hada da " La Tortura ", " Hips Kada Lie ", " BmMasu kyauwun Karya ", " Waka Waka (Wannan Lokaci ga Afirka) ", " Loca ", da " Chantaje ". Shakira ta yi aiki a matsayin koci a lokutan biyu na gasar wakokin talabijin na Amurka mai ''taken Muryar Amurka'' daga shekarar 2013 zuwa shekarar 2014. Shakira ta samu lambobin yabo da yawa, gami da Grammy Lamban yabo uku, Grammy Latin goma sha uku, Kyautar MTV Video waka Lanbobin yabo bakwai, Kyautar Takaitaccen Tarihi na Burtaniya, Kyautar Miliyan talatin da tara ta Kudin Latin Waka Lanban yabo da tauraruwa akan Hollywood Walk of Fame . A shekara ta 2009, ''Billboard ya'' jera ta a matsayin Babban Mawakin Latin na Artade na Latinan shekaru. Bayan sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya, Shakira ta kasance Diyan manya masu fasahar kidan duniya . An zabe ta a matsayin mai zane-zane ta Latin da aka fi sani a kan Spotify kuma ta zama dayan mata masu fasaha uku kawai don samun bidiyo biyu na YouTube da suka wuce dala biliyan biyu . Saboda aikinta na kyauta tare da Barefoot Foundation da kuma gudummawar da ta bayar wajen kide-kide, ta sami lambar yabo ta Latin ta Academyan Wasan Kwafi ta Latin shakira ta kasance matar Gerrard Pique wanda yake kasan catalunya dake kasar Spain,wanda yake taka leda kulob din Barcelona dake kasan spain. == Farkon rayuwa == [[File:Shakira - Milan.jpg|thumb|Shakira]] An haife ta ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977, a Barranquilla, Columbia, ita kaɗai ce ɗa William Mebarak Chadid da Nidia Ripoll Torrado. Kakannin kakanta sun yi ƙaura daga [[Lebanon]] zuwa [[New York (birni)|New York City]], inda aka haife mahaifinta. Sannan mahaifinta ya yi gudun hijira zuwa Colombia yana da shekaru 5. Sunan ''Shakira'' ( Arabic ) Shi ne Larabci for "m", da mata nau'i na sunan ''Gumi'' ( Arabic ). Daga mahaifiyarta, tana da Mutanen Espanya da asalin Italiyanci . Ta girma Katolika kuma ta halarci makarantun Katolika. Tana da olderan tsofaffin rabin-ɗiyan-miji daga ɗaurin mahaifinta na baya. Shakira ta kwashe yawancin samartakarta a Barranquilla, wani gari da ke bakin gabar arewacin Caribbean a gabar Kolombiya, ta kuma rubuta waka ta farko, wacce ake wa lakabi da "La Rosa De Cristal / The Crystal Rose", lokacin tana shekara hudu. Lokacin da take girma, tana sha'awar kallon mahaifinta tana rubuta labarai a kan rubutun keken rubutu, sannan ta nemi daya a matsayin kyautar Kirsimeti. Tun tana da shekaru bakwai, ta sami wannan nau'in buga rubutun, kuma ta ci gaba da rubuta wakoki tun lokacin. Wadannan waƙoƙin ƙarshe sun samo asali zuwa waƙoƙi. Lokacin da Shakira ta kasance shekara biyu, wani ɗan uwan rabin ya mutu a cikin haɗarin babur; Shekaru shida bayan haka, tana da shekara takwas, Shakira ta rubuta waƙarta ta farko, mai taken "Tus gafas oscuras / Gilashin duhu mai duhu", wanda mahaifinta ya yi wahayi, wanda tsawon shekaru ya rufe gilashin duhu don ɓoye baƙin cikin. Lokacin da Shakira ta kasance hudu, mahaifinta ya kai ta wani gidan cin abinci na Gabas ta Tsakiya, inda Shakira ta fara jin doumbek, daddaren gargajiyar gargajiya da ake amfani da ita a cikin waƙar Larabci kuma wacce ke tare da raye-rayen ciki . Ta fara rawa a kan tebur, kuma kwarewar ta sa ta fahimci cewa tana son zama mai wasan kwaikwayo. Ta ji singing ga makaranta da kuma malamai (har ma da nuns) a ta Katolika makaranta, amma a na biyu aji, ta yi watsi da makaranta mawaka saboda ta vibrato ya yi karfi. Malamin waƙoƙin ya gaya mata cewa ta yi kara "kamar akuya". A makaranta, ta sau da yawa ya aiko daga aji saboda ta Hyperactivity (ADHD). Ta ce an kuma santa da "yarinyar rawa na ciki", kamar yadda za ta nuna kowace Juma'a a makaranta adadin da ta koya. Ta ce "Na gano yadda nake sha'awar yin wasan kwaikwayon rayuwa," in ji ta. Don nuna godiya ga Shakira game da tarbiyyar da ta yi, mahaifinta ya kai ta wani wurin shakatawa na gida don ganin marayu da ke zaune. Hotunan sun kasance tare da ita, sannan ta ce wa kanta: "Wata rana zan taimaki waɗannan yaran lokacin da na zama mashahurin ɗan wasan kwaikwayo." Tsakanin shekarun 10 zuwa 13, an gayyaci Shakira zuwa wasu al'amuran daban-daban a Barranquilla kuma ya sami yabo a yankin. A wannan lokacin ta sadu da mai gabatar da wasan kwaikwayo na gida Monica Ariza, wanda ya burge ta kuma a sakamakon hakan ya yi ƙoƙarin taimaka wa aikinta. A lokacin da yake tashi daga Barranquilla zuwa [[Bogotá]], Ariza ya shawo kan zartarwa mai gabatarwa Sony Kolombiya Ciro Vargas don yin duba ga Shakira a harabar otal. Vargas ya riƙe Shakira cikin girmamawa kuma, yayin da ya dawo ofishin Sony, ya ba kaset ɗin waƙa da daraktan zane-zane. Koyaya, daraktan bai yi matukar farin ciki ba kuma yana tunanin Shakira wani abu ne na "asarar rai". Ba a manta kuma har yanzu ya yarda cewa Shakira yana da baiwa, Vargas ya kafa duba a cikin Bogotá. Ya shirya wa shugabannin zartarwar na Sony Columbia don isa wurin binciken, tare da tunanin mamakinsu da aikin Shakira. Ta yi waƙoƙi uku ga masu zartarwar kuma ta burge su har ta isa a sanya mata hannu don rakodin kundin hotuna uku. == Aiki == === 1990–1995: Farko === Wakar Shakira ta farko, ''Magia'', an yi ta ne tare da Sony Music Columb a shekarar alif 1990, lokacin tana 'yar shekara 13 kacal. A songs ne mai tarin sanya ta ta tun ta kasance guda takwas, gauraye pop-rock ballads kuma disco uptempo songs tare da lantarki masu raka. An saki kundin a watan Yuni na shekarar alif 1991, kuma an nuna "Magia" da wasu wayoyi ukun. Kodayake ya yi kyau sosai a rediyo na Colombian kuma ya ba wa Shakira matasa da yawa, kundin bai inganta sosai ba saboda an sayar da kwafin 1,200 kawai a duk duniya. Bayan ƙarancin aikin ''Magia'', alamar Shakira ta bukaci mata ta koma ɗakin karatun don sakin wani abin biyo baya. Duk da cewa ba a san ta sosai ba a wajen kasarta ta asali a lokacin, amma an gayyace ta Shakira da ta halarci Gasar Rauni ta Duniya na Viña del Mar a watan Fabrairun, shekarar alif 1993. Bikin ya baiwa masu son Latin Amurka fatan samun damar yin wakokinsu, sannan kuma kwamitocin mahukunta suka zabi wanda ya lashe gasar. Shakira ta yi wasan siraran "Eres" ("Kuna") kuma ta lashe ganima a matsayi na uku. Ofaya daga cikin alƙalai waɗanda suka zabe ta don cin nasarar shine ɗan shekaru 20 Ricky Martin, wanda asalinsa ya samo asali daga kasancewarsa memba a Menudo . Shakira album na biyu na studio, mai taken ''Peligro'', an sake shi a cikin Maris, amma Shakira bai ji daɗin sakamakon ƙarshe ba, galibi yana ɗaukar batun samarwa. An fi karɓar kundin album ɗin fiye da na ''Magia'', kodayake ana ganin cinikayyar kasuwanci saboda ƙin Shakira ya ƙi tallata shi ko inganta shi. Shakira daga nan ta yanke shawarar ɗaukar hiatus daga yin rikodi don ta iya kammala karatun sakandare. A wannan shekarar, Shakira ta tauraro a cikin jerin fina-finai na kasar Columbia mai suna ''The Oasis'', ba tare da dogara da bala'in Armero ba a cikin shekarar alif 1985. Tun daga wannan lokacin, aka jawo kundin albums din daga fitarwa kuma ba a dauke su a matsayin kundin tarihin Shakira amma a maimakon hakan Albums na ingantawa. Shakira ta fara rikodin waƙar " ó Dónde Estás Corazón? " (Daga baya aka sake ta kan kundin nata mai suna ''Pies Descalzos'' ) don kundin shirya fim ɗin ''Nuestro Rock'' a shekarar alif 1995, wanda aka fito dashi na musamman a Kolumbia. Hoton ''Pies Descalzos ya'' kawo babban shahara a Latin Amurka ta hanyar mawakan "Estoy Aquí", "Pies Descalzos, Sueños Blancos" da "Dónde Estás Corazón". Shakira ya kuma yi rikodin waƙoƙi guda uku a cikin harshen Portuguese, mai taken "Estou Aqui", "Um Pouco de Amor", da "Pés Descalços". === 1995–2000: Juzuwar Latin === Shakira ta dawo zuwa rakodin kiɗa a ƙarƙashin Sony Music tare da Columbia Records a 1995 tare da Luis F. Ochoa, ta yin amfani da tasirin kiɗa daga ƙasashe da dama da kuma Alanis Morissette -oriented mutuma wanda ya shafi kundin kundin wakoki na biyu na gaba.   Wadannan rakodin sun lalata kundin shirye-shiryen na ukunsu, da kundin kasida na ta na duniya, mai taken ''Pies Descalzos'' . Rikodi don kundin ya fara a watan Fabrairu 1995, bayan nasarar ta "¿Dónde Estás Corazón?" . An saki kundin, ''Pies Descalzos'' a watan Fabrairu 1996. Ya kai lamba biyar akan ginshiƙi na Manyan Labarai na Allon Amurka. Kundin ya ba da lambar yabo shida, " Estoy Aquí ", wanda ya kai lamba ta biyu a kan taswirar Latin Amurka, " Dónde Estás Corazón? " Wanda ya kai lamba biyar akan taswirar Latin Amurka, " Pies Descalzos, Sueños Blancos " wanda ya kai lamba 11 akan taswirar Latin ta Amurka, " Un Poco de Amor " wanda ya kai lamba shida akan ginshiƙi na Amurka, " Antología " wanda ya kai lamba 15 akan ginshiƙi na Amurka, da " Se quiere, Se Mata " wanda ya kai lamba ta takwas akan Amurka Tsarin Latin. A watan Agusta 1996, RIAA ta sami tabbacin matsayin kundin platinum. A watan Maris na shekarar 1996, Shakira ta ci gaba da rangadinta na farko na kasa da kasa, wanda aka sanya wa suna kawai ''Tour Pies Descalzos'' . Yawon shakatawa ya kunshi wasan kwaikwayo 20 kuma ya ƙare a 1997. Hakanan a waccan shekarar, Shakira ta karbi kyaututtuka na Billboard Latin Music na Kyauta don Album na Year don ''Pies Descalzos'', Bidiyo na shekara don "Estoy Aqui", da Mafi kyawun Artist . ''Pies Descalzos'' daga baya ya sayar da kofi sama da miliyan 5, haifar da sakin kundin remix, kawai mai taken ''The Remixes'' . ''Har'' ila yau, ''remixes'' sun hada da juzu'i na Portuguese na wasu sanannun wakokinta, wadanda aka yi rikodin su saboda nasarar da ta samu a kasuwar ta Brazil, inda ''Pies Descalzos ta'' sayar da kwafin kusan miliyan daya. Album ɗinta na hudu mai taken ' ''Dónde Están los Ladrones'?'' Shakira tare da Emilio Estefan, Jr. a matsayin mai gabatarwa na zartarwa an sake shi a watan Satumbar 1998. Kundin, wanda aka yi wahayi da abin da ya faru a filin jirgin sama wanda a ciki an sace akwati mai cike da rubutattun wakoki, ya zama babban abin ''birgewa'' fiye da ''Pies Descalzos'' . Kundin kundi ya kai matsayi mafi girma na lamba 131 akan ''Billboard'' 200 kuma ya sami matsayi mafi girma akan ginshiƙi Albums na Amurka na makwanni 11. Tun daga yanzu an sayar da kofi sama da miliyan 7 a duk duniya da 1.5 &nbsp; miliyan kofe a cikin Amurka kadai, wanda ya sa ta zama mafi kyawun sayar da kundin wakokin Spanish a cikin Amurka guda takwas an karɓa daga kundi da suka hada da " Ciega, Sordomuda ", " Moscas En La Casa ", da " Babu Creo ", wanda ya zama ta farko guda zuwa chart a kan Amurka ''Allon tallace-tallace'' <nowiki><i id="mw9A">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Hot 100, " Inevitable ", " tu ", " Si Te Vas ", " Octavo Dia ", da kuma " Ojos asi ". Shakira ita ma ta sami lambar yabo ta Grammy Award na farko a 1999 don Mafi kyawun Latin Rock / Album . Shakira's album's first live, ''MTV Unplugged'', an yi ta a cikin New York City ranar 12 ga Agusta 1999. Amincewa da manyan masu sukar Amurkawa ke yi, an nuna shi a matsayin daya daga cikin wasannin da ta fi yin fice. A watan Maris din 2000, Shakira ta fara ziyarar shakatawar ''Anfibio'', yawon shakatawa na watanni biyu na Kudancin Amurka da Amurka. A watan Agusta, 2000, ta sami kyautar MTV Video Music Award a cikin taken Zaɓaɓɓun Mutane &nbsp; - Mashahurin Mawakin Kasa da Kasa na "Ojos Así". A watan Satumbar 2000, Shakira ta yi "Ojos Así" a wajen bikin kaddamar da lambar yabo ta Latin Grammy, inda aka ba ta jerin gwanoni guda biyar: Album of the Year da Mafi kyawun Vaukar hoto ta ''MTV Unplugged'', Mafi kyawun Rockwar Dutse na Mace don "Octavo Día ", Mafi kyawun Vwafin Tsarin Mace Mai Tsayi da Mafi kyawun Musicaramar Bidiyo na Bidiyo don bidiyon don" Ojos Así ". === 2001 --2004: Canjin Ingilishi tare da ''Sabis ɗin Laundry'' === Bayan nasarar ''Dónde Están los Ladrones?'' da ''MTV Unplugged'', Shakira ya fara aiki a kan kundin kida na Ingilishi. Ta koyi Turanci ne da taimakon Gloria Estefan . Ta yi aiki sama da shekara guda kan sabon kayan don kundin. " Duk lokacin da, " Duk inda ", da ake kira" Suerte "a cikin ƙasashen masu magana da harshen Spanish, aka fito da shi a matsayin na farko kuma yana jagoranci guda ɗaya daga cikin kundin waƙoƙin Ingilishi na farko da kundin studio na biyar a cikin tsawon tsakanin Agusta 2001 da Fabrairu 2002. Waƙar ta sami tasiri mai ƙarfi daga waƙar Andean, gami da charango da panpipes a cikin kida. Ya zama babban nasarar duniya ta hanyar kai lamba ta farko a yawancin ƙasashe. Wannan kuma shine nasarar ta farko a cikin Amurka, ta hanyar kaiwa lamba ta shida akan Hot 100. [[File:Shakira_in_concert.jpg|right|thumb| Shakira kafin ta shiga cikin shirin Tafiya ta Mongoose a 2003 ]] Shakira album na biyar na studio da kundin harshen Turanci na farko, mai taken ''Laundry Service'' a cikin kasashen da ke magana da Turanci da ''Servicio De Lavanderia'' a Latin Amurka da Spain, an sake su a ranar 13 ga Nuwamba 2001. Kundin album din ya yi karo da lamba uku akan kwalin ''Billboard'' 200 na Amurka, yana sayar da sama da adadi 200,000 a satin farko. Daga baya RIAA ta sami ingantaccen kundin platinum sau uku a cikin Yuni 2004. Ya taimaka wurin kafa rawar kidan Shakira a babbar kasuwar Arewacin Amurka. An dauki waƙoƙi guda bakwai daga cikin kundin kamar "Duk lokacin da, Duk Inda" / "Suerte", " Carƙashin Kayanka ", " ƙin yarda (Tango) " / " Te Aviso, Te Anuncio (Tango) ", " The Daya ", " Te Dejo Madrid "," Que Me Quedes Tú ", da" Waka zuwa Doki ". Saboda an kirkiro kundin ne saboda kasuwar Turanci, sai dutsen da kidan yaddar shakatawa ta kasar Sipaniya ta sami nasarorin mai sauki, tare da wasu masu sukar cewa kwarewar turancin ta ba ta iya rubuta wakoki; ''Rolling Stone'', a ɗayan, ya bayyana cewa "tana jin muryar wauta" ko "sihirin Shakira ya ɓace cikin fassarar". Elizabeth Mendez Berry ta bayyana irin wannan ra'ayi a cikin " Vibe ": "Yayin da kundin wayoyinta na harshen Spanish suka haskaka da kyakkyawar kade-kade, wannan rikodin ya cika da kima, cikin kiɗa da na kiɗa. [. . . ] Ga masoyan Anglophone Latin, waƙoƙin Shakira an bar su da hasashe. " <ref>Elizabeth Mendez Berry. "Shakira. Laundry Service". In: [[Vibe (magazine)|Vibe]], vol. 9, No. 12, p. 188.</ref> Duk da wannan gaskiyar, kundin ya zama mafi kyawun sayar da kundin 2002, yana sayar da kofi sama da miliyan 20 a duk duniya. kuma ta zama album mafi nasara na aikinta har yau. Kundin ya sami lakabi a matsayin babbar mai zane ta Latin a duniya. A kusa da wannan lokacin, Shakira kuma ta fitar da waƙoƙi huɗu don Pepsi don haɓakawa a cikin kasuwannin Turanci: "Ka nemi ƙari", "Pide Más", "Knock on Door na", da "Pídeme el Sol". A 2002, a MTV Icon na Aerosmith a watan Afrilun 2002, Shakira ya yi " Dude (Yayi kama da Mata) ". Ta kuma shiga cikin Cher, Whitney Houston, Celine Dion, Mary J. Blige, Anastacia, da Dixie Chicks don ''VH1 Divas Live Las Vegas'' . A watan Satumba, ta ci lambar yabo ta Zabi na Masu kallo a Duniya a MTV Video Music Awards tare da "Duk lokacin da, Duk inda". Ta kuma sami lambar yabo ta Latin Grammy Award don mafi kyawun Musicaukaka Tsarin Kiɗan Kiɗa don fassarar bidiyon Sifen. A watan Oktoba, ta sami lambar yabo ta MTV Video Music Awards Latin America don Mafi kyawun Mawakin Mata, Mafi kyawun Mashahuran Art, Mafi Artist &nbsp; - Arewa (Yankin), Bidiyo na shekara (don "Suerte"), da kuma Artist of the Year. A watan Nuwamba, ta fara yawon shakatawa na Mongoose tare da nishaɗi 61 waɗanda ke faruwa daga Mayu 2003. Yawon shakatawa kuma ita ce farkon ziyararta ta duniya, kamar yadda aka buga ƙafafu a Arewacin Amurka, Kudancin Amurka, Turai da Asiya. Alamar Shakira, Sony BMG, ita ma ta fito da mafi girman rubuce-rubucen Spanish ɗin, ''Grandes Éxitos'' . Hakanan an fitar da DVD da kundin waƙoƙi 10, mai taken ''Live &amp;amp; Off Record'', kuma an sake shi a cikin 2004, don tunawa da Yawon Mongoose. === 2005–2007: ''Fijación Oral, Volumen Uno'' da ''Gyara Oral, Juz'i na biyu'' === Shakira ta shida na studio album, ''Fijación Oral, Volumen Uno'', an saki a watan Yuni 2005. Jagoran guda daya daga kundin kundin, " La Tortura ", ya kai kan 40 a kan Hot 100. Waƙar kuma ta ƙunshi tauraron sararin samaniya Alejandro Sanz . Shakira ta zama mawaki na farko da ya yi waƙar yaren Sifen a ''MTV Video Music Awards'' a 2005. An karɓi kundin album ɗin sosai. An debi lamba ta hudu a kan ''kwalin Billboard'' 200, inda aka sayar da kofi 157,000 a satin farko. Tun daga nan ta sayar da kofi fiye da miliyan biyu a cikin Amurka, ta sami takardar shaida 11 × Platinum (filin Latin) daga RIAA. Sakamakon tallace-tallace na sati na farko, kundin ya zama mafi girma na halarta na farko don kundin harshen faransanci. Bayan kawai ranar saki a Latin Amurka, kundi ya sami takaddun shaida. A Venezuela, ta sami takardar shedar Platinum, a Columbia, takardar shaidar Platinum ta sau uku, yayin da a Mexico ke buƙatar karɓar jigilar kayayyaki kuma kundi bai kasance ba bayan kwana ɗaya kawai da aka sake. Har ila yau, an sake fitowar wasu guda huɗu daga cikin kundin: " A'a ", " Día de Enero ", " La Pared ", da " Las de La Intuición ". ''Fijación Oral, Vol. 1'' tun lokacin da aka sayar da kofi sama da miliyan hudu a duk duniya. A ranar 8 ga Fabrairu 2006, Shakira ta lashe lambar yabo ta Grammy ta biyu tare da cin nasarar ''Best Latin Rock / Alternative Album'' for ''Fijación Oral, Vol. 1'' . Ta karɓi lambar yabo ta Latin Grammy guda huɗu a cikin Nuwamba 2006, inda ta lashe lambobin yabo na Rajkodin na shekarar, Song of the Year for "La Tortura", Album of the Year da kuma mafi kyawun ''Vaukar hoto'' na ''Fijación Oral, Vol. 1'' . [[File:Shakira_Rio_06.jpg|left|thumb| Shakira tana yin wasan kwalekwale a Dutsen Rio a 2006 ]] Jagora na daya don kundin album na bakwai na Shakira, ''Oral Fixation, Vol. 2'', " Kar ku damu ", ya kasa cimma nasarar ginshiƙi a Amurka ta hanyar rasa manyan 40 akan Hot 100. Amma ya kai ga manyan kasashe 20 a cikin mafi yawan ƙasashe na duniya. Shakira album na biyu na Ingilishi na biyu da kundin studio na bakwai, ''Gyaran Oral, Vol. 2'', an sake shi a ranar 29 Nuwamba 2005. Kundin kundi ya buga a lamba biyar akan ''Billboard'' 200, yana sayar da kwafin 128,000 a satin farko. Kundin ya ci gaba da sayar da 1.8 &nbsp; rikodin miliyan a Amurka, da fiye da miliyan takwas kwafin a duk duniya. Duk da gazawar kasuwancin kundin jagora guda a Amurka, ya ci gaba da kawo karin wasu mata biyu. " Hips Kada Kuyi Layi ", wanda ya nuna Wyclef Jean, an sake shi azaman na biyu na kundin a watan Fabrairu 2006. Zai zama lambar farko ta Shakira ta farko a kan ''Billboard'' Hot 100, ban da ta kai lamba ta daya a cikin kasashe 55. Shakira da Wyclef Jean suma sun yi rikodin wakokin Bam din don zama wakar bikin rufe gasar cin Kofin Duniya na FIFA 2006 . Daga baya Shakira ta saki na uku kuma na karshe daga kundin, " Ba bisa doka ba ", wanda ya fito da Carlos Santana, a cikin Nuwamba 2006. Daga nan sai ta fara zagayawa cikin yawon shakatawa wanda aka fara a watan Yunin 2006. Yawon shakatawa ya kunshi hotuna 125 tsakanin Yuni 2006 da Yuli 2007 tare da ziyartar nahiyoyi shida. A watan Fabrairu 2007, Shakira yi karo na farko a cikin 49th Grammy Awards kuma aikata da gabatarwa domin Best Pop tare da haɗin gwiwar Vocals for "kwatangwalo kada ka karya" da Wyclef Jean. A ƙarshen 2006, Shakira da Alejandro Sanz sun haɗu don mawak'in " Te lo Agradezco, Pero No ", wanda ke fitowa a cikin kundi na Sanz ''El Tren de los Momentos'' . Waƙar ta kasance mafi girman goma da aka buga a Latin Amurka, kuma ta karɓi ''taswirar'' waƙoƙin ''Billboard'' Hot Latin Tracks. Shakira ya kuma yi aiki tare da Miguel Bosé akan mawakan " Si Tú Babu Vuše ", wanda aka saki a cikin kundin gidan ''Papito na Bosé'' . A farkon 2007, Shakira ya yi aiki tare da mawakiyar R&amp;amp;B Beyoncé Knowles don waƙar " Kyawawan Liar ", wanda aka saki a matsayin na biyu da aka fito daga fitowar kundin ''wakokin'' Beyoncé ''B'Day'' . A watan Afrilun 2007, ɗayan ya tsallake wurare 91, daga 94 zuwa uku, akan ''ginshiƙi na Billboard'' Hot 100, yana kafa rikodin don motsi mafi girma a cikin tarihin ginshiƙi a lokacin. Wannan kuma lambar ta farko ce a jerin Yarjejeniyar Singles ta UK . Waƙar ta samo musu lambar yabo ta Grammy don Kyautata Haɓakar Popwazo da Vaukaka . Shakira ita ma an ba ta a wakar Annie Lennox " Sing ", daga kundin ''waƙoƙin Mass Destruction'', wanda kuma ya ƙunshi sauran mata mawaƙa 23. A ƙarshen 2007, Shakira da Wyclef Jean sun rubuta jigon biyu, "Sarki da Sarauniya". An nuna waƙar a wajan Wyclef Jean ta 2007 ''Carnival Vol.'' ''II: Memoirs na Baƙi'' . Shakira ta rubuta wakoki, tare kuma suka hada kade-kade, don sabbin wakoki guda biyu wadanda suka fito a fim din ''soyayya a Lokacin Cholera'', dangane da littafin da mawaki dan kasar Colombia Gabriel García Márquez ya rubuta . García Marquez da kansa ya nemi Shakira don rubuta waƙoƙin. Waƙoƙin da Shakira suka bayar don sautin waƙoƙin sun kasance "Pienso en ti", waƙoƙi daga kundin waƙar Shakira na ''Pies Descalzos'', "Hay Amores", da "Despedida". An zabi "Despedida" don Mafi Kyawun Rawa a Kyauta ta 65 ta Zinare . === 2008–2010: ''Ta Wolf'' === [[File:Shakira_Rio_02.jpg|thumb| Shakira a Dutse a bikin Rio a 2008 ]] A farkon 2008, Forbes mai suna Shakira ta kasance mace ta huɗu da ta sami kuɗi a masana'antar kiɗa. Sannan, a watan Yuli na waccan shekarar, Shakira ya sanya hannu a kan $ 300 &nbsp; miliyan kwangila tare da Live Nation, wanda zai kasance yana aiki har shekaru goma. Uringungiyar masu yawon shakatawa kuma ta ninka matsayin rakodin rikodi wanda ke inganta, amma ba ya sarrafawa, waƙar da masu fasahar sa ke sakewa. Yarjejeniyar Shakira tare da Epic Records ya kira ƙarin kundin hotuna guda uku kuma &nbsp; - daya cikin Ingilishi, ɗayan Spanish, da tarawa, amma an tabbatar da rangadin da sauran haƙƙin yarjejeniyar Live Nation ta fara aiki nan take. A cikin watan Janairun shekara ta 2009, Shakira ya yi a bikin Lincoln " Muna Daya Mu " don girmama bikin rantsar da Shugaba [[Barack Obama]] . Ta yi " Mafi Girma ƙasa " tare da Stevie Wonder da Usher . ''She Wolf'', an sake shi a watan Oktoba na 2009 a cikin gida kuma a ranar 23 Nuwamba 2009 a Amurka Kundin ya karɓi mafi kyawun ra'ayoyi daga masu sukar, kuma an haɗa shi a cikin ƙarshen shekara ta "All Albusic Albums," "umsan Albums na Latin," da kuma jerin sunayen "Abubuwan Aljihunan Pop Albattu". ''Ita Wolf ta'' isa lamba ta daya a jerin hotunan Argentina, Ireland, Italiya, Mexico da Switzerland. Hakanan an tsara shi cikin manyan biyun a Spain, Jamus da United Kingdom. An kirga shi da lamba goma sha biyar akan <nowiki><i id="mwAdg">Billboard</i></nowiki> 200 . ''Ita Wolf'' ta sami karbuwa na platinum sau biyu a Columbia da Mexico, da platinum a Italiya da Spain, da zinare a kasashe da dama ciki har da Faransa da Ingila. Kundin ya sayar da 2 &nbsp; miliyan biyu kofe a duk duniya, zama ɗaya daga cikin albuman wasan kwaikwayon Shakira mafi ƙarancin ingancin studio har yau dangane da tallace-tallace. A watan Mayu, Shakira ya yi hadin gwiwa tare da kungiyar Afirka ta Kudu Freshlyground don kirkirar waka ta zahiri a Gasar Cin Kofin Duniya ta FIFA a Afirka ta Kudu a 2010 . " Waka Waka (Wannan Lokaci for Afirka) ", wanda dogara ne a kan wani gargajiya na Kamaru sojoji ta Fang song mai taken " Zangalewa " da kungiyar Zangalewa ko Golden Sauti . Daga baya ya kai ga manyan kasashe 20 a Turai, Kudancin Amurka da Afirka da kuma manyan 40 a Amurka kuma Shakira ce ta buga a gasar cin kofin duniya. Ya zama mafi girman-sayar da Gasar cin Kofin Duniya na kowane lokaci. === 2010-2015: ''Sale el Sol'' da ''Shakira'' === [[File:Usher_and_Shakira_at_the_Obama_inauguration,_2009_(cropped1).jpg|right|thumb| Shakira wanda ya yi wasan kwaikwayon a Mu Mu Daya: Bukin bikin rantsar da Obama a bikin Licoln a shekara ta 2009 ]] A watan Oktoba na 2010, Shakira ta fito da kundin shirye-shiryenta na tara, mai taken ''Sale el Sol'' . Kundin ya karɓi yabo mai mahimmanci kuma an haɗa shi a cikin 'All Albusic' Albums na 2010 da aka fi so da jerin sunayen itean Wasannin Latin na 2010 "na ƙarshen shekara. A yayin bikin bayar da lambar yabo ta Latin Latin ta 2011, an zabi ''Sale el Sol'' don " Album of the Year " da " Mafi kyawun Maballin Var Popaukakar Mace ", inda ya lashe kyautar a rukunin na ƙarshe. Kasuwanci wannan kundin nasara ce a duk faɗin Turai da Kudancin Amurka, ''Sale el Sol'' ya nuna alamun attajirin ƙasashen Belgium, Croatia, Faransa, Mexico, Portugal da Spain. A cikin Amurka, an yi <nowiki><i id="mwAgM">lissafin</i></nowiki> lamba 7 a kan <nowiki><i id="mwAgM">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 wanda ke nuna mafi girma na farko ga kundin Latin a shekara kuma shi ne kundin album na biyar da Shakira ya fara a lamba ta farko. A cewar ''Billboard'', kashi 35% na tallace-tallace na makon farko an yaba da su ne don siyayya mai ƙarfi na dijital. Hakanan kundin ya sanya lamba daya a duka manyan kundin kundin Latin, da taswirar Latin Pop Albums, tare da samun babban tallace-tallace na dijital a yankin. Jagoran guda daya, " Loca ", shine lamba daya a cikin kasashe da yawa. Kundin ya sayar da kofi fiye da miliyan 1 a duk duniya cikin makonni 6, kuma sama da miliyan 4 tun lokacin da aka fito da shi. A watan Satumbar, Shakira ta hau kan Sun Sunzo Yawon Duniya, don tallafawa wasu kundin wakoki biyu da ta kwanannan. Ziyarar ta ziyarci kasashe a Arewacin Amurka, Turai, Kudancin Amurka, Asiya, da Afirka tare da nishadi 107 cikin duka. Wadanda suka so yin yawon shakatawa sun nuna shakku kan lamarin, wadanda suka yaba da kasancewar matakin Shakira da kwazonta yayin wasanninta. A 9 Nuwamba 2011, Shakira ya kasance mai daraja a matsayin Latin na Kwalejin Hoto na Latin kuma ya yi murfin waƙar Joe Arroyo "En Barranquilla Me Quedo" a Cibiyar Ayyukan Mandalay Bay a matsayin kyauta ga mawaƙin, wanda ya mutu a baya cewa shekara. A shekara ta 2010 Shakira tare da hadin gwiwar rakumi Pitbull don rera taken " Samu Ya Fara ", wanda aka shirya shi zai zama jagora guda daya daga cikin kundin shirye-shiryen Pitbull mai zuwa, ''Duniya Warming'' . An sake ɗayan ɗayan ranar 28 ga Yuni 2012. An kuma sanya ta a Roc Nation a karkashin jagorancin gudanar da kundin shirye-shiryenta mai zuwa. A ranar 17 ga Satumba, 2012, an ba da sanarwar cewa Shakira da Usher za su maye gurbin Christina Aguilera da CeeLo Green don wasa na huɗu na TV na Amurka ''Muryar'', tare da Adam Levine da Blake Shelton . Shakira ta sanar da cewa za ta mai da hankali kan sabon kundin wakinta a cikin bazara kuma daga karshe ta dawo domin wasan ta na shida a watan Fabrairun 2014. [[File:Shakira_2014.jpg|right|thumb| Shakira a taron manema labarai don bikin rufe gasar cin kofin kwallon kafa na FIFA na 2014 ]] Shakira da farko ta yi shirin fito da sabon kundin wakinta a shekarar 2012, amma saboda haihuwarta, an yi jinkiri kan sakin guda da bidiyon. A watan Disambar 2013, an ba da sanarwar cewa sabuwar Shakira ta yi jinkiri har zuwa watan Janairun 2014. Shakira's album mai taken lakabi na goma na fim din aka sake shi daga 25 Maris 2014. Kasuwanci album ɗin sun yi ƙibla a lamba biyu a kan <nowiki><i id="mwAjw">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 tare da tallan tallan farko na kwafin 85,000. Yin hakan, ''Shakira ta'' zama mafi girman mawaƙan mawaƙa akan ginshiƙi, kodayake ta sami mafi ƙarancin siyar da aka siyar a sati na farko (don kundin harshen Ingilishi). Kundin katange guda uku. Bayan fitowar mawaƙa guda biyu ta farko daga kundi, " Ba za ku iya tunawa ba ku manta da ku " da " Empire ". RCA ta zaɓi "Dare (La La La)" a matsayin na uku. An fito da nau'in gasar cin kofin duniya a hukumance a ranar 27 ga Mayu don tasirin tashoshin rediyo, yana da fasalin mawaƙin Brazil Carlinhos Brown . A ranar 13 Yuli 2014, Shakira ya yi " La La La (Brazil 2014) " tare da Carlinhos Brown a wurin bikin rufe gasar cin kofin duniya na FIFA na 2014 a filin wasa na Maracanã . Wannan wasan ya zama bayyanuwa ta uku a jere a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. === 2016 – yanzu: ''El Dorado'' da Super Bowl LIV === Shakira tana da rawar murya a cikin Disney animation fim din ''Zootopia'', wanda ya nuna guda ɗaya " Gwada Komai ", wanda aka saki a 10 Fabrairu 2016. Shakira ta fara aiki a kan kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya a farkon 2016. A watan Mayun 2016, ta yi aiki tare da mawakiyar Kolombiya Carlos Vives akan waƙar " La Bicicleta ", wacce ta je lashe lambar yabo ta Latin Grammy don rakodin shekarar da Song of the Year . A ranar 28 ga Oktoba 2016, Shakira ta saki “ Chantaje ” guda ɗaya tare da mawakiyar Kolombiya Maluma ; duk da cewa waƙar waka ce daga kundin shirye-shirye na goma sha ɗaya mai zuwa, ba a yi niyyar zama shi kaɗai ba. Waƙar ta zama bidiyon YouTube da aka fi gani a YouTube, sama da 2.1 &nbsp; biliyan biliyan tun daga 1 Yuni 2018. A 7 Afrilu 2017, Shakira ya saki waƙar " Me Enamoré " a matsayin jami'in hukuma na biyu da aka karɓa daga kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya ''El Dorado ,'' wanda aka saki a 26 Mayu 2017. Ta kuma fito da waƙar " Perro Fiel " wanda ke nuna Nicky Jam a matsayin wacce ta inganta don kundin a ranar 25 ga Mayu 2017. Sanarwar hukumarta a matsayin na uku ta faru a 15 Satumba 2017, a wannan ranar bidiyon kiɗan nata, wanda aka yi fim a Barcelona a ranar 27 Yuli 2017, an sake shi. Kafin a sake shi azaman guda, "Perro Fiel" an riga an tabbatar dashi azaman zinare a Spain don siyar da kofen 20,000 akan 30 ga Agusta 2017. An ba da sanarwar yawon shakatawa na El Dorado a ranar 27 ga Yuni 2017, ta hanyar asusun Shakira ta hanyar Twitter, kuma Rakuten ya shirya shi. Sauran abokan aikin da aka sanar da rangadin sune Live Nation Entertainment 's's World Toing Division (wacce a baya tayi hadin gwiwa da Shakira akan ita The Sun Comes World Tour ) da Citi, wacce sanarwar ta fitar mai suna, bi da bi, mai samarwa da kuma katin bashi na wasan Arewacin Amurka na yawon shakatawa. Za a fara rangadin, a ranar 8 ga Nuwamba, a [[Köln|Cologne]], Jamus. Amma saboda matsalolin muryar da mawakiyar ta samu lokacin karatun ta, an soke ranar wata daya kafin jadawalin balaguro na asali, kuma an sanar da cewa za a sake sabunta ta zuwa wani lokaci mai zuwa. A ranar 9 ga Nuwamba, saboda wannan dalili, ita ma ta ba da sanarwar jinkirtawa zuwa ranakun da za a sanya a gaba, don tantancewa da sanarwa, ga duka wasannin a Paris, da kuma wadanda ke biye a Antwerp da [[Amsterdam]] . A ranar 14 ga Nuwamba, Shakira ta ba da sanarwar, ta hanyar shafukan sada zumuntarta, inda ta bayyana cewa ta sami jinya a cikin murfin dama na ƙarshenta a ƙarshen Oktoba, a jerin karatunta na ƙarshe, kuma don haka ta buƙaci ta saki muryarta don wani lokaci don murmurewa; wannan ya tilasta jinkiri game da rangadin na balaguron Turai zuwa 2018. Ana sa ran za a sanar da ranakun Latin ta Amurka daga baya, lokacin da yawon shakatawa ya ci gaba. Akwai shirye-shiryen kawo ziyarar, lokacin da ya dawo, zuwa kasashe kamar Jamhuriyar Dominica . Bugu da kari, wani dan jarida daga mujallar jaridar Brazil mai suna ''Destak ya'' sanar, a shafinsa na Twitter, cewa mawaki dan kasar Columbia zai ziyarci [[Brazil]] a watan Maris mai zuwa. Koyaya, a cewar wannan jaridar, saboda yanayin Shakira don ta murmure daga cutar sankarar macen-ta, an kuma sanya ranakun Latin Amurka zuwa rabin na biyu na 2018. Daga qarshe, Shakira ta murmure sosai daga cutarwar jinin da ta sha ta kuma sake komawa ranta, tana yin a [[Hamburg]], Jamus ranar 3 ga Yuni 2018. A watan Janairun 2018 ta sanar da ranakun zagayowar ranar balaguronta ta El Dorado . Ta fara farkon tafiyarta a Turai, daga [[Hamburg]], Jamus a ranar 3 Yuni sannan ta ƙare a [[Barcelona]], Spain a 7 Yuli. Daga nan sai ta ɗan dakata a Asiya a ranakun 11 da 13 ga Yuli, bayan haka ta tafi Arewacin Amurka. Ta fara lokacinta a can ranar 3 ga watan Agusta a Chicago kuma ta kare a San Francisco ranar 7 ga Satumba. Ziyarar ta ta zama ta Latin Amurka, an fara ne a [[Mexico (birni)|Mexico City]] a ranar 11 ga Oktoba kuma ta ƙare a [[Bogotá|Bogota]], Columbia ranar 3 Nuwamba. A watan Fabrairu na 2020, ita da Jennifer Lopez sun yi wasan share fage na wasan Super Bowl LIV . A cewar <nowiki><i id="mwAqU">Billboard</i></nowiki>, wasan rabin-lokaci yana da ra'ayin mutane miliyan 103. A YouTube, ya zama mafi yawan wasan kwaikwayon hutun lokaci a wancan lokaci. [[File:Shakira_Stops_By_Soundcheck_cropped.jpg|right|thumb| Shakira a shekarar 2010 ]] Game da wakokinta, Shakira ta faɗi cewa, "kiɗan da nake yi, ina tsammanin, haɗuwa ne da abubuwa daban-daban. Kuma koyaushe ina yin gwaji. Don haka na yi kokarin kada in takaita kaina, ko sanya kaina a wani rukuni, ko ... kasance mai zanen gidan kaso na. " Shakira ta faɗi a koyaushe cewa ta yi wahayi zuwa ga waƙar juyayi da waƙar Indiya, waɗanda suka rinjayi yawancin ayyukanta na baya. Har ila yau, al'adunta na larabawa sun yi tasiri a kansu, wanda hakan babban abin alfahari ne ga nasarar da ta samu a duniya da ta buga " Ojos Así ". Ta gaya wa Talabijin na Portuguese, "Yawancin ƙungiyoyi na sun kasance al'adun Arabiya ne." Ta kuma ambaci iyayenta da cewa sun kasance manyan masu bayar da gudummawa ga salon rawarta. Tana kuma yin tasiri sosai ta kade-kade ta Andean da kade- kaden gargajiya na Kudancin Amurka, ta yin amfani da kayan kida don wakokin Latin-pop-Latin. albunan ta na Spanish na baya, ciki har da ''Pies Descalzos'' da ''Dónde Están los Ladrones?'' kasance wani mix na jama'a kiɗan da Latin dutsen. Kundin kundin turanci na ''Girka'', ''Laundry Service'' da kuma kundin albums daga baya ya rinjayi pop pop da pop Latino . "Sabis ɗin wanki" shine farko album na dutsen pop, amma kuma yana jawo tasiri daga nau'ikan nau'ikan kiɗa. Mawaƙar ta yaba da wannan ga ƙabarta da aka hade ta, tana cewa: "Ni mai rikicewa ne. Wannan na ne. Ni sabani ne tsakanin baƙar fata da fari, tsakanin pop da dutsen, tsakanin al'adu - tsakanin mahaifina na Lebanon da kuma mahaifiyar mahaifiyata ta Sifen, wasan gargajiya na Columbia da kidan Arab da nake ƙauna da kidan Amurika. " Abubuwan larabawa da na Gabas ta Tsakiya waɗanda suka yi tasiri sosai akan ''Dónde Están los Ladrones?'' Har ila yau suna nan a cikin ''Sabis na Laundry'', galibi a kan "Eyes like Yours" / "Ojos Así". Hanyoyin kiɗa daga ƙasashe Kudancin Amurka sun haɗu akan kundin. Tango, wani salon rawa mai cike da rawa da sauri wanda ya samo asali daga [[Argentina]], ya fito fili a kan "Objection (Tango)", wanda kuma ya hada abubuwan dutsen da kuma zane . A uptempo hanya siffofi da wani guitar solo da wata gada a wadda Shakira kai rap -like maher. ''She Wolf'' ita ce kundin tsari na electropop wanda ya haɗu da tasiri daga tsarin kide kide na ƙasashe da yankuna daban-daban, kamar Afirka, Kolumbia, Indiya, da Gabas ta Tsakiya. Shakira cinye da album a matsayin "Sonic gwaji tafiya", ya ce cewa ta gudanar da bincike kaden daga kasashe daban-daban domin "hada lantarki da duniya sauti, kuwaru, clarinets, na Gabas kuma Hindu music, Dancehall, da dai sauransu" Kwakwalwar ta 2010, ''Sale el Sol'', dawowa ne ga farkonta wanda ya kunshi balands, waƙoƙin dutsen, da waƙoƙin Latin kamar " Loca ". Lokacin yana yarinya, Shakira ya rinjayi kiɗan kiɗan dutsen, yana sauraron manyan kiɗa kamar Led Zeppelin, Beatles, Nirvana, 'Yan Sanda da U2, yayin da sauran tasirinsa sun haɗa da Gloria Estefan, [[Madonna]], Sheryl Crow, Alanis Morissette, Marc Anthony, Meredith Brooks da The Cure . === Rawa === Shakira sanannu ne saboda rawar da take yi a cikin bidiyon kide-kide iri-iri da kuma kide-kide. Yunkurin da ta yi ya danganta ne da yanayin wasan rawa, wani bangare ne na al'adun Lebanon . Kullum tana yin daddare ; Shakira ta ce ta koyi irin wannan rawar yayin ƙuruciya tun ƙuruciya don shawo kan jin kunya. Ta kuma ambata a cikin wata hira ta MTV cewa ta koyi yadda ake ciki rawar ciki ta ƙoƙarin jefa wani tsabar kudin tare da ita. Sabanin rawar rawar Shakira an ce ta kebanta da ita a masana'antar da ta haɗu da rawar tsakiyar Gabas ta Tsakiya da rawar Latin. An ambaci rawar gwiwa hip a cikin waƙoƙi, kamar Fifth Harmony 's “Brave Honest kyakkyawa kyakkyawa”. HOTO <gallery> File:Shakira - Lisbon 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage Lisbon cikin Portugal a shekarar 2007 File:Shakira at Obama Inaugural (cropped).jpg|Shakira a Yayin rantsar da shugaba Obama File:Shakira - Lisboa 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage File:Shakira e Bachelet.gif|Shakira Yayin gayyata File:Shakira2009.jpg|Shakira a shekarar 2009 File:Shakira - Live Paris - 2010 (13).jpg|Shakira Yayin wakar ta live a Paris, France a shekarar 2010 File:Shakira Shakira at the Jingle Bell Ball (4165996888).jpg|Shakira a jingle bell File:Shakira Rio 08.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira - Milan.jpg|Shakira a Milan, Italy File:Macri at the Global Citizen stage 04.jpg|Shakira a global citizen File:Shakira Education.jpg|Shakira Akan ilimi File:Shakira Rio 07.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira Furgo.jpg|Shakira furgo File:Shakira on Soundcheck.ogv|Shakira a soundcheck File:Shakira Rio 05.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira.jpg|Shakira File:Waka Waka Shakira Logo.png|Shakira Waka Waka logo File:Shakira-11.JPG|Shakira a shekarar 2011 File:Shakira loca barcelona filmacion.jpg|Shakira a Barcelona, Spain File:Shakira Singapore GP.jpg|Shakira a Singapore File:Shakira-08.JPG|Shakira a shekarar 2012 </gallery> == Nasarori == [[File:EsculturaShakira.jpg|left|thumb| Statue of Shakira a Barranquilla, Kolumbia a watan Maris shekarar 2008 ]] Shakira ta sami lambobin yabo da yabo da yawa ga aikinta. Shakira ta sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya. Tsarin Kayan Watsa Labarai na Nielsen ya ce " Hips Kada Kuyi Layi " shine mafi kyawun waƙar da aka fi so a cikin mako guda a tarihin rediyo na Amurka. An buga shi sau 9,637 cikin sati daya. Shakira ta zama mawaki na farko a tarihin zane-zane na ''Billboard wanda'' ya sami lambar kwatankwacin lamba ta biyu akan Manyan Maina na 40 da kuma Yarjejeniyar Latin a cikin mako guda tare da yin haka "Hips Kada Kuyi Layi". Ari ga haka, ita kaɗai ce ɗan zane daga Kudancin Amurka da ta isa wurin lamba-aya a jerin ''Billboard'' Hot 100 na Amurka, jadawalin ARIA na Australiya, da kuma Yarjejeniyar Singles UK . Waƙarta " La Tortura " a lokaci ɗaya ta riƙe rikodin don ginshiƙi na Billboard's Hot Latin Tracks ginshiƙi, yana fitowa a lamba-daya fiye da kowane guda tare da jimlar makonni 25 ba a jere ba, rakodin da a yanzu Enrique Iglesias ke riƙe da shi " Bailando "tare da makonni 41. Nokia ta bayyana a cikin shekarar 2010, cewa akwai karin waƙoƙin Shakira a cikin shekarar da ta gabata fiye da kowane mawakiyar Latino a cikin shekaru biyar da suka gabata, kuma ''She Wolf'' ta kasance a cikin manyan abubuwanda aka saukar da 10 Latino. A shekarar 2010, ta kasance lamba 5 a kan <nowiki>'' Video Video's Mafi Yawancin Kwalliyar Horar da Mazauni na shekarar 2010 'tare da ra'ayoyi 404,118,932. A shekarar 2011, an karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mutumin Cibiyar Rajista na Latin na shekarar 2011 . Hakanan ta sami tauraro akan Hollywood Walk of Fame wacce take a 6270 Hollywood Blvd. Tun da farko, an ba ta tauraruwa ne akan Hollywood Walk of Fame a shekarar 2004, amma ta ki karbar tayin. A shekarar 2012, ta samu karramawar ta Chevalier De L'Ordre des Arts et des Lettres . A cikin 2014, Shakira ya zama wasan kwaikwayon kiɗa na farko da ya yi sau uku a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. A wannan shekarar, Aleiodes shakirae, an sanya sunan wani sabon nau'in cutar parasitic bayan ta saboda yana sa mai masaukin ya 'girgiza kuma yayi biris'</nowiki> A cikin shekarar 2018, Spotify ta hada Shakira a cikin jerin manyan 10 mata masu zane-zane mata na shekaru goma akan dandamali, wanda ya sanya ta zama mafi girman zane-zane na Latin. Yanzu ta cancanci dala miliyan 300. <ref>https://www.standard.co.uk/insider/alist/shakira-net-worth-a4350396.html</ref> === Monumenti === A shekara ta 2006, an sanya wani mutum-mutumi mai tsini shida, tsayin kafa 16 na Shakira wanda mawakiyar Jamusawa Dieter Patt ya kafa a Barranquilla ta mahaifar Shakira a wurin shakatawa kusa da Estadio Metropolitano Roberto Meléndez, inda Shakira ta yi yayin Tafiya Gyarawar Oral . A watan Yuli na shekarar 2018 Shakira ta ziyarci Tannourine a [[Lebanon]] wanda shi ne ƙauyen iyayen kakarta. A yayin ziyarar Shakira ta ziyarci cibiyar ajiyar dabbobi a Tannourine, inda aka sanya mata wani fili a gandun daji, suna riƙe da suna “Shakira Isabelle Mebarak” === Legacy === Shakira fitacciyar mawakiya ce a waƙar Latin, kuma haɓakarta ga kasuwannin duniya ita ce irin da ''jaridar New York Times'' ta kirata da "Titan of Latin Pop" saboda matsayinta na musamman kuma jagorar kida a cikin kidan Latin tana cewa "Shakira ta titan Latin pop ce. . Duk da cewa sababbin tsararrun masu fasahar masu magana da harshen Spanish suna tsallaka zuwa fagen wakokin Amurka, fitowar Shakira ita kadai. ” Haka kuma, ''Forbes'' tana daukar Shakira a matsayin “abin mamaki” saboda nasarar da ba ta iya cim ma ta da daya daga cikin Latinas mafi karfi a duniya. Kwakwalwarta wacce ba a taɓa gani ba ta sa wa sauran masu fasaha na Latin Amurka ƙoƙarin hayewa, misali guda ɗaya shine tauraruwar mawakiyar Mexico Paulina Rubio, tana da ''MTV'' tana cewa "babu wata tambaya cewa Shakira ta buɗe ƙofofin a wannan ƙasa don masu zane-zane kamar Rubio su yi nasara." Bayan crossover, kasancewarta ta duniya da kuma yadda take kasancewa ta zama babba don <nowiki><i id="mwA28">mujallar TIME</i></nowiki> ta kira Shakira a matsayin "tatsuniyar tatsuniya." Yawancin masu zane-zane sun ambaci Shakira a matsayin gumakansu ko kuma wahayi kuma suna shafar ta, kamar Beyoncé, [[Rihanna]], Lauren Jauregui, Rita Ora, Justin Bieber, Maluma, Karol G, Natti Natasha, Lele Pons, Andres Cuervo, da Camila Cabello . == Sauran hanyoyin == Shakira ya shiga cikin sauran kasuwanni da masana'antu da yawa. Ta yi aiki ne a cikin gidan Telebijin na ''El'' Columbia a shekarar 1994, tare da halayen Luisa Maria. Shakira ta fara layin nata mai kyau, " S ta Shakira ", tare da kamfanin iyayen Puig, a shekara ta 2010. Daga cikin turare na farko da ta fitar sun hada da "S ta Shakira" da "S ta Shakira Eau Florale", tare da kayan shafawa da feshin jiki. Tun daga shekarar 2019, ta fitar da kamshi guda 30, baya kirga ire-iren gasa. A 17 ga watan Satumba shekarar 2015, an nuna ta a matsayin tsuntsu mai iya samarwa a cikin wasan Angry Birds POP! na karamin lokaci, kuma a cikin gasa ta musamman a wasan Angry Birds abokai bayan makwanni kadan. A 15 Oktoba 2015, Love Rocks wanda aka yiwa wajan Shakira shine wasan bidiyo na farko da ya nuna tauraron pop. A 14 ga watan Agusta shekarar 2015, a Disney 's D23 Expo, an ba da sanarwar cewa Shakira za ta taka rawa a cikin fim din ''Zootopia'' na Disney '';'' Za ta yi wa Gazelle babbar murya a Zootopia. Shakira kuma ta ba da gudummawar waƙa ta asali ga fim ɗin, mai taken " Gwada Komai ", wanda Sia da Stargate suka rubuta kuma suka haɗa shi. Wannan ya buɗe wa ofishin nasara rikodin ofishi a ƙasashe da yawa kuma ya sami ribar sama da $ 1 a duk duniya &nbsp; biliyan, wanda ya sa ya zama fim na huɗu mafi girma na shekara ta 2016 da fim na 43 mafi girma-na kowane lokaci . === Aiki agaji da siyasa === [[File:Shakira_with_Rey_Juan_Carlos_and_Alejandro_Sanz.jpg|right|thumb| Shakira, Alejandro Sanz da Juan Carlos I, Sarkin Spain yayin Taron Ibero da Amurkawa na El Salvador ]] A shekara ta 1997, Shakira ta kafa gidauniyar Pies Descalzos, wata cibiyar ba da gudummawa ta Colombia tare da makarantu na musamman ga yara matalauta a duk ƙasar Colombia. Shakira da sauran kungiyoyi na duniya da daidaikun mutane sun tallata shi. An dauki sunan kafuwar daga kundin zane-zane na Shakira na uku, ''Pies Descalzos'', wanda ta saki a 1995. Babban abin da ya fi mayar da hankali a kai shine tallafawa ta hanyar ilimi, kuma kungiyar tana da makarantu guda biyar a duk fadin Columbia wadanda ke ba da ilimi da abinci ga yara 4,000. A 27 ga watan Afrilu shekarar 2014 Shakira ta sami karimci tare da Gwarzon Hero a Kyautar Rawar Rediyon Sadarwa na Radio Disney saboda aikinta na Fundación Pies Descalzos. <ref>Serafín Hildago [http://www.onenewspage.us/n/Entertainment/750ebsjkv/Shakira-Hero-Award-Winner-at-Radio-Disney-Music.htm Shakira: Hero Award Winner at Radio Disney Music Awards 2014], 27 April 2014</ref> Shakira jakadan UNICEF ne na son alheri kuma yana daya daga cikin wakilansu na duniya. Ranar 3 ga watan Afrilun shekarar 2006, Shakira ta sami karbuwa a wajen bikin Majalisar Dinkin Duniya na kirkirar Gidauniyar Pies Descalzos. A watan Maris na shekarar 2010, kungiyar kwadago ta kasa da kasa ta ba shi lambar yabo don nuna girmamawarsa, kamar yadda Shugaban kwadago na Majalisar Dinkin Duniya Juan Somavia ya sanya shi, “jakada na gaskiya ga yara da matasa, don ingantaccen ilimi da adalci na zamantakewa”. A watan Nuwamba na shekarar 2010, bayan kammala a matsayin lambar yabo ta MTV Turai Music Awards, mawakiyar Columbia ta sami lambar yabo ta MTV Free Your Mind saboda ci gaba da kwazo don inganta damar neman ilimi ga dukkan yara a duniya. A watan Fabrairun shekarar 2011, Gidauniyar [[FC Barcelona]] da ''Pies descalzos'' sun cimma yarjejeniya game da ilimin yara ta hanyar wasanni. An karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mawallafin Kwafi na Latin na shekarar a ranar 9 ga watan Nuwamba shekarar 2011, saboda kyakyawan aikinta da kuma gudummawar da aka bayar a Latin Music. A watan Oktoba na shekarar 2010, Shakira ya nuna rashin jituwa da shugaban Faransa [[Nicolas Sarkozy|Nicolás Sarkozy]] da kuma manufofinsa na korar mutanen Romani daga kasar . A cikin Spanish edition na mujallar ''GQ'', ta kuma umarci 'yan kalmomi ga Sarkozy, "Mu ne duk gypsies ". A cikin hirar ta bayyana ra'ayinta a fili cewa: "Abin da ke faruwa a yanzu ga su (abubuwan motsa jiki) zai faru da yaranmu da yaranmu. Dole ne mu juyo ga 'yan kasar mu muyi hakkokin bil'adama tare da la'antar duk abin da muke tsammani ba ". A ranar 2 ga watan Nuwamba shekarar 2018, yayin wata ziyara zuwa mahaifarta, Barranquilla, don gina makaranta ta hanyar Barefoot Foundation (Pies Descalzos Foundation), Shakira ya yi magana game da manufofin ilimi na gwamnati a ƙarƙashin Ivan Duque (Shugaban [[Kolombiya|Columbia]], 2018–2022). Da take magana a kan manufofin gwamnati na rage kasafin kudin ilimi na kasa daga kashi 13% zuwa 7%, ta ce, "Wannan abu ne da ba za a yarda da shi ba. Ya nuna cewa maimakon ci gaba gaba muna tafiya da baya. Muna bukatar kara saka hannun jari a harkar ilimi kuma muna bukatar gina karin makarantu a wuraren da babu <nowiki>''</nowiki>. Ta kuma yi magana game da rashin daidaituwar zamantakewa da rashin zuwa makaranta . == Rayuwar ta == Shakira ya fara dangantaka da lauya dan kasar Argentina Antonio de la Rúa a shekara ta 2000. A cikin hirar shekarar 2009, Shakira ya ce dangantakar tasu ta riga ta yi aiki a matsayin ma'aurata, kuma "ba sa bukatar takaddar hakan". Bayan shekaru 10 tare, Shakira da de la Rúa sun rabu cikin watan Agusta shekarar 2010 a cikin abin da ta bayyana a matsayin "yanke shawara don ɗaukar lokaci ban da dangantakarmu ta soyayya". Ta rubuta cewa ma'auratan "suna kallon wannan lokacin rabuwa a zaman na ɗan lokaci", tare da de la Rúa da ke lura da "sha'anin kasuwanci da aiki kamar yadda ya saba koyaushe". Kamar yadda aka bayar da rahoton farko a watan Satumba shekarar 2012, de la Rúa ya kai kara ga Shakira a watan Afrilun shekarar 2013, yana neman $ 100 &nbsp; Miliyon da ya yi imanin ya ci bashi bayan Shakira kwatsam ta dakatar da kawancen kasuwanci da shi a watan Oktoba shekarar 2011 Wani alkalin kotun lardi na Los Angeles County ya kori kararsa a watan Agusta shekarar 2013. Shakira ta shiga dangantaka da dan wasan kwallon kafa na Spain Gerard Piqué, wanda ke taka leda a [[FC Barcelona|kungiyar]] kwallon kafa ta [[FC Barcelona]] da kuma kungiyar kwallon kafa ta kasar Sipaniya a shekarar 2011. Piqué, wacce shekarunta sun kai shekaru goma, sun fara haduwa da Shakira a cikin bazarar 2010, lokacin da ya fito a cikin bidiyon kiɗa don waƙar Shakira " Waka Waka (Wannan Lokaci don Afirka) ", wakar hukuma na 2010 FIFA World Cup . Shakira ta haifi ɗa ta fari ta Milan a ranar 22 ga watan Janairun shekarar 2013 a [[Barcelona]], Spain, inda dangin suka koma zama. Shakira ta haifi ɗa na biyu Sasha a ranar 29 ga watan Janairu, shekarar 2015. == N == * ''Magia'' (1991) * ''Peligro'' (1993) * ''Pies Descalzos'' (1995) * ''Dónde Están narayanan?'' (1998) * ''Sabis ɗin Laundry'' (2001) * ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005) * ''Gyaran Oral, Vol. 2'' (2005) * ''She Wolf'' (2009) * ''Sale el Sol'' (2010) * ''Shakira'' (2014) * ''El Dorado'' (2017) == Yawon shakatawa == * AautunZiyarci Pies Descalzos (1996-11997) * Yafiya Anfibio (2000) * Zagayen Mongoose (2002-2003) * Tafiya na Gyara Harafi (2006-2007) * Rana Tazo Yawon Duniya (2010-2020) * Balaguron Duniya na Do Do (2018) * Shakira 2021 Yawon Duniya (2020) == Filmography == {| class="wikitable sortable" |+ Talabijin ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1994 | ''[[:es:El Oasis|El zango]]'' | Luisa Mariya Rico | |- | 2001; 2005; <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> 2009 | ''Daren Yau Asabar'' | Kanki / Gida mai kida | Episode: "Gerard Butler / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Alec Baldwin / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Derek Jeter / Shakira / Bubba Sparxxx" |- | 2002 | ''[[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Maza]]'' | Mentor mataimakin | [[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Yanayi na 1]] |- | 2002 | ''Taina'' | Kanshi | Juzu'i: "Abuelo Ya Gane Mafi" |- | 2005 | ''7 vidas'' | Kanshi | Episode: "Todo por las pastis" |- | 2009 | ''Mara kyau Betty'' | Kanshi | Episode: " The Bahamas Triangle " |- | 2010 | ''Wizards na Waverly Wuri'' | Kanshi | Episode: " Dude yayi kama da Shakira " |- | 2011 | ''Dora da abokai: Cikin Garin'' | Kanshi | Episode: "Girlsan matan Dora ta Explorer: Wasan Mu na Farko" |- | 2013–2014 | ''Muryar'' | Coach / Mentor | Yanayi 4 da 6 |- | 2014 | ''Mafarki'' | Kanshi | Episode: "3" |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Fim ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 2002 | ''Shakira: Fim din Dubu Dari'' | Kanshi | Littattafai |- | 2007 | ''Gidauniyar Pies Descalzos'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''Hagamos que Salga El Sol'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''A Rana tare da Shakira'' | Kanshi | Littattafai |- | 2016 | ''Zootopia'' | Gazelle |- | 2020 | ''Miss Americaana'' | Kanshi / Cameo | Littattafai | |- |} == Dubi kuma == <div class="noprint portal plainlist tright" role="navigation" aria-label="Portals"> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Biography|Portal Portal]]</span> * [[null|link=|border|class=noviewer]] <span>[[Portal:Colombia|Portal portal]]</span> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Latin music|Filin kiɗan Latin]]</span> </div> * Jerin lambobin yabo da nadin da Shakira ta bayar * Jerin wakoki da Shakira suka rera * Jerin masu zane da suka kai lamba ta daya a Amurka * Jerin masu fasahar zane waɗanda suka kai lamba ɗaya akan jadawalin wasannin Dancewallon Ruwa na Amurka * Artistswararrun masu fasahar kasa da kasa a Brazil * Jerin manyan masu fasahar kiɗan Latin * Jerin sunayen masu fasahar kiɗan mafi kyawu a cikin Amurka * Jerin masu fasahar kiɗan kiɗan * Jerin jerin gwanon kiɗa mafi kyau * Jerin masu zane-zane na Billboard Social 50 50-daya * Jerin manyan masu fasahar kiɗan wakoki a Amurka == Mnaazarta == [[Category:Pages with unreviewed translations]] jlj4wacdgbvabgbu5yxikd32ljo1v65 163839 163838 2022-08-04T22:03:14Z Bikhrah 15061 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Shakira|image=File:Shakira.JPG|caption=Shakira in 2011|birth_name=Shakira Isabel Mebarak Ripoll|birth_date={{Birth date and age|df=y|1977|2|2}}|birth_place=[[Barranquilla]], [[Colombia]]|residence=[[Barcelona]], Spain <br />Bonds Cay, [[The Bahamas]]<ref>{{cite news|url=http://www.tribune242.com/news/2013/aug/21/pop-star-shakira-cannot-win-bahamas-court-case/|title=Pop Star Shakira 'Cannot Win' Bahamas Court Case|work=The Tribune|accessdate=22 February 2018}}</ref> <br />Miami, Florida<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2018/dirt/real-estalker/shakira-miami-beach-mansion-1202828047/|title=Shakira Lists Waterfront Contemporary in Miami Beach|work=Variety|accessdate=16 June 2018}}</ref> <br /> [[Peyia]], [[Cyprus]]|occupation={{flat list| * Singer * songwriter * dancer * record producer * actress }}|years_active=1990–present|partner={{plainlist| * [[Antonio de la Rúa]] (2000–2010) * [[Gerard Piqué]] (2011–present) }}|children=2|awards=[[List of awards and nominations received by Shakira|Full list]]|website={{url|shakira.com}}|module={{Infobox musical artist |embed=yes | background = solo_singer | instrument = {{flatlist| * Vocals *[[guitar]] *[[harmonica]] *[[drums]] | singing voice = [[contralto]] }}<!--- If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first per: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Infobox_musical_artist#instrument---> | genre = <!--Genres reliables sources most commonly categorize artist; Aim for generality & two to four genres:[[Template:Infobox_musical_artist/doc#genre]]---> {{hlist|[[Pop music|Pop]]<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/shakira-mn0000790797/biography |title=Shakira |website=[[AllMusic]] |author=Steve Huey |accessdate=6 April 2019}}</ref>|[[Latin music|Latin]]|[[Rock music|rock]]<ref name="backgroundtitlebillboard"/>}} | associated_acts = | label = {{flat list| * [[Columbia Records|Columbia]] * [[Epic Records|Epic]] * [[Live Nation Entertainment|Live Nation]] * [[RCA Records|RCA]] * [[Sony Music Latin]] * [[Roc Nation]]<ref>{{cite web|url=http://rocnation.com/artists/|title=ROC NATION Artists}}</ref> <!-- Note: Do not add RocNation as she is signed to the label for management purposes not album and single releases. Also, alphabetical order -->}} }}|signature=File:Shakirasignature.svg}} '''Shakira Isabel Mebarak Ripoll''' ( /ʃ ə k ɪər ə / ; Spanish:  ;An haifaita a ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977), mawakiyya ce yar kasar [[Kolombiya]], mawakiyya, yar rawa, mawallafa, kuma mai wasan kwaikwayo. An haife ta kuma ta girma a Barranquilla, ta fara wasan ta na farko a karon farko a karkashin Sony mawaki Colombia lokacin tana shekara 13. Hakan ya biyo bayan gazawar kasuwanci ta kundin ''kaskon'' farko na Colombia biyu, ''Magia'' (1991) da ''Peligro'' (1993), ta yi fice a kasashe masu magana da harshen Spanish tare da kundin wakokin ta na gaba, ''Pies Descalzos'' (1995) da ''Dónde Están los Ladrones?'' (1998). Shakira ta shiga kasuwa da harshen Turanci tare da kundin wakan nata na biyar, ''Loundry Service'' (2001). Ya sayar da kwafi sama da miliyan sha uuku(13) sannan kuma ya lalata waƙaƙan na kasa-da-kasa " Duk lokacin da, Duk Inda " da " Yourarbar Aikinku ". Nasararta ta kasance mai karfafuwa tare da kundin gidan ''radiyon'' Spain ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005), ''Sale el Sol'' (2010), da kuma ''El Dorado'' (2017), duk wanda shugaba da <nowiki><i id="mwMw">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Top Latin Wakokin ginshiki kuma aka bokan Diamante da Rikodi Masana'antu Kungiyoyin kasarAmurka. A halin yanzu, ''hotan'' nata na Ingilishi ''Oral Fixation, Vol. 2'' (2005), ''She Wolf'' (2009) da ''Shakira'' (2014) duk sun kasance tabbataccen zinare, platinum, ko platinum da yawa a cikin kasashe daban-daban na duniya. Wasu wakokinta sun yi jerin gwano a lamba daya a kasashe da yawa, da suka hada da " La Tortura ", " Hips Kada Lie ", " BmMasu kyauwun Karya ", " Waka Waka (Wannan Lokaci ga Afirka) ", " Loca ", da " Chantaje ". Shakira ta yi aiki a matsayin koci a lokutan biyu na gasar wakokin talabijin na Amurka mai ''taken Muryar Amurka'' daga shekarar 2013 zuwa shekarar 2014. Shakira ta samu lambobin yabo da yawa, gami da Grammy Lamban yabo uku, Grammy Latin goma sha uku, Kyautar MTV Video waka Lanbobin yabo bakwai, Kyautar Takaitaccen Tarihi na Burtaniya, Kyautar Miliyan talatin da tara ta Kudin Latin Waka Lanban yabo da tauraruwa akan Hollywood Walk of Fame . A shekara ta 2009, ''Billboard ya'' jera ta a matsayin Babban Mawakin Latin na Artade na Latinan shekaru. Bayan sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya, Shakira ta kasance Diyan manya masu fasahar kidan duniya . An zabe ta a matsayin mai zane-zane ta Latin da aka fi sani a kan Spotify kuma ta zama dayan mata masu fasaha uku kawai don samun bidiyo biyu na YouTube da suka wuce dala biliyan biyu . Saboda aikinta na kyauta tare da Barefoot Foundation da kuma gudummawar da ta bayar wajen kide-kide, ta sami lambar yabo ta Latin ta Academyan Wasan Kwafi ta Latin shakira ta kasance matar Gerrard Pique wanda yake kasan catalunya dake kasar Spain,wanda yake taka leda kulob din Barcelona dake kasan spain. == Farkon rayuwa == [[File:Shakira - Milan.jpg|thumb|Shakira]] An haife ta ranar 2 ga watan Fabrairu shekarar alif 1977, a Barranquilla, Columbia, ita kaɗai ce ɗa William Mebarak Chadid da Nidia Ripoll Torrado. Kakannin kakanta sun yi ƙaura daga [[Lebanon]] zuwa [[New York (birni)|New York City]], inda aka haife mahaifinta. Sannan mahaifinta ya yi gudun hijira zuwa Colombia yana da shekaru 5. Sunan ''Shakira'' ( Arabic ) Shi ne Larabci for "m", da mata nau'i na sunan ''Gumi'' ( Arabic ). Daga mahaifiyarta, tana da Mutanen Espanya da asalin Italiyanci . Ta girma Katolika kuma ta halarci makarantun Katolika. Tana da olderan tsofaffin rabin-ɗiyan-miji daga ɗaurin mahaifinta na baya. Shakira ta kwashe yawancin samartakarta a Barranquilla, wani gari da ke bakin gabar arewacin Caribbean a gabar Kolombiya, ta kuma rubuta waka ta farko, wacce ake wa lakabi da "La Rosa De Cristal / The Crystal Rose", lokacin tana shekara hudu. Lokacin da take girma, tana sha'awar kallon mahaifinta tana rubuta labarai a kan rubutun keken rubutu, sannan ta nemi daya a matsayin kyautar Kirsimeti. Tun tana da shekaru bakwai, ta sami wannan nau'in buga rubutun, kuma ta ci gaba da rubuta wakoki tun lokacin. Wadannan waƙoƙin ƙarshe sun samo asali zuwa waƙoƙi. Lokacin da Shakira ta kasance shekara biyu, wani ɗan uwan rabin ya mutu a cikin haɗarin babur; Shekaru shida bayan haka, tana da shekara takwas, Shakira ta rubuta waƙarta ta farko, mai taken "Tus gafas oscuras / Gilashin duhu mai duhu", wanda mahaifinta ya yi wahayi, wanda tsawon shekaru ya rufe gilashin duhu don ɓoye baƙin cikin. Lokacin da Shakira ta kasance hudu, mahaifinta ya kai ta wani gidan cin abinci na Gabas ta Tsakiya, inda Shakira ta fara jin doumbek, daddaren gargajiyar gargajiya da ake amfani da ita a cikin waƙar Larabci kuma wacce ke tare da raye-rayen ciki . Ta fara rawa a kan tebur, kuma kwarewar ta sa ta fahimci cewa tana son zama mai wasan kwaikwayo. Ta ji singing ga makaranta da kuma malamai (har ma da nuns) a ta Katolika makaranta, amma a na biyu aji, ta yi watsi da makaranta mawaka saboda ta vibrato ya yi karfi. Malamin waƙoƙin ya gaya mata cewa ta yi kara "kamar akuya". A makaranta, ta sau da yawa ya aiko daga aji saboda ta Hyperactivity (ADHD). Ta ce an kuma santa da "yarinyar rawa na ciki", kamar yadda za ta nuna kowace Juma'a a makaranta adadin da ta koya. Ta ce "Na gano yadda nake sha'awar yin wasan kwaikwayon rayuwa," in ji ta. Don nuna godiya ga Shakira game da tarbiyyar da ta yi, mahaifinta ya kai ta wani wurin shakatawa na gida don ganin marayu da ke zaune. Hotunan sun kasance tare da ita, sannan ta ce wa kanta: "Wata rana zan taimaki waɗannan yaran lokacin da na zama mashahurin ɗan wasan kwaikwayo." Tsakanin shekarun 10 zuwa 13, an gayyaci Shakira zuwa wasu al'amuran daban-daban a Barranquilla kuma ya sami yabo a yankin. A wannan lokacin ta sadu da mai gabatar da wasan kwaikwayo na gida Monica Ariza, wanda ya burge ta kuma a sakamakon hakan ya yi ƙoƙarin taimaka wa aikinta. A lokacin da yake tashi daga Barranquilla zuwa [[Bogotá]], Ariza ya shawo kan zartarwa mai gabatarwa Sony Kolombiya Ciro Vargas don yin duba ga Shakira a harabar otal. Vargas ya riƙe Shakira cikin girmamawa kuma, yayin da ya dawo ofishin Sony, ya ba kaset ɗin waƙa da daraktan zane-zane. Koyaya, daraktan bai yi matukar farin ciki ba kuma yana tunanin Shakira wani abu ne na "asarar rai". Ba a manta kuma har yanzu ya yarda cewa Shakira yana da baiwa, Vargas ya kafa duba a cikin Bogotá. Ya shirya wa shugabannin zartarwar na Sony Columbia don isa wurin binciken, tare da tunanin mamakinsu da aikin Shakira. Ta yi waƙoƙi uku ga masu zartarwar kuma ta burge su har ta isa a sanya mata hannu don rakodin kundin hotuna uku. == Aiki == === 1990–1995: Farko === Wakar Shakira ta farko, ''Magia'', an yi ta ne tare da Sony Music Columb a shekarar alif 1990, lokacin tana 'yar shekara 13 kacal. A songs ne mai tarin sanya ta ta tun ta kasance guda takwas, gauraye pop-rock ballads kuma disco uptempo songs tare da lantarki masu raka. An saki kundin a watan Yuni na shekarar alif 1991, kuma an nuna "Magia" da wasu wayoyi ukun. Kodayake ya yi kyau sosai a rediyo na Colombian kuma ya ba wa Shakira matasa da yawa, kundin bai inganta sosai ba saboda an sayar da kwafin 1,200 kawai a duk duniya. Bayan ƙarancin aikin ''Magia'', alamar Shakira ta bukaci mata ta koma ɗakin karatun don sakin wani abin biyo baya. Duk da cewa ba a san ta sosai ba a wajen kasarta ta asali a lokacin, amma an gayyace ta Shakira da ta halarci Gasar Rauni ta Duniya na Viña del Mar a watan Fabrairun, shekarar alif 1993. Bikin ya baiwa masu son Latin Amurka fatan samun damar yin wakokinsu, sannan kuma kwamitocin mahukunta suka zabi wanda ya lashe gasar. Shakira ta yi wasan siraran "Eres" ("Kuna") kuma ta lashe ganima a matsayi na uku. Ofaya daga cikin alƙalai waɗanda suka zabe ta don cin nasarar shine ɗan shekaru 20 Ricky Martin, wanda asalinsa ya samo asali daga kasancewarsa memba a Menudo . Shakira album na biyu na studio, mai taken ''Peligro'', an sake shi a cikin Maris, amma Shakira bai ji daɗin sakamakon ƙarshe ba, galibi yana ɗaukar batun samarwa. An fi karɓar kundin album ɗin fiye da na ''Magia'', kodayake ana ganin cinikayyar kasuwanci saboda ƙin Shakira ya ƙi tallata shi ko inganta shi. Shakira daga nan ta yanke shawarar ɗaukar hiatus daga yin rikodi don ta iya kammala karatun sakandare. A wannan shekarar, Shakira ta tauraro a cikin jerin fina-finai na kasar Columbia mai suna ''The Oasis'', ba tare da dogara da bala'in Armero ba a cikin shekarar alif 1985. Tun daga wannan lokacin, aka jawo kundin albums din daga fitarwa kuma ba a dauke su a matsayin kundin tarihin Shakira amma a maimakon hakan Albums na ingantawa. Shakira ta fara rikodin waƙar " ó Dónde Estás Corazón? " (Daga baya aka sake ta kan kundin nata mai suna ''Pies Descalzos'' ) don kundin shirya fim ɗin ''Nuestro Rock'' a shekarar alif 1995, wanda aka fito dashi na musamman a Kolumbia. Hoton ''Pies Descalzos ya'' kawo babban shahara a Latin Amurka ta hanyar mawakan "Estoy Aquí", "Pies Descalzos, Sueños Blancos" da "Dónde Estás Corazón". Shakira ya kuma yi rikodin waƙoƙi guda uku a cikin harshen Portuguese, mai taken "Estou Aqui", "Um Pouco de Amor", da "Pés Descalços". === 1995–2000: Juzuwar Latin === Shakira ta dawo zuwa rakodin kiɗa a ƙarƙashin Sony Music tare da Columbia Records a shekarar alif 1995, tare da Luis F. Ochoa, ta yin amfani da tasirin kiɗa daga ƙasashe da dama da kuma Alanis Morissette -oriented mutuma wanda ya shafi kundin kundin wakoki na biyu na gaba.   Wadannan rakodin sun lalata kundin shirye-shiryen na ukunsu, da kundin kasida na ta na duniya, mai taken ''Pies Descalzos'' . Rikodi don kundin ya fara a watan Fabrairu 1995, bayan nasarar ta "¿Dónde Estás Corazón?" . An saki kundin, ''Pies Descalzos'' a watan Fabrairu 1996. Ya kai lamba biyar akan ginshiƙi na Manyan Labarai na Allon Amurka. Kundin ya ba da lambar yabo shida, " Estoy Aquí ", wanda ya kai lamba ta biyu a kan taswirar Latin Amurka, " Dónde Estás Corazón? " Wanda ya kai lamba biyar akan taswirar Latin Amurka, " Pies Descalzos, Sueños Blancos " wanda ya kai lamba 11 akan taswirar Latin ta Amurka, " Un Poco de Amor " wanda ya kai lamba shida akan ginshiƙi na Amurka, " Antología " wanda ya kai lamba 15 akan ginshiƙi na Amurka, da " Se quiere, Se Mata " wanda ya kai lamba ta takwas akan Amurka Tsarin Latin. A watan Agusta 1996, RIAA ta sami tabbacin matsayin kundin platinum. A watan Maris na shekarar 1996, Shakira ta ci gaba da rangadinta na farko na kasa da kasa, wanda aka sanya wa suna kawai ''Tour Pies Descalzos'' . Yawon shakatawa ya kunshi wasan kwaikwayo 20 kuma ya ƙare a 1997. Hakanan a waccan shekarar, Shakira ta karbi kyaututtuka na Billboard Latin Music na Kyauta don Album na Year don ''Pies Descalzos'', Bidiyo na shekara don "Estoy Aqui", da Mafi kyawun Artist . ''Pies Descalzos'' daga baya ya sayar da kofi sama da miliyan 5, haifar da sakin kundin remix, kawai mai taken ''The Remixes'' . ''Har'' ila yau, ''remixes'' sun hada da juzu'i na Portuguese na wasu sanannun wakokinta, wadanda aka yi rikodin su saboda nasarar da ta samu a kasuwar ta Brazil, inda ''Pies Descalzos ta'' sayar da kwafin kusan miliyan daya. Album ɗinta na hudu mai taken ' ''Dónde Están los Ladrones'?'' Shakira tare da Emilio Estefan, Jr. a matsayin mai gabatarwa na zartarwa an sake shi a watan Satumbar 1998. Kundin, wanda aka yi wahayi da abin da ya faru a filin jirgin sama wanda a ciki an sace akwati mai cike da rubutattun wakoki, ya zama babban abin ''birgewa'' fiye da ''Pies Descalzos'' . Kundin kundi ya kai matsayi mafi girma na lamba 131 akan ''Billboard'' 200 kuma ya sami matsayi mafi girma akan ginshiƙi Albums na Amurka na makwanni 11. Tun daga yanzu an sayar da kofi sama da miliyan 7 a duk duniya da 1.5 &nbsp; miliyan kofe a cikin Amurka kadai, wanda ya sa ta zama mafi kyawun sayar da kundin wakokin Spanish a cikin Amurka guda takwas an karɓa daga kundi da suka hada da " Ciega, Sordomuda ", " Moscas En La Casa ", da " Babu Creo ", wanda ya zama ta farko guda zuwa chart a kan Amurka ''Allon tallace-tallace'' <nowiki><i id="mw9A">Allon tallace-tallace</i></nowiki> Hot 100, " Inevitable ", " tu ", " Si Te Vas ", " Octavo Dia ", da kuma " Ojos asi ". Shakira ita ma ta sami lambar yabo ta Grammy Award na farko a 1999 don Mafi kyawun Latin Rock / Album . Shakira's album's first live, ''MTV Unplugged'', an yi ta a cikin New York City ranar 12 ga Agusta 1999. Amincewa da manyan masu sukar Amurkawa ke yi, an nuna shi a matsayin daya daga cikin wasannin da ta fi yin fice. A watan Maris din 2000, Shakira ta fara ziyarar shakatawar ''Anfibio'', yawon shakatawa na watanni biyu na Kudancin Amurka da Amurka. A watan Agusta, 2000, ta sami kyautar MTV Video Music Award a cikin taken Zaɓaɓɓun Mutane &nbsp; - Mashahurin Mawakin Kasa da Kasa na "Ojos Así". A watan Satumbar 2000, Shakira ta yi "Ojos Así" a wajen bikin kaddamar da lambar yabo ta Latin Grammy, inda aka ba ta jerin gwanoni guda biyar: Album of the Year da Mafi kyawun Vaukar hoto ta ''MTV Unplugged'', Mafi kyawun Rockwar Dutse na Mace don "Octavo Día ", Mafi kyawun Vwafin Tsarin Mace Mai Tsayi da Mafi kyawun Musicaramar Bidiyo na Bidiyo don bidiyon don" Ojos Así ". === 2001 --2004: Canjin Ingilishi tare da ''Sabis ɗin Laundry'' === Bayan nasarar ''Dónde Están los Ladrones?'' da ''MTV Unplugged'', Shakira ya fara aiki a kan kundin kida na Ingilishi. Ta koyi Turanci ne da taimakon Gloria Estefan . Ta yi aiki sama da shekara guda kan sabon kayan don kundin. " Duk lokacin da, " Duk inda ", da ake kira" Suerte "a cikin ƙasashen masu magana da harshen Spanish, aka fito da shi a matsayin na farko kuma yana jagoranci guda ɗaya daga cikin kundin waƙoƙin Ingilishi na farko da kundin studio na biyar a cikin tsawon tsakanin Agusta 2001 da Fabrairu 2002. Waƙar ta sami tasiri mai ƙarfi daga waƙar Andean, gami da charango da panpipes a cikin kida. Ya zama babban nasarar duniya ta hanyar kai lamba ta farko a yawancin ƙasashe. Wannan kuma shine nasarar ta farko a cikin Amurka, ta hanyar kaiwa lamba ta shida akan Hot 100. [[File:Shakira_in_concert.jpg|right|thumb| Shakira kafin ta shiga cikin shirin Tafiya ta Mongoose a 2003 ]] Shakira album na biyar na studio da kundin harshen Turanci na farko, mai taken ''Laundry Service'' a cikin kasashen da ke magana da Turanci da ''Servicio De Lavanderia'' a Latin Amurka da Spain, an sake su a ranar 13 ga Nuwamba 2001. Kundin album din ya yi karo da lamba uku akan kwalin ''Billboard'' 200 na Amurka, yana sayar da sama da adadi 200,000 a satin farko. Daga baya RIAA ta sami ingantaccen kundin platinum sau uku a cikin Yuni 2004. Ya taimaka wurin kafa rawar kidan Shakira a babbar kasuwar Arewacin Amurka. An dauki waƙoƙi guda bakwai daga cikin kundin kamar "Duk lokacin da, Duk Inda" / "Suerte", " Carƙashin Kayanka ", " ƙin yarda (Tango) " / " Te Aviso, Te Anuncio (Tango) ", " The Daya ", " Te Dejo Madrid "," Que Me Quedes Tú ", da" Waka zuwa Doki ". Saboda an kirkiro kundin ne saboda kasuwar Turanci, sai dutsen da kidan yaddar shakatawa ta kasar Sipaniya ta sami nasarorin mai sauki, tare da wasu masu sukar cewa kwarewar turancin ta ba ta iya rubuta wakoki; ''Rolling Stone'', a ɗayan, ya bayyana cewa "tana jin muryar wauta" ko "sihirin Shakira ya ɓace cikin fassarar". Elizabeth Mendez Berry ta bayyana irin wannan ra'ayi a cikin " Vibe ": "Yayin da kundin wayoyinta na harshen Spanish suka haskaka da kyakkyawar kade-kade, wannan rikodin ya cika da kima, cikin kiɗa da na kiɗa. [. . . ] Ga masoyan Anglophone Latin, waƙoƙin Shakira an bar su da hasashe. " <ref>Elizabeth Mendez Berry. "Shakira. Laundry Service". In: [[Vibe (magazine)|Vibe]], vol. 9, No. 12, p. 188.</ref> Duk da wannan gaskiyar, kundin ya zama mafi kyawun sayar da kundin 2002, yana sayar da kofi sama da miliyan 20 a duk duniya. kuma ta zama album mafi nasara na aikinta har yau. Kundin ya sami lakabi a matsayin babbar mai zane ta Latin a duniya. A kusa da wannan lokacin, Shakira kuma ta fitar da waƙoƙi huɗu don Pepsi don haɓakawa a cikin kasuwannin Turanci: "Ka nemi ƙari", "Pide Más", "Knock on Door na", da "Pídeme el Sol". A 2002, a MTV Icon na Aerosmith a watan Afrilun 2002, Shakira ya yi " Dude (Yayi kama da Mata) ". Ta kuma shiga cikin Cher, Whitney Houston, Celine Dion, Mary J. Blige, Anastacia, da Dixie Chicks don ''VH1 Divas Live Las Vegas'' . A watan Satumba, ta ci lambar yabo ta Zabi na Masu kallo a Duniya a MTV Video Music Awards tare da "Duk lokacin da, Duk inda". Ta kuma sami lambar yabo ta Latin Grammy Award don mafi kyawun Musicaukaka Tsarin Kiɗan Kiɗa don fassarar bidiyon Sifen. A watan Oktoba, ta sami lambar yabo ta MTV Video Music Awards Latin America don Mafi kyawun Mawakin Mata, Mafi kyawun Mashahuran Art, Mafi Artist &nbsp; - Arewa (Yankin), Bidiyo na shekara (don "Suerte"), da kuma Artist of the Year. A watan Nuwamba, ta fara yawon shakatawa na Mongoose tare da nishaɗi 61 waɗanda ke faruwa daga Mayu 2003. Yawon shakatawa kuma ita ce farkon ziyararta ta duniya, kamar yadda aka buga ƙafafu a Arewacin Amurka, Kudancin Amurka, Turai da Asiya. Alamar Shakira, Sony BMG, ita ma ta fito da mafi girman rubuce-rubucen Spanish ɗin, ''Grandes Éxitos'' . Hakanan an fitar da DVD da kundin waƙoƙi 10, mai taken ''Live &amp;amp; Off Record'', kuma an sake shi a cikin 2004, don tunawa da Yawon Mongoose. === 2005–2007: ''Fijación Oral, Volumen Uno'' da ''Gyara Oral, Juz'i na biyu'' === Shakira ta shida na studio album, ''Fijación Oral, Volumen Uno'', an saki a watan Yuni 2005. Jagoran guda daya daga kundin kundin, " La Tortura ", ya kai kan 40 a kan Hot 100. Waƙar kuma ta ƙunshi tauraron sararin samaniya Alejandro Sanz . Shakira ta zama mawaki na farko da ya yi waƙar yaren Sifen a ''MTV Video Music Awards'' a 2005. An karɓi kundin album ɗin sosai. An debi lamba ta hudu a kan ''kwalin Billboard'' 200, inda aka sayar da kofi 157,000 a satin farko. Tun daga nan ta sayar da kofi fiye da miliyan biyu a cikin Amurka, ta sami takardar shaida 11 × Platinum (filin Latin) daga RIAA. Sakamakon tallace-tallace na sati na farko, kundin ya zama mafi girma na halarta na farko don kundin harshen faransanci. Bayan kawai ranar saki a Latin Amurka, kundi ya sami takaddun shaida. A Venezuela, ta sami takardar shedar Platinum, a Columbia, takardar shaidar Platinum ta sau uku, yayin da a Mexico ke buƙatar karɓar jigilar kayayyaki kuma kundi bai kasance ba bayan kwana ɗaya kawai da aka sake. Har ila yau, an sake fitowar wasu guda huɗu daga cikin kundin: " A'a ", " Día de Enero ", " La Pared ", da " Las de La Intuición ". ''Fijación Oral, Vol. 1'' tun lokacin da aka sayar da kofi sama da miliyan hudu a duk duniya. A ranar 8 ga Fabrairu 2006, Shakira ta lashe lambar yabo ta Grammy ta biyu tare da cin nasarar ''Best Latin Rock / Alternative Album'' for ''Fijación Oral, Vol. 1'' . Ta karɓi lambar yabo ta Latin Grammy guda huɗu a cikin Nuwamba 2006, inda ta lashe lambobin yabo na Rajkodin na shekarar, Song of the Year for "La Tortura", Album of the Year da kuma mafi kyawun ''Vaukar hoto'' na ''Fijación Oral, Vol. 1'' . [[File:Shakira_Rio_06.jpg|left|thumb| Shakira tana yin wasan kwalekwale a Dutsen Rio a 2006 ]] Jagora na daya don kundin album na bakwai na Shakira, ''Oral Fixation, Vol. 2'', " Kar ku damu ", ya kasa cimma nasarar ginshiƙi a Amurka ta hanyar rasa manyan 40 akan Hot 100. Amma ya kai ga manyan kasashe 20 a cikin mafi yawan ƙasashe na duniya. Shakira album na biyu na Ingilishi na biyu da kundin studio na bakwai, ''Gyaran Oral, Vol. 2'', an sake shi a ranar 29 Nuwamba 2005. Kundin kundi ya buga a lamba biyar akan ''Billboard'' 200, yana sayar da kwafin 128,000 a satin farko. Kundin ya ci gaba da sayar da 1.8 &nbsp; rikodin miliyan a Amurka, da fiye da miliyan takwas kwafin a duk duniya. Duk da gazawar kasuwancin kundin jagora guda a Amurka, ya ci gaba da kawo karin wasu mata biyu. " Hips Kada Kuyi Layi ", wanda ya nuna Wyclef Jean, an sake shi azaman na biyu na kundin a watan Fabrairu 2006. Zai zama lambar farko ta Shakira ta farko a kan ''Billboard'' Hot 100, ban da ta kai lamba ta daya a cikin kasashe 55. Shakira da Wyclef Jean suma sun yi rikodin wakokin Bam din don zama wakar bikin rufe gasar cin Kofin Duniya na FIFA 2006 . Daga baya Shakira ta saki na uku kuma na karshe daga kundin, " Ba bisa doka ba ", wanda ya fito da Carlos Santana, a cikin Nuwamba 2006. Daga nan sai ta fara zagayawa cikin yawon shakatawa wanda aka fara a watan Yunin 2006. Yawon shakatawa ya kunshi hotuna 125 tsakanin Yuni 2006 da Yuli 2007 tare da ziyartar nahiyoyi shida. A watan Fabrairu 2007, Shakira yi karo na farko a cikin 49th Grammy Awards kuma aikata da gabatarwa domin Best Pop tare da haɗin gwiwar Vocals for "kwatangwalo kada ka karya" da Wyclef Jean. A ƙarshen 2006, Shakira da Alejandro Sanz sun haɗu don mawak'in " Te lo Agradezco, Pero No ", wanda ke fitowa a cikin kundi na Sanz ''El Tren de los Momentos'' . Waƙar ta kasance mafi girman goma da aka buga a Latin Amurka, kuma ta karɓi ''taswirar'' waƙoƙin ''Billboard'' Hot Latin Tracks. Shakira ya kuma yi aiki tare da Miguel Bosé akan mawakan " Si Tú Babu Vuše ", wanda aka saki a cikin kundin gidan ''Papito na Bosé'' . A farkon 2007, Shakira ya yi aiki tare da mawakiyar R&amp;amp;B Beyoncé Knowles don waƙar " Kyawawan Liar ", wanda aka saki a matsayin na biyu da aka fito daga fitowar kundin ''wakokin'' Beyoncé ''B'Day'' . A watan Afrilun 2007, ɗayan ya tsallake wurare 91, daga 94 zuwa uku, akan ''ginshiƙi na Billboard'' Hot 100, yana kafa rikodin don motsi mafi girma a cikin tarihin ginshiƙi a lokacin. Wannan kuma lambar ta farko ce a jerin Yarjejeniyar Singles ta UK . Waƙar ta samo musu lambar yabo ta Grammy don Kyautata Haɓakar Popwazo da Vaukaka . Shakira ita ma an ba ta a wakar Annie Lennox " Sing ", daga kundin ''waƙoƙin Mass Destruction'', wanda kuma ya ƙunshi sauran mata mawaƙa 23. A ƙarshen 2007, Shakira da Wyclef Jean sun rubuta jigon biyu, "Sarki da Sarauniya". An nuna waƙar a wajan Wyclef Jean ta 2007 ''Carnival Vol.'' ''II: Memoirs na Baƙi'' . Shakira ta rubuta wakoki, tare kuma suka hada kade-kade, don sabbin wakoki guda biyu wadanda suka fito a fim din ''soyayya a Lokacin Cholera'', dangane da littafin da mawaki dan kasar Colombia Gabriel García Márquez ya rubuta . García Marquez da kansa ya nemi Shakira don rubuta waƙoƙin. Waƙoƙin da Shakira suka bayar don sautin waƙoƙin sun kasance "Pienso en ti", waƙoƙi daga kundin waƙar Shakira na ''Pies Descalzos'', "Hay Amores", da "Despedida". An zabi "Despedida" don Mafi Kyawun Rawa a Kyauta ta 65 ta Zinare . === 2008–2010: ''Ta Wolf'' === [[File:Shakira_Rio_02.jpg|thumb| Shakira a Dutse a bikin Rio a 2008 ]] A farkon 2008, Forbes mai suna Shakira ta kasance mace ta huɗu da ta sami kuɗi a masana'antar kiɗa. Sannan, a watan Yuli na waccan shekarar, Shakira ya sanya hannu a kan $ 300 &nbsp; miliyan kwangila tare da Live Nation, wanda zai kasance yana aiki har shekaru goma. Uringungiyar masu yawon shakatawa kuma ta ninka matsayin rakodin rikodi wanda ke inganta, amma ba ya sarrafawa, waƙar da masu fasahar sa ke sakewa. Yarjejeniyar Shakira tare da Epic Records ya kira ƙarin kundin hotuna guda uku kuma &nbsp; - daya cikin Ingilishi, ɗayan Spanish, da tarawa, amma an tabbatar da rangadin da sauran haƙƙin yarjejeniyar Live Nation ta fara aiki nan take. A cikin watan Janairun shekara ta 2009, Shakira ya yi a bikin Lincoln " Muna Daya Mu " don girmama bikin rantsar da Shugaba [[Barack Obama]] . Ta yi " Mafi Girma ƙasa " tare da Stevie Wonder da Usher . ''She Wolf'', an sake shi a watan Oktoba na 2009 a cikin gida kuma a ranar 23 Nuwamba 2009 a Amurka Kundin ya karɓi mafi kyawun ra'ayoyi daga masu sukar, kuma an haɗa shi a cikin ƙarshen shekara ta "All Albusic Albums," "umsan Albums na Latin," da kuma jerin sunayen "Abubuwan Aljihunan Pop Albattu". ''Ita Wolf ta'' isa lamba ta daya a jerin hotunan Argentina, Ireland, Italiya, Mexico da Switzerland. Hakanan an tsara shi cikin manyan biyun a Spain, Jamus da United Kingdom. An kirga shi da lamba goma sha biyar akan <nowiki><i id="mwAdg">Billboard</i></nowiki> 200 . ''Ita Wolf'' ta sami karbuwa na platinum sau biyu a Columbia da Mexico, da platinum a Italiya da Spain, da zinare a kasashe da dama ciki har da Faransa da Ingila. Kundin ya sayar da 2 &nbsp; miliyan biyu kofe a duk duniya, zama ɗaya daga cikin albuman wasan kwaikwayon Shakira mafi ƙarancin ingancin studio har yau dangane da tallace-tallace. A watan Mayu, Shakira ya yi hadin gwiwa tare da kungiyar Afirka ta Kudu Freshlyground don kirkirar waka ta zahiri a Gasar Cin Kofin Duniya ta FIFA a Afirka ta Kudu a 2010 . " Waka Waka (Wannan Lokaci for Afirka) ", wanda dogara ne a kan wani gargajiya na Kamaru sojoji ta Fang song mai taken " Zangalewa " da kungiyar Zangalewa ko Golden Sauti . Daga baya ya kai ga manyan kasashe 20 a Turai, Kudancin Amurka da Afirka da kuma manyan 40 a Amurka kuma Shakira ce ta buga a gasar cin kofin duniya. Ya zama mafi girman-sayar da Gasar cin Kofin Duniya na kowane lokaci. === 2010-2015: ''Sale el Sol'' da ''Shakira'' === [[File:Usher_and_Shakira_at_the_Obama_inauguration,_2009_(cropped1).jpg|right|thumb| Shakira wanda ya yi wasan kwaikwayon a Mu Mu Daya: Bukin bikin rantsar da Obama a bikin Licoln a shekara ta 2009 ]] A watan Oktoba na 2010, Shakira ta fito da kundin shirye-shiryenta na tara, mai taken ''Sale el Sol'' . Kundin ya karɓi yabo mai mahimmanci kuma an haɗa shi a cikin 'All Albusic' Albums na 2010 da aka fi so da jerin sunayen itean Wasannin Latin na 2010 "na ƙarshen shekara. A yayin bikin bayar da lambar yabo ta Latin Latin ta 2011, an zabi ''Sale el Sol'' don " Album of the Year " da " Mafi kyawun Maballin Var Popaukakar Mace ", inda ya lashe kyautar a rukunin na ƙarshe. Kasuwanci wannan kundin nasara ce a duk faɗin Turai da Kudancin Amurka, ''Sale el Sol'' ya nuna alamun attajirin ƙasashen Belgium, Croatia, Faransa, Mexico, Portugal da Spain. A cikin Amurka, an yi <nowiki><i id="mwAgM">lissafin</i></nowiki> lamba 7 a kan <nowiki><i id="mwAgM">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 wanda ke nuna mafi girma na farko ga kundin Latin a shekara kuma shi ne kundin album na biyar da Shakira ya fara a lamba ta farko. A cewar ''Billboard'', kashi 35% na tallace-tallace na makon farko an yaba da su ne don siyayya mai ƙarfi na dijital. Hakanan kundin ya sanya lamba daya a duka manyan kundin kundin Latin, da taswirar Latin Pop Albums, tare da samun babban tallace-tallace na dijital a yankin. Jagoran guda daya, " Loca ", shine lamba daya a cikin kasashe da yawa. Kundin ya sayar da kofi fiye da miliyan 1 a duk duniya cikin makonni 6, kuma sama da miliyan 4 tun lokacin da aka fito da shi. A watan Satumbar, Shakira ta hau kan Sun Sunzo Yawon Duniya, don tallafawa wasu kundin wakoki biyu da ta kwanannan. Ziyarar ta ziyarci kasashe a Arewacin Amurka, Turai, Kudancin Amurka, Asiya, da Afirka tare da nishadi 107 cikin duka. Wadanda suka so yin yawon shakatawa sun nuna shakku kan lamarin, wadanda suka yaba da kasancewar matakin Shakira da kwazonta yayin wasanninta. A 9 Nuwamba 2011, Shakira ya kasance mai daraja a matsayin Latin na Kwalejin Hoto na Latin kuma ya yi murfin waƙar Joe Arroyo "En Barranquilla Me Quedo" a Cibiyar Ayyukan Mandalay Bay a matsayin kyauta ga mawaƙin, wanda ya mutu a baya cewa shekara. A shekara ta 2010 Shakira tare da hadin gwiwar rakumi Pitbull don rera taken " Samu Ya Fara ", wanda aka shirya shi zai zama jagora guda daya daga cikin kundin shirye-shiryen Pitbull mai zuwa, ''Duniya Warming'' . An sake ɗayan ɗayan ranar 28 ga Yuni 2012. An kuma sanya ta a Roc Nation a karkashin jagorancin gudanar da kundin shirye-shiryenta mai zuwa. A ranar 17 ga Satumba, 2012, an ba da sanarwar cewa Shakira da Usher za su maye gurbin Christina Aguilera da CeeLo Green don wasa na huɗu na TV na Amurka ''Muryar'', tare da Adam Levine da Blake Shelton . Shakira ta sanar da cewa za ta mai da hankali kan sabon kundin wakinta a cikin bazara kuma daga karshe ta dawo domin wasan ta na shida a watan Fabrairun 2014. [[File:Shakira_2014.jpg|right|thumb| Shakira a taron manema labarai don bikin rufe gasar cin kofin kwallon kafa na FIFA na 2014 ]] Shakira da farko ta yi shirin fito da sabon kundin wakinta a shekarar 2012, amma saboda haihuwarta, an yi jinkiri kan sakin guda da bidiyon. A watan Disambar 2013, an ba da sanarwar cewa sabuwar Shakira ta yi jinkiri har zuwa watan Janairun 2014. Shakira's album mai taken lakabi na goma na fim din aka sake shi daga 25 Maris 2014. Kasuwanci album ɗin sun yi ƙibla a lamba biyu a kan <nowiki><i id="mwAjw">taswirar Billboard na</i></nowiki> Amurka 200 tare da tallan tallan farko na kwafin 85,000. Yin hakan, ''Shakira ta'' zama mafi girman mawaƙan mawaƙa akan ginshiƙi, kodayake ta sami mafi ƙarancin siyar da aka siyar a sati na farko (don kundin harshen Ingilishi). Kundin katange guda uku. Bayan fitowar mawaƙa guda biyu ta farko daga kundi, " Ba za ku iya tunawa ba ku manta da ku " da " Empire ". RCA ta zaɓi "Dare (La La La)" a matsayin na uku. An fito da nau'in gasar cin kofin duniya a hukumance a ranar 27 ga Mayu don tasirin tashoshin rediyo, yana da fasalin mawaƙin Brazil Carlinhos Brown . A ranar 13 Yuli 2014, Shakira ya yi " La La La (Brazil 2014) " tare da Carlinhos Brown a wurin bikin rufe gasar cin kofin duniya na FIFA na 2014 a filin wasa na Maracanã . Wannan wasan ya zama bayyanuwa ta uku a jere a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. === 2016 – yanzu: ''El Dorado'' da Super Bowl LIV === Shakira tana da rawar murya a cikin Disney animation fim din ''Zootopia'', wanda ya nuna guda ɗaya " Gwada Komai ", wanda aka saki a 10 Fabrairu 2016. Shakira ta fara aiki a kan kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya a farkon 2016. A watan Mayun 2016, ta yi aiki tare da mawakiyar Kolombiya Carlos Vives akan waƙar " La Bicicleta ", wacce ta je lashe lambar yabo ta Latin Grammy don rakodin shekarar da Song of the Year . A ranar 28 ga Oktoba 2016, Shakira ta saki “ Chantaje ” guda ɗaya tare da mawakiyar Kolombiya Maluma ; duk da cewa waƙar waka ce daga kundin shirye-shirye na goma sha ɗaya mai zuwa, ba a yi niyyar zama shi kaɗai ba. Waƙar ta zama bidiyon YouTube da aka fi gani a YouTube, sama da 2.1 &nbsp; biliyan biliyan tun daga 1 Yuni 2018. A 7 Afrilu 2017, Shakira ya saki waƙar " Me Enamoré " a matsayin jami'in hukuma na biyu da aka karɓa daga kundin shirye-shiryenta na goma sha ɗaya ''El Dorado ,'' wanda aka saki a 26 Mayu 2017. Ta kuma fito da waƙar " Perro Fiel " wanda ke nuna Nicky Jam a matsayin wacce ta inganta don kundin a ranar 25 ga Mayu 2017. Sanarwar hukumarta a matsayin na uku ta faru a 15 Satumba 2017, a wannan ranar bidiyon kiɗan nata, wanda aka yi fim a Barcelona a ranar 27 Yuli 2017, an sake shi. Kafin a sake shi azaman guda, "Perro Fiel" an riga an tabbatar dashi azaman zinare a Spain don siyar da kofen 20,000 akan 30 ga Agusta 2017. An ba da sanarwar yawon shakatawa na El Dorado a ranar 27 ga Yuni 2017, ta hanyar asusun Shakira ta hanyar Twitter, kuma Rakuten ya shirya shi. Sauran abokan aikin da aka sanar da rangadin sune Live Nation Entertainment 's's World Toing Division (wacce a baya tayi hadin gwiwa da Shakira akan ita The Sun Comes World Tour ) da Citi, wacce sanarwar ta fitar mai suna, bi da bi, mai samarwa da kuma katin bashi na wasan Arewacin Amurka na yawon shakatawa. Za a fara rangadin, a ranar 8 ga Nuwamba, a [[Köln|Cologne]], Jamus. Amma saboda matsalolin muryar da mawakiyar ta samu lokacin karatun ta, an soke ranar wata daya kafin jadawalin balaguro na asali, kuma an sanar da cewa za a sake sabunta ta zuwa wani lokaci mai zuwa. A ranar 9 ga Nuwamba, saboda wannan dalili, ita ma ta ba da sanarwar jinkirtawa zuwa ranakun da za a sanya a gaba, don tantancewa da sanarwa, ga duka wasannin a Paris, da kuma wadanda ke biye a Antwerp da [[Amsterdam]] . A ranar 14 ga Nuwamba, Shakira ta ba da sanarwar, ta hanyar shafukan sada zumuntarta, inda ta bayyana cewa ta sami jinya a cikin murfin dama na ƙarshenta a ƙarshen Oktoba, a jerin karatunta na ƙarshe, kuma don haka ta buƙaci ta saki muryarta don wani lokaci don murmurewa; wannan ya tilasta jinkiri game da rangadin na balaguron Turai zuwa 2018. Ana sa ran za a sanar da ranakun Latin ta Amurka daga baya, lokacin da yawon shakatawa ya ci gaba. Akwai shirye-shiryen kawo ziyarar, lokacin da ya dawo, zuwa kasashe kamar Jamhuriyar Dominica . Bugu da kari, wani dan jarida daga mujallar jaridar Brazil mai suna ''Destak ya'' sanar, a shafinsa na Twitter, cewa mawaki dan kasar Columbia zai ziyarci [[Brazil]] a watan Maris mai zuwa. Koyaya, a cewar wannan jaridar, saboda yanayin Shakira don ta murmure daga cutar sankarar macen-ta, an kuma sanya ranakun Latin Amurka zuwa rabin na biyu na 2018. Daga qarshe, Shakira ta murmure sosai daga cutarwar jinin da ta sha ta kuma sake komawa ranta, tana yin a [[Hamburg]], Jamus ranar 3 ga Yuni 2018. A watan Janairun 2018 ta sanar da ranakun zagayowar ranar balaguronta ta El Dorado . Ta fara farkon tafiyarta a Turai, daga [[Hamburg]], Jamus a ranar 3 Yuni sannan ta ƙare a [[Barcelona]], Spain a 7 Yuli. Daga nan sai ta ɗan dakata a Asiya a ranakun 11 da 13 ga Yuli, bayan haka ta tafi Arewacin Amurka. Ta fara lokacinta a can ranar 3 ga watan Agusta a Chicago kuma ta kare a San Francisco ranar 7 ga Satumba. Ziyarar ta ta zama ta Latin Amurka, an fara ne a [[Mexico (birni)|Mexico City]] a ranar 11 ga Oktoba kuma ta ƙare a [[Bogotá|Bogota]], Columbia ranar 3 Nuwamba. A watan Fabrairu na 2020, ita da Jennifer Lopez sun yi wasan share fage na wasan Super Bowl LIV . A cewar <nowiki><i id="mwAqU">Billboard</i></nowiki>, wasan rabin-lokaci yana da ra'ayin mutane miliyan 103. A YouTube, ya zama mafi yawan wasan kwaikwayon hutun lokaci a wancan lokaci. [[File:Shakira_Stops_By_Soundcheck_cropped.jpg|right|thumb| Shakira a shekarar 2010 ]] Game da wakokinta, Shakira ta faɗi cewa, "kiɗan da nake yi, ina tsammanin, haɗuwa ne da abubuwa daban-daban. Kuma koyaushe ina yin gwaji. Don haka na yi kokarin kada in takaita kaina, ko sanya kaina a wani rukuni, ko ... kasance mai zanen gidan kaso na. " Shakira ta faɗi a koyaushe cewa ta yi wahayi zuwa ga waƙar juyayi da waƙar Indiya, waɗanda suka rinjayi yawancin ayyukanta na baya. Har ila yau, al'adunta na larabawa sun yi tasiri a kansu, wanda hakan babban abin alfahari ne ga nasarar da ta samu a duniya da ta buga " Ojos Así ". Ta gaya wa Talabijin na Portuguese, "Yawancin ƙungiyoyi na sun kasance al'adun Arabiya ne." Ta kuma ambaci iyayenta da cewa sun kasance manyan masu bayar da gudummawa ga salon rawarta. Tana kuma yin tasiri sosai ta kade-kade ta Andean da kade- kaden gargajiya na Kudancin Amurka, ta yin amfani da kayan kida don wakokin Latin-pop-Latin. albunan ta na Spanish na baya, ciki har da ''Pies Descalzos'' da ''Dónde Están los Ladrones?'' kasance wani mix na jama'a kiɗan da Latin dutsen. Kundin kundin turanci na ''Girka'', ''Laundry Service'' da kuma kundin albums daga baya ya rinjayi pop pop da pop Latino . "Sabis ɗin wanki" shine farko album na dutsen pop, amma kuma yana jawo tasiri daga nau'ikan nau'ikan kiɗa. Mawaƙar ta yaba da wannan ga ƙabarta da aka hade ta, tana cewa: "Ni mai rikicewa ne. Wannan na ne. Ni sabani ne tsakanin baƙar fata da fari, tsakanin pop da dutsen, tsakanin al'adu - tsakanin mahaifina na Lebanon da kuma mahaifiyar mahaifiyata ta Sifen, wasan gargajiya na Columbia da kidan Arab da nake ƙauna da kidan Amurika. " Abubuwan larabawa da na Gabas ta Tsakiya waɗanda suka yi tasiri sosai akan ''Dónde Están los Ladrones?'' Har ila yau suna nan a cikin ''Sabis na Laundry'', galibi a kan "Eyes like Yours" / "Ojos Así". Hanyoyin kiɗa daga ƙasashe Kudancin Amurka sun haɗu akan kundin. Tango, wani salon rawa mai cike da rawa da sauri wanda ya samo asali daga [[Argentina]], ya fito fili a kan "Objection (Tango)", wanda kuma ya hada abubuwan dutsen da kuma zane . A uptempo hanya siffofi da wani guitar solo da wata gada a wadda Shakira kai rap -like maher. ''She Wolf'' ita ce kundin tsari na electropop wanda ya haɗu da tasiri daga tsarin kide kide na ƙasashe da yankuna daban-daban, kamar Afirka, Kolumbia, Indiya, da Gabas ta Tsakiya. Shakira cinye da album a matsayin "Sonic gwaji tafiya", ya ce cewa ta gudanar da bincike kaden daga kasashe daban-daban domin "hada lantarki da duniya sauti, kuwaru, clarinets, na Gabas kuma Hindu music, Dancehall, da dai sauransu" Kwakwalwar ta 2010, ''Sale el Sol'', dawowa ne ga farkonta wanda ya kunshi balands, waƙoƙin dutsen, da waƙoƙin Latin kamar " Loca ". Lokacin yana yarinya, Shakira ya rinjayi kiɗan kiɗan dutsen, yana sauraron manyan kiɗa kamar Led Zeppelin, Beatles, Nirvana, 'Yan Sanda da U2, yayin da sauran tasirinsa sun haɗa da Gloria Estefan, [[Madonna]], Sheryl Crow, Alanis Morissette, Marc Anthony, Meredith Brooks da The Cure . === Rawa === Shakira sanannu ne saboda rawar da take yi a cikin bidiyon kide-kide iri-iri da kuma kide-kide. Yunkurin da ta yi ya danganta ne da yanayin wasan rawa, wani bangare ne na al'adun Lebanon . Kullum tana yin daddare ; Shakira ta ce ta koyi irin wannan rawar yayin ƙuruciya tun ƙuruciya don shawo kan jin kunya. Ta kuma ambata a cikin wata hira ta MTV cewa ta koyi yadda ake ciki rawar ciki ta ƙoƙarin jefa wani tsabar kudin tare da ita. Sabanin rawar rawar Shakira an ce ta kebanta da ita a masana'antar da ta haɗu da rawar tsakiyar Gabas ta Tsakiya da rawar Latin. An ambaci rawar gwiwa hip a cikin waƙoƙi, kamar Fifth Harmony 's “Brave Honest kyakkyawa kyakkyawa”. HOTO <gallery> File:Shakira - Lisbon 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage Lisbon cikin Portugal a shekarar 2007 File:Shakira at Obama Inaugural (cropped).jpg|Shakira a Yayin rantsar da shugaba Obama File:Shakira - Lisboa 4-4-2007.jpg|Shakira Akan stage File:Shakira e Bachelet.gif|Shakira Yayin gayyata File:Shakira2009.jpg|Shakira a shekarar 2009 File:Shakira - Live Paris - 2010 (13).jpg|Shakira Yayin wakar ta live a Paris, France a shekarar 2010 File:Shakira Shakira at the Jingle Bell Ball (4165996888).jpg|Shakira a jingle bell File:Shakira Rio 08.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira - Milan.jpg|Shakira a Milan, Italy File:Macri at the Global Citizen stage 04.jpg|Shakira a global citizen File:Shakira Education.jpg|Shakira Akan ilimi File:Shakira Rio 07.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira Furgo.jpg|Shakira furgo File:Shakira on Soundcheck.ogv|Shakira a soundcheck File:Shakira Rio 05.jpg|Shakira a Rio Brazil File:Shakira.jpg|Shakira File:Waka Waka Shakira Logo.png|Shakira Waka Waka logo File:Shakira-11.JPG|Shakira a shekarar 2011 File:Shakira loca barcelona filmacion.jpg|Shakira a Barcelona, Spain File:Shakira Singapore GP.jpg|Shakira a Singapore File:Shakira-08.JPG|Shakira a shekarar 2012 </gallery> == Nasarori == [[File:EsculturaShakira.jpg|left|thumb| Statue of Shakira a Barranquilla, Kolumbia a watan Maris shekarar 2008 ]] Shakira ta sami lambobin yabo da yabo da yawa ga aikinta. Shakira ta sayar da fiye da miliyan 75 na rikodin duniya. Tsarin Kayan Watsa Labarai na Nielsen ya ce " Hips Kada Kuyi Layi " shine mafi kyawun waƙar da aka fi so a cikin mako guda a tarihin rediyo na Amurka. An buga shi sau 9,637 cikin sati daya. Shakira ta zama mawaki na farko a tarihin zane-zane na ''Billboard wanda'' ya sami lambar kwatankwacin lamba ta biyu akan Manyan Maina na 40 da kuma Yarjejeniyar Latin a cikin mako guda tare da yin haka "Hips Kada Kuyi Layi". Ari ga haka, ita kaɗai ce ɗan zane daga Kudancin Amurka da ta isa wurin lamba-aya a jerin ''Billboard'' Hot 100 na Amurka, jadawalin ARIA na Australiya, da kuma Yarjejeniyar Singles UK . Waƙarta " La Tortura " a lokaci ɗaya ta riƙe rikodin don ginshiƙi na Billboard's Hot Latin Tracks ginshiƙi, yana fitowa a lamba-daya fiye da kowane guda tare da jimlar makonni 25 ba a jere ba, rakodin da a yanzu Enrique Iglesias ke riƙe da shi " Bailando "tare da makonni 41. Nokia ta bayyana a cikin shekarar 2010, cewa akwai karin waƙoƙin Shakira a cikin shekarar da ta gabata fiye da kowane mawakiyar Latino a cikin shekaru biyar da suka gabata, kuma ''She Wolf'' ta kasance a cikin manyan abubuwanda aka saukar da 10 Latino. A shekarar 2010, ta kasance lamba 5 a kan <nowiki>'' Video Video's Mafi Yawancin Kwalliyar Horar da Mazauni na shekarar 2010 'tare da ra'ayoyi 404,118,932. A shekarar 2011, an karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mutumin Cibiyar Rajista na Latin na shekarar 2011 . Hakanan ta sami tauraro akan Hollywood Walk of Fame wacce take a 6270 Hollywood Blvd. Tun da farko, an ba ta tauraruwa ne akan Hollywood Walk of Fame a shekarar 2004, amma ta ki karbar tayin. A shekarar 2012, ta samu karramawar ta Chevalier De L'Ordre des Arts et des Lettres . A cikin 2014, Shakira ya zama wasan kwaikwayon kiɗa na farko da ya yi sau uku a Gasar Cin Kofin Duniya na FIFA. A wannan shekarar, Aleiodes shakirae, an sanya sunan wani sabon nau'in cutar parasitic bayan ta saboda yana sa mai masaukin ya 'girgiza kuma yayi biris'</nowiki> A cikin shekarar 2018, Spotify ta hada Shakira a cikin jerin manyan 10 mata masu zane-zane mata na shekaru goma akan dandamali, wanda ya sanya ta zama mafi girman zane-zane na Latin. Yanzu ta cancanci dala miliyan 300. <ref>https://www.standard.co.uk/insider/alist/shakira-net-worth-a4350396.html</ref> === Monumenti === A shekara ta 2006, an sanya wani mutum-mutumi mai tsini shida, tsayin kafa 16 na Shakira wanda mawakiyar Jamusawa Dieter Patt ya kafa a Barranquilla ta mahaifar Shakira a wurin shakatawa kusa da Estadio Metropolitano Roberto Meléndez, inda Shakira ta yi yayin Tafiya Gyarawar Oral . A watan Yuli na shekarar 2018 Shakira ta ziyarci Tannourine a [[Lebanon]] wanda shi ne ƙauyen iyayen kakarta. A yayin ziyarar Shakira ta ziyarci cibiyar ajiyar dabbobi a Tannourine, inda aka sanya mata wani fili a gandun daji, suna riƙe da suna “Shakira Isabelle Mebarak” === Legacy === Shakira fitacciyar mawakiya ce a waƙar Latin, kuma haɓakarta ga kasuwannin duniya ita ce irin da ''jaridar New York Times'' ta kirata da "Titan of Latin Pop" saboda matsayinta na musamman kuma jagorar kida a cikin kidan Latin tana cewa "Shakira ta titan Latin pop ce. . Duk da cewa sababbin tsararrun masu fasahar masu magana da harshen Spanish suna tsallaka zuwa fagen wakokin Amurka, fitowar Shakira ita kadai. ” Haka kuma, ''Forbes'' tana daukar Shakira a matsayin “abin mamaki” saboda nasarar da ba ta iya cim ma ta da daya daga cikin Latinas mafi karfi a duniya. Kwakwalwarta wacce ba a taɓa gani ba ta sa wa sauran masu fasaha na Latin Amurka ƙoƙarin hayewa, misali guda ɗaya shine tauraruwar mawakiyar Mexico Paulina Rubio, tana da ''MTV'' tana cewa "babu wata tambaya cewa Shakira ta buɗe ƙofofin a wannan ƙasa don masu zane-zane kamar Rubio su yi nasara." Bayan crossover, kasancewarta ta duniya da kuma yadda take kasancewa ta zama babba don <nowiki><i id="mwA28">mujallar TIME</i></nowiki> ta kira Shakira a matsayin "tatsuniyar tatsuniya." Yawancin masu zane-zane sun ambaci Shakira a matsayin gumakansu ko kuma wahayi kuma suna shafar ta, kamar Beyoncé, [[Rihanna]], Lauren Jauregui, Rita Ora, Justin Bieber, Maluma, Karol G, Natti Natasha, Lele Pons, Andres Cuervo, da Camila Cabello . == Sauran hanyoyin == Shakira ya shiga cikin sauran kasuwanni da masana'antu da yawa. Ta yi aiki ne a cikin gidan Telebijin na ''El'' Columbia a shekarar 1994, tare da halayen Luisa Maria. Shakira ta fara layin nata mai kyau, " S ta Shakira ", tare da kamfanin iyayen Puig, a shekara ta 2010. Daga cikin turare na farko da ta fitar sun hada da "S ta Shakira" da "S ta Shakira Eau Florale", tare da kayan shafawa da feshin jiki. Tun daga shekarar 2019, ta fitar da kamshi guda 30, baya kirga ire-iren gasa. A 17 ga watan Satumba shekarar 2015, an nuna ta a matsayin tsuntsu mai iya samarwa a cikin wasan Angry Birds POP! na karamin lokaci, kuma a cikin gasa ta musamman a wasan Angry Birds abokai bayan makwanni kadan. A 15 Oktoba 2015, Love Rocks wanda aka yiwa wajan Shakira shine wasan bidiyo na farko da ya nuna tauraron pop. A 14 ga watan Agusta shekarar 2015, a Disney 's D23 Expo, an ba da sanarwar cewa Shakira za ta taka rawa a cikin fim din ''Zootopia'' na Disney '';'' Za ta yi wa Gazelle babbar murya a Zootopia. Shakira kuma ta ba da gudummawar waƙa ta asali ga fim ɗin, mai taken " Gwada Komai ", wanda Sia da Stargate suka rubuta kuma suka haɗa shi. Wannan ya buɗe wa ofishin nasara rikodin ofishi a ƙasashe da yawa kuma ya sami ribar sama da $ 1 a duk duniya &nbsp; biliyan, wanda ya sa ya zama fim na huɗu mafi girma na shekara ta 2016 da fim na 43 mafi girma-na kowane lokaci . === Aiki agaji da siyasa === [[File:Shakira_with_Rey_Juan_Carlos_and_Alejandro_Sanz.jpg|right|thumb| Shakira, Alejandro Sanz da Juan Carlos I, Sarkin Spain yayin Taron Ibero da Amurkawa na El Salvador ]] A shekara ta 1997, Shakira ta kafa gidauniyar Pies Descalzos, wata cibiyar ba da gudummawa ta Colombia tare da makarantu na musamman ga yara matalauta a duk ƙasar Colombia. Shakira da sauran kungiyoyi na duniya da daidaikun mutane sun tallata shi. An dauki sunan kafuwar daga kundin zane-zane na Shakira na uku, ''Pies Descalzos'', wanda ta saki a 1995. Babban abin da ya fi mayar da hankali a kai shine tallafawa ta hanyar ilimi, kuma kungiyar tana da makarantu guda biyar a duk fadin Columbia wadanda ke ba da ilimi da abinci ga yara 4,000. A 27 ga watan Afrilu shekarar 2014 Shakira ta sami karimci tare da Gwarzon Hero a Kyautar Rawar Rediyon Sadarwa na Radio Disney saboda aikinta na Fundación Pies Descalzos. <ref>Serafín Hildago [http://www.onenewspage.us/n/Entertainment/750ebsjkv/Shakira-Hero-Award-Winner-at-Radio-Disney-Music.htm Shakira: Hero Award Winner at Radio Disney Music Awards 2014], 27 April 2014</ref> Shakira jakadan UNICEF ne na son alheri kuma yana daya daga cikin wakilansu na duniya. Ranar 3 ga watan Afrilun shekarar 2006, Shakira ta sami karbuwa a wajen bikin Majalisar Dinkin Duniya na kirkirar Gidauniyar Pies Descalzos. A watan Maris na shekarar 2010, kungiyar kwadago ta kasa da kasa ta ba shi lambar yabo don nuna girmamawarsa, kamar yadda Shugaban kwadago na Majalisar Dinkin Duniya Juan Somavia ya sanya shi, “jakada na gaskiya ga yara da matasa, don ingantaccen ilimi da adalci na zamantakewa”. A watan Nuwamba na shekarar 2010, bayan kammala a matsayin lambar yabo ta MTV Turai Music Awards, mawakiyar Columbia ta sami lambar yabo ta MTV Free Your Mind saboda ci gaba da kwazo don inganta damar neman ilimi ga dukkan yara a duniya. A watan Fabrairun shekarar 2011, Gidauniyar [[FC Barcelona]] da ''Pies descalzos'' sun cimma yarjejeniya game da ilimin yara ta hanyar wasanni. An karrama Shakira a Latin Grammys a matsayin Mawallafin Kwafi na Latin na shekarar a ranar 9 ga watan Nuwamba shekarar 2011, saboda kyakyawan aikinta da kuma gudummawar da aka bayar a Latin Music. A watan Oktoba na shekarar 2010, Shakira ya nuna rashin jituwa da shugaban Faransa [[Nicolas Sarkozy|Nicolás Sarkozy]] da kuma manufofinsa na korar mutanen Romani daga kasar . A cikin Spanish edition na mujallar ''GQ'', ta kuma umarci 'yan kalmomi ga Sarkozy, "Mu ne duk gypsies ". A cikin hirar ta bayyana ra'ayinta a fili cewa: "Abin da ke faruwa a yanzu ga su (abubuwan motsa jiki) zai faru da yaranmu da yaranmu. Dole ne mu juyo ga 'yan kasar mu muyi hakkokin bil'adama tare da la'antar duk abin da muke tsammani ba ". A ranar 2 ga watan Nuwamba shekarar 2018, yayin wata ziyara zuwa mahaifarta, Barranquilla, don gina makaranta ta hanyar Barefoot Foundation (Pies Descalzos Foundation), Shakira ya yi magana game da manufofin ilimi na gwamnati a ƙarƙashin Ivan Duque (Shugaban [[Kolombiya|Columbia]], 2018–2022). Da take magana a kan manufofin gwamnati na rage kasafin kudin ilimi na kasa daga kashi 13% zuwa 7%, ta ce, "Wannan abu ne da ba za a yarda da shi ba. Ya nuna cewa maimakon ci gaba gaba muna tafiya da baya. Muna bukatar kara saka hannun jari a harkar ilimi kuma muna bukatar gina karin makarantu a wuraren da babu <nowiki>''</nowiki>. Ta kuma yi magana game da rashin daidaituwar zamantakewa da rashin zuwa makaranta . == Rayuwar ta == Shakira ya fara dangantaka da lauya dan kasar Argentina Antonio de la Rúa a shekara ta 2000. A cikin hirar shekarar 2009, Shakira ya ce dangantakar tasu ta riga ta yi aiki a matsayin ma'aurata, kuma "ba sa bukatar takaddar hakan". Bayan shekaru 10 tare, Shakira da de la Rúa sun rabu cikin watan Agusta shekarar 2010 a cikin abin da ta bayyana a matsayin "yanke shawara don ɗaukar lokaci ban da dangantakarmu ta soyayya". Ta rubuta cewa ma'auratan "suna kallon wannan lokacin rabuwa a zaman na ɗan lokaci", tare da de la Rúa da ke lura da "sha'anin kasuwanci da aiki kamar yadda ya saba koyaushe". Kamar yadda aka bayar da rahoton farko a watan Satumba shekarar 2012, de la Rúa ya kai kara ga Shakira a watan Afrilun shekarar 2013, yana neman $ 100 &nbsp; Miliyon da ya yi imanin ya ci bashi bayan Shakira kwatsam ta dakatar da kawancen kasuwanci da shi a watan Oktoba shekarar 2011 Wani alkalin kotun lardi na Los Angeles County ya kori kararsa a watan Agusta shekarar 2013. Shakira ta shiga dangantaka da dan wasan kwallon kafa na Spain Gerard Piqué, wanda ke taka leda a [[FC Barcelona|kungiyar]] kwallon kafa ta [[FC Barcelona]] da kuma kungiyar kwallon kafa ta kasar Sipaniya a shekarar 2011. Piqué, wacce shekarunta sun kai shekaru goma, sun fara haduwa da Shakira a cikin bazarar 2010, lokacin da ya fito a cikin bidiyon kiɗa don waƙar Shakira " Waka Waka (Wannan Lokaci don Afirka) ", wakar hukuma na 2010 FIFA World Cup . Shakira ta haifi ɗa ta fari ta Milan a ranar 22 ga watan Janairun shekarar 2013 a [[Barcelona]], Spain, inda dangin suka koma zama. Shakira ta haifi ɗa na biyu Sasha a ranar 29 ga watan Janairu, shekarar 2015. == N == * ''Magia'' (1991) * ''Peligro'' (1993) * ''Pies Descalzos'' (1995) * ''Dónde Están narayanan?'' (1998) * ''Sabis ɗin Laundry'' (2001) * ''Fijación Oral, Vol. 1'' (2005) * ''Gyaran Oral, Vol. 2'' (2005) * ''She Wolf'' (2009) * ''Sale el Sol'' (2010) * ''Shakira'' (2014) * ''El Dorado'' (2017) == Yawon shakatawa == * AautunZiyarci Pies Descalzos (1996-11997) * Yafiya Anfibio (2000) * Zagayen Mongoose (2002-2003) * Tafiya na Gyara Harafi (2006-2007) * Rana Tazo Yawon Duniya (2010-2020) * Balaguron Duniya na Do Do (2018) * Shakira 2021 Yawon Duniya (2020) == Filmography == {| class="wikitable sortable" |+ Talabijin ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1994 | ''[[:es:El Oasis|El zango]]'' | Luisa Mariya Rico | |- | 2001; 2005; <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> 2009 | ''Daren Yau Asabar'' | Kanki / Gida mai kida | Episode: "Gerard Butler / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Alec Baldwin / Shakira" <br /><br /><br /><br /> <nowiki></br></nowiki> Episode: "Derek Jeter / Shakira / Bubba Sparxxx" |- | 2002 | ''[[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Maza]]'' | Mentor mataimakin | [[:pt:Popstars (1.ª temporada)|Yanayi na 1]] |- | 2002 | ''Taina'' | Kanshi | Juzu'i: "Abuelo Ya Gane Mafi" |- | 2005 | ''7 vidas'' | Kanshi | Episode: "Todo por las pastis" |- | 2009 | ''Mara kyau Betty'' | Kanshi | Episode: " The Bahamas Triangle " |- | 2010 | ''Wizards na Waverly Wuri'' | Kanshi | Episode: " Dude yayi kama da Shakira " |- | 2011 | ''Dora da abokai: Cikin Garin'' | Kanshi | Episode: "Girlsan matan Dora ta Explorer: Wasan Mu na Farko" |- | 2013–2014 | ''Muryar'' | Coach / Mentor | Yanayi 4 da 6 |- | 2014 | ''Mafarki'' | Kanshi | Episode: "3" |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Fim ! Shekara ! Take ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 2002 | ''Shakira: Fim din Dubu Dari'' | Kanshi | Littattafai |- | 2007 | ''Gidauniyar Pies Descalzos'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''Hagamos que Salga El Sol'' | Kanshi | Littattafai |- | 2011 | ''A Rana tare da Shakira'' | Kanshi | Littattafai |- | 2016 | ''Zootopia'' | Gazelle |- | 2020 | ''Miss Americaana'' | Kanshi / Cameo | Littattafai | |- |} == Dubi kuma == <div class="noprint portal plainlist tright" role="navigation" aria-label="Portals"> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Biography|Portal Portal]]</span> * [[null|link=|border|class=noviewer]] <span>[[Portal:Colombia|Portal portal]]</span> * [[null|link=|class=noviewer]] <span>[[Portal:Latin music|Filin kiɗan Latin]]</span> </div> * Jerin lambobin yabo da nadin da Shakira ta bayar * Jerin wakoki da Shakira suka rera * Jerin masu zane da suka kai lamba ta daya a Amurka * Jerin masu fasahar zane waɗanda suka kai lamba ɗaya akan jadawalin wasannin Dancewallon Ruwa na Amurka * Artistswararrun masu fasahar kasa da kasa a Brazil * Jerin manyan masu fasahar kiɗan Latin * Jerin sunayen masu fasahar kiɗan mafi kyawu a cikin Amurka * Jerin masu fasahar kiɗan kiɗan * Jerin jerin gwanon kiɗa mafi kyau * Jerin masu zane-zane na Billboard Social 50 50-daya * Jerin manyan masu fasahar kiɗan wakoki a Amurka == Mnaazarta == [[Category:Pages with unreviewed translations]] cb50xpqa4u1knpx7g83rm2k56lgftmw Maryam Monsef 0 13325 163874 162878 2022-08-05T05:13:11Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Maryam Monsef''' PC MP ( Persian ) (an haife ta a ranar 7 ga watan Nuwamba , a shekarar alif 1984) yar siyasar kasar Kanada ce. An zabe ta ne don wakiltar hawan Peterborough — Kawartha a matsayin memba na Jam'iyar Liberal na House of Commons na Kanada a cikin 2015 . <ref>[http://globalnews.ca/news/2285985/maryam-monsef-wins-in-peterborough-kawartha/ Maryam Monsef wins in Peterborough-Kawartha], Global News, in 20 October , 2015.</ref> Memba ce a ministocin Canada ta 29, ita ce ministar mata na yanzu da daidaito ( jinsi da aka santa a baya) wacce aka rantsar a ranar 10 ga watan Janairu, na shekara ta 2017, kuma ministar Raya Karkashin Yankin karkara, aka rantsar a ranar 20 ga watan Nuwamba.,na shekara ta 2019. A baya ta kasance Ministan ci gaban kasa da kasa, har zuwa ranar 20 ga watan Nuwamba ,na shekara ta 2019, da kuma Ministan cibiyoyin dimokiradiyya da kuma Shugaban Majalisar Sarauniya ta Firimiya na Kanada har zuwa ranar 10 ga watan Janairu, na shekara ta 2017. <ref>[http://www.thepeterboroughexaminer.com/2015/11/04/maryam-monsef-named-to-trudeau-cabinet Maryam Monsef named to Trudeau cabinet]. ''[[Peterborough Examiner]]'', November 5, 2015.</ref> <ref>http://www.lop.parl.gc.ca/ParlInfo/Files/Parliamentarian.aspx?Item=60df4944-d66b-4133-a348-2bcde37c8752&Language=E&Section=FederalExperience</ref> == Iyali da karatu == An haifi Monsef a asibitin Imam Reza [ƙananan alpha 1] a [[Mashhad]], [[Iran]], ga iyayenta yan Hazara na [[Afghanistan]] waɗanda suka tsere yayin Yaƙin Soviet-Afghanistan, kuma suka zauna tare da iyalinsu a can tun suna yara, tare da lokatai a [[Herat]], Afghanistan, a cikin shekara ta alif 1987-1919 da 1993-191966. Saboda Iran da Afghanistan (kafin 2000) bi ka'idodin ''jus sanguinis'' a cikin dokokin kabilancinsu, Monsel an haife shi ɗan asalin Afghanistan ne . An kashe mahaifinta a kan iyakar Iran da Afghanistan yayin da take tafiya a alif 1988, ko da yake ba a sani ba ko 'yan bindiga ne ko kuma sojojin Soviet. Kawun nata, shekarun da suka gabata, ya ɓace tare da wasu abokan aiki yayin da suke halartar Jami'ar Kabul, a cikin yanayi da ke nuna cewa ana da alaƙa da ayyukan siyasa na kwaminisanci . Iyalin sun yi gwagwarmaya a Iran saboda karancin tattalin arziki da makomar rayuwa ga baƙi 'yan Afghanistan, duk da cewa suna da matsayin doka a matsayin "baƙon ƙaura" ( ''mohajerin'' ) a ƙarƙashin dokokin Iran kafin lokacin shekarar alif 1992. [ ''low'' -alpha 2] A shekara ta alif 1996, yayin dawowar su ta biyu zuwa Herat, mahaifiyarta ta zabi tura dangin zuwa Canada, kuma sakamakon tafiya ya hada da tafiya Iran, [[Pakistan]], da [[Jodan|Jordan]] . <ref name="althiaraj">Althia Raj, [http://www.huffingtonpost.ca/2015/11/04/maryam-monsef_n_8468048.html Maryam Monsef Came To Canada As A Refugee. Now, She's A Cabinet Minister.], ''[[The Huffington Post]]'', November 4, 2015.</ref> Bayan sun isa, dangin sun tashi zaune a garin Peterborough, inda kawuna Monsel ya riga ya zauna. Sun dogara da goyon baya ga wasu kungiyoyin bada agaji da dama, gami da YMCA da rundunar Ceto . <ref name="althiaraj">Althia Raj, [http://www.huffingtonpost.ca/2015/11/04/maryam-monsef_n_8468048.html Maryam Monsef Came To Canada As A Refugee. Now, She's A Cabinet Minister.], ''[[The Huffington Post]]'', November 4, 2015.</ref> Monsef ya ci gaba da tara kuɗi don ayyukan jin kai a Afghanistan. <ref>[http://www.thepeterboroughexaminer.com/2015/10/20/monsef-becomes-peterboroughs-first-female-mp-youngest-mp-ever-elected-in-riding Monsef becomes Peterborough's first female MP, youngest MP ever elected in riding], ''The Peterborough Examiner'', October 20, 2015.</ref> A cikin shekarar 2003, Monsef ta yi rajista a Jami’ar Trent, wanda daga nan ta sauke karatu a shekarar 2010 tare da Bachelor of Science in Biology da Psychology. Bayan kammala karatun digiri ta yi aiki a matsayin mai Binciken Ma'aikatar Kula da Shige da Fice na WelcomePeterborough.ca, sannan a matsayinta na mai ba da jagoranci na Cibiyar New Canadians, sannan a matsayinta na mai ba da gudummawa ga Gidauniyar Al'umma mafi girma ta Peterborough, sannan kuma a matsayin mai ba da shawara kan hanyoyin sadarwa na kungiyar ci gaban tattalin arzikin Peterborough., sa’annan a Matsayin Mai Gudanar da Sakamakon Banbancin & Tallafin Student dalibai na /asashen Duniya / Haɗin Gwiwa da Jami'in Kula da Kulawa a Kwalejin Fleming. <ref>https://www.linkedin.com/in/maryam-monsef-44733655/</ref> A shekara ta 2019, ta sanar da shiga tsakaninta da tsohon dan majalissar Liberal a majalisar Matt DeCourcey . == Aikin siyasa == A cikin shekarar 2014, an bai wa Monsef aiki a Afghanistan, amma ya kasa shiga kasar saboda matsalolin tsaro. Daga nan sai ta tafi Iran don yin aiki a kan ayyukan agaji ga 'yan gudun hijirar Afghanistan, wadanda suka karfafa mata gwiwa kan kokarin siyasa. Ta dawo Kanada, kuma ta yi takarar magajin garin Peterborough a shekara ta 2014, ta kammala sakandare. Daga baya a wannan shekarar, an zabe ta don wakiltar Jam'iyyar Liberal a zaben tarayya mai zuwa. <ref>Dale Clifford, [http://www.thepeterboroughexaminer.com/2015/05/02/maryam-monsef-wins-grit-vote-will-run-to-replace-dean-del-masto "Maryam Monsef wins Grit vote, will run to replace Dean Del Mastro"], ''The Peterborough Examiner'', May 4, 2015.</ref> An zabe ta a ranar 19 ga Oktoba 19, 2015, da kashi 43.8% na yawan kuri’un. <ref>[http://enr.elections.ca/ElectoralDistricts.aspx?lang=e Peterborough-Kawartha Election Results], [[Elections Canada]].</ref> An nada Monseg a matsayin Ministan Makarantun Demokradiyya a cikin majalisar [[Justin Trudeau]] a ranar 4 ga watan Nuwamba , na shekarar 2015. <ref>[http://www.cbc.ca/news/politics/full-list-of-justin-trudeau-s-cabinet-1.3300699 "Full list of Justin Trudeau's cabinet"]. [[CBC News]], November 4, 2015.</ref> An ambace ta da yawa a matsayin minista na biyu ko na huɗu da aka taɓa nadawa cikin majalisar. <ref name="althiaraj">Althia Raj, [http://www.huffingtonpost.ca/2015/11/04/maryam-monsef_n_8468048.html Maryam Monsef Came To Canada As A Refugee. Now, She's A Cabinet Minister.], ''[[The Huffington Post]]'', November 4, 2015.</ref> <ref>Evan Solomon and John Geddes, [http://www.macleans.ca/multimedia/video/the-trudeau-cabinet-assessing-the-picks-and-challenges-ahead/image/14/ The Trudeau cabinet: Assessing the picks and challenges ahead], ''Maclean's'', November 4, 2015.</ref> ''Jaridar The Hill Times ta'' ce an nada Monsel a matsayin Shugaban Sarauniyar Firimiya a Canada duk da cewa ba a sani ba a lokacin ko an rantsar da ita a waccan ofishin. Monsef ta bayyana wannan matsayin "bikin aure ne". Shafin yanar gizo na majalisar ya nuna cewa ta dau matsayin a ranar 4 ga Nuwamba. <ref>[http://www.lop.parl.gc.ca/parlinfo/Files/Parliamentarian.aspx?Item=60df4944-d66b-4133-a348-2bcde37c8752&Language=E&Section=ALL Parliament of Canada Biography], accessed July 22, 2016.</ref> === Zargi da jayayya === ==== Mu'amala da fayil ==== A ranar 10 ga Mayu, 2016, Monsef ta ba da sanarwar a cikin House of Commons game da tsare-tsaren gwamnatin don kafa Kwamitin Musamman kan Tsarin sake fsalin Zabe, wanda zai kasance da mambobi goma - mambobi shida na Jam'iyyar Liberal, mambobi uku daga Jam'iyyar Conservative, da memba daya daga Sabuwar Jam’iyyar Democrat . <ref>[http://www.parl.gc.ca/HousePublications/Publication.aspx?Language=E&Mode=1&Parl=42&Ses=1&DocId=8254254&File=12 Order Paper and Notice Paper No. 53, May 11, 2016], Parliament of Canada website, retrieved July 4, 2016.</ref> Wannan ya ja hankalin masu rikice-rikice nan da nan, saboda gwamnati ta sami yawancin kujerun kwamiti kuma don haka za a iya bayar da shawarar a sauya sauye-sauye ga tsarin zaɓe ba tare da goyon bayan wata ƙungiya ba. Kazalika, Green Party da Bloc Québécois sun nuna adawa ga rashin wakilcinsu na kada kuri'a a kwamitin, duk da cewa an gayyace su zuwa tarurruka. <ref>Althia Raj, [http://www.huffingtonpost.ca/2016/05/11/liberals-electoral-reform-committee_n_9902158.html Liberals to keep majority on new, all-party electoral reform committee], ''The Huffington Post'', May 11, 2016.</ref> A ranar 2 ga Yuni, 2016, gwamnatin ta masu sassaucin ra'ayi ta sauya hanya, kuma Trudeau da Monsef sun ba da shawara cewa za su goyi bayan motsin Nathan Cullen don taron kwamitin, wanda a maimakon haka zai sami mambobi goma sha biyu — Libiya biyar, Conservative uku, New Democrats., da memba ɗaya daga kowane ɗayan Bloc Québécois da Green Party. <ref>Laura Stone, [https://www.theglobeandmail.com/news/politics/liberals-agree-to-surrender-majority-on-electoral-reform-committee/article30244700/ Liberals agree to give majority to Opposition on electoral reform committee], ''The Globe & Mail'', June 2, 2016.</ref> An soki Monsef da cewa ta ce an haife ta ne a [[Afghanistan|Afganista]], amma an haife ta ne a [[Iran]] . Lokacin da aka bayyana wannan a watan Satumbar 2016, wasu masu sharhi sun nuna cewa wannan na iya haifar da soke bata damar da akayi na zama yar Kanada da kuma yiwuwar fitarwa da ita daga kasar yayin da wasu suka yi Allah wadai da wautar dokar yanzu ko yanke shawarar shigo da birtherism cikin siyasar Kanada. Gwamnatin Trudeau ta cire takamaiman zama dan kasa daga mutanen da suka zama 'yan kasa ta hanyoyin zamba - wadanda suka hada da mutanen da suka zo Kanada a matsayin yara amma wadanda iyayensu suka gabatar da karar karya game da tsarin shigowa dasu. A cikin wata hira da aka yi a wancan lokacin, tsohon dan majalisar Dean Del Mastro ya ce ma’aikatan siyasa a yakin neman zaben kananan hukumomi na shekarar 2014 da na 2015 sun san ba a haife ta a Afghanistan ba, amma sun zabi ba za su fitar da batun ba. A yanzu haka Monsel na jiran sakamakon bukatarta ga Baƙi, 'Yan Gudun Hijira da Citizensan Kasashen Kanada don sabunta bayananta. A watan Oktoba na 2016, ofishinta ya bayyana cewa ta yi tafiya zuwa Iran tare da takardar izinin aikin hajji a cikin fasfo na Afghanistan a shekara ta 2010, 2013 da 2014 don ziyartar masallacin Imam Reza da ke Mashhad. Kamar yadda wannan nau'in takardar izinin keɓaɓɓiyar hanya ce ga shigarwa guda ɗaya zuwa Iran kuma ba ta barin mai riƙe ta ta yi aiki, karɓar shigar da ta yi a baya cewa ta ƙetare zuwa Afganista da dawowa a cikin 2014, tare da aiki tare da wata ƙungiyar agaji ta Iran a wancan lokacin, sun jawo hankalin hukumomin Iran. A cikin hirar da ta yi a cikin 2014 a Peterborough, Monsef ta yarda cewa tana son wannan tafiya ta "kasancewar hush-hush." == Tarihin zabe == === Tarayya === === Municipal === {| class="wikitable" style="text-align:right;" |+ 2014 na zaben Peterborough - Mayor na Peterborough ! Dan takarar ! Kuri'un ! % na jefa kuri'a |- | style="text-align:left;" | Daryl Bennett | 11,210 | 41,4 |- | style="text-align:left;" | Maryam Monsef | 9,879 | 36.5 |- | style="text-align:left;" | Alan Wilson | 4,052 | 14.9 |- | style="text-align:left;" | Kayan Patti S. | 1,564 | 5.8 |- | style="text-align:left;" | George "Terry" LeBlanc | 202 | 0.7 |- | style="text-align:left;" | Tom Yaro | 183 | 0.7 |- | style="text-align:left;" | '''Gaba ɗaya''' | '''27,090''' | '''100.0''' |} == Bayanan lura == {{notelist}} == Manazarta == [[Category:Pages with unreviewed translations]] bjb4f6e7d91mkgajn2pspcovcq3mwv0 Alfa Sa'adu 0 13585 163710 159677 2022-08-04T12:02:11Z BnHamid 12586 /* Rayuwarsa */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Alfa Sa'adu''', OFR (31 ga watan Agustan shekarar 1952 - 31 Maris 2020 ) babban likitan Ingila ne dan Najeriya wanda keda mukamin gargajiya '''Galadiman Patigi''' . Shine ɗa na farko ga tsohon Ministan Lafiya na Arewa, Ahman Pategi wanda ya yi aiki a gwamnatin Sir [[Ahmadu Bello]], Sardaunan Sokoto. == Tarihin Rayuwa == An haife shi a [[Pategi]] a arewacin Najeriya, an haife shi a Landan. Ya fara farkon karatunsa ne a shekara ta alif 1960 a makarantar Manorside, ta Arewa Finchley sannan ya ci gaba da karatuttuka a Shropshire, ya kammala a shekara ta alif 1970. Sannan ya karanci ilimin halittar jiki a Kwalejin Jami'ar London a shekara ta alif 1973 da Makarantar Asibitin Asibitin Kwaleji a shekara ta alif 1976 Ya kasance babban jami'i a shekarar ta alif 1979 a asibitin St Bartholomew, London sannan ya dawo gida ya yi hidimar koyar da matasa ta kasa a [[Jami'ar Ahmadu Bello|jami’ar Ahmadu Bello]] a shekara ta alif 1979. Ya zama ma'aikacin jinya a Cibiyar Kiwon Lafiya ta Tarayya Bida yana karbar likitoci daga kasashen waje kuma ya yi aiki a cibiyar likitocin tarayya ta [[Kwara (jiha)|jihar Kwara]] . A shekarar ta alif 1984 ya koma Makarantar Kiwon Lafiya da Tsarin Tsibirin London don digiri na biyu a fannin magungunan zafi, kafin daga baya ya kammala karatun digirin digirgir a cikin cututtukan da ke damuna da kuma cututtuka. Daga baya ya horar a matsayin mai rejistar bincike na MRC kan tsarin rigakafi da rashin lafiyan a cikin shekara ta alif 1992, da kuma magungunan geriatric a asibitin koyarwa na Jami'ar London a shekara ta alif 1994. A wannan shekarar ce aka nada shi a matsayin likita mai ba da shawara don kula da tsofaffi a Asibitin Janar na Watford . A 2004 ya zama mataimakin darektan likita a West Hertfordshire Hospital NHS Trust, kuma an zabe shi cikin memba a hukumar kula da kirkirar halitta ta NHS ta Gabashin Ingila (2011 - 2014). Ya kasance darektan zartarwa a Ealing Hospital NHS Trust a shekara ta 2015 kuma darekta a Princess Alexandra Hospital NHS Trust ga Kungiyar Kula da Lafiya ta Medicine. Ya mutu daga [[Koronavirus 2019|COVID-19]] ranar 31 Maris 2020 bayan makonni biyu tare da cutar, wanda ya karɓa daga mai haƙuri a yayin aikinsa a matsayin mai ba da shawara na likita. ==Iyali== Ya yi aure da wata likita a Ingila, suna da yara uku. == Manazarta == {{Reflist}} khsgf4k3oyvvxej4mo0or7c2xmjn376 Alkuki 0 14467 163729 157924 2022-08-04T12:36:33Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Alkuki''' wani wuri ne da akeyi a jikin bango domin ajiye fitilla a ciki. mutanan da sune suke amfani dashi don yanzu babu sai dai za'a iya samun al`adar har yanzu musamman a karkara. {{Stub}} ruyk3rgyevwfot1wnunwlk0q81norgb All People's Party (Ghana) 0 14646 163730 65289 2022-08-04T12:38:43Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''All People's Party''' ta kasance tsohuwar jam’iyyar siyasa a Ghana. An kafa shi ne ta haɗuwa tsakanin Popular Front Party (PFP) wanda Victor Owusu ke jagoranta, United National Convention (UNC) wanda William Ofori Atta ya jagoranta da wasu jam'iyyun a watan Yunin 1981. Ta zama babbar jam'iyyar adawa a Ghana a lokacin Jamhuriya ta Uku har zuwa juyin mulkin da sojoji suka yi a ranar 31 ga Disambar 1981 bayan haka kuma Provisional National Defence Council ta hana dukkan jam'iyyun siyasa. Jam’iyya mai mulki a lokacin ita ce People's National Party a karkashin Shugaba Hilla Limann. ==Asali== Da farko jam’iyyun adawa biyar sun fara shirin kafa APP. Waɗannan su ne PFP, UNC, Action Congress Party (ACP), Social Democratic Front (SDF) da Third Force Party (TFP). Sabuwar jam’iyyar ta zabi Victor Owusu na PFP a matsayin shugabanta sannan Mahama Iddrisu na UNC a matsayin mataimakin shugaba. Obed Asamoah, shi ma na UNC ya zama Babban Sakatare tare da Obeng Manu a matsayin mataimakin sa. John Bilson, shugaban TFP an zabe shi a matsayin shugaba yayin da Nii Amaa Amarteifio da J. H. Mensah na PFP aka zaba a matsayin mataimakan shugabannin. ACP duk da haka ta janye daga hadewar kafin a kammala ta. ==Manazarta== rhdipfi533nmjsk1ld2hc0dhkk3qyu2 Alkawarin ƙasa na Ghana 0 14822 163724 133242 2022-08-04T12:29:12Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Alkawarin Kasa na Ghana''' wani kundin taken baiti ne, a`aladance ana karantawa biyo bayan karanta taken kasar "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" kuma kamar haka: ==Taken== Ga yanda baitin ya ke kmar haka; * Na yi alkawari a kan girmamawata zama mai aminci da aminci ga Ghana mahaifata. * Na yi wa kaina alkawarin bautar Ghana * da dukkan ƙarfina da dukkan zuciyata. * Na yi alƙawarin riƙewa da girma. * Gadojinmu, sun sami nasara ne ta wurin jini da wahalar kakanninmu; kuma na jingina kaina a ciki * duk abubuwa don kiyayewa da kare kyakkyawan sunan Ghana.Saboda haka taimake ni Allah. == "Allah ya Albarkaci Kasarmu ta Ghana" == "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ita ce taken kasar ta Ghana, bayan haka kuma sai a karanto Alkawarin Kasar ta Ghana. ==Manazarta== etvl5dd1a1p0vpygaj6wp911rqea493 163725 163724 2022-08-04T12:29:56Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Alkawarin Kasa na Ghana''' wani kundin taken baiti ne, a`aladance ana karantawa biyo bayan karanta taken kasar Ghana wato "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ==Taken== Ga yanda baitin ya ke kamar haka; * Na yi alkawari a kan girmamawata zama mai aminci da aminci ga Ghana mahaifata. * Na yi wa kaina alkawarin bautar Ghana * da dukkan ƙarfina da dukkan zuciyata. * Na yi alƙawarin riƙewa da girma. * Gadojinmu, sun sami nasara ne ta wurin jini da wahalar kakanninmu; kuma na jingina kaina a ciki * duk abubuwa don kiyayewa da kare kyakkyawan sunan Ghana.Saboda haka taimake ni Allah. == "Allah ya Albarkaci Kasarmu ta Ghana" == "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ita ce taken kasar ta Ghana, bayan haka kuma sai a karanto Alkawarin Kasar ta Ghana. ==Manazarta== 4aax9krtvkc1l2932jdjp7198h989ui 163726 163725 2022-08-04T12:33:35Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Alkawarin Kasa na Ghana''' wani alkawarin taken baiti ne, a`aladance ana karanta alkawarin biyo bayan karanta taken kasar Ghana wato "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ==Taken== Ga yanda baitin ya ke kamar haka; * Na yi alkawari a kan girmamawata zama mai aminci da aminci ga Ghana mahaifata. * Na yi wa kaina alkawarin bautar Ghana * da dukkan ƙarfina da dukkan zuciyata. * Na yi alƙawarin riƙewa da girma. * Gadojinmu, sun sami nasara ne ta wurin jini da wahalar kakanninmu; kuma na jingina kaina a ciki * duk abubuwa don kiyayewa da kare kyakkyawan sunan Ghana.Saboda haka taimake ni Allah. ==Duba kuma== * Taken Kasar Ghana [[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]] ==Manazarta== pvxg4a8q8fxp7pjajk5vfa1sz33sesh 163727 163726 2022-08-04T12:34:27Z BnHamid 12586 /* Duba kuma */ wikitext text/x-wiki '''Alkawarin Kasa na Ghana''' wani alkawarin taken baiti ne, a`aladance ana karanta alkawarin biyo bayan karanta taken kasar Ghana wato "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ==Taken== Ga yanda baitin ya ke kamar haka; * Na yi alkawari a kan girmamawata zama mai aminci da aminci ga Ghana mahaifata. * Na yi wa kaina alkawarin bautar Ghana * da dukkan ƙarfina da dukkan zuciyata. * Na yi alƙawarin riƙewa da girma. * Gadojinmu, sun sami nasara ne ta wurin jini da wahalar kakanninmu; kuma na jingina kaina a ciki * duk abubuwa don kiyayewa da kare kyakkyawan sunan Ghana.Saboda haka taimake ni Allah. ==Duba kuma== * Taken Kasar Ghana ▶ [[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]] ==Manazarta== 7pvgxd8z82ek1y9vpzc8qjfsbtpw6d1 163728 163727 2022-08-04T12:35:09Z BnHamid 12586 /* Taken */ wikitext text/x-wiki '''Alkawarin Kasa na Ghana''' wani alkawarin taken baiti ne, a`aladance ana karanta alkawarin biyo bayan karanta taken kasar Ghana wato "[[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]]" ==Taken== Ga yanda baitin alkawarin yake kamar haka; * Na yi alkawari a kan girmamawata zama mai aminci da aminci ga Ghana mahaifata. * Na yi wa kaina alkawarin bautar Ghana * da dukkan ƙarfina da dukkan zuciyata. * Na yi alƙawarin riƙewa da girma. * Gadojinmu, sun sami nasara ne ta wurin jini da wahalar kakanninmu; kuma na jingina kaina a ciki * duk abubuwa don kiyayewa da kare kyakkyawan sunan Ghana.Saboda haka taimake ni Allah. ==Duba kuma== * Taken Kasar Ghana ▶ [[Allah ya albarkaci Kasarmu ta Ghana|Allah ya albarkaci kasarmu ta Ghana]] ==Manazarta== hfsyh351fwnb68x7i0x2w60jjcioyns Amin Ahmed 0 18722 163877 78547 2022-08-05T06:12:43Z Maryam Abdulkarim 18464 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''Amin Ahmed''' NPk, MBE ( Bengali ; an haife shi a ranar 1 ga watan Oktoban shekara ta 1899&nbsp;- ya mutu a ranar 5 ga watan Disamban shekara ta 1991) ya kasance masanin shari’a ne kuma babban alkalin babbar kotun Dacca a kasar [[Bangladesh]] . == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Amin Ahmed a ranar 1 ga watan Oktoban shekara ta 1899 a ƙauyen Ahmadpur, Sonagazi Upazila, Feni . Mahaifinsa shi ne Abdul Aziz, ma'aikacin gwamnati ne. Ya yi tafiya zuwa Amurka a shekara ta 1956 da Japan a cikin shekara ta 1957. == Rayuwar mutum == Yana da yaya mata 6 (Shameem, Nessima Hakim, Uzra Husain, Nazneen, Najma, Jarina Mohsin) da ɗa ɗaya, Aziz Ahmed. 'Yarsa ta biyu, Nessima ta auri Mai Shari'a Maksum-ul-Hakim, Alkalin Kotun Kolin Bangladesh. Ya kasance surukin jami’in diflomasiyyar Bangladesh Tabarak Husain, wanda ya auri ’yarsa Uzra Husain. Jikansa, Tariq ul Hakim, shi ma alkalin babban kotun Dhaka ne. == Mutuwa == Ya mutu a kasar [[Dhaka]] a ranar 5 ga watan Disambar shekara ta 1991. == Rubutawa == Amin Ahmed ya gabatar da laccar Kamini Kumar ta Doka Tunawa ''da Jama'a a kan maudu'in Nazarin Shari'a na Ayyukan Gudanarwa a Pakistan'' wanda aka gudanar a Jami'ar Dhaka a ranar 9-11 ga Satan Fabrairun shekara ta 1970. Daga baya aka buga laccar a matsayin littafi. Ya rubuta tarihin rayuwa; mai taken ''Peep cikin Da'' . Ya gabatar da jawabin farko a zauren taron Falsafa na Pakistan a cikin shekara ta 1954. Ahmed ya kuma gabatar da jawabai a lokuta daban-daban kamar na Dinner na shekara-shekara na Kungiyar Lauyoyi ta Gundumar Chittagong a cikin shekara 1964, bikin bude sabon Dacca High Court Building a ranar 24 ga watan Maris na shekara ta 1968 da Bar Dinner a Hotel Intercontinental, Dacca a ranar 19 ga watan Janairu shekara ta 1974. Ya yi jawabi a matsayin shugaban, Pakistanungiyar Majalisar Dinkin Duniya ta Pakistan (Yankin Gabas, Dacca) a yayin bikin cikar ta azurfa a cikin shekara ta 1970. == Kyauta == Gwamnatin Burtaniya ta Indiya ta ba shi lambar Memba na Umurnin Masarautar Burtaniya (MBE), da Hilal-e-Pakistan (Crescent na Pakistan) da gwamnatin Pakistan ta ba shi kyautar kyautatawa. == Duba kuma == * Muhammad Habibur Rahman * Latifur Rahman * Abu Sadat Mohammad Sayem == Bayani ==   == Hanyoyin haɗin waje == * [https://www.amazon.co.uk/Amin-Ahmed/e/B00MDDAJLW/ref=dp_byline_cont_pop_book_1 Shafin marubuci], a Amazon.com * [https://books.google.com/books?id=fM0sAAAAIAAJ&redir_esc=y Tarihin rayuwar] tsohon Babban Jojin Amin Ahmed a cikin Littattafan Google * [https://web.archive.org/web/20141204203849/http://www.goromcha.com/local/reviews/health/justice-amin-ahmed-clinic Asibitin sadaka] a gidansa na Dhanmondi [[Category:Mutuwan 1991]] [[Category:Haifaffun 1899]] [[Category:Mutane daga Calcutta facult]] [[Category:Mutane]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] fjer73wofjl2j7xbgrsoy34mub39ukt Jami'ar Usmanu Danfodiyo 0 19440 163875 130534 2022-08-05T05:39:41Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a Najeriya a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], Arewa maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin likita da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). Kwaleji na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] ppngmrhqm0780in4no11kllskwljroy 163923 163875 2022-08-05T09:17:30Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a Najeriya a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], Arewa maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin likita da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin [[Musulunci]] da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). Kwaleji na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] imus57h9re2gc1qzoz6chq8z88fpvfv 163924 163923 2022-08-05T09:19:20Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a Najeriya a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], Arewa maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin [[Likitocin Ƴancin Ɗan Adam na Isra'ila|likita]] da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin [[Musulunci]] da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). Kwaleji na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] 9oq7zmwo5x03elx38apirephfct2sg0 163927 163924 2022-08-05T09:44:45Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a [[Najeriya]] a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], Arewa maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin [[Likitocin Ƴancin Ɗan Adam na Isra'ila|likita]] da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin [[Musulunci]] da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). Kwaleji na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] ikbumoll22gqj8gguu4m4bmix4r088l 163928 163927 2022-08-05T09:49:25Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a [[Najeriya]] a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], [[Arewacin Najeriya|Arewa]] maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin [[Likitocin Ƴancin Ɗan Adam na Isra'ila|likita]] da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin [[Musulunci]] da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). Kwaleji na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] mj13caofci1gme9lh35v2dsh9hsgs93 163929 163928 2022-08-05T09:54:22Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto''' (UDUS), wadda aka fi sani da '''Udusok''' kuma tsohuwar ''Jami'ar Sakkwato'' na ɗaya daga cikin farkon jami'o'i goma sha biyu waɗanda gwamnatin tarayya ta kafa a [[Najeriya]] a cikin 1975. Ita ce jami'ar bincike a cikin garin [[Sokoto (birni)|Sokoto]], [[Arewacin Najeriya|Arewa]] maso Yammacin [[Najeriya]]. An sanyawa jami’ar sunan [[Usman Dan Fodiyo|Usman ɗan Fodio]], wanda ya kafa [[Daular Sokoto|Khalifanci na Sakkwato]] . == Ɓangarorin ilimi == Udusok wata cibiya ce ta ba da digiri na shekaru huɗu kuma tana gudanar da digiri na haɗin gwuiwa da shirye-shiryen gyara. Jami'ar na da ingantaccen shirin [[Likitocin Ƴancin Ɗan Adam na Isra'ila|likita]] da Asibitin Koyarwar Jami'ar. Jami'ar ta kasu kashi uku. Babban ɗakin makarantar yana da ikon tunani na [[Noma|Aikin Noma]], da Harsuna, Ilimi, Injiniya, Dokar, Kimiyyar, ilimin zamantakewa, Cibiyar nazarin zaman lafiya da Cibiyar Nazarin Makamashi da horo. Hakanan suma majalisar dattijan jami'a, babbar hadadden dakin karatu (Kwalejin Karatun Abdullahi Fodiyo) da Makarantar Karatun Digiri na biyu suma suna cikin babban harabar. Kwalejin da ke rakiyar ta ɗauki baƙuncin Asibitin Koyarwar dabbobi tare da ɓangaren likitan dabbobi da asibitin koyarwarsa, Cibiyar Nazarin Addinin [[Musulunci]] da kuma makarantar gyaran maganin (makarantar karatun firamare). [[Kwaleji]] na uku yana da asibitin koyarwa na jami'a, Faculty of Sciences Pharmaceutical da Kwalejin Kimiyyar Kiwon Lafiya da Faculty of Medical Laboratory Science. == Tsoffin tsoffin ɗalibai == * [[Abubakar Atiku Bagudu|Atiku Bagudu]], Gwamnan jihar Kebbi na yanzu. * Abubakar Malami (SAN), Lauya, Babban Lauyan Najeriya, Dan Siyasa kuma Babban Mai Shari'a na Najeriya a Yanzu kuma Ministan Shari'a * Abba Sayyadi Ruma, tsohon Ministan Aikin Gona da Albarkatun Ruwa na gwamnatin marigayi shugaban Najeriya Umar Musa Yaradua * [[Aminu Abdullahi Shagali]], dan siyasa kuma dan kasuwa kuma mai magana da yawun majalisar dokokin jihar Kaduna a yanzu. * [[Aminu Waziri Tambuwal|Aminu Tambuwal]], tsohon kakakin majalisar wakilai kuma Gwamnan [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato na yanzu]] * Isatou Touray, ɗan siyasa, ɗan gwagwarmaya, da kawo gyara ga zamantakewar jama'a. Tsohon Ministan Ciniki na Gambiya a majalisar ministocin Barrow kuma Ministan Lafiya da Jin Dadin Jama'a na yanzu. * [[Mahmood Yakubu]], farfesa, Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa. == Ɓangarori == Jami'ar tana da ɓangarori goma sha biyu (12) * Faculty of Aikin Gona * Faculty of Arts da Nazarin Addinin Musulunci * Sashen Ilimi da Sabis na Fadada * Faculty of Engineering da Tsarin Muhalli * Kwalejin Kimiyyar Lafiya * Faculty of Law * Faculty of Kimiyyar Gudanarwa * Faculty of Kimiyyar Magunguna * Faculty of Kimiyya * Faculty of Kimiyyar Zamani * Faculty of Medicine na dabbobi * Faculty of Kimiyyar Laboratory Medical == Cibiyoyin Bincike == * Makarantar Sakandare ta Makaranta * Cibiyar Nazarin Zaman Lafiya * Cibiyar Nazarin Makamashi da Horarwa * Cibiyar Nazarin Addinin Musulunci * Cibiyar Nazarin Ci Gaban Kiwon Lafiya da Horarwa * Cibiyar Nazarin Noma & Makiyaya * Cibiyar Ci Gaban Kasuwanci * Tala Nazarin Hausa * Ofishin Fassara * Tetfund Cibiyar Kyau a Urology da Nephrology * Asibitin Koyarwa na Jami’ar Usmanu Danfodiyo * Asibitin Koyarwar dabbobi * Abdullahi Fodiyo Makarantar * Makarantar Nazarin Matriculation (Shirye-shiryen Shirye-shiryen) == Gudanarwa == Cansalo shi ne shugaban bikin jami’ar Usmanu Danfodiyo, yayin da mataimakin shugaban jami’i shi ne babban jami’i kuma babban jami’in ilimi. Mataimakin shugaban jami'a yawanci ana naɗa shi na tsawon shekaru biyar, ba za'a sake sabunta shi ba. Mataimakin shugaban jami'a na yanzu, shi ne Farfesa Suleiman Lawal Bilbis, A ƙasa ne jerin sunayen dukkan mataimakan shugaban jami'ar ta UDUS. {| class="wikitable" !S / N ! Suna ! Sana'a |- | 1 | Farfesa Prof. Shehu A. Galadanci | Mai ilimi |- | 2 | Farfesa Mahdi Adamu Ngaski | Marubucin tarihi |- | 3 | Farfesa Abdullahi Abubakar Gwandu | Karatun Musulunci |- | 4 | Farfesa Muhammad Zayyanu Abdullahi | Masanin microbiologist |- | 5 | Farfesa Aminu Salihu Mikailu | Ingididdiga |- | 6 | Farfesa [[Tijjani Muhammad-Bande|Tijjani Muhammad Bande]] | Masanin Kimiyyar Siyasa |- | 7 | Farfesa Shehu Arabu Riskuwa | Masanin kimiyyar halittu |- | 8 | Farfesa Abdullahi Abdu Zuru | Chemist |- | 9 | Farfesa Suleiman Lawal Bilbis | Masanin kimiyyar halittu |- |} == Masu Riƙe Digiri na Girmamawa == * Alh. Aminu Dantata -Business Mogul and Philantropist * Alh. [[Aliko Dangote]] - Kasuwanci Mogul * Alh. [[Bola Tinubu]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Lagos (jiha)|Jihar Legas]] * Alh. [[Attahiru Bafarawa]] - Dan Siyasa Kuma Tsohon Gwamnan [[Sokoto (jiha)|Jihar Sakkwato]] * Alh. Iliyasu Bashar - Basaraken Sarauta kuma Sarkin Masarautar [[Gwandu]] * Shiekh Mujtaba Isah Talatan Mafara - Malamin Addinin Musulunci == Masana'antu == * University Guest Inn * Jami'ar Press Ltd. * Makarantun Jami'a * Usmanu Danfodiyo University Consultancy Services UDUCONS * Ayyukan Sufuri na Jami’ar Usmanu Danfodiyo == Manazarta == * == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.udusok.edu.ng/ Shafin yanar gizo na jami'ar Usmanu Danfodiyo, Sokoto] [[Category:Jami'a]] [[Category:Jami'o'i]] [[Category:Jami'o'in Najeriya]] [[Category:Jami'o'i a Nijeriya]] dr05pgzgk7liqm3njdhj4sm14csuj1y Alhaji Shekuba Saccoh 0 19783 163713 83065 2022-08-04T12:05:23Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Alhaji Shekuba Saccoh''' (an haife shi a Kalamgba, Gundumar Bombali ) wani jami’in diflomasiyyar [[Saliyo]] ne kuma yanzu haka jakadan [[Saliyo]] [[Gini|a Guinea]]. Shugaba Ahmad Tejan Kabbah ne ya naɗa shi a matsayin memba na Mandingo. ==Siyasa== Ya kasance wanda manyan mashahuran membobin SLPP a lardin Arewa suka zaba suka zabi shi a matsayin abokin takarar Solomon Berewa a zaben Shugaban kasa da na 'Yan Majalisa na shekara ta 2007. Matsayin, duk da haka, ya koma ga ministan harkokin waje Momodu Koroma . Ya sake tsayawa takarar shugabancin SLPP a babban taron jam’iyyar da aka gudanar a ranar 12 ga watan Afrilun, shekara ta 2009 a garin Kenema da ke kudu maso gabashin kasar amma ya zo na uku a bayan John Oponjo Benjamin da JB Dauda . Bayan shan kaye a babban taron, Saccoh ya zargi SLPP da kasancewa jam'iyyar Mende. Ya yi ikirarin cewa kawai dalilin da ya sa ya rasa shugabanci shi ne saboda ba ya daga kabilar Mende. Saccoh ya ce ba a yi masa adalci ba saboda ya fito daga kabilu masu yawa na Mandingo, kabilar da ta kasance tsohon shugaban Saliyo Ahmad Tejan Kabbah . == Hanyoyin haɗin waje == * http://news.sl/drwebsite/publish/article_20052053.shtml ==Manazarta== [[Category:Rayayyun mutane]] hyoj08cpp74irin6hitcifnwf93xhz4 Jerin ƙauyuka a jihar Kaduna 0 21587 163845 113072 2022-08-04T22:50:25Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki  {{Databox}} Wannan jerin ƙauyuka ne dake cikin [[Kaduna (jiha)|jihar kaduna]], a kasar [[Najeriya]] wacce [[Ƙananan hukumomin Nijeriya|aka tsara ƙananan hukumomi]] (L.G.A) da gundumar / yanki suka tsara (tare da lambobin gidan waya kuma an bayar dasu). {| class="wikitable sortable" !L.G.A ! !District / Area !Postal code !Villages ! |- |Birnin Gwari | |Birnin Gwari |800108 |Dangaladima; Danhadau; Galadima; Shittu; Tudun Jega; Bagom; Birnin Gwari; Goron Dutse; Kagi; Kwaga; Mando; Ung. Katuka | |- |Birnin Gwari | |Dogon Dawa |800115 |Cikin Garin D/Dawa; Dogo Dawa; Funtuwan Badade; Laca; Ung. Danko | |- |Birnin Gwari | |Gayam |800119 |Bugai; BUGAI 800120; Dagara; Fari; Gayam; Kaguru; Kamfanin Doko; Layin Maigwari; Muya; Rumanan Hause | |- |Birnin Gwari | |Kakangi |800111 |Gauji; Ishiwai; Kakangi; Kanoma; Kisaya; Kubau; Kurgi; Ukinkina | |- |Birnin Gwari | |Kazage |800113 |Gelobai; Gwanda; Ingade; Kazage; Takama; Unguwar Dankande | |- |Birnin Gwari | |Kungi |800112 |Dawakin Bassa; Imagu; Kuki; Kungi; Loko; Nasarawa; Unguwar Baduku; Unguwar Madaki | |- |Birnin Gwari | |Kutemeshi |800117 |Kanawa; Kutemeshi; Kwashi; Raku; Unguwar Chindo; Unguwar Gajere | |- |Birnin Gwari | |Kuyello |800110 |Dunya; Kuyello; Kwadaga; Kwasa-kwasa; Old Kuyello; Shado; Yankan Dutse | |- |Birnin Gwari | |Maganda |800118 |Dodo; Maganda; Old Birnin Gwari | |- |Birnin Gwari | |Randagi |800109 |Ijinga; Karauchi; Kimbi; Kunun Gayya; Randagi; Shirya; Ukuga | |- |Birnin Gwari | |Saulawa |800114 |Jan Birni; Old Saulawa; Saulawa; Sofa; Unguwar Nacibi | |- |Birnin Gwari | |Tabanni |800116 |Dokan Ruwa; Kamfanin Mamman; Kwala-kwangi; Layin Lassan; Tabanni; Yarwa | |- |Chikun | |Chikun |800104 |Bagado; Chikun; Doga-Maijama; Gayan; Kakau; Kashebo; Kotarma; Mafoina; Matari Kujama; Mai Jama'A; Narayi; Rido; Sabon-Tasha; Sabon-Yelwa; Tsaunin Kura; Unguwar Sunday | |- |Chikun | |Gwagwada |800107 |Buruku; Chikun; Gadani; Gwagwada; Kasaya; Katarma; Kugo; Kunai; Kuriga; Nassarawa | |- |Giwa | |Fatika |810104 |Danhauya; Fatika; Gadagau; Galadimawa; Idasu; Iyatawa; Kadage; Karau Karau; Kaya; Kidandan; Kundu; Murai; Rafin Yashi; Ruku; Wazata; Yakawada | |- |Giwa | |Giwa/Shika |810105 |Danmahawayi; Diyo; Gangara; Giwa Sabuwa; Guga; Kakangi; Kuringa; Madara; Maje; Makwaye; Mujedawa; Panhauya; Shika; Tsibiri; Yalwa | |- |Igabi | |Igabi |800101 |Amaza; Audi; Bargu; Dunki; Dusten Mai; Eadan Gayon; Faro Kwai; Garda; Gehehu; Igabi; Kerawa; Mangi; Pumbi Ditse; Turunku; Yalwa; Zangon Aya | |- |Igabi | |Riga-Chikun |800102 |Bikaratu; Birnin Yero; Gadan-Gayan; Girku; Gwaraji; Jaji; Kabam; Kabubuwa; Kangimi; Kashirmi; Kurmin Kaduna; Kwarau; Labara; Morarraban Jos; Nagwari; Panshanu; Rigachikun; Rihogi; Rikota; Rubu | |- |Igabi | |Rigasa |800103 |Afaka; Birain-Daji; Dunki; Harawa; Ifire; Kudandan; Kwate; Mashjigwari; Rigasa; Riyawa; Sabon-T Wada; Tami; Wasana | |- |Ikara | |Ikara |812101 |Auchan; Chara; Dan-Lawal; Furana; Ikara; Janfalan; Jibis; Kankanki; Kurmin Jau; Kurmin Kogi; Kwari; Makurdi; Malilanchi; Pala; Saulawa; Saya-Saya | |- |Ikara | |Paki |812102 |Allab-Gaba; Baulawa; Buchan; Bunji; Kakau; Kuya; Kwari; Paki; Rinji; Romi; Vauran; Yalwa Deji; Yauran | |- |Jaba | |Ankung |801111 |Ankung; Duyyah; Fai; Sambam | |- |[[Jaba]] | |Kwoi |801109 |Bitaro; Dura; Kwoi; Kyan; Sabchem; Sabzuro | |- |Jaba | |Nok/New Nok |801110 |Chori; Daddu; Nok; Sabon Gari; U.Galadima | |- |Jema'a | |Amere |801142 |Amere; Garti; Garti Station; Ung. Fulani; Ung. Jaba | |- |Jema'a | |Anguwar Fari |801102 |Alkali; Dakaci; Jeh; Shok I; Small London; Ubandoma; Ungwa Fari; Ungwa Pakachi | |- |Jema'a | |Bakin Kogi |801143 |Baraki; Doka; Garwa; Gongola; Kyau; Nbiatut; Tasha; Tum; Ungwa Pah; Yanga | |- |Jema'a | |Bedde |801149 |Azar; Gatai; Hagbon; Injebi; Mabin; Ngaada; Ramindop; Urkura | |- |Jema'a | |Dangoma |801140 |Bornanken; Fulani; Kafiya; Kaso; Koccel; Nadyry; S.Gari Wunti; Sallabe; Wunti | |- |Jema'a | |Gidan Waya |801147 |Antang; Baiya; Dogon Filin; Gidan Waya; Hayi Gada; Kiban; Nisama; Pasa Kwari; Tafan Gidan; Ung. Mada Nisamo; Ung. Nungu | |- |[[Jema'a]] | |Godogodo |801103 |Idu Ungwan Anjo; Akwa; Kiban; Kampani; Ninte Gada Biyu; Ninte Madaki; Ninte Sarki; Ninte Andaha; Fari Hawa Sarki; Farin Hawa Somi; Godo-Godo; Golkofa; Manteh; Zankan Kwano; Zankan Sarki; Nindem kogo; Tudun Wada; Arusuwa | |- |Jema'a | |Jagindi |801145 |Bakut; Banaje; Dalle; Jagindi Tasha; Lariyo; Marmarare; Marwa; Pah; Ung. Kagoma | |- |Jema'a | |Jagindi Tasha |801146 |Araga; Dangwa; Dogon Awo; Fafinta; Jagindi Tasha; Janda; Kogum Dutse; Kogum Gindin Dutse; Kogum Tasha; Koho; Kpgi, Tsakiya; Madaki; Mile one; Pah Kogum; Rafin Dadi; Ug. Patake; Ung. Magaji; Ung. Mangoro; Ung. Ninzam Tasha; Ung. Ninzam Kogum | |- |Jema'a | |Jibin |801138 |Katak Nien; Katak Nzu'u; Maigida; Nzu'u; Takai; Ungwa Masara (Katak Atyap); Ungwa Musa Kognet | |- |Jema'a | |Kagoma/Asso |801104 |Alfana Daji; Alfana Kagoma; Alfana Kaje; Balciyam; Fadan Kagoma 'A'; Fadan Kagoma 'B'; Fadan Kagoma 'C'; Fadan Kagoma 'D'; Fulani; Gado 'A'; Hausa; Ibo; Iggah; Jibrin 'A' & 'B'; Ngakyozi; Nhesu; Toro; Ung. Kwasau; Wyellah | |- |Jema'a | |Kara |801150 |Dundu; Faugala; Gombe; Gyosagon; Hagbon; Kara; Kpeme; Talani | |- |Jema'a | |Kpadam |801148 |Fa-nock; Gabi; Ghauta; Gigira; Kanok; Kayaya; Kitti; Kularaba | |- |Jema'a | |Manyii |801136 |Audi; Aduwan 1-5; Galadima; Katak Mamang; Ma'adam; Manyii; Musa Aluwong; Quarters; Railway Station &; Tanko; Ungwa Maigizoh; Ungwa Waziri | |- |Jema'a | |Sonje |801144 |Alkali Goska; Ambam; Ambere North; Farin Dadi; Galadima Goska; Goska; Sonje; Tudun Wada I; Ung. Motty Amban; Ung. Samuda Ambam; Wada II | |- |Jema'a | |Takau |801139 |Baita; Kuka; Madaki; Maji; Takau Bunian; Takau Kali (Takau Gida); Takau Takai; Ungwa Rago; Ungwa Shemang; Yanshyi | |- |Jema'a | |Unguwar Baki |801141 |Baduku; Jeh II; Jumrau; Majidadi; Nko; Sabo Gari; Sarki Pada; Station; Station Baki; Ung. Rana; Unguwar Baki; Unguwar Baye; Unguwar G.S.S.; Unguwar Madaki | |- |Jema'a | |Zikpak |801139 |Bayan Loco; Habu; Markus; Ugwa Awodi; Zahwuo; Zikpak Fada | |- |Jema'a | |Atuku |801151 |Lassang; Tantsock; Tufin Tsock; Kumpamp; Manyi Kupi; Gada Tuku; sakiyo; utsak; Tafan Gida; Manyi gyara; | |- |[[Kachia]] | |Ankwa |802156 |Ankwa; Ankwa Kudu; Gora; Maid Iddo; Parci | |- |Kachia | |Awon |802157 |Akwana; Akwando; Anturu; Awon | |- |Kachia | |Bishini |802102 |A&B; Ariko; Badoko; Bishini; Daddu; Ingili; K/Iya; Kateri; Kurutu | |- |Kachia | |Doka |802118 |Akilhu; Anfu; Doka; Rigana | |- |Kachia | |Kachia |802101 |Adage; Jodu; Kachia; Sakwai | |- |Kachia | |Kurmin Mazuga |802155 |Dabarga; Gumel; Kurmin baba; Mafoa fadia | |- |Kachia | |Sabon Sarki |802117 |Cyani; Gidan Mana; Gidan Tagwai; Jaban Kogo; Kurin Musa; Kwaturu; Sabon Sarki | |- |[[Kagarko]] | |Akote |802113 |Akote; Kasangwai; Kurmin Kira; Pa Baki | |- |Kagarko | |Chakwama |802115 |Chakwama; Chama; Kpechi; Kwaliko; Tunga | |- |Kagarko | |Dogon Kurmin |802111 |Dogon Kurmi; Kasabere; Kusam | |- |Kagarko | |Iddah |802114 |Gami; Iddah; Mape; Tafa Gari | |- |Kagarko | |Janjala |802112 |Gidan Makeri; Ido; Janjala; Kohuto; Kuku; Taka Lafiya | |- |Kagarko | |Jere |802105 |Bakuchi; Chinka; Dlmale; G/Jibo; Gujeni; Jere; Kpakulu; Kwasare; Pmana | |- |Kagarko | |Kagarko |802104 |Dogon Daji; Kadanyu; Kagarko; Kudiri | |- |Kagarko | |Kaguni |802116 |Kaguni; Kuba; Kuse; Sabon Iche | |- |Kagarko | |Katuga |802103 |Aribi; Cikin Gari Katugal; Gora 'B'; Kurmin Jibrin; Kushanfa; Sabon Gai Katugal | |- |Kagarko | |Kenyi |802106 |Kadah; Kahir; Kenyi; Kukyer; Kuratam; Kutaho | |- |Kagarko | |Kubacha |802107 |Bakin Kasuwa Kubacha; Icce; Kabara; Kuakui; Kubacha | |- |Kagarko | |Kurmin Dangana |802110 |Dogo Daji; Kasaru; Kurmin Dangana; Ruzai | |- |Kagarko | |Kushe |802109 |Koyi; Kuchi; Kushe; Kushe Makaranta | |- |Kagarko | |Shadalafya |802108 |Kampani; Nkojo; Shadalafiya | |- |[[Kajuru]] | |Kajuru |800105 |Gefe; Kajuru Town; Kallah; Kasuwan Magani; Kutara; Libere; Rimau | |- |Kajuru | |Kufana |800106 |Afago; Iburu; Idon; Iri; Kufana; Makyali; Maro; Rafin-Kunu; Unguwan Gamo | |- |[[Kaura]] | |Biniki |801153 |Apio Kura; Azente; Biniki; Mayigbunk; Me-Bonet; Tinat Akut; Tsok - Waney | |- |Kaura | |Bondong |801118 |Akuku; Bondong; Chanshia; Chikka; Me-Boye; Me-Bung; Me-Kpakpang; Me-Kura; Me-Sankwai; Tsok Adam; Tsoknbwanu; Tyekum | |- |Kaura | |Fada |801132 |Agafuwat; Kadau; Koduak; Oagun Tsuod; Oegbarak; Tuyit; Ung. Rimi; Zankan | |- |Kaura | |Fada Ciki Gari |801117 |Fada Cikin Gari; Fada Dutse; Khikarak; Ung. Katungi; Utak Ua'o; Uz Ua'o | |- |Kaura | |Fadan Attakar |801156 |Anturung; Fadan Attakar; Tachira I | |- |Kaura | |Fadan Takad |801157 |Katsak; Sakinye; Tajak | |- |Kaura | |Garaji |801120 |Ung. Ashim; Utak Kamunan; Uza Kajung; Zumuruk | |- |Kaura | |Gizagwai |801152 |Aze-Nok; Gizagwai; Me-Kukat; Me-Nkah; Tsok-Amin | |- |Kaura | |Kadarko |801113 |Agaya, Manyi, Makebum; Kangurung; Makan Uzah; Manyi Dibab; Tukum; Utwan; Uzah Akpi; Zafan | |- |Kaura | |Kajim |801155 |Abuwat; Atuka Randiyam; Aze-Ahui; Bungen; Kajim; Mahuta; Me-Sanet; Rafin Sanyi; Randiyam; Tyekum | |- |Kaura | |Kara |801112 |Chan-Tsuwan; Fabuwang; Gasansa; Kaura; Konkwot; Ma-Gattah | |- |Kaura | |Kpak |801133 |Anyah; Kpak; Kpen; Makera; Safiyo; Sakong; Turap; Ung. Hausawa | |- |Kaura | |Kukum Daji |801131 |Kafi Tahuwop; Lawkok; Tirim; Tswokwai; Zakwa | |- |Kaura | |Kukum Gida |801116 |Aduan; Kankasa; Kpiruk; Kukum Dutse; Kukum Gida; Manyii Kukum | |- |Kaura | |Malagum (Zali) |801134 |Abum; Kasaru; Katanga; Madamai; Manta Takum; Tsayeb; Tswokawai; Tum; Ung. Mission; Uzah Atsuan; Zali; Zangang | |- |Kaura | |Manchok |801114 |Akwa-wak; Apio kura; Atak - Tsok; Manchok; Me-Akut; Me-Ashin; Me-Kajit; Me-Mallam; Me-Nache; Me-yara; Sabon - Gari | |- |Kaura | |Matuak |801154 |Chori Marwa; Hayin Gora; Matuak Giwa; Matuk Rimi; Mayi Chanchiyo; Sakan | |- |Kaura | |Mifi |801157 |Mifi | |- |Kaura | |Tafan |801135 |Agban Tafan; Kukum Tafan; Ligaba; Manji Kanjung; Mile One; Misisi; Pasakori; Sabon Gari; Tafan; Tafan Gidan Way; Ung. Ali; Ung. Kaje | |- |Kaura | |Tsonjei |801112 |Agban Mararaba; Dan; Gban Gida; Sabon Gari Tsonjei; Tsonjei | |- |Kaura | |Zankan |801151 |Kaladi; Kwarga; Ma-gbag; Me-Mang; Tsok-Gurfu; Zankan | |- |Kauru | |Chawai |811103 |Baduran; Daduru; Damakasuwa; Fadan Chawai; Kamuru; Kidundun; Kiffin; Kizakoro; Mai Zanko; Pari; Riban; Zanbina | |- |[[Kauru]] | |Geshere |811102 |Apapa; Binawa; Bital; Fadan IIaibi; Fandan Kono; Gasa; Geshere; Gwandara; Kankawar; Kihogo; Kinono; Kudaru; Kushafa; Kusheka; Kushori; Madauchi; Madauci-Kitimi; Pikal; Rishiwa | |- |Kauru | |Kauru |811101 |Dawaki; Galadimawa; Kauru; Kware; Kwassam; Magajin-Gari; Majidadi; Makami; Wutana | |- |Kubau | |Anchau |811107 |Anchau; Damau; Dugau; Gadas; Haskiya; Kargi; Kuzuntu; Leren Dutse; Mah; Mkoci; Talata | |- |Kubau | |Kubau |811108 |Dabo; Dalman; Dandande; Danmaliki; Dutse Wai; Galadima; Kera; Kubau; Mutangi; Pambeguwa; Tafiyau; Zuntu | |- |Kudan | |Doka |802105 |Ang. Galadima; Ang. Kanawa; Ang. M. Musa; Bakin Sudu; Barde; Daudu; Doka; Guibi; Kanawa; Kyanso; Mahuta; Makoyi; Mazara; Musawa; Tanda; Tashar Dan Kano | |- |Kudan | |Hunkuyi |802108 |Ang. Dandubo; Ang. Galadima; Ang. Makada; Ang. Malamai; Ang. Tijjani; Ang.Jarmai; Arewaci; Dafa-Dufa; Dan Tsoho; Danbami; Dumuga; Garu; Hunkuyi; Jaja Babba; Jaji; Kyadai Ango; Kyaudai; Musawa; S/ Gari Hukuyi; Sabon layi; Sarama; Shekarau; T/ Icce; T/Matasa | |- |Kudan | |Kauran Waki |802107 |Ang. Bakoshi; Ang. Garba; Ang. M. Alasan; Ang. Maiyamu; Ang. Makera; Ang. Musa; Ang. Tata; Bankangwa; Baya Fulani; Dan Daso; Dangashi; Dankala; Dantaro; Sabon Gari; Sanda; Tashan Sani; Tauran Wali; Yalwa | |- |Kudan | |Kudan |812104 |Ang Duste; Ang. Kanawa; Ang. Labalo; Ang. Ma aji; Damaski; Kadama; Kudan; Marku; Matarawa; Nasarawan kudan; Randa; Rimin Biso; Sabon Lemu; Tashan Kade; Zabi | |- |Kudan | |L. Ikoro |802106 |Bagaddi; Dangayya; Dokah; G/Kudi; G/Mai Gari; Gidan D/Birni; Gwandawa; Hawan Mai Mashi; Kadad Kada; Katsinawa; Kushigi; Lafiyi; Likoro; Rafin Kira; S/gari Likoro; S/Gida; T/Daudu; T/wada; Tashan Jirgi; Tsauni; Tsinka | |- |Lere | |Garu |811105 |Amon Danboyi; Dabban Fadama; Garu Kurama; Gure; Gurza; Jama s Iya; Janji; Kahugu; Karanbana; Kargi; Kurmin Dodo; Lawuna; Mariri; Piti Warsa; Ragwa; Unguwar PA | |- |Lere | |Kadaru |811106 |Bisallah-Hausa; Bita Rana; Disallah; Goron Dutse; Kaku; Kargi; Kudaru-Kurama; Kudaru-Tasha; Maigamo; Rumaiya; Ukissa; Weire; Wuroko; Yarkasuwa | |- |Lere | |Lere |811104 |Abadawa; Dan Alhaji; Dan Alhaji II; Juran Karama; Juran Kari; Kayarda; Kayor; Lazuru; Lere; Maresu; Ramin-Kura; Sabon Birni; Saminaka; Sugau; Tuddai; Woba | |- |Makarfi | |Makarfi |812103 |Dan Auamaka; Dandamisa; Danguzuri; Dorayi; Durun; Gangara; Gazara; Gimi; Gubuchi; Gwanki; Kwatakware; Makarfi; Marke; Mayere; Nassarawa; Rahama; Ruma; Sabon Garin Daji | |- |Sabon Gari | |Basawa |810106 |Barashi; Basawa Tsakiya; Bauda; Biso; Dan-Makwarwa; Galadima; Gwanda Tsakiya; Kwari; Layin Zomo Tsakiya; Madaki; Malam Sale; Palladan Tsakiya; Rimin Tsiwa; SakadadiTsakiya; Sarkin Fulani; Ung. Amfani; Ung. Barau; Ung. Makera; Ung. Na'inna; Ung. Rimi Village; Ung. Yaro; Ung. Turaki; Ung. Dan- Gaiya; Ung. Fulani; Ung. Hayin-Liman; Ung. Sabon-Layi; Ung.Malam Halilu; Zangon Dan-Baro | |- |Sabon Gari | |Sabon Gari (Rural) |810103 |Ang-Gabas; Babban Titi; Bassawa; Bomo; Cediyar Bawa; Chikaji; Daurawa Tsakiya; Dogarawa; Dogon Bauchi; Dorawar Malami; Durumin Sabbi; Gwanda; Hanwa; Hayin Ojo; Jama'a; Jushin Waje; Machiya; Mangwarori; Palladan; Sabon Gari; Sakadadi; Shika Dam; Tsugugi; Ung Yamma; Unguwar Kasuwa; Unguwar Tabacco; Yan-Awaki; Zabi | |- |Sabon Gari | |Samaru |810107 |Bomo Tsakiya; Bomo Village; Gwada Tsakiya; Jama'a Tsakiya; Kallon -Kura Tsakiya; Mil-goma Tsakiya; Samaru Tsakiya; Samaru Village; Ung. Arewaci; Ung. Bamunna; Ung. Dan-lami; Ung. Dan'ayu; Ung. Dansa'a; Ung. Hayin Danyaro; Ung. Hayin Liman; Ung. Hayin Malam Tsoho; Ung. Hayin Sambo; Ung. Iya; Ung. Kaya; Ung. Koraye; Ung. Kurani; Ung. Kwakwaren Manu; Ung. Kwanin Kubanni; Ung. Kwari; Ung. Liman; Ung. Madaki; Ung. Maiwada; Ung. Makaranta; Ung. Nasarawa; Ung. Rinji; Ung. Samanja; Ung. Sarki; Ung. Sojoji; Ung. Tsauni; Ung. Yalwa Tsakiya; Ung. Yaranda; Ung. Yardorawa Tsakiya; Ung. Zangon Shanu; Ung.Tsamiya | |- |Sanga | |Aboro |801129 |Abu; Ambi Oga; Ayuba; Baka; Dakachi; Dakaci Antor; Dauda; Dauda Kudu; Fasu; Gabas; Halidu; Hausawa; Ibo; Jarawa; Jingina; Joko One; Joko Two; Karfan; Kogun; Kubal; Kulere; Kwanta; Liman; Mada; Mada II; Madaki; Mai Kmbu; Makera; Mallam Musa; Mallam Nuhu; Mangu; Manzi; Maroa; Mato; Ninzo; Ninzo Mada; Nunku; Oara; Rumbu; Sakiya; Sarki; Sarki Aboro; Sarki Cheche; Sarki Gargajiya; Sarki Hausawa; Sarki Kwal; Sarki Mada; Sarki Nami; Sarki Numer 6; Sarki Sabonlayi; Sarki Yamman; Sarki Zangin; Selenan; Tukura; Waziri; Yamma; Zalidu; Aboro Dakaci; Aboro Gida; Ardo Fulani Aboro; Ardo Fulani Ajagwai; D/Kutal; Dakachi Fulani; Dakachi Gongoro; Dakaci Jangwai; Dakaci Kubal; Forom; Gidan Mai; Gidan Mai Arewa; Gidan Mai Kudu; Gyere; Hayen Dem; Kubal Sakiya; Lani Shanu; Marwa; Pole Waya; Sabon Layi; Takar; Tudun Wada; Ung. Dakaci; Ung. Gongoro Gida; Ung. Jarawa; Ung. Kwara; Ung. Kwassu; Ung. Mada; Ung. Saidu; Ung. Sarki Gwasan; Ung. Sarki Jangwai; Ung. Sarki Kudu; Ung. Sarki Kutal; Wakili Fulani Aboro; Wakili Fulani Antor | |- |Sanga | |Amar |801125 |Bawa Ambi; Dakaci Akonkrin; Dakaci Amar Tita; Dakaci Bako; Dakaci Landa; Dakaci Makeri Landa; Dakaci Telekpo; Ibrahim; Monday Waziri; Primary Amar; Sarki Landa Gbasar; Sarki Amar Kontogora; Sunday Compani Kontogora; Amar Angwa Ahmadu Ngbo; Amar Jatau; Amar Sarki Musa; Kontogora; Ung. Danladi Tufa; Ungwa Dakaci Amar Ingba; Ungwa Dakaci Ambo Amar Lada; Ungwa Maikwara | |- |Sanga | |Ambel |801120 |Boyi; Dakaci Anka; Dakaci Gipa; Madaki Anka; Madaki Ghonbur; Sarki Kadan Ahmadu; Sarki Nigbu; Sarki Yamma; Sule Aboro; Tela Chessu; Timis; Anbel 'A'; Anbel 'B'; Ang. Waziri 'A'; Angwai 'A'; Angwai 'B'; Babur Dakaci; Fatu; Ishen Gba; Sabo Sanglo; Ung. Adamu Makama; Ung. Atili 'B' Sarki Baba Salihu; Ung. Atili Sarki Abbas; Ung. Bako; Ung. Habu Yakubu; Ung. Iliya Dugba; Ung. Markus Injih; Ung. Yakubu Adamu; Ung. Yusuf Anof; Ungw Sarki Bure; Ungwa Bala Mai Lambu; Ungwa Sule Aboro | |- |Sanga | |Ancha |801127 |Malla Mamman; Ache Anigbulu; Ajiya; Amwue Idzi; Ayuba Anikyu; Bagaji; Dakachi Dodo; Dakachi Tataura; Fulani Bahago; Fulani Ruwah; Galadima; Godo Tudu; Isah Fulani; Kadarko Fulani; Kogi; Madaki Godo; Madaki Idzi; Mahammadu; Maikudi Bature (Amangbo) 1; Sabo Amueh; Sarki Akawu (Ancha Gida); Sarki Ambi; Sarki Aninkla; Sarki Noma; Sarkin Fada (Adamu Yabo); Shamaki; Thoma Amos Tudu Wada; Wakili; Waziri; Yakubu Anikri; Dakachi Ahmadu; Ung. Akochun; Ung. Gimba; Ung. Makama; Ung. Ogha; Ung. Samuel Ungbo Amunikri; Ung. Sarki Zambur; Ungwa Ayawa Sidi; Ungwa Madaki (Amangbo II) | |- |Sanga | |Ayu |801107 |Makaranta; Tukura; Abu Kampani; Abu Makaranta; Alan; Ayu Gari; Chambwa; Gari; Gbaku; Gbun Tashi; Gbuzhi; Gogo; Jege; Kanjan; Kimba; Koshu; Kpaji; Kpoto; Marinjo; Ninyu; Ragga Ung. Dakachi; Regga Makaranta; SMBE Gari Ung. Dakachi; Takpe; Ung. Abeku; Ung. Gbantar; Ung. Kuza; Ung. Mada; Ung. Maichibi; Ung. Mangoro; Ung. Sarkin Hausawa; Ung. Yakubu; Unzahu; Unzhakpaji | |- |Sanga | |Bokana |801121 |Ado Naira; Amantur; Audu Galadima; Ayaba; Bahago; Bala Sansani; Challa; Dakaci Fadan Ayu; Dakaci Fulani; Dakaci Hausawa; Dakaci Nungu; Dakacin Gashinbaki; Dariya; Haruna Adamu; Ibrahim; Idi Lawal; Iliya; Jibirin; Joseph; Mada 'A'; Mada 'B'; Mada Eggon; Mallam Tanimu; Mangu; Nandu; Nungu Bokana; Salihu; Salihu Kurma; Salihu Musa; Sansani; Sarki Fadan Ayu; Sarki Ibo; Sarki Ibus; Sarki Kwagiri; Sarki Ninzo; Sarki Yoruba; Shehu; Yakubu; Yakubu Habu; Mantur; Pole Waya Boana; Ung. Maisamari; Ungwa Adu Duwaru; Ungwa Dakaci Gwade; Ungwa Sarki Kongo; Ungwa Theological Seminary Ayu | |- |Sanga | |Fadan Karshi |801105 |Andakure; Ankirin; Bom B.; C & D; Dogon Daji; Doromiya; Gimi Dogora; Hayen Dem; Janagwa; Kabau; Kan Kurmi; Karshi; Karshin Daji; Kawo; Kayarda; Kurmi Gero Sarki; Kwagibi; Mahanga; Mile One; Mom C.; Nasarawa; Sabon Gida; Sabon Gida Gabas; Sabon Layi; Sabon Zawan; Sabongari; Tsoho Gari; Tsohon Gri; Tudun Wada; Ung. Abamu; Ung. Amutu; Ung. Ardo Fulani; Ung. Ardo Fulani Karshi; Ung. Bauchi; Ung. Bawa; Ung. Bera; Ung. Dakaci F/Karsh; Ung. Dakaci Fulani; Ung. Dakaci Gimi; Ung. Donka; Ung. Fada; Ung. Fulani; Ung. Gambo; Ung. Ganye 'A'; Ung. Gayen 'B'; Ung. Gindiri; Ung. Goma; Ung. Gwandara; Ung. Hausawa; Ung. Hausawa K/Goro; Ung. Ibrahim; Ung. Jere; Ung. Kampani; Ung. Kurmi Goro Titi; Ung. Kyayang; Ung. Mada; Ung. Maigoro; Ung. Mande; Ung. Nandu; Ung. Numana; Ung. Pah Amale; Ung. Para; Ung. Rindiri; Ung. Sale; Ung. Tanko; Ung. Tella; Vom; Yakwet; Zagzawan | |- |Sanga | |Fadan Ninzo |801108 |Galadima Amugbonche; Madaki; Galadima; Iya Umugbonche; Makaranta Mission Maitozo; Alhaji Ruwa; Amutongbo; Fulani; Makaho; Makama; Makama Dorawa; Pakachi; Sarki; Sarki Amugboche; Shehu; Tukura Pakachi; Ubandoma; Wambai; Waziri; Waziri Pakachi; Bahago; Dakachi Sambe; Joga; Madaki Fulani; Sarki Amubi; Sarki Yaki - Maitozo; Iyah Gbara; Musa Anto; Musha Anche; Pakachi Hallo; Sarki Maigoro; Wakili Irimiya Gabata; Atungbe Gya Gbara; Dakachi - Amubimaji; Jarami; Ung. Dagachi | |- |Sanga | |Gunkok |801130 |Andun; Angwak; Ankolo; Awali; Forest Arak; Gada Biyu; Gbunkok; Isan; Jenda Sarki; Karkashi; Labari; Langa; Rugan Ardo; Rugan Madaki; Sabon Gari; Tsauni Kulere; Tsauni Majindadi; Tudun Wada Arak; Un.g. Saiau; Ung. Abamu; Ung. Adamu; Ung. Duhu; Ung. Durumi; Ung. Ingila; Ung. Kwara; Ung. Magaji; Ung. Maikyau; Ung. Makama; Ung. Tudu; Ung. Wakili Isan; Ung. Wambai; Ung. Yaro; Ung. Yaute; Ung. Yerima | |- |Sanga | |Gwantu |801106 |Aban; Afragbang; Agom; Akongk; Akoshen; Ambe Sarki; Bashayi; Dangam Aneye; Dangam Aniti; Gani Madaki; Gbanzu; Gbongang; Gobir; Guantu; Gwantu Kurmin Dakaci; Kiban; Mada; Madaki; Numbu Dakaci; Nunbu Kono; Sanga Haruna; Sarki; Shehu; Ung. Biri; Ung. Ganye; Ung. Giginya; Ung. Goge; Ung. Hausawa; Ung. Idzi; Ung. Ningon; Ung.Maikasa; Ung.Mandu; Zang | |- |Sanga | |Hatteh |801123 |Alhaji Ruwa; Amutongbo; Atungbo-Gya Gbatar; Bahago; Dakachi Amubimaji; Dakachi Auganche; Dakachi Fulani; Dakachi Sambe; Fulani Dorowa; Galadima; Galadima Amugbonche; Iyah Gbara; Jerami; Joga; Lamido; Madaki; Madaki Amugbonche; Madaki Fulani; Madaki Sambe; Maikafo; Makaa; Makama Dorowa; Makaranta Mission Maitozo; Mukama Pakachi; Musa Anto; Musha Anche; Pakachi Hallo; Sarki Amubi; Sarki Amuganche; Sarki Amugbonche; Sarki Amukunche; Sarki Ango Gbatar; Sarki Maigoro; Sarki Sambe; Sarkin Yaki Maitozo; Shehu; Tukura; Uandoma; Ubandoma; Wakili; Wakili Irimiya Gbatar; Wambai; Waziri; Waziri Gbata; Waziri Pakachi; Yaki; Yamusa; Tukura Pakachi; Ungwa Dakachi; Ungwa Iya Umugbonche; Ungwa Pakachi | |- |Sanga | |Kwassu |801126 |Amun Cheyo; Amwe; Dakaci Anzere; Dakaci Chugon; Dakaci Gajere; Dakaci Makeri; Dakaci Rimi; Galadima; Madaki; Madaki Awawa (Atu); Madaki Yakubu; Makama; Makaranta; Makeri; Mangoro (Rimi); Monday Anto; Mu-Konche; Sarki Anzah Agboh; Sarki Anzere Gbuja; Sarki Bala Akonza; Sarki Chiroma; Sarki Langa-Langa; Sarki Ninhan; Sarki Tudun Wada (Rimi); Sarki Tukura; Vantar Anzere; Sarki Amunikri; Sarki Daniel; Ung. Dangaladima Joseph; Ung. Galadima Chugon; Ung. Madaki Musa; Ung. Sarki Amuku; Ung. Sarki Soja; Ung.Sarki Ichi San; Ungwa Bakasi; Ungwa Dakaci Kwassu; Ungwa Sarki Amuneiba | |- |Sanga | |Mayir |801119 |Agas; Akumukun; Alheri; Ankub; Arau; Awgon; Balawes; Digel; Gokwi; Hayen Gada; Ibag; Iden; Kwanan Tigen; Mayir Amanchik; Saken Tigon; Sankwai; Tayu; Tigekn; Ung. Ardo Fulani; Ung. Dakaci Fulani; Ung. Dakaci Hausawa; Ung. Mada Mayir; Ung. Madaki Ali; Ung. Sarki Adamu Yabame; Ung. Sarki Hausawa Nuhyu; Ung. Sarki Mallam Kasimu; Ung. Sarki Ninzo; Ung. Sarki Sale; Ung. Sarki Tari; Yabme | |- |Sanga | |Randa |801124 |Abu Kinu (Rimi); Dakaci Iron Zikina Richu; Dakaci Tari Ngbo; Dorowa; Gwanda; Sarki Idzi; Sarki Maiakama; Antishi; Burtu; Maitakama; Randa; Randa Kasa; Sabon Gari Randa; Ung. Dakaci Ziku; Ung. Mission; Ungwa Hausawa Randa; Ungwa Madaki Randa; Ungwa Makama Karama | |- |Sanga | |Tari |801122 |Abandi; Agal; Aku Mallo; Alang; Asibiti; Audu Tari; Awarmashik; Badakoshi; Bahago; Bola; Dauda; Fulani Tari; Gaiya; Galadima; Gbakip; Gimba; Gwamna Tari; Haye Aku; Haye Bala; Haye Knoka; Joshua; Kofai; Madaki; Makama; Makaranta; Makeri; Rimi; Sarki; Sarki Makama; Sarki Matasa; Sarki Nome; Sule; Tukurah; Turaki; Ubakmuich; Ubarif; Ubnadoma; Uloh; Waziri; Yara; Yara Tari; Timis; Ung. Sarki Ahmadu Mada; Ungwa Barde; Ungwa Kako; Ungwa Maihibi; Ungwa Makaranta | |- |Sanga | |Ung/Sarki |801131 |Madaski Ngbok; Adamu; Ahmadu; Ardo Fulani; Asibiti Ibrahim; Ayuba Bashayi; Bawa Magaji; Dakaci Fulani; Danjuma; Galadima; Gora; Joseph Audu; Lawal Ankpong; Madaki; Madaki Ankpong; Madaki Kobin; Magaji Ankpong; Magaji Ningeshe Kurmi; Mangu Danladi; Sarkin Yaki Ankara; Tukura Ankara; Waziri; Akai; Akwakwan; Ankara Dogon Fili; Ankara Makaranta; Ankpong; Dogon Fili; Kaso; Kobin; New Karu; Ngbotiti; Ningeshe Dutse; Ningeshe Kurmi; Ningo Gari; Ningo Kirya; Pogari; Rafin Tagwaye; T/Wada 'A'; T/Wada 'B'; T/Wada 'C'; Ung. Adamu Maikaho; Ung. Giginya; Ung. Manja; Ung. Sarki Numa; Ung. Tari; Ung. Tukura; Ung. Yakubu Bawa; Ungbok; Upo Dirri; Upo Nkiri; Wambe | |- |Sanga | |Wasa |801128 |Abuja Mada; Ako; Ani Pantinya; Anji; Atau; Bril Tsada; Daniel; Duhu; Ggon; Gobara; Hausawa; Idah; Ishaya; Jacob; Jirgi; Kwakwasa; Nungu; Sabo; Agbere; Ahar Ko Fai; Anzah; Aworo Sarki; Baki Kogi; Gwaska; Kofe Ahar; Miski; Pantiwa; Rafin Soja; Sarki Yeskwa; Takwa; Tataura Pantiya; Tudu Wada; Ung. Abu; Ung. Akawa; Ung. Amos Yakubu; Ung. Anche; Ung. Goho; Ung. Hosea Pantiyan; Ung. Ishaya Pantiya; Ung. Jibrin; Ung. Lamba; Ung. Mangoro; Ung. Mudi; Ung. Pah; Ung. Pah 'A'; Ung. Pah 'B'; Ung. Tasha; Ungwa Jamage; Ungwa Musulmi; Wuro Andaha | |- |Soba | |Maigana |810101 |M. Yahaya; Ang. Galla; Damari; Fagachi; Fari-Kaa; Gimba; Goirawa; Hayin Kinkiba; Kin-kiba; Kuzai; Kwai; Ma-birni; Madaba; Maferawa; Magada; Marwa; Matari; Richifa; Sabon Kudi; Sambvirni; Tamba; Wanka; Yakasai; Yalwa mai akaranta; Yelwa mai Bene | |- |Soba | |Soba |810102 |Alhazawa; Ang. Madaki; Ang. Mall dogo; Bakura; Barwa; Dan-Isa; Dan-jaba; Dan-wata; Dinya; Dorayi; Gamagira; Garun-Gwanki; Gurbabiya; Kaware; Kuyamutsa; Kwasallo; Lungu; Mai-0Zare; Makoron-lemo; Marmara; Taba; Taka-Lafiya; Tkurwa; Turawa | |- |[[Zangon Kataf]] | |Abet |802128 |Abet; Achin; Anguwan Jatau; Kumi; Marabang | |- |Zangon Kataf | |Afana |802126 |Afana; Katsit | |- |Zangon Kataf | |Ampaga |802148 |Boto; Dinarah; Fadan Ikulu; Lisuri Gida; Lisuru Daji; Sabon Kaura Fadan Ikulu; Ungwan Amawa Lisuru; Ungwan Fulani; Ungwan Goska; Ungwan Rana Lisuru; Unwan Digabi | |- |Zangon Kataf | |Anchuna |802134 |Akoka; Amawa Lisuru; Burgu; Digabi; Jirayi; Kachia; Makama; Nauta; Sani; Sarki; Toro Ali; Toro Gida; Akurjini; Ampaga; Boto; Dankurasa; Dinarah; Dutsen Bako; Fadan Ikulu; Gida Ali; Kwarkwano; Lisuri Gida; Lisuru Daji; Sabon Kaura Akupal; Sabon Kaura Fadan Ikulu; Ung. Dodo; Ung. Fulani; Ung. Gauta; Ung. Gimba; Ung. Goska; Ung. Pate; Ung. Rana Lisuru; Ung.Nauta; Ung.Rimi (Gidol); Ung.Wakili Surubu; Ung.Yawa | |- |Zangon Kataf | |Bafoi Gora (Kanai Bafoi) |802145 |Bafoi; G/Gimba; G/Kalli; Galadimawa; Kishaura; Mavong; Rafin Saiwa | |- |Zangon Kataf | |Fadan Kaje |802120 |Fadan Kaje Gida; Kazantsok; Machia; Rumfa; Tabak; Tsohon Gida; Unguwa Bakan | |- |Zangon Kataf | |Fadiya |802121 |Fadiya Bossan; Fadiya Gugah; Fadiya Mugu Gida; Fadiya Raku Gida; Fadiya Yazonom; Fafom gida; Gida; Jei Agaguk; Jei Aruwan; Jei Atoche; Jei Atom; Jei Baje; Jei Dishia; Jei Gana; Jei Gugah; Jei Kama-Nbrang; Kar (Ungwa) Rankpak; Kar Abuchet; Kar Abukam; Kar aco; Kar Afifak; Kar Akau; Kar Aruwan; Kar Atare; Kar Ayia; Kar Baje; Kar Bui; Kar Cham; Kar Dambvu; Kar Doka; Kar Gagk; Kar Gimba; Kar Gwana; Kar Jatau; Kar Kachat; Kar Kajere; Kar Kamayi-Ntun; Kar Kubin; Kar Kura; Kar Kure; Kar Kwadun; Kar Kwaru; Kar Kyama; Kar Kyang; Kar Kyuka; Kar Lekwot; Kar San; Kar Sule; Kar Suman; Yaribuwan; Zagom Gida | |- |Zangon Kataf | |Farman |802127 |Abvong; Farman; Gatsa; Kanem; Rikabom; Satwang | |- |Zangon Kataf | |Mazaki (Gidan Zaki) |802140 |Bakin Kogi (Magwafan); G/Zaki (Mazaki); Maige; Saganda | |- |Zangon Kataf | |Gora |802139 |Atabat Atanyeang; B/Kogi Gora; Gora; Gora Gida (Atsung Abyek); K/Gandu; K/Kwara; Kakwa; Magankon; Magankon K/Kwara; Makutzalen; Sabon Gari; Sabon Gari Gora; Sagwaza; Sakwa'at; T/Wada Gora; Warkan | |- |Zangon Kataf | |Jankasa |802141 |Apyinzwang; Awak; Jankasa (Ashong Ashyui); Kacecere; Kacecere Hausawa; Kangwaza; Kurfi; Magadankura; Male; Manta Aswon; Manyii Aminyam; Manyii Ashyui; U/Gawayi | |- |Zangon Kataf | |Kabam |802152 |Balet; Boro; Gidan Maga; Kabam; Shankyuak; Tiyat; Ungwn Hausawa; Yal Calihu; Yal Kura; Yal Yaje | |- |Zangon Kataf | |Kamuru |802133 |Antang Dutse; Antang Gida; Anzah Gida; Anzah Sarki; Bakin Lamba; Fange; Fansil; Gapiyi; Kamuru Dutse; Kamuru Hausa; Kamuru Ikulu; Katul Anzah; Ngwan Wakili Kamuru; Ungwan Nache; Ungwan Basheru; Ungwan Fulani; Ungwan Gaiya; Ungwan Giwa; Ungwan Shehu; Ungwan Zomo | |- |Zangon Kataf | |Kamurum |802123 |Abafot; Fanjim; Kamurum; Kanem; Kukan; Kurdan; Sakwak; Satwang; Ung. Ariyahwi; Ung. Magaji; Ung. Rana; Zauru | |- |Zangon Kataf | |Kangun |802153 |Chigyam; Kangun; Rinyam; Sabon Kaura; Yaron Fada | |- |Zangon Kataf | |Kibori |802144 |Atakmawai; Atisa; K/Masara; Kan Kurmi; Kibori; U/Maichibi | |- |Zangon Kataf | |Kurmin Bi |802119 |Ahzahwa; Akobe; Akodon; Atagraya; Azakwat; Chanya; Karatuk; Karibwake; Karigwahan; Karikahuat; Karisaka; Kati; Kurmin - Bi; Madauchi; Ung. Ayo | |- |Zangon Kataf | |Kwakhwu |802146 |Ayagbak; Mamaidawa; Sanzyiam; Shilyam; Takanai | |- |Zangon Kataf | |Ladduga |802149 |Ladduga; Ungwan Nasarawa; Wuro Borno; Wuro Fulbe Centre; Wuro Mayo; Wuro Nyako | |- |Zangon Kataf | |Mabushi |802131 |Bafio; F/ Tsoho; G/ Gimba; G/ Kagrau; G/ Kalli; Galadima; K/ Dawaki; Kishaura; Mabushi; Madoo; Manwai; Masukwai; Mavong; Rafin Saiwa; Salau | |- |Zangon Kataf | |Madakiya (Batadon) |802137 |Atat; Ayagan; Bankwa; Bodari; Bvongkphnang; Dinyiring; Galadima; Hurgyam; Kpong; Madakiya; Twan; Zitti | |- |Zangon Kataf | |Taligan (Magamiya) |802143 |G/Wuka; Magamia I; Taligan | |- |Zangon Kataf | |Manyii Aghyui |802132 |Ayagbak; Chibob; Kigudu; Kwakhwu; Magwafan; Mamaidawa; Matyei; Mawa; Runji; S/Kaura; Sabanfan; Sako; Sanzyiam; Shilim; Takanai; U/Alagaba; U/Rohogo; Zarkwai | |- |Zangon Kataf | |Marsa |802129 |Arikawan; Chenchuk; Kphunyai; Marsa | |- |Zangon Kataf | |Tsoriyang |802124 |Aduwan; Madobiya; Maniya; Rebok; Tsoriyang; Wadon | |- |Zangon Kataf | |Tudun Wada |802151 |Bayan Dutse; Hyurgyam; Kafom Aruwan; Kafom Doka; Tudun Wada | |- |Zangon Kataf | |Unguwan Rimi (Zantarakpat) |802125 |Katsit; Unguwan Rimi; Zakwo | |- |Zangon Kataf | |Unguwar Gaiya |802130 |Jaba; Juju; Atakjei (G/Gata) I; Mavong; Tagama; U/Gaiya | |- |Zangon Kataf | |Unguwar Rohogo |802147 |Magwafan; Matyei; Runji; Sabanfan; Sako; U/Rohogo | |- |Zangon Kataf | |Zagom |802150 |Chirani; Fadia Aliu; Rafin Juma; Rumpa; Ungw Jatau; Ungwan Dori; Ungwan Mallam; Zagom Gajere | |- |Zangon Kataf | |Zaman Dabo |802142 |Atakfang; Chawai Z/Dabo; Doka; Sansak; Z/Awon; Z/Dabo | |- |Zangon Kataf | |Zangon Kataf |802107 |Gabas; Yamma | |- |Zangon Kataf | |Zonkwa |802106 |Abaye; Buzu'un; ECWA; Ishaya; Musa; Ruguni; Town Hall; Dauke; Arikuyin; Atakum; Dorow one; Dorowa one; Duchu (Ung. Christopher; Kariburuk; Kok I; Kok II; Kpan Kok; Layin Shaba; Masat; Ramai; Sarki; Ung. Baptist; Ung. Danbaki; Ung. Mission; Ung. Narom; Ung. Rama; Ung. Sanke; Ung. Yabanat; Zanzwan; Zonkwa Central | |- |Zangon Kataf | |Zonzon |802138 |Mabukhwu; Makutsatim; Mashan; Mawukili; Sakum; U/Tabo; Wawa-rafi; Zonzon | |- |Zangon Kataf | |Ziturung |802122 |Abvabvon; Karachiya; Mago; Nkuwan yak; Tinta'a; Turan Kariyi; Turan Kayit; Kangurara; Ziturung Pama; Ziturung Akpang; Ziturung Karyi | |} == Ta hanyar mazaɓar zaɓe == A ƙasa akwai jerin rumfunan zaɓe, gami da ƙauyuka da makarantu, waɗanda mazaɓun zaɓe suka shirya. {| class="wikitable sortable" !LGA !Ward !Polling Unit Name |- |Birnin Gwari |Magajin Gari I |Education Office; Pry. Sch. Shitu; Area Court; Community School; Islamiya Pry. Sch.; Maigwari Pry. Sch.; Library Office; Pry. Sch. Ung. Liman; Ung Ali Gado; Leprosy Clinic; G. S. S. B/Gwari; B. A. T. C. B/Gwari |- |Birnin Gwari |Magajin Gari II |Sport Council Office; S/Yaki Pry. Sch.; R. E. B. Power House I; R. E. B. Power House II; Bagoma Pry. Sch.; V. I. O. Office Bagoma; Dogon Hawa Pry. Sch.; Ung. Fari Pry. Sch; Ung. Kwambe; Bugai Pry. Sch.; Ung. Laya; Ung. Dogara; Ung. Zaman Dagi; Ung. Awaro; Tv Centre; Tv Centre II; V. I. O. Office; Ung. Dan Yaya; K. M. Habibu Arabic Sp.; K/Mai Unguwa Ijinga; Tudun Jega Pry. Sch.; Ung. Gobirawa |- |Birnin Gwari |Magajin Gari III |Old B/Gwari Pry. Sch.; Old Saulawa Pry. Sch.; New Saulawa; Ung. Nachibi; Ung. Gobirawa; Maganda Pry. Sch; K. M. Maganda Pry. Sch.; Ung. Goron Dutse; Gwaska Pry. Sch.; Ung. Bakanike; Ung. Nabango; Kwaigan Magaji; Kiryayi; Farin Ruwa; Tashan Leda |- |Birnin Gwari |Gayam |Gayam Pry. Sch.; Health Clinic Gayam; Kwaga Pry. Sch; Kwaga Clinic; Pole Waya; Kagi Pry. Sch.; Labi; Kofar Gidan M/Ung.; Rumana Pry. Sch; Rumana Gwari; Kirazo Pry. Sch.; K/Doka Pry. Sch.; Ung. Gobirawa; K. M. K/Doka; Ung. Danganji; Ung. Mamara; K. M. Kungi; Mando Pri. Sch.; Ung. Layin M/Gwari; Ung. Garaye; Rafin Kura |- |Birnin Gwari |Kuyelo |Dunya Pry. Sch.; Ung/ Hassan Bodo; Ashamagama; Ung. Dan Dungu Jega; Ung. Shado; Ung. Manda; Old Kuyello Pry. Sch.; Ung. Gwandu (A); Ung Mai Dakankani; K. M. Farin Batu; New Kuyello Pry. Sch.; T. V. Centre (A); T. V. Centre (B); Ung. S/Noma; Ung. S/Buwayi; K. M. Gungama; K. G. Nabayi; K. M. Kwadaga; Ung. Maiyasuma; Ung. Maida Kakini; Kwasa-Kwasa; Ung. Gara |- |Birnin Gwari |Kazage |Gwanda Pry. Sch.; Ung. Ritafi; Ung. Nakaka; Ung. Dankande; Kazage Gari; K. M. Kinashi; Ingade Pry. Sch.; K. M. Kuduru; Damari Pry. Sch.; Ung. Madaki; Ung. Madaki II; Ung. Gobirawa; Ruwan Sarki; Ung. Jaruwa; Ung. Katsinawa; Ung. Bilya |- |Birnin Gwari |Kakangi |Kakangi Pry. Sch.; Dispensary; Ung. Ishiwai; Ung. Sule Magani; Sabon Layi Pry. Sch.; Sabon Gari/Sabon Layin II; Tashan Kaji; K. M. Musa K/Bango; Ung. Zakara S/Noma; K. M. Bawa; K. M. Gagumi; Ung. Baraje Pry. Sch.; K./M Kurgi; Ung. Kiyafa; Shiwaka; S/Garin Kubau; Ung. Ganda; Ung. Mai Kidin Ginsa; Ung. Dogon Sarki; Ung. Liman |- |Birnin Gwari |Tabanni |New Tabanni Pry. Sch.; Ung. Danjuma Tela; Layin Lasan Pry. Sch.; Layin Lasan Pry. Sch. II; Ung. Nakurmi; K. M. Lasan; K. M. Dokan Ruwa; K. M. Maikya Suwa; K. M. Kwala-Kwangi; K. M. Mgarba; Ung. Majara; Ung. Dan-Gado; Kurmin Sauchi Pri. Sch.; Old Tabanni; Ung. Tumu; Ung. S/Fawa; Ung. S/Noma |- |Birnin Gwari |Dogon Dawa |K. M. Kwasau; K. G. Alhaji Shehu; Dogon-Dawa Pry. Sch. I; Funtuan Badadi; Dispensary I; Dispensary II; Tudun Wada D/Dawa; Sabon Gari D/Dawa; Ung. Wusan; Ung. Rafin Tukurwa; Ung. Rafin Gora; Ung. Saminaka; Ung. Gwandara; Funtua Badadi; Ung. Danko Pry. Sch.; Ung. Lacha; Ung. Aduhu |- |Birnin Gwari |Kutemesi |Old Gandawa; Kawo/Kanawa; Kwashi; Kutemeshi Pry. Sch. I; Kutemeshi Pry. Sch. II; Kofar Musa; Old Kutemeshi; Miya-Miya; Gwadabe; Old Kanawa; Ung. Chindo; Ung. Gambo; Ung. Usman; Ung. Bako; Ung. Madobiya; Ung. Gajere; Ung. Kwahu; Makera; Ung. Maje |- |Birnin Gwari |Randagi |Randagi Pry. Sch.; Tv. Centre; K. M. Randagi; K. M. Ukuga; K. M. S/Kunun/Gayya; K. M. Kimbi; K. M. Ijinga; Kugi Pry. Sch.; Dawakin Basa Pri Sch; Pry. Sch. Kuki; K. M. Imagu; Nasarawa Pry. Sch. I; Nasarawa Pry. Sch. II; Ung. Aboki; K. M. M/Kigana; Ung. Shirya; Ung. Adda; Ganin Gari; Dawakin Basa Dispensary |- |Chikun |Chikun |Chikun L. E. A. Pry. Sch.; Chikun Hausa L. E. A. Pry Sch.; Kunfara K/G Sarki; Kabama K/G Sarki; Kafawo K/G Sarki; Dakunu L. E. A. Pry. Sch.; Kasayi K/G Sarki; Kubani K/G Sarki; Katarma I L. E. A. Pry. Sch.; Katarma II K/G/ Mai Angwa; Kuduru K/G Sarki; Chagba K/G Mai Anguwa; Kugo I L. E. A Pry. Sch.; Kugo II L. E. A Pry . Sch.; Kofi K/G Sarki; Kogosi 530 K/G Maianguwa; Magaba K/G Maianguwa; Katarma III K/G Maianguwa L. E. A. Pry. Sch. |- |Chikun |Gwagwada |Gwagwada Pry. Sch.; Kabarasha Ung. Turai; Gwanzunu/ Gwanzunu; Gajina/ Gajina; Kasarami K/G Sarki; Sabon Sara Pry. Sch.; Bakin Kasuwa Pry. Sch.; Lukuru K/G Sarki; Kuderi/ Kuderi; Konan Bature K/G Maianguwa; Wuya K/G Sarki; Dutse Pry. Sch.; Gadani K/G Sarki; Bashishi/ Bashishi; Kakamai K/G Sarki; Kajari K/G Sarki; Kafana K/G Maianguwa; Dutse II L. E. A. Pry. Sch. |- |Chikun |Kakau |Kakau Station L. E. A. Pry. Sch.; Kakau Station K/G Sarki; Ung. Sauri L. E. A. Pry. Sch.; Kakau Daji L. E. A. Pry. Sch.; Ligari L. E. A. Pry. Sch.; Kagurna L. E. A Pry. Sch.; Buwaya L. E. A. Pry. School; Sabon Gayan L. E. A. Pry. School; Tsohon Gayan K/G Sarki; Gonin Gora I L. E. A Pry. School; Gonin Gora II K/G Sarki; Ung. Ayaba L. E. A. Pry. School; Kashebo I L. E. A. Pry. School; Kashebo II K/G Maianguwa; Kankomi I L. E. A. Pry. School; Kankomi II / Kasuwan Kankomi; Kaso L. E. A. Pry. School; Kabai I L. E. A. Pry. School; Kabai II K/G Maianguwa; Kadayawa K/G Maianguwa; Jibada K/G Maianguwa; Nabarka K/G Maianguwa; Ung. Busa K/G Sarki; Kubusu L. E. A Pry. School; Sabon Gayan II L. E. A. Pry. School; Kakau Daji II |- |Chikun |Kujama |Kujama I L. E. A. Pry. School; Kujama II Clinic Kujama; Kujama III F/Store; Kujama IV K/G Sarki; Pamfura I L. E. A. Pry. School; Pamfura II Ung. Maje; Pamfura III L. G / Secretariat; Kafari I L. E. A. Pry. School; Kafari II L. E. A Pry. School; Bugai L. E. A. Primary; S/Gari Bugai K/G Sarki; Gwakun K/G Sarki; Ung. Pada L. E. A. Primary; Talele L. E. A. Primary; Magashanu K/G Sarki; Doka Maijama'a L. E. A. Primary; Sabon Jero L. E. A. Primary; Danhonu Hausa I L. E. A. Primary School; Danhonu Gbagyi L. E. A. Primary; Tokache L. E. A. Primary; Kanrafi L. E. A. Primary; Gora Maijama'a L. E. A. Primary; Maijama'a L. E. A. Primary; Kawu L. E. A. Primary; Kakura L. E. A. Primary; Kurmin Sata L. E. A. Primary; Keke K/G Sarki; Danhonu Hausa K/Gidan Sarki; Kurmin Sata II; Tokache II |- |Chikun |Kunai |Buruku I G/Mangori T/Titi; Buruku II L. E. A. Primary School; Buruku III B/Kasuwa T/Titi; Kasaya L. E. A. Primary School; Dande K/G Sarki; Kifashi Bakin Kasuwa; Resa K/G Maianguwa; B/Basa K/G Maianguwa; Kabala K/G Maianguwa; Gidan Dutse K/G Maianguwa; Garu L. E. A. Primary School; Gwarso L. E. A Primary School; Zankoro K/G Sarki; Uduwa I L. E. A Primary School; Uduwa II K/G Sarki; Uduwa III Bakin Kasuwa; Ung. Wakili L. E. A. Primary School; Tarugu K/G Sarki; Ung. Rimi K/G Maianguwa; Buruku IV L. E. A. Primary School; Buruku V L. E. A. Primary School; Buruku VI Gin. Mango T. T. |- |Chikun |Kuriga |Kuriga Area Court / Area Court; Ung. Kawo/ G. Kawo; Kuriga / L. E. A. Primary School; Kuriga / Reading Room; Ung. Zarumai / K/G Takada; Manini / Kasuwa; Sarari Kasuwa / Kasuwa; Ung. Gwarba / Kasuwa; Ung. Barau / Ung. Barau; Sarari / K/G Sarki; Ung. Kwabo / K/G Sarki; Ung. Rahama / Ung. Rahama; Tashan Tsuntsaye / T/Suntsaye; Janmaye / K/G Wakili; Gwauro / K/G Maianguwa; Kunnama / Kunnama; Ung. Sani Gambo / Kofar Sani Gambo; Ung. Doma / Ung. Doma; Tudun Tsakuwa / T/Tsakuwa; Ung. Kawo II / K/Gidan Iyan Kuriga |- |Chikun |Narayi |Narayi / No 4 Narayi Road; Narayi / L. E. A. Primary School; Narayi / Kataf Close; Narayi / No. 19 Ikulu Road; Narayi / No. 32 Kankia Road; Narayi / No. 11 Wakili Road; Narayi / Bayan Dutse P/Gro; Narayi/ K/G Sarki Narayi; Narayi/ No. 10 Dokaji Road; Narayi/ No. 2 Cinema Close; Narayi/ No. 10 King Hassan H/G; Narayi/ No. 10 Chikun Road; Narayi/ Shagari Road; Narayi/ No. 54 Dadi Road; Narayi/ Sarkin Kwai Road; Narayi/ Sarkin Pawa Road; Narayi/Maiyere Road H/C; Narayi/ Mb 16 Narayi |- |Chikun |Rido |Rido I / L. E. A. Primary School; Rido Gari II / K/G Sarki; Kudansa I / L. E. A. Primary School; Kudansa II / K/G Sarki; Kudansa III / Sarki M/Rido; Rido III / /Sarki M/Rido; Damishi I/ Primary School; Damishi II/ K/G Maianguwa; Chidunu/ K/G Maianguwa; Ung. Kaje/ K/G Maianguwa; Ung. Rimi/ K/G Maianguwa; Panmadaki/ K/G Maianguwa; Bagado I/ L. E. A. Primary School; Bagado II/ L. E. A. Primary School; Ung. Maigero I/ Kasuwa; Ung. Maigero II/ K/G Maianguwa; Baban Saura I/ L. E. A. Primary School; Rimi II/ K/Gidan Maianguwa; Rimi III/ K/Gidan Maianguwa; Karji I/ L. E. A Primary School; Karji II/ K/G Sarki; Karuga/ Kasuwa; Kamazau I/ L. E. A Primary School; Kamazau II/ K/G Maianguwa; Mahuta I/ K/G Sarki; Mahuta II/ L. E. A Primary School; Kundansa IV Kofar/G Liman; Babansaura II K/G Mainguwa |- |Chikun |Sabon Tasha |Matari/ Old Court S/Tasha; Matari/ No. 8 Juji Road; Matari/ L. E. A Primary School Sabon Tasha; Matari/ Marwa St. S/Tasha; Matari/ Kafari Close S/Tasha; Matari/ No. 26 Gobir Road; Matari/ No. 33 Kadara Road; Matari/ Nitel Gate S/Tasha; Matari/ Kataf Rd/ Rakiya Hospital; Matari/ Jaba Road S/Tasha; Matari/ Kadara Road (East); Ung. Peter/ Kasuwan Dare S/Tasha; Ung. Biso/ Mango Tree Ung . Biso; Fadaman Jaki/ Durumi Tree; Nnpc/ Nnpc Gate (North); Ung. Gimbiya/ Govt. Sec. Sch. S/Tasha; Juji/ K/G Maianguwa; Ung. Sunday I/ Sani Moh'D Street; Ung. Sunday II/ No. 8 Halima Junction; Ung. Sunday III/ Saidu Chiroma Street; Ung. Sunday IV/ Isah Shadow Street; Ung. Pama I/ K/G Maianguwa Pama; Ung. Pama II/ K/G Sarki; Narayi New Ext. I/ Revenue Office; Narayi New Ext. II/Chikun Street S/ Tasha; Narayi New Ext. III/ Post Office Road; Narayi New Ext. IV/ No. 10 Zaria Road; Narayi New Ext. V/ No. 25 Abuja Road; Narayi New Ext. VI/ Kunai Road; Narayi New Ext. VII/ Kasupda; Ung. Baro I/ L. E. A Primary School; Ung. Baro II/ L. E. A Primary School |- |Chikun |Ung. Yelwa |Sabon Yelwa/ Iyaka Street (North); Sabon Yelwa/ Iyeka Street (South); Sabon Yelwa/ Kasuwan Gulma (Waziri S); Sabon Yelwa/ No. 2 Doka Road; Sabon Yelwa/ Makaranta Road; Sabon Yelwa/ Chiroma Street; Sabon Yelwa/ Danladi Street Romi; Sabon Yelwa/ L. E. A Primary School; Romi/ Kasuwan Mato Romi; Romi/ L. E. A Primary School; Romi/ Sarki Road; Romi/ Magajin Gari Road Romi; Sabon Yelwa/ L. E. A Primary School S/Yelwa; Ung. Chiroma S/Yelwa/ Ung. Chiroma; Ung. Maianguwa Idi/ Maianguwa Idi; Ma'aji Street/ K/G Sarki; Baka Street/ K/G Ishaya |- |Chikun |S/Ggarin Arewa Tirkaniya |Sabon Gari/ Gadani Street S/Gari; Sabon Gari/ No. 1 Galadima Road S/G; Sabon Gari/ Nass. Road/Rail S/Gari; Sabon Gari/ No. Gala Road S/Gari; Sabon Gari/ Dankowa Road; Ung. Garba/ Layin Baba Gana; Ung. Daniel I/ Nasarawa Ktb; Ung. Daniel II/ L. E. A Primary School; Ung. Hassan/ Chikun Street S/Gari; Ung. Hassan/ Chikun Street S. Gari; Ung. Maude/ Sarkin Rail; Ung. Maude/ S/Yaki Road Ext.; Kudandan I/ L. E. A Primary School Kudan; Kudandan II/ L. E. A Primary School |- |Giwa |Giwa |Ung. Darofangi I, II, III,& IV/ Model Pri. Sch. Giwa; Ung. Liman I, II & III/ Fertilizer Store (Gidan Taki); Ung. Tanimu I, II/ Nepa Giwa; Tsohuwar Giwa/ Kofar Gidan Mai Ung. Nababa; Wardanga & Ung. Hausawa/ Mashigin Kada; Mashingin Kada/ Mashingin Kada; Dundubus I/ L. E. A Dundubus; Dundubus II & III/ L. E. A Dundubus; Ung. Danfangi V & Unng. M. Ibrahim/ Kofar Mai Unguwar Mal. Ibrahim; Tsanin Tsohuwar Giwa/ Kofar Mai Unguwa; Hayin Mahauta/ Kofar Mai Unguwa; Ung. Danfangi III & IV/ Wardanga; Ung/Danfangi/Mall. Ibrahim/ Kofar Mai Unguwa |- |Giwa |Gangara |Ung. S. Gangara & U/Liman Gangara/ L. E. A Gangara; U. Madaki I/ Ung. Madaki; U/Beti Tsabtawa I & II/ L. E. A U/Beti Tsabtawa; Ung. Madaki & U/Madaki Gangara (Gulbala)/ L. E. A Primary School; Muje Dawa Gari/ L. E. A Muje Dawa G.; Layin Sarkin I, II M/Yakawada/ L. E. A Primary School; Ung. Nasarawa/ Nasarawa; Ung. Sarkin Madara I, II/ L. E. A Primary School; Kago I, II & Rugoji I, II/ Kago & Rugoji; U/Baraje I, II & U/Magaji Bomawa/ Ung. Baraje; Sabon Gida Yaron Baba I, II/ Sabon Gida; S/Layin Madara I, II/ L. E. A S/Layi Madara; Ung. Rimi/ Kofar Mai Ungwa; Ung. Dutse/ Kofar Gidado Mai Ung.; Ung Bala Kofar Gidan Mai Ung. |- |Giwa |Shika |Shika Gari I, II, III/ Model School Shika; Hayin Gada I, II/ Hayin Gada; Hayin Gimba I/ Hayin Gimba; S/Layi Shika I, II, III/ S/Layi Shika; Ung. Katsinawa/ Ung. Katsinawa; Mshuts G. M. D./Nata'ala/ Mahita/Nata'ala; Guga Gari I, II, III/ Guga Gari; Guga Gari IV/ Guga Gari IV; Gobirawa U/Liman/ Gobirawa U/Liman; Salanke & U. Maude/ Salanke U/Maude; Tsibiri I, II, III & U/Jola U/Iya/ Tsibiri, U/Jola, U/Iya; Tawatsu Jabawa/ Tawatsu Jabawa; Ung. Nasarawa Buhari/ Nasarawa Buhari; Hayin Gimba II/ Hayin Gimba; Sabon Layin Shika/ Sabon Layin Shika |- |Giwa |Danmahawayi |Danmahawayi I, II/ Dispensary Hospital D/Mahawayi; Ung. Ganuwa I, II/ L. E. A Ung. Ganuwa; Kuringa I, II & Jangefe I, II/ L. E. A Ung. Ganuwa; Maje & Guga Maje Gari I, II/ L. E. A Maje; Ung. Sarki Tasha I, II & U/Magaji Maje/ Kofar Sarkin Gari; Ung. Karfe I, II/ Kofar Sarkin Gari; Madubi I, II/ L. E. A Madobi; Ung./Waziri I & II/ Ung./Waziri |- |Giwa |Yakawada |Ung. Sarkin Yakawada I, II, III/ Ung. Sarki; Ung. Sarkin Pada Yakawada I/ Ung. Sarkin Pada; Ung. Sanda I, II, III/ Ung. Sanda; Ung. Gaga I, II/ Ung. Gaga; Ung. Bature I, II, III/ Ung. Bature; Ung. Baketsari I, II, III & Nasarawa I, II/ Ung. Barcbaki; Ung. Pa I,/ Ung Pa & U/Syahaya; U/Maidoki/ U/Maidoki; Dokan Waziri I, II, III/ Dokan Waziri; Tsaunin Mayau/ Tsaunin Mayau; Gadagau Gari & S/Layi Gadagau I, II/ Gadagau Gari; Ung. Madaki Kawo/ Ung. Madaki Kawo; Ung. Gardawa I, II & Ung. Gwazodawa I, II/ U/Garahima U/Gwandawa; Ung. Sarkin Yakawada II/ Kofar Gidan M. Ung; Ung. Dan Galadima/ Kofar Maiunguwa; Ung. Kanwa/ Kofar Maiunguwa; U/S Yahaya II/ U/S Yahaya; Tashan Labbo/ Kofar Maiunguwa |- |Giwa |Idasu |Ung. S. Fatika I, II/ L. E. A Fatika; Idasu Gari I, II, III/ L. E. A Idasu; Ung. S. Fada Idasu I, II, III/ Kofar Gidan Maiunguwa; Tudun Batero I, II, & Kaza I, II/ Kofar Gidan Maiunguwa; Kafada/Dako/ Kofar Maiunguwa; U/Liman I, II & U/Zoko Kaya/ L. E. A Kaya; U/Gambo Madaki I, II & U/Madali Kaya/ Viewing Centre, Kaya; Ung. Barau Ma'aika/ Kofar Gidan S. Tasha; Kagara I, II/ Bakin Hanya; Ung. Shuaibu Jibrin I, II/ Kofar Maiunguwa; Marke/ Kofa Gidan Maiunguwa; Mugaba/ Kofa Gidan Maiunguwa; Rufewa/ Kofa Gidan Maiunguwa; Ung. Kumbawa/ Kofar Gidan Mai Ung. |- |Giwa |Kidandan |Kidandam I-V/ Viewing Centre, Kidandam; Ung. Nakaka I, II, U/Malam Nakowa S/Layi/ Kofar Maiunguwa; Ung. Dan Zango I, II & U/Gogi I, II, III/ Kofar Maiunguwa; Tumburku I, II/ Kofar Maiunguwa Tumburku; Basurfe M. Rikwa/ Kofar Maiunguwa Basurfe; Gidan Dutse I, II/ Kofar Maiunguwa G/Dutse; Ung. Rogo/ Kofar Gidan Maiunguwa; Sabon Sara Barden Baka/ Kofar Maiunguwa S/Sara; Maidauro I, II/ Kofar Maiunguwa; Toroko/ Kofar Maiunguwa; Kumfa I, II/ Kofar Mainguwa; Iyatawa I, II & Ang. S/Pada/ L. E. A. Iyatawa; Iyatawa I, II & Ang. S/Pada/ Kofar Mai Unguwa Tanimu; Hayin Mallam/ Kofar Maiunguwa; Barnawa/ Ringim/ Barnawa Kofar Maiunguwa; Hayin Fulani/ Viewing Centre Kidandan |- |Giwa |Galadimawa |Galadimawa I/ Kofar Gida Abdulawa; Galadimawa II/ Kofar Gidan Sarki; Galadimawa III/ Tunburku Maje; Mai Doki Village/ Kofar Maiunguwa; Gwadawa (Madugun Kwalfi)/ Kofar Maiunguwa Madagun Kwarfi; Rafin Sarki I/ Kofar Alh. Bala; Rafin Sarki II/ Kofar Gidan Mai Ung.; Gwandawa/ Kofar Gidan Mai Ung. |- |Giwa |Kadage |U/Sarkin Kadage I & U/Rinji I, II/ U/Sarkin Kadage; U/Alhaji Barau & Tudun Amadi/ U/Alhaji Barau; Karau Karau/ Karau Karau; Tabobi U/Fulani I, II, III/ Tabobi U/Fulani; Murai I, II/ Murai; Wazata I, II/ Wazata; Kundun Rafin Gora & Rafin Gora/ Kundun Rafin Gora; Daitu I, II/ Daitu; Haben Yandallah/ Kofar Gidan Alh. Ado; Fadan Karau Karau/ Kofar Gidan Mai Ung. |- |Giwa |Pan Hauya |Pan Hauya Gari I, II, III/ Pan Hauya Gari; U/Y/ Sarki I, II & U/Soyaki I, II/ U/Y. Sarki; U/Garuba Ali & U/Tata, Gangare I, II/ U/ Garuba Ali; Biye Gari I & Gungurfa/ Biye Gari; Bijimi I, II & Rafin Gora/ Bijimi; Rafin Yashi/ Rafin Yashi; Tsauni Gidan Tanko/ Gidan Tanko Saude; Biye II/ Binin Bako; Pan Hauya Gari II & III/ Pan Hauya Gari |- |Igabi |Turunku |Turunku Tsohuwa; Turunku Sabuwa; Amana Madachi; Gidan Gajilo; Ung. Galadima; Amana Kasuwa; Ibada I; Ung. Buwa Makaranta; Ung. Kurma; Babban Rafi; Dutse Mai; Kan Kurmi; Ung. Shekare; Kofoto; Doka; Ung. Liman I; Ung. Liman II; Turunku Makaranta; Ung. Mallam Chindo; Ung. Kurma II; Ibada II; Ung. Gimba; Farakwai I; Farakwai II; Farakwai Gari; Tsohuwar Kwana; Chirintawa; Hura; Ung. Jabbo; Farakwai III; Ung. Madaki I; Gargai I; Ung. Mallam Maku; Ung. Madaki II; Ung. Sarkin Bargu; Ung. Bakko I; Ung. Bakko II; Gargai II; Ung. Mai Unguwa D./Ma; Amana Kasuwa II; Turunku Sabuwa II |- |Igabi |Zangon Aya |Ung. Sarki I; Ung. Sarki II; Ung. Liman; Ung. Fadiya; Ung. Makama; Ung. Makera; Ung. Shehu I; Ung. Shehu II; K/Zango I; K/Zango II; Lambar Zango I; Lambar Zango II; Ung. Magaji; K/Tsutsunwa; Fangurzan; Ung. Harande; Mangi; Rifita; Kigo I; Kigo II; Tundun Wada Mangi; Ung. Sarki Dunbi; Audi Gari; Siddi I; Siddi II; Iruga Gari; Iruga Kasuwa; Ung. Kure; Baushe; Farda Gari; Ung. Liman Farda; Kwaru; Buzu; Ung. Dantsoho Waziri; Dawaki; Damari; Rifita II |- |Igabi |Gwaraji |Gwaraji I; Gwaraji II; Girku; Ung. Dadi Girku; Ung. Turaki; Wuji; Rubu; Ung. Gwari; Wusar I; Wusar II; Ung. Paiko; Bikaratu; Ung. Balele; Ung. Baka (Tarno); Bango I; Bango II; Kaban I; Kaban II; Maje; Joga I; Madatai; Barkonu; Girkawa; Joga II; Kaban III |- |Igabi |Birnin Yero |Birnin Yero Gari; Danbaba; Ung. Madaki; Dan Dami; Kargo; Sanhu; Kanzaure; Dibo; Jama'a Kargo; Kamfanin Pate I; Kamfanin Pate II; Fadan Sarki Jaji; Jaji I; Jaji II; Jaji III; Bela; Nasi I; Nasi II; C. S. C. I; C. S. C. II; C. S. C III; 35 Bn I; 35 Bn II; Labar I; Labar II; Nasarawa Labar; Sabon Yelwa; Ung. Galadima; Ung. Hassan; Labar III |- |Igabi |Igabi |Kempa; Ung. Waziri; Ung. Makaranta; Ung. Damo; Ung. Tsanyawa; Ung. Lado; Ung. Galadima; Ung. Dalhatu; Ung. Abara; Ung. Shuaibu; Ung. Kurmi Audu; Ung. Sarki Fada; Ung. Madaki; Ung. Wakili; Ung. Maiwada; Ung. Soro; Ung. Bayi R/Tsiwa; Ung. Kadashi; Ung. Bakin Kasuwa; Ung. Sarki; Ung. Sheka; Ung. Kwankwama; Ung. Sarauni; Ung. Ribisa; Ung. Liman; Ung. Likarbu; Ung. Yusuf Nadabo; Ung. Magayaki; Ung. Makama; Ung. Jigiro; Ung. Bai; Ung. Laye; Ung. Birnin Barwa; Ung. Mashekari; Ung. Maidodo; Sabon Gari Igabi; Abara II |- |Igabi |Rigachikun |Danmasani Road; N. T. I.; Malali; Gosoro; Barkallahu; Sabon Gari Rigachikun I; Sabon Gari Rigachikun II; L. E. A. Tundun Wada Rigachikun; Tsohon Gari Rigachikun I; Tsohon Gari Rigachikun II; Tsohon Gari Rigachikun III; Tudun Wada Rigachikun I; Tudun Wada Rigachikun II; Ung. Yohanna; N. A. F. I; N. A. F. II; N. A. F. III; S/F Road Rigachikun; Sabon Gari Rigachikun; Women's Centre; N. E. T. C.; Ung. Sarkin Jatau; Zaure I; Zaure II; Zaure III; Matakale; Namaje; Ung. Mai Wada; Likora; Ung. Magaji; Sabon Gari; Ung. Tudu; Ung. Galadima; Ung. Kudu; Ung. Mashigi; Ung. Madaki; Kahuta; Sabon Gari Rigachikun III; G. R. A. Gidin Rimi; N. A. F. IV; Danmasani Road II; Ung. Sarkin Jatau II |- |Igabi |Afaka |Afaka; Gidan Sarki I; Gidan Sarki II; Kutungare; Chikaji; Ung. Liman I; Ung. Liman II; Kwarakwara; Mando I; Mando II; Mahuta; Kauya Sabon Gari; Dalwa; Makaranta I; Makaranta II; B/Gangare; Ung. Liman; Sarkin Fauta; Rubu; Chidawaki; Riyawa; Afira; Jabanga; Kwazaro; Afaka II |- |Igabi |Sabon Birnin Daji |Tami; Runji; Rahama; Ung. Magaji/ Majidadi; Rikau; Makera; Sabon Birnin Daji; Dakau; Kabau Bawa; Baka; Gatari; Kwarakwara; Kajin Jiri; Bakin Kasuwa; Akwato; Jura; Ung. Makama Rusani; Kawara; Wusono; Dallatu; Kyauro; Ung. Madaki; Sharu; Kafin Sani; Ung. Makaddas; Tasha Wusono; Jura II |- |Igabi |Kerawa |Akwato; Karshi; Ung. Boyi; Kafin Iwa; Bakin Kasuwa; Kurmin Mallam; Marachi; Ung. Kerawa; Ung. Makama; Ung. Najaja; Sarkin Kerawa; Ung. Baka; Ung. Damina; Ung. Atiku; Gwada I; Gwada II; Bina; S/B Dosa; Dunki I; Dunki II; Dunki III; Ung. Makama I; Ung. Makama II; Bina II |- |Igabi |Kwarau |Sarkin Kwarau I; Sarkin Kwarau II; Ung. Liman; Kwarau Tasha I; Kwarau Tasha II; S/Gidan Abala I; S/Gidan Abala II; Ung. Shagoji; Ung. Sarkin Noma; Mazadu; Makera I; Makera II; Ung. Maraba; Ung. Liman I; Ung. Liman II; Ung. Babajo I; Ung. Babajo II; Rigachikun Road; Kafin Gwari; Ung. Dankande; Ung. Gwari; Babban Gada I; Babban Gida II; Ung. Ja'afaru; Ung. Chikaji; Ung. Sokwatawa; Rihogi I; Rihogi II; Rihogi III; Kwarau Tasha III |- |Igabi |Gadan Gayan |Ung. Lalle; Ung. Umar; Kwankwani; Hura; Ung. Banbayi; Kudansa; Ung. Waziri; Ung. Ahmadu I; Panturawa; Rikoka; Kabuwa; Panshanu I; Panshanu II; Ribako; Nagwari; Ung. Bawa; Sokwatawa; Ung. Ja'afaru; Ung. Ahmadu II; Filin Kwallo; Kan Kwana; Ribako II |- |Igabi |Rigasa |Sadau; Makaranta I; Ung. Sarki Rigasa I; Ung. Sarki Rigasa II; Abuja Road; Ung. Sarkin Mashi; Ung. Sarkin Kabilu I; Ung. Sarki Kabilu II; Ung. Kwate; Ung. Waziri; Last Bus Stop Adarawa; Ung. Dan Madami; Ung. Dauda; Ung. Mashi Gwari I; Ung. Mashi Gwari II; Zage-Zagi; Miyatti Allah I; Zage-Zagi II; Ung. Kudu; Miyatti Allah II; H/Dan Madami I; H/Dan Madami II; Hayin Taro-Taro; Kudandan; Ung. Ali Abuja Road; Ung. Danmadami II |- |Ikara |Ikara |Ung. Waziri I/ Central Primary School; Ung. Waziri II/ Central Primary School; Sabon Gari/ Local Govt. Car Park; Ung. Majidadi/ K/Abubakar Primary; Ung. Makama I/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Makama II/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Makama III/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Ahmadu Dogo/ Primary School; Hayin Magina I/ Reading Room; Hayin Magina II/ Reading Room; Ung. Nuhu/ Primary School; Ung. Akawu/ M/Abubakar Primary; Ung. Magajin Gari I/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Magajin Gari II/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Magajin Gari III/ Asibitin K/Sambo; Kwasallawa/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Isah/ Primary School; G. R. A./ State Secretariat; Auchanawa/ Primary School; Zage-Zagi/ Primary School; Ung. Kanawa/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Liman/ Primary School; Ung. Bakoshi/ Near K/Gidan Maianguwa; Kankanki/ Primary School; Ung. Waziri/ Primary School; Ung. Katsalle/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Badamasi/ Near K/Gidan Maianguwa; Ung. Gabas/ Primary School; Ung. Magajin Gari IV/ Near K/Gidan Maianguwa |- |Ikara |Janfala |Janfalan/ Primary School; Ung. Kartau/ Primary School; Ung. Danladi/ K/Maianguwa; Ung. Rimi/ Near K/Maianguwa; Charikan Malamai/ Primary School; Ung. Tanko/ Near K/Maianguwa; Ung. Mairiga/ Near K/Maianguwa; Jibis Gari/ Primary School; Ung. Makama/ Primary School; Ung. Galadima/ Primary School; Ung. Turaki/ Near K/Maianguwa; Hayin Tura/ Near K/Maianguwa; Ung. Bakula/ Near K/Maianguwa; Malikanchi I/ Primary School; Malikanchi II/ Primary School; Gimbawa/ Primary School; Asakale/ Near K/Maianguwa; Ung. Shawai/ Primary School; Ung. Korau/ Near K/Maianguwa; Ung. Liman/ Near K/Maianguwa; Malikanchi III/ Primary School; Ung. Galadima II/ Primary School |- |Ikara |K/Kogi |Kurmin Kogi I/ Primary School; Kurmin Kogi II/ Primary School; Ung. Magajin Gari/ Near K/Maianguwa; Ung. Zangi/ Primary School; Nakande/ Near K/Maianguwa; Garin Barau/ Primary School; Ung. Namama/ Near K/Maianguwa; Rafin Tabo/ Primary School; Ung. Rufa'I/ Near K/Maianguwa; Danlawal/ Primary School; Ung. Makama/ Primary School; Ung. Galadima/ Near K/Maianguwa; Ung. Turaki/ Primary School; Dokoki/ Primary School; Koda-Gora/ Primary School; Ung. Liman/ Near K/Maianguwa; Kwankwani/ Near K/Maianguwa; Ung. Chiroma/ Near K/Maianguwa; Furana/ Primary School; Ung. Tanko/ Primary School; Ung. S/Fada/ Primary School; Mahangi/ Primary School; Ung. S/Huda/ Primary School; Ung. Buwayi/ Near K/Maianguwa; Rafin Tabo II/ Primary School |- |Ikara |Saulawa |Saulawa Gari I/ Primary School; Saulawa South/ Near K/Maianguwa; Saulawa North/ Primary School; Saulawa Gari II/ Adult Edc. Class; Tsauni Miki/ Primary School; Ung. Lumu/ Near K/Maianguwa; Fadamar Kale East/ Primary School; Fadamar Kale West/ Primary School; Gidan M/Dansabe/ Near K/Maianguwa; Janmarmara/ Near K/Maianguwa; Kwari I/ Primary School; Kwari II/ Dispensary Kwari; Ung. Ibrahim/ Near K/Maianguwa; Ung. Dogo/ Near K/Maianguwa; Pampaida/ Primary School; Makera T. Labi/ Primary School; Mafera/ Primary School; Saulawa North II/ Primary School |- |Ikara |Pala |Pala South I/ Primary School; Pala North II/ Primary School; Ung. Mahuta/ Primary School; Ung. Tanko/ Near K/Maianguwa; Ung. Dogara/ Primary School; Ung. Gani/ Primary School; Pansamu/ Primary School; Ung. Galadima/ Near K/Maianguwa; Chara/ Primary School; Ung. Sallah/ Near K/Maianguwa; Tashar Dogo/ Near K/Maianguwa; Kawuri/ Primary School; Ung. Sarki/ Near K/Maianguwa; Ung. Liman/ Primary School; Pala North III/ Primary School |- |Ikara |Saya-Saya |Saya-Saya I/ Primary School; Saya-Saya II/ Dispensary; Gunduma Gari/ Primary School; Gunduma Hayin Gada/ Primary School; Ung. Turfi I/ Primary School; Makurdi/ Primary School; Bareda/ Near K/Maianguwa; Yelwa/ Primary School; Ung. Maigwado/ Near K/Maianguwa; Gargo/ Near K/Maianguwa; Ung. Kar/ Near K/Maianguwa; Kurmin Jau/ Near K/Maianguwa; Bunsura/ Near K/Maianguwa; Dogon Daji/ Near K/Maianguwa; Ung. Turfi II/ Primary School |- |Ikara |Auchan |Auchan I/ Primary School; Auchan II/ Primary School; Auchan III/ Primary School; S/Gari I/ Primary School; S/Gari II/ Primary School; Kwakwa I/ Primary School; Kwakwa II/ Primary School; Ung. Danlami/ Primary School; Ung. Audi/ Near K/Maianguwa; Ung. Rumbuna/ Near K/Maianguwa; Auchan K/Gabas/ Primary School; Allah Gaba I/ Primary School; Allah Gaba II/ Primary School; Ung. Mahuta/ Near K/Maianguwa; Ung. Chiroma/ Near K/Maianguwa; Allah Gaba III/ Primary School; Auchan IV/ Primary School; Auchan V/ Primary School; Ung. Rumbuna II/ Near K/Maianguwa; Ung. Lungu Auchan Hayi/Near K/Maianguwa; Ung Korofi Anuchan Hayi/Near K/Mai Anguwa; Ung. Mai Alewa/Near K/Mai Anguwa |- |Ikara |Rumi |Ung. Sarki Rumi I/ Primary School; Ung. Sarki Rumi II/ Primary School; Makera/ Near K/Maianguwa; Ung. Mamuda/ Near K/Maianguwa; Rafin Roga/ Near K/Maianguwa; Wambai I/ Near K/Maianguwa; Wambai II/ Near K/Maianguwa; Ung. Duka/ Near K/Maianguwa; Yauran I/ Primary School; Yauran II/ Primary School; Shadauro/ Near K/Maianguwa; Ung. Bala/ Primary School; Ung. Liman/ Near K/Maianguwa; Ung. Murtala/ Near K/Maianguwa; Ung. Halliru/ Primary School; Ung. Kwabe/ Near K/Maianguwa; Ung. Karo/ Near K/Maianguwa; Ung. Agalawa/ Near K/Maianguwa; Ung. Sarki Rumi III/ Primary School |- |Ikara |Paki |Fada I/ Clinic; Fada II/ Clinic; Ung. Arewa/ Near K/Maianguwa; Balbelu/ Near K/Maianguwa; Kofar Gabas I/ Primary School; Kofar Gabas II/ Primary School; Rariyar Daurawa/ Near K/Maianguwa; Kofar Kudu/ Primary School; Ung. Waziri/ Near K/Maianguwa; Ung. Nalado/ Primary School; Mairatata/ Dispensary; Yalwan Daji/ Primary School; Ung. Ahmadu/ Near K/Maianguwa; Ung. Fulani/ Near K/Maianguwa; Kofar Gabas III/ Primary School |- |Ikara |Kuya |Kuya Gari/ Primary School; Ung. Arewa Kuya/ Near K/Maianguwa; Babban Saura/ Primary School; Hayin Kuya/ Near K/Maianguwa; Ung. Ango/ Primary School; Tashan Nabai/ Primary School; Bamuyayi/ Near K/Maianguwa; Ung. Galadima/ Primary School; Dogon Juri/ Near K/Maianguwa; Gangarida Kwari/ Primary School; Gangarida I/ Primary School; Gangarida II/ Primary School; Ung. Saida/ Near K/Maianguwa; Ung. M. Yako/ Near K/Maianguwa; Ung. Sada/ Near K/Maianguwa; Kuya Gari II/ Primary School |- |Jaba |Nduyah |Ung. Sarkin Ankung/ Primary School; Ung. Ramindop/ Primary School; Ung. Madaki/ K/Gidan Sarki; Ung. Gora I/ K/Gidan Sarki; Ung. Taime/ K/Gidan Sarki; Ung. Indofa/ K/Gidan Sarki; Ung. Idar/ K/Gidan Sarki; Ung. R/Dop Kurah/ K/Gidan Sarki; Ung. Sarkin Aukung II/ K/Gidan Sarki; Ung. Gora II/ K/Gidan Sarki II |- |Jaba |Sambam |Ung. Zuma I/ K/Gidan Mai Ung. I; Ung. Samban Gida I/ K/Gidan Sarki; Ung. Samban Gida II/ Kofar Mai Ung.; Ung. Makama/ Kofar Mai Ung.; Ung. Loko 1a/ Kofar Mai Ung. I; Ung. S/Samban Daji/ Kofar Mai Ung.; Ung. Madaki/ K/Gidan Madaki; Ung. Sarkin Angwal I/ K/Sarki Angwal; Ung. Sarkin Angwal II/ K/Gidan Madaki; Ung. Loko II/ K/Gidan Mai Ung.; Ung. Sarkin Noma/ K/Sarkin Noma; Ung. S/Angwal III/ K/Gidan Sarki; Ung. Sarkin Loko 1b/ Mai Ung. II; Ung. Sarkin II/ K/Mai Ung. II |- |Jaba |Fada |Ung. Galadima 1a/ K/Galadima 1a; Ung. Galadima II/ K/Gidan Galadima II; Ung. Chere I/ K/Gidan Chere; Old Market Square(Ung. Shere II Kagoro,Ube P/S Fogyie); Town Hall/ Near Town Hall; Ung. T/Wada/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Bubat/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Ahmadu Yere/ K/Gidan Dakace; Ung. Dauda/ K/Gidan Dauda; Ung. Yebang/ K/Gidan Yebang; Ung. Adakye/ K/Gidan Adakye; Ung. Galadima 1b/ K/Gidan Galadima 1b |- |Jaba |Sabchem |Ung. Turawa I/ Primary School Maude; Ung. Turawa II/ Post Office; Bakin Kasuwa/ K/Gidan S/Kasuwa; Ung. Madugu/ K/Gidan Daniel; Ung. Garsu/ Fascom Office; Ung. S/Gari I/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Haruna Yem I/ K/Gidan Haruna I; Ung. S/Gari II/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Haruna Yem II/ K/Gidan Haruna II; Ung. Yem Dasaro/ K/Gidan Yem |- |Jaba |Sabzuro |Ung. Yeh-Yock I/ K/Gidan Yeh-Yock; Ung. Ngar-Koni/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Yaki Jatau/ K/Gidan Yaki Jatau; Ung. Shanono/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Dan Munci/ Primary School; Ung Iliya Kumdangbo K/Gidan Iliya Gaiya; Ung. Yeh-Yock II/ K/Gidan Yeh-Yock II |- |Jaba |Dura/Bitaro |Ung. Gaiya/ K/Gidan Gaiya; Ung. Sarkin Dura I/ K/Gidan Sarki I; Ung. Diddem/ K/Gidan Sarki; Ung. Rana/ K/Gidan Maianguwa; Ung. S/Bitaro/ K/Gidan Sarkin Bitaro; Ung Madakin Bitaro/ K/Gidan Madakin Bitaro; Ung. S/Dura II/ K/Gidan S/Dura II |- |Jaba |Daddu |Ung. S/Kuryas A1/ Ung. Sarki I; Ung. S/Kuryas 2a/ Ung. Sarki I; Ung. Daddawa/ Ung. Sarki; Ung. Kyari/ Ung. Sarki; Gidan Sani/ Ung. Sarki; Ung. Karshi/ Ung. Sarki; Ung. Tsakiya/ Ung. S/Tsakiya; Ung. Kurmin Kwara/ K/Gidan Sarki; Ung. Kurmin Zomo/ K/Gidan Sarki; Ung. Rana/ Primary School; Ung. Danyandang/ Primary School; Ung. Kajuru/ K/Gidan Dakache; Ung. Kugyama/ K/Gidan Dakache; Ung. S/Kuryas A2/ K/Gidan; Ung. Sarkin Kuryas 2b/ K/Gidan Sarki II |- |Jaba |Chori |Ung. Katuka/ K/Gidan Sarki; Ung. Dauji/Tsauni/ K/Gidan Maianguwa I; Ung. Buwarye/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Baraki/ Primary School; Ung. Galadima I/ K/Gidan Maianguwa II; Ung. Fadeik/ Primary School; Ung. Makama/ K/Gidan Makama; Ung. Arzuka/ K/Gidan Sarki; Ung. Makama Chiroma/ K/Gidan Chiroma; Ung. Sarkin Fadeik/ K/Gidan Sarki; Ung. Dauji/Tsauni II/ K/Gidan Maianguwa II; Ung. Galadima II/ K/Gidan Galadima II |- |Jaba |Nok |Ung. Tunga Nok/ K/Gidan Sarki; Ung. Makama I/ K/Gidan Makama I; Ung. Zeeh/ K/Gidan Sarki; Ung. Wane Turaki/ K/Gidan Sarki; Ung. Dodo/ K/Gidan Sarki; Ung. Yari/ K/Gidan Sarki; Ung. Sabon Gari/ K/Gidan Sarki; Ung. Makama II/ K/Gidan Makama II |- |Jaba |Fai |Ung. Sarki Fai 1a/ K/Gidan Sarki I; Ung. Sarkin Fai 2a/ K/Gidan Sarki I; Ung. Sarkin Sabo I/ K/Gidan Sarki; Ung. Sarkin Sabo II/ K/Gidan Sarki; Ung. Kurmin Bauna/ K/Gidan Sarki; Ung. Fari/ Primary School; Ung. Sarkin K/Jatau I/ K/Gidan Sarki; Ung. Sarkin K/Jatau II/ K/Gidan Sarki; Ung. Madaki/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Sanyi/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Isah/Gauji/ K/Gidan Sarki; Ung. Madaki Fai/ K/Gidan Madaki; Ung. Galadima/Gauji/ K/Gidan Galadima; Ung. Sarkin Fai 1b/ K/Gidan Sarki II; Gdss Fai (Ung. Sarki Fai Iib, Ube P/S Kurmin Rumi) |- |Jema'a |Kafanchan 'A' |Magajin Gari/ Palace Road Lg/Rest House; Sarkin Kasuwa/ Rumada; Ung. Mai Ango/ Abuja St. (Cinema House); Ung. Sule Sawaba/ Kofar Sawaba; Ung. Kwarbai I./ Bauchi/ Jagindi St.; Kwarbai II/ Baba Emeka; Ung. Ubandoma/ Sokoto St.; Ung. Alh. Sani Tela/ Jagindi St.; Ung. Block Industry/ Gdss Road (Block Industry); Ung. Ikani/ Hayin Gada (Sol & Co); Labaran Sa'I/ School Road; Ung. Abdu Azan/ Bauchi St.; Ma'aji Baba Moh'D./ Jema'a St.; Sarkin Daji/ Magajiya St.; Abdulmajid/ Ibadan St.; Marafa/ Warri St.; Calabar/ Calabar St.; Naibi/ Borno St.; Iyan Jema'a/ Kofar Musa Dona |- |Jema'a |Kafanchan 'B' |Ung. Zailani/ Sokoto St.; Kofar Tangalashi I./ Kastina St.; Kofar Tangalashi II./ Kofar Audu Barau; Inusa Mai Fenti/ Bauchi St.; Kofar Ladodo/ Kaduna St.; Dagachi Danmainono/ Sokoto/Danhaya St.; Dan Mai Kosa/ Ibadan St.; Dan Azumi/ Zaria St.; Audu Asha'O/ Funtua St.; Tashan U/Rimi/ Hadeja St.; Court II/ Motor Park; Ung. Shehu/ Magajiya St.; Musa Ilalla/ Zaria St.; Bakin Kogi II./ Hospital Area; Barau Mai Unguwa/ Soba St.; Ung. Yahaya/ Kaduna St.; Sule Barau/ Bauchi St.; Musa Dan Yaro/ Kano St.; Kofar Wada/ Ilorin/Kano St. |- |Jema'a |Maigizo 'A' |Ung. Sarkin Maigizo/ Ung. S/Maigizo; Prac. Pry. Sch. Kaf I./ Prac. Pry. Sch. Kaf I.; Lowcost Houses I./ Lowcost Houses I.; Sarkin Aduiwan I./ Ung. Namadi; Railway Station I./ Railway Station I.; Railway Station II./ Railway Institute; Ung. Umaru Zikpak/ Ung. Umaru Zikpak; Mamuda Loko 'B'/ Mamuda Loko 'B'; Aduwan II./ Dagachi Isa; Ung. Masara/ L. E. A. Ung. Masara; Ung. Jogada/ Kofar Atuk; Ung. Ma'adam/ Ung. Sheyin |- |Jema'a |Kaninkon |Ung. Madaki (Baki)/ Ung. Madaki; Ung. Baki (S/Gari)/ Ung. Baki (S/Gari); Ung. Sarki U/Baki/ Ung. Sarki U/Baki; Ung. Fari I/ Ung. Fari I.; Ung. Fari II./ Ung. Fari II.; Ung. Mal. Tete/ Ung. Mal. Tete; Tudun Wada/ Tudun Wada; Yillabe/Ibrahim Dangoma/ Mai Damisa Dangoma I.; Ung. Madaki Dangoma II/ Mai Damisa Dangoma II.; Ambam I./ Ambam I.; Amere North/ Sarki S./ Ambam II.; Sarki M. B./ Kogi I & II/ Sarkin M. B./ Kogi; Madaki B/Kogi/R/Dadin Ambam/ Madaki B/Kogi; Madaki B/Kogi/R/Dadin Ambam/ B/Kogi Ambam II.; Galadima Goska/ Ung. Goska; Galadima Dangoma (Wunti)/ Dangoma Village Area; Tudun Wada Amere/ Amere T/Wada; Tudun Wada Amere II./ T/Wada Amere; Garti Gari/ Garti Gari; Magaji Amere South/ Ung. Magaji; Station U/Baki/ Ung. Baki; Fa'a Bakin Kogi/ Fa'a B/Kogi |- |Jema'a |Jagindi |Ung. Hausawa I./ Ung. Hausawa I.; Ung. Hausawa II./ Ung. Hausawa II.; Ung. Banauje/ Ung. Banauje; Kogom Tasha/ Kogom Tasha; Magaji (Dangwa)/ Magaji (Dangwa); Danlle I. (U/Agite)/ Danlle I. (U/Agite); Kariyo/ Kariyo; S/Jagindi I. (Tasha)/ S/Jagindi I. (Tasha); Ung. Bala/ Ung. Bala; Mai Ung. K./ Mai Ung. K.; Ung. Ninzam/ Ung. Ninzam; Ung. Kanwai/ Ung. Kanwai; Kogum Dutse/ Kogum Dutse; Ung. Nuhu/ Ung. Nuhu; Sarki Jagindi Gari/ Sarki Jagindi Gari; Dangwa Village/ Dangwa Village; Jagindi Tasha F/Station/ Jagindi Tasha F/Station; Ung. Mission/ Ung. Mission; Dalle II. S/Fada/ Dalle II. S/Fada; Ung. Maga Yaki J/Gari/ Ung. Maga Yaki J/Gari |- |Jema'a |Godogodo |Nindem I/ Kofar Dagachi; Nindem II/ Isiyaku Bahago; Fadan Hakimi I./ Fadan Hakimi I.; Fadan Hakimi II./ Fadan Hakimi II.; Hakimin Godogodo II./ Kofar Baba Ibrahim; Gwalkofa U/Gwamna/ Gwalkofa U/Gwamna; Gwalkofa II. U/Ibo/ Kofar Alh. Tofa; Arak I./ Hayin Gada; Arak II./ Andaha (Akwa); Ninte I./ Sarkin Ninte I.; Ninte II./ S/Zankan; Farin Hawa/ Farin Hawa; Sarki Arusuwa/ Kofar Atiku Labaran; Ung. Gwamna/ Ung. Gwamna; Ung. Anjo/ Ung. Anjo; Kibam/Sarki Abam Gari/ Sarkin Gari; Madaki Golkofa/ L. E. A. Pry. Sch.; Zankan Mante/ Sabo Mante; Angola U/Makera/ Angola U/Makera; Zankan U/Sarki/ Kofar Dagachin Zankan |- |Jema'a |Gidan Waya |Gidan Waya U/Sarki I./ Ung. Hausawa G/Waya; Gidan Waya U/Sarki II./ Gidan/ Waya II; Ung. Ninzam/ Ung. Ninzam Baiya; Dagachin Nisama I./ Dagachin Nisama I.; Dagachin Nisama II./ Dagachin Nisama II.; Kanufi I. Dagachi/ Dagachin Kanufi; Mailafiya I/ L. E. A. Pri. Sch. Mailafiya; Mile One/ Ung. Sarki; Mailafiya II/ Kofar Dagachi; Mailafiya III/ Kofar Ali; Mailafiya IV/ Ung. Mailafiya; Baiya/ Baiya; Karamin Gada/ Ung. Madaki; Denji/ Denji; Antan/ Kofar Dagachi; Shuwaka G/Waya/ Unguwan Shuwaka; Liman G/Waya/ Kofar Maji Dadi; Nimbia/ Nimbia |- |Jema'a |Atuku |Atukun Gada/ Ung. Madaki; Atukun Tozo/ Ung. Dagachi; Atukun Kasa/ Atukun Kasa L. E. A. Sch.; Atukun Kasa II/ Atukun Kasa II.; Sakiyo/ L. E. A. Sakiyo; Tafan Gida/ L. E. A. Tafan; Pasa Kwari/ L. E. A. Pasa Kwari; Tajak/ Tajak; Babban Gada/Barmo/ Barmo; Wakili/ L. E. A. U/Wakili; Daniel Bila/ Daniel Bila; Katsak/ Katsak; Tafan Ung. Yashim/ Yashim |- |Jema'a |Asso |Ung. Fada Asso I./ Ung. Fada Asso I.; Ung. Fada Asso II./ Ung. Fada Asso II.; Tanda Dogo/ Tanda Dogo; Galadima/ Galadima; Tanda Gajere/ Tanda Gajere; Fadan Wazo I./ Fadan Wazo I.; Fadan Wazo II./ Fadan Wazo II.; Madaki Wazo/ Madaki Wazo; Sarkin Kwagiri/ Sarkin Kwagiri; Kambai/ Kambai; Tsintsiya/ Tsintsiya; Bido Tsintsiya/ Bido Tsintsiya; Kurmin Zaki/ Kurmin Zaki; Sarki Kussum/ Sarki Kussum; Sarki Kussum II./ Sarki Kussum II.; Ung. Yuli/ Ung. Yuli; Fadan Achi Arage/ Fadan Achi Arage; Sarkin Mada Gabas/ Sarkin Mada Gabas; Wambai Mada Jatau/ Wambai Mada Jatau; Ung. Madaki/ Ung. Madaki; Sarki Kitti/ Sarki Kitti; Sarkin Garin Kwagiri/ Sarkin Garin Kwagiri |- |Jema'a |Bedde |Ung. S/Kwarabe/ Ung. S/Kwarabe; Ung. Fada Kwarabe/ Ung. Fada Kwarabe; Ung. Sarki Kanock I./ Ung. Sarki Kanock I.; Ung. Sarki Kanock II./ Ung. Sarki Kanock II.; Sarkin Bedde (Fada)/ Sarkin Bedde (Fada); Ung. Sarki Mai Biri/ Ung. Sarki Mai Biri; Turkpa/ Turkpa; Ramin-Dop/ Ramin-Dop; Ramin-Dop II./ Ramin-Dop II.; Yanda Bawa/ Yanda Bawa; Sarkin Kyayya I./ Sarkin Kyayya I.; Sarkin Kyayya II./ Sarkin Kyayya II.; Galadima Kyayya/ Galadima Kyayya; Magajin Gari Kyayya/ Magajin Gari Kyayya; Gigira Kyayya/ Gigira Kyayya; Sarkin Gabi I./ Sarkin Gabi I.; Sarkin Gabi II./ Sarkin II.; Mada Yamma/ Mada Yamma; Wambai Mada/ Wambai Mada; Njebi/ Njebi; Acca/ Acca; Gauta Sarki/ Gauta Sarki; Galadima Gauta/ Galadima Gauta |- |Jema'a |Kagoma |Ung. Fada I/ Ung. Fada I; Ung. Fada II/ Ung. Fada II; Ung. Fada III/ Ung. Fada III; Ung. Rana/ Ung. Rana; Ung. Madaki/ Ung. Madaki; Afana Kagoma/ Afana Kagoma; Sarkin Fido/ Sarkin Fido; Ung. Bara/ Ung. Bara; Sarkin Fori/ Sarkin Fori; Ung. Makama/ Ung. Makama; Paki I./S. Fido II./ L. E. A. Pry. Sch. Paki II.; Fada Kagoma Central/ Gwong Community Bank; Sarkin Fori II/ Sarkin Fori II; Paki II/ Paki II; Ngaskiya I. & II./ Ngaskiya I. & II.; Fulani Fori/ Fulani Fori |- |Jema'a |Takau 'B' |Ung. Mamuda Goni/ Ung. Mamuda Goni; Ung. Musa Kognet/ Ung. Musa Kognet; Ung. Musa Kognet II/ Ung. Musa Kognet II; Kanat Mutum/Ung. Markus/ Kanat Mutum/Ung. Markus; Ung. Sarkin Yashi/ Ung. Sarkin Yashi; Ung. Zamani/ Ung. Zamani; Low Cost Houses II. (U/Luka)/ Low Cost Houses II. (U/Luka); Prac. Pry. Sch. (Ung. Akau)/ Prac. Pry. Sch.(Ung. Akau); Dagachin Takau/ Dagachin Takau; Ung. Rago G. S. S./ Ung. Rago; G. G. S. S. Takau I./ G. G. S. S. Takau; Takau II./ L. E. A. Takau |- |Kachia |Agunu |Gadanaji/ L. E. A. Gadanaji; Ung. Dutse/ L. E. A. Ung. Dutse; Kuturu Rimi/ L. E. A. Kuturu Rimi; Grazing I/ G/Sarki Grazing; Katul/ L. E. A. Katul; Adage/ Pri. Sch. Adage; Gorah/ Pri. Sch. Gora; Sakwai/ L. E. A. Sabon Kaura; Sabon Kaura/ L. E. A. Sabon Kaura; Kurmin Biri I/ L. E. A. Kurmin Biri; Kurmin Biri II/ L. E. A. Katul Crossing; Agunu/ Gidan Audi; Antai/ L. E. A. Antai; Kasai/ Pri. Sch. Kasai; Unguwan Maigoro/ Kofar G/Sarki; Allah Magani/ Kofar G/Sarki; Grazing II/ L. E. A. Primary; Kurmin Biri III/ K/G Mai Unguwa |- |Kachia |Awon |Awon I/ L. E. A Pri. Sch. Awon; Awon II/ Gss Awon; Arikko/ G/Mai Ang. Kuka; Ung. Toka/ Pri. Sch. Toka; Kurmin Aja/ L. E. A Pri. Sch. K/Aja; Impi Kuturmi/ Ank./ Gidan Mai Anguwa; Impi Kadara/ Pri. Sch.; Kigwale/ Pri. Sch.; Koron Tsohuwa/ Pri. Sch.; Gidan Kaura/ Pri. Sch.; Tsakiya/ Pri. Sch.; Katon Bisa/ Pri. Sch.; Gora/ Pri. Sch.; An-Turu/ Pri. Sch.; Akwando/ Pri. Sch. Akwando; Akama/ L. E. A Pri. Sch. Akama; Akwana/ Lea Akwana; Igo/ Gidan Sarki Igo; Gidan Jagaba/ Lea Pri. Sch. G/Jagaba; Gidan Yaya/ G/Mai Unguwa; Barga/ Gidan Mai Unguwa; Anguwan Rimi/ Gidan Mai Unguwan; Kurmin Taba/ Kofar Mai Anguwa; Imfi Kadara/ K/G Mai Unguwan |- |Kachia |Doka |Doka I/ Lea Pri. Sch. Doka; Doka II/ G/Sarki; Akilibu I/ Pri. Sch. Akilibu; Akilibu II/ Kofar G/Sarki; Rijana I/ Health Centre; Sabon Maro/ Lea Sabon Maro; Gidan Busa/ Kofar G/Sarki; Ung. Pah/ Lea Pri. Sch. U/Pah; Gidan Kwasau/ Kofar Gidan Mai Anguwa; Chungula/ Kofar G/Sarki; Makama Gidan Duna/ Kofar Gidan Sarki; Gidan Mamman/ Kofar Gidan Sarki; Tiringa/ Lea Tiringa; Anfu I/ Kofar Gidan M/Anguwa; Anfu/Uju II/ K/G Maianguwa |- |Kachia |Gumel |Gumel I/ Lea Pri. Sch. Gumel; Kurmin Mazuga I & II/ Gidan Mai Anguwa; Dagwarga/ Lea Pri. Dagwarga; Kurmin Baba/ Lea Pri. K/Baba; Upper Secretariat/ Secretariat; Sakainu/ Kofar Gidan Sarki; Ika/ Lea Pri. Sch. Ika; Asako/ Lea Pri. Sch. Asako; Allo/ Pri. Sch. Allo; Wawan Rafi/ Lea Pri. W/Rafi; Sarahu/ Kofar G/Sarki; Kurmin Sara/ Lea Sch. K/Sara; Gumel II/ Gidan Mai Anguwa; Kurmin Sara II/ Kofar G/Sarki; Maho Faliya/ Lea Pri. Sch.; Kurmin Sara III/ K/G Maiunguwa |- |Kachia |Gidan Tagwai |Gidan Tagwai I/ Lea Sch. G/Tagwai; Gidan Tagwai II/ Gidan Sarki; Walijo I/ Lea Sch. Walijo; Dandan I/ Kofar Gidan Sarki; Yarbung I/ Govt. Sec. Sch. Yarbung; Yarbung II/ Lea Pri. Sch. Yarbung; Santai/ Lea Pri. Santai; Gidan Gyara/ Lea Pri. Sch. G./Gyara; Magajiram/ Lea Pri. Magajiram; Boham/ Kofar G/Sarki; Dandan II/ Kofan G/Sarki; Ung. Waziri/ Kofar G/Mai Anguwa; Magayaki/ Kofar G/Sarki; Sabon Gida/ Kofar G/Anguwa; Sabon Gari/ Kofar G/Mai Anguwa; Mari/ Kofar G/Mai Anguwa; Anguwan Wayo/ Kofar G/Mai Anguwa; Gidan Tagwai III/ K/G Maiunguwan; Magayaki II/ Lea Pri. Sch. |- |Kachia |Kwaturu |Kwaturu Usman/ Lea Pri. Sch.; Kwaturu Ungulu/ Kofar G/Sarki; Kurmin Mata/ Lea Pri. Sch.; Bahago/ Lea Pri. Sch.; Kudah/ Kofar G/Sarki; Kurmin Gwaza I/ Lea Pri. Sch.; Gantan/ Lea Pri. Sch.; Kurmin Sidi/ Lea Pri. Sch.; Mai Damishi/ Kofar G/Sarki; Ung. Waje/ Kofar G/Sarki; Kurmin Gyada/ Lea Pri. Sch.; K/Gwaza II/Ramin Kura/ Kofar G/Sarki; Ang. Tama/ Kofar G/Sarki; Gantan S/Gari/ Kofar G/Sarki; Ung. Pah/ Kofar G/Sarki; Kurmin Gyada II/ K/G Mai Unguwa |- |Kachia |Ankwa |Ankwa/ Pri. Sch. Ankwa; Pachi/ K/G/Sarki Pachi; Ung. Jibrin/ K/G/Sarki; Mai Ido Kufai/ Lea Pri. Sch.; Mai Ido Rafi/ Gidan Sarki; Aburon/ Gidan Sarki; Ung. Pah/ Kofar M/Anguwa; Yaji/ Gidan Sarki; Kasan Kogi/ Lea Kasan/Kogi; Ankwa Daji/ Kofar G/Sarki; Gidan Gizago/ Kofar G/Sarki; Banin Kanwa/ Kofar G/Sarki; Ankwa II/ Kofar G/Sarki; Anguwan Waziri/ Kofar G/M/Anguwan; Gabachua/ Gidan Sarki; Sabon Gida/ Gidan Sarki; Maido Rafi/ K/G Mai Unguwa |- |Kachia |Katari |Garin Katari/ Lea Pri. Sch.; Ung. Zamfarawa/ Kofar G/Sarki; Madaki Gari/ K/Gidan Sarki; Katambi/ Lea Katambi; Kututu/ Kofar G/Sarki; Kurmin Kare/ Kofar G/Sarki; Angwangwara/ Kofar G/Sarki; Badoko/ Lea Badoko; Gidan Maga/ K/Gidan Sarki; Gashi/ Kofar G/Sarki; G/Madaki/ Kofar G/Sarki; G/Magaji/ Kofar G/Sarki; Alili/ Kofar G/Sarki; Sarkin Kauye/ Kofar G/Sarki; Ung. Zamfara II/ K/G Maiunguwa |- |Kachia |Bishini |Bishini I/ Lea Bishini; Bishini II/ K/Gidan Sarki; Birya/ K/Gidan Sarki; Kurmin Iya/ Lea Pri. Sch.; Azara/ Lea Pri. Sch.; Nasarawa/ K/Gidan Sarki; Dudu/ K/Gidan Sarki; Ingili/ K/Gidan Sarki; Iddoh/ K/Gidan Sarki; Kwakare Tsoho/ K/Gidan Sarki; G/Duna/ K/Gidan Sarki; Ung. Hausawa Birya/ K/Gidan Sarki; Beji/ K/Gidan Sarki; Peni/ Lea Peni; Birya II/ K/Gidan Sarki; Kwakware Sabo/ K/G Sarki; Kurmin Iya II/ Lea Pri. Sch. |- |Kachia |Kachia Urban |Unguwan Gabas I/ Lea II Kachia; Unguwan Gabas II/ Kofar Gidan Alh. Tijjiani; Kusfa I/ Kofar G/Alh. Baban Yaro; Nasarawa/ Co-Operative Building; Unguwan Fada I/ Kofar G/Hakimi Kachia; Ung. Mahuta/ Kofar G/Sarki Pawa; Kwantaro I/ Kofar G/Alh. Magaji; Kwantaro II/ Kofar G/Ibrahim Na'amu; Katanga I/ Kofar G/Sarki Kachia; Madaka/ Lea I Kachia; Unguwan Yansanda/ Barrack; Gss Kachia/ Gss Kachia; Unguwan Baba/ Kofar Gidan Baba; Sabon Gari/ Kofar Gidan Baba M/Burodi; Unguwan Ate/ Lea Pri. Sch. U/Ate; Rehab/ Zonal Office; Jaudu/ Kofar Gidan Mai Anguwan; Kabode/ Kofar Gidan Sarki; Insame/ Kofar Gidan M/Anguwan; Itar/ Kofar Gidan M/Anguwan; Kusfa II/ Area Court I; Anguwan Fada II/ Kofar Gidan Sani Dodo; Katanga II/ T. V. Centre; Nasarawa II/ R. E. B. Centre; Mahuta II/ Kofar Gidan Na'Ibi; Madaka II/ Social Welfare; Sabon Gari II/ Kofar Gidan Alh. Tukur; Dispensary/ Tsohuwan Kasuwa; Kusfa III/ Area Court; Ung. Gabas III/ L. E. A. Kachia; Madaka III/ L. E. A. Kachia; Kwantaro III/ K/G Narawai |- |Kachia |Sabon Sarki |Sabon Sarki I/ Lea S/Sarki; Sabon Sarki II/ Gss S/Sarki; Kurmin Rimi/ Gss Jaban Kogo; Bursan/ Lea Hambori; Gidan Mana/ Pri. Sch. G/Mana; Kwagari Kaje/ Pri. Sch. G/Jibri; Pando/ Pri. Sch. Rikawan; Hambari/ Lea Pri. Sch. Gyani; Jaban Kogo I/ Gidan Sarki; Jaban Kogo II/ Gss Kurmin Musa; Kangiwa, Kangiwa; Kurmin Rimi/ Kofar Gidan Sarki |- |Kachia |Kurmin Musa |Gyani/ L. E. A. Pri. Sch.; Antong Tuna/ K/G Sarki; Kurmin Musa I/ L. E. A. Pri. Sch.; Benjock/ K/G Sarki; Rikuwan/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Mai Kai/ K/G Sarki; Lokoga/ K/G Sarki; Sabon Mashi Dam I/ K/G Sarki; Kurmin Musa II/ L. E. A Pri. Sch.; Antong Gagara/ K/G Sarki; Gidan Jabir Primary School; Sabon Mashi Dam II/ K/G Sarki; Gyani II/ L. E. A. Pri. Sch. |- |Kaduna North |Shaba |Gombe Road/ Abg Centre; Nupe Road I/ Ibadan Street; Nupe Road II/ Shahen Hospital; Nupe Road III/ Scholarship Board Premises; Ibadan Street/ J. 11 Ibrahim Taiwo Road; Ibrahim Taiwo Road I/ B. 15 Ibrahim Taiwo Road; I/Taiwo Rd II/ People's Bank Branch Office; I/Taiwo Rd III/ Board Of Internal Revenue Office; Ibadan Street/ Ahmadu Bello Way; Kabba Road I/ D. 2 Kabba Road; Kabba Road II/ Emma Clinic; Kano/ Ahmadu Bello Way; Kano/Ibadan Street/ E. 1 Ibadan Street; Kano Road Extension/ Kano Road End; Bida Road I/ E. 10 Kano Road; Bida Road II/ Ee 10 Bida Road; Abeokuta Street I/ E. 11 Bida Road; Abeokute Road II/ Ee 13 Bida Road; Jos Road I/ G. 2 Jos Road; Jos Road II/ Ff 12 Jos Road; Jos Road III/ Jos Road End; Argungu Road I/ U. 2 Ibadan / Argungu Road; Argungu Road II/ Argungu Road Extension; Katsina Road I/ Pilgrim Welfare Board; Katsina Road II/ A. A. 11 Abeokuta Street; Katsina Road III/ Katsina/ Ibadan Street; Katsina/ Ahmadu Bello/ L. 8 Ahmadu Bello Way; Katsina Road III |- |Kaduna North |Gaji |Adamawa Road I/ Y. 3 Adamawa Road; Adamawa Road II/ L. T 10 Road; Zaria Road I/ No. 12 Zaria Road; Zaria Road II/ W. W. 6 Zaria Road; Gumel Road I/ T. T. 20 Gumel Road; Gumel Road II/ W. W. 15 Gumel Road; Ibadan St./ Zakari Isa Clinic; A. Z. 33 Daura/ Maiduguri Road; Daura Road I/ A. O. 18 Daura Road; Damaturu Road/ Bright Int. Sch. Damaturu; A. Z. 15 Bakori/ Prime Hospital; L. E. A. Maiduguri Road I; L. E. A. Maiduguri Road II; Oyo Road/ No 19 Oyo Road; Oshogbo/ Lagos Street; Forcados Road N. E. 9; Abubakar Kigo/ L. Govt. Secretariat; Abubakar Kigo II/ Council Chamber; Abubakar Kigo III/ Rehabilitation Board Gate; One Nigeria Hotel/ N. C 15 Muri Road; Oshogbo/ Abubakar Kigo Road; Keffi Road/ Lagos Street; L. E. A Lagos Street I; L. E. A. Lagos Street II; L. E. A. Muri Road I; L. E. A. Muri Road II; Jama'a/ Junction Road; Arochukwu/ Ibibio Road/ No. 15 Forcados Road; Abubakar Kigo/ L. E. A. Constitution Road; Abubakar Kigo/ G. D. S. S.; Ibibio Road/ No. 15 Forcados Road |- |Kaduna North |Unguwan Liman |L. E. A Katsina Road; Benue Road/ U. 12 Benue Road; Benue Road II/ A. J. 50 Benue Road; Zaria Road I/ A. J. 32 Zaria Road; Zaria Road II/ A. J. 15 Zaria Road; Yoruba Road I/ T. Z. Yoruba Road; Yoruba Road II/ A. K. 24 Yoruba Road; Wushishi Road I/ Ll. 12 Wushishi Road; Wushishi Road II/ A. K. 35 Wushishi Road; Wushishi Road III/ A. L. 29 Wushishi Road; Scala Cinema; Danmusa Road I/ T. Z. 203 Dan Musa Road; Danmusa Road II/ C. 35 Dan Musa Road; Danmusa Road/ 115 Oriakpta N/Extension; Abuja Road I/ A. L. 5 Abuja Road; Radar Cinema Gate I; Kazaure Road/ A. M. Kazaure Road; Bungudu Road/ Kajola Bread Office; Radar Cinema II/ 2nd Gate; Sardauna Crescent/ Railway Crossing Gate; Sardauna Crescent/ Children Welfare Office; Damask Road/ B. 28 Sardauna Crescent; Ogori Road/ B. 87 Ruma Road; Dange Road/Bz 79 Dange Road; Offa Road/ B. 27 Offa Road; Runka Road/ Prince College; Ruma Road II/ B. 9 Ruma Road; Ruma Road III/ 33/34 Oriakpta Mech.; Runka Road II; L. E. A. Katsina Road |- |Kaduna North |Maiburji |Katsina Road I/ Ksta Bus Stop; Katsina Road II/ Ag 11 Katsina Road; Gwandu Road I/ T. 1 Gwandu Road; Gwandu Road II/ No. 18 Gwandu Road; Jos Road I/ No. 9 Jos Road; Jos Road II/ No. 19 Jos Road/ Lagos Street; Jos Road III/ No. 20 Jos Road/ Lagos Street; Jos Road IV/ 005 Bayajida Street/ Jos Road; Jos Road V/ Af 1 Bayajida Street/ Jos Road; Kontagora Road I/ Q 19 Kontagora/A/Bello; Kontagora Road II/Ea 2 Kontagora/A/Bello; Kano Road I/ Kano Road/A/Bello Way Junction; Kano Road II/ Kano/ Hadejia No. 1; Kano Road/ Kabala Bus Stop/ Kano/ Kabala Bus Stop; Lagos Street/ Ab 11 Lagos Street/ Ab 11 Lagos Street; Kaduna Road/ Ab 11 Bayajida By Kaduna Road; Lagos Street By Gombe Road; Ibrahim Taiwo/ T. Wada Bus Stop/ T. Wada B/St; Bayajida Road I/ 001 Bayajida By Kano Road; Bayajida Road II/ Ag/11 Katsina Road/ Magaji; Warri Street I/ 007 Warri Street; Warri Street II/ Ax 7 Warri Street/ Warri Street; Benin Street I/ At 7 Benin Street; Benin Street II/ Au 10 Kano Road; Calabar Street/ Aw Calabar Street; Lea Shehu Abdullahi/ L. E. A. Shehu Abdullahi; Ogbomosho West/ 30 Ogbomosho Road; Central Market/ Federal Inland Rev. Office; Magadishu Arewa/ Ksmc Gate; Kontongora Rd. I/ Ahmadu Bello |- |Kaduna North |Kabala Costain/ Doki |Bima Road/ Cabs Hostel; Ilorin Road/ Abuth Gate; Kaduna Recreation Club; Ggdss/ Tafawa Balewa; Ribadu Crescent/ Nphc; Marafa Estate/ Managers Office; Independence Way/ Ggss Gate; L. E. A. Sabon Gari; Police Inspectors Mess; Kabala Mounted Troop; Swimming Pool Road/ Police College Gate; Hassan Usman Park; Ung. Dagau/ Kg Mai Unguwa Kabala; Ung. Inuwa Wanzami/ Kg Inuwa Wanzami; Dandali Kabala/ Kg Goggo; K/G Sarkin Kabala Doki; Kabala Wambebe/ Kg Hajiya Zara; Unguwar Sala/ Near Barber Shop; L. E. A. Ja'afaru Estate; L. E. A. Ja'afaru Estate II; L. E. A. Kabala Costain I; L. E. A. Kabala Costain II; Ja'afaru Estate By Managers Office; Kasupda Quarters/ Kasupda Workshop; Kabala Guest Inn; Kabla Mai Kosai I By Airforce House; Kabla Mai Kosai II By Airforce House; Ung./Anti/Kg Haiya Umma; Ung/Liman By Lungun Liman; Kg Magajin Aska; Kabala Ladi/ Kg Nasiru Bama; Mai Unguwa Area/ Kg Iliyasu Latsi; Behind Orem Sons House; Kg Mai Unguwa House; Swimming Pool/ Police College; Gamji Gate |- |Kaduna North |Gabasawa |Accra Crescent/ G/Durumi; Lome Street/ Islamiya School; Kakaki Road/ Appolo Hotel; Fed. H/ Estate I/ Authority Office; Fulani Road I/ K/G D. O; Fulani Close I/ Kg Sule Gunda; Fulani Close II/ B/Kingsway; Fulani Road II/ K. G. Ganda; Kinshasha/ Song Road Junction; Song Road/ Rimi Ext. Junction; Etsu/ Ohinoyi Road Junction; Jama'a Road/ K. Gidan Tunzuri; Jaji Road/ K. Gidan Alh. Hussaini; B/Gwari Road/ K. Gidan Alh. Abdulmumini; B/Yero Road/ K. Gidan Mama Bose; Ramat Road/ Daro Chemist; Sadau Usman I/ K/G Maigoro Katsina; Sadau Usman II/ Old Market; Sadau Usman III; Accra Road/ Luwanu Junction; K. D. S. G. Housing Estate/ Behind K. S. W. B.; L. E. A. Unguwar Rimi I; L. E. A. Unguwar Rimi II; L. E. A. Unguwar Rimi III; District Head Office; L. E. A. Unguwan Rimi Lowcost I; L. E. A. Unguwan Rimi Lowcost II; Luwanu Road Madarasatu; Ung. Isa Chori II/ Kg Yahaya; Ung. Chori II/ K. G. Mai Unguwa; L. E. A. U/Kudu I; L. E. A. U/Kudu II; Mai Chori III/ Kg Nathaniel; Ung. Dodo Achi I/ K. G Maidogo U/Kudu; Ung. Dodo Achi II/ K. G Maidogo U/Kudu; Ung. Mairiga I/ Kg Mairiga; Ung. Mairiga II/ Kg Mairiga; Ung. Nock/ Kg Mai Unuwa; Queen Amina/ Gwari Crescent/ Kagara Close; Degel I & II/ Rimi College Admin Block; Gobarau/ Camp Road Junction; Federal Housing Estate |- |Kaduna North |Unguwan Sarki |Waff Road/ Nidb; Sokoto Road/ Naf Headquarters; W/Board Hqtrs/ Alimi Railway Property; Alimi/ Independence; Alkali Road Yakubu Avenue; Alkali/Galadima/Opp. Brig. Remawa's House; Hamdala S/Pool; Kwato Road/ After Roundabout; Sulktan Jabi Road Junction; P. T. C./ Gate; Capital School Gate. Isa Kaita; Inuwa Wada/ Gwabe Road; Fascom Office Gate; Katuru Road I/ School Of Home Economics; Katuru Road/ Yobe State Guest House; L. E. A. Sultan Bello I; L. E. A. Sultan Bello II; Dawaki/Katuru Rd/ Dawaki Kanagara Junction; Unguwar Moh'D King; G. D. S. S. U/Sarki I; G. D. S. S. U/Sarki II; Kankia/Dawaki I/ Chasel Hospital; Kankia/Dawaki II; Runka/Marnona Road Opp. N. D. A.; Kankia Road/ Kg Bala Kankaba; Wurno/Runka Rd - Kg Col. Iliyasu Katsina (Rtd); Safana Road/ Kg Labojibia; Kofar Gidan Mamman Katsina; Munkaila Road/ Kg Alh. Adamu; Runwan Godiya Road/ Kg Abbas Haruna; Capital School Gate/ Isa Kaita |- |Kaduna North |Badarawa |Badarawa Clinic; National Population Gate; Kasuwan Badarawa/ K. Gidan Tsoho Dutse; L. E. A. Badarawa I/ L. E. A. Badarawa; L. E. A. Badarawa II/ L. E. A. Badarawa; Sabon Gari Badarawa I/ K. Gidan Gari; Sabon Gari Badarawa II/ Down Valley Junction; Sabon Gari Badarawa III/ Kwaru Market/ Majalisah; Katuru Road/ Junction By Philmorre Hotel; Ung. Maude I/ K/Gidan Alhaji Jibo; Ung. Maude II/ K/Gidan Alhaji Yau; Ung. Maude III/ Katsina Road Opp. Joe Hotel; Ung. Galadima/ K/G Mai Galadima; Ung. Yero/ K/Gidan Mai Ung. Auta Dikko; Bus Stop Badarawa; Shagari Road/ Junction Road Malali; Yarbakuwa I/ K/Gidan Yarkabuwa; Yarkabuwa II/ K/Gidan Sarki Margi; Yarkabuwa III/ No. 6 Kuriga Road; Ung. Katafawa/ K/Gidan M. Yahaya; Ung. Gwari (Maisamari)/ K/Gidan Maisamari; Ung. Auta/ Area Court; Ung. Gado/ K/G Mai Unguwan Kasuwa; Malali Market Village I/ Dandali Centre I; Malali Market Village II/ Dandali Centre II; Malali Bus Stop I; Malali Bus Stop II; Malali Lowcost I/ Lea Malali I; Malali Lowcost I/ Lea Malali II; Malali Lowcost II/ (Ksdpc)/ Ksdpc Malali; Hydro Works By Ghana Road; Prestige Restaurant Malali; Malali Lowcost Market I/ Malali Lowcost Met; Malali Lowcost Market II/ Malali Lowcost Met; Ung. Gado/ K/Gidan Mai Ung. Ishaya; Water Board Station Gate; Federal Govt. College I/ Fed. Govt Gate I; Federal Govt. College II/ Fed. Govt Gate II; Technical School Gate; Ung. Gado II/ K. Gidan Mamman; Malali Bus Stop III |- |Kaduna North |Unguwan Dosa |State House Gate Kawo; Demonstration Primary School; K. T. C. Admin Block; G. G. S. S./ Front Gate; S. M. C. Admin Block; Kuchia/ Layin Kukah Kg Hajiya Mai Waina; College Road/ Abbatoir Junction; Abbatoir Road Ggss Backyard Gate; Unguwan Dosa I/ Gidan Ruwa; Unguwan Dosa II/ K. G Mai Unguwa; Ung. Dosa III/ K. G Tanimu Mai Makaranta; Abbatoir Rd/ Gidan Liman Kofar G/Mai U/L; New Extension/ Pawa Road; New Extension/ College Road End; Lere Street I/ Before Kenarbo Hotel; L. E. A. Unguwan Dosa; College Road/ Mai Babura; College/ Lemu Road Kasuwan Dare; Karaye Road I/ Old Police Post U/Dosa; College Rd/ Commissioner Road; College Rd/ Kenarbo Hotel; College Rd/ Opposite Luchia Hotel; Kasuwan Rimi/ Sunna Clinic; S. M. C./ Housing Quarters 3rd Gate; M. C. Quarters III (Blk Road); S. M. C. Quarters 1st Gate; State House Gate |- |Kaduna North |Kawo |Zaria Road I/ K. Gidan Kaura; Zaria Road II/ Kawo Clinic Gate; Kankaran Road I/ K. Gidan Shuaibu Y.; Kankaran Road II/ Near Argungu House; Yamusa Road/ Near Islamiya School; Zangon Aya Road I/ D. 1 K. Gidan Labbo; Zangon Aya Road II/ No. 5 Zangon Aya Road; Kafin Sole Rad I/ K. Gidan Panel Beater; Kafin Sole Rad II/ K. Gidan Maidoki; Daudawa Road By K/G Alh. Tsalha; Kawo Road I/ By Halliru Usman Shop; Kawo Road II/ Opposite Area Court; Darma Road/ Opposite Haruna House; Marwa Road F/ No. 1 Marwa Road; Gdss Kawo I; Gdss Kawo II; Gwari Close/ No. 133 Gwari Crescent; Liko Gwari I/ K/Gidan Mai Unguwa; Liko Gwari II/ L. E. A. Ung. Gwari; Ung. Dogo/ L. E. A. Ung. Gwari; Mai Turmi Street/ Road/ K/Gidan Maiturmi; Airport Umar Street/ L. E. A. Kawo; L. E. A. Kawo; Naf Quarters I/ K/Gidan Umaru Murtala; Kudansa Road I/ K/Gidan Alkali Behind; Kudansa Road II/ By Carpenter Kawo Market; Nasarawa Road/ Nasarawa By Road To Kawo; Kakuri Road/ K/Gidan Sabo Mai Jaki; Makarfi Road/ K/Gidan Hajiya Bebi; Ahmed Aminu Street/ Opposite Ibewa Clinic; Bajju Street/ Foundation N/Pri. Sch.; Kubau Road/ Rafin Guza Junction; Sabon Birnin Street/ New Extension Junction; Yantukwane/ K/Gidan Bukar Mallam; Tsohuwar Kwata I/ K/Gidan Mai Unguwa; Tsohuwar Kwata II/ T. V. Viewing Centre; Rafin Guza I/ K/Gidan Usman; Rafin Guza II/ By Bus Stop; Rafin Guza III/ K/Gidan Mai Unguwa; Rafin Guza III; Airport/ L. E. A. Kawo |- |Kaduna North |Hayin Banki |Dandali Centre/ No. F. 13 Opp. Maitsire; Dandali West I/ No. 53 Filin Itace; Dandali West II/ No. 53 Filin Itace; Dandali North/ No. F. 13 Abdallah; Dandali South/ No. 20 Baso Road; L. E. A. Hayun Banki/ L. E. A Hayin Banki; Dandali Datti M/ Shayi/ Dandalli Datti M/Shayi; Kalaye Road/ Dandali/ Dandali Datti M/Shayi; Barrack Road/ K. Gidan Suleja; Lemu Road I/ Burial Ground; Lemu Road II/ Mami Market Gate; New Nigeria Package/ Nn Packaging S/Gari; Mando Garage I/ Local Govt. Area Office; Mando Garage II/ Gate Three; Mando Veterinary/ Mando Veterinary Gate; National Water Res. Inst. Gate; B. A. T. C. Mando/ B. A. T. C. Mando; Madunka Motors; L. E. A. A/ Kanawa I/ L. E. A A/Kanawa; L. E. A. Ung. Kanawa II/ L. E. A. A/Kanawa; Layin Umaru Sanda/ Gidan Umaru Sanda; Galadima Road/ Gidan Uwani Alin Kwari; Saminaka Road I/ Gidan Yusuf Sambo Rigachikun; Layin Dan Dambe/ Gidan Samaila Shunbu M/Gashi; Layin Naiya Wanzami/ K/Gidan Naiya Wanzami; Makama Road I/ Y A Photo Studio; Kagarko Road/ Chediyar Kadam; Zuntu Street II/ Zango House; Kasuwar Mata/ Gindin Mangwaro; Zuntu Street II/ Gidan Ali; Makama Road II/ Gidan Alh. Armayau; Abba Road/ Gidan Mai Unguwa; Saminaka Road II; New Nigeria/ N. N. P. S. Gari |- |Kaduna North |Unguwan Shanu |Lagos Street I/ K/Gidan Ibrahim/Masa; Lagos Street II/ K. 3 Gidan Mohammed Malumfashi; Rafuka Road I/ No. 16 Rafuka Road; Rafuka Road II/ Railway Line By Kofar G/Ibra; Badarawa Road/ K/Gidan Moh'D Sukele; Garun Kurama Road I/ K/Gidan Hassan Bill; Garun Kurama Road II/ K/Gidan G. C. T. Mutum; Kuriga Road/ Public Pump II; Dandamisa Road/ By Public Pump II; Kufena Road/ No. 1 Kufena Road; Dankano Road/ No. 4 Dankano Road; Rimaye Road/ Xc 9 Rimaye Road; Rafin Dadi Road; Malamawa Road/ K/Gidan Abd Mai Inji; Sarkin Ung./ Shanu Off/ Sarkin Ung. Shanu; Maternity Clinic; Jaji Road I/ K/Gidan Mr. Oyewo; Jaji Road II/ X. 7 Jaji Road; Jaji Road III/ K/Gidan Adams; Bakin Kasuwa I/ Police Station; Bakin Kasuwa II/ K/Gidan Daniel; Danmusa Road/ K/Gidan Mr. Elijah; Dutse Road/ K/Gidan Iliya; Tudun James I; Tudun James II; L. E. A. Abakpa I; L. E. A. Abakpa II; L. E. A. Abakpa III; Red Cross Office/ Red Cross Office; Nepa Power Station; Ibrahim Waziri Crescent/ Katsina State Liaison; Dandunbi Court/ K/Gidan Magaji Aska; Railway Station I/ Kaduna North Railway Station; Railway Station II/ Zonal Office Kad Moe; Ung. Sarki/ Ung. Shanu |- |Kaduna South |Makera |Kasuwa Katako/ Kasuwa Katako; L. E. A Railway I/ L. E. A Railway I; L. E. A Railway II/ L. E. A Railway II; L. E. A Railway III/ L. E. A Railway III; Ung. Mission/ Ung. Mission; General Pump I/ General Pump I; General Pump II/ General Pump II; General Pump III/ General Pump III; No. 75 Chediya Rd/ No. 75 Chediya Rd; No. 8/B/326 G/Dutse, No. 8/B/326 G/Dutse,; No. 5/B 15 Gambarawa,No. 5/B 15 Gambarawa; No. 8 Umaru Danlaje, No. 8 Umaru Danlaje; No. 8 Kafange Street, No. 8 Kafange Street; No. 3 Kanfange Street, No. 3 Kafange Street; No. Mb10 Frnace{{Clarify|date=September 2020}} Road, No. Mb10 Frnace Road; Arewa Cinema, No. Mb10 Frnace Road; Lafia Road Makera, No. Mb10 Frnace Road; No. 5 Blk 14 K/Rd. Makera, No. 5 Blk 14 K/Rd. Makera; No. 3 Blk 3 K/Rd. Makera, No. 3 Blk 3 K/Rd. Makera; No. 3 Blk 15 N/State Hotel Makera; No. 2 Health Clinic Makera, No. 2 Health Clinic Makera; Durimin Jamo, Durimin Jamo; No. 7 Blk 14 Makera, No. 7 Blk 14 Makera; No. 6 Blk 29 Durumin Jamo, No. 6 Blk 29 Durumin Jamo; No. 6 Durumin Jamo Street, No. 6 Durumin Jamo Street; Kofar Aminu, Kofar Aminu; L. E. A. Babban Dodo I, L. E. A. Babban Dodo I; L. E. A. Babban Dodo II, L. E. A. Babban Dodo II; No. 6 Blk 26 Gambarawa, No. 6 Blk 26 Gambarawa; L. E. A. Babban Dodo III, L. E. A. Babban Dodo III; No. 9 Popular Hotel Makera/ No. 9 Popular Hotel; No. 28 Zango Street Makera, No. 28 Zango Street Makera; No. 68 Galadima Street, No. 68 Galadima Street; No. 6/69 Umaru Danlajest, No. 68 Galadima Street; Mobile Police Qtrs. Faskari Street; L. E. A. Samaru Street, L. E. A. Samaru Street; No. 8 Galadima Street I, No. 8 Galadima Street I; No. 8 Galadima Street II, No. 8 Galadima Street II; No. 29 Galadima Street, No. 29 Galadima Street; Kofar Bala Mai Hula, Kofar Bala Mai Hula; Ung. Mission, Ung. Mission; Kofar Gidan Sarkin Makera, Kofar Gidan Sarkin Makera; No. 27 Alh. Moh'D Paskari St., No. 27 Alh. Moh'D Paskari St.; Galadimawa New Extension, Galadimawa New Extension; Asibitin Dutse, Asibitin Dutse; Kofar Kafinta, Kofar Kafinta; No. 853 Mai Ruwa Road, No. 853 Mai Ruwa Road |- |Kaduna South |Barnawa |L. E. A. Barnawa I, L. E. A. Barnawa I; L. E. A. Barnawa II, L. E. A. Barnawa II; L. E. A. Barnawa III, L. E. A. Barnawa III; L. E. A. Barnawa IV, L. E. A. Barnawa IV; G. D. S. S. Barnawa, G. D. S. S. Barnawa; Barnawa Clinic, Barnawa Clinic; Market Road Barnawa I; No. 16 Rada Road, No. 16 Rada Road; Market Road Barnawa II; Old Village Head Office, Old Village Head Office; Chalawa Crescent, Chalawa Crescent; L. E. A. Aliyu Makama I, L. E. A. Aliyu Makama I; L. E. A. Aliyu Makama II, L. E. A. Aliyu Makama II; L. E. A. Aliyu Makama III, L. E. A. Aliyu Makama III; Dan Alhaji Ung. Barde, Dan Alhaji Ung. Barde; Shopping Complex, Shopping Complex; Shopping Complex U I., Shopping Complex U I.; Shopping Complex U II., Shopping Complex U II.; Shopping Complex III./ Shopping Complex; No. 16 Zambiya Road, No. 16 Zambiya Road; Federal Housing Estate, Federal Housing Estate; Shagari Low Cost, Shagari Low Cost; Uganda/Gwari Anenue; Angola /G/ Avenue, Angola/ G/ Avenue; Village Head Office I./ Village Head Office; Village Head Office II./ Village Head Office; No. 9 Radda Road, No. 9 Radda Road |- |Kaduna South |Kakuri Gwari |Mobile Police Barrack, Mobile Police Barrack; Artilary Barrack, Artilary Barrack; L. E. A. Kakuri Gwari I, L. E. A. Kakuri Gwari I; L. E. A. Kakuri Gwari II, L. E. A. Kakuri Gwari II; L. E. A. Kakuri Gwari III, L. E. A. Kakuri Gwari III; L. E. A. Kakuri Gwari IV, L. E. A. Kakuri Gwari IV; Monday Clinic, L. E. A. Monday Clinic; Monday Market, Monday Market; Unguwan Makama/, Unguwan Makama; V. 22 Kwanan Ashara K1/ V. 22 Kwanan Ashara; V. 22 Kwanan Ashara K2/ V. 22 Kwanan Ashara; Aa. Afaka Road, Aa. Afaka Road; D. I. C. Quarters, D. I. C. Quarters; Birnin Gwari Road, Birnin Gwari Road |- |Kaduna South |Television |L. E. A. U/Maichibi Ai./ L. E. A. Ung. Maichibi I.; Lea U/Maichibi II; Lea U/Maichibi V; Lea U/Maichibi VI; L. E. A. U/Maichibi IV./ L. E. A U/Maichibi IV.; L. E. A. U/Maichibi VI./ L. E. A U/Maichibi V.; Near Television Market; J. 25 Jaba/ Shandam Road; Kr. 76 Iyaka Street; Jb. 40 Bahago Road; F 15 Pawa/ Kataf Road; Behind 2nd Ecwa Church; Ecwa Eng. Church; E. 45 Hauwasa Road; C. 35 Television Road; C. 18 Television Road; R. I. Gwari/ Kagoro Road/ R I Gwari/Kagoro Road; Kasuwar Kosai; Motor N Park |- |Kaduna South |Kakuri Hausa |District Head Office; District Head Office I.; District Head Office II.; Rendervous Hotel; Yan Awaki Market; Yan Gado Kakuri Market; K/Market A. Market; P. 12 Fadan Ayu Street; Mahuta Road Bus Stop; Queen Amina Gate; Tsohuwar Kasuwa; Village Head Office; Kandutse/ Arewa Gate; Kakuri A/ Rail; Kakuri Road B/ Medicine; B/Gwari Roda. D/House; F/Ayu Street Barima; Dawakin Basa Road/ Pawa; Pawa/Dawakin Basa Junction; No. 20 F/Ikulu Road; Q4 Gora Street; R. Gyeshere Road; 58 Dawaki B/Close; W5 Tandama Street; No. 136 D/Bassa Road; Kakuri Extension I.; Mani Road; 020 Gyeshere Road; Kakuri New Extension II; Y15 Fadan Ikulu Road; Y24 Gora Road; Arewa Textiles Road; Untl Quarters N/Extension |- |Kaduna South |Tudun Wada North |Fg. Ibrahim Taiwo Road; Fx 8 Alkalawa Road; Fv 11 Richifa Road; Fn 8 Kumashi Road; Fm 8 Alkalawa Road; Fc 7 Soba Road; Kh 6 Soba Road; Fq 26 Layin Kosai; Fq 8 Alkalawa Road; Kw 13 Alkalawa Road; Kw 12 Alkalawa Road; Ibrahim Taiwo/ Soba Road; District Head Office; Area Court II; G2 Ibrahim Taiwo Road; Lt 5 Kaltingo Road; F1 Gwarzo Road; Kw 8 Kakanda Road; Kw 9 Kakanda Road; Lm 10 Gwarzo Road; Lq 11 Tiv Road I.; Lq 11 Tiv Road II; B 38 Dutsinma Road; 29 Dutsinma Road; No. 13 Zango Close; Lo 3 Gwarzo Road; Kw10 Kumashi Road; La 4 Gwarzo Road; Lq 11 Tiv Road III.; Ky 20 Kaltingo Road; Tq 8 Alkalawa Road |- |Kaduna South |Tudun Wada South |Gd 17 Bashama Road; Kx 48 Hausawa Road; Kx 41 Lere Street; Kx 80 Hausawa Road; Kz 30 Hausawa Road; Gh 9 Fulani Road; Gh 3 Lere Street; Kz 7a Lere Street; Gb 10 Richifa/Basima Rd; Kx 70 Hausawa Road; Kv 158 Kachiya Road; Kv 143 Bashama; Kv 126 Bashama Road; Gh 1 Fulani Road; Kv 96 Fulani Road; Pm 2 Makarfi Road; Pr 6 Igabi Road; Pt 10 Numan Road; Asibitin Yara; Pg. 4 Ibrahim Taiwo Road; Pc 10 Makarfi Road; Pbi Ibrahim Taiwo Road; Kv 21 Makarfi Road; Kv 181 Igabi Road; Kv 121 Igabi Road; Kv 8 Soba Street; Pt. 20 Numan Road; Pw 10 Soba Street; Ph 19 Igabi Road; Ky 4 Igabi Road; No. 56 Katagun Road I.; No. 56 Katagun Road II; Kv 12 Kaje Road; Kv 80 Hausawa Road; Gm 10 Hausawa Road; Ky 18 Kaje/ Zango Road; Ky 2 Shetima Road; Ky 2 Katagum/ Shetima Road; Kaje Road; Ky 5 Bima Road; Ky Mashi/ Zango Road; Go 6 Hausawa Road; Kv 34 Shetima Road; Ky 11 Kaje Road |- |Kaduna South |Tudun Nuwapa |Fire Brigade; Irra Road/ Fire Brigade; L. E. A. Tudun Nuwapa; B16 Tudun Ilu; B24 Tudun Ilu; Police Station T/Ilu; A2 Ibrahim Taiwo Road; A 11 Ibrahim Taiwo Road; B24 Ibrahim Taiwo Road; No. 10 Yola Road; H. 6 Yola Road; N3 Yola Road; Af 17 Yola Road; Af 16 Bima Road; F1 Bima Road; H. 16 Mashi Road; F4 Gulbi Road; Ax 16 Kajuru Road; Bc 1 Afaka Road; No. 9/10 Ribado Road; Am 2 Ribado Road; As 1 Ribado Road; At5 Ribado Road; Ar. 8 New Bida Road; B2 New Bida Road; Ar 15 Gero Road; Aw 10 Funtua Road; Af 16 Funtua Road; Ba 8 Lemu Road; Aq 1 Lemu Road; At 16 Minna Road; Ax 5 Minna Road; An 14 Maska Road; Gidan Madawaki Badde; Y. M. C. A; Police Qtrs. Poly Road; Am 2 Rock Road; Zc 3 Rock Road; Zc 20 Rock Road; F5 Irra Road; J. 19 Irra Road; F10 Malumfashi Road; C1 Malumfashi Road I.; C1 Malumfashi Road II.; Bl 7 Enugu Road; Bq 11 Kawo Road; Bp 11 Independence Road; Poly Staff Quarters; Poly Junior Quarters |- |Kaduna South |Sabon Gari South |L. E. A. Moh. Kabir I; L. E. A. Moh. Kabir II; Cc 42 Sirajo Road; Cc 60 Sirajo Road; Cg 24 Zango Road; Cg 2 Zango Road; Ce 16 Musawa Road; Cd 9 Musawa Road I; Cd 9 Musawa Road II; C1 Kwoi Street; C24 Saulawa Road; L. E. A. Faki Road I.; L. E. A. Faki Road II.; L. E. A. Faki Road III.; By 3 Dutsenma Street; Bs 13 Dutsenma Street; Bj 2 Gurbabiya Road; Ga 7 Aminu Dandauda; Ga 22 Matazu Road; L. E. A. Kargi Road I.; L. E. A. Kargi Road II.; Bo 2 Kabala Road; D 15 Kabala Road; Yp 33 Kabala Road; Ce 1 Kabala Road; L. E. A. Kagoro Road I.; L. E. A. Kagoro Road II.; L. E. A. Kagoro Road III.; Bd 6 Gurbabiya Road; Be Kataf Road |- |Kaduna South |Sabon Gari North |V 12 Faki Road; Cw 2 Kubau Road; An Gamagira Road; At 1 Gamagira Road; Al Manchock Road; An 22 Faki Road I; An 22 Faki Road II; Ag 2 Faskari Road; Manchok/ Faskari; Ad 42 Matazu Road; Ad 35 Gangara Road; Y3 Rigachikun Road; Am 43 Mando Road; Ex 17 Kagoro Road; No. 7 Kagoro Road; Y 25 Kagoro; Ac 1 Matazu Road I; Y60 Matazu Road; At 21 Jada Road; Af 37 Faki Road; Y58 Charanchi Road; W 50 Dutsenma Street; W 16 Gangara Road; Ss 35 Jibiya Road; Af 16 Kerawa Road; P 15a Jaji Road; Ak 24 Faki Road; L. E. A. Sheik Gumi I; L. E. A. Sheik Gumi II; B3 Faskari Road; Dantata House; Hamdala Hotel; Aci Matazu Road II |- |Kaduna South |Ung. Sanusi |L. E. A Chawai Road I; L. E. A Maimuna Gwarzo; G. D. S. S. Maimuna Gwarzo; Asekolaye III; Ah 7 Atiku Auwal; No. 15 Kagoma Road; Af 15 Jama'a Road; No. 6 Muhammed Wule; H6 Kagoma Road; No. 34 Gaskiya Road; No. 95 Akote Road; No. 37 Daban Road; M61 Imam Road; D3 Akote Road; Ag 8 Kagoma Road; Cc1 Akote Road; Af 40 Daban Road; 25 Imam Road; Nn12 Bature Road; Bb24 Prp Line; Dr 9 Prp Line I; Dr 9 Prp Line II; Ff3 Dogon Bauchi; B8 Dogon Bauchi; Hassan Katsina Road; Rigasa Junction; Asekolaye I; Asekolaye II; Bb24 Prp Line II |- |Kaduna South |Badiko |L. E. A Badiko I; L. E. A Badiko II; L. E. A Badiko III; L. E. A Badiko IV; L. E. A Badiko V; Ba 2 Salau Road Badiko; No. 50 Sallau Road; G 10 Magaji Road; Kofar Gidan Mai Unguwa; Al 9 Mamman Dawai; Army Children School I; Army Children School II; Sir Kashim Ibrahim House; Army Children School III; Army Children School IV; 44 Main Gate Kaduna; Govt. College Kaduna; Gindin Rimi Badiko; Govt. College Kaduna I; Govt. College Kaduna II; Be 19 Madawaki Road Badiko; Gwamna Road Kaduna; Zakariya Hotel; A16 Badamasi Road; Afumu Bakery Badiko; Ab 6 Kaura Road; L. E. A. Kurmin Mashi I; L. E. A. Kurmin Mashi II; L. E. A. Kurmin Mashi III; L. E. A. Kurmin Mashi IV; N. D. A. I. 'A'; N. D. A. I. 'B'; N. D. A. II. 'A'; N. D. A. II. 'B'; Sarki Avenue; Area 4 Kurmin Mashi; No. 39 Sarki Avenue K/Mashi; Area 5 - 167 S/Line K/Mashi; No. 26 Defence Avenue; Area 1. No. 256 Zaria Road; Daura S/Line K/Mashi |- |Kagarko |Kagarko North |Kagarko I/ Rimi Kagarko; Kagarko II/ Old Police Station; Ung. Waje/ Kofar Mai Maje; Ung. Makera/ Dispensary; Kasangwai/ Ung. Rana/ K/Gidan Sarki; Doguwa/ Pa Baki/ K/Gidan Maianguwa; Ung. Bisa/ K/Gidan Ma'azu; Ranji/ Kurmin Kira; Akote I/ L. E. A. Akote; Akote II/ Dispensary; Kagarko III/ K/M Unguwa |- |Kagarko |Kagarko South |Bakin Kasuwa; Kabiji/ Asibitin Shanu; Ung. Kurmi/ K/G Maianguwan; Ung. Pah/ K/Gidan Yari; Janjala/ K/Gidan Magaji; Kudiri/ K/Gidan Sarki; Kuse/ K. Gidan Sarki; Sabon Iche/ K. Gidan Sarki; Dogon Daji/ K/Gidan Maianguwan; Kabeji II/ Kofar M. Unguwan |- |Kagarko |Kushe |Kushe I/ K/Fada; Kushe II/ L. E. A. Pri. School; Marke/ L. E. A Marke; Kasabera/ L. E. A D/Kurmi; Dogon Kurmi/ K/G/ Primary School Dogo Kurmi; Chakula/ K. Gidan Maiunguwa; Kafarma/ Kg. Mai Unguwa; Kuchi/Kukwari/ K/G/Maianguwa; Kadiri D. Kurmi/ K/G/Maianguwa; Kushe III/ Pri. Sch. |- |Kagarko |Jere North |Ung. Magaji I/ K/Ma'aji; Cigwami/ K/Sarki; Yelwa/ L. E. A. Yelwa; Karofi/Fadama/ K/Sarki; Gidan Kwasau/ L. E. A. Pri. Kwasau; Kafinta/Kaguni/ K. Sarki; Kasiri/ K/Gidan Sarki; Kofar Lauya/ K/G/Sarki; Bakin Kasuwa/ K/G/ Unguwa; Ung. Magaji II/ K/G/Unguwa |- |Kagarko |Jere South |Gidan Kara/ Kofar Sarki; Galandaci/ K/Gidan Maianguwa; Fantare/ K/Gidan Dangaladima; Dumale/ L. E. A. Pri. D/Male; Bakin Kasuwa/ K/G Mamman Shuwa; Ung. Fada/ D. H. Office; Masu - Kwani/ Gidan M. Mohammed; Gidan-Jibo/ Gidan Jibo; Makera/ L. E. A. Makera; Iffe/ L. E. A Iffe; Pana/ K/Gidan Maianguwa; Gidan Kara II/ K/Gidan Maianguwa |- |Kagarko |Iddah |Iddah/ L. E. A Iddah; Gujeni/ L. E. A Gujeni; Taffa Gari/ Kg. Sarki; Kucikau/ L. E. A. Primary School Babu; Tunga Chakwama/ L. E. A Tunga; Chakwama/ L. E. A Chakwama; Issah/ L. E. A. Primary School Issah; Kwasere/ L. E. A. Primary Kwasere; Kwaliko/ L. E. A Kwaliko; Pmape/ K/Gsarki; Bakuchi/ K/G Sarki; Taffa/ L. E. A. School Dumale Taffa |- |Kagarko |Aribi |Aribi I/ Pri. Sch. Aribi; Aribi II/ Kofar Sarki; Kutaho I/ Pri. Sch. Kutaho I; Kutaho II/ Pri. Sch. Kutaho II; Kumbai/Badako/ Kofar Sarki; Kumbai/Tuhura/ Kofar Sarki; Kujir/Ung. Madaki/ Kujur Ung. Madaki; Kurata/ Pri. Sch. Kuratam; Kurmin Dangana/ Pri. Sch. K. Dangona; Kenyi Ung. Sarki/ Pri. Sch. Kenyi; Kenyi II/ Pri. Sch. Kenyi; Kukyer/ Pri. Sch. Kuyer; Ruzai/ Pri. Sch. Ruzai; Kasaru Badije/ K. G. Sarki; Kabara/ Pri. Sch. Kabara; Gantan// Pri. Sch. Gatan; Ung. Pah/Gurara/ K/G Sarki; Sawanno/Kenyi/ K/G/Unguwan; Ung. Galadima/Lemo/ K/G/Sarki |- |Kagarko |Kurmin Jibrin |Kurmin Jibrin/ Pri. Sch. K. Jibrin; Shadalafiya/ Pri. Sch. Shadalafiya I; Shadalafiya II/ Pri. Sch. Shadalafiya II; Icche/Sabon Gida/ K. G. Sarki; Chigwa/ Kofar Sarki; Idideh/ K/M Unguwa; Kurmin Jibrin II/ K/M Unguwa; Kurmin Jibrin III/ K/M Sarki; S/Gida/ K/M Unguwa |- |Kagarko |Katugal |Katugal Sabon Gari/ Pri. Sch. Katugal; Katugal Tsoho/ Pri. Sch.; Nkojo/ Pri. Sch.; Koko/ Pri. Sch.; Gora 'B'/ Pri. Sch.; Kubacha Ung. Sarki/ Motor Park; Kubacha Ung. Akato/ K/M Unguwan; Kumhanfa I & II/ Pri. Sch.; Ung. Madaki Kubacha/ K/M Unguwan; Ung. Madaki Katugal/ K/M Unguwan; Ung. Jaba Kubacha - K. Maiunguwa; Katugal S/Gari II/ K/M Unguwan |- |Kagarko |Kukui |Kukui I/ Pri. Sch. Kukui; Kusam/ Pri. Sch. Kusam; Kukok/ K/M Unguwa; Kubere/ K/M Unguwa; Icce/Bisa/ K/M Unguwa; Kuch/Kusam II/ K/M Unguwa; Kukui II/ K/M Unguwa; Chigwa/ K/M Unguwa |- |Kajuru |Kajuru |Kajuru Gari I/Lgea Pri. Kajuru; Ung. Daki/ Area Court K.; District Head/ District Head Office; Ung. Liman/ K/Gliman; Ung. Ardo/ K/G/M/Ardo; Ung. Juli/ K/G Mai. Unguwan; Kajuru Gari II/ L. G. E. A. Kajuru |- |Kajuru |Tantatu |Kujeni/ K/G M/Anguwan; Gyangyare/ Lgea Pri. Gyan Gare; Kutura Gari I/ K/G Sarki; Kutura Hausa/ L. G. Clinic K.; Kutura Station/ Lgea Pri. Kutura; Aguba/ K/G M/Anguwan; Kajuru Station/ Lgea Pri. Kajuru Station; Kutura Gari II/ K/G Sarki |- |Kajuru |Kufana |Tudun Mare I/ Lgea Pri. T/Mare; Kokob/ K/G Alkali; Ung. Galadima/ Lgea Pri. U/Rana; Ung. Rana/ Lgea Pri. Kufana; Kufana Town/ Lgea Pri. Kufana; Ung. Madaki/ Lgea Pri. U/Ugoh; Ang. Ugoh/ K/G M/Anguwan; Ang. Hannu/ Kadp M/Danbagud; M/Danbagdu/ K/G Ibrahim; Ung. Danbaba/ K/G Abasiya; Ung. Washiri/ K/G M/Anguwa; Apilifoh/ K/G M/Anguwa; Opp. S. Farm/ K/G M/Anguwa; Loko/ G. S. S. Kuf; G. S. S. Kufana/ Lgea Pri. R/Kunu; Rafin Kunu/ K/G Sarki; Ang. Madaki/ K/G Tukura; Ang. Tukura/ Lgea Pri. Ngukwu; Nguwaku I/ K/G M/Anguwan; Nguwaku II/ K/G Maiunguwan; Banono/ K/G Mai Unguwan; Tudun Mare II/Lgea T/Mare; Ung. Ugoh II/ K/G Mai Unguwa |- |Kajuru |Afogo |Danbagudu/ Lgea Pri. D/Bagudu; Ung. S/Afogo/ Lgea Pri. Afogo; Afogo Gida/ Bus Stop; Agwalla/ Lgea Pri. Agwalla; Iburu Hanya/ Lgea Pri. Iburu; Iburu Gari/ K/G M/Anguwa; Kurmin Idon/ Lgea Pri. Idon; Kampani/ K/G M/Anguwa; Ung. Alkali/ K/G Sale; Ung. S/Noma/ Playground; M/Afogo/ K/G Maiunguwa; Atee Village/ K/G Maiunguwa; K/Wali/ K/G Maiunguwa; Ung. Adunga/ K/G Maiunguwa; Agwalla II/ L. G. E. A. Agwalla |- |Kajuru |Kasuwan Magani |D. E. O. Office, D. E. O Office; Clinic/ D. E. O. Office; K/Magani I/ K/M Clinic; K/Magani II/ Lgea Pri. I; K/Magani III/ Lgea Pri. I; K/Gidan Sarki/ K/G Mai Unguwa; K/Gidan Waziri/ K/G Mai Unguwa; K/Magani IV/Post Office; Rimau Road I/ Reading Room; Ung. Liman/ K/G Mai Unguwa; K/Magani V/Lgea Pri I; K/G Hakimi/ K/G Mai Unguwa; Rimau Road II/ Reading Room; D/Gaiya I/ Lgea Pri. I; D/Gaiya II/ Lgea Pri . I; Gurgu/ K/G Mai Unguwa; Rafin Roro/ Lgea Pri. I; S/G Roro/ K/G Mai Unguwa; Post Office/ Post Office; K/G Hakimi II/ K/G Mai Unguwa |- |Kajuru |Kallah |Ang. Sarki I/ K/G Sarki; Ang. Sarki II/ Kallah Clinic; Ang. Madaki/ Lgea Pri. Kallah; Ang. Maidabo/ K/G M/Anguwan; Itaci/ Lgea Pri. Itici; Atijiri/ K/G M/Anguwa; Magunguna/ K/G M/Mangunguna; Kallah East/ Vet. Clinic; Gefe I/ Lgea Pri. Gefe I; Gefe II/ Lgea Pri. Gefe II; Ung. Galadima/ K/G M/Anguwa; Libere Idu I/ Lgea Pri. Idu; Libere II/ Lgea Pri. Libere; Libere Gari/ K/G M/Anguwa; Unguwa Madaki II/ L. G. E. A. Kallah |- |Kajuru |Rimau |Rimau Gari/ Lgea Pri. Rimau; Ung. Madaki/ Lgea Pri. Ekuzeh; Ung. Galadima/ K/G Galadima; Ang. Baga/ K/G M/Anguwa Baga; Ang Bagama/ K/G Bagama; Ang. Turaki/ K/G Turaki; Ang. Nasamu/ K/G M/Anguwa; Ung. Barwa/ K/G Barwa; Isabe/ Lgea Pri. Sch.; Ung. Galadima II/ K/G Maiunguwa; Ung. Barwa II/ K/G Maiunguwa |- |Kajuru |Idon |Idon Gida I/ K/G M/Anguwa; Idon Gida II/ Lgea Pri. Idon Gida; Idon Hanya I/ Lgea Pri. Idon-H; Idon Hanya II/ Lgea Pri.; Iri Station I/ Lgea Pri. Iri St.; Iri Kadara I/ K/G M/Anguwa; Iri Station II/ K/G M/Anguwa; Gindin Dutse I/ Lgea Pri. G/Dutse; Gindin Dutse II/ Lgea Pri. G/Dutse; Makyali/ Ilgea Prim. Makyali; Ang. Waziri/ K/G M/Anguwan; Ang. Galadima/ K/G M/Anguwa; Aduma I/ Lgea Pri. Aduma; Ang. Sarki/ K/G M/Anguwa; Sabon Gida/ K/G M/Anguwa; Aduma II/ K/G Sarki; Makoro Zankaraya/ K/G M/Anguwa; Doka/ Lgea Pri. Doka; Ung. Yakubu/ K/G M/Anguwa; Ung. Ma'aji/ K/G M/Anguwa; Ung. Madaki/ K/G M/Anguwa; Iri Kadara II/ K/G M/Anguwa; Makyali II/ Lgea Pri. |- |Kajuru |Maro |Ang. S/Gamo/ Lgea Pri. U/Gamo; Ang. Abante/ Playground; Ang. Barde/ Lgea Pri. Barde; Ang. Sarki/ Clinic Maro; Ang. Boka/ Playground; Gwando/ Lgea Gwando; Dantaro/ Playground; Ang. Rogo/ Playground; Ang. Waziri/ Playground; Maro/ Lgea Pri. Maro; Bauda/ Playground; Karamai/ Lgea Pri. Kara Mai; Ung. Machu/ Playground; Ang. Hausawa/ Playground; Ang. Bijimi/ Playground; Ang. Hayinsuda/ Playground; Chibiya/ Lgea Pri. Chibiya; Ang. Busa/ Playground; Ang. Adamu/ Lgea Pri. Sch.; Ang. Galadima/ Playground; Ang. Madaki/ Playground; Ung. Sarki II/ Clinic Maro |- |Kaura |Kukum |Kukum Daji/ Ung. Kuhiyep Bidam I; Kukum Daji/ Ung. Kuhiyep Bidam II; Kukum Daji/ Aba Kajang; Kukum Gida/ Yaya Gwayit; Kukum Gida/ Aba Alla; Kukum Gida/ Yakyang; Kukum Gida/ Madaki Aba; Zakwa/ Bodam Amai I; Zakwa/ Bodam Amai II; Zakwa/ Sale; Kukum Daji/Gwanzang; Kukum Daji/ Ung. Ajiyat; Zakwa/Ung Duba Gari |- |Kaura |Kpak |Madamai/ Ung. Galadima; Madamai/ Ung. Madaki; Kpak/ Aba Kanwai; Kpak/ Ung. Bido; Kpak/ Allau Kwalla; Safio/ Dodo Bature; Kpak/ Hausawa; Safio/ Ung. Amai; Kpak/ Aluwong Jatau; Safio/Ung Dakachi I; Safio/Ung Dakachi II; Kpak/ Ung. Tachio |- |Kaura |Agban |Ung. Garkuwa/ Ung. Garruwa; Ung. Agban Gida/ La'ah Dauji; Agban Gida/ Peter Agudi; Agban Gida/ Kolai Nikaf; Tsonje/ Kanwai Atung; Tsonje/ Yasang; Garaje/ La'ah/ Atong; Garaje/ Ashin Abui; Tsonje/ Sabon Gari; Garaje/ Ung. Ationg I; Garaje/ Ung. Ationg II; Garaje/ Adan; Zunuruk/ Yaro Shekari |- |Kaura |Kadarko |Kadarko/ Ung. Dationg I; Kadarko/ Ung. Dationg II; Kadarko/ Ung. Awan Yada; Kadarko/ Ung. Ango; Bukuluwo/ Bukuluwo; Dusai/ Dusai Dung; Dusai/ Dagat Masaba; Tachira/ Sarki-Akut I; Tachira/ Sarki-Akut II; Tachira/ Dakhat; Dusai/ Dung 'B' |- |Kaura |Mallagum |Mallagum I/ Uug. Nni Sofa; Mallagum I/ Ung. Bako Akut; Mallagum II/ Ung. Sofa Buki; Mallagum II/ Ung. Alkali; Mallagum II/ Ung. Magaji Gankon; Mallagum II/ Ung. Shemang; Tum/ Ung. Magaji Tum; Tum/ Ung. Sabanet; Mallagum I/ Ung. Utung; Tum/ Ung. Katung; Mallagum II/ Ung. Alkali 'B'; Mallagum II/ Ung. Kasuwa |- |Kaura |Manchok |Manchok/ Ung. Aba Dube I; Manchok/ Ung. Aba Dube II; Manchok/ Nadabo Duniya I; Manchok/ Nadabo Duniya II; Manchok/ Usman Mutuwa; Manchok/ Kazah Dube; Manchok/ Ung. Kali Magaji; Manchok/ Buba Duniya; Radiam/ Ninyo Allah; Radiam/ Keta Duniya; Mahuta/ Dauda Zwanden; Mahuta/ Ayuba Nuhu; Kajim/ Dabo Yashim; Manhock/ (''B. Adan) Bobai Adam; Manhock/ Umaru Shemang; Bungen/ Avong Ninyio; Manhock/ Ung. Liman; Manhock/ Ung. Bwanhot; Manhock/ Ung. Achai'' |- |Kaura |Bondon |Matwak/ Ung. Matwak Giwa; Matwak/ Ung. Matwak Rimi; Matwak/ Ung. Bature Lekwot; Matwak/ Ung. Aba Shemang; Bondon I/ Nuhu Duniya I; Bondon I/ Nuhu Duniya II; Bondon II/ Mba Nkom; Bondon/ Mangai Kambai; Akan/N/Gata/ Ung. N/Gata; Bondon I/ Ung. Raymond Agang; Bondon I/ Ung. Tabat Mamman; Bondon I/ Sankwai; Bondon I/ Dankat/Kura I; Bondon I/ Dankat/Kura II; Bondon I/ Ung. Akan Daadu; Bondon I/ Ung. Maji; Bondon I/ Yohanna Zaki; Bondon I/ Magaji Ayakwat; Bondon I/ Musa Akut; Bondon I/ Ung. Adamu Amwai; Bondon I/ Ung. Tsonbuiwanu |- |Kaura |Kaura |Kaura/ Ung. Abagai; Kaura/ Zakka Avong; Kaura/ Ninyio/Z/Nkom; Kaura/ Bamayi Niniyio I; Kaura/ Bamayi Niniyio II; Antrung/ Peter Laki; Antrung/ Nkom Bakwap; Antrung/ Yashim Utung; Antrung/ Ngu Achi; Giza Gwai/ Saliyat Gankon I; Giza Gwai/ Saliyat Gankon II; Antrung/ Ali Tabio; Giza Gwai/ Shebayan; Giza Gwai/ Daniel Bamai; Kaura/ Ada Bonnet; Kaura/ Sharubutu Zwahu; Kaura/ Yangyok Bakwap; Giza Gwai/ Nka |- |Kaura |Zankan |Zankan/ Ung. Kazzah Agang; Zankan/ Kuhiyep Agang; Zankan/ Alak Kanwai; Zankan/ Banhot Ninyio; Fadan Attakar/ Andong Billy; Mifi Attakar/ Simon Bagai; Mifi Attakar/ Aje Bakwap; Mifi Attakar/ Yusuf Ilong; Mifi Attakar/ Casimia; Mifi Attakar/ Kahu; Fadan Attakar/ Ishaya Tiyagnet; Fadan Attakar/ Sabastian U/Ashim; Zankan/ Mutua Kato; Sabon Gari/ Gaja Kaura; Sabon Gari/ John Achai; Zangang/ Shinkut Bakwap; Zangang/ Ashin Atung; Adu/ Ung. Leo Alat; Adu/ Ung. Yashim Tabat; Fadan Attakar/ Noga Avong`; Ung. Bognet Utuk/ Ung. Bognet Utuk |- |Kauru |Kauru West |An/Galadima Vetinary Office; Ang/Daki I Asibiti; Ang/Daki II K/Gidan M/Unguwa; Ang/Kauru L. E. A. Pry School; Ang/Dallah I K/G Maiunguwa; Ang/Dalla II Library; Danmaikogi L. E. A. Pry School; Kadi K. G Maiunguwa; Madachi L. E. A. Pry School; Rafin Iwa K/G Maiunguwa; Ang/Danbawa K/G/Maiunguwa; Dantidi K/G/ Maiunguwa; Kizanya K/G/ Mai Unguwa; Ang/Ganye K/Gmaiunguwa; Kwaba K/Gmaiunguwa |- |Kauru |Makami |Makami L. E. A. Pry School; Dandaura I L. E. A. Pry School; Dandaura II K/G Maiunguwa; Ang/Alhaji K/Gmaiunguwa; Ang/Noma L. E. A. Pry School; Ang/S. Wutana K/Gmaiunguwa; Gobirawa K/Gmaiunguwa; Barwa I L. E. A. Pry Sschool; Barwa II L. E. A. Pry Sschool; Kurminshado K/G Maiunguwa; Zakada K/Gmaiunguwa; Ang/Todo K/Gmaiunguwa; Furana K/Gmaiunguwa; Ang/Bala K/Gmaiunguwa; Kwanarufa,I K/G Maiunguwa |- |Kauru |Kwassam |Kwassam I L. E. A. Pry Sch; Kwassam Clinic; Fagen Rawa K/G Maiunguwa; Fadanruruma L. E. A. Pry School; Rafinrimi K/G Maiunguwa; Kuyanbana L. E. A. Pry School; Galadimawa I L. E. A. Pry School; Galadimawa II L. E. A. Pry School; Garmadi L. E. A. Pry School; Kaguta K/Gmaiunguwa; Kubau K/G Maiunguwa; T/Wada Garmadi K/Gmaiunguwa; Akansa K/Gmaiunguwa; Katuri K/Gmaiunguwa; Ang/Madaki Kwassam K/Gmaiunguwa; Kitimi L. E. A. Pry Sch |- |Kauru |Bital |Bital L. E. A. Pry School; Kaibi L. E. A. Pry School; Kuzamani L. E. A. Pry School; Kinugu L. E. A. Pry School; Bikal K/G Maiunguwa; Rishina L. E. A. Pry School; Kusheka I L. E. A. Pry School; Kusheka II L. E. A. Pry School; Tishen K/G Maiunguwa; Ung/S/Baka K/G Mai Unguwa; Surubunda K/G Mai Unguwa; Kugeran Dutse K/G Mai Unguwa; Fadan Rishiwa K/G/ Mai Unguwa; Kiwallo L. E. A. Pry School; Kushari L. E. A. Pry School; Kiban Gari; Kinono K/G Maiunguwa; Farin Dutse K/G Maiunguewa; Ung/Idi K/G Mai Unguwa; Apapa K/G Mai Unguwa |- |Kauru |Geshere |Geshere I/ L. E. A. Pry. Sch.; Geshere II/ L. E. A. Pry. Sch.; Geshere II/ K/G Maiunguwa; Karkun Kasa/ K/G Maiunguwa; Majagada/ L. E. A. Pri. Sch.; Binawa/ L. E. A. Pri. Sch.; Kabene I/ L. E. A. Pri. Sch.; Kabene II/ L. E. A. Pri. Sch.; Tunkuri/ K/G Maiunguwa; Fadan Kono/ L. E. A. Pri. Sch.; Kiwafa/ K/G Mai Unguwa; Gwandara/ K/G Mai Unguwa; Kimuru/ K/G Mai Unguwa; Ang/S. Kurya/ K/G Mai Unguwa; Dingi/ K/G Mai Unguwa; Zamfur/ K/G Mai Unguwa; Asake/ K/G Mai Unguwa; Babban Rumbu |- |Kauru |Damakasuwa |Fadan Chawai/ L. E. A. Pry. Sch.; Ribang/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Sabo/ L. E. A. Pry. Sch.; Talo/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Maraya/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Gizo/ K/G Mai Unguwa; Damakasuwa I/ L. E. A. Pry. Sch.; Damakasuwa II/ L. E. A. Pry. Sch.; Rafin Gora/ L. E. A. Pry. Sch.; Izam/ L. E. A. Pry. Sch.; D/Kasuwa Kurama/ L. E. A. Pry. Sch.; Kibobi/ K/G Mai Unguwa; Ang/Yakubu/ K/G Mai Unguwa; Kirinkwa/ K/G Mai Unguwa |- |Kauru |Badurum Sama |Bakin Kogi/ L. E. A. Pry. Sch.; Kizaza/ L. E. A. Pry. Sch.; Kitibin/ K/G Mai Unguwa; Kirachi/ K/G Mai Unguwa; Danfani/ K/G Mai Unguwa; Kurmin Ruwa/ L. E. A. Pry. Sch.; Akoloko/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Gaiya/ L. E. A. Pry. Sch.; Badurun Sama/ L. E. A. Pry. Sch.; Badurun Kasa I/ L. E. A. Pry. Sch.; Badurun Kasa II/ L. E. A. Pry. Sch.; Kurmin Risga I/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Makama/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Madaki/ K/G Mai Unguwa; Bari/ K/G Mai Unguwa; Kanzbuwa/ K/G Mai Unguwa; Kurmin Risga II/ Primary School |- |Kauru |Kamaru |Ang/Rimi I/ L. E. A. Pri. Sch.; Kizakoro/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamaru/ L. E. A. Pry. Sch.; Kitantsa/ K/G Mai Unguwa; Kishosho/ K/G Mai Unguwa; Kikwane/ K/G Mai Unguwa; Kikoba I/ L. E. A. Pri. Sch.; Kikoba II/ L. E. A. Pri. Sch.; Kiririn/ L. E. A Pri. Sch.; Kidundun/ K/G Mai Unguwa; Kigas/ K/G Mai Unguwa; Warfi/ K/G Mai Unguwa; Kitakum/ K/G Mai Unguwa; Ang/Magaji/ K/G Mai Unguwa |- |Kauru |Pari |Pari I/ L. E. A. Pri. Sch.; Pari II/ L. E. A. Pri. Sch.; Ikulu/ L. E. A. Pry. Sch.; Ang/Madaki/ L. E. A. Pry. Sch.; Kiffin Bayero/ L. E. A. Pry. Sch.; Kigum/ L. E. A. Pry. Sch.; Lungu/ L. E. A. Pry. Sch.; Rahama/ L. E. A. Pry. Sch.; Chori; Kizachi Adam/ K/G Mai Unguwa; Kizachi Dawai/ K/G Mai Unguwa; Ang/Garma/ K/G Mai Unguwa; Ang/Kaya/ K/G Mai Unguwa; Ang/Galadima/ K/G Mai Unguwa |- |Kauru |Kauru East |Kagadama I/ L. E. A. Pry. Sch.; Kagadama II/ L. E. A. Pry. Sch.; Kahuta/ L. E. A. Pry. Sch.; Ibada I/ L. E. A. Pry. Sch.; Ibada II/ L. E. A. Pry. Sch.; Yadi/ K/G Mai Unguwa; Ang/Sallau/ K/G Mai Unguwa; Sabon Kaura/ K/G Mai Unguwa; Jaton Doka/ L. E. A. Pry. Sch.; Gidan Ali/ K/G Mai Unguwa; Ang/Kanawa/ K/G Mai Unguwa; Kauran Dawa/ K/G Mai Unguwa; Dokan Buhari/ K/G Mai Unguwa |- |Kubau |Kubau |Kubau East I/ Pri. Sch.; Kubau East II/ Pri. Sch.; Kubau West/ Pri. Sch.; Kubau South I/ Kofar M/Ung.; Kubau South II/ Kofar M/Ung.; Kutatolo Kg Ung; Ung. Karofi/ K/G Unguwa; Kutattato/ K/G Unguwa; Randa/ K/G Unguwa; Ung. Kafi/ K/G Unguwa |- |Kubau |Dutsen Wai |Ung. Makama I/ K/G Unguwa; Ung. Makama II/ K/G Unguwa; Ung. Asibiti I/ Dispensary; Ung. Asibiti II/ Pri. Sch.; Ung. S. Adamu I/ Pri. Sch.; Ung. S. Adamu II/ Pri. Sch.; Ung. Liman I/ Pri. Sch.; Ung. Liman II/ Pri. Sch.; Bawada/ K/G Unguwan; Hayin Gada/ K/G Unguwan; Ung. Magajin Gari/ K/G Unguwa; Ung. M. Yau/ K/G Unguwa; Maiyashi I/ Pri. Sch.; Maiyashi II/ Pri. Sch.; Kinkirmi/ K/G Unguwa; Kuli I/ Pri. Sch.; Kuli II/ K/G Unguwa |- |Kubau |Pambegua |Ung. Magaji 1/Near Ferti Store; Ung. Magaji II/ Near Ferti Store; Ung. Magaji III/ Near Ferti Store; Ung. Chiroma I/ Pri. Sch.; Ung. Chiroma II/ Pri. Sch.; Ung. Ade/ C. P. S. Pambegua; Ung. Sarki/ Pri. Sch.; Ung. Makama I/ C. P. S. Pambegua; Ung. Makama II/ C. P. S. Pambegua; Ung. Makama III/ C. P. S. Pambegua; Wawan Rafi/ K/G Unguwa; Ung. Nuhu I/ K/G Unguwa; Danmaliki I/ Pri. Sch.; Danmaliki II/ Pri. Sch.; Ung. Galadima/ K/G Unguwa; Zango/ K/G Unguwa; Kargi/ K/G Unguwa; Yalwa/ K/G Unguwa; Ung. Guza/ K/G Unguwa; Sabon Layi Tafiyau/ Pri. Sch.; Madaki/ K/G Unguwa; Ung. Danwada/ K/G Unguwa; Ung. Baso/ K/G Unguwa; Ung. Kakale/ Pri. Sch.; Ung. Nuhu II/ K/G Unguwa |- |Kubau |Zuntu |Zuntu East I/ Adult Education Class; Zuntu East II/ Adult Education Class; Ung. Galadima/ Pri. Sch.; Maikajin Jiri/ Pri. Sch.; Pallanki/ Pri. Sch.; Ung. Toro I/ K/G Unguwa; Ung. Toro II/ K/G Unguwa; Wazabi/ Pri. Sch.; Ung. Gashi/ K/G Unguwa; Dalman/ Pri. Sch.; Ung. Mai Gizo/ K/G Unguwa; Maikaza/ K/G Unguwa; Dankande/ Pri. Sch.; Tafar Far/ K/G Unguwa; Tafan Jama/ K/G Unguwa; Ung. Dankali/ K/G Unguwa; Kurmin Rogo/ K/G Unguwa; Zuntu West I/ Pri. Sch.; Zuntu West II/ Pri. Sch.; Zuntu West III/ Pri. Sch. |- |Kubau |Damau |Damau I/ Pri. Sch.; Damau II/ Pri. Sch.; Damau III/ Pri. Sch.; Gandari/ Pri. Sch.; Danhauya/ K/G Unguwa; Binigi/ K/G Unguwa; Kwainu/ K/G Unguwa; Masoba/ K/G Unguwa; Rinkyu/ K/G Unguwa; Jangaba/ K/G Unguwa; Maitunku/ K/G Unguwa; Dokoki/ K/G Unguwa; Hayin Fulani/ Cattle Ranch; Leren Dutse/ Pri. Sch.; Hayin Musa/ Dispensary; Bolan Hausawa/ K/G Unguwa; Wagaho/ Pri. Sch.; Masama/ K/G Unguwa; Bugum/ K/G Unguwa; Zanzari/ K/G Unguwa; Ruwan Sanyi/ K/G Unguwa |- |Kubau |Karreh |Karreh North/ K/G Unguwa; Karreh Ung. Sarki/ Pri. Sch.; Karreh South/ Pri. Sch.; Gaja Gaja I/ K/G Unguwa; Gaja Gaja II/ K/G Unguwa; Maikalangu/ K/G Unguwa; Matangi/ Pri. Sch.; Kadawa/ K/G Unguwa; Rafin Dodo/ K/G Unguwa; Hayin Dogo/ Pri. Sch.; Nasaru I/ Pri. Sch.; Nasaru II/ Pri. Sch.; Danladi I/ Pri. Sch.; Danladi II/ Pri. Sch.; Ung. Mato/ K/G Unguwa; Ung. S. Baka/ K/G Unguwa; Kamfanin Jidda/ K/G Unguwa |- |Kubau |Anchau |Tsohon Gari Kwari I/ Adult Edu. Class; Tsohon Gari Kwari II/ Pri. Sch.; Tsohon Gari Kwari III/ Pri. Sch.; Ung. Tudu I/ Pri. Sch.; Ung. Tudu II/ Pri. Sch.; Ung. Gata/ Pri. Sch.; Ung. Adamu/ K/G Unguwa; Takalafia West/ Pri. Sch.; Takalafia I/ C. P. S. Takalafia; Takalafia II/ C. P. S. Takalafia; Takalafia III/ Home Econ. Centre; Takalafia IV/ K/G Sarki; Rafin Busa/ K/G Unguwa; Ung. Dantani/ K/G Unguwa; Kuzuntu/ K/G Unguwa; Magami Tsohowa/ K/G Unguwa; Magami Sabuwa/ K/G Unguwa; Ung. Maiyashi/ K/G Unguwa; Jenau/ Pri. Sch.; Rufana/ K/G Unguwa; Maikalangu/ Pri. Sch.; Gidan Mai Auduga/ K/G Unguwa; Sabon Garin Kuzuntu/ K/G Unguwa |- |Kubau |Haskiya |Haskiya/ Pri. Sch.; Kudumi/ Pri. Sch.; Kambu/ K/G Unguwa; Kwando/ K/G Unguwa; Kanwa/ K/G Unguwa; Ung. Bala/ K/G Unguwa; Chikaji/ K/G Unguwa; Ranau/ K/G Unguwa; Yardoka/ K/G Unguwa; Tashar Kinchin/ K/G Unguwa; Tashar Tsamiya/ K/G Unguwa; Gatarawa/ K/G Unguwa; Bugau I/ Pri. Sch.; Bugau II/ Pri. Sch.; Mabuga/ K/G Unguwa; Wadaka/ K/G Unguwa; Kagadama/ K/G Unguwa; Tashar Maigora/ K/G Unguwa; Dori/ K/G Unguwa; Yalwa/ K/G Unguwa; Salihawa/ K/G Unguwa |- |Kubau |Kargi |Kargi Gabas I/ Pri. Sch.; Kargi Gabas II/ Pri. Sch.; Kargi Yamma/ Adult Edu. Class; Ung. Karofi I/ Tsoho Kasuwa; Ung. Karofi II/ Tsoho Kasuwa; Ung. Sidi/ Pri. Sch.; Marmara/ Pri. Sch.; Gedage/ Pri. Sch.; Dasa/ Pri. Sch.; Karaba/ Pri. Sch.; Bakara/ Pri. Sch.; Dangachi/ Pri. Sch.; Dokan Toro/ Pri. Sch.; Kajigi/ Pri. Sch.; Ung. Madaki/ K/G Unguwa; Kayarda/ K/G Unguwa; Shararriya/ K/G Unguwa; Ung. Fada/ K/G Unguwa; Pangwani/ Pri. Sch.; Gadas/ K/G Unguwa; Labi/ Pri. Sch.; Gurjiya/ Pri. Sch.; Kariya/ Pri. Sch.; Malikanchin - Gadas/ Pri. Sch.; Ung. Gayya/ Pri. Sch.; Rumawa/ Pri. Sch.; Ung. Dan Asabe/ K/G Unguwa; Ung. Masama/ K/G Unguwa; Ung. Kwanga/ K/G Unguwa; Ware - Ware/ K/G Unguwa |- |Kubau |Mah |Mah I/ Pri. Sch.; Mah II/ K/G Unguwa; Bagwiwa/ Pri. Sch.; Kuraye/ Pri. Sch.; Dokan Tagwai/ Pri. Sch.; Charika/ Pri. Sch.; Ung. Mantau/ K/G Unguwa; Kulin Mah/ K/G Unguwa; Dokan Rago/ K/G Unguwa; Rikochi Tsohuwa/ Pri. Sch.; Rikochi Sabuwa/ K/G Unguwa; Ung. Talata I/ Pri. Sch.; Ung. Talata II/ Pri. Sch.; Agalawa/ K/G Unguwa; Ung. Maikano/ K/G Unguwa |- |Kudan |Kudan |Kofar Gabas I/ Pri. Sch. K/Gabas; Ung. S. Fada/ Pri. Sch. Kudan; Ung. Tsauni/ Kgm Tsauni; Ung. Makera/ Kgm Makera; Nasarawan Kudan/ Pri. Sch.; Bakin Kasuwa I/ L. E. A. Pri. Sch.; Kofar Fada I/ Dispensary; Damaski/ Kgm Damaski; Matarawa/ Kgm Matarawa; Fannu/ Kgm Fannu; Kofar Gabas II/ L. E. A. Primary School; Kofar Fada II/ Television Viewing Centre; Bakin Kasuwa II/ Dispensary; Kofar Arewa/ Tatibu; Ung. Zabi/ Television Viewing Centre; Ung S. Pawa; Ung. Kuka/ Kgm Kuka; Ung. Danbirni/ Kgm Danbirni; Ung. Malamai/ Kgm Malamai; Ung. Saidawa/ Saidawa; Ung. Rimi/ Kgm Rimi; Ung. Makera II/ Kgm Makera; Kofar Gabas II/ Kg. Alh. Dankande |- |Kudan |Hunkuyi |Ung. Geme/ Television Viewing Center; Kofar Arewa I / Primary School Domoso; Ung. Fulani/ Kgm Fulani; Bakin Kasuwa/ Kgm Bakin Kasuwa; Ung. Wali/ Pri. Sch. Domoso; Ung. Sako/ Kgm Sako; Danzanka/ Kgm Danzanka; Kofar Kudu/ Kgm K/ Kudu; Ung. Sa. I/ Kgm Sa. I; Ung. Sadau/ Kgm. Sadau; Ung. Runji/ Kgm Runji; Ung. Waziri I/ Kgm Waziri; Kofar Arewa II/ Pri. Sch. Domoso; Ung. Sarki/ Television Viewing Centre; Ung. Malamai I/ Kgm Malamai; Kofar Yamma/ Central Pri. Sch.; Ung. Magina/ Central Pri. Sch.; Ung. Majema/ Kgm Majema; Ung. Waziri II/ K/M Waziri; Ung. Malamai II/ K/M Malamai |- |Kudan |Sabon Gari Hunkuyi |Ung. Mudi/ Kgm Mudi; Maraban Danja I/ Kgm M/Danja; Ung. Kyaudai/ Kgm Kyaudai; Ung. Ango/ Kgm Ango; Ung. Jaja I/ Pri. Sch. Jaja; Ung. Danlami/ Kgm Danlami; Ung. Makama/ Kgm Makama; Maraban Danja II/ Pri. Sch. M/Danja; Musawa I/ Pri. Sch. Musawa; Musawa II/ Kgm Musawa; Dufa - Dufa/ Kgm Dufa - Dufa; Danbami I/ Pri. Sch. Danbami; Dumuga II/Kgm Dumuga; Dumuga/ Kgm Dumuga; Ung. Jarmai/ Kgm Jarmai; Ung. Dantsoho/ Kgm Dantsoho; Ung. Jaja II/ Kgm Makada |- |Kudan |Likoro |Ung. Hayatu I/ Kgm Hayatu; Ung. Hayatu II/ Kgm Hayatu; Ung. Sarki/ Kgm Sarki; Ung. Iya/ Kgm Iya; Ung. Liman/ Kgm Liman; Ung. Makera/ Kgm Makera; Ung. Kushigi/ Kgm Kushigi; Ung. Karimu/ Kgm Karimu; Rafin Kira/ Kgm R/Kira; Ung. Kurna/ Pri. Sch. Likoro; Ung. Makama/ Kgm Makama; Makwalla/ Kgm Makwalla; Ung. S. Pawa/ Kgm S. Pawa; Kofar Arewa/ Clinic; Bakin Kasuwa/ Kgm B/Kasuwa; Ung. Kurna II/ Pri. Sch. Likoro; Ung. Karofi/ Kgm Karofi; Ung. Makera II/ Kgm Makera; Ung. Sarki II/ L. E. A. Pri. Sch. U/Iya |- |Kudan |Taban Sani |Bagaddi Mudi/ Kgm Bagaddi; Likoro Tasha/ Kgm L/Tasha; Kada - Kada I/ Pri. Sch. K/Kada; Ung. Nomau/ Kgm Nomau; Kada Kada II/ Kgm Kada Kada; Mahuta Gari I/ Pri. Sch. Mahuta; Ung. Sarki/ Pri. Sch. T/Sani; Ung. Galadima/ Kgm Galadima; Dantaro/ Kgm Dantoro; Ung. Garba/ Kgm Garba; Ung. Makera/ Kgm Makera; Ung. Gudugu/ Kgm Gudugu; Ung. Masassaka/ Kgm Masassaka; Ung. Dankala/ Kgm Dankala; Mahuta Gari II/ Pri. Sch. Mahuta; Ung. Sharu/ Kgm Sharu; Ung. Sarki II/ L. E. A. Pri. Sch. |- |Kudan |Kauran Wali North |Ung. Sarki/ Dispensary; Ung. Liman/ Adult Education Class; Ung. Hamidu/ Pri. Sch.; Ung. Rumi I/ Kgm Rumi; Ung. Amadu/ Kgm Amadu; Ung. Tata/ Kgm Tata; Ung. Sanda/ Kgm Sanda; Ung. Wali/ Pri. Sch.; Ung. Maryamu/ Kgm Maryamu; Ung. Rumi II/ Kgm Rumi |- |Kudan |Kauran Wali South |Ung. Danjuma/ Kgm Danjuma; Ung. Dangashi/ Pri. Sch.; Ung. Sadau I/ Kgm Sadau; Ung. Dandabo/ Kgm Dandabo; Ung. Pawa/ Kgm Pawa; Ung. Bawa/ Kgm Bawa; Ung. Karofi/ Kgm Karofi; Ung. Bakoshi/ Kgm Bakoshi; Ung. Sadau II/ K/M Sadau |- |Lere |Sabon Birnin |Juran Kari/ Juran Kari L. E. A.; U/Kanci/Yadi/ L. E. A. Yadi; U/Boka/ K/Gidan Maiunguwa; U/Zakari/ K/Gidan Maiunguwa; Danjaba/ L. E. A. Danjaba; Kwaftara/ K/Gidan Maiunguwa; Damau/ L. E. A. Damau; Marji/Ung. Adamu/ K/Gidan Maiunguwa; Ung/Dawa Gari/ U/Bawa L. E. A.; U/Bawa Lowcost/ L. E. A. Ung. Bawa; U/Bawa Jumare G. R. A./ L. E. A. Ung. Jumare; U/Bawa Tasha I/ K/Gidan Alh. Inuwa; U/Bawa Tasha II/ K/Gidan Hajiya Zuwaira; U/Bawa Tasha II/ K/Gidan Barde; Sabon Birnin/ L. E. A. Sabon Birnin; Kofar Bakoshi/Yanbita/ L. E. A. K/Bakoshi; Ung. Waziri/ L. E. A. Ung. Waziri; Malali/ L. E. A. Malali; Jaja/ K. Gidan Maiunguwa; Ung. Alhaji Mato/ K/Gidan Alh. Mato; Ung. Mele/Ung. Kura/ L. E. A. Ung. Mele; Ung. Mato/ L. E. A. Ung. Mato; Karau- Karau/S/Bayi/ K. Gidan Maiunguwa; Fafin Duhu/Ung. Rimi/ L. E. A. R/Bulu |- |Lere |Yar Kasuwa |Bisallah/ L. E. A. Bisallah; Mishawa/L. E. A. Bisallah; Yarkasuwa/ Tasha; Ung. Dankano/ Motorpark; Ayama 1/ L. E. A. Ayama; Ayama II/ Dispensary Goje; Yankaura/ Ung. Sale/Sarki House; Ung. Dogara/ N/Maiunguwa House; Ung. Sarki/ N/Maiunguwa House; Ung./Ishaya/ N/Maiunguwa House; Maigoma I/ L. E. A. Maigoma; Maigoma II/ L. E. A. Maigoma; Jankasa/ L. E. A. Jankasa; Ayama III/ L. E. A Ayama; Rumaya/ L. E. Arumaya; Kargi/ Near Sarki Kargi House; Ukissa Gari/ L. E. A. Ukissa; Ung. Mungu/ K/Gidan Luka/ L. E. A. Ashama; Ashema/ L. E. A. Ashama; Wuroko/ L. E. A. Wuroko; Ung. Magaji/ N/Maiunguwa House; Kudaru I/ L. E. A. Kudaru; Kudaru II/ L. E. A. Kudaru; Bitarana/ L. E. A. Bitarana; Aganduwa/ N/Maiunguwa House; Babban Gida / Babban Gida; Ung. Sale Abundu/ K/Gidan Maiunguwa Sale; Wuroko II/ L. E. A. Wuroko; Ung. Sale Abundu K/Gidan Maiunguwa Sale |- |Lere |Kayarda |Goron Dutse/ L. E. A. Goron Dutse; Ung. Inusa/ K/Maiunguwa; Tudun Wada/ K/Maiunguwa; Makaranta Kaku/ L. E. A. Kaku; Ung. Sarki Kaku/ K/Maiunguwa; Jankanwa/ Watara/ L. E. A. Jankanwa; Ung. Maiabdu Kaayarda/ L. E. A. Kayarda; Tsurutawa Ung. Sadi Kayarda/ L. E. A. Kayarda; Ung. Sarkin Kayarda I/ L. E. A. Kayarda; Ung. Sarkin Kayard II/ L. E. A. Kayarda; Kayarda Tasha/ K/Gidan Maiunguwa; Malumfashi/ K. Gidan Maiunguwa; Gama M. Datti/ K. Gidan Maiunguwa; Tsurutawa/ L. E. A. Tsurutawa; Ung. Alhaji Kimba/ L. E. A. Ung Alhaji; Kadugu/ K/Gidan Maiunguwa; Were/ L. E. A. Awolu; Payan/ L. E. A. Payan; Watara/ L. E. A. Watara |- |Lere |Lere |Ung. Dodo/Pata/ L. E. A. Ung. Dodo; Gamagira/ Near Maiunguwa House; Jurawa/ N/ Le. A. Rowa; Ung. Sarkin Lere/ N/Sarki House; Ung. Liman/ N/Sarki House; Ung. Sarkin Pawa/ Dispensary; Ung. Kanawa/ Maiunguwa House; Ung. Jika/Lugura/ N/Maiunguwa House; Kairan Dangambo/ N/Maiunguwa House; Ung. Sarkin Dan Alhaji I/ Dan Alhaji L. E. A.; Ung. Sarkin Dan Alhaji II/ N/Maiunguwa House; Isurutawa/ N/Maiunguwa House; Sigau I/ L. E. A. Sigau; Sigau II/ Hayin Maje; Sigau III/ L. E. A. Sigau |- |Lere |Ramin Kura |Ung. Sarkin Ramin Kura/ L. E. A. Ramin Kura; Ramin Kura I/K/Gidan Maiunguwa; Ramin Kura II/ Near Maiunguwa House; Luwuna/ L. E. A Luwuna; Ragwa/ Nea Maiunguwa House; Gasakora/Reaw/ L. E. A. Gasakora; Rimin Karu III/ Saki M/ House; Ung. Madugu/Kadage/ Near Maiunguwa House; Dogan Daji/Rimi/ L. E. A. Dogandaji; Nazangi/ Near Maiunguwa House; Ung. Pah/Ung. Sahwara/ L. E. A. Ung. Pah; Jingre/Dondori/ L. E. A. Jingre; Kargi/ L. E. A. Kargi; Ung. S/R/Kura/ L. E. A. Rimin Kura; Ramin Kura IV/ K/G/Maiunguwa; Ramin Kura V/ Sarki M/House |- |Lere |Saminaka |Ung. Sarki I/ Near Sarkin Saminaka House; Ung. Sarki II/ Television Center; Ung. Tanimu I/ L. E. A. Saminaka; Ung. Tanimu II/ L. E. A. Saminaka; Ung. Liman/ N/Hudu M/Wuta's House; Ung. Tiyaye/ District Head Office; Ung. Inuwa Maidoki, Home Economics House; Saminaka Tasha I/ N/Alh. Dogara House; Saminaka Tasha II/ N/Maiunguwa House; Ung. Hassah I N/Hassah Maireke House; Ung. Hassah II/ N/Ayada'shouse; Ung. Kanawa/ Motor Park Gadagada; Ung. Tanimu Tasha/ K/Gidan Hadssah Yanbiyu; Ung. Kwalokwalo/ K/Gidan Kwalokwalo; Katirji I/ K/D Gambo Malami; Katirji II/ K/Gidan Ade; Ung. Adamu I/ Asibitin Yara; Ung. Adamu II/ Asibitin Yara; Ung. Adamu III/ Asibitin Yara; Ung. Kakondi/ Kofar Gidan Abasiyia; Ung. Danladi I/ Mango T. V. Center; Ung. Danladi II/Old Rest House; Nasarawa I/ K/Gidan Maiunguwa; Nasarawa II/ Yan Kara |- |Lere |Lazuru |Lazuru/ L. E. A. Lazuru; Waila/ K. Maiunguwa; Karfe/ Leren Mata/ K/Maiunguwa; Bauda/ Bauda L. E. A.; Tudun Fulani/ M/Unguwa; Krosha/ L. E. A. Krosha; Kankare/ L. E. A. Kankare; Kwanan Bauda/ K/Maiunguwa; Kafin Lazuru/ K/Maiunguwa; Wabba/R/Gwaza /K/Maiunguwa; Tudai Il. E. A. Tudai; Tudai II /L. E. A. Tudai; Kafin Tudai / L. E. A. Tudai; Ung. Makera /L. E. A. Tudai; Belnenu /K/ Maiunguwa; Ishame/ L. E. Aishami; Kanfani Amali/Ung. Sarki /L. E. A Kamfani; Babban Fadam /L. E. A./B/Fadama; Ung. Tambaya /L. E. A. Ung. Tambaya; Gidan Dutse /K. Maiunguwa; Rafin Gari /K. Maiunguwa; Doka I/K. Maiunguwa; Doka II/K. Maiunguwa; Ung. Sarkin Doka /L. E. A. Doka; Amawa /K/Maiunguwa; Jaja/Uyago/Bumbi/ K/Maiunguwa; Maibindiga/ K. Maiunguwa; Ung. Tambaya II/ L. E. A. Gun. Tambaya; Ung. Sarkin Doka II/ L. E. Adoka |- |Lere |Abadawa |Abadawa/ L. E. A. Abadawa; Hayin Gada/ L. E. A. Rahama; Lagga/ L. E. A. Laga; Kawuce/K/ Abadawa/ K/Gm/Unguwa; Ung. Magaji /K/Gm/Unguwa; Maresu/ L. E. A. Maresu; Tsurutawan Maresu/ L. E. A. Tsurutawan Maresu; Sheni/ L. E. A. Shani; Kunkunu/ K/Gm/Unguwan; Domawa/Kauyawi K/Gidan Mai Unguwa; Kauran M. Umaru/ L. E. A. Kauran M/Umaru; Kantan/ L. E. A. Kantan; Tashandorora/ K/Gidan Maiunguwa House; Dano /L. E. A. Dano; Federe /L. E. A. Federe; Tudun Federe/ L. E. A. Federe; Kwayan L. E. A. K/G Maiunguwa; Sabonfili/ L. E. A. Fili; Famayaji/ Near Maiunguwa House; Kururuwa/ Near Maiunguwa House |- |Lere |Dan Alhaji |Ung. Sarkin Dan Alhaji I/ Old Dispensary; Ung. Sarkin Dan Alhaji II/ T. V. Center; Ung. Madaki/ K/Gidan Mai Unguwa; Ung. Ahl. Isa/ L. E. Aung. Isa; Agaji L. E. A Agaji; Tsangayan Sule/ K/Gidan Maiunguwa; Doka/ L. E. A. Doka; Kaura/ K./Gidan Unguwa; Tandama/ L. E. A. Tandama; Katare/ K/Ggidan Maiunguwa; K/Galma/K Sada/ K/Gidan Maiunguwa; Jahunu/ K/Gidan Maiunguewa; Kakun Sama/ L. E. A. Kaku; Wawan Rafi /K/Gidan Maiunguwa; Maskawa I/ L. E. A. Maskawa; Maskawa II/ L. E. A. Maskawa; Jura /L. E. A. Jura; Kurmi Jele Tsamiya/ K/Gidan Maiunguwa; Kaffanuwa/ L. E. A. Kaffanuwa; Mahanga/Tabo-Tabo/ K/Gidan Maiunguwa; Coroshal/ K/Gidan Maiunguwa |- |Lere |Gure/Kahugu |Kakumu/ K/Gidan Maiunguaw; Kadigi /Kitimi/ L. E. A. Kitimi; Kitimi/ L. E. A Kitimi; Pada I/ Home Economics; Pada II/ Home Economics; Natari/ L. E. A. Natari; Udami/ L. E. A. Udami; Mayala I/ K/Maiunguwa; Kakidari I/ L. E. A. Kakidari; Kakidari II/ L. E. A. Kakidari; Ung. Sarkin Aliyu / K/Maiunguwa; Abarna/ L. E. A. Abarna; Ung. Sarkin Kahugu/L. E. A. Fadan Kahugu; Ung. Sarkin Maito/Maidodo /Neark. Maiunguwa; Tugora/ K. Maiunguwa; Kakunga/ Afiliated School; Ung. Bagudu/Bundu Kahugu /L. E. A. Bundu; Dingin Kahuwa/ L. E. A. M/Unguwa; Kinigu Kasuwa/ L. E. A. Kinugu; Ung. Noba/ L. E. A. Noba; Ung. Pah /L. E. A. Ung. Pah; Bundu Walikurama /K/Maiunguwa; Bundu /L. E. A. Bundu; Kussan /Afiliated School |- |Makarfi |Makarfi |Makarfi Tsowuwa/ B/Tso Huwar Kasuwa; Makarfi I Area Court; Makarfi II/Central Primary School Makarfi; Makarfi III/ Sada Pri, Sch; Ang Geri/ K/M/Geri; Ang Kari I/ K/M/Muhammed Unkari; Ang Sako I/K/M/Yusi; Ang Sako II/ Agric Dept,; Ang Hudu /K/M/Hudu; Makarfi T/Kasuwa II/ K/Malam Bashiru; Kofar Kudu /Km Liman; Ang Kari II/ K/M Ango; Makarfi IV Area Court; Makarfi V/ Central Primary School; Ung. Kari III/K/M Muhammed; Makarfi Tsohuwa II/Tsohuwar Kasuwa |- |Makarfi |Tudun Wada |Ang Sanda/ K/M Sanda; Tudun Wada I/ Makarfi Clinic; Tudun Wada I/ Gdss Tudun Wada; Ang Dadin - Kowa/ Pri. Sch. Dadin Kowa; Sabon Gari/ Reader Room; Dambakwa/ K/M Tabanya; Hausawa Road/ K/M Na'aji; Babban Gida/ K/M Babban Gida; Tudun Wada III/ Post Office; Agn Uku/ K/M Dogara; Layin Kwastan/ K/M Dangarba; Ung. Uku II/ K/M Dangarba |- |Makarfi |Gazara |Gazara Gari I/ Health Clinic; Gazara Gari II/ Pri. Sch. Gazara; Ang. Goda I/ Pri. Sch. Goda; Ang. Madaki/ K. M. Madaki; Ang. Buzu/ K. M Buzu; Ang. Mal. Yusuf/ K. M Yusuf; Ang. Wambal/ K. M Wambal; Ang. Sarki Gazara/ K. M Hussaini; Ang. Jama'a/ Pri. Sch. Jama'a; Gangara Gari I/ Pri. Sch. Gangara; Gangara Gari II/ K. M. Gangara; Kadabo/ Pri. Sch. Kadabo; Makaurata I/ Pri. Sch. Makaurata; Makaurata II/ K. M. Makaurata; Ang. Mahangi/ Pri. Sch. Mahangi; Gana/ K. M. Gana; Gazara Gari II/Primary School Gazara; Ung. Jama'a II/ Pri. Sch. Jama'a |- |Makarfi |Danguziri |Ang. Sarki/ Pri. Sch. D/Zuru; Ang. Madaki/ Pri. Sch. D/Zuru; Agn. Makoyi D/Zuru/ K/M Makoyi; Danguziri/ K/M Danguziri; Ang. Danbakwa/ K/M Tambaya; Ang. Makera/ K/M Makera; Ang. Tamowa/ Pri. Sch. Tamowa; Ruma Gari I/ Pri. Sch. Ruma; Ruma Gari II/ Pri. Sch. Ruma; Ang. Bawa/ K/M Bawa; Ang. Maikuge/ K/M Maikuge; Ang. Bargi/ K/M Bargi; Ang. Dangambo/ K/M Dan Gambo; Ang. Bakoshi/ Pri. Sch. D/Nayamaka; Ang. Muryamu I/ K/M Muryamu; Ang. Masaka/ K/M Nasaka; Ung. Muriyamu II/ K/M Muriyamu |- |Makarfi |Gimi |Gimi Tasha I/ Pri. Sch. Gimi Tasha; Gimi Gari II/ Pri. Sch. Gimi Gari; Gimi Gari III/ Dispensary; Ang. Zarto/ K/M Zarto; Ang. Soko I/ Pri. Sch. Soko; Ang. Soko II/ K/M Soko; Ang. Fadama/ K/M Fadama; Ang. Ba'awa/ K/M Ba'awa; Tashar Yari/ K/M Tashar Yari; Gimi Gari III/ K/M Gimi Gari; Rahama Gari/ Pri. Sch. Rahama; Ang. Chakun/ K/M Chakun; Rahama Gari II/ Pri. Sch. Rahama; Kauyen Baki/ K/M Baki; Gimi Tasha II/ Pri. Sch. Gimi Tasha |- |Makarfi |Nassarawan Doya |Kofar Arewa/ Central Pri. Sch.; Ang. Waziri/ Dispensary; Ang. Madaki/ Pri. Sch. Madaki; Ang. Liman/ K. M Liman; Kofar Gabas/ K. M Gabas; Kwakware I/ Pri. Sch. Kwakware; Kwakware II/ K. M. Kwakware; Ang. Auduga I/ K. M Auduga; Ang. Auduga II/ K. M Auduga; Kofar Fada/ Kofar Fada; Kofar Yamma/ K. M Najuma; Kofar Arewa II/ Central Pri. School |- |Makarfi |Mayere |Ang. Sarkin Fada/ Pri. Sch. S/Fada; Ang. Makaranta/ Pri. Sch. Mayere; Ang. Shuaibu/ K. M Shuaibu; Ang. Madauchi/ K. M Madauchi; Ang. Bawa/ K. M Bawa; Ang. Karofi/ Pri. Sch. Karofi; Yarkasuwa/ K. M Yarkasuwa; Ba'awa/ K. M Ba'awa; Durum Gari I/ Pri. Sch. Durum; Durum Gari II/ K. M. Durum; Ang. Juma/ Pri. Sch. A/Juma; Kanakargo/ K. M Kanakargo; Charwa/ K. M Charwa; Dankware/ K. M Dankware; Maigadi/ K. M Maigadi; Kwalo/ K. M Kwalo; Ung. Makaranta II/ Pri. Sch. Mayere |- |Makarfi |Gubuchi |Ang. S. Fada I/ T. V. Centre; Ang. S. Fada II/ K. M S. Fada; Gubuchi Gari III/ Pri. Sch. Gubuchi; Ang. Galadima/ Pri. Sch. Gubuchi; Ang. Shuaibu/ Health Clinic; Ang. Danju/ K. M Danju; Ang. Hari/ K. M Hari; Ang. Kakale/ K. M Kakale; Ang. Salmanu/ K. M Salmanu; Ang. Maiturawa/ Pri. Sch. M/Rawa; Ang. Kanawa/ K. M Kanawa; Ang. Dandoka/ K. M Dandoka; Ang. Barbashi/ K. M Barbashi; Ang. Tarai/ K. M Tarai; Ang. Gogarma/ K. M Dauda; Ang. Sarkin Yaki/ K. M Sarkin Yaki; Ung. S/Fada II/ T. V. Centre; Ung. Shuaibu II/ Health Clinic |- |Makarfi |Gwanki |Gwanki Gari I/ Gwanki Pri. School; Gwanki Gari II/ Gwanki Pri. School; Danhodi/ K. M Danhodi; Kunkumi I/ Pri. Sch. Kunkumi; Kunkumi II/ K. M. Kunkumi; Bakutaje/ Pri. Sch. Bakutaje; Ang. Falke/ K. M Falke; Tafida I/ Pri. Sch. Tafida; Tafida II/ K. M. Tafida; Tudun Doka/ K. M Tudun Doka; Ang. Dabo/ K. M Dabo; Ang. Yaro/ K. M Yaro; Dorayi Gari I/ Pri. Sch. Dorayi; Dorayi Gari II/ K. M. Dorayi; Ang. Barau/ K. M Barau; Ang. Kwado/ K. M Kwado; Ang. Danlami/ K. M Danlami; Gwanki Gari III/ Gwanki Pri. Sch. |- |Makarfi |Dandamisa |Ang. Sarki D/Misa/ Pri. Sch. Dandamisa; Ang. Dada/ K. M Dada; Ang. Magaji/ K. M Magaji; Ang. Mikailu/ K. M Mikailu; Ang. Tanko D/Misa/ K. M Dandamisa; Dandamisa/ Pri. Sch. Dandamisa; Ang. Sarki Marke I/ K. M Marke; Marke Gari/ Ppri. Sch. Marke; Marke Tasha/ Health Clinic Marke; Katukawa I/ K. M Katukawa; Sabon Garin Daji I/ Pri. Sch. S/Daji; Sabon Gari Daji II/ K. M Sabon Gari Daji; Aba Malam/ K. M Aba Malam; Ang. Makera/ K. M Makera; Katukawa II/ K. M Katukawa; Ang. Sarki Marke II/ K. M Marke; Ung. Sarki D/Damisa/ Pri. Sch. D/Damisa |- |Sabon Gari |Samaru |Danraka Estate I/ Behind Union Bank; Danraka Estate II/ By Kwakware; Danyaro Road/ By Durumi; Tunau Road/ Tunau House; Dandafo Road/ By Dunya Tree; Ahmed Road/ Ahmed Road; Yusuf I/ Yusuf Road; Yusuf II/ Yusuf Road; Sarki Road I/ By Sarki House; Sarki Road II/ By Independence Cinema; Naibi Road/ Naibi House; Masallari Road I/ L. G. A. Saidu; Masallari Road II/ L. G. A. Saidu; Ahim Basawa Road/ Gindin Mangoro; Makaranta Road I/ L. G. A. Amina; Makaranta Road II/ L. G. A. Amina; New Extension/ L. E. A Amina; Habibu Road/ Biye House; Leather Research/ Admin Block; Iya Road/ By Kasuwan Dare; Agric Quarters/ L. E. A. Amina; Daraka Estate 111/ Behind Union Bank; Sarki Road 111/ By Sarki House |- |Sabon Gari |Jama'a |Akenzua Hall/ Police Gate Abu; Suleiman Hall/ Suleiman Dinning Hall; Amina Hall/ Amina Dinning Hall; Senior Staff Quarters/ Staff Quarters; Danfodio Hall/ Dinning Hall; Alexander Hall/ Ribado Common Room; Ramat Hall/ Ramat Hall; Karaye/ Mango Tree; Jama'a/ L. E. A. Jama'a; Ung. Danyero/ Bakin Kwakware; Zangon Shanu I/ Aviation Gate 2; Silver Jubilee/ Football Field; A. B. U./ Demonstration School; Zangon Shanu II/ Alhudahuta Gate; Hayin Liman/ Liman House; Kwarin Kubanni/ Mai Angwan House; Industrial Dev. Centre/ Admin Block; Police Gate/ Police Gate (Abu); Abu Dam Quarters/ Abu Staff School; Zangon Shanu III/ Aviation Gate II |- |Sabon Gari |Bomo |Bomo Village/ Makaranta Arabic; Kwakware Manu/ Barkin Titi; Bomo Kaya/ Mangwaron Yusuf; Bomo Village I/ L. E. A. Bomo; Bomo Gari/ Gindin Chedinya; Hayin Sambo/ Gindin Mangwaro; Dansa'a/ L. E. A Dansa'a; Kurmin Bomo/ K/G Yusha'U; Ung. Gwaiba/ K/G M/Anguwa; Mil Gwoma Gari/ L. E. A. Mil Gwoma; Area C Abu/ Opposite Maintenance Office; Area Bz Abu/ Bz Round About; Area Eg Abu/ Golden Nursery School; Dorawa Road/ Hayin Dogo; Basawa Road/ Kwakware Chemist; Kano Road/ Ggss Samaru; Uban Doma Road/ Near Railway Line; Mamman Yola Road/ Bakin Shago; Nashukan Road/ Bakin Kasuwa; Yan Mangworo/ Yan Mangworo; Dorawa Road/ Bakin Kasuwa; Kowa Store/ L. E. A. Kallon Kura; Galadima Road/ K/G Mai Angwan; Yaro Road/ Yaro Bomo House; Bomo Kaya/ G/Sarkin House; Area Es II/ Abu, Zaria |- |Sabon Gari |Basawa |Fed. Govt. Girls College/ Admin Block; Nat. Inst. Leather Research/ Admin Block; Basawa L. G. A I/ L. E. A. Basawa; Ung. Sarki/ K/G Sarki; Basawa/ K/G Makama; K/G Liman/ Danladi; Ung. Gobirawa/ L. E. A. Basawa; Hayin Yamma/ Hayi; Dupa Dupa/ Amfani House; Basawa/ L. E. A. Barracks; Tudun Muntsira/ Tudun Muntsira; Unguwan Makera/ Makera House; Unguwan Na'Inna/ Na'Inna House; Unguwan Rimi/ U. P. E Ung Rimi; Gindin Durumi/ Gindin Durumi; Kofar Kudu/ Kofan Kudu; Palladan/ K/G Sarkin Palladan; Gindin Mangwaro Layin Zomo/ K/G M. Dahiru; Sarkin Baka Road/ K/G Sarkin Baka; Gindin Tsamia/ Hayin Liman; Reader Room/ Hayin Liman; Aviation Gate/ Aviation Gate; Ung. Fulani/ L. E. A. Palladan; Nainna/ L. E. A. Palladan; Basawa II/ L. E. A. Barracks |- |Sabon Gari |Chikaji |Chikaji Youth Club/ B7 Bala Mai Albasa; Chikaji Sabon Layi/ L. E. A. Chikaji; Chikaji Polo/ By Musa Burabisco; Chikaji Gari/ By Mai Kifi Road; Bakin Dogo/ Commerce School; Chikaji/ By Dantine Maikifi; Bandale Road/ By Bandale House; Chikaji/ By Beauty Guest Inn; Mtd Barracks/ Mtd Barracks; Dururmi; Ggss Dogon Bauchi/ Ggss Dogon Bauchi; Old Hospital Road/ Ggss Dogon Bauchi; Warri Street/ By 21 Mai Guzami House; Lagos Street I/ By 21 Mai Guzami House; Lagos Street II/ By Alangade House; New Hospital Road/ Hospital Road; Yoruba Street/ By Rimi; Calaber Streeti/ Health Office; Kalaber Street II/ By Area Court; Kalaber Street III/ By Iya Office; Mamman Club/ By Mamman Daku Club; Main Market/ By Police Station; Mamman Daku Street/ Ggss Dogon Bauchi; Yan Awaki/ By Mobil Filling Station; Chikaji Youth Club II/ B7 Bala Mai Albasa |- |Sabon Gari |Muchia |Babban Titi/ By Alh. Katango House; Aggrey/ Himma Club; Kasim/Prince Road/ Mai Bala House; Ali Baba Street/ L. E. A. Muchia; Zobe/Bidda Road/ L. E. A. Muchia; Yaba/Yan Awaki/ Yan Amaki; Durumin Baba Mai Albasa/ D/Baba M Albasa; Madugu Road/ Madugu Road; Bankole Road/ Hajiya Habiba House; Enugu Road/ No. 2 Enugu Road; Durumi Sabbi/ By Durumi; Tobacco Road/ Tobacco Road; Dorawa Road/ K/G Sarki Muchia; Bindare Road/ By Kwakware; Ondo Road/ Ondo Road; Abba Road/ By Sani Abba House; Tsugugi Central/ Alh. Wakili House; Onitsha Road/ Abdul Wakili House; Galma Road/ Red House; Sapele/Dikko Road/ K/G Sarki; Ung. Tsauni/ By Isiyaka Mai Nama; Shika Road/ Dan Lami Ali House; Victoria/Prince Road/ L. E. A. Marmara; Marmara/ Ibadan Street/ L. E. A. Marmara; Liman Street/ Liman Street; Uche Portharcourt Road/ Uche Road; Kings Road I/ H/Court; Kings Road II/ L. E. A. S/Gari; Prince Road/ L. E. A. Marmara; Ung. Dankuka/ No. 6 Tsugugi; Ali Baba Street II/ L. E. A. Muchia |- |Sabon Gari |Jushin Waje |Ung. Mai Sule/ By Kwakware; Ung. Mai Gwando I/ L. E. A. Jushin Waje; Ung. Mai Gwando/ Ashiru Maimagani House; Liman Saidu Road/ Liman House; Rsm Kumasi/ Yan Mangori; Bamidele Street/ Bamidele Street; Tanko Street/ L. E. A. Ung. Kanawa; Ung. Kanawa/ L. E. A. Ung. Kanawa; Hajiya Street/ Army Children School; Mochu Street/ Army Children School; Alhaji Street/ Army Children School; Bello Street/ Army Children School; Ung. Fulani/ L. E. A. Ang Fulani; Ung Abdul Tela/ Abdul Tela House; Musa Street/ By Sikerie House; Army Depot (Ss Quarters)/ By Senior Staff Qtrs; Army Depot/ By Warrant Officers Qtrs; Nms Students/ By Nms Staff Qtrs; Nms Student/ By School Field; Gdss Chindith/ Gdss Chindith; Nms Workshop/ Nms Workshop; Ungwar Kanawa II/ Army Children's School |- |Sabon Gari |Hanwa |Danladi Gangare/ K/G Alh Audu Concord; Rafin Sidi/ Makera; Ung Sarki/ K/G Sarki; Hanwa/ Upe Hanwa; Makaranta/ K/G Alh Ahmadu; Ung Nashuka/ Ung Nashuka; Jim Harrison Hotel/ Harrison Hotel Gate; Yan Lemu/ Yan Lemu; Hanwa Lowcost I/ Zaria Hotel Gate; Hanwa Lowcost II/ 10a Lowcost; Kwarin Ayuba/ Gindin Kuka; Gidan Dan Tanko/ K/G Dantanko; Bakin Kora/ Kwangila; Ung Mal. Sani I/ Upe Kwangila; Ung Mal. Sani II/ K/G Malam Sani; Liverpool Avenue/ Fascomgate; Manchester Street/ Manchester Street; Park Road/ Hamzeh Store; Circular Road/ Union Bank Site; Commonwealth Road/ Govt. Lodge Z4; Hanwa Road/ Farm Seed House; Rock Road/ Rock Road; Sokoto Road I/ Mayfair Clinic; Sokoto Road II/ Nepa Bus Stop; Barma Road/ Barma Road; Rafin Sidi II/ Makera; Hanwa Makera/ K/G Mai Anguwan |- |Sabon Gari |Dogarawa |Dogarawa I/ Chikin Gari; Ung Fulani/ L. E. A. Ang Fulani; Ung Alh Barau/ K/G Alh Barau Diko; Kabama Ranji/ K/G Chindo; Dogarawa/ K/G Mai Anguwan; Ung Nomi/ Nomi House; Kwanta Reshe/ K/G Mai Anguwan; Ung Sakadadi/ Upe Sakadadi; Ung Sarki/ Upe Sakadadi; Ung Mal Isa/ K/G Mal Isa; Dan Mai Kwaruwa/ Maishellaro House; Ung Barashi/ Ung Barashi; Ung Sarki/ K/G Sarki; Gwanda/ Gindin Rimi Karofi; Bauda/ K/G Mai Anguwan; Zangon Dan Barno/ Upe Zangon Dan Barno; Gabashin Gwanda/ Gwanda; Gwanda Village/ K/G Mai Anguwan; Gwanda/ Ung Madaki; Dogarawa II/ Tanko House |- |Sabon Gari |Unguwan Gabas |Club Street I/ Recreation Club; Club Street II/ Cemetery Junction; Benin Street I/ Zumunta Social Club; Benin Street II/ Janex; Railway Qrts. I/ Recreation Railway Club; Railway Qrts. II/ Dogon Bauchi Junction; Ung Jaba Market/ Sal Mai Shayi House; Ung Jaba I/ S. Baba House; Ung Jaba II/ Hausa; Jeka Da Kwarin Ka/ Sule Dandaudu; Jeka Da Kwarin Ka/ U/Line; Jeka Da Kwarin Ka/ W/Line; Ung Jaba/ G/Mai Anguwa; T. Line/ Late Zakari Magwaro; Saidu Street/ Japan Electronics; Freetown Street/ Freetown Street; Rimi Street/ L. E. A. Ja'afaru; Nupe/Calabar Street/ No. 8 Nupe Street; Bigman Street/ Area Garden; Ja'afan Street/ L. E. A. Ja'afaru; Egbo Road/ L. E. A. Ja'afaru; William Street/ K/G Lawal Maitaba; Bigman Street II/ Area Garden; Ibo Road II/ L. E. A. Jafaru |- |Sanga |Gwantu |Gwantu I; Gwantu II; Gwantu III; Ung Dakaci; Gwantu Kurmi; Ung Maikasa I; Ung Hausawa; Anakpara; Zange; Ung Galadima; Ung Ninzam; Ung Maikasa II |- |Sanga |Fadan Karshi |Fadan Karshi I; Fadan Karshi II/ Motor Park; Sabon Gida I; Sabon Gida II; K/Goro Sarki; Gimi; Bom; Karshi Daji; Ung Ibrahim; Tudun Wada Karshi; K/Goro Titi; Fadan Karshi III/Kabamu; Dogon Daji |- |Sanga |Ayu |Mayir; Tayu; Agamati; Tugon; Atili; Babur; Anka/Fatu; Ung Mamman; Ung Kako; Ung Gimba; Mayir II/Mayir |- |Sanga |Ninzam North |Fadan Wate; Maitozo; Kwassu; Kwasu Titi; Ninche; Ung Kaura I; Sambe; Dorowa; Kwassu II; Ung Kaura II |- |Sanga |Ninzam South |Amar Dogo; Kontangora; Amar Lada; Konkikiri; Telekpo; Ragga; Abu Makaranta; Abu Gari |- |Sanga |Bokana |Ammantu; Fadan Ayu I; Fadan Ayu II; Mantur; Ung Mada; Ung Madaki; Ung Nungu; Ung Tanimu; Ammantu II; Sansani |- |Sanga |Aboro |Aboro; Ajangwai; Antur; Kutal; Kubal; Gongoro; No. 6; Ung Tukura; Ung Mallam Musa; Ung Runmbu; Ajangwai II; Ung Tukura II |- |Sanga |Ninzam West |Randa I; Ung Gwanda; Antishi; Maitakama; Landa I; Makeri; Gajere I; Godo; Zambur; Ancha I; Anzere; Tattaura; Gajere II; Randa II; Anzere Nihan |- |Sanga |Wasa Station |Anji; Kajar; Wurro Andaha; Pantinya; Kwakwasa; Ung Hausawa I; Ung Jirgi; Ung Musulumi; Wasa Station; Ung Hausawa II |- |Sanga |Arak |Ung Madaki; Janda; Gbonkok; T. Kulere; Essen (Wakili); Ankwa; Arak I; Langa I; Nunukwauchu; Sanga; Tsauni Majidadi; Ambe; Ankolo; Aban; Ung Giginya; Kiban; Langa II |- |Sanga |Nandu |Ung Sarki Nandu; Kobin; Numbu; Dangam; Gani Sarki; Gani Madaki; Tudun Wada; Agom; Ung Maikaho; Wambe; Ung Gobe; Numbu Dagaci; Ung. Sarki Nandu II |- |Soba |Maigana |Ung. Dallatu/ K. G Dallatu; Ung. Fulani, Ung. Fulani,; Ung Sarkin Maigana/ Kofar Sarki; Upe Maigana, Upe Maigana; Bauda/Kadage/ K. G. Alh. Dauda; Ung. Kwadaro/ K. G Maianguwa; Ung. Tofa/ L. E. A. Tofa; Ung. Rimi, Ung. Rimi; Shamaki/ Area Court; Tudun Saibu/ L. E. A. Tudun Saibu; Kadp/Gardado/Arabic School; Ung. Waziri/Fulani/ K. G. Nagunda; Ung. Busa/ K. G Busa; Yalwan Kajan/Kgy/Gajan; Sawaya/ K. G Sawaya; S/Garin Matari/ L. E. A. Matari; Fada Matari/ Fada; Ung. D/Yakasai/ K. G Maianguwa; L. E. A. Yakasai, L. E. A. Yakasai; Rimi Yakasai/ Rimi; Tashan Kaya/ K. G Maianguwa; Ung. Sarkin Maigana II/ K. G Maianguwa; Tofa L. E. A./ K. G Maianguwa |- |Soba |Kinkiba |Ung. Sarki; L. E. A. Kinkiba; Ung. Maude; Ung Kudu, Ung Kudu; Ung. Kwari, Ung. Kwari; Alhazawa Taba, Alhazawa Taba; Wanka Kinkiba/ Wanka; Ung. Makwarwa/ Un. Makarwa; Ung. Damari/ Damari; Ung. S/Fagaci/ L. E. A. Fagaci; Dangaladima/ Gobirawa; Fagaci Tsohuwa, Fagaci Tsohuwa; L. E. A. Marwa/ L. E. A. Marwa; Doka, Doka; Dumaru, Dumaru; Ung. Sako/ Un. Sako; Ung. Hamida/ K. G Maiangwa; Ung. Makada/ K. G Maiangwa; Ung. Iro Kwari II/ K. G. Maiangwa |- |Soba |Gimba |Bakin Kasuwa/ L. E. A. Gimba; Ung. Kanawa/ Tsamiya; Ung. Liman, Ung. Liman; Ung. Hayin Allahuwa/ Hayin Allahuwa; Ung. S/Lawur, Ung. S/Lawur,; Ung. B. Tanko, Ung. B. Tanko; Ung. Gora, Ung. Gora; Ung. Mahauta, Ung. Mahauta; Ung. Lalli, Ung. Lalli; Ung. Mafera, Ung. Mafera; Ung. S/Magada/ Ung. Sarki; Ung. Haske, Ung. Haske; Ung. G/Kwano Awai, Ung. G/Kwano Awai; L. E. A. Wanka; Sabon Layi/ Ung. Awai; Ung. Zumaila, Ung. Zumaila; Ung. Bagaldi/ L. E. A. Bagaldi; Ung. Tsamiya, Ung. Tsamiya; Ung. Sakaru/ Sakaru; Ung. Liman Wanka/ Ung. Liman; Ung. Sarkin Awai, Ung. Sarkin Awai; Ung. Sarkin Gimba, Ung. Sarkin Gimba; Ung. Alewa/ L. E. A. Alewa; Ung. Kurmin Bakano/ K. G. Maianguwa; Ung. Kanawa II/ K. G. Maianguwa; Ung. Mahauta II/ K. G. Maianguwa |- |Soba |Kwassallo |Kwassalo/ L. E. A. Kwassalo; Ung. Kago/ L. E. A. Kago; Ung. S/Gwarzo, Ung. S/Gwarzo; Ung. S/Maguzawa, Ung. S/Gwarzo; Ung. Tukur, Ung. Tukur; Ung. Wambai, Ung. Wambai; Ung. Bature, Ung. Bature; Ung. Suddu/ L. E. A. Suddu; Ung. Liman, Ung. Liman; Ung. Sambirni, Ung. Sambirni; Ung. S. Liman, Ung. S. Liman; Ung. Sarkin Taba/ L. E. A Taba; Ung. Karofi, Ung. Karofi; Ung. Saddi, Ung. Saddi; Ung. Kurungufi, Ung. Kurungufi; Ung. Karsawa, Ung. Karsawa; Ung. Dinya Gari/ L. E. A. Dinya; Ung. S/Dinya, Ung. S/Dinya; Ung. Tukur Fada II/ K/G Mai Anguwa |- |Soba |Richifa |Ung. Turaki, Ung. Turaki; Ung. Makama, Ung. Makama; Ung. Chiroma, Ung. Chiroma; Ung Kuzai, Ung Kuzai; Ung. Bakuntu, Ung. Bakuntu; Ung. Farin Kasa/ L. E. A. Farin Kasa; Ung. Garba, Ung. Garba; Ung. Liman, Ung. Liman; Ung. Madaki, Ung. Madaki; Ung. Magadda, Ung. Magadda; Ung. Alhazawa/ L. E. A. Alhazawa; Ung. S/Richifa/ S/Richifa; Ung. S/Farin Kasa/ S/Farin Kasa; Magadda II/ K/G Maianguwa |- |Soba |Gamagira |Gamagira/ L. E. A. G/Gira; Ung. S/Gamagira/ T. V. Centre; Ung. Fulani/ K/G Mai Anguwa; Taman Sama/ L. E. A. Tama; Danjaba/ L. E. A. Danjaba; Ung. S/Danjaba/ K. S. Danjaba; Ung. Katsinawa, Ung. Katsinawa; Ung. Wadaza/ L. E. A. Wadaza; Gurbabiya/ L. E. A. Gurbabiya; Kadage, Kadage; Ung. Makada/ K. G Maianguwa; Ung. Auta; Ung. Dokan Itu, Ung. Dokan Itu; Ung. Liman Ibada/ Liman Ibada; Ung. Mahauta/ K. Maianguwa; Ung. Jaba/ K. Maianguwa |- |Soba |Dan Wata |Dan Wata Gari/ L. E. A. D/Wata; Sarkin D/Wata/ Kofar Fada; Ung. Fulani/ K. G Mai Anguwa; Ung. Tauga/ K. G Mai Anguwa; Ung. Sobawa/ K. G Mai Anguwa; Ung. Mu'Azu/ K. G Mai Anguwa; Yalwan D/Wata/ L. E. A. D/Wata; Maizare/ K. G. Mai Anguwa; L. E. A. T/Lafiya/ L. E. A. T/Lafiya; Lungu T/Lafiya/ L. E. A Lungu; Ung. S/Taka Lafiya/ Kofar Fada; Ung. Alhaji Sale/ K. G Maianguwa; Ung. Maitalata/ K. G Maianguwa; Ung. Biram/ K. G Maianguwa; Ung. Dankande/ K. G Maianguwa; Ung. Marke/ K. G Maianguwa; Ung. Barau; Ung. Lungu II/ K. G Maianguwa |- |Soba |Turawa |Turuwa Gari/ L. E. A. Turawa; Ung. Dankande/ K. G Maianguwa; Ung. Galadima/ K. G Maianguwa; Ung. M/Lemu/ L. E. A M/Lemu; Ung. Madaki/ L. E. A. Madaki; Ung. Hajja/ K. G Maianguwa; Ung. Gargari/ K. G Maianguwa; Ung. Maizadu/ K. G Maianguwa; Ung. Kiri/ K. G Maianguwa; Ung. Garga/ K. G Maianguwa; Ung. Madarzai/ L. E. A Madarzai; Ung. Majidadi/ K. G Maianguwa; Ung. Liman/ K. G Maianguwa; Ung. S/Madarzai/ Fadan Sarki; Ung. Sarkin Noma/ K. G Maianguwa; Ung. Dangana Galadima II/ K. G Maianguwa |- |Soba |Soba |Soba Gari/ T. V. Centre; Ung. Lungu Soba/ L. E. A Lungu; Sharehu/ Area Court; Ung. Sarkin Tasha/ Bus Stop; Ung. Umar/ L. E. A T/Jirgi; Yusuf Na Kyauta/ K. Yusuf N/Kyauta; Ung. Tudun Wada I/ Central. Pri. Soba; Ung. Pampo/ K. G Maianguwa; Ung. Kuyamutsa/ K. G Maianguwa; Ung. Dogo/ K. G Maianguwa; Ung. Idi/ L. E. A. Ung. Idi; Ung. Shalabari/ L. E. A. Shalabari; Ung. Kaware; Ung. Yalwan Sarki/ K. G Maianguwa; Ung. Yalwan Bene/ L. E. A. Bene; Ung. Yalwan Makaranta/ L. E. A. Makaranta; Ung Kukori/Lea Kukoki; Ung. Dan Isa I/ L. E. A Dan Isa; Ung. Dan Isa II/ K. G. Maianguwa; Ung. Alabura/ Ung. Alabura; Ung. Hayin M. Garba/ New Market; Ung. Kurmi/ L. E. A. Kurmi; Ung. Rimi/ Soba M. Clinic; Ung. Tudun Wada II/ K. G Maianguwa; Ung. Dan Isa II/ K. G Maianguwa; Ung. Yusuf Nakyauta II/ K. G Maianguwa; Soba Gari II/ K. G Maianguwa |- |Soba |Garun Gwanki |Garu Tsohuwa/ K. G Maianguwa; Garu S/Gari/ L. E. A. Garu; Ung. Rabo/ K. G Maianguwa; Ung. Lado/ K. G Maianguwa; Ung. Dodo/ K. G Maianguwa; Ung. Katsinawa/ K. G Maianguwa; Ung. Bakura Gari/ L. E. A. Bakura; Ung. Kwalliya Gari/ L. E. A. Kwalliya; Ung. Dankaka/ K. G Maianguwa; Ung. Makama S./ L. E. A. Makama S.; Ung. Sharifai Gari/ L. E. A. Sharifai; Ung. Galadima/ K. G Maianguwa; Ung. Liman/ K. G Maianguwa; Ung. Doka/ L. E. A Doka; Ung. Takalafiya; Ung. Baban Tata/ K. G Maianguwa; Ung. Bele Gari/ L. E. A. Bele; Ung. Ya'U Bele K. G. Mai Anguwa; Garu Tsohuwa II/ K. G Maianguwa |- |Zangon Kataf |Zonzon |Mashan Daji/ L. E. A. Pri. Sch.; Mashan/ L. E. A. Pri. Sch.; Mabuhu/ L. E. A. Pri. Sch.; Wawa Rafi/ L. E. A. Pri. Sch.; Runji/ L. E. A. Pri. Sch.; Sakum/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Kaya I/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Kaya II/ L. E. A. Pri. Sch.; Maitiye/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Ruhogo/ L. E. A. Pri. Sch; Sako/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Fama Bakin Kogi/ L. E. A. Pri. Sch.; Zarkwai/ L. E. A. Pri. Sch.; Surubu/ L. E. A. Pri. Sch.; Tali Gan/ L. E. A. Pri. Sch.; Magamiya I/ L. E. A. Pri. Sch.; Magamiya II/ L. E. A. Pri. Sch.; Magamiya III/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Wuka I/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Wuka II/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Tabo/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Akama/ Kofar Gidan Akama; Ung. Kaya III/ Primary School |- |Zangon Kataf |Zaman Dabo |Zaman Dabo I/ L. E. A. Pri. Sch; Kurmin Masara/ L. E. A. Pri. Sch.; Jankasa I/ L. E. A Pri. Sch.; Jankasa II/ Garin Jankasa; Kanzankan/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Doka/ Garin Ung. Doka; Ung. Galadima/ L. E. A. Pri. Sch; Zaman Awon/ L. E. A. Pri. Sch.; Tagamawai/ L. E. A Pri. Sch.; Kangwaza/ L. E. A. Pri. Sch.; Magadan Kuru/ L. E. A. Pri. Sch.; Kibori/ L. E. A. Pri. Sch.; Achisa/ Garin Achisa; Ung. Maichibi; Maleh/ Garin Maleh; Ung. Rude I/ L. E. A. Pri. School; Zaman Dabo II/ Pri. School |- |Zangon Kataf |Unguwar Gaiya |Tagama I/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Juju/ Garin U/Juju; Fadan Tsoho/ Garin Fadan Tsoho; Samaru/ L. E. A. Pri. Sch.; Mabushi I/ L. E. A. Pri. Sch.; Mabushi II/ L. E. A. Pri. Sch.; Tange/ Garin Tange; Magata/ Garin Magata; Ung. Jaba I/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Jaba II/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Karau/ Garin Gidan Karau; Kacecere/ Garin Kacelere; Makwaku/ Garin Makwaku; Kurmin Dawaki/ L. E. A. Pri. Sch.; Samaru II/ Bakin Kasuwa; Ung. Allah Magani; Samaru III/ Samaru Junction; Tagama II/ Pri. School |- |Zangon Kataf |Zonkwa |Layin Shaba A./ P. H. C. (Clinic); Ung. Rama/ Near Alh. Kanori House; Zonkwa Tsakiya /Zon Lib; Zonkwa Tsakiya II/Near Islamiya; Ung. Dauke/ L. E. A. Pri. Sch. I; Ramai Daji/ L. E. A. Pri. Sch. I; Ung. Ishaku/ L. E. A. Pri. Sch. I; Ung. Danbaki, Ung. Danbaki; Ung. Aya, Ung. Aya; Ung. Asibiti/ L. E. A. Pri. Sch.; Madauchi/ L. E. A. Pri. Sch.; Kurmin B. I/ L. E. A. Pri. Sch.; Fadan Kaje/ G. S. S. Fadan Kaje; Tsohon Gida/ L. E. A. Pri. Sch.; Ramai Gida/ L. E. A. Pri. Sch.; Zonal Office I/ Zonal Office; Ung. Sanke/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Sarki I/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Sarki II/ Ung. Sarki; Ung. Christopher/ L. E. A. Pri. Sch.; Fadan Kaje Bijim II/Lea Pri Sch; Zonkwa Tsakiya II/Kofar Gida; Ung. Sanke II/ L. E. A. Pri. Sch.; Kurmin B II/ Zakwat; Ung. Asibiti St. Francis/ T. Francis College; Kurmin B III/ Ecwa School; Ung. Baptist I/ G. S. S. Zonkwa; Ung. Baptist II/ Primary School; Zonal Office II/ Bakin Kasuwa |- |Zangon Kataf |Madakiya |Attar I/ L. E. A. Pri. Sch.; Attar II/ L. E. A. Pri. Sch.; Zitti/ L. E. A. Pri. Sch.; Madakiya I/ G. S. S. Madakiya; Madakiya II/ L. E. A. Pri. Sch.; Tsoriyang I/ L. E. A. Pri. Sch.; Tsoriyang II/ L. E. A. Pri. Sch.; Aduwan I/ L. E. A. Pri. Sch.; Aduwan II/ L. E. A. Pri. Sch.; Wadon/ L. E. A. Pri. Sch.; Kankada I/ L. E. A. Pri. Sch.; Kankada II/ L. E. A. Pri. Sch.; Matsirga/ Gidan Matsirga; Ayagan/ Gidan Ayagan; Galadimawa/ Gidan Ayagan; Bankwa/ Gidan Ayagan; Maniya/ Gidan Ayagan; Aduwan III/ Primary School |- |Zangon Kataf |Unguwar Rimi |Ung. Sule/ L. E. A. Pri. Sch.; Afana Gida/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Rimi Kaje/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Hausawa I/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Hausawa II/ L. E. A. Pri. Sch.; Sabon Gari/ L. E. A. Pri. Sch.; Bakin Kogi I/ L. E. A. Pri. Sch.; Bakin Kogi II/ L. E. A. Pri. Sch.; Chonchuk/ L. E. A. Pri. Sch.; Kunyai/ L. E. A. Pri. Sch.; Rikawan/ L. E. A. Pri. Sch.; Marsa I/ L. E. A. Pri. Sch.; Marsa II/ L. E. A. Pri. Sch.; Katsit Daji/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Tagwai/ Kofar Gidan Tagwai; Ung. Auta/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Sidi/ Kofar Gidan Sidi; Unguwar Hausawa III/ Primary School |- |Zangon Kataf |Gidan Jatau |Farman/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Jatau/ L. E. A. Pri. Sch.; Abet Kufai/ L. E. A. Pri. Sch.; Abet/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamuru Kaje I/ L. E. A. Pri. Sch.; Sakwak/ Gidan Sakwak; Kurdan/ L. E. A. Pri. Sch.; Zauru/ L. E. A. Pri. Sch.; Ifam/ L. E. A. Pri. Sch.; Marabang/ L. E. A. Pri. Sch.; Kanem/ L. E. A. Pri. Sch.; Avong/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamuru Kaje II/ Pri. Sch.; Zuturung Tinta/ Garin Tinta; Zuturung Gida/ L. E. A. Pri. Sch.; Zuturung Gida II/ L. E. A. Pri. Sch.; Zuturung Gurara/ L. E. A. Pri. Sch; Zuturung Mago/ L. E. A. Pri. Sch. |- |Zangon Kataf |Kamantan |Fadan Kamantan/ L. E. A. Pri. Sch.; Kabam/ L. E. A. Pri. Sch.; Yangal/ L. E. A. Pri. Sch.; Kafom/ L. E. A. Pri. Sch.; Fadia Tudun Wada/ L. E. A. Pri. Sch.; Kanem/ L. E. A. Pri. Sch.; Fadia Bakut/Lea Pri School; Fadia Mugu Sarki/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Maga/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Boro/ L. E. A. Pri. Sch.; Kangun I/ L. E. A. Pri. Sch.; Riyam/ L. E. A. Pri. Sch.; Kagal I/ L. E. A. Pri. Sch.; Bale/ L. E. A. Pri. Sch.; Kanzir/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamantan II/ Tsohuwar B/Kasuwa; Lenak/ L. E. A. Pri. Sch.; Kagal II/ Pri. Sch.; Kangun II/ Pri. School |- |Zangon Kataf |Kamuru Ikulu North |Kamulu Ikulu I/ Garin Ikulu; Kamulu Ikulu II/ L. E. A. Pri. Sch.; Fange/ Garin Fange; Kamuru Hausa/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamuru Dutse/ L. E. A. Pri. Sch.; Ashafa/ Garin Ashafa; Zagom Gajere/ L. E. A. Pri. Sch.; Boto/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Bako/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Pah/ L. E. A. Pri. Sch.; Anchuna/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Makama; Akupal/ L. E. A. Pri. Sch.; Fadan Ikulu/ L. E. A. Pri. Sch.; Gidan Ali/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Toro/ L. E. A. Pri. Sch.; Dutsen Bako/ L. E. A. Pri. Sch.; Kolosok/ Garin Kolosok; Lisuru/Lea Pri Sch.; Sabon Kaura/ L. E. A. Pri. Sch.; Ung. Rana/ L. E. A. Pri. Sch.; Kamuru Dutse II/ Pri. School; Ashafa II/ Primary School |- |Zangon Kataf |Zango Urban |Fada/ Fada; Ung. Alkali/ Upper Area Court; Bakin Kasuwa I/ Bakin Kasuwa; Ung. Tudu/ Ung. Tudu; Rimin Duna/ Rimin Duna; Rimi/ Rimi; Ung. Liman Goma/ Ung. Liman Goma; Bakin Rafi/ L. E. A Pri. Sch.; Chakaikai, Chakaikai; Dargozo/ Dargozo; District/ District Office; Ung. Danbako/ Ung. Fulani; Library/ Reading Room; Bakin Kasuwa II/ Bakin Kasuwa |- |Zaria |Kwarbai A |Kwarbai I/ Pri. Sch. Madarkaci; Kwarbai II/ Pri. Sch. Madarkaci; Kwarbai III/ L. E. A. Fad Sonka; Kwarbai IV/ L. E. A. Fadi Sonka; Kwarbai V/ K/G M Gari; Jushi I/ L. E. A Jushi; Jushi II/ K/C M Ang.; Jushi III/ Gindin Itace L/Cost; Banzazzau I/ L. E. A B/Zazzau; Banzazzau II/ K/G M Anguwa; Ung. Katuka I/ K/C Madauchi; Ung. Katuka II/ K/C Madauchi; Ung. Katuka III/ L. E. A. Chidawaki; Ung. Aska I/ L. E. A. A. Kahu; Amaru I/ K/G Madaki Shehu; Amaru II/ K/G Madaki Shehu; Amaru III/ K/G Na Inda; Amaru IV/ K/G Na Inda; Ung. Lalle I/ K/G M. Ang.; Ung. Lalle II/ K/G M. Ang.; Makama Dodo I/ L. E. A. M. Dodo; Kofar Kona I/ L. E. A. K/Kona; Magajiya I/ K/G Adaki Saidu; Magajiya II/ L. E. A. Magajiya Pri.; Magajiya III/ L. E. A. Magajiya Pri.; Kwarbai VI/ L. E. A. Magajiya Pri. |- |Zaria |Kwarbai B |Pada I/ Gindin Gawo; Pada II/ L. E. A. Pada; Pada III/ L. E. A. Pada; Pada IV/ K/G Sankira; Babban Dodo I/ L. E. A. B/Dodo; Babban Dodo II/ L. E. A. B/Dodo; Babban Dodo III/ K/G Dallatu Samaila; Babban Dodo IV/ K/G Sa'I Lawal; Rimin Tsiwa I/ K/G Sani R/Tsiwa; Rimin Tsiwa II/ K/G Danmadami; Rimin Tsiwa III/ Rimin Tsiwa Estate; Rimin Tsiwa IV/ L. E. A. Rimin Tsiwa; Albarkawa I/ K/G Adabale; Albarkawa II/ K/G Sani Mai Yasin; Albarkawa III/ K/G Alkali Shu'Aibu; Albarkawa IV/ L. E. A. Office; Madaka I/ K/G Liman; Madaka II/ K/G Datti; Madaka III/ K/G Turaki Ali; Ung. Liman I/ L. E. A. A/Liman; Ung. Liman II/ L. E. A. A/Liman; Kofar Doka I/ K/G Tanko Kofa; Kofar Doka II/ K/G Tafarki; Kofar Doka III/ K/G Garba Kofa; Ang. Alkali I/ L. E. A. Ang. Alkali; Ang. Alkali II/ L. E. A. Ang. Alkali; Danmadami I/ K/G Sambo Dispenser; Danmadami II/ K/G Hussaini Mulki; Danmadami III/ K/G Isa Bagobiri; Lemu I/ L. E. A. Lemu; Lemu II/ L. E. A. Lemu; Lemu III/ Paradise Cinema; Ung. Liman III/ L. E. A. A/Liman |- |Zaria |Ung. Juma |Limanci I/ K/G Bala Iyali; Limanci II/ K/G M/Kasuwa; Limanci III/ K/G M/Kasuwa; K/Kuyambana I/ K/G Dogara; K/Kuyambana II/ K/G Kashim; K/Kuyambana III/ K/G D. Yaro; Yarbukka I/ K/G Ibrahim Dogara; Yarbukka II/ K/G Galadima; Yarbukka III/ K/G Abdu Hayatu; Danjinjiri I/ House No. 74; Danjinjiri II/ K/G Hassan Kudi; Ung. M. Sule I/ K/G Koli; Ung. M. Sule II/ K/G S. Kura; Iyanjuma I/ K/G Abu Sani; Iyanjuma II/ K/G Alhaji Sani; Ung. Juma I/ K/G Zubairu Sada; Ung. Juma II/ K/G Ahmadu; Ung. Juma III/ K/G Kira; Ung. Juma IV/ K/G D. Thoho G. Rimi; Ung. Juma V/ K/G Sani Hamza; Yarbukka IV/ K/G Abdu Hayatu |- |Zaria |Limancin-Kona |Kanfage I/ K/G Soron Sanyi; Kanfage II/ K/G Alh. Yaro Da Gari; Kanfage III/ K/G Tankon Mama; Salamanduna I/ K/G Pate; Salamanduna II/ Leprosy Clinic; Salamanduna III/ New Area Court; Ung. Rubu I/ K/G Lamido; Ung. Rubu II/ Off Maianguwa; Durumin Mai Garke/ District Head Office; Babban Gwani/ K/G Mai Anguwa; Ung. Sirdi/ K/G Sarkin Sirdi; Rimin Bingida I/ K/G Yayan Dela; Limanci Kona I/ K/G Mustafa D/Raka; Limanci Kona II/ K/G Mabuga; Ung. Nupawa I/ K/G Alkalin Ja'E; Ung. Nupawa II/ K/G Dan Kambari; Kwanmakama I/ K/G Liman; Kwanmakama II/ K/G Dillalai; Zangon Matamaki/ Zangon Mataimaki; Karauka I/ K/G Abdu Danbarno; Karauka II/ K/G Falalu Kafinta; Karauka III/ K/G Alh. Awwal Ibrahim; Karauka IV/ K/G Alh. Shittu Musa; Karauka V/ K/G Alh. Ibrahim Paki; Kusfa I / K/G Mush Maizare; Kusfa II/ K/G Isa M. Gari; Kusfai II/ K/G Abdu Mai Kare; Kusfa IV / Kg/ Katuka; Durumin Jamo I / K/G Sani Tanunda; Durumin Jamo II / K/G Alh. Ahmadu; Durumin Jamo III / K/G Dahiru Wali; Kusufa V/ Kg Sambo |- |Zaria |Gyallesu |Gyallesu I/ L. E. A Gyallesu; Gyallesu II/ L. E. A Gyallesu; Gyallesu III/ L. E. A Gyallesu; Wali Road/ (No. 28) K/G Abdu Bige; Madaki Road/ Adison Med. Store; Sarkin Yaki Road I/ (No. 1) Mangoron Andi; Sarkin Yaki Road II/ K/G Mal. Ali (No. 31); Malama Road I/ K/G Balarabe Kubau; Malama Road II/ K/G Liman; Congo Road/ Rimin Tsiwa Estate; Congo Gra/ Children's Park; Wtc/Atc Area/ Wtc/Atc Junction; Sabon Layi I/ Dakace Rd K/G Manu B/Nike; Sabon Layi II/ K/G Bawa Kugu; Nagoyi/ Ung. Kaya/ K/G Alh. Dari; K/Goyan Low Cost I/ Gindin Rimin Boka; K/Goyan Low Cost II/ Kdpdc Office; Ung. Sarkin Rafi/ K/G S/Rafi; Fage/Kako/ K/G Mal. Tanko Fage; Kogoro/ K/G Mai Anguwa; Fed. Coll. Of Education/ Fce Campus; Nagoyi/ Ung. Kayatu/ K/G Dari |- |Zaria |Ung. Fatika |Ung. Iya I/ L. E. A. Ung. Iya; Ung. Iya II/ K. G. Marafa; Ung. Iya III/ K. G. Rayyanu; Rimin Danza I/ K. G S. Bawa; Rimin Danza II/ K. G Y. Dozen; Marmara I/ Kasuwa Kauna; Marmara II/ K. G Bala Riti; Marmara III/ K. G Ahmadu; Ung. Fatika I/ L. E. A. Ung. Fatika; Ung. Fatika II/ K. G Samaila; Ung. Fatika III/ K. G Tanko; Ung. Fatika IV/ K. G Makama; Ung. Zaria I/ K. G. Alh. Dari; Ung. Zaria II/ K. G M. Hassan; Ung. Zaria III/ K. G M. Hassan; Kofar Jatau I/ L. E. A Kofar Jatau; Kofar Jatau II/ Kofar Jatau; Kofar Jatau III/ K. G Bala Tanki; Ung. Ali I/ K. G Wakilin Doka; Ung. Ali II/ K. G Madakin Kira; Kofar Jatau IV/ L. E. A. Kofar Jatau |- |Zaria |Tukur Tukur |Tukur Tukur I/ L. E. A. Tukur Tukur; Tukur Tukur II/ K. G Sarki T/Tukur; Tukur Tukur III/ G. Durmin Islamiya; Tukur Tukur IV/ Adult Education; Tudun Jukun I/ L. E. A Gaskiya; Tudun Jukun II/ L. Mahauta; Tudun Jukun III/ K/G Korau M. Kananzir; Tudun Jukun IV/ K/G Mohammed Bayi; Kwarin D. Goma I/ K/G M. Anguwa; Kwarin D. Goma II/J. S. S. T/Jukun; Kwarin D. Goma III/ L. E. A. T/Jukun; Sabuwan Ung. I/ K/G Bako Zuntu; Sabuwan Ung. II/ K/G Umar T/Jukun; Sabuwan Ung. III/ K/G Adamu M. Almajirai; Magume I/ Rahama Store; Magume II/ Poly Gate; Gaskiya I/ Gaskiya Village K/G H/Sale |- |Zaria |Dambo |Dambo I/ K/G Sarkin Dambo; Dambo II/ No. 8 Bamalli Road; Ung. S/Noma I/ L. E. A. Dambo; Ung. Katika I/ K/G Mai Anguwa; Fanganu/ K/G Mai Anguwa; Dambo III/ L. E. A. Dambo; Bizara I/ L. E. A. Bizara; Bizara II/ L. E. A. Bizara; Kusan Dambo/ K/G Mai Anguwa; Dakace I/ K/G Sarkin Dakace; Dakace II/ L. E. A. Dakace; Dakace III/ L. E. A. Dakace; Ung. Mangu/ K/G Maiunguwa; Ung. Gaga I/ K/G Maiunguwa; Ung. Gaga II/ K/G Maiunguwa; Kakeyi Village I/ L. E. A. Kakeyi; Kakeyi Village II/ L. E. A. Kakeyi; K/Mai Rogo Gaba/ K/G Alh. Salisu Kakeyi; Ang. Malamai/ K/G Mai Anguwa; Dambo IV/ L. E. A. Dambo; Dakace IV/ L. E. A. Dakace |- |Zaria |Wucicciri |Wucicciri I/ K/G Sarkin Wucicciri; Wucicciri II/ L. E. A. Wucicciri; Wucicciri III/ Gidan Makera; Rubuchi/ L. E. A. Rubuchi; Batas/Dalla/ K/G Salamu Dalla; Tudun Gora/Sabbi/ K/G M. Ang. Tudun Gora; Aba I/ K/G Alh. Na'Idi; Aba II/ L. E. A. Aba; Tudun Iya/Fanga/ K/G M. Ang. Fanga; Kaladi/Damanko/ L. E. A. Kaladi; Zakara/ K/G Mai Anguwa; Bogari I/ L. E. A. Bogori; Bogari II/ L. E. A. Bogori; Ung. Waziri/ Health Centre; Rafin Gamji/ K/G Mai Anguwa; Tudun Kusa/ L. E. A. T/Kusa; Bakin Kogi/ K/G Isa Maikaji; Ung. Fulani/ K/G Mai Anguwa; Rafin Fa/ K/G Mai Anguwa; Ung. Mahauta/ K/G Mai Anguwa; Rubuchi II/ L. E. A. Rubuchi |- |Zaria |Dutsen Abba |Dutsen Abba/ L. E. A. Dumbi; Yeskwakwe I/ L. E. A. Yeskwakwe; Dorayi/ K/G M. Ang.; Ung. Kako/ L. E. A. Kako; Pam Madina I/ L. E. A. Pam Madina; Pam Madina II/ K/G Sarkin N. Pam Madina; Sayentunkara I/ L. E. A. S. Tunkara; Sayentunkara II/ K/G Sarki S/Tunkara; Layin Kutare Majeru/ N. T. B. B. L. T. Gate; Tankarau/ K/G A. Madada; Ung. Haran/ K/G Mai Ang. Haran; Hange/ L. E. A. Hange; Ung. Malamai I/ K/G M. Ang.; Ung. S. Noma I/ Ung. S. Noma; Ung. Kanawa/ K/G M. Ang.; Kugu/ L. E. A. Kugu; Tudun Gaude/ K/G M. Ang.; Sabon Gida/ K/G Dakace; Dallatu/ K/G M. Ang.; Rafin Yashi Kwabai/ K/G M. Ang.; Babban Abu/ K/G M. Ang.; Kasuwan Dutse/ L. E. A. K/Dutse; Makera/ K/G M. Ang.; Kwaba/ K/G M. Ang.; Maganda/ K/G M. Ang.; Fantan/ K/G M. Ang.; Rafin Gora/ K/G M. Ang.; Kafi Mardanni/ L. E. A. K/Mardanni; Ung. Maliki/ L. E. A. U/Maliki; Sayen Tunkara III/ L. E. A. S/Tunkara; Zura/ Tarayan Sarki |- |Zaria |Kufena |Kauran Juli/ K. G. Mua'Zu Gamji; Wusasa Kuregu/ L. E. A. Wusasa; Wusasa Asibiti I/ Front S. T. Hospital; Wusasa Asibiti II/ Anna Kitchener; Ung. Dankali I/ L. E. A. Ung. Dankali; Ung. Dankali II/ L. E. A. Ung. Dankali; Gabari I/ L. E. A. Gabari; Gabari II/ Health Clinic; Kufena I/ L. E. A. Kufena; Kufena II/ Kufena College; Bayan Dutse/ K. G. Mai Ung. Karofi; Ung. Magaji/ K. G. Mai Ung. R/Magaji; Dan Magaji/ K. G. Maiwada Goga; Ung. Madaki/ K/G Madaki (Tsoho); Rafin Magaji/ K/G Sule Garba; Tudun Sarki Kubanni/ K/G M. Ung. T/Sarki; Madakin Saye I/ K/G M. Ung. Saye; Kauren Juli II/ K/G M. Mua'Zu Gamji |} == Manazarta ==  1. http://www.postcodes.ng/ 2. http://www.nigeriapostcode.com.ng/ 3. https://www.inecnigeria.org/elections/polling-units/ 5st6fbqhud2n42xki95a41fp4zojwj8 Aliyu Abdullahi Malumfashi 0 21821 163722 157919 2022-08-04T12:20:41Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Aliyu Abdullahi Malumfashi''' (An haife shi ranar 6 ga watan march shekarar 1990), a karamar hukumar [[Malumfashi]] dake a [[Katsina (jiha)|Jihar katsina]] dake [[Arewacin Najeriya]]. ==Karatu== Yayi Makarantan Firamari a Sallau Model Primary School dake Malumfashi daga Shekarar 1997 zuwa 2003 Daga Nan Ya wuce Zuwa Sakandiren Jeka ka dawo ta Government Day Danrimi Malumfashi Daga Shekarar daga Shekarar 2003 zuwa 2008. Yayi Diploma a Public Administration Daga Shekarar 2010 Zuwa 2012 ==Aiki== Ya zama Maitaimakama Gwamnan Katsina na Musamman akan Kafafen Sadarwa saga Shekarar 2017 Zuwa 2019 Ya sake Zama Mataimaki na Musamman daga Shekarar October 2019 zuwa Yau ==Manazarta== g1gcf6qpfmxs350fp4rsb9z8dkpdm9h Wikipedia:Sabbin editoci 4 21908 163832 163505 2022-08-04T21:01:45Z AmmarBot 13973 Sabunta shafin sabbin editoci wikitext text/x-wiki Wannan shafin ya na ƙunshe da sabbin editocin da sukayi rajista a Hausa Wikipedia. Robot yana sabunta wannan shafin duk bayan wasu sa'o'i. Kada ku gyara wannan shafin, duk chanjin da akayi, robot zaya yi overwriting din shi a lokacin sabunta shafin. {| class="wikitable sortable" !Numba !Edita !Gudummuwa !Lokacin rajista |- |1 |[[User:Ebubechukwu1|Ebubechukwu1]] |[[Special:Contributions/Ebubechukwu1|Gudummuwa]] |Asabar, 23 ga Yuli 2022 |- |2 |[[User:Mediacirebons|Mediacirebons]] |[[Special:Contributions/Mediacirebons|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |3 |[[User:Natadiningrat|Natadiningrat]] |[[Special:Contributions/Natadiningrat|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |4 |[[User:Rusdi-chan|Rusdi-chan]] |[[Special:Contributions/Rusdi-chan|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |5 |[[User:Toshikenan|Toshikenan]] |[[Special:Contributions/Toshikenan|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |6 |[[User:Freezetime|Freezetime]] |[[Special:Contributions/Freezetime|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |7 |[[User:Babanigfs|Babanigfs]] |[[Special:Contributions/Babanigfs|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |8 |[[User:Jarash|Jarash]] |[[Special:Contributions/Jarash|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |9 |[[User:Beepilicious|Beepilicious]] |[[Special:Contributions/Beepilicious|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |10 |[[User:MacCambridge|MacCambridge]] |[[Special:Contributions/MacCambridge|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |11 |[[User:Montausir|Montausir]] |[[Special:Contributions/Montausir|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |12 |[[User:Eragon Shadeslayer|Eragon Shadeslayer]] |[[Special:Contributions/Eragon Shadeslayer|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |13 |[[User:JuicyWrld|JuicyWrld]] |[[Special:Contributions/JuicyWrld|Gudummuwa]] |Lahadi, 24 ga Yuli 2022 |- |14 |[[User:Ecamzy|Ecamzy]] |[[Special:Contributions/Ecamzy|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |15 |[[User:Jeojio3|Jeojio3]] |[[Special:Contributions/Jeojio3|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |16 |[[User:Sidadcan|Sidadcan]] |[[Special:Contributions/Sidadcan|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |17 |[[User:Ibrahim A Gwanki|Ibrahim A Gwanki]] |[[Special:Contributions/Ibrahim A Gwanki|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |18 |[[User:BlueNiladri|BlueNiladri]] |[[Special:Contributions/BlueNiladri|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |19 |[[User:MuntjacPassionné|MuntjacPassionné]] |[[Special:Contributions/MuntjacPassionné|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |20 |[[User:Telephone Directory|Telephone Directory]] |[[Special:Contributions/Telephone Directory|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |21 |[[User:Smoothcheeks|Smoothcheeks]] |[[Special:Contributions/Smoothcheeks|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |22 |[[User:RenaatPeeters|RenaatPeeters]] |[[Special:Contributions/RenaatPeeters|Gudummuwa]] |Litinin, 25 ga Yuli 2022 |- |23 |[[User:QubeCube|QubeCube]] |[[Special:Contributions/QubeCube|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |24 |[[User:Realnews9|Realnews9]] |[[Special:Contributions/Realnews9|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |25 |[[User:E231-200|E231-200]] |[[Special:Contributions/E231-200|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |26 |[[User:Tsalhat|Tsalhat]] |[[Special:Contributions/Tsalhat|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |27 |[[User:Yusufabdussalam810|Yusufabdussalam810]] |[[Special:Contributions/Yusufabdussalam810|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |28 |[[User:Digitalera2025|Digitalera2025]] |[[Special:Contributions/Digitalera2025|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |29 |[[User:Antimuonium|Antimuonium]] |[[Special:Contributions/Antimuonium|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |30 |[[User:Mohamed 747|Mohamed 747]] |[[Special:Contributions/Mohamed 747|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |31 |[[User:Niddy|Niddy]] |[[Special:Contributions/Niddy|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |32 |[[User:Danmalama|Danmalama]] |[[Special:Contributions/Danmalama|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |33 |[[User:زكرياء نوير|زكرياء نوير]] |[[Special:Contributions/زكرياء نوير|Gudummuwa]] |Talata, 26 ga Yuli 2022 |- |34 |[[User:Tadban|Tadban]] |[[Special:Contributions/Tadban|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |35 |[[User:Samarth Mahor|Samarth Mahor]] |[[Special:Contributions/Samarth Mahor|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |36 |[[User:LE MISS TUTA|LE MISS TUTA]] |[[Special:Contributions/LE MISS TUTA|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |37 |[[User:Dudek1337|Dudek1337]] |[[Special:Contributions/Dudek1337|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |38 |[[User:Rounkah|Rounkah]] |[[Special:Contributions/Rounkah|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |39 |[[User:Said Elkattan|Said Elkattan]] |[[Special:Contributions/Said Elkattan|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |40 |[[User:AnoshkoAlexey|AnoshkoAlexey]] |[[Special:Contributions/AnoshkoAlexey|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |41 |[[User:Paulo Sobral Diretor Cinematográfico|Paulo Sobral Diretor Cinematográfico]] |[[Special:Contributions/Paulo Sobral Diretor Cinematográfico|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |42 |[[User:Jafarkc234|Jafarkc234]] |[[Special:Contributions/Jafarkc234|Gudummuwa]] |Laraba, 27 ga Yuli 2022 |- |43 |[[User:Je te baisse si|Je te baisse si]] |[[Special:Contributions/Je te baisse si|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |44 |[[User:Fanance|Fanance]] |[[Special:Contributions/Fanance|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |45 |[[User:Davidokoi|Davidokoi]] |[[Special:Contributions/Davidokoi|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |46 |[[User:القادمون|القادمون]] |[[Special:Contributions/القادمون|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |47 |[[User:Umar1845|Umar1845]] |[[Special:Contributions/Umar1845|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |48 |[[User:Fralambert|Fralambert]] |[[Special:Contributions/Fralambert|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |49 |[[User:LibrarianViper|LibrarianViper]] |[[Special:Contributions/LibrarianViper|Gudummuwa]] |Alhamis, 28 ga Yuli 2022 |- |50 |[[User:PedroAlves|PedroAlves]] |[[Special:Contributions/PedroAlves|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |51 |[[User:Quelet|Quelet]] |[[Special:Contributions/Quelet|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |52 |[[User:David Doodle|David Doodle]] |[[Special:Contributions/David Doodle|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |53 |[[User:Doni12345|Doni12345]] |[[Special:Contributions/Doni12345|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |54 |[[User:Bilol Murodullayev|Bilol Murodullayev]] |[[Special:Contributions/Bilol Murodullayev|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |55 |[[User:Hafe danguziri|Hafe danguziri]] |[[Special:Contributions/Hafe danguziri|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |56 |[[User:Godsfriendchuck|Godsfriendchuck]] |[[Special:Contributions/Godsfriendchuck|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |57 |[[User:Samuel19147|Samuel19147]] |[[Special:Contributions/Samuel19147|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |58 |[[User:ZFT|ZFT]] |[[Special:Contributions/ZFT|Gudummuwa]] |Jumma'a, 29 ga Yuli 2022 |- |59 |[[User:B7239921|B7239921]] |[[Special:Contributions/B7239921|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |60 |[[User:Yalkaurawing|Yalkaurawing]] |[[Special:Contributions/Yalkaurawing|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |61 |[[User:Abdul-gafar Bulama|Abdul-gafar Bulama]] |[[Special:Contributions/Abdul-gafar Bulama|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |62 |[[User:AjayDavi|AjayDavi]] |[[Special:Contributions/AjayDavi|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |63 |[[User:Suraseladnan|Suraseladnan]] |[[Special:Contributions/Suraseladnan|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |64 |[[User:Blua lago|Blua lago]] |[[Special:Contributions/Blua lago|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |65 |[[User:Abbas Teacher|Abbas Teacher]] |[[Special:Contributions/Abbas Teacher|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |66 |[[User:DejaVu|DejaVu]] |[[Special:Contributions/DejaVu|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |67 |[[User:Liviojavi|Liviojavi]] |[[Special:Contributions/Liviojavi|Gudummuwa]] |Asabar, 30 ga Yuli 2022 |- |68 |[[User:PGT38M|PGT38M]] |[[Special:Contributions/PGT38M|Gudummuwa]] |Lahadi, 31 ga Yuli 2022 |- |69 |[[User:Going Under I|Going Under I]] |[[Special:Contributions/Going Under I|Gudummuwa]] |Lahadi, 31 ga Yuli 2022 |- |70 |[[User:Benjamin Bryztal|Benjamin Bryztal]] |[[Special:Contributions/Benjamin Bryztal|Gudummuwa]] |Lahadi, 31 ga Yuli 2022 |- |71 |[[User:Jessedegans|Jessedegans]] |[[Special:Contributions/Jessedegans|Gudummuwa]] |Lahadi, 31 ga Yuli 2022 |- |72 |[[User:Geopony|Geopony]] |[[Special:Contributions/Geopony|Gudummuwa]] |Lahadi, 31 ga Yuli 2022 |- |73 |[[User:Usman Hafiz Muhammad|Usman Hafiz Muhammad]] |[[Special:Contributions/Usman Hafiz Muhammad|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |74 |[[User:Woody Markus|Woody Markus]] |[[Special:Contributions/Woody Markus|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |75 |[[User:.polishcatsmybeloved|.polishcatsmybeloved]] |[[Special:Contributions/.polishcatsmybeloved|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |76 |[[User:Iball|Iball]] |[[Special:Contributions/Iball|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |77 |[[User:Aboubacarkhoraa|Aboubacarkhoraa]] |[[Special:Contributions/Aboubacarkhoraa|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |78 |[[User:Kelsiesmith7|Kelsiesmith7]] |[[Special:Contributions/Kelsiesmith7|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |79 |[[User:Beryl63|Beryl63]] |[[Special:Contributions/Beryl63|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |80 |[[User:BenitaWikiUser|BenitaWikiUser]] |[[Special:Contributions/BenitaWikiUser|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |81 |[[User:Ishaq ibrahim209|Ishaq ibrahim209]] |[[Special:Contributions/Ishaq ibrahim209|Gudummuwa]] |Litinin, 1 ga Augusta 2022 |- |82 |[[User:Love ones records|Love ones records]] |[[Special:Contributions/Love ones records|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |83 |[[User:Umesh.jagtap|Umesh.jagtap]] |[[Special:Contributions/Umesh.jagtap|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |84 |[[User:Slm.beb|Slm.beb]] |[[Special:Contributions/Slm.beb|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |85 |[[User:Dndaboi|Dndaboi]] |[[Special:Contributions/Dndaboi|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |86 |[[User:Yakubu Ex-boy|Yakubu Ex-boy]] |[[Special:Contributions/Yakubu Ex-boy|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |87 |[[User:Aliyu kabiru sani|Aliyu kabiru sani]] |[[Special:Contributions/Aliyu kabiru sani|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |88 |[[User:Sheikh ayyub al ansarii|Sheikh ayyub al ansarii]] |[[Special:Contributions/Sheikh ayyub al ansarii|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |89 |[[User:Joesmithroots|Joesmithroots]] |[[Special:Contributions/Joesmithroots|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |90 |[[User:Leon II|Leon II]] |[[Special:Contributions/Leon II|Gudummuwa]] |Talata, 2 ga Augusta 2022 |- |91 |[[User:Mady900|Mady900]] |[[Special:Contributions/Mady900|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |92 |[[User:Shanpanman|Shanpanman]] |[[Special:Contributions/Shanpanman|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |93 |[[User:Ogi.grace|Ogi.grace]] |[[Special:Contributions/Ogi.grace|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |94 |[[User:Mainglück|Mainglück]] |[[Special:Contributions/Mainglück|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |95 |[[User:BlackFire000|BlackFire000]] |[[Special:Contributions/BlackFire000|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |96 |[[User:MuhammadInuwashuaibu|MuhammadInuwashuaibu]] |[[Special:Contributions/MuhammadInuwashuaibu|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |97 |[[User:Maryam Abdulkarim|Maryam Abdulkarim]] |[[Special:Contributions/Maryam Abdulkarim|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |98 |[[User:Official jibrin Muhammad|Official jibrin Muhammad]] |[[Special:Contributions/Official jibrin Muhammad|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |99 |[[User:Mr. Lechkar|Mr. Lechkar]] |[[Special:Contributions/Mr. Lechkar|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |100 |[[User:Karenelaks|Karenelaks]] |[[Special:Contributions/Karenelaks|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |101 |[[User:Jibrin Muhammad|Jibrin Muhammad]] |[[Special:Contributions/Jibrin Muhammad|Gudummuwa]] |Laraba, 3 ga Augusta 2022 |- |102 |[[User:Stefangrotz|Stefangrotz]] |[[Special:Contributions/Stefangrotz|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |103 |[[User:Martin.hanslian|Martin.hanslian]] |[[Special:Contributions/Martin.hanslian|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |104 |[[User:Swspiritchild|Swspiritchild]] |[[Special:Contributions/Swspiritchild|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |105 |[[User:Usman Muh'd Khalid|Usman Muh'd Khalid]] |[[Special:Contributions/Usman Muh'd Khalid|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |106 |[[User:NouranKhalil|NouranKhalil]] |[[Special:Contributions/NouranKhalil|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |107 |[[User:Research Panda|Research Panda]] |[[Special:Contributions/Research Panda|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |} ivba9kkdyscq7o8ocoemfghdwmk8f0l Alok Sharma 0 24152 163736 161642 2022-08-04T12:46:04Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{hujja}} '''Alok Sharma''' (an haife shi 7 watan Satumba, shekarar alif ta 1967) [[Birtaniya|ɗan]] [[Ɗan siyasa|siyasan Burtaniya ne da]] ke aiki a matsayin Shugaban COP26 kuma Ministan Ƙasa a Ofishin Majalisar tun daga shekara ta 2021. Sharma ya yi murabus daga mukaminsa na baya a matsayin Sakataren Harkokin Kasuwanci don jagorantar COP26. Sharma tana riƙe da cikakken matsayin Majalisar. Sharma ya kasance dan majalisa mai ra'ayin mazan jiya (MP) don Karatun Yammaci tun 2010 . Sharma ya yi aiki a gwamnatin Firayim Minista [[Theresa May]] a matsayin Karamin Ministan Gidaje daga shekara ta 2017 zuwa shekara ta 2018 da kuma Karamin Ministan Ayyuka daga shekara ta 2018 zuwa shekara ta 2019. [[Boris Johnson|A cikin 2019, Firayim Minista Boris Johnson]] ya nada shi a cikin Majalisar Minista a matsayin Sakataren Harkokin Ci gaban Kasashen Duniya . An kara masa girma zuwa Sakataren Harkokin Kasuwanci, Makamashi da Dabarun Masana'antu a sake fasalin majalisar ministocin 2020, ofishin da ya yi aiki har zuwa shekara ta 2021. == Rayuwar farko da aiki == An haifi Sharma a [[Agra]], arewacin Indiya, amma ya koma Karatu tare da iyayensa lokacin yana ɗan shekara biyar kuma yana da tarbiyyar Hindu. Mahaifinsa Prem ya shiga cikin siyasar Conservative a cikin Karatu kuma ya zama shugaban yankin Berkshire na Conservatives kuma ya taimaka kafa Abokan Majalisun Conservative na Indiya. An taso Sharma a cikin unguwannin Karatu na Earley da Whitley Wood kuma ya halarci Kwalejin Gabatarwa, Karatun Makarantar Blue Coat a Sonning da Jami'ar Salford, daga inda ya kammala karatun digiri tare da BSc a Fisik ɗin Aiki tare da Lantarki a shekara alif ta 1988. Sharma daga baya ya cancanta a matsayin mai ba da lissafi, ya yi horo tare da Deloitte Haskins &amp;amp; Sells a [[Manchester]] kafin ya koma cikin shawarar kuɗi na kamfanoni tare da Nikko Securities sannan Skandinaviska Enskilda Banken, inda ya riƙe manyan mukamai a London, [[Stockholm]] da [[Frankfurt]] . Sharma ya kasance mai ba da shawara ga abokan ciniki a cikin kamfanoni da kamfanoni masu zaman kansu kan haɗin kan iyakoki da saye, jerin abubuwa da sake fasalin. Sharma Gwamna ne na wata makarantar firamare ta cikin Karatu. A baya ya yi aiki a matsayin Shugaban kwamitin siyasa na kwamitin harkokin tattalin arziki na Bow Group. == Aikin siyasa == === Dan majalisa === An zaɓi Sharma a matsayin ɗan takarar Jam'iyyar Conservative na mazabar Reading West a shekara ta 2006. Ya kuma an zabe a matsayin MP for Karatun West a shekara ta 2010 janar zaben, inda ya lashe a mafiya yawa daga 6.004 bayan da ja da baya daga cikin Labor MP Martin Salter . A babban zaben shekarar shekara ta 2015 an sake zabensa tare da karin rinjaye na 6,650. A babban zaben shekarar 2017, ya lashe kujerar sa da ragin ragi, mafi rinjaye na 2,876. Lokacin da aka sake zaɓen shi, Sharma ya rubuta a shafin sa na yanar gizo: "Bayan na girma a cikin Karatu kuma kasancewa mutumin Karatu na cikin gida, na yi farin ciki da aka sake zaɓen ni a mazaba a garin na." A babban zaben shekara ta 2019 Sharma ya haɓaka rinjayen sa zuwa 4,117. === Aikin majalisa na farko (2010–2016) === Sharma ya yi aiki a matsayin memba na Kwamitin Zaɓin Kimiyya da Fasaha tsakanin watan Yuli shekara ta 2010 da Fabrairu 2011 da Kwamitin Zaɓin Baitulmali tsakanin Satumba 2014 da Maris 2015. Sharma ya kasance Mataimakin Shugaban Jam'iyyar Conservative daga 2012 zuwa 2015 kuma shugaban cocin Conservative Friends of India a 2014. A watan Satumbar 2011, an nada Sharma Sakatare mai zaman kansa na Majalisar (PPS) ga Mark Hoban, Sakataren Kudi na Baitulmali . A lokacin da yake PPS, Sharma ya zauna a kan wasu kwamitocin lissafin jama'a da suka haɗa da lissafin kuɗi guda biyu, Dokar Gyaran Banki ta shekara ta 2013 da Dokar fansho ta shekara ta 2011. Ya kuma yi aiki a matsayin PPS ga Sir Oliver Letwin, tsohon Chancellor na Duchy na Lancaster wanda ke da cikakken alhakin Ofishin Majalisar . Bayan mutuwar masu keke biyu a Purley akan Thames, Sharma ya yi kamfen a shekara ta 2014 don tsawaita zaman gidan yari ga waɗanda aka yanke wa hukuncin kisa ta hanyar tuƙi mai haɗari. Sharma ya fara muhawara a Majalisar kan batun kuma ya goyi bayan takarda kai, wanda iyalan wadanda abin ya shafa suka fara, wanda ya sami sa hannun sama da guda 55,000. Sharma ya yi fafutuka don rage adadin manyan motoci na farko a cikin jiragen ƙasa da ke aiki a babbar hanyar Yammacin Turai tsakanin Karatu da London. A watan Janairun shekara ta 2015, ya gudanar da taro tare da Ministan Railway Claire Perry da Babban Daraktan Manajan Daraktan Yammacin Yammacin Turai Mark Hopwood don tattauna shawarwari don haɓaka ƙarfin Aji don rage cunkoso. A cikin 2016, an nada Sharma a matsayin "Wakilin kayayyakin more rayuwa a Indiya" na Firayim Minista.{{Ana bukatan hujja|date=February 2019}} === Karamin Ministan (2016–2019) === [[File:45_years_of_UK-China_ambassadorial_relations_(32882421224).jpg|thumb| Sharma a Gidan Tarihi na Burtaniya don bikin cika shekaru 45 na dangantakar jakadanci tsakanin Burtaniya da PRC, 2017]] Sharma ya kasance Mataimakin Sakatare na Majalisar a Ofishin Harkokin Kasashen Waje da na Commonwealth daga watan Yuli shekara ta 2016 zuwa watan Yuni shekara ta 2017. A watan Yunin shekara ta 2017 an nada shi Ministan Gidaje, inda ya maye gurbin Gavin Barwell wanda ya rasa kujerarsa a babban zaben shekara ta 2017 . A matsayin Karamin Ministan Gidaje, Sharma ne ke da alhakin martanin Gwamnati game da gobarar Grenfell Tower . Ya jawo hankulan kafofin watsa labarai lokacin da aka hange shi a bayyane yayin da yake ba da sanarwa ga Majalisar Wakilai a ranar 5 ga Yuli 2017. A watan Janairun 2018, ya zama karamin Ministan Ayyuka . === Sakataren Ƙasa na Ƙasashen Duniya (2019–2020) === [[File:International_Development_Secretary_sees_Ebola_preparedness_work_in_Uganda_(49424321491).jpg|thumb| Sharma, sakataren raya ƙasashen duniya, yana ganin aikin shirye -shiryen cutar Ebola a Uganda]] [[Boris Johnson]] ya nada Sharma a matsayin sakataren harkokin raya kasa da kasa bayan murabus din Rory Stewart a watan Yulin 2019. Da ya hau kan rawar, ya ce: "Na yi farin ciki. . . Za mu yi aiki a duk fadin gwamnati don isar da Brexit da kuma tabbatar da taimakon Burtaniya yana magance kalubalen duniya wanda ya shafe mu duka. " A watan Oktoba, Sharma ya bayyana cewa yana son yin amfani da karfin da Burtaniya ke da shi a kan [[Bankin Duniya]] don mayar da hankali kan amfani da asusun Ƙungiyar Ƙasashen Duniya na goma sha tara kan yaƙar [[canjin yanayi]], gina tattalin arziƙi mai ɗorewa da haɓaka haƙƙin mata . === Sakataren Harkokin Kasuwanci, Makamashi da Dabarun Masana'antu (2020–2021) === Bayan korar Andrea Leadsom a sake fasalin majalisar ministocin 2020, an nada Sharma a matsayin Sakataren Harkokin Kasuwanci, Makamashi da Dabarun Masana'antu, inda ya fara aiki a ranar 13 ga Fabrairu. A matsayinta na Sakataren Gwamnati, Sharma na ɗaya daga cikin masu magana da gwamnati a taron taƙaitaccen coronavirus na yau da kullun daga Titin Downing. A watan Yunin 2020, ya bayyana cikin rashin lafiya yayin da yake gabatar da sanarwa a zauren majalisar. Kodayake ya yi gwaji don [[Koronavirus 2019|COVID-19]] wanda ya dawo mara kyau, lamarin ya haifar da tambayoyi game da shawarar da gwamnati ta yanke na kawo ƙarshen amfani da majalisar da ba ta dace ba kuma ta sa 'yan majalisar su koma zauren majalisar. An shawarci wasu ma’aikatan Sashen Kasuwanci, Makamashi da Dabarun Masana’antu da kada su koma bakin aikinsu ta Ƙungiyar Sabis na Jama’a da Kasuwanci, waɗanda suka ce akwai ƙarancin shaidar cewa sashen ya ba da isassun matakan rigakafin cutar. A watan Yulin 2020, Sharma ya umarci jami'ai da su sayi rabin OneWeb, kamfanin sadarwar tauraron dan adam, kan dalar Amurka miliyan 500. Gwamnatin Burtaniya da Kamfanonin Bharti ne suka sayi kamfanin daga fatarar Babi na 11 . Sharma ya gabatar da majalisar, tare da taimakon Lord Callanan, Dokar Tsaro da Zuba Jari ta Kasa 2021 . === Shugaban COP26 (2021 -present) === Baya ga nadinsa a matsayin Sakataren Harkokin Kasuwanci, Makamashi da Dabarun Masana'antu a ranar 13 ga Fabrairu 2020, Sharma kuma an nada shi Shugaban Babban Taron Canjin yanayi na Majalisar Dinkin Duniya na 2021 (COP26), sakamakon korar Claire Perry O'Neill a cikin Janairu 2020. A wancan lokacin an shirya taron ne a watan Nuwamba 2020; a cikin Mayu 2020 an sake tsara shi don Nuwamba 2021. A ranar 8 ga Janairu 2021, Sharma ya bar matsayinsa na Sakataren Gwamnati don zama Shugaban COP26 na cikakken lokaci, kuma shugaban Kwamitin Aiwatar da Yanayi. Ya koma ofishin majalisar ministocin ya ci gaba da rike matsayinsa na cikakken memba na majalisar. Sharma yana aiki a matsayin karamin minista, a cikin ofishin majalisar. Tsakanin Janairu da Yuli 2021 Sharma ya tashi mil 200,000 zuwa kasashe 30 don tarurruka a matsayin shugaban kasa; wannan ya haɗa da ƙasashe shida ja jerin, amma ba lallai ne ya ware bayan kowane tafiye-tafiye ba yayin da aka [[Koronavirus 2019|keɓe shi daga ƙa'idodin keɓewa na COVID-19]] a matsayin "bawan kambi". [[File:International_Development_Secretary_Alok_Sharma_with_DFID_Permanent_Secretary_Mathew_Rycroft_(48367784362).jpg|thumb| Sharma tare da Babban Sakataren DFID Matthew Rycroft a 2019.]] === Makarantun kyauta === Sharma ya goyi bayan buɗewa a mazabar sa ta Yammacin karatu na ɗaya daga cikin makarantun kyauta na farko a Ingila: An buɗe dukkan Makarantar Saints Junior a watan Satumbar 2011 kuma ta sami ƙimar 'fice' a cikin rahotonta na Ofsted na farko. An kuma nada Sharma mai kula da Makarantar Wren, sabuwar makarantar sakandare kyauta da aka buɗe a Yammacin Karatu a watan Satumba na 2015. Sharma ya goyi bayan Cibiyar Ilimin Karatu ta Yamma don samun amincewar sabuwar makarantar kuma yana taimakawa makarantar don samun madaidaicin wurin da ya dace. === Filin jirgin saman Heathrow === Sharma ya kasance mai goyon bayan [[Filin jirgin saman Landan-Heathrow|faɗaɗa faɗaɗa Filin jirgin saman Heathrow]] kuma ya yi magana don goyan bayan ƙara yawan hanyoyin jirgin sama a Kudu maso Gabashin Ingila, yana mai cewa "rashin ƙarfin cibiya yana kashe ayyukan Burtaniya da saka hannun jari." Wannan duk da adawa a mazabarsa; a cikin 2009 ya ce: “Titin jirgin sama na uku a Heathrow zai haifar da babbar illa ga muhalli da ingancin rayuwar miliyoyin mutane. Lokaci ya yi da Gwamnati za ta yi watsi da shirye -shiryenta na titin jirgin sama na uku kuma, idan aka zaɓi Gwamnatin Conservative, tabbas za mu dakatar da wannan bala’in muhalli. ” === Dandalin Shugabannin Gabas ta Yamma === [[File:Hindu_festival_of_Holi_(33328461905).jpg|thumb| 2017, Sharma yana magana a wani biki na Hindu na bikin Holi a Ofishin Harkokin Waje da na Commonwealth]] Sharma ya kafa Dandalin Shugabannin Gabas ta Yamma, dandalin tattaunawa tsakanin shugabannin kasuwanci, don inganta tattaunawa tsakanin Turai, Indiya da China. [[Theresa May]], a lokacin ita ce Sakatariyar Cikin Gida, ita ce ta ba da muhimmin jawabi a taron farko, wanda aka yi a London a watan Satumbar 2014. === Brexit === Sharma ya goyi bayan Burtaniya ta kasance cikin Tarayyar Turai kafin zaben raba gardama na 2016 . Ya goyi bayan yarjejeniyar ficewar Firayim Minista Theresa May a farkon 2019, sannan kuma ya goyi bayan yarjejeniyar ficewar Firayim Minista Boris Johnson a watan Oktoba 2019. == Rayuwar mutum == Sharma ya yi aure kuma yana zaune a Caversham, Yana karatu tare da matarsa da 'ya'ya mata biyu. Matarsa 'yar Sweden ce. Sharma ya yi rantsuwa a zauren majalisar a kan ''Bhagavad Gita'' a 2019. == Bayanan kula ==   == Nassoshi == == Hanyoyin waje == [[Category:Pages with unreviewed translations]] r5w8jlb5ctluyudghhrwaq5734292ym Alone (TV series) 0 24154 163737 111132 2022-08-04T12:48:17Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Shi kadai''''' shine jerin talabijin na gaskiya na Amurka akan Tarihi . Ya bi gwagwarmayar yau da kullun na mutane goma 10 (ƙungiyoyi guda bakwai a cikin kakar guda hudu 4) yayin da suke tsira su kaɗai a cikin jeji har tsawon lokacin da za su iya amfani da ƙarancin kayan aikin rayuwa. Ban da duba lafiyar likita, mahalartan sun ware daga juna da duk sauran mutane. Suna iya "fita" a kowane lokaci, ko a cire su saboda gazawar duba lafiyar likita. Mai takarar wanda ya kasance mafi tsawo ya lashe babbar kyautar $ 500,000. An yi fim ɗin yanayi a cikin wurare masu nisa, galibi akan ƙasashen da ake sarrafawa, ciki har da arewacin tsibirin Vancouver, British Columbia, Nahuel Huapi National Park a Patagonia na Argentina, arewacin [[Mangoliya|Mongolia]], Babban Bakin Slave a Yankunan Arewa maso Yamma, da Chilko Lake a ciki British Columbia . ==Tarihin farawa== An fara shirin a ranar 18 gawatan Yuni,shekara ta 2015. A ranar 19 ga watan Agusta, kafin ƙarshen kakar na farko 1, an ba da sanarwar cewa an sabunta jerin don kakar ta biyu, wacce za ta fara samarwa a ƙarshen shekara ta 2015 a tsibirin Vancouver, Kanada. Lokaci na biyu 2 ya fara ranar 21 gawatan Afrilu, shekara ta 2016. An yi fim ɗin Season na uku 3 a cikin kwata na biyu na shekara ta 2016 a Patagonia, Argentina kuma an fara shi ranar 8 gawatan Disamba. Kwana ɗaya kafin fara kakar wasa ta uku 3, Tarihi ya ba da sanarwar cewa an fara simintin don kakar ta hudu 4. An saita Lokaci na hudu 4 a Tsibirin Arewacin Vancouver tare da ƙungiya mai ƙarfi da farawa a ranar 8 ga watan Yuni,shekara ta 2017. An saita yanayi na 5 a Arewacin Mongoliya kuma ya ba da damar masu hasara daga lokutan baya su dawo su yi gasa. An fara shi a ranar 14 ga watan Yuni, shekara ta 2018. Lokaci na 6 ya fara ne a watan Yuni na shekara ta 2019 kuma ya ƙunshi sabbin sabbin masu fafatawa tsakanin shekarun 31 zuwa 55. An kafa ta ne kawai kudu da Arctic Circle akan wani tafki a Yankunan Arewa maso Yammacin Kanada. Lokaci na bakwai ya fara ranar 11 gawaan Yuni, shekara ta 2020. Mahalarta sun yi ƙoƙarin tsira na kwanaki 100 a cikin Arctic don samun kyautar $ 1 miliyan. Jerin kashe-kashe, ''Alone: The Beast'', wanda aka fara nunawa a ranar 30 gawatan Janairu, shekara ta 2020. A cikin wannan jerin, mutane uku suna ƙoƙarin tsira a cikin daji na tsawon kwanaki 30, ba tare da kayan aiki ko kayayyaki ba sai tufafinsu da dabbar da aka kashe. Daya kungiyar, a cikin Arctic, aka bayar da wani 1,000-laba sa muz . an tura wasu ƙungiyoyi biyu daban zuwa fadama ta Louisiana kuma aka ba su alligator da boar daji, bi da bi. A watan Janairun shekara ta 2017, sigar Danish da aka fara gabatarwa tare da taken ''Alone in the Hamada'' ( Danish ) a kan DR3 . Ya ƙunshi masu fafatawa goma kuma an yi fim ɗinsa a arewacin Norway a ƙarshen shekara ta 2016. Mahalarta sun zaɓi abubuwa guda 12 daga jerin guda 18. <ref>[http://www.dr.dk/om-dr/programmer-og-koncerter/dr3-er-alene-i-vildmarken "Dr3 er alene i vildmarken"]. Dr.dk. Retrieved 8 January 2017</ref> Wanda ya ci nasarar sigar Danish ba ya samun komai sai ɗaukaka. Tun daga shekara ta 2017, an samar da ƙarin yanayi huɗu tare da ''Kadai a cikin jeji.'' A cikin faduwar shekara ta 2017, sigar Yaren mutanen Norway an watsa shi tare da masu fafatawa 10 da ke yawo kusa da tafkin da kifi. Yana kusa da layin bishiyar, don haka kaɗan, ƙanana, galibi bishiyoyin birch sun bar albarkatun ƙasa kaɗan. == Tsarin da dokoki == === Dokokin gabaɗaya - duk yanayi === Ana sauke masu fafatawa a cikin yankuna masu nisa na Tsibirin Vancouver na Arewa (yanayi 1-2, 4), Patagonia (lokacin 3), Mongoliya ta Arewa (kakar 5) da gabar Tekun Babbar Slave (yanayi na 6 da 7), nesa ba kusa ba don tabbatar da cewa ba za su sadu da juna ba. Tsarin yana farawa daga tsakiyar zuwa ƙarshen kaka; wannan yana ƙara matsin lokaci don ƙwarewar rayuwa yayin da hunturu da ke gabatowa ke haifar da faduwar yanayi da ƙarancin abinci. Kodayake filaye na iya bambanta a wurin kowane mai fafatawa, ana tantance yankunan da za a faɗo a gaba don tabbatar da samun irin wannan rarraba albarkatun gida ga kowane ɗan takara. Masu fafatawa kowanne ya zaɓi abubuwa guda 10 na kayan rayuwa daga jerin abubuwan da aka riga aka amince da su na 40, kuma ana ba su kit ɗin kayan aiki na yau da kullun, sutura da agajin gaggawa/kayan gaggawa. Ana kuma ba su kyamarar kyamarori don yin rikodin abubuwan da suka shafi yau da kullun da motsin zuciyar su. Ƙoƙarin zama cikin daji har tsawon lokacin da zai yiwu, masu fafatawa dole ne su nemo abinci, gina mafaka, da jimre warewa mai zurfi, rashi na jiki da damuwa na tunani. Masu fafatawa waɗanda ke son ficewa daga gasar saboda kowane dalili (wanda ake kira "tapping out") na iya siginar ma'aikatan ceto ta amfani da wayar tauraron dan adam da aka bayar. Bugu da kari, kwararrun likitocin suna gudanar da binciken lafiya na lokaci -lokaci kan masu fafatawa kuma suna iya, a cikin hankalinsu, cire cancantar da fitar da duk wanda suke jin ba zai iya ci gaba da shiga cikin aminci ba. Wanda ya tsaya takara na ƙarshe ya lashe kyautar tsabar kuɗi $ 500,000. Ana gargadin masu fafatawa cewa wasan kwaikwayon na iya ɗaukar tsawon shekara guda. === Tsarin nau'i -nau'i (Yanayi na 4) === Hakanan an yi fim ɗin Season na 4 a Tsibirin Arewacin Vancouver amma ya haɗa da ƙungiya mai ƙarfi. Masu fafatawa goma sha huɗu, waɗanda suka ƙunshi nau'i-nau'i guda bakwai na dangi, an sauke su daban-daban a yankuna masu nisa na Tsibirin Arewacin Vancouver. Membobi biyu na kowace ƙungiya sun zaɓi abubuwa guda 10 na kayan aikin rayuwa don a raba daidai tsakanin su. Tawagar ta zaɓi memba ɗaya da za a kai shi sansani; ɗayan ya fara kusan guda {{Convert|10|mi|km|2}} nesa kuma ana buƙatar yin tafiya zuwa wurin, ta amfani da kamfas kawai da ɗaukar hanya don nemo hanyar. Idan ko memba ya fita ko kuma an fitar da shi a asibiti, abokin aikin sa ma ya cancanci. Ƙungiya ta ƙarshe da ta rage ta lashe kyautar $ 500,000. === Season 5 === An zaɓi masu fafatawa na kakar 5 daga masu fafatawa da ba sa cin nasara daga Lokacin 1 zuwa 4. Ka'idojin sun kasance daidai da Lokacin 1 zuwa 3. === Season 7 === Don Lokacin 7, masu fafatawa sun yi ƙoƙarin tsira na kwanaki 100 don samun babbar kyautar $ 1 miliyan. A cikin "Kadai: Tatsuniyoyi daga yankin Arctic" a ƙarshen kowane lamari, mai masaukin baki Colby Donaldson ya yi magana bayan kakar wasa ga masu fafatawa da aka nuna a wannan labarin game da abin da ya faru, tare da "wanda ba a taɓa gani ba." === Lokacin 8 (2021) === An yi fim ɗin Lokaci na 8 a ƙarshen bazara na 2020 a bakin Tekun Chilko, British Columbia, babban tafkin da ke cike da ƙanƙara a kan busasshiyar gabashin Gabashin Dutsen Tekun . Lokaci ya koma tsarin asalin wasan kwaikwayon, tare da mutum na ƙarshe tsaye (ba tare da la'akari da lokacin lokaci ba) ya bayyana wanda ya ci nasara kuma ya ba da kyautar $ 500,000. <ref>http://www.thefutoncritic.com/news/2021/05/06/the-history-channels-hit-survival-series-alone-returns-for-season-eight-on-thursday-june-3-at-930pm-et-pt-420312/20210506history01/</ref> == Karɓar baki == Jerin ya karɓi sake dubawa mai kyau a farkon kakar sa da fitattun bita don kakar sa ta uku, kuma ya sami cikakkiyar masu kallo miliyan 2.5, wanda ya sanya shi a cikin sabbin sabbin jerin kebul guda uku marasa inganci na 2015.   == Yankuna ==  {{:List of Alone episodes}} == Siffar jeri == === Lokacin 1 (2015) === An fara kakar farko a ranar 18 gawatan Yuni,shekara ta 2015. Alan Kay, wanda ya yi asarar sama da fam 60 a lokacin kakar. Babban abincinsa shine limpets da ciyawar teku. Ya kuma cinye mussels, kaguwa, kifi da slugs. Lucas Miller ya ji daɗin lokacin sa akan wasan kwaikwayon kuma an zaɓi shi gwargwadon aikinsa a matsayin likitan ilimin jeji. Ƙwarewar sa mafi wahala tare da wasan kwaikwayon shine yin ikirarin gaskiya ga kyamara. Sam Larson ya bayyana lokacinsa na wasan kwaikwayon a matsayin "wasa cikin dazuzzuka". Ya kafa wa kansa wata manufa ta tsawon kwanaki 50. Bayan ya kai ga burinsa, wani babban guguwa ya afkawa tsibirin, wanda Larson ya bayyana ya fi girma fiye da wanda ya gani kuma ya sa ya yanke shawarar barin tsibirin. Larson ya ce kadaici da kadaici sun ɗauki mafi yawan lokaci don daidaitawa, kuma shirye -shiryen sa galibi ya ƙunshi shirye -shiryen hankali. ==== Wuri ==== Hakanan an saita lokacin na biyu a tsibirin Vancouver, a cikin Yankin Quatsino, wanda ke kusa da Port Hardy, British Columbia . Quatsino ƙaramin ƙauye ne na mutane sama da 91 wanda ke kan Sautin Quatsino a Tsibirin Arewacin Vancouver, Kanada, kawai ana iya isa ta jirgin ruwa ko jirgin sama. Maƙwabcinta mafi kusa shine Coal Harbour, zuwa gabas, kusan mintuna sama da 20 ta jirgin ruwa, da Port Alice, zuwa kudu, kusan mintuna sama da 40 ta jirgin ruwa. Garin mafi girma a yankin, Port Hardy, yana kusan awa daya arewa maso gabas ta jirgin ruwa da abin hawa. ==== Masu takara ==== {| class="wikitable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Alan Kay | 40 | Namiji | Blairsville, Jojiya | rowspan="6" | Amurka | '''Mai nasara''' - kwanaki 56 | Victor | |- | Sam Larson | 22 | Namiji | Lincoln, Nebraska | 55 kwanaki | Rasa wasan hankali | |- | Mitch Mitchell ne adam wata | 34 | Namiji | Bellingham, Massachusetts, Amurika | 43 kwanaki | Gane yakamata ya kasance a zahiri don ciwon kansa na mahaifiyarsa | |- | Lucas Miller | 32 | Namiji | Quasqueton, Iowa, Amurika | 39 kwanaki | Na gamsu da abin da ya yi | |- | Dustin Feher | 37 | Namiji | Pittsburgh, Pennsylvania, Amurka | 8 kwanaki | Tsoron hadari | |- | Brant McGee ne adam wata | 44 | Namiji | Albemarle, North Carolina | Kwanaki 6 | Cin ruwan gishiri | |- | Wayne Russell | 46 | Namiji | Saint John, New Brunswick | rowspan="2" | Kanada | rowspan="2" | 4 kwanaki | Tsoron beyar | |- | Joe Robinet | 30 | Namiji | Windsor, Ontario | Rashin sandar ferro | <ref name="mecheler.dillard" /> |- | Chris Weatherman | 41 | Namiji | Umatilla, Florida | rowspan="2" | Amurka | 36 Hours | Tsoron kyarkeci | |- | Josh Chaves | 31 | Namiji | Jackson, Ohio, Amurka | 12 hours | Tsoron beyar | |} === Lokaci na 2 (2016) === An fara kakar 2 a ranar 21 gawatan Afrilu,shekara ta 2016. Lokacin yana da shirye-shirye 13 na sa'a guda ɗaya, gami da wasan sake haduwa da "Episode 0" na farko, wanda ke nuna yadda aka zaɓi masu fafatawa 10 (waɗanda aka rage daga 20) bisa ƙwarewar rayuwa (watau ikon yin wuta ba tare da farawa ba, shirye-shiryen dabbobi na asali, mafaka), halayen kamara, da yadda suke koyan kayan aikin kyamara cikin sauƙi. Wannan shine farkon kakar da aka haɗa mata da maza. Wanda ya ci nasara, David McIntyre, ya yi asarar kusan fam 20 a cikin makwannin farko kaɗai. Mike Lowe ya sanya lokacin sa akan ''Alone na'' kirkire -kirkire kuma ya sanya nutse, jirgin ruwa, wasan kwallon kafa, da sauran abubuwa da yawa. ==== Wuri ==== ==== Masu takara ==== {| class="wikitable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | David McIntyre | 50 | Namiji | Kentwood, Michigan, Amurika | rowspan="2" | Amurka | '''Mai nasara''' - kwanaki 66 | Victor | <ref name="season2bios" /> |- | Larry Roberts | 44 | Namiji | Rush City, Minnesota, Amurika | 64 kwanaki | Yunwa da tabin hankali | <ref name="season2bios" /> |- | Jose Martinez Amoedo | 45 | Namiji | Santa Pola, Valencia | Spain/Kanada | 59 kwanaki | Kashe kayak cikin kogi | |- | Nicole Apelian | 45 | Mace | Portland, Oregon, Amurika | rowspan="7" | Amurka | Kwanaki 57 | An rasa yaranta | <ref name="season2bios" /> |- | Justin Vitito | 35 | Namiji | Augusta, Jojiya | Kwanaki 35 | Ba abin da ya rage ya cika | <ref name="season2bios" /> |- | Randy Champagne | 28 | Namiji | Boulder, Utah | rowspan="2" | 21 kwanaki | Ba na son zama ni kaɗai | <ref name="season2bios" /> |- | Mike Lowe | 55 | Namiji | Lewis, Colorado, Amurka | An rasa matarsa | <ref name="season2bios" /> |- | Tracy Wilson | 44 | Mace | Aiken, South Carolina | 8 kwanaki | Tsoron beyar | <ref name="season2bios" /> |- | Maryamu Kate Green | 36 | Mace | Homer, Alaska | Kwanaki 7 (fitar da lafiya) | Tsaga tendon da gatari | <ref name="season2bios" /> |- | Desmond White | 37 | Namiji | Coolidge, Arizona, Amurika | Awanni 6 | Bayar tsoro | <ref name="season2bios" /> |} Lokaci na uku ya fara ranar 8 gawatan Disamba, shekara ta 2016. Wanda ya yi nasara, Zachary Fowler, ya sha kashi 70&nbsp;lbs (sulusin nauyin jikinsa na farawa) kafin ƙarshen zamansa. Lokaci na 3 shine farkon lokacin da aka ja mai fafatawa saboda dalilan lafiya; na farko shine wuri na huɗu, Dave Nessia, wanda aka cire lokacin da, saboda rashin isasshen adadin kuzari, matsin lambar systolic da kyar ya wuce matsin lamba na diastolic (80/60 mmHg), yana jefa shi cikin haɗarin mutuwa saboda ƙarancin turare na gabobin ciki. . Ya daɗe yana cikin yanayin yunwa, duk da cewa ya tafi tare da rabi na busasshen kifi har yanzu yana shirye ya ci, yana rayuwa tare da tunanin cin rabin kifi kowace rana. Na biyu, kuma mutumin da ya zauna na biyu mafi tsayi, Carleigh Fairchild, an cire shi saboda, a 101&nbsp;lbs/45.8&nbsp;kg, ta yi asarar kusan 30% na nauyin jikinta na farawa kuma tana da BMI na 16.8. Ana “jawo” mahalarta ta atomatik a BMI na 17 ko ƙasa da haka. ==== Wuri ==== An saita kakar ta uku a Patagonia, Argentina, a Kudancin Amurka. Masu fafatawa sun bazu a cikin tafkuna da yawa a cikin gindin tsaunin Andes. Ba kamar a cikin yanayi na 1 da na 2 ba, waɗanda ke kan Tekun Pacific, albarkatun abinci na lokacin 3 galibi an iyakance su ga magudanar ruwa da bakan gizo, abinci, ƙananan tsuntsaye, da yuwuwar daji. Su ma masu fafatawa sun kasance cikin rashi saboda ba su da damar zuwa flotsam da jetsam da ke wanke a gabar tekun Pacific. Ba su kuma da tushen gishiri. Yanayin Patagonia yayi daidai da na tsibirin Vancouver, tare da ruwan sama mai matsakaicin inci 78 a shekara. Koyaya, sabanin Tsibirin Vancouver, dusar ƙanƙara ta zama ruwan dare gama gari. ==== Masu takara ==== {| class="wikitable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Zakari Fowler | 36 | Namiji | Appleton, Maine | rowspan="2" | Amurka | '''Mai nasara''' - kwanaki 87 | Victor | <ref name="season3bios" /> |- | Carleigh Fairchild | 28 | Mace | Edna Bay, Alaska | Kwanaki 86 (an kwashe lafiya) | BMI yayi ƙasa sosai | |- | Megan Hanacek | 41 | Mace | Port McNeill, British Columbia | Kanada | 78 kwanaki | Ciwon hakori, dangin da aka rasa | <ref name="season3bios" /> |- | Dave Nessia | 49 | Namiji | Salt Lake City, Utah | rowspan="2" | Amurka | Kwanaki 73 (an kwashe lafiya) | Matsalar systolic tayi ƙasa kaɗan | <ref name="season3bios" /> |- | Callie Arewa | 27 | Mace | Tsibirin Lopez, Washington | 72 kwanaki | Ji kamar tafiya ta cika | <ref name="season3bios" /> |- | Greg Ovens | 53 | Namiji | Gidan Canal, British Columbia | Kanada | rowspan="2" | 51 kwanaki | Hypothermia | <ref name="season3bios" /> |- | Dan Wowak | 34 | Namiji | Mahanoy City, Pennsylvania | rowspan="2" | Amurka | Iyalin da aka rasa | <ref name="season3bios" /> |- | Britt Ahart | 40 | Namiji | Mantua, Ohio, Amurika | Kwanaki 35 | Iyalin da aka rasa | <ref name="season3bios" /> |- | Zachary Gault | 22 | Namiji | Caledon, Ontario, Amurika | Kanada | Kwanaki 8 (fitar da lafiya) | Yanke hannu da gatari | <ref name="season3bios" /> |- | Jim Garkuwa | 37 | Namiji | Langhorne, Pennsylvania, Amurika | Amurka | 3 kwanaki | Nadamar barin dangi | <ref name="season3bios" /> |} Mai taken "Shi kadai: Lost & Found", kakar ta huɗu da aka fara ranar 8 gawatan Yuni,shekara ta 2017. A wannan kakar, a karon farko mahalarta sun kasance biyu (2) na dangin (ɗan'uwan/ɗan'uwana, miji/mata, uba/ɗa), tare da ƙungiyoyi bakwai da aka warwatsa ko'ina cikin tsibirin. Kyautar har yanzu $ 500,000 ce, wanda za a raba tsakanin su biyun. An jefa memba ɗaya a cikin al'adar gargajiya, tare da kan rairayin bakin teku tare da ra'ayin cewa za su zauna a yankin dangi na tsawon lokacin su, yayin da aka jefa memba na biyu kusan mil 10 daga waje tare da kamfas da ɗaukar hoto kawai kuma yana buƙatar yin tafiya. hanyar sansanin sansanin. Abubuwan da aka tanada har yanzu an iyakance su zuwa jimlar kayan aikin rayuwa guda 10 da aka zaɓa, waɗanda aka raba tsakanin membobin ƙungiyar har zuwa sake haɗawa. Idan memba ɗaya ya yanke shawarar fita kowane lokaci, an kawar da abokin tarayya. Ƙungiyoyi uku ba su taɓa haduwa ba kafin su fita, kuma ya ɗauki kwanaki takwas don ƙungiyar ta farko ta taru. Pete Brockdorff ya sami matsalar gaggawa ta likita yayin fitowar fitowar sa da dan sa. Ciwon kirji ne mai tsananin gaske wanda reflux acid ya kawo sakamakon rashin abinci. Jim da Ted Baird sun lashe kakar bayan sun shafe kwanaki 75. ==== Wuri ==== An sake saita kakar ta huɗu a tsibirin Vancouver, a cikin Yankin Quatsino, wanda ke kusa da Port Hardy, British Columbia . An ware ƙungiyoyi fiye da yadda aka saba a wannan kakar, saboda tafiyar radius mil 10 da ake buƙata don haɗuwa a wurin taron su. ==== Masu takara ==== {| class="wikitable" !Ƙungiya ! Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | rowspan="2" | Baird (yan'uwa) | Jim Baird* | 35 | Namiji | rowspan="2" | [[Toronto|Toronto, Ontario]] | rowspan="2" | Kanada | rowspan="2" | An haɗu - ranar 10<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> '''Masu cin nasara''' - kwanaki 75 | rowspan="2" | Victor | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Ted Baird | 32 | Namiji |- | rowspan="2" | Brockdorff (uba/ɗa) | Pete Brockdorff † ẞ | 61 | Namiji | rowspan="2" | Poolesville, Maryland, Amurika | rowspan="12" | Amurka | rowspan="2" | An haɗu - ranar 9<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> Matsa fita - kwanaki 74 | rowspan="2" | Haɗin gwiwa ya yanke shawarar ƙimar wasan bai cancanci hakan ba | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Sam Brockdorff*† | 26 | Namiji |- | rowspan="2" | Whipple (miji/mata) | Brooke Whipple † | 45 | Mace | rowspan="2" | Fox, Alaska | rowspan="2" | An haɗu - ranar 9<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> Matsa - 49 days | rowspan="2" | Ji yayi kamar ya gaji kuma ya sha ruwa ya ci gaba | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Dave Whipple* | 40 | Namiji |- | rowspan="2" | Wilkes ('yan'uwa) | Chris Wilkes † | 44 | Namiji | Hattiesburg, Mississippi | rowspan="2" | An haɗu - ranar 8<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> Matsa - 14 days | rowspan="2" | Iyalin da aka rasa kuma suna jin laifi don barin su a baya | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Brody Wilkes* | 33 | Namiji | Kentwood, Louisiana, Amurka |- | rowspan="2" | Bosdell ('yan'uwa) | Shannon Bosdell † | 44 | Namiji | Wrangell, Alaska | rowspan="2" | Kwanaki 5 (fitar da lafiya) | rowspan="2" | Raunin baya baya | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Jesse Bosdell* | 31 | Namiji | Skowhegan, Maine |- | rowspan="2" | Ribar (uba/ɗa) | * Alex Ribar* | 48 | Namiji | Montville, Maine, Amurka | rowspan="2" | Kwana 2 | rowspan="2" | Ba a shirya hankali ba | rowspan="2" | |- | Logan Ribar † | 19 | Namiji | 'Yanci, Maine |- | rowspan="2" | Richardson ('yan'uwa) | Brad Richardson* | 23 | Namiji | rowspan="2" | Fox Lake, Illinois, Amurka | rowspan="2" | Kwana 1 (an kwashe lafiya) | rowspan="2" | Raunin idon sawu | rowspan="2" | <ref name="season4bios" /> |- | Josh Richardson † | 19 | Namiji |} <nowiki>Member</nowiki> Memba (s) wanda ya fita === Lokacin 5 (2018) === Mai taken "Shi kaɗai: Kubuta", Lokaci na 5 da aka fara ranar 14 gawatan Yuni, shekara ta 2018. 'Yan takarar 10 ba wadanda suka ci nasara aka zaba daga lokutan 4 da suka gabata na ''Kadai'' . ==== Wuri ==== An saita kakar ta biyar a Arewacin [[Mangoliya|Mongoliya]] a [[Asiya]] . An yi fim ɗin a cikin Khonin Nuga kusa da birnin Züünkharaa, Selenge aimag . "Khonin Nuga" kwari ne da ke kusa da tsaunukan Khentii na Arewacin Mongoliya, ɗayan wuraren musamman na ƙasar kuma har yanzu ba a taɓa samun su ba. ==== Masu takara ==== {| class="wikitable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! scope="col" style="width: 50px;" | Lokacin asali ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Sam Larson | 24 | Namiji | Lincoln, Nebraska | rowspan="10" | Amurka | style="text-align: center;" | 1 | '''Mai nasara''' - kwanaki 60 | Victor | <ref name="season5bios" /> |- | Britt Ahart | 41 | Namiji | Mantua, Ohio, Amurika | style="text-align: center;" | 3 | 56 kwanaki | An rasa iyalinsa | <ref name="season5bios" /> |- | Larry Roberts | 46 | Namiji | Rush City, Minnesota, Amurika | style="text-align: center;" | 2 | 41 kwanaki | An rasa iyalinsa | <ref name="season5bios" /> |- | Dave Nessia | 50 | Namiji | Salt Lake City, Utah | style="text-align: center;" | 3 | Kwanaki 36 | Na ji kawai "daidai" | <ref name="season5bios" /> |- | Randy Champagne | 31 | Namiji | Boulder, Utah | style="text-align: center;" | 2 | Kwanaki 35 | Kadaici | <ref name="season5bios" /> |- | Brooke Whipple | 45 | Mace | Fox, Alaska | rowspan="2" style="text-align: center;" | 4 | Kwanaki 28 | Kadaici | <ref name="season5bios" /> |- | Jesse Bosdell | 32 | Namiji | Skowhegan, Maine | Kwanaki 24 (fitar da lafiya) | Maƙarƙashiya, mai yuwuwar tasiri na fecal | <ref name="season5bios" /> |- | Nicole Apelian | 47 | Mace | Raymond, Washington | style="text-align: center;" | 2 | Kwanaki 9 (fitar da lafiya) | MS hari | <ref name="season5bios" /> |- | Brad Richardson ne adam wata | 24 | Namiji | Fox Lake, Illinois, Amurka | style="text-align: center;" | 4 | 7 kwanaki | Ba ni da abinci duk tsawon lokacin | <ref name="season5bios" /> |- | Carleigh Fairchild | 30 | Mace | Anchorage, Alaska | style="text-align: center;" | 3 | Kwanaki 5 (fitar da lafiya) | Kugin kifi a hannu | |} ==== Wuri ==== Kodayake an yi masa taken " The Arctic ", an saita lokacin na shida tare da gefen gabas na Great Slave Lake a Yankunan Arewa maso Yammacin [[Kanada]], kusan {{Convert|400|km}} kudu da Arctic Circle da kusan {{Convert|120|km}} kudu da layin bishiyar arctic . ==== Masu takara ==== {| class="wikitable sortable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Jordan Jonas | 35 | Namiji | Lynchburg, Virginia | rowspan="4" | Amurka | '''Mai nasara''' - kwanaki 77 | Victor | <ref name="season6bios" /> |- | Woniya Thibeault | 42 | Mace | Kwarin Grass, California | 73 kwanaki | Yunwa | <ref name="season6bios" /> |- | Nathan Donnelly ne adam wata | 39 | Namiji | Tsibirin Lopez, Washington | 72 kwanaki | Wutar mafaka | <ref name="season6bios" /> |- | Barry Karcher | 39 | Namiji | Fort Collins, Colorado, Amurika | Kwanaki 69 (an kwashe lafiya) | Rasa nauyi mai yawa | <ref name="season6bios" /> |- | Nikki van Schyndel asalin | 44 | Mace | Echo Bay, British Columbia | rowspan="2" | Kanada | Kwanaki 52 (fitar da lafiya) | Ƙananan BMI, sun yi nauyi da yawa | <ref name="season6bios" /> |- | Hoton Michelle Wohlberg | 31 | Mace | Mullingar, Saskatchewan | Kwanaki 48 (fitar da lafiya) | Maƙarƙashiya, mai yuwuwar cutar da hanji | <ref name="season6bios" /> |- | Brady Nicholls ne adam wata | 36 | Namiji | [[San Antonio|San Antonio, Texas]] | rowspan="4" | Amurka | 32 kwanaki | An rasa iyalinsa | <ref name="season6bios" /> |- | Ray Livingston | 43 | Namiji | Vancouver, Washington | Kwanaki 19 | Ba abin da ya rage ya bayar | <ref name="season6bios" /> |- | Donny Dust | 38 | Namiji | Monument, Colorado | Kwanaki 8 (fitar da lafiya) | Gubar abinci | <ref name="season6bios" /> |- | Tim Backus | 55 | Namiji | Lubbock, Texas | Kwanaki 4 (fitar da lafiya) | Karya idon sawu | |- |} Mai taken "Shi Kadai: Kalubalen Dalar Miliyoyin", Lokaci na 7 ya fara a ranar 11 gawatan Yuni, shekara ta 2020. Ba kamar lokutan baya ba, maimakon ƙoƙarin wuce duk masu fafatawa da su, babban burin mahalarta shine su rayu na kwanaki 100 da kansu, wanda ke nufin cewa akwai yuwuwar samun nasara da yawa - ko akasin haka, babu masu cin nasara kwata -kwata. . A ƙarshen kowane mai watsa shirye -shiryen Colby Donaldson yana barin masu fafatawa su yi sharhi game da labarin wanda ke tare da "fim ɗin da ba a taɓa gani ba." ==== Wuri ==== An sake saita lokacin na bakwai tare da gabar gabas na Great Slave Lake a Yankunan Arewa maso Yammacin [[Kanada]] . Fitowa (Rana ta 1) ta kasance a ranar 18 ga Satumba, 2019. {| class="wikitable sortable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Roland Welker | 47 | Namiji | Red Devil, Alaska | rowspan="2" | Amurka | '''Mai nasara''' - kwanaki 100 | Victor | |- | Kalli Russell | 31 | Mace | Kwarin Flathead, [[Montana]] | Kwanaki 89 (an kwashe lafiya) | Cizon yatsun kafa | <ref name="season7bios" /> |- | Kielyn Marrone ne adam wata | 33 | Mace | Espanola, Ontario | Kanada | Kwana 80 | Yunwa | <ref name="season7bios" /> |- | Amsa Rodriguez | 40 | Namiji | Indianapolis, Indiana, Amurka | rowspan="7" | Amurka | 58 kwanaki | Yunwa | <ref name="season7bios" /> |- | Mutane suna Mark D'Ambrosio | 33 | Namiji | Vancouver, Washington | rowspan="2" | 44 kwanaki | sakamakon kamuwa da cuta na trichinosis | <ref name="season7bios" /> |- | Joe Nicholas | 31 | Namiji | Redding, Kaliforniya'da | Yunwa | <ref name="season7bios" /> |- | Joel Van Der Loon | 34 | Namiji | 'Yan uwa, Oregon | Kwanaki 40 | Yunwa | <ref name="season7bios" /> |- | Keith Syers | 45 | Namiji | Sturgis, Kentucky, Amurka | Kwanaki 22 (fitar da lafiya) | Gubar abinci, kamuwa da cuta | <ref name="season7bios" /> |- | Correy Hawk | 30 | Namiji | Plattsmouth, Nebraska | Kwanaki 12 (fitar da lafiya) | Meniscus mai yage, MCL da aka tsage | <ref name="season7bios" /> |- | Shawn Helton | 43 | Namiji | Henry, Tennessee | Kwanaki 10 | Lost wuta Starter | <ref name="season7bios" /> |- |} Mai taken " '''Shi kaɗai: Grizzly Mountain''' ", Lokacin 8 ya fara a ranar 3 gawatan Yuni, 2021. Lokacin ya koma tsarin asalin wasan kwaikwayon, tare da mutum na ƙarshe da ke tsaye ya bayyana mai nasara kuma ya ba da rabin mil ($ 500,000). A ƙarshen mafi yawan abubuwan da mai fafatawa ya fitar, mai fafatawa a kakar 6 da kuma mai matsayi na biyar Nikki van Schyndel (masanin rayuwa da mai amsawa na farko ) yana gudanar da ɗan gajeren hirar fita a sansanin sansanin 'yan kwanaki bayan fitowar. Lokaci na takwas an saita shi a bakin tudun Chilko Lake (Tŝilhqox Biny), British Columbia , wani tafkin ruwan kankara mai nisan mil 40 a busasshiyar gabashin Tekun Tekun . Tekun tafkin yana kan sama da 3800 ft sama da matakin teku, yana yin Yanayi na 8 shine farkon lokacin Alpine na ''Kadai'', kasancewa sama da 1000 ft sama sama da na gaba mafi girma, Lokacin 3, a Patagonia . Saukewa (Rana ta 1) ta kasance a ranar 18 ga Satumba, 2020, kusa da farkon kaka . {| class="wikitable sortable" !Suna ! Shekaru ! Jinsi ! Garin garin ! Ƙasa ! Matsayi ! Dalilin da yasa suka fita ! Ref. |- | Biko Wright | 29 | Namiji | Otis, Oregon, Amurka | rowspan="2" | Amurka | | | |- | Clay Hayes | 40 | Namiji | Kendrick, Idaho, Amurika | | | <ref name="season8bios" /> |- | Theresa Emmerich Kamper | 40 | Mace | Exeter, Ingila | Ƙasar Ingila | | | <ref name="season8bios" /> |- | Colter Barnes | 36 | Namiji | Tsibirin Inian, Alaska | rowspan="3" | Amurka | Kwanaki 67 (fitar da lafiya) | Ƙananan BMI, sun yi nauyi da yawa | <ref name="season8bios" /> |- | Rose Anna Moore | 43 | Mace | Wellsboro, Pennsylvania, Amurika | Kwanaki 37 (an kwashe lafiya) | Frostbite, rashin abinci mai gina jiki | <ref name="season8bios" /> |- | Nate Weber | 47 | Namiji | Gabashin Jordan, Michigan | Kwanaki 24 | Gubar abinci | <ref name="season8bios" /> |- | Matt Corradino ne adam wata | 42 | Namiji | St. Croix | Tsibirin Budurwa ta Amurka | 22 kwanaki | An rasa iyalinsa, yunwa | <ref name="season8bios" /> |- | Michelle Finn | 46 | Mace | Cherryfield, Maine, Amurka | rowspan="3" | Amurka | 21 kwanaki | Yunwa | <ref name="season8bios" /> |- | Jordan Bell | 43 | Namiji | Oak Ridge, Tennessee, Amurka | Kwanaki 19 | An rasa iyalinsa | <ref name="season8bios" /> |- | Tim Madsen | 48 | Namiji | Laramie, Wyoming | Kwanaki 6 (an kwashe lafiya) | Tashin hankali, ciwon kirji | <ref name="season8bios" /> |- |} == Duba kuma == * Rayuwar daji == Nassoshi ==   == Hanyoyin waje == * {{Official website|www.history.com/shows/alone}} [[Category:Pages with unreviewed translations]] 9n1siptho7c95ym35mw2rf8xy1a1jer Allen Crabbe 0 24846 163735 157926 2022-08-04T12:44:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Allen Lester Crabbe III''' (an haife shi ranar 9 ga watan Afrilu, 1992). ƙwararren ɗan wasan kwallon kwando ne na Amurka. Ya buga wasan ƙwallon kwando na California Bears. Ya sami lambar yabo ta All-American. 4tauqtv8beoevo5ffitylyxfzkae9zw Ali Zaoua 0 26977 163715 122902 2022-08-04T12:08:01Z BnHamid 12586 /* Hanyoyin haɗi na waje */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''''Ali Zaoua: Prince of the Streets''''' fim ne na wasan kwaikwayo na laifi na Moroko na 2000 wanda ke ba da labarin yara maza da yawa da ke zaune a [[Kasabalanka|Kasablanka]] . An ba da kyautar a cikin bikin fina-finai na Stockholm na 2000, bikin fina-finai na duniya na Montreal da kuma a cikin 2000 Amiens International Film Festival . == Labari == A wani yanayi na talauci na bakin teku a Kasablanka, wanda wasu gungun matasa maza da ba su da matsuguni sama da 20 ke zaune a ƙarƙashin 15, Kwita (Maunim Kbab), Omar ( Mustapha Hansali ), Boubker (Hicham Moussaune) da Ali Zaoua (Abdelhak Zhayra) sun bar wurin. kungiyar ta zama 4 masu zaman kansu. Ali, tare da shirye-shiryen zama ɗan gida a cikin jirgin ruwa, yana jagorantar wannan ƙaura daga ƙungiyar - wanda Dib ( Saïd Taghmaoui ) ke jagoranta. A farkon fim din kuma kusan ba zato ba tsammani, 'yan kungiyar sun kashe Ali. Abokansa 3 na waje sun yanke shawarar yi masa jana'izar da ta dace. Sojoji da ’yan sanda da yara masu arziki sun yi wa Kwita muni saboda “ba mai ibada ba ne”, ba ya iya yin addu’a, ba ya da tsarki, yana wari kamar mataccen nama kuma ma’aikaci ne, kuma Omar ya yi ƙoƙarin komawa cikin ƙungiyar Dib. Boubker, mafi ƙanƙanta kuma mafi tsananin motsin samarin, ya yanke kauna na ɗan lokaci, amma ya murmure. Ba tare da wata matsala ba, yaran uku sun yi nasarar shirya jana'izar Ali don girmama abokin nasu a cikin babban labarin fim din. == Kyauta == * Horse Bronze, 2000 Stockholm Film Festival * Kyautar Masu Sauraro, 2000 Amiens International Film Festival * Kyautar Golden Crow Pheasant, 2001 International Film Festival na Kerala == Muhimmanci da rawar al'ada da aka kwatanta == ''Ali Zaoua'' wani fim ne na Morocco wanda ke nuna radadin talauci, rashin matsuguni, cin zarafin yara da karuwanci a cikin al'ummar Morocco. An bayyana fim ɗin a matsayin ainihin sihiri, bisa ga yadda gaskiyar rayuwar yara ta haɗu da rayuwarsu ta fantasy. Bambance-bambancen da ke tsakanin rayuwa ta zahiri da rayuwar fantasy tana nuna ƙwaƙƙarfan ɓangaren imaninsu. A cikin ji da aikinsu sun bambanta sosai da juna. A cikin wannan fim Ali, Kwita, Omar da Boubker yara ne a kan titi. Kashi na yau da kullun na manne yana wakiltar tserewarsu kawai daga gaskiya. Ali yana so ya zama ma’aikacin jirgin ruwa – sa’ad da yake zaune tare da mahaifiyarsa, karuwa, ya kasance yana sauraron tatsuniya game da matuƙin jirgin ruwa wanda ya gano tsibirin mu’ujiza da rana biyu. Maimakon Ali da abokansa su sami tsibirinsa a mafarki, sun fuskanci 'yan kungiyar Dib. Al'amura suna yin tsanani; yaran hudu sun ware kansu daga kungiyar Dib. Sakamakon haka, ƴan ƙungiyar Dib sun kashe Ali Zaoua a lokacin da suka same shi da dutse. Omar da Baker sun so su binne shi a matsayin sarki amma yanayi bai tallafa musu ba. == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20070927213116/http://www.cinemotions.com/modules/Films/fiche/286/Ali-Zaoua-Prince-de-la-Rue.html Haɗin fim ɗin hukuma] * {{IMDb title|0260688}} * Ali Zaoua ==Manazarta== [[Category:Fina-finai]] 1xqd2b31uxukq31rko45g6ogn2wyt7b Masallacin Tekkiye 0 28238 163842 128039 2022-08-04T22:41:09Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Masallacin Tekkiye''' ko '''Masallacin Sultan Selim''' (Larabci: التَّكِيَّة السُّلَيْمَانِيَّة, romanized: et-Tekiyye es-Süleymāniyye, Baturke: Selimiye Camii ko Sultan Selim Camii) wani katafaren masallaci ne a Damascus, a kasar Siriya, dake gabar kogin Barada.<ref name="Arch">{{cite web|title=Takiyya Sulaymaniyya, Damascus, Syria|url=http://archnet.org/sites/3079|publisher=Archnet Digital Library|access-date=20 March 2017}}.</ref> == Gina == Sultan Suleiman I wanda ya yi rashin ‘ya’ya biyu a kwanakin baya, yayin da ya kashe dansa Şehzade Mustafa, sai Şehzade Cihangir wanda ya mutu saboda bakin ciki, ya so ya kafa masallaci domin ceton ransa, don haka ya zabi wurin mahaifinsa Selim I na da. fada a Damascus. An ba da umarnin ginin a cikin 1554-55 lokacin mulkin gwamna Şemsi Pasha, har zuwa lokacin da aka kammala shi a 1558-59.{{sfn|Necipoğlu|2005|pp=222–230}} Katafaren ginin da aka fi sani da Tekkiye, Mimar Sinan ne ya shirya shi, kuma masu sana'a na cikin gida ne suka gina shi,{{sfn|Necipoğlu|2005|p=224}} a daidai wurin da fadar Ablaq ta Baibars take da sojojin Tamerlane suka lalata a lokacin da suka mamaye birnin Damascus.{{sfn|Darke|2010|p=116}} Sarkin Musulmin daular Usmaniyya Selim na biyu ya gina masallacin Sultan Selim a unguwar da ke wajen birnin Damascus a wancan lokaci ta hanyar fadada babban birnin mahaifinsa (Suleiman I).<ref>{{cite web|url=http://turkishstudies.net/Makaleler/605071923_35M%C3%BCderriso%C4%9FluFatih-ntt-749-773.pdf|title=SULTAN II. SELİM’İN BANİLİK FAALİYETLERİ|trans-title=Construction activities of Sultan Seli̇m II|website=|language=Turkish|date=2014|page=755}}</ref> Bugu da kari, an fara aikin gina madrasa har zuwa shekarar 1566-67, wadda ake yi wa lakabi da Madrasa Al-Salimiyah, kuma tana karkashin makarantar Hanafiyya.{{sfn|Necipoğlu|2005|p=225}} Katafaren ginin ya kunshi wani katon masallaci dake gefen kudu maso yammacin wani gida, gefen wani layi daya na ajiye duwatsu, sai kuma dakin girki na miya da ke tsakar gidan da ke arewa maso yamma, gefen gine-ginen asibitoci.<ref name="Whatson">[http://www.whatsonwhen.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=97676 Tekkiye Mosque Complex] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007204718/http://www.whatsonwhen.com/sisp/index.htm?fx=event&event_id=97676|date=2007-10-07}}</ref> Masallacin yana da minara biyu da katanga mai canza launin haske da ratsan duhu. An bayyana shi a matsayin "''Kyakkyawan misali na gine-ginen Ottoman a Damascus''".<ref name="Whatson" />{{sfn|Dumper|Stanley|Abu-Lughod|2007|p=126}} Cibiyar daga baya ta zama wurin tarukan mahajjata masu son shiryawa aikin Hajjin shekara.{{sfn|Darke|2010|p=116}} == Makabarta == Makabartar da ke kusa da masallacin ita ce makabartar Sarkin Musulmi Mehmed na shida na karshe, wanda aka tumbuke shi aka tilasta masa yin gudun hijira a lokacin da aka kawar da mulkin Daular Usmaniyya a shekara ta 1922. Ya rasu a ranar 16 ga Mayu, 1926 a Sanremo na kasar Italiya kuma aka binne shi a birnin Sanremo na kasar Italiya. makabartar masallacin Sultan Selim. An zabi masallacin ne saboda yana cikin kasa mafi kusa da musulmi da Turkiyya kuma kakanninsa ne suka gina shi. Akwai kusan wasu kaburbura talatin na daular Usmaniyya da suka mutu a gudun hijira kuma ba a yarda a binne su a Jamhuriyar Turkiyya a lokacin ba. == Hotuna == <gallery> File:Takiyya as-Süleimaniyya Mosque 02.jpg|Minartocin masallacin da aka gani daga wajen katanga File:Damascus-6.jpg|Masallacin Tekkiye a 1870 File:Courtyard of Tekkiye.jpg|tsakar gidan Tekkiye as-Süleimaniye File:Damascus Tekkiye complex tomb of the last Sultan Mehmet VI 7887.jpg|Kabarin Sarkin Musulmi Mehmed VI na ƙarshe </gallery> == Manazarta == <references /> == Bayanan kula == * {{cite book|title=Syria|first=Diana|last=Darke|publisher=Bradt Travel Guides|year=2010|ISBN=9781841623146}} * {{cite book|title=Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia|first1=Michael|last1=Dumper|first2=Bruce E.|last2=Stanley|first3=Janet L.|last3=Abu-Lughod|publisher=ABC-CLIO|year=2007|ISBN=9781576079195}} * {{cite book|title=The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire|first=Gülru|last=Necipoğlu|publisher=Reaction Books|location=London|year=2005|ISBN=1-86189-244-6}} gfg3hwe0bph9covf8078p8qf0qcyuan Tsohon Gari (Lviv) 0 28312 163918 128198 2022-08-05T08:25:25Z DonCamillo 4280 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Tsohon Garin Lviv''' (Ukrainian: Старе Місто Львова, romanized: ''Stare Misto L'vova''; Yaren mutanen Poland: Stare Miasto we Lwowie) cibiyar tarihi ce ta birnin Lviv, a cikin yankin Lviv (lardi) a Ukraine, an san shi azaman Tarihi na Jiha. - Wuri Mai Tsarki na Architectural a 1975.<ref>{{in lang|uk}} [http://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=297-75-%EF Declaration of Cabinet of Ministers of Ukrainian SSR in creation of the State Historic-Architectural Sanctuary in city of Lviv (official document)]</ref> == UNESCO == Tun a shekarar 1998, Hukumar Kula da Ilimi, Kimiyya da Al'adu ta Majalisar Dinkin Duniya (UNESCO) ta sanya cibiyar tarihi ta Lviv a matsayin wani bangare na "Gidajen Duniya". A ranar 5 ga Disamba, 1998, yayin zama na 22 na kwamitin tarihi na duniya a Kyoto (Japan), an ƙara Lviv cikin jerin abubuwan tarihi na UNESCO. UNESCO ta ba da sanarwar mai zuwa<ref>[https://whc.unesco.org/en/list/865 L'viv – the Ensemble of the Historic Centre], UNESCO – World Heritage. URL Accessed: 30 October 2006</ref> inda ta bayyana zaɓin ta: {{quote|Ma'anar II: A cikin masana'anta na birni da gine-ginenta, Lviv babban misali ne na hadewar al'adun gine-gine da fasaha na gabashin Turai tare da na Italiya da Jamus.}} {{quote|Ma'anar v: Matsayin siyasa da kasuwanci na Lviv ya jawo hankalin wasu kabilu masu al'adu da addini daban-daban, waɗanda suka kafa al'ummomi daban-daban amma masu dogaro da juna a cikin birni, shaidar da har yanzu ana iya gane ta a cikin yanayin zamani.}} Ƙasar Cibiyar Tarihi ta Lviv ta ƙunshi kadada 120 (kadada 300) na Old Russ da na Medieval na birnin, da kuma yankin St. George's Cathedral a kan St. George's Hill. Wurin ajiyar wuri na Cibiyar Tarihi, wanda aka ayyana ta iyakokin yankin tarihi, ya kai kusan hekta 3,000 (kadada 7,400).<ref>[http://www.lviv.ua/en/page4417.html Lviv in UNESCO] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090307223745/http://www.lviv.ua/en/page4417.html|date=2009-03-07}}, www.lviv.ua. URL Accessed: 23 December 2008</ref> == Jerin fitattun alamomin ƙasa == [[File:Cables_Lviv.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cables_Lviv.jpg|thumb|Tituna]] [[File:Lwów_-_Cerkiew_Uspieńska.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lw%C3%B3w_-_Cerkiew_Uspie%C5%84ska.jpg|right|thumb|Hasumiyar Korniakt mai shekaru 400 ta mamaye hadadden Cocin Dormition.]] [[File:Лвов_Галиција.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:%D0%9B%D0%B2%D0%BE%D0%B2_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0.jpg|thumb|Titin a cikin Tsohon Gari na Lviv]] Bayan abubuwan da aka jera na manyan yankuna uku akwai wasu alamomin tarihi guda 2,007 a cikin yankin Tsohuwar Birni, 214 daga cikinsu ana ɗaukar su a matsayin alamun ƙasa. Pidzamche (Sub-castle) * High Castle da Sub-castle unguwa, asalin cibiyar birnin kuma dauke da unguwar Dandalin Tsohon Kasuwar, gidan da aka kiyaye a kango, duk da haka babban yankin na birnin ya fi sani da sunansa. * Cocin St.Nicholas, iyali coci na Halychyna (Ruthenian) sarakuna * Cocin St.Paraskeva-Praxedia (Barka da Juma'a), ya ƙunshi 1740 inconostasis na coci na Fedor Senkovych * Cocin St.Onuphrius da Basilian Monastery, ya ƙunshi zane-zane na Lazar Paslavsky da Modest Sosenko. * Cocin St.John the Baptist (yau - Gidan kayan gargajiya na Lviv Tsohon relics), an sadaukar da coci ga Hungarian matar Sarki Leo, Constance, 'yar Sarki Béla IV. * Cocin Snowy Mary (yau - Cocin Our Lady of Perpetual Help), coci na Jamus mazauna birnin Seredmistia (Middletown) * Ƙungiyar Dandalin Rynok (Kasuwa), ta ƙunshi Lviv Rathaus (tsakiya) da murabba'in kewayen gidaje da ke kewaye da shi. * Ƙungiyar Cocin Assumption, kusa da cocin ya hada da Chapel of Three Prelates da Korniakt's Tower. * Ƙungiyar Cocin Armeniya, kusa da cocin ya haɗa da belfry, wani ginshiƙi mai siffar St.Christopher, ginin tsohon bankin Armeniya, fadar babban limamin Armeniya, Benedictine Armenian convent. * Ƙungiyar majami'ar Metropolitan na Latin, kusa da babban cocin St. Mary ya hada da Boim Chapel da Chapel na Kampians. * Ƙungiyar Monastery na Bernardine (yanzu Cocin St. Andrew), ya haɗa da babban coci, gidan sufi, belfry, rotunda, colon na ado, da bangon tsaro. * Ƙungiyar Jesuit Cathedral da Collegium * Ƙungiyar Cocin Dominican (yanzu Cocin Mai Tsarki Eucharist), kusa da cocin ya hada da sufi da belfry. * Gine-ginen City sun hada da Arsenal City, Hasumiyar Gunpowder, Hasumiyar Turners da Ropemakers, Royal Arsenal, wani shingen katangar tsaro na ƙasa. * Gidan Kamfanin Inshorar "Dnister". Cocin St. Yura (St. George), Dragonfighter * St. George's Cathedral, kusa da babban coci ya hada da fadar Metropolitan, gidaje masu mahimmanci, belfry, da shinge mai ƙofofi biyu (Kasuwanni da Birane) Tsofaffin wuraren tarihi na Gari waɗanda basa cikin Gidan Tarihi na Duniya * Cocin Karmelites, Mara Takalmi (yau - Cocin St. Michael) * Coci da Nunnery na Karmelites, Mara Takalmi (yau - Cocin tsarkakewa) * Cocin Poor Clares (yau - Gidan kayan gargajiya na Sacral Baroque Sculpture) * Cocin St.Martin (yau – Baptist Church) * Ikilisiyar canji * Cocin St.Casimir * Lviv gidan wasan kwaikwayo na Opera da Ballet * Fadar Potocki, Lviv, a halin yanzu mazaunin shugaban Ukraine * Kasuwancin Kayayyakin Kayayyaki == Manazarta == <references /> == Hanyoyin haɗi na waje == ''{{in lang|uk}} [http://www.history.org.ua/?l=EHU&verbvar=Lv%B3vsky_arkh%B3tekturny_zapov%B3dnyk&abcvar=15&bbcvar=33 Description at the website of the Institute of History of the NANU]'' * [http://zik.com.ua/ua/news/2010/05/17/228905 ''Mayor of Lviv Sadovy wants the sanctuary to be discontinued (ZIK May 17, 2010)''] * [https://web.archive.org/web/20110912024124/http://www.centre7.org.ua/book/export/html/1428 ''The city council is unaware of the sanctuary (ZIK February 1, 2011)''] * [http://www.sciencebooks-database.info/content/%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%B9-%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%BE-%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B9-%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%96%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA-%D1%83-%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D1%96 ''Information on a book about the sanctuary published in 1979''] * [http://www.lvivbest.com/images/sections/map/lviv-map-sketch-1.jpg ''Illustrated map of the city''] ayct9166l46d5abgrd6y9duid77tves Abdul-Aziz Ayaba Musah 0 29180 163798 140043 2022-08-04T16:29:41Z DaSupremo 9834 /* Aikin siyasa */ Linked articles wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Abdul-Aziz Ayaba Musah''' ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa mai wakiltar mazabar Mion.<ref>{{cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=225|website=www.parliament.gh|access-date=26 December 2021}}</ref> An zabe shi a lokacin dan majalisa na 2020, inda ya zama dan majalisa na farko da ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party a mazabar Mion.<ref>{{cite web|last1=FM|first1=Peace|title=Mion Constituency Results - Election 2020|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/northern/mion/|website=Ghana Elections - Peace FM|access-date=26 December 2021}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 1 ga Janairun 1986 kuma ya fito ne daga garin Sang a yankin Arewacin Ghana. Ya yi SSSCE a shekarar 2005. A shekarar 2017 ya samu takardar shaidar kammala digiri a fannin aikin gwamnati sannan a shekarar 2010 ya kara samun digiri a fannin tattalin arziki.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=225|access-date=2022-01-16|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Ya kasance ma’aikacin bautar kasa a Hukumar Inshorar Lafiya ta Kasa, sannan kuma mai kula da ma’aikatan kananan hukumomi. Shi ne Babban Manaja na Kamfanin Alhaj Musah.<ref name=":0" /> === Aikin siyasa === Dan jam'iyyar NPP ne kuma a halin yanzu dan majalisa mai wakiltar mazabar Mion. Ya lashe zaben ne da kuri'u 21,552 yayin da Mohammed Abdul Aziz na jam'iyyar NDC ya samu kuri'u 14,158. Kwace kujerar da Abdul Aziz ya yi ya kafa tarihi domin shi ne karon farko da jam'iyyar NPP ta lashe mazabar Mion cikin shekaru 28.<ref>{{Cite web|date=2020-12-15|title=NPP Breaks Record In Mion|url=https://dailyguidenetwork.com/npp-breaks-record-in-mion/|access-date=2022-01-16|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-12-12|title=NPP wins Mion seat for the first time|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-wins-Mion-seat-for-the-first-time-1131650|access-date=2022-01-16|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Musah Abdul Aziz Ayaba Archives — Kasapa102.5FM|url=https://kasapafmonline.com/tag/musah-abdul-aziz-ayaba/|access-date=2022-01-16|language=en-US}}</ref> A shekarar 2021, an rantsar da Abdul-Aziz tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Johnson Kwaku Adu]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] a lokacin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown na kasar Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Shi mamba ne na Kwamitin Kasafin Kudi na Musamman sannan kuma memba ne a Kwamitin Samar da Ayyuka, Jin Dadin Jama'a da Kamfanonin Jiha.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Abdul Aziz musulmi ne.<ref name=":0" /> == Tallafawa == A shekarar 2020, ya ba da kyautar babur ga Sarkin Jagrido a yankin Arewacin Ghana.<ref>{{Cite web|last=Admin|title=NPP Mion Parliamentary Candidate donates to Konkomba Chief {{!}} The Custodian Online|url=https://thecustodianghonline.com/npp-mion-parliamentary-candidate-donates-to-konkomba-chief/|access-date=2022-01-16|language=en-US}}</ref> == Manazarta == 48mwmx3gcj5bed2kl00fxmpxeswzome Mubarak Mohammed Muntaka 0 29447 163926 135862 2022-08-05T09:40:52Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084967365|Mubarak Mohammed Muntaka]]" wikitext text/x-wiki Alhaji '''Mohammed Mubarak Muntaka''' shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar Asawase a yankin Ashanti na kasar Ghana<ref>{{Cite web|title=I've not advocated for children to marry at age 16 - Muntaka|url=https://citinewsroom.com/2020/05/ive-not-advocated-for-children-to-marry-at-age-16-muntaka/|date=2020-05-17|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana, Current Affairs, Business News , Headlines, Ghana Sports, Entertainment, Politics, Articles, Opinions, Viral Content|language=en-US|access-date=2020-05-17}}</ref> na majalisar wakilai ta 4 da ta 5, da ta 6, da ta 7, da ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=47|access-date=2020-08-04|website=www.parliament.gh}}</ref> A halin yanzu, shi ne shugaban marasa rinjaye a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{Cite web|date=2022-01-27|title=Speaker has been asked to provide information on ambulance issue - Muntaka Mubarak - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/speaker-has-been-asked-to-provide-information-on-ambulance-issue-muntaka-mubarak/|access-date=2022-02-16|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=We have moles amongst NPP MPs — Muntaka|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/we-have-moles-amongst-npp-mps-muntaka.html|access-date=2022-02-16|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-02-01|title=Muntaka urges government to address striking UTAG members’ concerns|url=https://citinewsroom.com/2022/02/muntaka-urges-government-to-address-striking-utag-members-concerns/|access-date=2022-02-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Muntaka ne a ranar 17 ga Oktoba, 1971,<ref name="ghanaweb.com">{{Cite web|title=Mohammed-Mubarak Muntaka, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031|access-date=2021-03-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> ya fito ne daga Akuse da ke yankin Gabashin kasar Ghana amma asalin iyayensa sun fito ne daga yankin arewacin Ghana a wani gari mai suna Kumbungu.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Mubarack, Muntaka Mohammed (Alhaji)|url=http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-04}}</ref> Ya fito ne daga Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah.<ref name=":0" /> Ya samu digirin digirgir na Kimiyya a fannin Siyasa da Tsare-tsare daga jami'a.<ref name=":0" /> Wannan ya kasance a cikin 2004.<ref name=":0" /> == Aiki == Muntaka mai tsara shirin ci gaba ne ta hanyar sana'a.<ref name=":0" /> Ya kasance shugaban daya daga cikin rukunin (RME) na Adwumapa Buyers Limited, kamfanin siyan koko.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == === Dan majalisa === Muntaka ya fara shiga [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]] ne a kan tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress a shekarar 2005 lokacin da ya lashe zaben cike gurbi a mazabar Asawase da kuri'u 11,142,<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855|title=NDC wins Asawase bye-election|work=General News of Friday, 22 April 2005|accessdate=2009-06-21|publisher=Ghana Home Page}}</ref> inda ya maye gurbin marigayi Dr Gibril Adamu Mohammed na jam'iyyar NDC wanda ya lashe zaben. a cikin Disamba 2004 tare da rinjaye 4,474.<ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852|title=NDC Silences Ruling Party In Asawase|work=Politics of Friday, 22 April 2005|publisher=Ghana Home Page|accessdate=2009-06-21}}</ref> Cibiyar ci gaban demokradiyya ta Ghana ta dauki wannan zaben a matsayin "mai gaskiya da gaskiya, amma ba tare da tsoro ba."<ref>{{cite web|url=http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf|title=Statement on the Thursday April 21, 2005 Asawasi Constituency Parliamentary Bye-Election|publisher=Ghana Center for Democratic Development|pages=3|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf|archivedate=August 19, 2008|accessdate=2009-06-21}}</ref> Daga bisani ya ci gaba da rike kujerarsa a zaben 'yan majalisar dokokin Ghana da aka gudanar a watan Disambar 2008.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110|title=Parliamentary Results Asawase (Ashanti Region)|work=Elections 2008|accessdate=2009-06-21|publisher=Ghana Home Page}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Alhaji Muntaka to retain Asawase seat?|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html|access-date=2020-12-25|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> Ya kuma lashe zabe na gaba a 2012. Muntaka shi ne babban mai rinjaye a majalisar wakilai na jam'iyyar NDC, mafi rinjaye a gwamnati. === Ministan Matasa da Wasanni === Ya kasance ministan matasa da wasanni a gwamnatin Ghana. A cikin Janairun 2009, Shugaba John Evans Atta Mills ya nada Mubarak a matsayin wanda aka nada a matsayin Ministan Matasa da Wasanni. Majalisar matasa ta kasa ta yaba da nadin nasa saboda kuruciya da farincikin kuruciya domin a lokacin da aka nada shi yana da shekaru 39.<ref>{{Cite web|title=NYC happy with realignment of Ministry of Youth and Sports|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2020-12-24|website=BusinessGhana}}</ref> Ya rike mukamin ministan matasa da wasanni har zuwa lokacin da ya tafi hutu yayin da ake binciken zargin cin hanci da rashawa da ake yi masa.<ref name=":1" /><ref>{{cite news|date=10 June 2009|title=Times: New twist to Mubarak saga|publisher=MyJoyOnline|url=http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp|url-status=dead|accessdate=2009-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp|archive-date=13 June 2009}}</ref> Sai dai ya yi murabus daga gwamnati ne bayan amincewar da shugaba Mills ya yi na sakamakon binciken kwamitin binciken.<ref>{{cite news|title=Embattled Sports Minister Muntaka resigns|work=General News of Friday, 26 June 2009|publisher=Ghana Home Page|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334|accessdate=2009-06-26}}</ref> Daga baya [[Abdul-Rashid Pelpuo|Dr. Abdul-Rashid Pelpuo]] ya maye gurbinsa.<ref>{{Cite web|title=Rashid Pelpuo confirmed Minister of Sports|url=https://www.myjoyonline.com/rashid-pelpuo-confirmed-minister-of-sports/|access-date=2020-12-24|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Muntaka memba ne na kwamitin majalisar, kuma memba na kwamitin nadi, kuma mamba a kwamitin dindindin, kuma memba a kwamitin lafiya, kuma memba a kwamitin ma'adinai da makamashi, kuma memba na kasuwanci. Kwamitin da kuma memba na kwamitin Zabe.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=152|access-date=2022-02-16|website=www.parliament.gh}}</ref> == Zabe == An zabi Muntaka a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asawase a zaben fidda gwani na 2005 bayan rasuwar [[Gibril Adamu Mohammed|Dr. Gibril Adamu Mohammed]] dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asawase a lokacin. A shekara ta 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress na wannan mazaba.<ref name=":4">{{Cite web|last=FM|first=Peace|date=|title=Ghana Election 2008 Results - Asawase Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|last=|first=|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|isbn=|location=Ghana|pages=60}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 3 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Jam'iyyar National Democratic Congress ta samu rinjayen kujeru 113 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 36,557 daga cikin 64,443 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 56.73% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> An zabe shi a kan Dokta Mohammed Abdul-Kabir na New Patriotic Party, Elyasu Mohammed na People's National Convention, Mohammed Bashir Tijani na Jam’iyyar Democratic Freedom Party da Alhaji Baba Musah na Jam’iyyar Convention People’s Party.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Wadannan sun samu kuri'u 27,168, 371, 86 da 261 bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Wannan ya yi daidai da 42.16%, 0.58%, 0.13 da 0.41% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A shekarar 2012, ya sake lashe zaben gama gari na wannan mazaba.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|date=|title=Ghana Election 2012 Results - Asawase Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/|access-date=2020-08-03|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":7">{{Cite book|last=|first=|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2012|isbn=|location=Ghana|pages=134}}</ref> An zabe shi da kuri'u 43,917 daga cikin 77,034 da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wannan yayi daidai da 57.01% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> An zabe shi a kan Nana Okyere-Tawiah Antwi na New Patriotic Party, Jerry Joseph Quayson na Jam’iyyar Progressive People’s Party, Abdulai Umaru na People's National Convention, Elias Mohammed na Jam’iyyar Convention People’s Party, Yakubu Adams Zakaria na National Democratic Party da Alhassan Abdul Majeed dan takara mai zaman kansa.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun samu kuri'u 31,013, 458, 267, 251, 182 da 946 bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun yi daidai da 40.26%, 0.59%, 0.35%, 0.33%, 0.24% and 1.23% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Mutaka ya ci gaba da rike kujerar dan majalisa a babban zaben shekarar 2020 domin wakilci a majalisa ta 8 ta jamhuriya ta hudu. Ya samu kuri'u 51,659 yayin da dan takarar majalisar dokokin kasar NPP ya samu kuri'u 31,256.<ref>https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/</ref> == Rigingimu == A yayin babban zaben shekarar 2020, an ce Muntaka ya bai wa ‘yarsa ‘yar shekara 6 damar kada kuri’a a madadinsa, lamarin da ya jawo cece-ku-ce saboda dokokin zaben Ghana sun ba wa mutane sama da shekaru 18 damar shiga zabe.<ref>{{Cite web|date=2020-12-07|title=Why I allowed my 6-year-old daughter to thumbprint my ballot – Muntaka Mubarak explains|url=https://www.pulse.com.gh/news/local/election-2020-why-muntaka-mubarak-allowed-his-6-year-old-daughter-to-thumbprint-his/n4dx7sp|access-date=2021-01-09|website=Pulse Ghana|language=en-US}}</ref> Shugaban kasar [[John Atta Mills]] ne ya bukace shi da ya ci gaba da hutu yayin da ake binciken zargin cin hanci da rashawa da ake yi masa. Sai dai ya yi murabus daga gwamnati bayan amincewar da shugaba Mills ya yi na binciken kwamitin binciken.<ref name="ghanaweb.com" /> A watan Janairun 2021, ya yi zargin cewa wani alkalin kotun koli ya bayar da tursasa wata ‘yar majalisar wakilai ta NDC a kokarin lallashin ta ta kada kuri’a ga [[Aaron Mike Oquaye|Mike Oquaye]] a lokacin zaben shugaban majalisar. Lauyoyin sun yi Allah wadai da shi, inda suka bukaci ya bayar da shaida.<ref>{{Cite web|date=2021-01-14|title=Pressure Mounts On Muntaka For Bribe Evidence|url=https://dailyguidenetwork.com/pressure-mounts-on-muntaka-for-bribe-evidence/|access-date=2022-02-16|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Muntaka yayi aure da ‘ya’ya biyar(5).<ref name=":0" /> Shi Musulmi ne.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] gclyhztguyfyeq67pt7jiabdwdcwont 163947 163926 2022-08-05T11:27:58Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q16733008}} Alhaji '''Mohammed Mubarak Muntaka''' shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar Asawase a yankin Ashanti na kasar Ghana<ref>{{Cite web|title=I've not advocated for children to marry at age 16 - Muntaka|url=https://citinewsroom.com/2020/05/ive-not-advocated-for-children-to-marry-at-age-16-muntaka/|date=2020-05-17|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana, Current Affairs, Business News , Headlines, Ghana Sports, Entertainment, Politics, Articles, Opinions, Viral Content|language=en-US|access-date=2020-05-17}}</ref> na majalisar wakilai ta 4 da ta 5, da ta 6, da ta 7, da ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=47|access-date=2020-08-04|website=www.parliament.gh}}</ref> A halin yanzu, shi ne shugaban marasa rinjaye a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{Cite web|date=2022-01-27|title=Speaker has been asked to provide information on ambulance issue - Muntaka Mubarak - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/speaker-has-been-asked-to-provide-information-on-ambulance-issue-muntaka-mubarak/|access-date=2022-02-16|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=We have moles amongst NPP MPs — Muntaka|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/we-have-moles-amongst-npp-mps-muntaka.html|access-date=2022-02-16|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-02-01|title=Muntaka urges government to address striking UTAG members’ concerns|url=https://citinewsroom.com/2022/02/muntaka-urges-government-to-address-striking-utag-members-concerns/|access-date=2022-02-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Muntaka ne a ranar 17 ga Oktoba, 1971,<ref name="ghanaweb.com">{{Cite web|title=Mohammed-Mubarak Muntaka, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031|access-date=2021-03-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> ya fito ne daga Akuse da ke yankin Gabashin kasar Ghana amma asalin iyayensa sun fito ne daga yankin arewacin Ghana a wani gari mai suna Kumbungu.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Mubarack, Muntaka Mohammed (Alhaji)|url=http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584|url-status=dead|archive-date=2016-05-06|access-date=2020-08-04}}</ref> Ya fito ne daga Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah.<ref name=":0" /> Ya samu digirin digirgir na Kimiyya a fannin Siyasa da Tsare-tsare daga jami'a.<ref name=":0" /> Wannan ya kasance a cikin 2004.<ref name=":0" /> == Aiki == Muntaka mai tsara shirin ci gaba ne ta hanyar sana'a.<ref name=":0" /> Ya kasance shugaban daya daga cikin rukunin (RME) na Adwumapa Buyers Limited, kamfanin siyan koko.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == === Dan majalisa === Muntaka ya fara shiga [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]] ne a kan tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress a shekarar 2005 lokacin da ya lashe zaben cike gurbi a mazabar Asawase da kuri'u 11,142,<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855|title=NDC wins Asawase bye-election|work=General News of Friday, 22 April 2005|accessdate=2009-06-21|publisher=Ghana Home Page}}</ref> inda ya maye gurbin marigayi Dr Gibril Adamu Mohammed na jam'iyyar NDC wanda ya lashe zaben. a cikin Disamba 2004 tare da rinjaye 4,474.<ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852|title=NDC Silences Ruling Party In Asawase|work=Politics of Friday, 22 April 2005|publisher=Ghana Home Page|accessdate=2009-06-21}}</ref> Cibiyar ci gaban demokradiyya ta Ghana ta dauki wannan zaben a matsayin "mai gaskiya da gaskiya, amma ba tare da tsoro ba."<ref>{{cite web|url=http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf|title=Statement on the Thursday April 21, 2005 Asawasi Constituency Parliamentary Bye-Election|publisher=Ghana Center for Democratic Development|pages=3|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf|archivedate=August 19, 2008|accessdate=2009-06-21}}</ref> Daga bisani ya ci gaba da rike kujerarsa a zaben 'yan majalisar dokokin Ghana da aka gudanar a watan Disambar 2008.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110|title=Parliamentary Results Asawase (Ashanti Region)|work=Elections 2008|accessdate=2009-06-21|publisher=Ghana Home Page}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Alhaji Muntaka to retain Asawase seat?|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html|access-date=2020-12-25|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> Ya kuma lashe zabe na gaba a 2012. Muntaka shi ne babban mai rinjaye a majalisar wakilai na jam'iyyar NDC, mafi rinjaye a gwamnati. === Ministan Matasa da Wasanni === Ya kasance ministan matasa da wasanni a gwamnatin Ghana. A cikin Janairun 2009, Shugaba John Evans Atta Mills ya nada Mubarak a matsayin wanda aka nada a matsayin Ministan Matasa da Wasanni. Majalisar matasa ta kasa ta yaba da nadin nasa saboda kuruciya da farincikin kuruciya domin a lokacin da aka nada shi yana da shekaru 39.<ref>{{Cite web|title=NYC happy with realignment of Ministry of Youth and Sports|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2020-12-24|website=BusinessGhana}}</ref> Ya rike mukamin ministan matasa da wasanni har zuwa lokacin da ya tafi hutu yayin da ake binciken zargin cin hanci da rashawa da ake yi masa.<ref name=":1" /><ref>{{cite news|date=10 June 2009|title=Times: New twist to Mubarak saga|publisher=MyJoyOnline|url=http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp|url-status=dead|accessdate=2009-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp|archive-date=13 June 2009}}</ref> Sai dai ya yi murabus daga gwamnati ne bayan amincewar da shugaba Mills ya yi na sakamakon binciken kwamitin binciken.<ref>{{cite news|title=Embattled Sports Minister Muntaka resigns|work=General News of Friday, 26 June 2009|publisher=Ghana Home Page|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334|accessdate=2009-06-26}}</ref> Daga baya [[Abdul-Rashid Pelpuo|Dr. Abdul-Rashid Pelpuo]] ya maye gurbinsa.<ref>{{Cite web|title=Rashid Pelpuo confirmed Minister of Sports|url=https://www.myjoyonline.com/rashid-pelpuo-confirmed-minister-of-sports/|access-date=2020-12-24|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Muntaka memba ne na kwamitin majalisar, kuma memba na kwamitin nadi, kuma mamba a kwamitin dindindin, kuma memba a kwamitin lafiya, kuma memba a kwamitin ma'adinai da makamashi, kuma memba na kasuwanci. Kwamitin da kuma memba na kwamitin Zabe.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=152|access-date=2022-02-16|website=www.parliament.gh}}</ref> == Zabe == An zabi Muntaka a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asawase a zaben fidda gwani na 2005 bayan rasuwar [[Gibril Adamu Mohammed|Dr. Gibril Adamu Mohammed]] dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asawase a lokacin. A shekara ta 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress na wannan mazaba.<ref name=":4">{{Cite web|last=FM|first=Peace|date=|title=Ghana Election 2008 Results - Asawase Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|last=|first=|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|isbn=|location=Ghana|pages=60}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 3 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Jam'iyyar National Democratic Congress ta samu rinjayen kujeru 113 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 36,557 daga cikin 64,443 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 56.73% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> An zabe shi a kan Dokta Mohammed Abdul-Kabir na New Patriotic Party, Elyasu Mohammed na People's National Convention, Mohammed Bashir Tijani na Jam’iyyar Democratic Freedom Party da Alhaji Baba Musah na Jam’iyyar Convention People’s Party.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Wadannan sun samu kuri'u 27,168, 371, 86 da 261 bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Wannan ya yi daidai da 42.16%, 0.58%, 0.13 da 0.41% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A shekarar 2012, ya sake lashe zaben gama gari na wannan mazaba.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|date=|title=Ghana Election 2012 Results - Asawase Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/|access-date=2020-08-03|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":7">{{Cite book|last=|first=|title=Elections 2012|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2012|isbn=|location=Ghana|pages=134}}</ref> An zabe shi da kuri'u 43,917 daga cikin 77,034 da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wannan yayi daidai da 57.01% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> An zabe shi a kan Nana Okyere-Tawiah Antwi na New Patriotic Party, Jerry Joseph Quayson na Jam’iyyar Progressive People’s Party, Abdulai Umaru na People's National Convention, Elias Mohammed na Jam’iyyar Convention People’s Party, Yakubu Adams Zakaria na National Democratic Party da Alhassan Abdul Majeed dan takara mai zaman kansa.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun samu kuri'u 31,013, 458, 267, 251, 182 da 946 bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun yi daidai da 40.26%, 0.59%, 0.35%, 0.33%, 0.24% and 1.23% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Mutaka ya ci gaba da rike kujerar dan majalisa a babban zaben shekarar 2020 domin wakilci a majalisa ta 8 ta jamhuriya ta hudu. Ya samu kuri'u 51,659 yayin da dan takarar majalisar dokokin kasar NPP ya samu kuri'u 31,256.<ref>https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/</ref> == Rigingimu == A yayin babban zaben shekarar 2020, an ce Muntaka ya bai wa ‘yarsa ‘yar shekara 6 damar kada kuri’a a madadinsa, lamarin da ya jawo cece-ku-ce saboda dokokin zaben Ghana sun ba wa mutane sama da shekaru 18 damar shiga zabe.<ref>{{Cite web|date=2020-12-07|title=Why I allowed my 6-year-old daughter to thumbprint my ballot – Muntaka Mubarak explains|url=https://www.pulse.com.gh/news/local/election-2020-why-muntaka-mubarak-allowed-his-6-year-old-daughter-to-thumbprint-his/n4dx7sp|access-date=2021-01-09|website=Pulse Ghana|language=en-US}}</ref> Shugaban kasar [[John Atta Mills]] ne ya bukace shi da ya ci gaba da hutu yayin da ake binciken zargin cin hanci da rashawa da ake yi masa. Sai dai ya yi murabus daga gwamnati bayan amincewar da shugaba Mills ya yi na binciken kwamitin binciken.<ref name="ghanaweb.com" /> A watan Janairun 2021, ya yi zargin cewa wani alkalin kotun koli ya bayar da tursasa wata ‘yar majalisar wakilai ta NDC a kokarin lallashin ta ta kada kuri’a ga [[Aaron Mike Oquaye|Mike Oquaye]] a lokacin zaben shugaban majalisar. Lauyoyin sun yi Allah wadai da shi, inda suka bukaci ya bayar da shaida.<ref>{{Cite web|date=2021-01-14|title=Pressure Mounts On Muntaka For Bribe Evidence|url=https://dailyguidenetwork.com/pressure-mounts-on-muntaka-for-bribe-evidence/|access-date=2022-02-16|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Muntaka yayi aure da ‘ya’ya biyar(5).<ref name=":0" /> Shi Musulmi ne.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] nhyi8o6koi2lrx0qc3ssqd7utcc53cb Alina Panova (fim) 0 29727 163720 137925 2022-08-04T12:19:14Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Alina Panova''' (cikakken suna '''Alina Panova-Marasovich''', haifaffiyar '''Alina Vaksman''' a [[Kiev]], [[Ukraniya|Ukraine]] ) ɗan fim ne na Ukrainian-Amurka, kumamai tsara kayan ado da mumbari.<ref>"Alina Panova". ''BFI''.</ref> == Tarihin Rayuwa == An haifi Panova a Kiev, Ukraine, a 1961. Ta yi karatun fasaha a makarantar fasaha ta [[Shevchenko State Art School]] dake KIEV, da Cooper Union a birnin New York, bayan danginta sun yi hijira zuwa Amurka a 1979. == Sana'a == A shekara ta 2006, Panova ta fito a fim ɗinta na farko, ''ORANGELOVE'' (wanda Alan Badoyev ya jagoranci kuma tare da Aleksei Chadov da Olga Makeyeva). An fara fim ɗin a Cannes Film Festival . == Fina-finai == * ''Zamanin rashin laifi'' (1993) * ''Adams Family Values'' (1993) * ''Bayanan kula Daga Ƙarƙashin Ƙasa'' (1995) * ''Dunston Checks In'' (1996) * ''Naked Man'' (1998) * ''Bakin'' (2000) * ''Rayuwar Jima'i'' (2005) * ''Tsaye Har yanzu'' (2005) * ''Orangelove'' (2007) == Iyali == Panova ta auri Croatian mawaki Zeljko Marasovich . Tana zaune a Los Angeles, California. == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.alinapanova.com/ Alina Panova Official Site] * [http://www.orangelovethemovie.com/ Soyayyar Orange - Fim] * {{IMDb name|0659718}} == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haihuwar 1961]] [[Category:Yahudawan Ukraine]] [[Category:Jaruman fim daga Kyiv]] 5nn679shi1ofx2s36npocjslml54rqw 163721 163720 2022-08-04T12:19:36Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Alina Panova''' (cikakken suna '''Alina Panova-Marasovich''', haifaffiyar '''Alina Vaksman''' a [[Kiev]], [[Ukraniya|Ukraine]] ) ɗan fim ne na Ukrainian-Amurka, kuma mai tsara kayan ado da mumbari.<ref>"Alina Panova". ''BFI''.</ref> == Tarihin Rayuwa == An haifi Panova a Kiev, Ukraine, a 1961. Ta yi karatun fasaha a makarantar fasaha ta [[Shevchenko State Art School]] dake KIEV, da Cooper Union a birnin New York, bayan danginta sun yi hijira zuwa Amurka a 1979. == Sana'a == A shekara ta 2006, Panova ta fito a fim ɗinta na farko, ''ORANGELOVE'' (wanda Alan Badoyev ya jagoranci kuma tare da Aleksei Chadov da Olga Makeyeva). An fara fim ɗin a Cannes Film Festival . == Fina-finai == * ''Zamanin rashin laifi'' (1993) * ''Adams Family Values'' (1993) * ''Bayanan kula Daga Ƙarƙashin Ƙasa'' (1995) * ''Dunston Checks In'' (1996) * ''Naked Man'' (1998) * ''Bakin'' (2000) * ''Rayuwar Jima'i'' (2005) * ''Tsaye Har yanzu'' (2005) * ''Orangelove'' (2007) == Iyali == Panova ta auri Croatian mawaki Zeljko Marasovich . Tana zaune a Los Angeles, California. == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://www.alinapanova.com/ Alina Panova Official Site] * [http://www.orangelovethemovie.com/ Soyayyar Orange - Fim] * {{IMDb name|0659718}} == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haihuwar 1961]] [[Category:Yahudawan Ukraine]] [[Category:Jaruman fim daga Kyiv]] l867dmsz5ou2f5fymxejrzrqadm09mk Alexey Retinsky 0 30025 163705 139101 2022-08-04T11:59:55Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description is different from Wikidata]] [[Category:Articles with hCards]] [[Category:Infobox musical artist with missing or invalid Background field| ]] '''Alexey Retinsky''' ( ukr . Oleksii Retynski) (an haife shi ranar 14 ga watan Nuwamba, 1986) a Simferopol, Crimea. Shi mawaƙi ne ɗan ƙasar Austriya kuma ɗan asalin Russia-Ukraine. == Tarihin Rayuwa == An haife shi daga dangin mawaƙa a Simferopol, abubuwan da suka faru na kiɗa na Retinsky na farko sun ƙunshi kayan aikin iska. Ya sauke karatu a Makarantar Waka, inda ya kware a fannin obo, saxophone da kaho. A layi daya, ya fara nazarin abun da ke ciki. Daga baya ya karanci abun da ke ciki da na'urar electroacoustic a Kwalejin Kiɗa na Kiev da kuma Jami'ar Fasaha ta Zurich ( Zürcher Hochschule der Künste ). An kammala karatunsa na PhD a Jami'ar Kiɗa da Yin Arts a Graz ta Beat Furrer. Tun 2014, ya rayu kuma ya yi aiki a Vienna.<ref>Donemus publishing house".</ref> == Ci gaban waƙa == Retinsky's oeuvre yana da fadi; shi ne ya ƙirƙiri salon Waƙa na symphonic, chamber da waƙoƙin lantarki, da kiɗa don wasan kwaikwayo, shigarwa da fasaha na wasan kwaikwayo. Ayyukan kiɗansa da ayyuka daban-daban an yi su a gidan wasan kwaikwayo na Mariinsky, <ref>[https://web.archive.org/web/20160427104601/http://www.mariinsky.ru/en/playbill/playbill/2014/12/25/3_2000/ |title= Scarlatti, Messiaen, Musorgsky, Retinsky]</ref> National Philarmonic of Ukraine, Museums Quartier a Vienna, Museum Joaneum Graz, <ref>[https://web.archive.org/web/20171201043733/https://www.museum-joanneum.at/en/kunst-im-oeffentlichen-raum-steiermark/projects/temporary-projects/events/event/4005/siegrun-appelt-2 |title= kunst-im-oeffentlichen-raum-steiermark]</ref> Dresdner Zwinger, <ref>[https://web.archive.org/web/20171201032546/https://www.sachsen-fernsehen.de/besonderes-schauspiel-im-zwinger-steht-die-zeit-still-411723/ |title= BESONDERES SCHAUSPIEL – IM ZWINGER STEHT DIE ZEIT STILL]</ref> Gaudeamus Muziekweek (NL), ta Festivals CIME / ICEM Denton (Amurka), MDR Muisiksommer Eisenach da sauran su. Dangane da ɗakin studio ''Idee und Klang'', ya ƙirƙiri kiɗan electroacoustic don gidan kayan tarihi na Switzerland a Zurich, Gidan Tarihi na Yakin Imperial a London, Cibiyar Sarki Abdulaziz don Al'adun Duniya a Saudi Arabiya. Baya ga aikinsa na rera sauti da waƙa, Rentisky yana zane kuma yana ɗaukar hoto na fim. == Wasu ayyuka == === Kiɗa don Orchestra === * "Ultima Thule" (Lat.: Last Island) don kirtani 23, kuge da karrarawa (2009) * Symphony "De profundis" don manyan mawakan symphonic (2009-2010) === Kiɗa na ɗaki da tarin kiɗan === * Trio don violin, cello da piano (2007) * "Lament" don violin da piano (2008) * "Subito" don sarewa da piano (2008) * "Shades of white" na biyu cellos da piano (2010) * "Dreams of the bird" don violin da piano (2010-2011) * Zauren Quartet "C-Dur" na violin biyu, viola da cello (2011) * "Punctum Nulla" (Lat .: Ma'anar rashin dawowa) tef ɗin tashar takwas (2012) * "Sleeping Music" tef ɗin sitiriyo (2012-2013) * "... and the path was wide" don piano (2012-2013) * "The world Without Me" Shigar Audiovisual (2013) * "Hamlet_Babilon" kiɗan na bazata don muryoyin jama'a-mata 3, cellos biyu, sarewa da tef ɗin sitiriyo (2013) * Shigar Hamlet. Sitiriyo tef (2013) * "Two birds and one sky" don violin biyu (2014) == Manazarta == <references /> == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://retinsky.com/ Gidan yanar gizon hukuma] * [https://webshop.donemus.nl/action/front/search?order=name&name=%22Retinsky%2C+Alexey%22 Donemus Buga gidan kiɗan gargajiya na zamani] * [https://soundcloud.com/alexey-retinsky Kiɗa akan Soundcloud] * [https://vimeo.com/alexeyretinsky Vimeo] {{Authority control}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haihuwa 1986]] [[Category:Mawaƙan Russia]] [[Category:Mutane daga Australia]] pv6x88qz1nszts7a4wjwxngppfalsjr Alice Nkom 0 30737 163716 142191 2022-08-04T12:10:12Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Alice Nkom''' (an haife ta a watan Janairu 14, 1945) [[lauya]] ce ƴan ƙasar [[Kamaru]], wacce ta shahara saboda fafutukar da take yi na hukunta [[Jima'in jinsi|luwadi]] da madigo a Kamaru. Ta yi karatun doka a [[Toulouse]] kuma ta kasance lauya a Douala<ref>BIO Speakers Human Rights Conference Antwerp, 2013</ref> tun 1969. Tana da shekaru 24, ita ce bakar fata ta farko da ta fara jin Faransanci da aka kira zuwa Bar a Kamaru. ==Aiki== Ayyukanta sun haɗa da tsaro a yanayi daban-daban, ciki har da matasa waɗanda rikicin 'yan sanda ya rutsa da su, amma ta zama sananne sosai don kare mutanen da ake zargi da luwadi (wanda aka yi wa laifi a Kamaru). A cikin 2003 ta kafa ADEFHO: Ƙungiyar Kare Luwadi. Domin nasarorin da ta samu a yakin da ake yi da "masu kishin luwadi", an jera ta lamba biyu a cikin "The Eight Most Fascinating Africans of 2012" na ''New Yorker''. Shahararriyar shari'ar Nkom ita ce a shekarar 2005 lokacin da ta kare wasu gungun maza da aka kama a wani samame da aka kai a wata mashaya 'yan luwadi a babban birnin Kamaru. Mutanen sun kasance a gidan yari na tsawon shekara guda amma a shekara ta 2006 kungiyar aiki ta Majalisar Dinkin Duniya kan tsare mutane ba bisa ka'ida ba ta yi nazari kan lamarin tare da sukar kasar Kamaru da kama mutanen saboda jima'i. Kazalika Majalisar Dinkin Duniya ta bayyana laifukan da suka shafi jima'i a cikin kundin laifuffuka na Kamaru a matsayin keta dokokin kare hakkin bil'adama na duniya. ===Barazana=== A watan Janairun 2011, wakilin ma'aikatar sadarwa ta Kamaru ya yi mata barazanar kama ta bayan kungiyar Tarayyar Turai ta ba ADEFHO tallafin Yuro 300,000.<ref name="Advocate" /> Daga baya waccan shekarar, ta wakilci Jean-Claude Roger Mbede, wani mutum da aka daure shekaru uku saboda "luwadi da yunƙurin luwadi" biyo bayan jerin saƙonnin SMS zuwa ga wani wanda ya san shi, kuma wanda [[Amnesty International]] ta kira shi fursuna na lamiri. ===Taro=== A cikin 2006 da 2013, ta kasance mai magana mai mahimmanci a taron 'yancin ɗan adam wanda ya faru tare da OutGames, a [[Montréal|Montréal, Kanada]] da Antwerp, Belgium, bi da bi.<ref>BIO Speakers at the Human Rights Conference in Antwerp, 2013</ref> A cikin Maris 2014, an ba Alice Nkom da "7 Menschenrechtspreis" (Kyautar Kare Hakkokin Dan Adam ta bakwai) ta sashen Jamus na Amnesty International. == Manazarta == {{Reflist}} oeht3ywj48tnzyg5n06na3fj82vpift 163718 163716 2022-08-04T12:14:50Z BnHamid 12586 /* Aiki */ wikitext text/x-wiki '''Alice Nkom''' (an haife ta a watan Janairu 14, 1945) [[lauya]] ce ƴan ƙasar [[Kamaru]], wacce ta shahara saboda fafutukar da take yi na hukunta [[Jima'in jinsi|luwadi]] da madigo a Kamaru. Ta yi karatun doka a [[Toulouse]] kuma ta kasance lauya a Douala<ref>BIO Speakers Human Rights Conference Antwerp, 2013</ref> tun 1969. Tana da shekaru 24, ita ce bakar fata ta farko da ta fara jin Faransanci da aka kira zuwa Bar a Kamaru. ==Aiki== Ayyukanta sun haɗa da tsaro a yanayi daban-daban, ciki har da matasa waɗanda rikicin 'yan sanda ya rutsa da su, amma ta zama sananne sosai don kare mutanen da ake zargi da luwadi (wanda aka yi wa laifi a Kamaru). A cikin 2003 ta kafa ADEFHO: Ƙungiyar Kare Luwadi. Domin nasarorin da ta samu a yakin da ake yi da "masu kishin luwadi", an jera ta lamba biyu a cikin "The Eight Most Fascinating Africans of 2012" na ''New Yorker''. ===Shari'ar 2005=== Shahararriyar shari'ar Nkom ita ce a shekarar 2005 lokacin da ta kare wasu gungun maza da aka kama a wani samame da aka kai a wata mashaya 'yan luwadi a babban birnin Kamaru. Mutanen sun kasance a gidan yari na tsawon shekara guda amma a shekara ta 2006 kungiyar aiki ta Majalisar Dinkin Duniya kan tsare mutane ba bisa ka'ida ba ta yi nazari kan lamarin tare da sukar kasar Kamaru da kama mutanen saboda jima'i. Kazalika Majalisar Dinkin Duniya ta bayyana laifukan da suka shafi jima'i a cikin kundin laifuffuka na Kamaru a matsayin keta dokokin kare hakkin bil'adama na duniya. ===Barazana=== A watan Janairun 2011, wakilin ma'aikatar sadarwa ta Kamaru ya yi mata barazanar kama ta bayan kungiyar Tarayyar Turai ta ba ADEFHO tallafin Yuro 300,000.<ref name="Advocate" /> Daga baya waccan shekarar, ta wakilci Jean-Claude Roger Mbede, wani mutum da aka daure shekaru uku saboda "luwadi da yunƙurin luwadi" biyo bayan jerin saƙonnin SMS zuwa ga wani wanda ya san shi, kuma wanda [[Amnesty International]] ta kira shi fursuna na lamiri. ===Taro=== A cikin 2006 da 2013, ta kasance mai magana mai mahimmanci a taron 'yancin ɗan adam wanda ya faru tare da OutGames, a [[Montréal|Montréal, Kanada]] da Antwerp, Belgium, bi da bi.<ref>BIO Speakers at the Human Rights Conference in Antwerp, 2013</ref> A cikin Maris 2014, an ba Alice Nkom da "7 Menschenrechtspreis" (Kyautar Kare Hakkokin Dan Adam ta bakwai) ta sashen Jamus na Amnesty International. == Manazarta == {{Reflist}} jcogah693qu3cw1nbp8fbzy50v8bveq Masu Hijirar Muhalli 0 31328 163843 145945 2022-08-04T22:45:50Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Refugee_shelters_in_the_Dadaab_camp,_northern_Kenya,_July_2011_(5961213058).jpg|thumb| Matsuguni a [[Kenya]] ga waɗanda fari na Kahon Afirka na shekara ta 2011 ya raba da muhallansu]] '''Masu Hijirar muhalli''' mutane ne waɗanda aka tilasta wa barin yankunansu saboda sauye-sauye na kwatsam ko na dogon lokaci ga muhallinsu ko yanki. Waɗannan canje-canjen suna yin illa ga jin daɗinsu ko rayuwarsu, kuma sun haɗa da haɓakar fari, kwararowar hamada, [[Tashin matakin teku|hawan teku]], da rushewar yanayin yanayi na yanayi (kamar damina).<ref>Boano, C., Zetter, R., and Morris, T., (2008). [http://202.4.186.52:8080/jspui/bitstream/123456789/9716/1/20071220_Environmentally_Displaced_People.pdf Environmentally Displaced People: Understanding the linkages between environmental change, livelihoods and forced migration], [[Refugee Studies Centre]] Policy Brief No.1 (RSC: Oxford), pg.4</ref> Ko da yake babu wani iri ɗaya, bayyanannen ma'anar ƙaura na muhalli, ra'ayin yana samun kulawa yayin da masu tsara manufofi da masana kimiyyar muhalli da zamantakewa ke ƙoƙarin fahimtar yiwuwar tasirin zamantakewa na sauyin yanayi da sauran lalacewar muhalli, irin wannan [[Gandun daji|saran gandun daji]] ko wuce gona da iri . Ana amfani da "Mai hijira na muhalli" da " mai hijirar yanayi " (ko "'yan gudun hijirar yanayi") da ɗan musanya tare da kewayon kalmomi iri ɗaya, kamar == Ma'anar da ra'ayi == akasarin mutanen da ke tserewa matsalolin muhalli suna ƙaura ta ɗan gajeren lokaci, galibi na ɗan lokaci. Bugu da ƙari, [['Yan gudun hijira|ƴan gudun hijirar]] ba sa barin gidajensu saboda tsoron za a tsananta musu, ko kuma saboda "tashin hankali ko abubuwan da ke damun jama'a sosai." <ref>[http://www.unhcr.org/46f7c0ee2.pdf unhcr.org page 19]</ref> Ko da yake an faɗaɗa ma'anar wane ɗan gudun hijira ne tun farkon ma'anarsa ta ƙasa da ƙasa da doka a cikin 1951 mutanen da aka tilastawa yin hijira saboda sauyin muhalli har yanzu ba a ba su kariya irin ta ƴan gudun hijirar ba. <ref>Hartley, Lindsey. ( 16 February 2012). ''[http://www.stimson.org/spotlight/treading-water-climate-change-the-maldives-and-de-territorialization/ Treading Water: Climate Change, the Maldives, and De-territorialization] {{Webarchive}}''. Stimson Centre. Retrieved 25 April 2012.</ref> Kalmar "ƴan gudun hijirar muhalli" Lester Brown ne ya fara gabatar da ita a cikin 1976. <ref>Brown, L., Mcgrath, P., and Stokes, B., (1976). twenty two dimensions of the population problem, Worldwatch Paper 5, Washington DC: [[Worldwatch Institute]]</ref> Hukumar Kula da Hijira ta Duniya (IOM) ta ba da shawarar ma'anar mai zuwa ga masu ƙaura: <blockquote>“Masu hijira na muhalli mutane ne ko ƙungiyoyin mutane waɗanda, saboda dalilai masu ƙarfi na canje-canje kwatsam ko ci gaba a muhallin da ke yin illa ga rayuwarsu ko yanayin rayuwa, dole ne su bar gidajensu na yau da kullun, ko zaɓi yin hakan na ɗan lokaci ko na dindindin. kuma waɗanda suke tafiya ko dai a cikin ƙasar su ko kuma ƙasashen waje."</blockquote>Ƴan ci- rani na yanayi wani yanki ne na baƙin haure na muhalli waɗanda aka tilasta musu yin gudun hijira "saboda sauye-sauye kwatsam ko sannu a hankali a yanayin yanayin da ke da alaka da akalla daya daga cikin tasirin [[Canjin yanayi|sauyin yanayi]] guda uku: [[Tashin matakin teku|hawan teku]], matsanancin yanayi, da fari da karancin ruwa. ." <ref>Global Governance Project. (2012). [http://www.glogov.org/?pageid=80 Forum on Climate Refugees]. Retrieved on 5 May 2012.</ref> == Nau'uka == Hukumar kula da ƙaura ta ƙasa da ƙasa ta ba da shawarar nau'ikan ƙauran muhalli iri uku: * ''Baƙi na gaggawa na muhalli'' : mutanen da ke gudun hijira na ɗan lokaci saboda bala'in muhalli ko yanayin muhalli kwatsam. (Misali: wani da aka tilasta masa barin saboda guguwa, tsunami, girgizar kasa, da sauransu. ) * ''Muhalli na tilastawa ƙaura'' : mutanen da dole ne su tashi saboda taɓarɓarewar yanayin muhalli. (Misali: wani da aka tilasta masa barin saboda sannu a hankali tabarbarewar muhallinsu kamar sare itatuwa, [[Gandun daji|lalacewar]] gabar teku, da sauransu. Ƙauyen Satabhaya a gundumar Kendrapara na Odisha a Indiya shine "daya daga cikin wadanda suka fi fama da zaizayar gabar teku da ruwa saboda hauhawar matakan teku". Mutanen ƙauyen sun yi asarar gidajensu saboda tekun da ke mamayewa da kuma filayen noma da suke da shi ta hanyar shigar gishiri, kuma an tilasta musu yin hijira zuwa wani wuri. A Nepal, an ba da rahoton ƙauyuka da yawa na ƙaura daga yankunan Sivalik Hills / Chure saboda ƙarancin ruwa. Hakazalika, a gabashin tsaunukan Nepal gidaje 10 a Chainpur, Sankhuwasabha, gidaje 25 a Dharmadevi da kuma gidaje 10 a Panchkhapan an tilasta musu yin ƙaura saboda rikicin ruwa a yankunansu. * ''Baƙi masu raɗaɗin'' mahalli kuma aka sani da ''ƙaurawar tattalin arziƙin muhalli'' : mutanen da suka zaɓi ficewa don guje wa yiwuwar matsalolin nan gaba. (Misali: wanda ya fita saboda raguwar amfanin amfanin gona da hamada ke haifarwa. Wani bincike da aka gudanar tsakanin shekarar 2014 zuwa 2018 ya nuna cewa wani kaso mai yawa na al'ummar yankin Volta na Afirka, Ganges Brahmaputra Meghna delta a Bangladesh da Indiya, da Mahanadi delta a Indiya sun bayyana dalilan tattalin arziki a matsayin sanadin hijirarsu kuma kashi 2.8 ne kawai. kawo dalilan muhalli. Amma kashi ɗaya bisa uku na gidaje masu ƙaura sun fahimci ƙaƙƙarfan fuskantar haɗurran muhalli da ɓangarorin ɓangarorin da ke da alaƙa da abubuwan muhalli da ƙarin rashin tsaro. Wannan yana nuna yadda muhalli ke yin tasiri na kusanci ga ƙaura. ) Sauran malamai sun ba da shawarar wasu nau'ikan ƙaura da suka haɗa da: * Masu ƙauran muhalli masu matsi - jinkirin farawa Irin wannan nau'in ƙaura yana gudun hijira daga muhallinsu lokacin da aka annabta wani abin da ya faru kafin lokacin da zai zama wajibi ga mazauna su tashi. Irin waɗannan abubuwan na iya zama kwararowar hamada ko kuma tsawan lokaci na fari, inda al’ummar yankin ba sa iya kula da noma ko farauta don samar da yanayi mai kyau. * ''Mahimman ƙaura na muhalli'' – farawa a hankali Waɗannan baƙin haure ne da aka “ƙaura” ko kuma za a “ƙaura” daga gidajensu saboda abubuwan muhalli da suka wuce ikonsu. * ''Baƙi na ɗan lokaci na muhalli - ɗan gajeren lokaci, farawa kwatsam'' - Wannan ya haɗa da baƙin haure masu fama da wani lamari guda ɗaya (watau Hurricane Katrina ). Wannan ba ya zuwa a ce matsayinsu na wucin gadi bai kai na wani ba, a’a yana nufin za su iya komawa inda suka gudu (ko da yake ba a so a yi hakan) idan aka yi la’akari da haka. suna iya sake gina abin da ya karye, kuma su ci gaba da kula da irin rayuwar da ta kasance kafin bala'in yanayi. Irin wannan baƙin hauren yana gudun hijira daga jiharsu ta asali lokacin da yanayinsu ya canza cikin sauri. Suna gudun hijira lokacin da bala'i suka faru, kamar tsunami, guguwa, guguwa, da sauran bala'o'i. == Ƙididdigar duniya == [[File:Natural_disasters_caused_by_climate_change.png|right|thumb| Taswirar da ke nuna inda bala'o'in yanayi ke haifarwa/masu tsanani ta [[Canjin yanayi|ɗumamar yanayi]] na iya faruwa, don haka inda za a ƙirƙiri ƴan gudun hijirar muhalli ]] An yi yunƙuri da dama a cikin shekarun da suka gabata don ƙididdige ƙaura da [['Yan gudun hijira|ƴan gudun hijirar]] muhalli. An ambaci Jodi Jacobson (1988) a matsayin mai bincike na farko da ya ƙididdige batun, inda ya bayyana cewa an riga an sami 'Yan gudun hijirar muhalli har miliyan 10. Da take zana 'yanayi mafi muni' game da hawan teku, ta yi jayayya cewa kowane nau'i na 'Yan gudun hijirar muhalli' zai ninka sau shida kamar 'yan gudun hijirar siyasa. <ref>Jacobson, J.L. (1988). [https://www.popline.org/node/360665 Environmental Refugees: a Yardstick of Habitability], Worldwatch paper 86, Worldwatch Institute, Washington DC, page 38</ref> A shekara ta 1989, Mustafa Tolba, Babban Darakta na UNEP, yana iƙirarin cewa 'mutane miliyan 50 za su iya zama 'yan gudun hijirar muhalli' idan duniya ba ta yi aiki don tallafawa ci gaba mai dorewa ba . <ref>[[Mostafa Kamal Tolba|Tolba, M. K.]] (1989). Our biological heritage under siege. Bioscience 39, 725–728, page 25</ref> A cikin tsakiyar shekaru 1990, masanin muhalli na Birtaniya, Norman Myers, ya zama babban mashawarcin wannan makaranta na 'maximalist' (Suhrke 1993), yana mai lura da cewa "'yan gudun hijirar muhalli za su zama mafi girma na 'yan gudun hijirar ba da gangan ba". Bugu da kari, ya bayyana cewa akwai 'yan gudun hijirar muhalli miliyan 25 a tsakiyar shekarun 1990, yana mai kara da'awar cewa wannan adadi zai iya ninka nan da shekarar 2010, tare da babban iyaka na miliyan 200 nan da 2050 (Myers 1997). <ref>Myers, N. (1997). 'Environmental Refugees', Population and Environment 19(2): 167–82</ref> Myers ya bayar da hujjar cewa, abubuwan da ke haifar da kaura daga muhallin za su hada da kwararowar hamada, rashin ruwa, gishirin filayen da ake noma ruwa da kuma naƙasar halittu. Ya kuma yi hasashen cewa gudun hijira zai kai 30m a China, 30m a Indiya, 15m a Bangladesh, 14m a Masar, 10m a wasu yankunan delta da yankunan bakin teku, 1m a jahohin tsibirai, kuma tare da mutanen da suka rasa matsugunan noma zai kai miliyan 50 nan da 2050 Kwanan nan, Myers ya ba da shawarar cewa adadin nan da 2050 zai iya kaiwa miliyan 250. <ref name="Christian Aid 2007">Christian Aid (2007). ‘[https://www.christianaid.org.uk/sites/default/files/2017-08/human-tide-the-real-migration-crisis-may-2007.pdf Human Tide: The Real Migration Crisis]’ (CA: London), page 6</ref> Norman Myers shi ne mai binciken da aka fi ambata a wannan fanni, wanda ya gano cewa 25 masu hijirar muhalli sun wanzu a cikin 1995 a cikin aikinsa (Myers & Kent 1995), wanda ya zana sama da 1000 kafofin. <ref>Friends of the Earth, A Citizen's Guide to Climate Refugees, Fact Sheet Four: Predictions of Climate Refugees to 2050</ref> Duk da haka, Vikram Kolmannskog ya bayyana cewa aikin Myers za a iya 'suka don rashin daidaituwa, ba zai yiwu a duba ba kuma ya kasa yin la'akari da dama don daidaitawa' (2008: 9). <ref>Kolmannskog, V (2008). Future Floods of Refugees, ([[Norwegian Refugee Council]]: Oslo)</ref> Bugu da ƙari kuma, Myers da kansa ya yarda cewa alkalummansa sun dogara ne akan 'haɓakar jaruntaka' (Brown 2008: 12). <ref name="iom.int">Brown, O (2008). 'Migration and Climate Change', [[International Organization for Migration|IOM]] Migration Research Series, paper no.31, www.iom.int</ref> Gabaɗaya, Black ya yi jayayya cewa akwai 'ƙananan shaidun kimiyya masu ban mamaki' da ke nuna cewa duniya tana 'cika da ƴan gudun hijirar muhalli' (1998: 23). <ref>Black, R. (1998). Refugees, Environment and Development, Harlow: Longman</ref> == Al'umma da al'adu == === Shahararrun al'adu === Tunanin 'baƙi na muhalli' ya kasance wani ɓangare na shahararrun al'adu aƙalla tun inabi na fushi wani labari na 1939 na John Steinbeck . === Tattara fina-finan === * ''Eco Migrants: Case of Bhola Island'' (2013), fim ɗin shirin da Susan Stein ya jagoranta. Starring Katherine Jacobsen, Nancy Schneider, Bogumil Terminski * ''<nowiki/>'Yan gudun hijira na Blue Planet'' (2006), fim ɗin gaskiya wanda Hélène Choquette & Jean-Philippe Duval suka jagoranta. * ''Fim ɗin gaskiya na ƙasa tsakanin'' (2014) wanda David Fedele ya jagoranta. == Manazarta == {{reflist}} == Ci gaba da karatu == * Bogumil Terminski, Matsugunan da ''Muhalli ya jawo.'' ''Tsarin Ka'idoji da Kalubale na Yanzu'', CEDEM, Jami'ar Liège, 2012. * <bdi><cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFWestra2009">[[Special:BookSources/9781849770088|9781849770088]]</cite></bdi> == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://wrmcouncil.org/projects/solutions-for-the-global-governance-of-climate-displacement/ Majalisar 'Yan Gudun Hijira ta Duniya (2021) 'Mafita don Gudanar da Gudun Hijira na Duniya'] * {{Commons category-inline|Environmental migrants}}</img> [[Category:Muhalli]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 0g79l7yytvbu75mxsmem0w92xnu256k Alkali Jajere 0 31735 163723 147963 2022-08-04T12:23:18Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Alkali Abdulkadir Jajere''' (an haife shi a ranar 15 ga Oktoba 1964) ɗan jarida ne ɗan [[Ɗan Nijeriya|Najeriya]] ya zama ɗan siyasa wanda aka zabe shi a Majalisar Dattawa mai wakiltar Yobe ta Kudu a [[Yobe|Jihar Yobe]], [[Najeriya]] a zaben kasa na Afrilu 2011. An zabe shi a dandalin jam'iyyar All Nigeria People's Party (ANPP). ==Siyasa == ===Soma siyasa=== Jajere ya shiga harkar siyasa ne a shekarar 2007 inda aka nada shi kwamishinan noma sannan kuma kwamishinan ayyuka a gwamnatin jihar Yobe. A lokacin da yake kwamishinan noma, an kafa gonaki a fadin jihar, inda aka bunƙasa noman abinci da samar da ayyukan yi. Manoma 12,000 ne aka ɗauki aikin noman kan su domin fitar da su a karkashin shirin samar da mai na jihar. An samu nasarar sayo taraktoci 700 tare da ware wa manoma. A watan Yunin 2008 ne ya shiga rikici da gwamnatin tarayya a kan kai da kuma biyan kudin hatsi da aka ware wa jihar. Jajere ya zargi gwamnatin da yin amfani da lokaci wajen kai kayan abinci wajen ɓata sunan gwamnatin jihar ta ANPP, yayin da karamin ministan tarayya ya zargi jihar Yobe da rashin biyan kudin hatsi. A lokacin da yake rike da mukamin kwamishinan ayyuka an kammala tituna kimanin kilomita 700. ===Sanata=== An zabi Jajere a matsayin ɗan takarar Sanatan Yobe ta Kudu a jam’iyyar ANPP. Ya yi alƙawarin samun kuɗaɗe daga [[Abuja]] don gudanar da ayyuka a jihar, don samar da ayyukan yi da magance matsalolin mallakar filaye. A watan Afrilun 2011 an zabe shi da kuri'u 96,645. Wanda ya zo na biyu, Sanata [[Adamu Talba Gwargwar|Adamu Garba Talba]] na [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar]] PDP ya samu kuri’u 79,891. == Manazarta ==   [[Category:Rayayyun mutane]] tbr9rknnw3eis0xjaryjefsziewwts2 Baron Kibamba 0 32219 163790 149890 2022-08-04T15:46:50Z Jidda3711 14843 wikitext text/x-wiki   '''Francoeur Baron De Sylvain Kibamba''' (an haife shi a ranar 23 ga watan Maris shekara ta alif 1998) ɗan wasan [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙwallon ƙafa]] ne na ƙasar Kongo wanda ke taka leda a kulob din Sevilla Atlético na Sipaniya a matsayin mai [[Mai buga baya|tsaron baya]] . == Aikin kulob == An haife shi a Dolisie, ya buga wasan ƙwallon ƙafa a ƙungiyar CARA Brazzaville, AS Otôho da Linense . <ref name="NFT">{{NFT player|id=66378|accessdate=11 October 2018}}</ref> A ranar 25 ga Yuni 2019, Kibamba ya rattaba hannu kan Sevilla FC kuma an sanya shi cikin ajiyar . == Ayyukan kasa da kasa == Kibamba ya buga wasansa na farko na kasa da kasa a Kongo da Senegal a 2017. <ref name="NFT">{{NFT player|accessdate=11 October 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/66378.html "Baron Kibamba"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 October</span> 2018</span>.</cite></ref> == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Baron Kibamba at BDFutbol {{Sevilla Atlético squad}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] peq3lis280ighrk1ga6bfk7v16597el 163791 163790 2022-08-04T15:48:56Z Jidda3711 14843 wikitext text/x-wiki   '''Francoeur Baron De Sylvain Kibamba''' (an haife shi a ranar 23 ga watan Maris shekara ta alif 1998) ɗan wasan [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙwallon ƙafa]] ne na ƙasar Kongo wanda ke taka leda a kulob din Sevilla Atlético na Sipaniya a matsayin mai [[Mai buga baya|tsaron baya]] . == Aikin kulob == An haife shi a Dolisie, ya buga wasan ƙwallon ƙafa a ƙungiyar CARA Brazzaville, AS Otôho da Linense . <ref name="NFT">{{NFT player|id=66378|accessdate=11 October 2018}}</ref> A ranar 25 ga watan Yuni shekarar 2019, Kibamba ya rattaba hannu kan Sevilla FC kuma an sanya shi cikin ajiyar . == Ayyukan kasa da kasa == Kibamba ya buga wasansa na farko na kasa da kasa a Kongo da Senegal a 2017. <ref name="NFT">{{NFT player|accessdate=11 October 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/66378.html "Baron Kibamba"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 October</span> 2018</span>.</cite></ref> == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * Baron Kibamba at BDFutbol {{Sevilla Atlético squad}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 5g12ywgit162fwh0314lnf1vc1rzwvn Alidu Seidu 0 32634 163719 156564 2022-08-04T12:17:05Z BnHamid 12586 /* Sana'ar sana'a */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Alidu Seidu''' (an haife shi ranar 4 ga watan Yuni na shekarar 2000) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ne ɗan ƙasar Ghana wanda ke taka leda a matsayin mai [[Mai buga baya|tsaron baya]] ga kulob ɗin Ligue 1 Clermont . ==Aikin club== A ranar 1 ga watan uni na shekarar 2019, Alidu Seidu ya shiga Clermont Foot daga Kwalejin JMG. Ya fara buga wasansa na farko tare da Clermont a wasan da suka tashi 1–1 Ligue 2 da Toulouse FC a ranar 19 ga watan Satumba 2020. == Manazarta == == Hanyoyin haɗi na waje == {{DEFAULTSORT:Seidu, Alidu}} [[Category:Rayayyun mutane]] 0nldg1smh5qh8j4uhfeep7dxfh230vv Allan Kyambadde 0 32750 163732 159118 2022-08-04T12:41:32Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Allan Kyambadde''' (an haife shi ranar 15 ga watan Janairu 1996) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]ne.<ref>[[Allan Kyambadde]] at National-Football-Teams.com</ref> ɗan ƙasar Uganda, wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya ga El Gouna a gasar Premier ta Masar.<ref>Micho Names [[Uganda]] Final Team For CHAN 2014" . kawowo.com. Archived from the original on 11 February 2014. Retrieved 18 August 2018.</ref> == Aikin kulob/ƙungiya == A watan Agustan 2019, Kyambadde ya koma kungiyar El Gouna FC ta gasar Premier ta Masar daga Kampala Capital City Authority FC.<ref>Isabirye, David (11 August 2019). "[[Uganda]] Cranes player [[Allan Kyambadde]] officially unveiled at El Gouna". Kawowo. Retrieved 12 August 2019.</ref><ref>McBride, Luke (8 August 2019). "El Gouna sign [[Uganda]] star [[Allan Kyambadde]]". KingFut. Retrieved 12 August 2019.</ref> == Ayyukan kasa == A cikin watan Janairun 2014, koci Milutin Sedrojevic, ya gayyaci Kyambadde ya kasance cikin tawagar 'yan wasan Uganda na gasar cin kofin kasashen Afirka na 2014.<ref>"[[Uganda]] makes changes in squad for 2014 Africa Nations Championship". xinhuanet.com. Retrieved 11 February 2014.</ref><ref>[[Uganda]] Cranes Regroup For CHAN 2014 Preparations". kawowo.com. Archived from the original on 11 February 2014. Retrieved 11 February 2014.</ref> Tawagar ta zo ta uku a matakin rukuni na gasar bayan ta doke [[Burkina Faso]], ta yi kunnen doki da [[Zimbabwe]] da kuma rashin nasara a hannun [[Morocco]].<ref>[[Zimbabwe]] vs [[Uganda]] Preview". goal.com/. Retrieved 11 February 2014.</ref><ref>[[Uganda]]'s impressive CHAN start". espnfc.com. Retrieved 11 February 2014.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == {{Updated|matches played on 12 August 2019}}<ref name="nft">{{NFT|54415}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Fitowa da burin tawagar ƙasa da shekara ! Tawagar kasa ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="6" | Uganda | 2014 | 2 | 0 |- | 2015 | 0 | 0 |- | 2016 | 0 | 0 |- | 2017 | 4 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 7 | 0 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 18 ! 0 |} : ''Maki da sakamako ne aka jera adadin kwallayen Uganda na farko, ginshiƙin maki yana nuna ci bayan kowace ƙwallon Kyambadde.'' {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen kasa da kasa da Allan Kyambadde ya ci ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 3 ga Agusta, 2019 | Filin wasa na Phillip Omondi, [[Kampala]], Uganda |</img> Somaliya | align="center" | 2–0 | align="center" | 4–1 | 2020 cancantar shiga gasar cin kofin Afrika |} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] iwh1ehe2micayi7a85zdwcim2vjurvm 163733 163732 2022-08-04T12:43:02Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Allan Kyambadde''' (an haife shi ranar 15 ga watan Janairu 1996) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon kafa ne.<ref>[[Allan Kyambadde]] at National-Football-Teams.com</ref> ɗan ƙasar Uganda, wanda ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya ga El Gouna a gasar Premier ta Masar.<ref>Micho Names [[Uganda]] Final Team For CHAN 2014" . kawowo.com. Archived from the original on 11 February 2014. Retrieved 18 August 2018.</ref> == Aikin kulob/ƙungiya == A watan Agustan 2019, Kyambadde ya koma kungiyar El Gouna FC ta gasar Premier ta Masar daga Kampala Capital City Authority FC.<ref>Isabirye, David (11 August 2019). "[[Uganda]] Cranes player [[Allan Kyambadde]] officially unveiled at El Gouna". Kawowo. Retrieved 12 August 2019.</ref><ref>McBride, Luke (8 August 2019). "El Gouna sign [[Uganda]] star [[Allan Kyambadde]]". KingFut. Retrieved 12 August 2019.</ref> == Ayyukan kasa == A cikin watan Janairun 2014, koci Milutin Sedrojevic, ya gayyaci Kyambadde ya kasance cikin tawagar 'yan wasan Uganda na gasar cin kofin kasashen Afirka na 2014.<ref>"[[Uganda]] makes changes in squad for 2014 Africa Nations Championship". xinhuanet.com. Retrieved 11 February 2014.</ref><ref>[[Uganda]] Cranes Regroup For CHAN 2014 Preparations". kawowo.com. Archived from the original on 11 February 2014. Retrieved 11 February 2014.</ref> Tawagar ta zo ta uku a matakin rukuni na gasar bayan ta doke [[Burkina Faso]], ta yi kunnen doki da [[Zimbabwe]] da kuma rashin nasara a hannun [[Morocco]].<ref>[[Zimbabwe]] vs [[Uganda]] Preview". goal.com/. Retrieved 11 February 2014.</ref><ref>[[Uganda]]'s impressive CHAN start". espnfc.com. Retrieved 11 February 2014.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == {{Updated|matches played on 12 August 2019}}<ref name="nft">{{NFT|54415}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+Fitowa da burin tawagar ƙasa da shekara ! Tawagar kasa ! Shekara ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="6" | Uganda | 2014 | 2 | 0 |- | 2015 | 0 | 0 |- | 2016 | 0 | 0 |- | 2017 | 4 | 0 |- | 2018 | 5 | 0 |- | 2019 | 7 | 0 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 18 ! 0 |} : ''Maki da sakamako ne aka jera adadin kwallayen Uganda na farko, ginshiƙin maki yana nuna ci bayan kowace ƙwallon Kyambadde.'' {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen kasa da kasa da Allan Kyambadde ya ci ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 3 ga Agusta, 2019 | Filin wasa na Phillip Omondi, [[Kampala]], Uganda |</img> Somaliya | align="center" | 2–0 | align="center" | 4–1 | 2020 cancantar shiga gasar cin kofin Afrika |} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 43hajhssdt1pkdmqgqd1zoou4vvghaa User:El-Abdallaah 2 33320 163807 153781 2022-08-04T18:16:12Z El-Abdallaah 17926 wikitext text/x-wiki Student at Federal Kaduna polytechnic,Kaduna state. Writer,Techie, Teacher, professional engineer. Member of Represent Kano students association (NAKSS) Organising sectary of National association of Kano state students. ==Dalili== ===Dalili=== ====Dalili==== gg833o48ovu0t68ts4l8je3amdx4630 Alice Nwosu 0 33589 163717 155148 2022-08-04T12:13:09Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop|sport=Women's [[Sport of athletics|athletics]]|country_code=NGR|medals={{Medal|Competition|[[African Championships in Athletics|African Championships]]}} {{Medal|Silver|[[2006 African Championships in Athletics|2006 Bambous]]|[[2006 African Championships in Athletics – Women's 4 × 400 metres relay|4 × 400 metres relay]]}}}} '''Alice Nwosu''' (an haife ta ranar 24 ga watan Disamba, 1984). `ƴar tseren [[Najeriya]] ce mai ritaya wacce ta kware a tseren mita 400 da 800. ==Aikin Gasa== ===Matsayi=== Ta kare a matsayi na biyar a tseren mita 800 a gasar Afrika ta shekarar 2003, ta samu lambar azurfa a tseren mita 4 × 400 a gasar cin kofin Afrika na shekarar 2006, ta kuma yi gasar mita 400 a gasar cin kofin Afrika ta a shekarar 2006 ba tare da kai wasan karshe ba. ===Kwazonta=== Mafi kyawun lokacinta a gasar shine 53.05 seconds, wanda aka samu a cikin a watan Maris a shekarar 2002 a [[Bamako]]; da mintuna 2:02.79, wanda aka samu a watan Yuli shekara ta 2001 a [[Lagos (birni)|Legas]]. <ref>{{World Athletics|189143}}</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1984]] i56tudtir9q0gz35hm0ahym8ax0gnwf Gwamnatin Tarayyar Najeriya 0 34863 163703 163702 2022-08-04T11:59:29Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa]], [[Shugaban Gwamnati|shugaban gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa . Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugaban kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. Gwamnatin tarayya ce ke da ikon yin doka da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> The Economist Intelligence Unit ya kimanta Najeriya a matsayin " tsararrun tsarin mulki " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] ajhfsyw8zdtuw3jbojwddlp1j3xkzte 163704 163703 2022-08-04T11:59:41Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|shugaban gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa . Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugaban kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. Gwamnatin tarayya ce ke da ikon yin doka da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> The Economist Intelligence Unit ya kimanta Najeriya a matsayin " tsararrun tsarin mulki " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] ds25nj5liewey3hsd8xt5mkrszgqfxd 163707 163704 2022-08-04T12:00:32Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|jagoran gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa. Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugaban kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. Gwamnatin tarayya ce ke da ikon yin doka da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> The Economist Intelligence Unit ya kimanta Najeriya a matsayin " tsararrun tsarin mulki " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 39buaqjw4rqdlpx46kv2kimnvf2eny2 163708 163707 2022-08-04T12:01:21Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|jagoran gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa. Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugabancin kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. Gwamnatin tarayya ce ke da ikon yin doka da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> The Economist Intelligence Unit ya kimanta Najeriya a matsayin " tsararrun tsarin mulki " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] scr4jhb12w21pr1yy2hcfnqltvmfm72 163711 163708 2022-08-04T12:03:53Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|jagoran gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa. Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugabancin kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. 'Yan majalisa na karkshin gwamnatin tarayya da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> The Economist Intelligence Unit ya kimanta Najeriya a matsayin " tsararrun tsarin mulki " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] achzmzqw0mo0dccwlz13i1h9v0664ud 163712 163711 2022-08-04T12:05:22Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|jagoran gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa. Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugabancin kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. 'Yan majalisa na karkshin gwamnatin tarayya da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> "Economist Intelligence Unit" ya kimanta Najeriya a matsayin "[[Democracy Index#Classification%20definitions|hybrid regime]]" " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] l6n5two9anjdh9gu8wygdc7d6jgs6vb 163714 163712 2022-08-04T12:05:57Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki    {{Databox}} Gwamnatin '''tarayyar Najeriya''' tana da rassa guda uku: [[Majalisar Najeriya|'yan majalisu]], zartaswa, da [[Kotun Koli Ta Najeriya|shari'a]], wadanda kundin tsarin mulki ta ba su iko daga Kundin Tsarin Mulkin Najeriya a Majalisa da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] da kotunan tarayya ciki har da [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli]]. Kundin tsarin mulkin kasar ya tanadi rarrabuwa mukamai da daidaito a tsakanin bangarorin guda uku da nufin hana maimaita kura-kuran da gwamnati ta yi a baya.<ref>Tobi, Niki (1981). "Judicial Independence in Nigeria". ''International Law Practitioner''. '''6''': 62.</ref><ref>Herskovits, Jean (1979). "Democracy in Nigeria". ''Foreign Affairs''. '''58''' (2): 314–335. [[Doi (identifier)|doi]]:10.2307/20040417. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0015-7120. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 20040417.</ref> [[Najeriya]] jamhuriya ce ta tarayya, wacce shugaban kasa ke da ikon zartarwa[[Shugaban Nijeriya|.]] Shugaban kasa shi ne [[shugaban kasa|shugaba a kasa]], [[Shugaban Gwamnati|jagoran gwamnati]], kuma shugaban tsarin jam’iyyu da yawa. Siyasar Najeriya tana gudana ne a cikin tsarin tarayya, shugabancin kasa, jamhuriya dimokuradiyya mai wakilci, inda gwamnati ke amfani da ikon zartarwa. 'Yan majalisa na karkshin gwamnatin tarayya da kuma majalisun dokoki guda biyu: majalisar wakilai da ta [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|dattawa]]. A dunkule, majalisun biyu su ne hukumar da ke kafa doka a Najeriya, wadda ake kira majalisar dokokin kasar, wadda ke zaman tantance bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>ago, Lydia Mosiana 11 months. "The Executive Arm of Government | Arms of Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2022-02-20.</ref> "Economist Intelligence Unit" ya kimanta Najeriya a matsayin "[[Democracy Index#Classification%20definitions|hybrid regime]]" " a 2019.<ref name=":0">"SOURCES AND CLASSIFICATION OF NIGERIAN LAW". ''Newswatch Times''. Archived from the original on 2016-02-21. Retrieved 2016-02-23.</ref> Gwamnatin Tarayya, Jihohi, da Kananan Hukumomin Najeriya na da burin yin aiki tare domin gudanar da mulkin kasa da al’ummarta.<ref>"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Najeriya ta zama mamba ja kungiyar Commonwealth ta Burtaniya bayan samun 'yancin kai daga turawan mulkin mallaka a ranar 1 ga watan Oktoba, 1960.<ref name=":14">Hydrant (<nowiki>http://www.hydrant.co.uk</nowiki>) (2013-08-15). "Nigeria". ''The Commonwealth''. Retrieved 2020-11-18.</ref> == Tsarin shari'a == Shari'ar [[Najeriya]] ta ginu ne a kan bin doka, 'yancin kai na bangaren shari'a, da dokokin gama-gari na Birtaniyya (saboda dogon tarihin tasirin mulkin mallaka na Burtaniya ). Doka ta gama gari a tsarin shari'a tana kama da tsarin dokokin gama gari da ake amfani da su a Ingila da Wales da sauran ƙasashen Commonwealth . Tsarin mulki na yanayin doka yana cikin kundin tsarin mulkin Najeriya.<ref>"GUIDE TO NIGERIAN LEGAL INFORMATION - GlobaLex". ''www.nyulawglobal.org''. Retrieved 2021-05-21.</ref> * Dokar Turai, wadda ta samo asali daga mulkin mallaka da Birtaniya; * Doka ta gama gari, cigaban shari'a tun lokacin mulkin mallaka; * Doka ta al'ada, wacce ta samo asali daga al'adun gargajiya da harki; * [[Shari'a|Sharia]], dokar da ake amfani da ita a wasu jihohi a yankin arewacin Najeriya. Akwai reshen shari'a, kuma an ɗaukar [[Kotun Koli Ta Najeriya|Kotun Koli]] a matsayin kolluwar shari'a a Ƙasar. === Doka a matsayin tushen dokokin Najeriya === Hanyoyi biyu na asali na dokokin Najeriya ta hanyar zartarwa sune<ref name=":0" /> (1) Ayyukan majalisar dokokin Biritaniya, waɗanda aka fi sani da ƙa'idodin aikace-aikace na gama-gari kafin samun 'yancin kai.<ref name=":15">Ollennu, N. M. (1961). "The Influence of English Law on West Africa". ''Journal of African Law''. '''5'''(1): 21–35. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S002185530000293X. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 0021-8553. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 745094.</ref> (2) Dokokin cikin gida (wanda ya kunshi dokokin Najeriya daga lokacin mulkin mallaka har zuwa yau). Akwai kuma wasu kafofin da duk da cewa an shigar da su a cikin ka'idojin Najeriya musamman shigo da su cikin tsarin dokokin Najeriya. Ana kiran su da ''criminal and penal codes'' na Najeriya.<ref name=":1">"Nigerian Legal System | Post-Independence Nigerian Government". ''Nigerian Scholars''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin Najeriya a matsayin tushen ka'idoji a Najeriya === Ana iya rarraba dokokin Najeriya kamar haka. ''Zamanin mulkin mallaka har zuwa 1960, dokoki bayan 'yancin kai 1960-1966, zamanin soja 1966-1999''.<ref>"Nigeria - Independent Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-21.</ref> === Dokokin bayan samun yancin kai 1960-1966 === Ba wa Najeriya ‘yancin kai ya kasance wani muhimmin abu a tarihin siyasar kasar. Wannan lokaci ya shaida cigaban siyasa da aka samu a lokacin mulkin mallaka. [[Ɗan siyasa|’Yan siyasa]] da gaske sun mayar da hankali kan gazawarsu a harkokin siyasa. Ta samu wa kanta matsayin jamhuriya ta hanyar kakkaɓe manyan hurumin da jami'an mulkin mallaka ke rike dasu.<ref>Dunmoye, R. Ayo (1987). ''traditional leadership and political hegemony in Nigeria: past, present and future''. department of political science, Ahmadu Bello University, Zaria.</ref> Duk da haka, duk da tashe-tashen hankula da aka yi wa tanada, kundin tsarin mulkin ya ci gaba da wanzuwa a gwamnatocin da suka biyo baya (na soja ko waninsa).<ref name=":1" /> === Mulkin Soja, 1966-1999 === Ba za a danganta tabarbarewar doka da oda da aka samu a lokacin da ake yin nazari a kan duk wani lahani da ke cikin tsarin shari’ar Najeriya ba. Cin hanci da rashawa a siyasance da duk wani al'amari na rayuwar Najeriya ya lalata inganci da ci gaba. An yi yunkurin juyin mulki sau 8 gaba daya, biyar sun yi nasara, 3 kuma ba su yi nasara ba.<ref name=":1" /> == Reshen Gudanarwa == [[File:Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png/220px-Vice_President_Yemi_Osinbajo_and_President_Buhari.png|left|thumb| Mataimakin shugaban kasa Yemi Osinbajo da shugaba Buhari]] Ana zaben shugaban kasa ta hanyar zabe na dukkannin mutanen gari . Shugaban kasa shi ne jagoara a kasa kuma shugaban gwamnati, wanda ke jagorantar majalisar zartarwa ta tarayya, ko majalisar ministoci. An zabi shugaban kasa ne don ganin an samar da Kundin Tsarin Mulkin Najeriya da kuma yadda dokar ta shafi jama’a.<ref name=":2">"Practical Law UK Signon". ''signon.thomsonreuters.com''. Retrieved 2020-10-30.</ref> Shi ma zababben shugaban kasar shi ne ke kula da sojojin kasar, kuma ba zai iya yin wa'adi fiye da biyu na shekaru hudu kowanne wa'adi ba.<ref name=":2" /><ref name=":3">"Government". ''Wildwap.com''. Retrieved 2020-11-05.</ref> Shugaban Najeriya a yanzu shi ne Muhammadu Buhari, wanda aka zabe shi a shekarar 2015 kuma mataimakin shugaban kasa a yanzu Yemi Oshinbajo.<ref name=":3" /> Bangaren zartaswa dai ya kasu zuwa ma’aikatun tarayya, kowanne daga cikin na karkashin jagorancin ministoci da [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasa]] ya nada. Dole ne shugaban kasa ya sanya akalla mamba daya daga kowacce jihohi 36 a cikin majalisarsa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawan Najeriya]] ke tabbatar da nadin shugaban kasar. A wasu lokuta, ministan tarayya kan samu alhakin kula da fiye da ma'aikata ɗaya (misali, muhalli da gidaje ana iya haɗa su), ko kuma minista ɗaya ko fiye da ministocin jihohi.<ref>"Government Ministries in Nigeria". Commonwealth of Nations. Retrieved 2009-12-21.</ref> Kowace ma'aikatar kuma tana da Sakatare na dindindin, wanda babban ma'aikacin gwamnati ne.<ref>"Permanent Secretaries". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2010-08-10. Retrieved 2009-12-20.</ref> Ma'aikatun suna da alhakin ayyuka daban-daban (wurare na mallakin gwamnati ), kamar jami'o'i, Hukumar Watsa Labarai ta Kasa, da Kamfanin Mai na [[Nigerian National Petroleum Corporation|Najeriya]]. Duk da haka, alhakin wasu ma'aikatu na karkashin ofishin shugaban kasa, kamar [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta ta Kasa]], Hukumar Yaki da Cin Hanci da Rashawa da Hukumar Kula da Ma'aikata ta Tarayya.<ref>"BOARDS OF PARASTATALS". Office of the Head of Service of the Federation. Archived from the original on 2009-10-10. Retrieved 2009-12-21.</ref> == Reshen majalisa == [[File:Nigeria's_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg/220px-Nigeria%27s_National_Assembly_Building_with_the_Mace.jpg|thumb| Ginin majalisar dokokin Najeriya tare da Mace]] [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] tana da zauruka guda biyu: majalisar wakilai da ta dattawa. Kakakin majalisar wakilai ne ke jagorantar ita majalisar. Tana da mambobi 360, wadanda aka zaba na tsawon shekaru hudu a mazabun kujeru guda. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattijai]] na da wakilai 109 tana karkashin jagorancin shugaban majalisar. Ana zaben mambobi 108 na tsawon shekaru hudu a mazabu 36 masu kujeru uku wadanda suka yi daidai da [[Jerin jihohi a Nijeriya|jahohin]] kasar 36 . Ana zaban mamba daya na kujeru daya tak a mazabar [[Abuja|babban birnin tarayya]].<ref>PETER, Abraham; PETERSIDE, Zainab (2019). Ovwasa, Onovwakponoko (ed.). ''THE NATIONAL ASSEMBLY AND LAW – MAKING IN NIGERIA'S FOURTH REPUBLIC''. Nigeria: Faculty of Arts and Social Sciences, Federal Polytechnic Lokoja. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-57027-8-1|<bdi>978-978-57027-8-1</bdi>]].</ref> Ana zabar ’yan majalisa ne ko dai a Majalisar Wakilai ko a Majalisar Dattawa domin su zama wakilan mazabarsu da samar da wata doka da za ta amfanar da jama’a.<ref name=":2" /> Tsarin doka ya ƙunshi kuɗaɗen da ake tsarawa da gabatar da su a cikin ɗaruruwan majalisun biyu.<ref name=":2" /> Wadannan kudirorin za su iya zama doka ta kasa kawai idan shugaban Najeriya ya amince da su wanda zai iya yin watsi da kudirin.<ref name=":2" /> A halin yanzu dai shugaban majalisar dattawan shi ne [[Ahmed Ibrahim Lawan]], wanda aka zaba zuwa majalisar dattawa a shekarar 2007, kuma shugaban majalisar [[Femi Gbajabiamila]], wanda ya kasance shugaban majalisar wakilai na Najeriya na 9 tun daga shekarar 2019.<ref name=":3" /> Za a iya owane dan majalisar dokokin Najeriya zabe shi zuwa fiye da shekaru hudu kawai.<ref name=":3" /> A baya-bayan nan dai, majalisar dokokin kasar ta yi amfani da matsayinta wajen yin katsalandan, a matsayin tantance ikon shugaban kasa da majalisar ministocinsa.<ref>"Checks and Balances Between the Branches of Government". ''Building Democracy for All''. 2020.</ref> An san ’yan majalisa da yin amfani da ikonsu ba kawai yin doka ba, amma a matsayin hanyar tsoratarwa ta siyasa da kuma kayan aiki don inganta nasarar kuɗin kuɗi na mutum ɗaya.<ref>Little, William; Little, William (2014-11-06). ''Introduction to Sociology - 1st Canadian Edition''. BCcampus.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> Ana biyan Sanatoci albashin da ya kai dalar Amurka sama da $ 2,200 a wata, wanda aka yi masu kari da kudaden da suke kasheaw dalar Amurka $ 37,500 a kowanne wata (alkalumman 2018).<ref>"Nigerian senator salary calculator: How do you compare?". ''BBC News''. April 2018.</ref><ref>Omotoso, Femi; Oladeji, Olayide (2019). "Legislative Oversight in the Nigerian Fourth Republic". ''Advances in African Economic, Social and Political Development''. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/978-3-030-11905-8_4.</ref> == Reshen shari'a == Bangaren shari’a ya kunshi [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun koli ta Najeriya]], kotun daukaka kara, manyan kotuna, da sauran kotunan shari’a irin su Majistare da na al’ada da [[Shari'a|shari’a]] da sauran kotuna ''na musamman.''<ref>"Court System in Nigeria". The Beehive by [[One Economy Corporation]]. Archived from the originalon February 25, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Majalisar shari’a ta kasa tana aiki ne a matsayin hukumar zartarwa mai zaman kanta, tana mai kare bangaren shari’a da bangaren zartarwa na gwamnati.<ref>"Constitution". The National Judicial Council. Archived from the original on January 24, 2013. Retrieved July 17, 2012.</ref> Babban Alkalin Alkalan Najeriya da wasu alkalai goma sha uku ne ke jagorantar [[Kotun Koli Ta Najeriya|kotun kolin]] na Najeriya, wadanda [[Shugaban Nijeriya|shugaban kasar]] ke nadawa bisa shawarar majalisar shari'a ta kasa. [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar dattawa]] za ta tabbatar da wadannan alkalan.<ref>SUBERU, ROTIMI (2017). "The Supreme Court of Nigeria". In ARONEY, NICHOLAS (ed.). ''The Supreme Court of Nigeria: An Embattled Judiciary More Centralist Than Federalist''. University of Toronto Press. pp. 290–327. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9781487500627|<bdi>9781487500627</bdi>]]. JSTOR10.3138/j.ctt1whm97c.14.</ref> Bangaren shari’a na gwamnatin Najeriya daya ne tilo daga cikin bangarori uku na gwamnatin da ba a zaben mambobinta amma ake nada su. Bangaren shari’a, musamman kotun koli, an yi niyya ne don kiyaye ka’idoji da dokokin kundin tsarin mulkin kasa da aka rubuta a shekarar 1999.<ref name=":11" /> Manufarta ita ce ta kare hakkin 'yan kasa.<ref name=":11">Grove, David Lavan (1963). "The Sentinels of Liberty- The Nigerian Judiciary and Fundamental Rights". ''Journal of African Law''. '''7''' (3): 152–171. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1017/S0021855300001996 – via HeinOnline.</ref> Alkalin Alkalan Najeriya na Kotun Koli a yanzu shine [[Olukayode Ariwoola]].<ref name=":3" /> {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | '''Ofishin''' | '''Suna''' | '''Lokaci''' |- | colspan="3" bgcolor="#000000" | |- | Alkalin Alkalai | '''[[Olukayode Ariwoola]]''' | align="left" | 2011 - yanzu |- |- | Associate Justice | '''[[Musa Dattijo Muhammad]]''' | align="left" | 2012 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Kudirat Kekere-Ekun]]''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''John Inyang Okoro''' | align="left" | 2013 - yanzu |- | Associate Justice | '''Chima Centus Nweze''' | align="left" | 2014 - yanzu |- | Associate Justice | '''[[Amina Augie|Amina Adamu Augie]]''' | align="left" | 2016 - yanzu |- | Haɗa adalci | '''[[Uwani Musa Abba Aji]]''' | align="left" | 2018 - yanzu |- | Associate Justice | '''M. Lawal Garba''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Helen M. Ogunwumiju''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Abdu Aboki''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''INM Saulawa''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Adamu Jauro''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Tijjani Abubakar''' | align="left" | 2020 - yanzu |- | Associate Justice | '''Emmanuel A. Agim''' | align="left" | 2020 - yanzu |} == Dimokradiyya a Najeriya == Najeriya ta fara mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 da farawar ta a matsayin jamhuriya ta hudu, amma ta sha fama da koma baya ta yadda ta zama cikakkiyar dimokradiyya.<ref name=":5">"Democracy, Human Rights, and Governance | Nigeria | U.S. Agency for International Development". ''www.usaid.gov''. 2016-10-04. Retrieved 2020-10-28.</ref> An gano manyan mutane a Najeriya suna da karfin iko da tasiri fiye da talakawan ’yan kasa, kuma a sakamakon haka, an samu cin hanci da rashawa da yawa a siyasar Najeriya da rayuwar jama’a.<ref name=":5" /> Kyakkyawan alamar [[Dimokaraɗiyya|dimokuradiyya]] a Najeriya ita ce yadda zabuka ke kara samun raguwar magudi sannan kuma ana kara samun fafatawar jam’iyya.<ref name=":5" /> Wani abin da ke nuna dimokraɗiyya mai ƙarfi shi ne kasancewar ƙungiyoyin farar hula waɗanda 'yan ƙasa ke da 'yancin yin aiki da magana cikin yardar kaina tare da yin amfani da kafofin watsa labarai mai ƙarfi don rayuwar yau da kullun.<ref name=":5" /> Bugu da kari, Najeriya ta ga yadda ake amfani da kafafen yada labarai a fagen siyasa, musamman ma zanga-zangar (Special Anti-Robbery Squad) na SARS na baya-bayan nan, wanda ke nuni da samun ‘yancin fadin albarkacin baki ga jama’a don bayyana ra’ayoyinsu ga gwamnati da duniya.<ref name=":5" /> === Matsayin 'yanci === A bisa kididdigar "World Press Freedom Index" na shekara ta 2020, Najeriya ce kasa ta 115 mafi ‘yanci a duniya. Ana kallonta a matsayin kasa mai ci gaba da cin zarafi al'ummar ta da dakile 'yancin magana da yada labarai.<ref name=":12">"Nigeria : Climate of permanent violence | Reporters without borders". ''RSF''. Retrieved 2020-11-16.</ref> An gano Najeriya a matsayin kasa mai rauni, duka da ke cikin hadarin bautar zamani da cin hanci da rashawa. Al'ummar kasar na cikin mawuyacin hali saboda illolin rikice-rikice na cikin gida da al'amuran mulki.<ref name=":13">"Africa | Global Slavery Index". ''www.globalslaveryindex.org''. Retrieved 2020-11-16</ref> Freedom House ta bayyana Najeriya a matsayin kasa mai ‘yantacciyar ‘yanci.<ref name=":13" /> A zaben shugaban kasa da ya gabata, tsarin ya gurgunta ta da tashe-tashen hankula, tsoratarwa da sayen kuri’u, wadanda suka yi kamari a yawancin zabukan da aka yi a Najeriya.<ref name=":16">"Nigeria". ''Freedom House''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Hakazalika, a zabukan ‘yan majalisar dokoki na baya-bayan nan, ‘yan kasar sun yi iƙirarin cewa tsarin yana da nasaba da tsoratarwa da wasu sabani.<ref name=":16" /> Ana kyautata zaton za a aiwatar da tsarin zabe da dokokin da ke da alaka da su ta hanyar da ta dace, amma an yi ta samun rikita-rikitar zabe da gangan da kuma haifar da fitowar jama'a.<ref name=":16" /> Al’ummar Najeriya suna jin kamar akwai ‘yancin da suke da shi na samun jam’iyyun siyasa daban-daban da za su wakilci ra’ayoyinsu.<ref name=":16" /> An misalta hakan ne da dimbin halaltattun jam’iyyu da aka gani a zabuka.<ref name=":16" /> Hakazalika, jam'iyyun adawar Najeriya na da halastacciyar dama ta shiga harkokin siyasa da kuma samun mukamai a hukumance.<ref name=":16" /> Dangane da 'yancin fadin albarkacin baki na siyasa, Freedom House ta nuna cewa ra'ayoyi da cibiyoyi galibi suna yin tasiri sosai daga kungiyoyi masu zaman kansu, na waje ko daidaikun mutane.<ref name=":16" /> A Najeriya, dukkan kabilu da addinai suna da damar shiga harkokin siyasa daidai gwargwado, duk da haka, akwai karancin mata da aka zaba a cikin gwamnati, an kuma lalata dangantakar jinsi daya a shekarar 2014.<ref name=":16" /> Ana zabar jami’an gwamnatin tarayyar Najeriya kamar shugaban kasa da ‘yan majalisar dokoki ne domin su samar da manufofi da dokoki, kuma yawanci ana ba su damar yin hakan ba tare da tsangwama ba, amma a ‘yan shekarun nan, an yi ta fama da cin hanci da rashawa da rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Cin hanci da rashawa dai ya kasance babbar matsala ga gwamnatin Najeriya tun bayan samun ‘yancin kai daga turawan mulkin mallaka.<ref name=":16" /> Musamman bangaren mai ya ba da damar cin hanci da rashawa da yawa.<ref name=":16" /> Gwamnati ta yi kokarin samar da matakan yaki da cin hanci da rashawa da ke cin karo da ayyukan jihar, amma abin ya ci tura kawai.<ref name=":16" /> An kuma bayyana gwamnati a matsayin rashin gaskiya, sau da yawa ba ta barin bayanan da ya kamata a samu ga jama'a.<ref name=":16" /> Aikin jarida da kafafen yada labarai a Najeriya suna da ‘yanci, ana ba su damar gudanar da ayyukansu ba tare da gwamnati ba, amma sau da yawa ana kamawa ko kuma tantance wadanda ke sukar manyan mutane ko ofisoshi.<ref name=":16" /> Ƙungiya mai kama da mafia, Black Axe, tana da hannu cikin cin hanci da rashawa na duniya ta hanyar amfani da zamba musamman a kan layi, kamar yadda aka ruwaito a labarin BBC. An amince da ‘yancin yin addini a Najeriya, amma an san gwamnati da ma kungiyoyi masu zaman kansu suna mayar da martani ga kungiyoyin da ke nuna adawa da gwamnatin tarayya.<ref name=":16" /> Addini abu ne da ake ta cece-kuce a Najeriya saboda zafafan rigingimu da ake fama da su a tsakanin [[Kirista|Kiristoci]] da [[Musulmi]] a jihar.<ref name=":16" /> Freedom House ta bayyana gwamnatin tarayyar Najeriya a fannin ba da yancin karatu, da kuma yadda jama'a za su iya bayyana ra'ayoyinsu ko da kuwa ba su amince da gwamnati ba ba tare da tsoron mayar da martani daga gwamnati ba.<ref name=":16" /> An yi wa gwamnatin Najeriya kima mai matsakaicin ra'ayi kan iya haduwa da jama'a, iya aiki da hakkin dan Adam, da kasancewar kungiyoyin kwadago.<ref name=":16" /> An kididdige bangaren shari'a a matsayin mai matsakaicin 'yanci daga gwamnati, kuma ba shi da tsari a cikin gwaji da daidaita daidaito ga dukkan al'umma.<ref name=":16" /> Jama’a a Najeriya ba su da ’yancin fita waje, kuma galibi ana saka dokar ta-baci da gwamnatin tarayya ta kayyade a yankunan da ke fuskantar barazanar tashin hankali ko rashin zaman lafiya.<ref name=":16" /> Akwai karancin kariya ga mata ta fuskar ‘yancin zubar da ciki, fyade, da cin zarafin gida a karkashin gwamnatin tarayyar Najeriya.<ref name=":16" /> A karshe dai ana fama da matsalar [[Fataucin Mutane a Najeriya|safarar mutane]] a Najeriya da kuma yawaitar cin zarafin ‘yan kasa wanda gwamnatin tarayya ta yi aikin da bai dace ba na hana ta.<ref name=":16" /> == Jam'iyyun siyasa == Akwai jam'iyyun siyasa guda 18 da aka amince da su a Najeriya.<ref name=":6">"The Role of Political Parties in Nigeria's Fledgling Democracy" (PDF). ''International Republic Institute''. 2020.</ref> Akwai jam’iyyu da dama a sakamakon cin hanci da rashawa da hargitsin da suka kunno kai a Najeriya da suka dabaibaye gwamnatin tarayya da kuma zabuka na tsawon shekaru.<ref name=":6" /> Yawancin jam'iyyun suna da wuyar kula.<ref name=":6" /> Manyan jam’iyyun biyu dai su ne [[Peoples Democratic Party|jam’iyyar Peoples Democratic Party]] da All Progressives Congress, wadanda dukkansu sun rike shugabancin kasa da kujeru a majalisar dokokin kasar na tsawon lokaci.<ref name=":6" /> Sabanin jam’iyyu a wasu kasashe da ke wakiltar ra’ayoyin siyasa da jama’a za su yi daidai da su, jam’iyyu a Najeriya sun fi yin aiki a matsayin hanyar da fitattun mutane za su iya samun madafun iko da tasiri, kuma akwai da yawa saboda sau da yawa suna sauya sheka. jam'iyyu domin samun wanda zai ba su dama mafi kyawu na samun iko.<ref name=":6" /> Jam'iyyun siyasa sun kasance wani muhimmin al'amari na gwamnatin Najeriya kafin da kuman bayan samun 'yancin kai daga Turawan mulkin mallaka a 1960.<ref name=":6" /> Jam’iyyu suna ba da damar yin gasa ta siyasa, don ’yan kasa su sami mutanen da ke wakiltar ra’ayoyinsu da muradun su a cikin gwamnati, don bullo da sabbin shugabanni da ra’ayoyi a cikin rayuwar Nijeriya.<ref name=":6" /> ‘Yan Najeriya da dama ba su fahimci tsarin jam’iyyun siyasa ba saboda akwai zabi da yawa kuma tsarin su bai bayyana ga jama’a ba.<ref name=":6" /> Wannan lamari dai ya ci gaba da zama ruwan dare a Najeriya domin ya mayar da wadanda ba su da ilimi ko kuma ba su da hannu a gwamnati saniyar ware.<ref name=":6" /> Har ila yau, da alama ana samun ra'ayin jama'a a Najeriya na goyon bayan jam'iyyun da suka danganci kabilanci na addini, musamman ta fuskar rarrabuwar kawuna tsakanin Musulmi da Kirista.<ref name=":6" /> Jam’iyyun siyasa 18 sun hada da: Accord, Action Alliance, Action Democratic Party, Action Peoples Party, African Action Congress, African Democratic Congress, All Progressives Congress, All Progressives Grand Alliance, Allied Peoples Movement, Boot Party, Labour Party, National Rescue Movement, New Nigeria Peoples Party, Peoples Democratic Party, Peoples Redemption Party, Social Democratic Party, Young Progressive Party, Zenith Labour Party.<ref>"Political Parties – INEC Nigeria". ''www.inecnigeria.org''. Retrieved 2020-10-28.</ref> == Tsarin zabe da zabukan baya-bayan nan == 'Yan kasa da suka kai kimanin shekaru 18 ne ke daman yin zaben shugaban kasa da 'yan majalisar dokoki a Najeriya.<ref name=":3" /> [[Hukumar Zaɓe mai zaman kanta ta ƙasa|Hukumar zabe ta kasa]] ce ke da alhakin sanya ido kan zaben da kuma tabbatar da cewa sakamakon ya kasance daidai ba na magudi ba.<ref name=":3" /> An zaɓi wanda ya yi nasara lashe kujera ta hanyar tsarin farko da aka yi amfani da shi a Burtaniya.<ref name=":3" /> Najeriya ta fuskanci zabuka da dama na magudi, musamman ma babban zaben da aka gudanar a shekarar 2007.<ref name=":7">Goitom, Hanibal (May 2015). "Nigeria: Election Laws | Law Library of Congress". ''www.loc.gov''.</ref> Rahotanni sun nuna cewa wannan zaben ya yi fama da magudin zabe, kada kuri’an kanana yara, tashe-tashen hankula, tsoratarwa, da kuma rashin fayyace gaskiya da sahihanci daga hukumar zabe ta kasa baki daya.<ref name=":7" /> === Zaben Shugabancin Najeriya, 2015 === {{Bar box}} {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Dan takara ! Biki ! Ƙuri'u ! % |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[Muhammadu Buhari]] | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | 15,424,921 | 53.96 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Goodluck Jonathan]] | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | 12,853,162 | 44.96 |- | | align="left" | Adebayo Ayeni | align="left" | Ƙungiyar Jama'ar Afirka | 53,537 | 0.19 |- | | align="left" | Ganiyu Galadima | align="left" | Allied Congress Party of Nigeria | 40,311 | 0.14 |- | | align="left" | Sam Eke | align="left" | Shahararriyar Jam'iyyar Jama'a | 36,300 | 0.13 |- | | align="left" | Rufus Salau | align="left" | Alliance for Democracy | 30,673 | 0.11 |- | | align="left" | Mani Ahmad | align="left" | African Democratic Congress | 29,665 | 0.10 |- | | align="left" | Allagoa Chinedu | align="left" | Jam'iyyar Jama'ar Najeriya | 24,475 | 0.09 |- | | align="left" | Martin Onovo | align="left" | Jam'iyyar Lantarki ta Kasa | 24,455 | 0.09 |- | | align="left" | Tunde Anifowose-Kelani | align="left" | Kudin hannun jari Accord Alliance BOP | 22,125 | 0.08 |- | | align="left" | Chekwas Okorie | align="left" | United Progressive Party | 18,220 | 0.06 |- | | align="left" | Comfort Sonaiya | align="left" | Jam'iyyar KOWA | 13,076 | 0.05 |- | | align="left" | Godson Okoye | align="left" | Jam'iyyar United Democratic Party | 9,208 | 0.03 |- | | align="left" | Ambrose Albert Owuru | align="left" | Jam'iyyar Fata | 7,435 | 0.03 |- | colspan="3" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | 844,519 | - |- | colspan="3" align="left" | '''Jimlar''' | '''29,432,083''' | '''100''' |- | colspan="3" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | 67,422,005 | 43.65 |- | colspan="5" align="left" | Source: [https://web.archive.org/web/20170329051326/http://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2015/04/summary-of-results.pdf INEC] |} === Majalisar wakilai === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 100 | |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 125 | |- | | align="left" | Sauran jam'iyyun | | | 10 | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''233''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: Reuters [https://web.archive.org/web/20160304132054/http://tribuneonlineng.com/content/apc-clears-jigawa Nigeria Tribune] |} === Majalisar Dattawa === {| class="wikitable" style="text-align:right" ! colspan="2" |Biki ! Ƙuri'u ! % ! Kujeru ! +/- |- | style="background-color: {{party color|All Progressives Congress}}" | | align="left" | [[All Progressives Congress|Jam'iyyar All Progressives Congress]] | | | 60 |</img> 19 |- | style="background-color: {{party color|People's Democratic Party (Nigeria)}}" | | align="left" | [[Peoples Democratic Party|Jam'iyyar People's Democratic Party]] | | | 70 |</img> 15 |- | | align="left" | [[Nigeria Labour Party|Jam'iyyar Labour]] | | | | |- | colspan="2" align="left" | Kuri'u marasa inganci/marasa kyau | | - | - | - |- | colspan="2" align="left" | '''Jimlar''' | | | '''109''' | - |- | colspan="2" align="left" | Masu jefa ƙuri'a / masu yin rajista | | | - | - |- | colspan="6" align="left" | Source: [https://melody.com.ng/movies-download/ ''Zazzagewar Fina-Finan''] |} === Zaben Shugabancin Najeriya, 2019 === {| class="wikitable" ! colspan="2" |Candidate !Party !Votes !% |- | |[[Muhammadu Buhari]] |[[All Progressives Congress]] |15,191,847 |55.60 |- | |[[Atiku Abubakar]] |[[Peoples Democratic Party|People's Democratic Party]] |11,262,978 |41.22 |- | |Felix Nicolas |Peoples Coalition Party |110,196 |0.40 |- | |Obadiah Mailafia |African Democratic Congress |97,874 |0.36 |- | |Gbor John Wilson Terwase |All Progressives Grand Alliance |66,851 |0.24 |- | |[[Yabagi Sani|Yabagi Sani Yusuf]] |Action Democratic Party |54,930 |0.20 |- | |Akhimien Davidson Isibor |Grassroots Development Party of Nigeria |41,852 |0.15 |- | |Ibrahim Aliyu Hassan |African Peoples Alliance |36,866 |0.13 |- | |Donald Duke |Social Democratic Party |34,746 |0.13 |- | |[[Omoyele Sowore]] |African Action Congress |33,953 |0.12 |- | |Da-Silva Thomas Ayo |Save Nigeria Congress |28,680 |0.10 |- | |Shitu Mohammed Kabir |Advanced Peoples Democratic Alliance |26,558 |0.10 |- | |Yusuf Mamman Dantalle |Allied Peoples' Movement |26,039 |0.10 |- | |[[Kingsley Moghalu]] |Young Progressive Party |21,886 |0.08 |- | |Ameh Peter Ojonugwa |Progressive Peoples Alliance |21,822 |0.08 |- | |Ositelu Isaac Babatunde |Accord Party |19,209 |0.07 |- | |Fela Durotoye |Alliance for New Nigeria |16,779 |0.06 |- | |Bashayi Isa Dansarki |Masses Movement of Nigeria |14,540 |0.05 |- | |Osakwe Felix Johnson |Democratic People's Party |14,483 |0.05 |- | |Abdulrashid Hassan Baba |Action Alliance |14,380 |0.05 |- | |Nwokeafor Ikechukwu Ndubuisi |Advanced Congress of Democrats |11,325 |0.04 |- | |Maina Maimuna Kyari |Northern People's Congress |10,081 |0.04 |- | |Victor Okhai |Providence Peoples Congress |8,979 |0.03 |- | |Chike Ukaegbu |Advanced Allied Party |8,902 |0.03 |- | |[[Oby Ezekwesili]] |Allied Congress Party of Nigeria |7,223 |0.03 |- | |Ibrahim Usman Alhaji |National Rescue Movement |6,229 |0.02 |- | |Ike Keke |New Nigeria People's Party |6,111 |0.02 |- | |Moses Ayibiowu |National Unity Party |5,323 |0.02 |- | |Awosola Williams Olusola |Democratic Peoples Congress |5,242 |0.02 |- | |Muhammed Usman Zaki |[[Nigeria Labour Party|Labour Party]] |5,074 |0.02 |- | |Eke Samuel Chukwuma |Green Party of Nigeria |4,924 |0.02 |- | |Nwachukwu Chuks Nwabuikwu |All Grassroots Alliance |4,689 |0.02 |- | |[[Hamza al-Mustapha]] |Peoples Party of Nigeria |4,622 |0.02 |- | |Shipi Moses Godia |All Blended Party |4,523 |0.02 |- | |Chris Okotie |Fresh Democratic Party |4,554 |0.02 |- | |Tope Fasua |Abundant Nigeria Renewal Party |4,340 |0.02 |- | |Onwubuya |Freedom And Justice Party |4,174 |0.02 |- | |Asukwo Mendie Archibong |Nigeria For Democracy |4,096 |0.01 |- | |Ahmed Buhari |Sustainable National Party |3,941 |0.01 |- | |Salisu Yunusa Tanko |National Conscience Party |3,799 |0.01 |- | |Shittu Moshood Asiwaju |Alliance National Party |3,586 |0.01 |- | |Obinna Uchechukwu Ikeagwuonu |All People's Party |3,585 |0.01 |- | |Balogun Isiaka Ishola |United Democratic Party |3,170 |0.01 |- | |Obaje Yusufu Ameh |Advanced Nigeria Democratic Party |3,104 |0.01 |- | |Chief Umenwa Godwin |All Grand Alliance Party |3,071 |0.01 |- | |Israel Nonyerem Davidson, |Reform and Advancement Party |2,972 |0.01 |- | |Ukonga Frank |Democratic Alternative |2,769 |0.01 |- | |Santuraki Hamisu |Mega Party of Nigeria |2,752 |0.01 |- | |Funmilayo Adesanya-Davies |Mass Action Joint Alliance |2,651 |0.01 |- | |[[Gbenga Olawepo-Hashim]] |Peoples Trust |2,613 |0.01 |- | |Ali Soyode |Yes Electorates Solidarity |2,394 |0.01 |- | |Nsehe Nseobong |Restoration Party of Nigeria |2,388 |0.01 |- | |Ojinika Geff Chizee |Coalition for Change |2,391 |0.01 |- | |Rabia Yasai Hassan Cengiz |National Action Council |2,279 |0.01 |- | |Eunice Atuejide |National Interest Party |2,248 |0.01 |- | |Dara John |Alliance of Social Democrats |2,146 |0.01 |- | |Fagbenro-byron Samuel Adesina |Kowa Party |1,911 |0.01 |- | |[[Emmanuel Ishie Etim|Emmanuel Etim]] |Change Nigeria Party |1,874 |0.01 |- | |Chukwu-Eguzolugo Sunday Chikendu |Justice Must Prevail Party |1,853 |0.01 |- | |Madu Nnamdi Edozie |Independent Democrats |1,845 |0.01 |- | |Osuala Chukwudi John |Re-build Nigeria Party |1,792 |0.01 |- | |Albert Owuru Ambrose |Hope Democratic Party |1,663 |0.01 |- | |David Esosa Ize-Iyamu |Better Nigeria Progressive Party |1,649 |0.01 |- | |Inwa Ahmed Sakil |Unity Party of Nigeria |1,631 |0.01 |- | |Akpua Robinson |National Democratic Liberty Party |1,588 |0.01 |- | |Mark Emmanuel Audu |United Patriots |1,561 |0.01 |- | |Ishaka Paul Ofemile |Nigeria Elements Progressive Party |1,524 |0.01 |- | |Kriz David |Liberation Movement |1,438 |0.01 |- | |Ademola Babatunde Abidemi |Nigeria Community Movement Party |1,378 |0.01 |- | |A. Edosomwan Johnson |National Democratic Liberty Party |1,192 |0.00 |- | |Angela Johnson |Alliance for a United Nigeria |1,092 |0.00 |- | |Abah Lewis Elaigwu |Change Advocacy Party |1,111 |0.00 |- | |Nwangwu Uchenna Peter |We The People Nigeria |732 |0.00 |- | colspan="3" |Invalid/blank votes |1,289,607 |– |- | colspan="3" |'''Total''' |'''28,614,190''' |'''100''' |- | colspan="3" |Registered voters/turnout |82,344,107 |34.75 |- | colspan="5" |Source: Vanguard |} == Dangantakar Kirista da Musulmi == [[File:National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg/220px-National_Church_of_Nigeria_in_Abuja_02.jpg|left|thumb| National Church of Nigeria dake Abuja]] Shari’ar Musulunci ta shiga cikin zukatan gwamnatocin jihohin Najeriya da dama, musamman a yankin arewacin kasar.<ref name=":17">Oladoyinbo, Vincent (2019). "Wiki Express". ''Wiki Express''.</ref> Akwai adawa mai tsanani tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya, don haka gwamnati ta dauki wani salo na tsarin shari'a na Ingilishi da na Shari'ar [[Shari'a|Musulunci]] a yayin da ake tunkarar batutuwan da suka shafi shari'a domin gamsar da al'ummar kasar daban-daban.<ref name=":15" /><ref name=":17" /> Najeriya ce kasa mafi yawan al'ummar Kirista da Musulmi da ke zama tare a duniya.<ref name=":18">Akinade, Akintunde E. (2002). "The Precarious Agenda: Christian-Muslim Relations in Contemporary Nigeria" (PDF). ''Hartford Seminary''.</ref> An bullo da wadannan addinan guda biyu ne a Najeriya musamman a lokacin mulkin mallaka, kuma tun daga wannan lokacin, da yawa daga cikin al’ummar Afirka sun hade nasu addinan gargajiya da wadannan guda biyu da aka kafa. <ref name=":18" /> [[File:2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg/220px-2009_mosque_Lagos_Nigeria_6349959461.jpg|thumb| Masallacin 2009 Lagos Nigeria 6349959461]] ’yan siyasa da sauran masu fada a ji sun sha yin amfani da rikicin addini tsakanin Kirista da Musulmi a Najeriya wajen tayar da hankali da haifar da tsoro da hargitsi a tsakanin ‘yan Najeriya.<ref name=":18" /> Wannan ya sa ‘yan kasar da dama ke tambayar dalilin da ya sa Najeriya ta ci gaba da zama kasa daya ta tarayya, kuma ta yiwu ta rabu a tsakanin Kirista da Musulmi.<ref name=":18" /> Yankin Arewacin kasar dai ya kasance na Musulunci, yana da jihohi 12 da ke rayuwa a karkashin [[Shari'a]], yayin da yankin Kudu galibi Kiristoci ne.<ref name=":18" /> An yi yunƙuri da yawa daga Musulman Najeriya don ƙara ra'ayoyin Shari'a a cikin Kundin Tsarin Mulki wanda ya firgita yawan Kirista a cikin ƙasar.<ref name=":18" /> Da yawa daga cikin Kiristoci sun dauki bullar Musulunci a Najeriya a matsayin hadari kuma hakan na iya haifar da karuwar ta'addanci da rashin zaman lafiya.<ref name=":18" /> Wannan rikici yana barazana ga dorewar dimokuradiyyar Najeriya, tsarin cikin gida, da kungiyoyin farar hula, kuma da yawa daga cikin masana kimiyyar siyasa da shugabannin Najeriya na fatan mabiya addinan biyu za su iya yin wata tattaunawa ta lumana da fatan za ta daidaita bangarorin biyu.<ref name=":18" /> == Ta'addanci a Najeriya == Babban barazanar ta'addanci a Najeriya shine na kungiyar [[Boko Haram]], kuma ya zama ruwan dare gama gari a lokacin rani na 2009. <ref name=":8">Uzodike, Ufo Okeke; Maiangwa, Benjamin (2012-01-01). "Boko Haram terrorism in Nigeria : causal factors and central problematic". ''African Renaissance''. '''9''' (1): 91–118.</ref> Boko Haram kungiya ce ta 'yan ta'adda masu kishin Islama masu tsatsauran ra'ayi daga yankin arewacin Najeriya. <ref name=":8" /> Wannan kungiya ta kaddamar da hare-haren ta'addanci wadanda suka fi auna gwamnatin tarayyar Najeriya, kungiyoyin addini wadanda ba musulmi ba, da kuma talakawan kasa. <ref name=":8" /> Ana alakanta tashin hankali da karuwar illolin Boko Haram da rashin zaman lafiya da rashin kwanciyar hankali da kasar Najeriya ke fama da shi. <ref name=":8" /> Suna jin haushin cin hanci da rashawa da kuma gazawar manufofin gwamnati na Najeriya, musamman talauci da rashin ci gaban arewacin Najeriya wanda galibi musulmi ne. <ref name=":8" /> Rikicin Boko Haram a Najeriya ya yi matukar muni, sama da mutane 37,000 ne suka mutu sakamakon hare-haren ta'addancin da suka kai tun shekarar 2011, sannan sama da 'yan Najeriya 200,000 suka rasa muhallansu.<ref name=":9">"Boko Haram in Nigeria". ''Global Conflict Tracker''. Retrieved 2020-11-17.</ref> Kungiyar Boko Haram ce ke da alhakin sace daruruwan 'yan mata 'yan makaranta a shekarar 2014, lamarin da ya janyo yunkurin # BringBackOurGirls a fadin duniya.<ref name=":9" /> Kungiyar ta'addanci ta zama wani bangare na [[Daular Musulunci ta Iraƙi|ISIS]] a cikin 2015, wanda ya jawo damuwa ga tsaro da zaman lafiyar Najeriya.<ref name=":9" /> Manyan kasashen duniya da dama da suka hada da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] sun ba da gudunmawar kayan aikin soji don taimakawa yaki da Boko Haram saboda harkar mai na Najeriya na da muhimmanci ga tattalin arzikin duniya.<ref name=":9" /> Gwamnatin tarayyar Najeriya ta kaddamar da shirye-shirye da dabarun yaki da kungiyar Boko Horam saboda yawaitar su.<ref name=":19">Harjani, Manoj (2013). "Nigeria's Fight against Boko Haram". ''Counter Terrorist Trends and Analyses''. '''5''' (7): 12–15. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 2382-6444. [[JSTOR (identifier)|JSTOR]] 26351166.</ref> Haka kuma a baya-bayan nan an samu karuwar ’yan kasa da aka kirkira, musamman kungiyoyin matasa da ke daukar matakan kare kansu da al’ummominsu.<ref name=":19" /> Duka ayyukan Boko Haram da kuma kokarin da gwamnati ke yi na yaki da ta'addanci ya haifar da matsalar [['Yan gudun hijira|'yan gudun hijira]] a Najeriya.<ref name=":19" /> == Membobin Commonwealth == Kasancewar Najeriya mamba a kungiyar Commonwealth ta Burtaniya ya fara ne a shekarar 1960 kuma an dakatar da ita a tsakanin 1995 zuwa 1999 lokacin da kasar ta zama kasa karkashin mulkin soja.<ref name=":14" /> An dawo da ita a shekarar 1999 lokacin da aka kafa dimokuradiyya tare da tsarin mulkin shugaban kasa a jamhuriya ta hudu ta Najeriya, kuma ta kasance wani bangare na kungiyar Commonwealth har zuwa yau.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth na da burin taimakawa Najeriya gano da kuma dakile cin hanci da rashawa a cikin gwamnatin ta tarayya.<ref name=":14" /> A shekarar 2018, sun koyawa jami’an gwamnati da dama yadda za su yaki cin hanci da rashawa da kuma yin Allah wadai da cin hanci da rashawa a cikin al’umma.<ref name=":14" /> Shigar da Sakatariyar ta yi a harkokin gwamnati da na kudi ya samar da kyakkyawan tsari na mu’amalar kayayyaki da ayyuka a Najeriya tare da rage cin hanci da rashawa.<ref name=":14" /> Ya zuwa shekarar 2017, kungiyar Commonwealth ta wadata Najeriya da manufofi da albarkatu don ficewar Birtaniya daga Tarayyar Turai tare da bayyana irin illar da za a iya yi ga kasashen Commonwealth da kasuwanci.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta taimaka wa Najeriya a fannin albarkatun kasa kamar man fetur da hakar ma'adinai.<ref name=":14" /> Sun taimaka wajen yin shawarwari da samar da daidaiton ciniki.<ref name=":14" /> Sakatariyar Commonwealth ta kuma baiwa Najeriya damar yin amfani da Ajandar Haɗin kai, wanda ke bai wa ƙasashen da ke ƙarƙashin Commonwealth damar sadarwa da musayar ra'ayoyi da manufofi don taimakawa juna ta fuskar tattalin arziki da cikin gida.<ref name=":14" /> == Jihohin Najeriya == Najeriya tana da jihohi 36 da yanki 1. Sun hasda da : [[Babban Birnin Tarayya, Najeriya|Babban Birnin Tarayya]], [[Abiya|Abia]], [[Adamawa]], [[Akwa Ibom]], [[Anambra]], [[Bauchi (jiha)|Bauchi]], [[Bayelsa]], [[Benue (jiha)|Benue]], [[Borno]], [[Cross River]], [[Delta (jiha)|Delta]], [[Ebonyi]], [[Edo]], [[Ekiti]], [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Gombe (jiha)|Gombe]], [[Imo]], [[Jigawa]], [[Kaduna (jiha)|Kaduna]], [[Kano (jiha)|Kano]], [[Katsina (jiha)|Katsina]] . [[Kebbi]], [[Kogi]], [[Kwara (jiha)|Kwara]], [[Lagos (jiha)|Lagos]], [[Nasarawa]], [[Neja|Niger]], [[Ogun]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], [[Osun]], [[Oyo (jiha)|Oyo]], [[Plateau (jiha)|Plateau]], [[Jihar Rivers|Rivers]], [[Sokoto (jiha)|Sokoto]], [[Taraba]], [[Yobe]], da kuma [[Zamfara]].<ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2022-02-24.</ref> === Kananan Hukumomi === Kowace jiha ta rarrabu zuwa [[Ƙananan hukumomin Najeriya|kananan hukumomi]] (LGAs).<ref name=":20">"THE LOCAL GOVERNMENT SYSTEM IN NIGERIA" (PDF). ''Commonwealth Local Government Forum''.</ref> Wadannan jihohi da kananan hukumominsu na da matukar muhimmanci ga harkokin gwamnatin tarayya domin suna da tasiri a kan al’ummar kananan hukumomi don haka za su iya tantance bukatun mazabu da samar da manufofi ko ababen more rayuwa da za su taimaka. <ref name=":10">Okudulo, Ikemefuna Paul Taire; Onah, Emmanuel Ikechi (2019). "Efficient Local Governments and the Stability of Federalism in Nigeria". ''African Renaissance'': 11–25 – via ProQuest.</ref> Hakanan suna da mahimmanci saboda gwamnatin tarayya tana da lokaci da albarkatu don aiwatar da ayyukan kasa da na kasa da kasa yayin da kananan hukumomi za su iya kula da 'yan Najeriya 'yan asalin jihohinsu. <ref name=":10" /> Batun raba madafun iko tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya na taimakawa ayyukan Nijeriya. <ref name=":10" /> Kananan hukumomi 774 ne ke sa ido kan tara harajin gida, ilimi, kula da lafiya, hanyoyi, sharar gida da tsare-tsare.<ref name=":20" /> Karamar hukuma ce ke kula da al’amuran talakawa maza da mata a cikin al’ummar Najeriya. Ƙirƙirar sake fasalin ƙananan hukumomi ya fara ne a 1968, 1970 a lokacin mulkin soja amma ya kasance cikakke 1976.<ref>Isah, Mohammed Abbas (2000). ''state, Class and management of local Government in Nigeria''.</ref> == Yadda Gwamnatin Tarayya ta tafiyar da COVID-19 == A matsayinta na kasa mafi yawan jama'a a Afirka, cutar ta coronavirus ta yi kamari a fadin Najeriya.<ref name=":4">Onwujekwe, Siddharth Dixit, Yewande Kofoworola Ogundeji, and Obinna (2020-07-02). "How well has Nigeria responded to COVID-19?". ''Brookings''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Najeriya ta tabbatar da cewa za ta iya ganowa, ba da amsa, da kuma hana barkewar cutar ta [[COVID-19 a Najeriya|COVID-19]] a cikin wani da lokaci, mara kyau.<ref name=":4" /> Najeriya ba ta da albarkatun da za ta gudanar da gwaje-gwajen da al'ummar kasar ke bukata don ci gaba da samun karuwar masu dauke da cutar a fadin jihar.<ref name=":4" /> Har ila yau Najeriya ba ta da adadin da ake bukata na sauran albarkatu don yakar cutar kamar ma'aikatan asibiti, dakuna, da na'urorin iska.<ref name=":4" /> Martanin gwamnatin tarayya game da cutar ya kasance mai rauni sosai kuma ba shi da tasiri. Shugaba Buhari ya zartas da dokar kulle na zama a gida da dama, da dokar rufe fuska, da kuma hana tafiye-tafiye don rage yawan masu kamuwa da cutar a kasar.<ref name=":4" /> Amma duk da haka, umarnin kullen, da ƙuntatawa na tafiye-tafiye sun haifar da mummunan tasirin ga tattalin arziki ga ɗimbin 'yan ƙasa waɗanda suka rasa ayyukansu da tushen samun kuɗi.<ref name=":4" /> Dangane da haka, gwamnatin tarayya ta fitar da wasu tsare-tsare na bunkasa tattalin arziki don inganta muhimman bangarorin noma kamar noma da mai.<ref>Ukpe, William (2020-11-07). "Covid-19: N3.5 trillion disbursed as stimulus package for the Nigerian economy". ''Nairametrics''. Retrieved 2020-11-12.</ref> Gwamnati ta kuma zartas da matakan tallafin abinci da mika kudade don tallafawa wadanda ke fama da yunwa.<ref name=":4" /> Har ila yau, sun himmatu wajen samar da kudade don samar da kudade daga masu ba da tallafi don tallafawa kasafin kudin tarayya da bangaren tattalin arziki.<ref name=":4" /> == Sojojin Najeriya == Sojojin Najeriya sun taka muhimmiyar rawa a tarihin kasar, inda sukan kwace iko da kasar tare da mulkin kasar na tsawon lokaci. Wa’adin mulkin soja na karshe ya kare ne a shekarar 1999, bayan rasuwar shugaban mulkin sojan da ya gabata [[Sani Abacha]] a 1998.<ref>"Nigeria - Military regimes, 1983–99". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Ma'aikata masu aiki a cikin sojojin Najeriya uku sun kai kusan 76,000. Rundunar sojin Najeriya, wadda ita ce mafi girma a cikin ayyukan, tana da kimanin jami'ai 60,000, da aka tura a tsakanin runfunan sojoji biyu na injiniyoyi, da runduna guda daya (na iska da ta sama), da rundunar Garrison ta Legas (wani bangare mai girma), da kuma Abuja da ke Abuja wato ''Brigade of Guards''.<ref>"SearchNigeria - Businesses and Opportunities in Nigeria - About Nigeria". ''kogi.imo.zamfara.kano.abuja.searchnigeria.com.ng''. Retrieved 2021-05-31.</ref> Sojojin ruwa na Najeriya (7,000) suna da kayan aiki da jiragen ruwa, jirage masu saurin kai hari, kwale-kwale, da kwale-kwalen sintiri a bakin teku. Sojojin saman Najeriya (9,000) na jigilar sufuri, masu horarwa, jirage masu saukar ungulu, da jiragen yaki; sai dai a halin yanzu yawancin motocinsu ba sa aiki. Kwanan nan, Marshal na rundunar sojojin saman Najeriya, [[Sadique Abubakar]], ya ba da shawarar sayen kayan aiki bayan jefar da motocin da ba sa aiki.{{Ana bukatan hujja|date=June 2021}} == Alakar kasashen waje == [[File:Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg/220px-Geoffrey_Onyeama_Minister_for_Foreign_Affairs_of_Nigeria.jpg|left|thumb| Geoffrey Onyeama Ministan Harkokin Wajen Najeriya]] A halin yanzu Najeriya tana da kyakkyawar hulda tsakaninta kasashen waje da makwabtanta, saboda tsarin dimokradiyyar da take ciki a halin yanzu. Memba ne na Tarayyar Afirka kuma yana zaune a kwamitin zaman lafiya da tsaro na kungiyar.<ref>Kodjo, Tchioffo. "Composition of the PSC - African Union - Peace and Security Department". ''African Union,Peace and Security Department''. Retrieved 2021-10-01.</ref> Ministan harkokin waje na Najeriya na yanzu Geoffrey Jideofor Kwusike Onyeama.<ref name=":3" /> Yawancin lamurran da suka shafi Najeriya a lokacin mulkin mallaka da kuma bayan samun yancin kai sun dogara ne kan hako mai.<ref name=":3" /> Dangantakar Najeriya da makwabta na nahiyar Afirka da ma duniya baki daya ta samu ci gaba sosai tun bayan da ta sauya sheka daga mulkin soja zuwa dimokuradiyya.<ref name=":3" /> Najeriya na fatan samun kujera ta dindindin a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya nan gaba kadan.<ref name=":3" /> == Jarida == Gidan Rediyo da Talabijin a Najeriya mallakin gwamnati ne na Hukumar Yada Labarai ta Kasa.<ref name=":3" /> Ana amfani da wannan a matsayin dabarar gwamnati don tabbatar da iko da kuma karkatar da ra'ayin jama'a don goyon bayan jam'iyya mai ci da manufofin su. Duk da haka, yawancin jaridun Najeriya masu zaman kansu ne kuma ba'a takaita amfani da intane ga jama'a ba.<ref name=":3" /> == Duba kuma ==   * [[Majalisar Dattijai ta Najeriya|Majalisar Dattawan Najeriya]] * [[Majalisar Najeriya|Majalisar dokokin Najeriya]] * [[Gwamnonin Najeriya|Jerin gwamnonin jihohin Najeriya]] * [[Nigerian Civil Service|Ma'aikatan Najeriya]] * [[Jerin jihohi a Nijeriya|Jihohin Najeriya]] * [[Hukumar Kula da Gyara ta Najeriya|Ayyukan Gidan Yari na Najeriya]] * Alkalin Alkalan Najeriya == Kara karantawa == * Karl Levan&nbsp;da Patrick Ukata (eds.). 2018. ''The Oxford Handbook of Nigerian Politics'' . Jami'ar Oxford Press. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.nigeria.gov.ng}} {{Africa in topic|Politics of}}{{Authority control}}{{Authority control}} [[Category:Siyasan Najeriya a karni na 21st]] [[Category:Gwamnatin Najeriya]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] escchvd32lr80gh4mty6zux2mw2kmi6 Alida, Saskatchewan 0 34864 163706 2022-08-04T12:00:21Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1101658491|Alida, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Alida|official_name=Village of Alida|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=Flag of Alida SK.svg|flag_size=50|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location in Saskatchewan|pushpin_mapsize=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=South-east|subdivision_type3=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name3=[[Reciprocity No. 32, Saskatchewan|Reciprocity]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing body|leader_name=Alida Village Council|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=James Boettcher|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Kathy Anthony|leader_title3=[[List of House members of the 42nd Parliament of Canada#Saskatchewan|MP]]|leader_name3=[[Robert Kitchen]]|leader_title4=[[Legislative Assembly of Saskatchewan|MLA]]|leader_name4=[[Daryl Harrison]]|established_title=Post office Founded|established_date=1913-12-01|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] (Village)|established_date2=|established_title3=(Town)|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.37|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=120|population_density_km2=327.2|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|timezone=[[Central Standard Time|CTS]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|49|23|20|N|101|52|27|W|region:CA-SK_source:http://www4.rncan.gc.ca/search-place-names/unique/HABLN|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0C 0B0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|SK|318|SK|361|Mun|601}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=Abandoned|website=|footnotes=<ref>{{Cite web |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |access-date=2014-08-21 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Cite web |last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |access-date=2014-08-21 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115125115/http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |archive-date=2016-01-15 }}</ref>}} '''Alida''' / ə ˈliːdə / ə ə-LEE -də ( yawan 2016 : 120 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Rarraba Mai lamba 32 da Rarraba Ƙididdiga na 1 . Kauyen yana da kusan {{Convert|85|km}} gabas da birnin Estevan . Noma da mai sune manyan masana’antun cikin gida. Garuruwan fatalwa da yawa suna cikin kusanci, gami da Nottingham zuwa gabas, Auburnton, zuwa yamma, da Cantal zuwa arewa-maso-yamma. Tare da zuba jarin man fetur da sauran masana'antu, yankin na ci gaba da bunkasa. == Tarihi == An kafa Alida azaman tashar jirgin ƙasa ta Kanada ta Pacific a ƙarshen karni na 19, kuma ana kiranta da Dame Alida Brittain . Baƙi daga [[Turai]] da wasu sassa na [[Amurka ta Arewa|Arewacin Amirka]] ne suka zaunar da yankin. An haɗa Alida azaman ƙauye a ranar 19 ga Fabrairu, 1926. An rufe layin dogo a cikin 1976 lokacin da guguwar bazara ta wanke gadar dogo kusa da Lauder, Manitoba, a farkon layin. An dade ana tantama kan ingancin tattalin arzikin layin, don haka ba a taba gyara gadar ba. An cire waƙa tun daga 1978. == Sufuri == Alida yana kan manyan tituna uku, Babbar Hanya 361, Babbar Hanya 318, da Babbar Hanya 601 . Wuri {{Convert|2|NM}} ruwa gabas-arewa maso gabas na Alida shine Alida/Cowan Farm Private Aerodrome ( ) . == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Alida tana da yawan jama'a 103 da ke zaune a cikin 53 daga cikin jimlar gidaje 74 masu zaman kansu, canjin yanayi. -14.2% daga yawanta na 2016 na 120 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.38|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 271.1/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Alida ya ƙididdige yawan jama'a 120 da ke zaune a cikin 63 daga cikin 68 na jimlar gidaje masu zaman kansu, a -9.2% ya canza daga yawan 2011 na 131 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.37|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 324.3/km a cikin 2016. == Wasanni da nishaɗi == Alida yana da filin wasan skating/curling. A cikin 2014, ainihin filin wasan kankara ya mamaye kuma an yi la'akari da tsada sosai don gyarawa. A shekarar 2015 ne aka rushe kuma aka tara kudi don wani sabon. An kammala shi a shekarar 2017. Ƙungiyar hockey ta Alida Wrecks tana wasa a can. Gidan Tunawa da Alida yana karbar bakuncin bingos na mako-mako da gidan wasan kwaikwayo na abincin dare na shekara.{{Ana bukatan hujja|date=May 2020}}Akwai ke buɗewa a lokacin bazara. == Ilimi == Makarantar gida ta rufe a cikin 2005, kuma ana jigilar ɗalibai zuwa makarantu a Carnduff, Oxbow, ko Redvers . == Fitattun mutane == * Dan D'Autremont - Memba na Jam'iyyar Saskatchewan na Majalisar Dokoki ta Saskatchewan na mazabar Cannington == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Toshe sulhu * Jerin ƙauyuka a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == *  Canada portal {{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision1}} bobdjqfny39nzixaysgoii924578fj7 Torquay, Saskatchewan 0 34865 163709 2022-08-04T12:01:42Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1089576204|Torquay, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Location map|Canada Saskatchewan}} '''Torquay''' ( yawan jama'a 2016 : 255 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Cambria Lamba 6 da Sashen ƙidayar jama'a na 2 . An ba shi suna bayan Torquay a Devon, Ingila. == Tarihi == An kafa Torquay a cikin 1912 lokacin da aka siyar da ƙasar ga hanyar jirgin ƙasa na Pacific na Kanada akan $2,400. Bisa shawarar matar mai kula da titin jirgin kasa, an sanya wa yankin sunan garin Torquay na kasar Ingila kamar yadda sunan sa yake, yana da wadataccen ruwan sha. <ref name="Village history" /> Hanyar Ambrose-Torquay Border Crossing wanda ke haɗa Torquay da ƙauyen [[North Dakota]] na Ambrose ya buɗe a cikin 1915 kuma yana ci gaba da amfani da shi a yau. An haifi dan siyasa Elmer Knutson, wanda ya kafa Jam'iyyar Confederations of Regions Party, a gonar iyalinsa a Torquay a 1914. An haɗa Torquay azaman ƙauye a ranar 11 ga Disamba, 1923. An gudanar da taron majalisa na farko a matsayin ƙauyen Torquay a ranar 9 ga Janairu, 1924. A watan Mayun 2018 gwamnatin Kanada ta ba da sanarwar shirin gina tashar samar da wutar lantarki ta farko a yankin, da nufin yin amfani da makamashin da ake sabuntawa don samar da wutar lantarkin dubban daruruwan gidaje a Saskatchewan. <ref>[https://leaderpost.com/news/saskatchewan/canadas-first-ever-geothermal-power-plant-in-the-works-for-torquay-area Canada's first-ever geothermal power plant in the words for Torquay] ''[[Regina Leader-Post]]''. 18 May 2018. Retrieved 26 February 2019.</ref> == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Torquay yana da yawan jama'a 215 da ke zaune a cikin 91 daga cikin jimlar gidaje masu zaman kansu 103, canjin -15.7% daga yawan jama'arta na 2016 na 255 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.35|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 159.3/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Torquay ya ƙididdige yawan jama'a 255 da ke zaune a cikin 99 daga cikin 116 na gidaje masu zaman kansu, a 7.5% ya canza daga yawan 2011 na 236 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.35|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 188.9/km a cikin 2016. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision2}}{{Coord|49|08|31|N|103|29|52|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|49|08|31|N|103|29|52|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}} kubp5ubvmjx4smjs6yhrcjou63unr3h Francis Manu-Adabor 0 34866 163731 2022-08-04T12:40:10Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1093124399|Francis Manu-Adabor]]" wikitext text/x-wiki Hon. '''Francis Manu-Adabor''' (an haife shi 24 Satumba 1960) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma Majalisar 8th ta Jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar Ahafo Ano Kudu maso Gabas a yankin Ashanti akan tikitin. na New Patriotic Party.<ref name="parl">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=23|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=MP For Ahafo Ano South-East Accounts For His Stewardship|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201810/366530.php|access-date=2022-02-03|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-06-13|title=Ashanti Region chiefs turn heat on parents over falling academic performance - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/ashanti-region-chiefs-turn-heat-on-parents-over-falling-academic-performance/|access-date=2022-02-03|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Manu-Adabor a ranar 24 ga Satumba 1960 a Biemso No.1 a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5288|title=Ghana MPs - MP Details - Manu-Adabor, Francis|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-31}}</ref> Ya sami Matsayinsa na Al'ada a 1979 da Babban Matsayinsa a 1981. Ya yi karatun digirinsa na farko a fannin kimiyya a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah sannan ya yi difloma a Jami'ar Obafemi. Ya kuma yi digirinsa na biyu a Jami'ar College, London (UCL). Shi ma'aikaci ne mai lasisi a binciken filaye.<ref name="parl" /> == Aiki == Ya kasance shugaban yankin Ashanti, shugaban makarantar binciken daga 1988 zuwa 2007. Ya kasance manajan fasaha a Ghana Cocoa Board daga 2007 zuwa 2012.<ref name="parl" /> Ya kuma kasance mamban hukumar Cocoa Processing Company Limited.<ref>{{Cite web|title=Inauguration of Members of Board of Directors for Cocoa Processing Company Limited (CPC)|url=https://mofa.gov.gh/site/media-centre/latest-news/item/587-bod-for-cocoa-processing-company-limited-inaugurated|access-date=2022-02-03|website=mofa.gov.gh|language=en-gb}}</ref> === Aikin siyasa === Manu-Adabor dan jam’iyyar NPP ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-03|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. An sake zabe shi a babban zaben shekara ta 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana. Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri’u 15,136 wanda ya zama kashi 53.80% na jimillar kuri’un da aka kada yayin da dan takarar majalisar NDC Yakubu Mohammed ya samu kuri’u 12,999 wanda ya samu kashi 46.20% na jimillar kuri’u.<ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South East – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/ahafo-ano-south-east/|access-date=2022-02-03|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === An nada shi a matsayin shugaban kwamitin filaye da gandun daji,<ref>{{Cite web|date=2018-02-07|title=Gov't to lift ban on small-scale mining soon|url=http://www.businessworldghana.com/govt-lift-ban-small-scale-mining-soon/|access-date=2022-02-03|website=Business World Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Parliament to address rosewood apprehension|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2022-02-03|website=BusinessGhana}}</ref> kwamitin tabbatar da gwamnati, da kwamitin tsarin mulki, shari'a da na majalisa.<ref name="parl" /> A halin yanzu, shi ne shugaban kwamitin filaye da gandun daji,<ref>{{Cite web|date=2019-08-28|title=LANDS AND NATURAL RESOURCES MINISTER INVESTIGATE ALLEGED CORRUPTION IN ROSEWOOD.|url=https://mlnr.gov.gh/index.php/lands-and-natural-resources-minister-investigate-alleged-corruption-in-rosewood/|access-date=2022-02-03|website=Ministry of Lands and Natural Resources|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-10-30|title=Parliamentary select committee on lands and forestry call on Lands Commission|url=https://citinewsroom.com/2021/10/parliamentary-select-committee-on-lands-and-forestry-call-on-lands-commission/|access-date=2022-02-03|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-11-01|title=We’ll support you achieve your objectives – C’ttee on Lands and Forestry to Lands C’ssion|url=https://www.classfmonline.com/news/general/We-ll-support-you-achieve-your-objectives-C-ttee-on-Lands-and-Forestry-to-Lands-C-ssion-28174|access-date=2022-02-03|website=www.classfmonline.com|language=en}}</ref> memba na kwamitin shari'a kuma memba na kwamitin ma'adinai da makamashi.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=171|access-date=2022-02-03|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Manu-Adabor ya bayyana a matsayin Kirista kuma yana tarayya a cocin Katolika. Yana da aure da ‘ya’ya biyar.<ref name=":0" /> == Tallafawa == A shekarar 2014, ya ba da gudummawar fakiti biyar na rufin rufin don taimakawa wajen gina makarantar Islama ta Pokukrom Ibrahimia. Ya kuma bayar da tallafin fakiti uku na rufin rufin asiri ga karamar sakandaren karamar hukumar Amoakokrom, fakiti biyar na rufin rufin makarantar Asudei Islamic Basic School da kuma buhunan siminti 30 ga makarantar Roman Catholic Basic.<ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South-East MP donates to schools - Ghanamma.com|url=https://www.ghanamma.com/2014/04/11/ahafo-ano-south-east-mp-donates-to-schools/|access-date=2022-02-03|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 1w6z1soo0ti4z5ctgitat1g7bhrjlb4 163734 163731 2022-08-04T12:43:30Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694603}} Hon. '''Francis Manu-Adabor''' (an haife shi 24 Satumba 1960) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma Majalisar 8th ta Jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar Ahafo Ano Kudu maso Gabas a yankin Ashanti akan tikitin. na New Patriotic Party.<ref name="parl">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=23|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=MP For Ahafo Ano South-East Accounts For His Stewardship|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201810/366530.php|access-date=2022-02-03|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-06-13|title=Ashanti Region chiefs turn heat on parents over falling academic performance - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/ashanti-region-chiefs-turn-heat-on-parents-over-falling-academic-performance/|access-date=2022-02-03|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Manu-Adabor a ranar 24 ga Satumba 1960 a Biemso No.1 a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5288|title=Ghana MPs - MP Details - Manu-Adabor, Francis|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-31}}</ref> Ya sami Matsayinsa na Al'ada a 1979 da Babban Matsayinsa a 1981. Ya yi karatun digirinsa na farko a fannin kimiyya a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah sannan ya yi difloma a Jami'ar Obafemi. Ya kuma yi digirinsa na biyu a Jami'ar College, London (UCL). Shi ma'aikaci ne mai lasisi a binciken filaye.<ref name="parl" /> == Aiki == Ya kasance shugaban yankin Ashanti, shugaban makarantar binciken daga 1988 zuwa 2007. Ya kasance manajan fasaha a Ghana Cocoa Board daga 2007 zuwa 2012.<ref name="parl" /> Ya kuma kasance mamban hukumar Cocoa Processing Company Limited.<ref>{{Cite web|title=Inauguration of Members of Board of Directors for Cocoa Processing Company Limited (CPC)|url=https://mofa.gov.gh/site/media-centre/latest-news/item/587-bod-for-cocoa-processing-company-limited-inaugurated|access-date=2022-02-03|website=mofa.gov.gh|language=en-gb}}</ref> === Aikin siyasa === Manu-Adabor dan jam’iyyar NPP ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-03|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. An sake zabe shi a babban zaben shekara ta 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana. Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri’u 15,136 wanda ya zama kashi 53.80% na jimillar kuri’un da aka kada yayin da dan takarar majalisar NDC Yakubu Mohammed ya samu kuri’u 12,999 wanda ya samu kashi 46.20% na jimillar kuri’u.<ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South East – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/ahafo-ano-south-east/|access-date=2022-02-03|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === An nada shi a matsayin shugaban kwamitin filaye da gandun daji,<ref>{{Cite web|date=2018-02-07|title=Gov't to lift ban on small-scale mining soon|url=http://www.businessworldghana.com/govt-lift-ban-small-scale-mining-soon/|access-date=2022-02-03|website=Business World Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Parliament to address rosewood apprehension|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2022-02-03|website=BusinessGhana}}</ref> kwamitin tabbatar da gwamnati, da kwamitin tsarin mulki, shari'a da na majalisa.<ref name="parl" /> A halin yanzu, shi ne shugaban kwamitin filaye da gandun daji,<ref>{{Cite web|date=2019-08-28|title=LANDS AND NATURAL RESOURCES MINISTER INVESTIGATE ALLEGED CORRUPTION IN ROSEWOOD.|url=https://mlnr.gov.gh/index.php/lands-and-natural-resources-minister-investigate-alleged-corruption-in-rosewood/|access-date=2022-02-03|website=Ministry of Lands and Natural Resources|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-10-30|title=Parliamentary select committee on lands and forestry call on Lands Commission|url=https://citinewsroom.com/2021/10/parliamentary-select-committee-on-lands-and-forestry-call-on-lands-commission/|access-date=2022-02-03|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-11-01|title=We’ll support you achieve your objectives – C’ttee on Lands and Forestry to Lands C’ssion|url=https://www.classfmonline.com/news/general/We-ll-support-you-achieve-your-objectives-C-ttee-on-Lands-and-Forestry-to-Lands-C-ssion-28174|access-date=2022-02-03|website=www.classfmonline.com|language=en}}</ref> memba na kwamitin shari'a kuma memba na kwamitin ma'adinai da makamashi.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=171|access-date=2022-02-03|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Manu-Adabor ya bayyana a matsayin Kirista kuma yana tarayya a cocin Katolika. Yana da aure da ‘ya’ya biyar.<ref name=":0" /> == Tallafawa == A shekarar 2014, ya ba da gudummawar fakiti biyar na rufin rufin don taimakawa wajen gina makarantar Islama ta Pokukrom Ibrahimia. Ya kuma bayar da tallafin fakiti uku na rufin rufin asiri ga karamar sakandaren karamar hukumar Amoakokrom, fakiti biyar na rufin rufin makarantar Asudei Islamic Basic School da kuma buhunan siminti 30 ga makarantar Roman Catholic Basic.<ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South-East MP donates to schools - Ghanamma.com|url=https://www.ghanamma.com/2014/04/11/ahafo-ano-south-east-mp-donates-to-schools/|access-date=2022-02-03|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] m81h62o195opnqhql4aa7x1x0yj380o Evans Bobie Opoku 0 34867 163738 2022-08-04T13:26:40Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1093252884|Evans Bobie Opoku]]" wikitext text/x-wiki '''Evans Bobie Opoku''' dan siyasa ne dan kasar Ghana kuma memba ne a majalisar ta bakwai kuma majalisar dokoki ta takwas ta Jamhuriyar hudu ta Ghana wacce ke wakiltar gundumar Asunafo ta Arewa a yankin Ahafo a kan tikitin na Jamhuriyar Ahafo ta New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=55|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh}}</ref> A shekara ta 2021, Nana Akufo-Addoro ya nada kuma ya rantse da shi a matsayin Mataimakin Ministan Matasa da Wasanni.<ref>{{Cite web|last=Osman|first=Abdul Wadudu|date=2021-06-18|title=Parliament approves Evans Opoku Bobie as Deputy Minister for Youth and Sports|url=https://footballmadeinghana.com/2021/06/18/parliament-approves-evans-opoku-bobie-as-deputy-minister-for-youth-and-sports/|access-date=2022-01-19|website=Football Made In Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hon. Evans Opoku Bobie appointed deputy Minister for Youth and Sports|url=https://www.modernghana.com/sports/1076230/hon-evans-opoku-bobie-appointed-deputy-minister.html|access-date=2022-01-19|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-21|title=Evans Opoku Bobie appointed Deputy Minister for Youth and Sports designate|url=https://citisportsonline.com/2021/04/21/evans-opoku-bobie-appointed-deputy-minister-for-youth-and-sports-designate/|access-date=2022-01-19|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Evans Opoku Bobie Sworn In As The New Deputy Sports Minister - GHSportsNews|url=https://www.ghsportsnews.com/evans-opoku-bobie-sworn-in-as-the-new-deputy-sports-minister/|access-date=2022-01-20|language=en-US}}</ref> == Farkon rayuwa da ilimi == An haifi Evans Bobie Opoku a ranar 1 ga Disamba 1974 kuma ya fito daga Dadiesoaba a yankin Ahafo. Ya kammala karatunsa na BECE a 1990 da SSSCE a 1993. Ya kara samun GCE a shekarar 1996. Daga baya ya sami difloma a ilimin Adult daga Jami'ar Ghana a 2002. Ya kara samun digirin digirgir a cikin aikin zamantakewa<ref>{{Cite journal|last=Wattenberg|first=Shirley H.|last2=O'Rourke|first2=Thomas|date=1978-11-22|title=COMPARISON OF TASK PERFORMANCE OF MASTER'S AND BACHELOR'S DEGREE SOCIAL WORKERS IN HOSPITALS|url=http://dx.doi.org/10.1300/j010v04n01_10|journal=Social Work in Health Care|volume=4|issue=1|pages=93–105|doi=10.1300/j010v04n01_10|issn=0098-1389}}</ref> da ilimin halin dan Adam a 2008. A cikin 2012, yana da digiri na biyu a cikin Gudanar da Ci gaban daga Jami'ar Cape Coast kuma a cikin 2020, yana da LLB a cikin Dokar.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Evans Bobie Opoku, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Evans-Bobie-Opoku-2458|access-date=2022-01-19|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Evans shi ne babban manajan daga 2010 zuwa 2016 sannan kuma manajan bashi na Ahafo Community Bank Limited daga 2002 zuwa 2006.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya kasance malami daga 1997 zuwa 1999.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|title=Evans Bobie Opoku, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Evans-Bobie-Opoku-2458|access-date=2022-01-19|website=www.ghanaweb.com}}</ref> === Aikin siyasa === Evans memba na NPP ne kuma a halin yanzu memba ne na Asunafo North Constituency a yankin Ahafo.<ref name=":2">{{Cite web|title=Opoku, Bobie Evans|url=https://ghanamps.com/mp/evans-bobie-opoku/|access-date=2022-01-19|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> A babban zaben kasar Ghana na 2020, ya ci kujerar majalisar tare da kuri'u 34,684 yayin da dan majalisar NDC mai neman Mohammed Haruna ya samu kuri'u 31,340.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asunafo North Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ahafo/asunafo_north/|access-date=2022-01-20|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya kasance tsohon Ministan Yankin yankin Bono Ahafo<ref>{{Cite web|date=2021-06-08|title=Mr-Evans-Opoku-Bobie-Brong-Ahafo-Regional-Minister-Designate-2|url=https://citinewsroom.com/2021/06/evans-opoku-bobie-wireko-brobby-and-others-face-vetting-committee-today/mr-evans-opoku-bobie-brong-ahafo-regional-minister-designate-2/|access-date=2022-01-19|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> da ministan yanki na yankin Ahafo.<ref name=":3">{{Cite web|last=ghvoiceonAdmin|date=2020-04-10|title=COVID-19: Asunafo North Constituents Commends Hon. Evans Opoku-Bobie On The Fight Against Coronavirus|url=https://ghanaianvoiceonline.com/covid-19-asunafo-north-constituents-commends-hon-evans-opoku-bobie-on-the-fight-against-coronavirus/|access-date=2022-01-20|website=GhanaianVoiceOnline|language=en-US}}</ref> An nada shi a matsayin mataimakin ministan matasa da wasanni.<ref>{{Cite web|title=Hon. Evans Opoku Bobie appointed deputy Youth and Sports Minister designate|url=https://ghanaguardian.com/hon-evans-opoku-bobie-appointed-deputy-youth-and-sports-minister-designate|access-date=2022-01-19|website=The Ghana Guardian News|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-06-08|title=As it happened: Appointments Committee vets Evans Opoku-Bobie, Bright Wireko-Brobbey and 2 others - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/as-it-happened-appointments-committee-vets-evans-opoku-bobie-bright-wireko-brobbey-and-2-others/|access-date=2022-01-19|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-21|title=Evans Opoku Bobie appointed as deputy Youth and Sports Minister|url=https://ghanasportspage.com/2021/04/21/evans-opoku-bobie-appointed-as-deputy-youth-and-sports-minister/|access-date=2022-01-19|website=Ghana Sports Page|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-09-24|title=GFA Introduces New Head Coach Of Black Stars To Sports Minister|url=https://dailyguidenetwork.com/gfa-introduces-new-head-coach-of-black-stars-to-sports-minister/|access-date=2022-01-20|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> An kuma nada shi mai kula da shi a matsayin ministan yanki na yankin Bono-East.<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Evans Opoku-Bobie appointed caretaker Minister of Bono East Region|url=https://asempanews.com/evans-opoku-bobie-appointed-caretaker-minister-of-bono-east-region/|access-date=2022-01-20|website=AsempaNews.com|language=en}}</ref> ==== Kwamitocin ==== Evans memba ne na kwamitin tabbatar da Gwamnati kuma memba ne a Kwamitin Muhalli, Kimiyya da Fasaha.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwar mutum == Evans Kirista ne.<ref name=":2">{{Cite web|title=Opoku, Bobie Evans|url=https://ghanamps.com/mp/evans-bobie-opoku/|access-date=2022-01-19|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Tallafawa == A cikin 2020, Evans ya gabatar da guga na veronica, sabulu da sauran abubuwa ga mutanen mazabar Asunafo ta Arewa yayin bala'in COVID-19.<ref name=":3">{{Cite web|last=ghvoiceonAdmin|date=2020-04-10|title=COVID-19: Asunafo North Constituents Commends Hon. Evans Opoku-Bobie On The Fight Against Coronavirus|url=https://ghanaianvoiceonline.com/covid-19-asunafo-north-constituents-commends-hon-evans-opoku-bobie-on-the-fight-against-coronavirus/|access-date=2022-01-20|website=GhanaianVoiceOnline|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1974]] h1mqz4jm8ddgs3i17fqdddw7epjkz3u 163739 163738 2022-08-04T13:28:02Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694597}} '''Evans Bobie Opoku''' dan siyasa ne dan kasar Ghana kuma memba ne a majalisar ta bakwai kuma majalisar dokoki ta takwas ta Jamhuriyar hudu ta Ghana wacce ke wakiltar gundumar Asunafo ta Arewa a yankin Ahafo a kan tikitin na Jamhuriyar Ahafo ta New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=55|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh}}</ref> A shekara ta 2021, Nana Akufo-Addoro ya nada kuma ya rantse da shi a matsayin Mataimakin Ministan Matasa da Wasanni.<ref>{{Cite web|last=Osman|first=Abdul Wadudu|date=2021-06-18|title=Parliament approves Evans Opoku Bobie as Deputy Minister for Youth and Sports|url=https://footballmadeinghana.com/2021/06/18/parliament-approves-evans-opoku-bobie-as-deputy-minister-for-youth-and-sports/|access-date=2022-01-19|website=Football Made In Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hon. Evans Opoku Bobie appointed deputy Minister for Youth and Sports|url=https://www.modernghana.com/sports/1076230/hon-evans-opoku-bobie-appointed-deputy-minister.html|access-date=2022-01-19|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-21|title=Evans Opoku Bobie appointed Deputy Minister for Youth and Sports designate|url=https://citisportsonline.com/2021/04/21/evans-opoku-bobie-appointed-deputy-minister-for-youth-and-sports-designate/|access-date=2022-01-19|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Evans Opoku Bobie Sworn In As The New Deputy Sports Minister - GHSportsNews|url=https://www.ghsportsnews.com/evans-opoku-bobie-sworn-in-as-the-new-deputy-sports-minister/|access-date=2022-01-20|language=en-US}}</ref> == Farkon rayuwa da ilimi == An haifi Evans Bobie Opoku a ranar 1 ga Disamba 1974 kuma ya fito daga Dadiesoaba a yankin Ahafo. Ya kammala karatunsa na BECE a 1990 da SSSCE a 1993. Ya kara samun GCE a shekarar 1996. Daga baya ya sami difloma a ilimin Adult daga Jami'ar Ghana a 2002. Ya kara samun digirin digirgir a cikin aikin zamantakewa<ref>{{Cite journal|last=Wattenberg|first=Shirley H.|last2=O'Rourke|first2=Thomas|date=1978-11-22|title=COMPARISON OF TASK PERFORMANCE OF MASTER'S AND BACHELOR'S DEGREE SOCIAL WORKERS IN HOSPITALS|url=http://dx.doi.org/10.1300/j010v04n01_10|journal=Social Work in Health Care|volume=4|issue=1|pages=93–105|doi=10.1300/j010v04n01_10|issn=0098-1389}}</ref> da ilimin halin dan Adam a 2008. A cikin 2012, yana da digiri na biyu a cikin Gudanar da Ci gaban daga Jami'ar Cape Coast kuma a cikin 2020, yana da LLB a cikin Dokar.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Evans Bobie Opoku, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Evans-Bobie-Opoku-2458|access-date=2022-01-19|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Evans shi ne babban manajan daga 2010 zuwa 2016 sannan kuma manajan bashi na Ahafo Community Bank Limited daga 2002 zuwa 2006.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya kasance malami daga 1997 zuwa 1999.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|title=Evans Bobie Opoku, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Evans-Bobie-Opoku-2458|access-date=2022-01-19|website=www.ghanaweb.com}}</ref> === Aikin siyasa === Evans memba na NPP ne kuma a halin yanzu memba ne na Asunafo North Constituency a yankin Ahafo.<ref name=":2">{{Cite web|title=Opoku, Bobie Evans|url=https://ghanamps.com/mp/evans-bobie-opoku/|access-date=2022-01-19|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> A babban zaben kasar Ghana na 2020, ya ci kujerar majalisar tare da kuri'u 34,684 yayin da dan majalisar NDC mai neman Mohammed Haruna ya samu kuri'u 31,340.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asunafo North Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ahafo/asunafo_north/|access-date=2022-01-20|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya kasance tsohon Ministan Yankin yankin Bono Ahafo<ref>{{Cite web|date=2021-06-08|title=Mr-Evans-Opoku-Bobie-Brong-Ahafo-Regional-Minister-Designate-2|url=https://citinewsroom.com/2021/06/evans-opoku-bobie-wireko-brobby-and-others-face-vetting-committee-today/mr-evans-opoku-bobie-brong-ahafo-regional-minister-designate-2/|access-date=2022-01-19|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> da ministan yanki na yankin Ahafo.<ref name=":3">{{Cite web|last=ghvoiceonAdmin|date=2020-04-10|title=COVID-19: Asunafo North Constituents Commends Hon. Evans Opoku-Bobie On The Fight Against Coronavirus|url=https://ghanaianvoiceonline.com/covid-19-asunafo-north-constituents-commends-hon-evans-opoku-bobie-on-the-fight-against-coronavirus/|access-date=2022-01-20|website=GhanaianVoiceOnline|language=en-US}}</ref> An nada shi a matsayin mataimakin ministan matasa da wasanni.<ref>{{Cite web|title=Hon. Evans Opoku Bobie appointed deputy Youth and Sports Minister designate|url=https://ghanaguardian.com/hon-evans-opoku-bobie-appointed-deputy-youth-and-sports-minister-designate|access-date=2022-01-19|website=The Ghana Guardian News|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-06-08|title=As it happened: Appointments Committee vets Evans Opoku-Bobie, Bright Wireko-Brobbey and 2 others - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/as-it-happened-appointments-committee-vets-evans-opoku-bobie-bright-wireko-brobbey-and-2-others/|access-date=2022-01-19|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-04-21|title=Evans Opoku Bobie appointed as deputy Youth and Sports Minister|url=https://ghanasportspage.com/2021/04/21/evans-opoku-bobie-appointed-as-deputy-youth-and-sports-minister/|access-date=2022-01-19|website=Ghana Sports Page|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-09-24|title=GFA Introduces New Head Coach Of Black Stars To Sports Minister|url=https://dailyguidenetwork.com/gfa-introduces-new-head-coach-of-black-stars-to-sports-minister/|access-date=2022-01-20|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> An kuma nada shi mai kula da shi a matsayin ministan yanki na yankin Bono-East.<ref>{{Cite web|date=2019-02-13|title=Evans Opoku-Bobie appointed caretaker Minister of Bono East Region|url=https://asempanews.com/evans-opoku-bobie-appointed-caretaker-minister-of-bono-east-region/|access-date=2022-01-20|website=AsempaNews.com|language=en}}</ref> ==== Kwamitocin ==== Evans memba ne na kwamitin tabbatar da Gwamnati kuma memba ne a Kwamitin Muhalli, Kimiyya da Fasaha.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=183|access-date=2022-01-19|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwar mutum == Evans Kirista ne.<ref name=":2">{{Cite web|title=Opoku, Bobie Evans|url=https://ghanamps.com/mp/evans-bobie-opoku/|access-date=2022-01-19|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Tallafawa == A cikin 2020, Evans ya gabatar da guga na veronica, sabulu da sauran abubuwa ga mutanen mazabar Asunafo ta Arewa yayin bala'in COVID-19.<ref name=":3">{{Cite web|last=ghvoiceonAdmin|date=2020-04-10|title=COVID-19: Asunafo North Constituents Commends Hon. Evans Opoku-Bobie On The Fight Against Coronavirus|url=https://ghanaianvoiceonline.com/covid-19-asunafo-north-constituents-commends-hon-evans-opoku-bobie-on-the-fight-against-coronavirus/|access-date=2022-01-20|website=GhanaianVoiceOnline|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1974]] 42p6zskzeyl73pz69il7ap7ojfdtr44 Eric Opoku (dan siyasa) 0 34868 163740 2022-08-04T13:29:31Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1091581306|Eric Opoku (politician)]]" wikitext text/x-wiki '''Eric Opoku''' dan siyasan Ghana ne kuma memba na majalisar dokoki ta bakwai kuma majalisa ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu a yankin Brong-Ahafo akan tikitin takarar National Democratic Congress.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Eric Opoku a ranar 5 ga Yuni 1970.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Ya fito ne daga wani gari mai suna Sankore a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi digirinsa na farko a fannin Kimiyyar Zamani a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a shekara ta 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Aiki == Opoku manomi ne/masanin noma.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Kafin nadin nasa a majalisa, ya yi aiki a matsayin malami tare da Ma'aikatar Ilimi ta Ghana a makarantar firamare ta SDA a Sankore, daga 1997 zuwa 2000.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1" /> Ya kuma yi aiki da Kuapa Kookoo Ltd a matsayin Sakataren Raya Al’umma daga 1998 zuwa 2001.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == An zabi Opoku ne a majalisar dokoki a majalisa ta 3 na jamhuriyya ta 4 ta Ghana a matsayin memba na majalisar mazabar Asunafo ta Kudu a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Ko da yake ya rasa kujerarsa a zaben da ya biyo baya, an sake zabe shi a majalisar dokoki a ranar 7 ga watan Janairun 2013 bayan da ya yi ikirarin lashe zaben Ghana na 2012 don wakiltar mazabar Asunafo ta Kudu kuma ya yi aiki har zuwa 6 ga Janairu 2017. An sake zabe shi a ranar 7 ga Janairu 2017. bayan babban zaben Ghana na 2016 inda ya samu kashi 52.97% na yawan kuri'un da aka kada. Ya yi aiki a matsayin Mataimakin Ministan Yankin Brong Ahafo daga 2009 zuwa 2013.<ref name=":1" /> A cikin majalisa ta 7 na jamhuriyya ta 4 ta Ghana ya yi aiki a Kwamitin Kula da Abinci, Aikin Noma da Cocoa a matsayin memba mai daraja.<ref name=":0" /> Ya kuma yi aiki a Kwamitin Kyauta da Kwamitin Wa'adi a majalisa guda.<ref name=":0" /> Opoku ya samu lambar yabo a matsayin dan majalisar da ya fi dacewa don ci gaban al’umma da karkara na shekarar 2017 daga Ofishin Bincike kan Mulki, Kasuwanci da Gudanarwa (BORGCA). An bayar da wannan lambar yabo ne saboda gudunmawar da ya bayar a ayyukan raya kasa a mazabar Asunafo ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=Eric Opoku rewarded Best MP for rural devt|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/eric-opoku-rewarded-best-mp-for-rural-devt.html|access-date=2020-08-02|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Zabe == An zabi Opoku a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu na yankin Brong Ahafo a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":2">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Asunafo South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/41/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":3">{{Cite book|last=|first=|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|isbn=|location=Accra|pages=131}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 10 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 24 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Brong Ahafo.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Brong Ahafo Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Al’ummar mazabar Asunafo ta Kudu sun ga wata ‘siket da riga' da masu zabe suka kada kuri’a a zaben yayin da dan takarar shugaban kasa da ‘yan mazabar suka zaba shi ne John Kufour na babbar jam’iyyar adawa ta New Patriotic Party.<ref name=":2" /> Jam'iyyar National Democratic Congress ta lashe kujerun 'yan majalisa 94 daga cikin kujeru 230 a zaben.<ref name=":4" /> An zabi Opoku ne da kuri’u 14,076 daga cikin 29,345 masu inganci da aka kada, kwatankwacin kashi 48% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a kan George William Amponsah na New Patriotic Party, Jack Kennedy Brobbey dan takara mai zaman kansa da Fredrick Nkrumah na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Waɗannan sun sami 43.80%, 7.30% da 0.90% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> An sake zaben Opoku a zaben 'yan majalisar dokoki na 2020 don wakilce su a majalisar dokoki ta 8 ta Jamhuriyar Ghana ta hudu . == Kai hari == An kai wa Opoku hari a gidansa a ranar 25 ga watan Disamba 2017 a gidansa da ke Sankore a yankin Brong Ahafo na kasar Ghana.<ref>{{Cite web|title=Attack On Asunafo South MP Unfortunate, Sad!|url=https://www.modernghana.com/news/825341/attack-on-asunafo-south-mp-unfortunate.html|access-date=2020-08-02|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Addo|first=Charles|date=2017-12-28|title=Blame NPP, Akufo-Addo over attack on NDC MP Eric Opoku - Minority|url=https://yen.com.gh/103384-minority-blames-npp-attack-ndc-mp-eric-opoku.html|access-date=2020-08-02|website=Yen.com.gh - Ghana news.|language=en}}</ref> Jam'iyyar National Democratic Congress ta yi zargin cewa maharan magoya bayan jam'iyyar adawa ta New Patriotic Party ne dauke da makamai. An kai masa hari karo na biyu, a ranar 1 ga Afrilu, 2018, shi ma a gidansa da ke Sankore da wasu mutane dauke da makamai.<ref>{{Cite web|title=Asunafo South MP, Eric Opoku and three others attacked|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2020-08-02|website=BusinessGhana}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=NDC Delegation Visits Eric Opoku (PHOTO)|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201804/349458.php|access-date=2020-08-02|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> Ko da yake ba a samu rauni ba, an yi zargin cewa maharan sun yi awon gaba da kusan GHS 10,400.00, na'urar talabijin da na'urar dikodi tare da lalata motocin Opoku uku. == Rayuwa ta sirri == Opoku Kirista ne.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Yana da aure da ‘ya’ya hudu.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] dnyt9lt8cnokh8o02svx2t8knvjj1qo 163741 163740 2022-08-04T13:30:24Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694726}} '''Eric Opoku''' dan siyasan Ghana ne kuma memba na majalisar dokoki ta bakwai kuma majalisa ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu a yankin Brong-Ahafo akan tikitin takarar National Democratic Congress.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Eric Opoku a ranar 5 ga Yuni 1970.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Ya fito ne daga wani gari mai suna Sankore a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi digirinsa na farko a fannin Kimiyyar Zamani a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a shekara ta 2004.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Aiki == Opoku manomi ne/masanin noma.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Kafin nadin nasa a majalisa, ya yi aiki a matsayin malami tare da Ma'aikatar Ilimi ta Ghana a makarantar firamare ta SDA a Sankore, daga 1997 zuwa 2000.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1" /> Ya kuma yi aiki da Kuapa Kookoo Ltd a matsayin Sakataren Raya Al’umma daga 1998 zuwa 2001.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == An zabi Opoku ne a majalisar dokoki a majalisa ta 3 na jamhuriyya ta 4 ta Ghana a matsayin memba na majalisar mazabar Asunafo ta Kudu a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Ko da yake ya rasa kujerarsa a zaben da ya biyo baya, an sake zabe shi a majalisar dokoki a ranar 7 ga watan Janairun 2013 bayan da ya yi ikirarin lashe zaben Ghana na 2012 don wakiltar mazabar Asunafo ta Kudu kuma ya yi aiki har zuwa 6 ga Janairu 2017. An sake zabe shi a ranar 7 ga Janairu 2017. bayan babban zaben Ghana na 2016 inda ya samu kashi 52.97% na yawan kuri'un da aka kada. Ya yi aiki a matsayin Mataimakin Ministan Yankin Brong Ahafo daga 2009 zuwa 2013.<ref name=":1" /> A cikin majalisa ta 7 na jamhuriyya ta 4 ta Ghana ya yi aiki a Kwamitin Kula da Abinci, Aikin Noma da Cocoa a matsayin memba mai daraja.<ref name=":0" /> Ya kuma yi aiki a Kwamitin Kyauta da Kwamitin Wa'adi a majalisa guda.<ref name=":0" /> Opoku ya samu lambar yabo a matsayin dan majalisar da ya fi dacewa don ci gaban al’umma da karkara na shekarar 2017 daga Ofishin Bincike kan Mulki, Kasuwanci da Gudanarwa (BORGCA). An bayar da wannan lambar yabo ne saboda gudunmawar da ya bayar a ayyukan raya kasa a mazabar Asunafo ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=Eric Opoku rewarded Best MP for rural devt|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/eric-opoku-rewarded-best-mp-for-rural-devt.html|access-date=2020-08-02|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Zabe == An zabi Opoku a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu na yankin Brong Ahafo a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":2">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Asunafo South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/41/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":3">{{Cite book|last=|first=|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|isbn=|location=Accra|pages=131}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 10 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 24 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Brong Ahafo.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Brong Ahafo Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Al’ummar mazabar Asunafo ta Kudu sun ga wata ‘siket da riga' da masu zabe suka kada kuri’a a zaben yayin da dan takarar shugaban kasa da ‘yan mazabar suka zaba shi ne John Kufour na babbar jam’iyyar adawa ta New Patriotic Party.<ref name=":2" /> Jam'iyyar National Democratic Congress ta lashe kujerun 'yan majalisa 94 daga cikin kujeru 230 a zaben.<ref name=":4" /> An zabi Opoku ne da kuri’u 14,076 daga cikin 29,345 masu inganci da aka kada, kwatankwacin kashi 48% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a kan George William Amponsah na New Patriotic Party, Jack Kennedy Brobbey dan takara mai zaman kansa da Fredrick Nkrumah na Jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Waɗannan sun sami 43.80%, 7.30% da 0.90% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> An sake zaben Opoku a zaben 'yan majalisar dokoki na 2020 don wakilce su a majalisar dokoki ta 8 ta Jamhuriyar Ghana ta hudu . == Kai hari == An kai wa Opoku hari a gidansa a ranar 25 ga watan Disamba 2017 a gidansa da ke Sankore a yankin Brong Ahafo na kasar Ghana.<ref>{{Cite web|title=Attack On Asunafo South MP Unfortunate, Sad!|url=https://www.modernghana.com/news/825341/attack-on-asunafo-south-mp-unfortunate.html|access-date=2020-08-02|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Addo|first=Charles|date=2017-12-28|title=Blame NPP, Akufo-Addo over attack on NDC MP Eric Opoku - Minority|url=https://yen.com.gh/103384-minority-blames-npp-attack-ndc-mp-eric-opoku.html|access-date=2020-08-02|website=Yen.com.gh - Ghana news.|language=en}}</ref> Jam'iyyar National Democratic Congress ta yi zargin cewa maharan magoya bayan jam'iyyar adawa ta New Patriotic Party ne dauke da makamai. An kai masa hari karo na biyu, a ranar 1 ga Afrilu, 2018, shi ma a gidansa da ke Sankore da wasu mutane dauke da makamai.<ref>{{Cite web|title=Asunafo South MP, Eric Opoku and three others attacked|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2020-08-02|website=BusinessGhana}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=NDC Delegation Visits Eric Opoku (PHOTO)|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201804/349458.php|access-date=2020-08-02|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> Ko da yake ba a samu rauni ba, an yi zargin cewa maharan sun yi awon gaba da kusan GHS 10,400.00, na'urar talabijin da na'urar dikodi tare da lalata motocin Opoku uku. == Rayuwa ta sirri == Opoku Kirista ne.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=56|title=Parliament of Ghana}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Opoku, Eric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425065725/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2679|archive-date=25 April 2016}}</ref> Yana da aure da ‘ya’ya hudu.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] eaovnxf7vtir9lnluw6fjyofhhj7ci8 Patrick Banor 0 34869 163742 2022-08-04T13:31:26Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1066951812|Patrick Banor]]" wikitext text/x-wiki '''Patrick Banor''' ɗan siyasan Ghana ne kuma mai gudanarwa. Ya kasance dan majalisa mai wakiltar mazabar Asutifi ta Arewa tun ranar 7 ga watan Janairun 2021.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Banor a ranar Juma'a 13 ga Yuni 1975 a Kenyasi No.2.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya samu shaidar karatunsa na farko a shekarar 1991, sannan ya samu takardar shedar sakandare a shekarar 1994.<ref name=":0" /> An bashi digirin digirgir na digiri a fannin ilimin halayyar dan adam da aikin zamantakewa a shekarar 2009.<ref name=":0" /> == Aiki da siyasa == Kafin shiga siyasa, shi ne Babban Manajan Kamfanin Sarfpok Company Limited.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> A lokacin zaben fidda gwani na 'yan majalisar NPP na 2020, Banor ya tsaya takarar kujerar Asutifi ta Arewa da Evans Bobie Opoku kuma ya yi nasara.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 NPP Parliamentary Primaries Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/index.php|access-date=2021-02-27|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> A yayin babban zaben Ghana na 2020, Banor ya tsaya takarar kujerar Asutifi ta Arewa tare da Ebenezer Kwaku Addo na NDC, da Kofi Annan na GUM. Ya samu kuri'u 18505 da ke wakiltar kashi 52.62% na jimlar kuri'un da aka kada a hannun Addo na kuri'u 16546 da kuma kuri'u 116 na Anane, wanda ke wakiltar kashi 47.05% da 0.33% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Asutifi North – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ahafo-region/asutifi-north/|access-date=2021-02-27|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Asutifi North|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=55|access-date=2022-01-20|website=www.ghanaweb.com}}</ref> === Kwamitin === Patrick memba ne a Kwamitin Dokokin Tallafi kuma memba ne a kwamitin majalisar.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Patrick Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Banor, Patrick|url=https://ghanamps.com/mp/patrick-banor/|access-date=2022-01-20|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Tallafawa == A cikin Satumba 2020, Patrick ya ba da 'yan takara 1,348 na BECE tare da tsarin lissafi.<ref>{{Cite web|last=Coverghana.com.gh|date=2020-09-09|title=2020 BECE candidates in Ahafo get support ahead of examination|url=https://coverghana.com.gh/2020-bece-candidates-in-ahafo-get-support-ahead-of-examination/|access-date=2022-01-20|website=Coverghana.com.gh|language=en-US}}</ref> A watan Agusta 2021, ya gabatar da kusan tebura 400 ga Ola Girls' SHS. == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] f3efuqdtp4ldb5fnaoj9dlaegrmhp2d 163743 163742 2022-08-04T13:32:18Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q104054112}} '''Patrick Banor''' ɗan siyasan Ghana ne kuma mai gudanarwa. Ya kasance dan majalisa mai wakiltar mazabar Asutifi ta Arewa tun ranar 7 ga watan Janairun 2021.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Banor a ranar Juma'a 13 ga Yuni 1975 a Kenyasi No.2.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya samu shaidar karatunsa na farko a shekarar 1991, sannan ya samu takardar shedar sakandare a shekarar 1994.<ref name=":0" /> An bashi digirin digirgir na digiri a fannin ilimin halayyar dan adam da aikin zamantakewa a shekarar 2009.<ref name=":0" /> == Aiki da siyasa == Kafin shiga siyasa, shi ne Babban Manajan Kamfanin Sarfpok Company Limited.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> A lokacin zaben fidda gwani na 'yan majalisar NPP na 2020, Banor ya tsaya takarar kujerar Asutifi ta Arewa da Evans Bobie Opoku kuma ya yi nasara.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 NPP Parliamentary Primaries Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/index.php|access-date=2021-02-27|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> A yayin babban zaben Ghana na 2020, Banor ya tsaya takarar kujerar Asutifi ta Arewa tare da Ebenezer Kwaku Addo na NDC, da Kofi Annan na GUM. Ya samu kuri'u 18505 da ke wakiltar kashi 52.62% na jimlar kuri'un da aka kada a hannun Addo na kuri'u 16546 da kuma kuri'u 116 na Anane, wanda ke wakiltar kashi 47.05% da 0.33% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Asutifi North – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ahafo-region/asutifi-north/|access-date=2021-02-27|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Asutifi North|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=55|access-date=2022-01-20|website=www.ghanaweb.com}}</ref> === Kwamitin === Patrick memba ne a Kwamitin Dokokin Tallafi kuma memba ne a kwamitin majalisar.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=185|access-date=2021-02-27|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Patrick Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Banor, Patrick|url=https://ghanamps.com/mp/patrick-banor/|access-date=2022-01-20|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Tallafawa == A cikin Satumba 2020, Patrick ya ba da 'yan takara 1,348 na BECE tare da tsarin lissafi.<ref>{{Cite web|last=Coverghana.com.gh|date=2020-09-09|title=2020 BECE candidates in Ahafo get support ahead of examination|url=https://coverghana.com.gh/2020-bece-candidates-in-ahafo-get-support-ahead-of-examination/|access-date=2022-01-20|website=Coverghana.com.gh|language=en-US}}</ref> A watan Agusta 2021, ya gabatar da kusan tebura 400 ga Ola Girls' SHS. == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 2o891lwinbffpcoq8ze18qb7eov1bdg Collins Dauda 0 34870 163744 2022-08-04T13:34:12Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1085032201|Collins Dauda]]" wikitext text/x-wiki '''Collins Dauda''' (an haife shi 13 Fabrairu 1957)<ref name="Alhaji Collins Dauda, Biography">{{cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alhaji-Collins-Dauda-1161|website=www.ghanaweb.com|access-date=19 February 2021}}</ref> malami ne, ɗan siyasa, tsohon Ministan ƙasa da albarkatun ƙasa na Ghana; da Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Collins Dauda a ranar 13 ga Fabrairu 1957 a Mehame a yankin Ahafo (tsohon yankin Brong Ahafo).<ref name="Alhaji Collins Dauda, Biography">{{cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alhaji-Collins-Dauda-1161|website=www.ghanaweb.com|access-date=19 February 2021}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425011627/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=184|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya fito daga Mehame a yankin Brong-Ahafo na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=59|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":1" /> Iyayensa su ne Issaka Naaba da Mariama Issah.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya yi karatun sakandare a Mim Senior High School inda ya sami digiri na GCE na yau da kullun da na GCE Advanced Level tsakanin 1973 zuwa 1981.<ref>{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=369:minister-for-lands-and-natural-resources&catid=81:ministers&Itemid=228|title=Hon. Alhaji Collins Dauda - Minister for Lands and Natural Resources|access-date=2010-06-18|publisher=[[Government of Ghana]]}}</ref> == Aiki == Dauda ya koyar a babbar makarantar sakandare ta noma ta Kukuom daga 1985.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> A shekarar 1986 ya shiga aikin koyarwa a babbar makarantar Ahafoman inda ya ci gaba da koyarwa har zuwa 1992.<ref name=":2" /> == Siyasa == Dauda ya zama dan majalisar gundumar Asutifi tsakanin 1978 zuwa 1981.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya kasance dan majalisar tuntuba,<ref name=":2" /> wanda ya tsara kundin tsarin mulkin Ghana na shekarar 1992 tsakanin 1991 zuwa 1992. An zabe shi a matsayin dan majalisa na farko a zaben 1992 a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress wanda ya sa ya zama dan majalisa na farko na Asutifi ta Kudu a jamhuriya ta hudu. Ya sake lashe wa'adi na biyu a zaben 'yan majalisa na 1996. Sai dai ya rasa kujerarsa a zaben 'yan majalisar dokokin kasar a shekara ta 2000 saboda zargin cewa ya yi amfani da sihiri wajen kashe abokin hamayyarsa Farfesa Gyan-Amoah kwana guda gabanin babban zaben kasar.<ref>{{cite web|last1=Dauda|first1=Collins|title=Dauda Killed Prof Gyan-Amoah|url=http://allafrica.com/stories/200204300658.html|website=Modern Ghana}}</ref> Sai dai ya sake samun kujerar a shekarar 2004.<ref name=":3">{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Asutifi South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/43/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya ci gaba da rike kujerar daga majalisar wakilai ta 4 zuwa ta 7 ta jamhuriya ta hudu. A shekarun 2002 da 2004 lokacin da ba ya cikin majalisa, ya kasance shugaban yanki na jam'iyyar National Democratic Congress (NDC) a yankin Brong Ahafo. Daga watan Fabrairun 2009 zuwa 2016, an nada Collins Dauda ministan filaye da ma’adanai sannan aka canza shi zuwa ma’aikatar albarkatun ruwa, ayyuka da gidaje. Ya kuma kasance mataimakin shugaban kwamitin filaye da gandun daji tsakanin 1994 zuwa 1996. Daga baya ya zama shugaban wannan kwamiti tsakanin 1997 zuwa 2000 sannan kuma ya zama memba a kwamitin kudi da matasa, wasanni da al'adu.<ref>{{Cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Minister for Water Resources, Works and Housing|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=1161|access-date=2020-10-05|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> === Zabe === An zabi Dauda a karo na 3 a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asutifi ta kudu na yankin Brong Ahafo a zaben kasar Ghana na shekarar 2004. Don haka ya wakilci mazabar a majalisa ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":3">{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Asutifi South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/43/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 10 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 24 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Brong Ahafo.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Brong Ahafo Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Al’ummar mazabar Asutifi ta Kudu sun ga ‘yar riga da rigar riga da masu zabe suka kada kuri’a a zaben yayin da dan takarar shugaban kasa da ‘yan mazabar suka zaba shi ne John Kufour na babbar jam’iyyar adawa ta New Patriotic Party.<ref name=":3" /> Jam'iyyar National Democratic Congress ta lashe kujeru 94 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref name=":4" /> An zabi Dauda ne da kuri’u 9,668 daga cikin 18700 masu inganci da aka kada, kwatankwacin kashi 51.70% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":5">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=132}}</ref> An zabe shi a kan Thomas Broni na New Patriotic Party, Nana Nsiah Ababio Williams Cosmus na babban taron jama'a da Adu Adjei Augustine na jam'iyyar Convention People's Party. Waɗannan sun sami kashi 46.90%, 1.20% da 0.30% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":5" /> A zaben kasar Ghana na shekarar 2008, an zabi Dauda karo na 4 a matsayin dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asutifi ta Kudu. Ya ci gaba da wakiltar mazabar a majalisa ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=69}}</ref> Mazabarsa na daga cikin mafi rinjayen kujeru 114 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 230 na zaben.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> An zabi Dauda ne da kuri’u 10,984 daga cikin 22,032 da aka kada, kwatankwacin kashi 49.85% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":6" /> An zabe shi a kan Yiadom Boakye na New Patriotic Party da Okyere George na Jam'iyyar Democratic People's Party.<ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 49.79% da 0.35% na jimlar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /> Al’ummar mazabarsa ne suka sake zabe shi a babban zaben shekarar 2020, domin ya wakilce su a majalisar wakilai ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana. === Kwamitoci === Dauda mamba ne a kwamitin kudi, kuma mamba ne a kwamitin filaye da gandun daji sannan kuma mamba a kwamitin zabe.<ref name=":7">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=184|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> === Sharhin kabilanci === A watan Agustan 2016, Dauda a jawabin da ya yi wa magoya bayan jam’iyyar a Koforidua ya ce sabuwar jam’iyyar adawa ta Patriotic Party ta dade da nuna wariya ga mutanen Zongo don haka ya kamata mu sanar da su cewa ba mu tare da su.<ref name="Zongo">{{cite web|url=http://citifmonline.com/2016/08/11/npp-has-never-liked-zongo-communities-collins-dauda/|title='NPP has never liked Zongo Communities' – Collins Dauda|publisher=Citifmonline|date=August 11, 2016|access-date=August 12, 2016}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Dauda yana da aure da mata biyu da ‘ya’ya goma sha daya.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425011627/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|archive-date=25 April 2016}}</ref> Shi musulmi ne.<ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Haifaffun 1957]] [[Category:Rayayyun mutane]] i3qkqd7eb20kyt0fnxs2xar72ky7fme 163745 163744 2022-08-04T13:35:00Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q5147367}} '''Collins Dauda''' (an haife shi 13 Fabrairu 1957)<ref name="Alhaji Collins Dauda, Biography">{{cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alhaji-Collins-Dauda-1161|website=www.ghanaweb.com|access-date=19 February 2021}}</ref> malami ne, ɗan siyasa, tsohon Ministan ƙasa da albarkatun ƙasa na Ghana; da Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Collins Dauda a ranar 13 ga Fabrairu 1957 a Mehame a yankin Ahafo (tsohon yankin Brong Ahafo).<ref name="Alhaji Collins Dauda, Biography">{{cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alhaji-Collins-Dauda-1161|website=www.ghanaweb.com|access-date=19 February 2021}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425011627/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=184|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya fito daga Mehame a yankin Brong-Ahafo na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=59|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":1" /> Iyayensa su ne Issaka Naaba da Mariama Issah.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya yi karatun sakandare a Mim Senior High School inda ya sami digiri na GCE na yau da kullun da na GCE Advanced Level tsakanin 1973 zuwa 1981.<ref>{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=369:minister-for-lands-and-natural-resources&catid=81:ministers&Itemid=228|title=Hon. Alhaji Collins Dauda - Minister for Lands and Natural Resources|access-date=2010-06-18|publisher=[[Government of Ghana]]}}</ref> == Aiki == Dauda ya koyar a babbar makarantar sakandare ta noma ta Kukuom daga 1985.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> A shekarar 1986 ya shiga aikin koyarwa a babbar makarantar Ahafoman inda ya ci gaba da koyarwa har zuwa 1992.<ref name=":2" /> == Siyasa == Dauda ya zama dan majalisar gundumar Asutifi tsakanin 1978 zuwa 1981.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins (Alhaji)|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506155019/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=258|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya kasance dan majalisar tuntuba,<ref name=":2" /> wanda ya tsara kundin tsarin mulkin Ghana na shekarar 1992 tsakanin 1991 zuwa 1992. An zabe shi a matsayin dan majalisa na farko a zaben 1992 a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress wanda ya sa ya zama dan majalisa na farko na Asutifi ta Kudu a jamhuriya ta hudu. Ya sake lashe wa'adi na biyu a zaben 'yan majalisa na 1996. Sai dai ya rasa kujerarsa a zaben 'yan majalisar dokokin kasar a shekara ta 2000 saboda zargin cewa ya yi amfani da sihiri wajen kashe abokin hamayyarsa Farfesa Gyan-Amoah kwana guda gabanin babban zaben kasar.<ref>{{cite web|last1=Dauda|first1=Collins|title=Dauda Killed Prof Gyan-Amoah|url=http://allafrica.com/stories/200204300658.html|website=Modern Ghana}}</ref> Sai dai ya sake samun kujerar a shekarar 2004.<ref name=":3">{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Asutifi South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/43/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya ci gaba da rike kujerar daga majalisar wakilai ta 4 zuwa ta 7 ta jamhuriya ta hudu. A shekarun 2002 da 2004 lokacin da ba ya cikin majalisa, ya kasance shugaban yanki na jam'iyyar National Democratic Congress (NDC) a yankin Brong Ahafo. Daga watan Fabrairun 2009 zuwa 2016, an nada Collins Dauda ministan filaye da ma’adanai sannan aka canza shi zuwa ma’aikatar albarkatun ruwa, ayyuka da gidaje. Ya kuma kasance mataimakin shugaban kwamitin filaye da gandun daji tsakanin 1994 zuwa 1996. Daga baya ya zama shugaban wannan kwamiti tsakanin 1997 zuwa 2000 sannan kuma ya zama memba a kwamitin kudi da matasa, wasanni da al'adu.<ref>{{Cite web|title=Alhaji Collins Dauda, Minister for Water Resources, Works and Housing|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=1161|access-date=2020-10-05|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> === Zabe === An zabi Dauda a karo na 3 a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Asutifi ta kudu na yankin Brong Ahafo a zaben kasar Ghana na shekarar 2004. Don haka ya wakilci mazabar a majalisa ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":3">{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Asutifi South Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/43/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 10 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 24 da jam'iyyar National Democratic Congress ta samu a wancan zaben na yankin Brong Ahafo.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|author=Peace FM|title=Ghana Election 2004 Results - Brong Ahafo Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Al’ummar mazabar Asutifi ta Kudu sun ga ‘yar riga da rigar riga da masu zabe suka kada kuri’a a zaben yayin da dan takarar shugaban kasa da ‘yan mazabar suka zaba shi ne John Kufour na babbar jam’iyyar adawa ta New Patriotic Party.<ref name=":3" /> Jam'iyyar National Democratic Congress ta lashe kujeru 94 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref name=":4" /> An zabi Dauda ne da kuri’u 9,668 daga cikin 18700 masu inganci da aka kada, kwatankwacin kashi 51.70% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":5">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=132}}</ref> An zabe shi a kan Thomas Broni na New Patriotic Party, Nana Nsiah Ababio Williams Cosmus na babban taron jama'a da Adu Adjei Augustine na jam'iyyar Convention People's Party. Waɗannan sun sami kashi 46.90%, 1.20% da 0.30% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":3" /><ref name=":5" /> A zaben kasar Ghana na shekarar 2008, an zabi Dauda karo na 4 a matsayin dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asutifi ta Kudu. Ya ci gaba da wakiltar mazabar a majalisa ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya yi nasara akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":6">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=69}}</ref> Mazabarsa na daga cikin mafi rinjayen kujeru 114 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 230 na zaben.<ref name=":4">{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> An zabi Dauda ne da kuri’u 10,984 daga cikin 22,032 da aka kada, kwatankwacin kashi 49.85% na yawan kuri’un da aka kada.<ref name=":6" /> An zabe shi a kan Yiadom Boakye na New Patriotic Party da Okyere George na Jam'iyyar Democratic People's Party.<ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 49.79% da 0.35% na jimlar kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /> Al’ummar mazabarsa ne suka sake zabe shi a babban zaben shekarar 2020, domin ya wakilce su a majalisar wakilai ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana. === Kwamitoci === Dauda mamba ne a kwamitin kudi, kuma mamba ne a kwamitin filaye da gandun daji sannan kuma mamba a kwamitin zabe.<ref name=":7">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=184|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> === Sharhin kabilanci === A watan Agustan 2016, Dauda a jawabin da ya yi wa magoya bayan jam’iyyar a Koforidua ya ce sabuwar jam’iyyar adawa ta Patriotic Party ta dade da nuna wariya ga mutanen Zongo don haka ya kamata mu sanar da su cewa ba mu tare da su.<ref name="Zongo">{{cite web|url=http://citifmonline.com/2016/08/11/npp-has-never-liked-zongo-communities-collins-dauda/|title='NPP has never liked Zongo Communities' – Collins Dauda|publisher=Citifmonline|date=August 11, 2016|access-date=August 12, 2016}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Dauda yana da aure da mata biyu da ‘ya’ya goma sha daya.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Dauda, Collins|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425011627/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2693|archive-date=25 April 2016}}</ref> Shi musulmi ne.<ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Haifaffun 1957]] [[Category:Rayayyun mutane]] 98a72o57adr3580kp68taxf4lu300tq Jansen, Saskatchewan 0 34871 163746 2022-08-04T13:39:33Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082052049|Jansen, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Jansen|official_name=Village of Jansen|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Jansen in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|51.783|-104.717|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 10, Saskatchewan|10]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Prairie Rose No. 309|Prairie Rose No. 309]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2021 Jansen Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Albert Cardinal|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Melissa Dieno|leader_title3=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name3=|leader_title4=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1908-07-01|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.85|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=96|population_density_km2=112.5|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0K 2B0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|16}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]|website=[http://www.jansen.ca/ Village of Jansen]|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation |last=Canadian Textiles Institute. |title=CTI Determine your provincial constituency |year=2005 |url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |archive-date=2007-09-11 }}</ref><ref>{{Citation |last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=2007-04-21 }}</ref>}} '''Jansen''' ( yawan jama'a 2016 : 96 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Prairie Rose No. 309 da Sashen ƙidayar jama'a mai lamba 10 . Kauyen yana kan babbar hanyar 16 150&nbsp;km gabas da Birnin Saskatoon . Jansen gida ne ga Cocin Sihiyona Lutheran . Tana da Gidan Al'umma da Complex Recreation na bazara da kuma filin wasan kwando mai fil biyar. Laburaren Buckaway na CM shine ɗakin karatu na jama'a na Jansen. I Jansen yana da ƙwararrun Kinsmen da kulab ɗin Kinette . Suna karbar bakuncin liyafar al'umma na shekara biyu da ake kira steak frys kuma suna bikin Ranar Kanada tare da babban taron. Jansen an haɗa shi azaman ƙauye a ranar 19 ga Oktoba, 1908. Jansen an nada shi don mai kula da [[Nebraska]] Peter Jansen . == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Jansen yana da yawan jama'a 111 da ke zaune a cikin 57 daga cikin 71 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 15.6% daga yawan jama'arta na 2016 na 96 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.87|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 127.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Jansen ya ƙididdige yawan jama'a 96 da ke zaune a cikin 56 daga cikin 68 duka gidajen masu zaman kansu, a -31.3% ya canza daga yawan 2011 na 126 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.85|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 112.9/km a cikin 2016. == Ilimi == Ana jigilar yara zuwa Lanigan da ke kusa don makarantar firamare da sakandare . == Fitattun mutane == 'Yan wasan Hockey Brian Propp, Ken Schinkel, Byron Briske, da Shannon Briske duk sun rayu a nan tun suna yara. Mawallafi kuma Mawaki CM Buckaway, wanda ake kiran ɗakin karatu na gida, ya zauna a Jansen. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.Jansen.ca}} {{Geographic location|Northwest=|North=[[Leroy, Saskatchewan|Leroy]] 25km|Northeast=|West=[[Lanigan, Saskatchewan|Lanigan]] 22km [[Esk, Saskatchewan|Esk]] 8km|Centre=Jansen|East=[[Dafoe, Saskatchewan|Dafoe]] 17km|Southwest=|South=|Southeast=}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision10}}{{Coord|51.783|N|104.717|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|51.783|N|104.717|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} azeoxrdueyrsxob5d73ov8uo9zr30gv Rural Municipality of Turtle River No. 469 0 34872 163747 2022-08-04T13:41:35Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082607320|Rural Municipality of Turtle River No. 469]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Turtle River No. 469|official_name=Rural Municipality of Turtle River No. 469|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=SK RM 469 Turtle River.svg|mapsize=200|map_caption=Location of the RM of Turtle River No. 469 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 17, Saskatchewan|17]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 6|6]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2574 | title=Municipality Details: RM of Turtle River No. 469 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Louis McCaffrey|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Turtle River No. 469 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Rebecca Carr|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Edam, Saskatchewan|Edam]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 9, 1912|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=664.44 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=344 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.5|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|53.134|N|108.849|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website={{official|http://rmofturtleriver.com/}}|footnotes=}} Gundumar '''Rural Municipality of Turtle River No. 469''' ( 2016 yawan : 344 ) birni ne na karkara (RM) a lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 17 da <nowiki><abbr about="#mwt42" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> Division No. 6 . == Tarihi == RM na Kogin Turtle No. 469 an haɗa shi a matsayin gundumar karkara a ranar 9 ga Disamba, 1912. An ɗauko sunan RM daga Kogin Turtle, wanda ke fitowa daga tafkin Turtle kuma ya shiga cikin Arewacin Saskatchewan kusa da tsibirin Michaud, hayin kogin daga Delmas . == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Kauyuka * Edam Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Yankuna * Dulwich * St. Hippolyte * Vawn == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Kogin Turtle No. 469 yana da yawan jama'a 307 da ke zaune a cikin 117 daga cikin 133 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -9.4% daga yawanta na 2016 na 339 . Tare da yanki na {{Convert|655.72|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.5/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Kogin Kunkuru No. 469 ya rubuta yawan jama'a 344 da ke zaune a cikin 129 daga cikin 150 na jimlar gidaje masu zaman kansu, a -4.4% ya canza daga yawan 2011 na 360 . Tare da yanki na {{Convert|664.44|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.5/km a cikin 2016. == Abubuwan jan hankali == * Washbrook Museum == Gwamnati == RM na Kogin Turtle No. 469 yana ƙarƙashin zaɓaɓɓen majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Laraba ta biyu na kowane wata. Reve na RM shine Louis McCaffrey yayin da mai kula da shi shine Rebecca Carr. Ofishin RM yana cikin Edam. == Sufuri == * Hanyar Saskatchewan 26 (daidai da kogin Saskatchewan ta Arewa ta yawancin RM) * Hanyar Saskatchewan 674 * Hanyar Saskatchewan 769 * Kanad National Railway * Paynton Ferry * Edam Airport == Duba kuma == * Jerin kananan hukumomin karkara a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://rmofturtleriver.com/}} {{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision17}} c2w68yohkdbv6l38g9vyx7e1t8r4rsr Johnson Kwaku Adu 0 34873 163748 2022-08-04T13:55:52Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1073067466|Johnson Kwaku Adu]]" wikitext text/x-wiki '''Johnson Kwaku Adu''' (an haife shi 10 ga Agusta 1969) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na majalisar dokoki ta bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma majalissar ta 8 ta Jamhuriyyar Ghana ta huɗu, mai wakiltar mazabar Ahafo Ano ta Kudu maso yamma a yankin Ashanti akan tikitin. na New Patriotic Party.<ref name="mps24">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=24|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-25}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Johnson Kwaku Adu retains Ahafo Ano South West seat for the third time|url=https://www.etvghana.com/johnson-kwaku-adu-retains-ahafo-ano-south-west-seat-for-the-third-time/|access-date=2022-02-04|website=e.TVGhana|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Adu a ranar 10 ga Agusta 1969 a Akrokerri a cikin yankin Ashanti. Ya sami Diploma a Chemistry/Biology a 2000. Ya sami BEd (Science) a Jami'ar Ilimi, Winneba a 2001.<ref name="mps24" /> == Rayuwa ta sirri == Adu Kirista ne kuma abokin tarayya a Cocin Fentikos.<ref name="mps24" /> Yana da aure da ’ya’ya biyu.<ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5293|title=Ghana MPs - MP Details - Adu, Johnson Kwaku|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Aiki == Adu ya kasance kodinetan NADMO na gundumar Ahafo Ano ta kudu daga 2002 zuwa 2009, da kuma ofishin kula da harkokin ilimi na Ghana (Circuit Supervisor) Ahafo Ano District Office daga 2010 zuwa 2012.<ref name="mps" /> Sannan ya kasance malami mai koyar da kimiyya a Kwalejin Ilimi ta Akrokeri.<ref name="mps" /> == Rayuwar siyasa == Adu dan jam'iyyar NPP ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-04|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Effah|first=Steven|date=2020-06-20|title=Second round of NPP primaries begin across Ghana|url=https://3news.com/second-round-of-npp-primaries-begin-across-ghana/|access-date=2022-02-04|website=3NEWS}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=#NPPDecides: Profiles of aspirants going unopposed in Ashanti Region|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/|access-date=2022-02-04|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya kasance Shugaban Majalisar Wakilan Ahafo Ano ta Kudu, Mankraso, daga Afrilu 2009 zuwa Janairu 2011; da MP daga Janairu 2013 zuwa yau; zangonsa na biyu kenan.<ref name="mps" /> Ya tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 akan tikitin New Patriotic Party kuma ya lashe zaben wakilci a majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Ya samu nasara da kuri’u 15,761 wanda ya samu kashi 54.51% na jimillar kuri’u yayin da dan takarar majalisar dokokin kasar NDC Sadik Abubakar ya samu kuri’u 13,153 ya samu kashi 45.49% na kuri’u da dan takara mai zaman kansa Adom Douglas Kwakye ya samu kuri’u 11,052.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Ahafo Ano South West Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/ahafo_ano_south_west/|access-date=2022-02-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South West – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/ahafo-ano-south-west/|access-date=2022-02-04|language=en-US}}</ref> A cikin 2021, Adu tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Adu shine shugaban kwamitin matasa, wasanni da al'adu<ref>{{Cite web|title=Hooliganism now a threat to Ghana’s hosting rights for the 2023 All Africa Games|url=https://www.modernghana.com/sports/1092162/hooliganism-now-a-threat-to-ghanas-hosting-rights.html|access-date=2022-02-04|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> kuma memba a kwamitin lafiya.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=170|access-date=2022-02-04|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Amoah|first=Pascal Nii-Gogo|date=17 September 2021|title=Appointment of next Black Stars coach should be based on merit, not color - Parliamentary Committee on Sports to GFA|url=https://www.kickgh.com/ghana-football/14795-appointment-of-next-black-stars-coach-should-be-based-on-merit-not-color-parliamentary-committee-on-sports-to-gfa|access-date=4 February 2022|website=Kickgh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Takyi|first=Christian|title=NSA BOARD INAUGURATED|url=https://moys.gov.gh/?p=2797|access-date=2022-02-04|website=Ministry of Youth and Sports|language=en-US}}</ref> == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Adu, [[George Boakye (dan siyasa)|George Boakye]], [[Richard Acheampong]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Adu ya tafi Landan ne tare da matarsa ​​da diyarsa kuma ana zargin ya bar su a baya a Biritaniya.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] mjwvtz4rc4po16mztrsb9jy5m95p3po 163749 163748 2022-08-04T13:57:53Z DaSupremo 9834 Added infobox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694623}} '''Johnson Kwaku Adu''' (an haife shi 10 ga Agusta 1969) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na majalisar dokoki ta bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma majalissar ta 8 ta Jamhuriyyar Ghana ta huɗu, mai wakiltar mazabar Ahafo Ano ta Kudu maso yamma a yankin Ashanti akan tikitin. na New Patriotic Party.<ref name="mps24">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=24|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-25}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-12-09|title=Johnson Kwaku Adu retains Ahafo Ano South West seat for the third time|url=https://www.etvghana.com/johnson-kwaku-adu-retains-ahafo-ano-south-west-seat-for-the-third-time/|access-date=2022-02-04|website=e.TVGhana|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Adu a ranar 10 ga Agusta 1969 a Akrokerri a cikin yankin Ashanti. Ya sami Diploma a Chemistry/Biology a 2000. Ya sami BEd (Science) a Jami'ar Ilimi, Winneba a 2001.<ref name="mps24" /> == Rayuwa ta sirri == Adu Kirista ne kuma abokin tarayya a Cocin Fentikos.<ref name="mps24" /> Yana da aure da ’ya’ya biyu.<ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5293|title=Ghana MPs - MP Details - Adu, Johnson Kwaku|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Aiki == Adu ya kasance kodinetan NADMO na gundumar Ahafo Ano ta kudu daga 2002 zuwa 2009, da kuma ofishin kula da harkokin ilimi na Ghana (Circuit Supervisor) Ahafo Ano District Office daga 2010 zuwa 2012.<ref name="mps" /> Sannan ya kasance malami mai koyar da kimiyya a Kwalejin Ilimi ta Akrokeri.<ref name="mps" /> == Rayuwar siyasa == Adu dan jam'iyyar NPP ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-04|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Effah|first=Steven|date=2020-06-20|title=Second round of NPP primaries begin across Ghana|url=https://3news.com/second-round-of-npp-primaries-begin-across-ghana/|access-date=2022-02-04|website=3NEWS}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=#NPPDecides: Profiles of aspirants going unopposed in Ashanti Region|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/|access-date=2022-02-04|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. Ya kasance Shugaban Majalisar Wakilan Ahafo Ano ta Kudu, Mankraso, daga Afrilu 2009 zuwa Janairu 2011; da MP daga Janairu 2013 zuwa yau; zangonsa na biyu kenan.<ref name="mps" /> Ya tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 akan tikitin New Patriotic Party kuma ya lashe zaben wakilci a majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Ya samu nasara da kuri’u 15,761 wanda ya samu kashi 54.51% na jimillar kuri’u yayin da dan takarar majalisar dokokin kasar NDC Sadik Abubakar ya samu kuri’u 13,153 ya samu kashi 45.49% na kuri’u da dan takara mai zaman kansa Adom Douglas Kwakye ya samu kuri’u 11,052.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Ahafo Ano South West Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/ahafo_ano_south_west/|access-date=2022-02-04|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ahafo Ano South West – Election Data Center – The Ghana Report|url=https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/ahafo-ano-south-west/|access-date=2022-02-04|language=en-US}}</ref> A cikin 2021, Adu tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Adu shine shugaban kwamitin matasa, wasanni da al'adu<ref>{{Cite web|title=Hooliganism now a threat to Ghana’s hosting rights for the 2023 All Africa Games|url=https://www.modernghana.com/sports/1092162/hooliganism-now-a-threat-to-ghanas-hosting-rights.html|access-date=2022-02-04|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> kuma memba a kwamitin lafiya.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=170|access-date=2022-02-04|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Amoah|first=Pascal Nii-Gogo|date=17 September 2021|title=Appointment of next Black Stars coach should be based on merit, not color - Parliamentary Committee on Sports to GFA|url=https://www.kickgh.com/ghana-football/14795-appointment-of-next-black-stars-coach-should-be-based-on-merit-not-color-parliamentary-committee-on-sports-to-gfa|access-date=4 February 2022|website=Kickgh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Takyi|first=Christian|title=NSA BOARD INAUGURATED|url=https://moys.gov.gh/?p=2797|access-date=2022-02-04|website=Ministry of Youth and Sports|language=en-US}}</ref> == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Adu, [[George Boakye (dan siyasa)|George Boakye]], [[Richard Acheampong]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Adu ya tafi Landan ne tare da matarsa ​​da diyarsa kuma ana zargin ya bar su a baya a Biritaniya.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 3iqpps49e73axxocm5xjxmsfxb9kt8d Freda Akosua Prempeh 0 34874 163750 2022-08-04T13:59:46Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1101945725|Freda Akosua Prempeh]]" wikitext text/x-wiki '''Freda Akosua Oheneafrewo Prempeh''' (an haife ta a ranar 23 ga Janairu, 1966)<ref>{{Cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=158|title=Ghana Parliament member Freda Akosua Oheneafrewo Prempeh|website=www.ghanaweb.com|access-date=2019-10-06}}</ref> 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana, kuma 'yar majalisa a majalisa ta bakwai kuma 'yar majalisa ta takwas na jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Tano ta Arewa a yankin Ahafo, Ghana.<ref>{{Cite web|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/constituency/59/|title=Ghana Election Results|website=Ghana Elections 2012 - Peace FM|accessdate=2016-09-11}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/NPP-Primaries-Hon-Freda-Retains-Tano-North-Constituency-Seat-362556|title=NPP Primaries: Hon. Freda Retains Tano North Constituency Seat|website=www.ghanaweb.com|accessdate=2016-09-11}}</ref> A halin yanzu ita ce karamar ministar ma'aikatar ayyuka da gidaje ta Ghana. A baya ta taba zama mataimakiyar ministar jinsi da kuma 'yar majalisa - "Matar majalisa" daga 2002 zuwa 2010 na yankin zaben Lakoo na mazabar La-Dadekotopo a babban yankin Accra.<ref>{{Cite web|url=https://mitsughana.com/profile-of-hon-freda-prempeh/|title=Profile of Hon.Freda Prempeh|last=Sir|first=Coffie|date=14 August 2018}}</ref> A shekarar 2017, an nada ta shugabar kwamitin shirya gasar cin kofin nahiyar Afirka ta mata 2018 mai mambobi 11.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/sports/sports-news/tano-north-mp-freda-prempeh-sworn-in-as-awcon-loc-chair.html|title=Tano North MP Freda Prempeh sworn-in as AWCON LOC chair|date=2017-09-28|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sport.citifmonline.com/tag/hon-freda-prempeh/|title=Hon. Freda Prempeh {{!}} Citi Sport|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.com.gh/bi/sports/sports-ghana-must-bid-to-host-afcon-2019-awcon-chairperson-says/t4w9xby|title=Ghana must bid to host AFCON 2019 – AWCON Chairperson says|date=2018-12-04|website=www.pulse.com.gh|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://starrfm.com.gh/2018/01/ready-host-womens-afcon-freda-prempeh/|title=We’re ready to host Women’s AFCON- Freda Prempeh {{!}} Starr Fm|last=Bebli|first=Anthony|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife ta a ranar 23 ga Janairu, 1966 a Accra ga dangin sarauta na Ghana. Ita ce 'ya ta uku ga marigayi Ohenenana Akwasi Agyeman Dua-Prempeh, na gidan sarautar Ashanti da marigayiya Nana Amma Serwaa, Kontihemaa na Duayaw Nkwanta, (wanda aka sani a cikin sirrin rayuwa kamar Madam Georgina Ansah). Freda ta fara karatunta na farko a Makarantar Firamare ta Jami'ar Kumasi sannan ta ci gaba da matakinta na Ordinary(O) a Makarantar Sakandare ta Fasaha (yanzu KNUST Senior High School) a Kumasi, Ghana sannan ta ci gaba da samun Advanced level Certificate (A level) a Accra Workers College a Accra, Ghana. Daga nan sai ta ci gaba zuwa Cibiyar Jarida ta Ghana, inda ta bi Diploma a cikin Harkokin Jama'a da Talla. Cibiyar Gudanarwa da Gudanar da Jama'a ta Ghana ta karrama ta a cikin Babban Jami'in Jama'a a 1998. Tana da Takaddun shaida da kuma Babban Takaddun shaida a Kasuwanci, DipM, MCIM, Chartered Marketer Professional Postgraduate Diploma a Talla, duk daga Cibiyar Kasuwanci ta Chartered, Ƙasar Ingila. Ta sami digirin ta a (Business Administration), Option na Human Resource Management daga Jami'ar Ghana a shekarar 2006.<ref>{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps-by-year-group/details.php?id=2507|title=Ghana MPs - MP Details - Prempeh, Freda|website=ghanamps.com|accessdate=2016-09-11}}</ref> Ta kuma karanta MA Comms, Media and Public Relations a Jami'ar Leicester, UK, sannan ta yi digirin digirgir kan harkokin kasuwanci daga Ghana. Kwalejin Jami'ar Fasaha.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=240|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://mitsughana.com/profile-of-hon-freda-prempeh/|title=Profile of Hon. Freda Prempeh – Mitsu Ghana|language=en-US|access-date=2019-04-23}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Freda Akosua Prempeh ta fito ne daga Duayaw Nkwanta, babban birnin mazabarta ta Tano North, a yankin Ahafo, Ghana. Ita Kirista ce, kuma tana da aure da ɗa. Freda ta kusan rasa ranta sakamakon ambaliyar ruwa da bala'in gobara a ranar 3 ga Yuni, 2015 a da'irar, Accra.<ref>{{cite web|title=Parliament shed tears for Circle disaster|url=http://www.ghananewsagency.org/social/parliament-sheds-tears-for-circle-disaster--90184|website=Ghana news agency|publisher=Ghana News Agency|date=5 June 2015}}</ref> Kafin zaben Freda a cikin ofishi a matsayin memba a majalisa a 2013, ta kasance mai gudanarwa a Otal din Point Hudu a Sunyani kuma ta yi aiki tare da Ofishin Kurkuku na tsawon shekaru 10. Ita 'yar wasa ce mai son motsa jiki da kuma mai yarda da karfin mata. == Rayuwar siyasa == Freda Prempeh mallakar New Patriotic Party (N.P.P.). Aikinta na siyasa ya fara ne a 2002, a matsayin memba na Majalisar Wakilai na Yankin Za ~ e na Lakoo na Yankin La-Dadekotopo a Yankin Babban Accra, na tsawon shekaru 8, A watan Fabrairun 2006, An kira ta da ta yi aiki a Hukumar sulhu ta kasa a matsayin Jami'in Harkokin Jama'a na tsawon watanni 9. A yanzu haka ita ce memba a majalisar dokoki ta Tano North Constituency, kuma tana aiki a kan Ma'adanai da Makamashi, Kwamitin Tabbatar da Gwamnati a majalisa. Shugaba Akufo-Addo ne ya nada ta a matsayin Mataimakin Ministan Ayyuka da Gidaje, a cikin 2017.<ref>{{Cite web|url=https://www.modernghana.com/news/749220/im-ready-to-serve-as-the-deputy-minister-of-sportshon-fre.html|title=I'm Ready To Serve As The Deputy Minister Of Sports—Hon. Freda Prempeh|date=2017-01-14|website=Modern Ghana|access-date=2019-03-02}}</ref> A yanzu haka ita ce Mataimakin Ministan Jinsi, Yara da Kariyar zamantakewa. Ta tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 a matsayin 'yar takarar majalisar dokoki ta Tano North a kan tikitin sabuwar jam'iyyar Patriotic Party, kuma ta yi nasara da fiye da kashi 51%. Wannan ya sa ta zama wa'adi na 3 a matsayin 'yar majalisa kuma yanzu ta zama 'yar majalisa ta 8 a jamhuriya ta hudu. == Muƙamai na jagoranci da aka gudanar == * 2004-2008 Memba, Majalisar Gwamnonin, – Majalisar Ma'aikatar Cikin Gida      2005-2008 Memba – Hukumar Watsa Labarai ta Kasa * 2005-2008 Member Board – Tsarin Inshorar Kiwon Lafiya na Kasa, Kpeshie Sub- Metro, Accra             * 2002-2006 Shugaban kwamitin, Kwamitin Ci gaban (Accra Metropolitan Assembly) * 2006/2007 Kafa memba kuma Mataimakin Shugaban kasa, Daliban Makarantar Ilimin Ilimin Kasuwanci na shekarar ( TESCON ), Jami'ar Ghana, Accra City Campus  * 2008 Memba na, Kwamitin Sadarwa. Jam'iyyar New Patriotic Party, Kungiyar Kawancen Kasa * Shugaban kasa da kuma wanda ta kafa, Kungiyar Mata ta Mata ta Ghana == Membobin kungiyoyin kwararru == * 31 Oktoba 2003 zuwa yau Cibiyar Hulda da Jama'a (IPR, Ghana) - Amintaccen ➞➞➞ Memba. * Oktoba 2000 - Oktoba 2003➞Cibiyar Hulda da Jama'a (IPR) Ghana - Mataimakin Memba * Kungiyar 'Yan Jarida ta Ghana (GJA) - Mamba mai alaƙa == Manazarta == [[Category:Haifaffun 1966]] [[Category:Rayayyun mutane]] 9lka0c6uxs6jj6mvu1hv4c8jixx0uj0 163751 163750 2022-08-04T14:01:40Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q26899153}} '''Freda Akosua Oheneafrewo Prempeh''' (an haife ta a ranar 23 ga Janairu, 1966)<ref>{{Cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=158|title=Ghana Parliament member Freda Akosua Oheneafrewo Prempeh|website=www.ghanaweb.com|access-date=2019-10-06}}</ref> 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana, kuma 'yar majalisa a majalisa ta bakwai kuma 'yar majalisa ta takwas na jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Tano ta Arewa a yankin Ahafo, Ghana.<ref>{{Cite web|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/constituency/59/|title=Ghana Election Results|website=Ghana Elections 2012 - Peace FM|accessdate=2016-09-11}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/NPP-Primaries-Hon-Freda-Retains-Tano-North-Constituency-Seat-362556|title=NPP Primaries: Hon. Freda Retains Tano North Constituency Seat|website=www.ghanaweb.com|accessdate=2016-09-11}}</ref> A halin yanzu ita ce karamar ministar ma'aikatar ayyuka da gidaje ta Ghana. A baya ta taba zama mataimakiyar ministar jinsi da kuma 'yar majalisa - "Matar majalisa" daga 2002 zuwa 2010 na yankin zaben Lakoo na mazabar La-Dadekotopo a babban yankin Accra.<ref>{{Cite web|url=https://mitsughana.com/profile-of-hon-freda-prempeh/|title=Profile of Hon.Freda Prempeh|last=Sir|first=Coffie|date=14 August 2018}}</ref> A shekarar 2017, an nada ta shugabar kwamitin shirya gasar cin kofin nahiyar Afirka ta mata 2018 mai mambobi 11.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/sports/sports-news/tano-north-mp-freda-prempeh-sworn-in-as-awcon-loc-chair.html|title=Tano North MP Freda Prempeh sworn-in as AWCON LOC chair|date=2017-09-28|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sport.citifmonline.com/tag/hon-freda-prempeh/|title=Hon. Freda Prempeh {{!}} Citi Sport|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pulse.com.gh/bi/sports/sports-ghana-must-bid-to-host-afcon-2019-awcon-chairperson-says/t4w9xby|title=Ghana must bid to host AFCON 2019 – AWCON Chairperson says|date=2018-12-04|website=www.pulse.com.gh|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://starrfm.com.gh/2018/01/ready-host-womens-afcon-freda-prempeh/|title=We’re ready to host Women’s AFCON- Freda Prempeh {{!}} Starr Fm|last=Bebli|first=Anthony|language=en-US|access-date=2019-10-06}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife ta a ranar 23 ga Janairu, 1966 a Accra ga dangin sarauta na Ghana. Ita ce 'ya ta uku ga marigayi Ohenenana Akwasi Agyeman Dua-Prempeh, na gidan sarautar Ashanti da marigayiya Nana Amma Serwaa, Kontihemaa na Duayaw Nkwanta, (wanda aka sani a cikin sirrin rayuwa kamar Madam Georgina Ansah). Freda ta fara karatunta na farko a Makarantar Firamare ta Jami'ar Kumasi sannan ta ci gaba da matakinta na Ordinary(O) a Makarantar Sakandare ta Fasaha (yanzu KNUST Senior High School) a Kumasi, Ghana sannan ta ci gaba da samun Advanced level Certificate (A level) a Accra Workers College a Accra, Ghana. Daga nan sai ta ci gaba zuwa Cibiyar Jarida ta Ghana, inda ta bi Diploma a cikin Harkokin Jama'a da Talla. Cibiyar Gudanarwa da Gudanar da Jama'a ta Ghana ta karrama ta a cikin Babban Jami'in Jama'a a 1998. Tana da Takaddun shaida da kuma Babban Takaddun shaida a Kasuwanci, DipM, MCIM, Chartered Marketer Professional Postgraduate Diploma a Talla, duk daga Cibiyar Kasuwanci ta Chartered, Ƙasar Ingila. Ta sami digirin ta a (Business Administration), Option na Human Resource Management daga Jami'ar Ghana a shekarar 2006.<ref>{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps-by-year-group/details.php?id=2507|title=Ghana MPs - MP Details - Prempeh, Freda|website=ghanamps.com|accessdate=2016-09-11}}</ref> Ta kuma karanta MA Comms, Media and Public Relations a Jami'ar Leicester, UK, sannan ta yi digirin digirgir kan harkokin kasuwanci daga Ghana. Kwalejin Jami'ar Fasaha.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=240|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://mitsughana.com/profile-of-hon-freda-prempeh/|title=Profile of Hon. Freda Prempeh – Mitsu Ghana|language=en-US|access-date=2019-04-23}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Freda Akosua Prempeh ta fito ne daga Duayaw Nkwanta, babban birnin mazabarta ta Tano North, a yankin Ahafo, Ghana. Ita Kirista ce, kuma tana da aure da ɗa. Freda ta kusan rasa ranta sakamakon ambaliyar ruwa da bala'in gobara a ranar 3 ga Yuni, 2015 a da'irar, Accra.<ref>{{cite web|title=Parliament shed tears for Circle disaster|url=http://www.ghananewsagency.org/social/parliament-sheds-tears-for-circle-disaster--90184|website=Ghana news agency|publisher=Ghana News Agency|date=5 June 2015}}</ref> Kafin zaben Freda a cikin ofishi a matsayin memba a majalisa a 2013, ta kasance mai gudanarwa a Otal din Point Hudu a Sunyani kuma ta yi aiki tare da Ofishin Kurkuku na tsawon shekaru 10. Ita 'yar wasa ce mai son motsa jiki da kuma mai yarda da karfin mata. == Rayuwar siyasa == Freda Prempeh mallakar New Patriotic Party (N.P.P.). Aikinta na siyasa ya fara ne a 2002, a matsayin memba na Majalisar Wakilai na Yankin Za ~ e na Lakoo na Yankin La-Dadekotopo a Yankin Babban Accra, na tsawon shekaru 8, A watan Fabrairun 2006, An kira ta da ta yi aiki a Hukumar sulhu ta kasa a matsayin Jami'in Harkokin Jama'a na tsawon watanni 9. A yanzu haka ita ce memba a majalisar dokoki ta Tano North Constituency, kuma tana aiki a kan Ma'adanai da Makamashi, Kwamitin Tabbatar da Gwamnati a majalisa. Shugaba Akufo-Addo ne ya nada ta a matsayin Mataimakin Ministan Ayyuka da Gidaje, a cikin 2017.<ref>{{Cite web|url=https://www.modernghana.com/news/749220/im-ready-to-serve-as-the-deputy-minister-of-sportshon-fre.html|title=I'm Ready To Serve As The Deputy Minister Of Sports—Hon. Freda Prempeh|date=2017-01-14|website=Modern Ghana|access-date=2019-03-02}}</ref> A yanzu haka ita ce Mataimakin Ministan Jinsi, Yara da Kariyar zamantakewa. Ta tsaya takara a babban zaben Ghana na 2020 a matsayin 'yar takarar majalisar dokoki ta Tano North a kan tikitin sabuwar jam'iyyar Patriotic Party, kuma ta yi nasara da fiye da kashi 51%. Wannan ya sa ta zama wa'adi na 3 a matsayin 'yar majalisa kuma yanzu ta zama 'yar majalisa ta 8 a jamhuriya ta hudu. == Muƙamai na jagoranci da aka gudanar == * 2004-2008 Memba, Majalisar Gwamnonin, – Majalisar Ma'aikatar Cikin Gida      2005-2008 Memba – Hukumar Watsa Labarai ta Kasa * 2005-2008 Member Board – Tsarin Inshorar Kiwon Lafiya na Kasa, Kpeshie Sub- Metro, Accra             * 2002-2006 Shugaban kwamitin, Kwamitin Ci gaban (Accra Metropolitan Assembly) * 2006/2007 Kafa memba kuma Mataimakin Shugaban kasa, Daliban Makarantar Ilimin Ilimin Kasuwanci na shekarar ( TESCON ), Jami'ar Ghana, Accra City Campus  * 2008 Memba na, Kwamitin Sadarwa. Jam'iyyar New Patriotic Party, Kungiyar Kawancen Kasa * Shugaban kasa da kuma wanda ta kafa, Kungiyar Mata ta Mata ta Ghana == Membobin kungiyoyin kwararru == * 31 Oktoba 2003 zuwa yau Cibiyar Hulda da Jama'a (IPR, Ghana) - Amintaccen ➞➞➞ Memba. * Oktoba 2000 - Oktoba 2003➞Cibiyar Hulda da Jama'a (IPR) Ghana - Mataimakin Memba * Kungiyar 'Yan Jarida ta Ghana (GJA) - Mamba mai alaƙa == Manazarta == [[Category:Haifaffun 1966]] [[Category:Rayayyun mutane]] tvql0k8grme3q9ylbrbs5hsmk7qjm1k Benjamin Yeboah Sekyere 0 34875 163752 2022-08-04T14:05:17Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082877064|Benjamin Yeboah Sekyere]]" wikitext text/x-wiki '''Benjamin Yeboah Sekyere''' dan siyasan Ghana ne kuma dan majalisar dokoki ta bakwai kuma majalissar ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Tano ta kudu a yankin Ahafo akan tikitin jam'iyyar New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=Yeboah Sekyere, Benjamin|url=https://ghanamps.com/mp/yeboah-sekyere-benjamin/|access-date=2022-01-21|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=GNA|title=Tano South MP congratulates Freda Prempeh {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/tano-south-mp-congratulates-freda-prempeh/|access-date=2022-01-21|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=37th Farmers’ Day celebration held in Tano South Municipality|url=https://www.modernghana.com/news/1125879/37th-farmers-day-celebration-held-in-the-tano.html|access-date=2022-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Shi ne mataimakin ministan yankin Ahafo da aka kirkiro.<ref>{{Cite web|title=Thanks Giving Service Held At Derma|url=https://www.modernghana.com/news/925639/thanks-giving-service-held-at-derma.html|access-date=2020-12-08|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Sekyere ranar Juma'a 4 ga Maris 1977 a Derma na yankin Ahafo. Ya yi karatun digiri na farko a fannin harkokin kasuwanci a jami’ar Ghana, kafin nan ya samu digirin digirgir (HND Accounting) a kwalejin kimiyya da fasaha ta Sunyani. Ya kuma yi MBA. Accounting/Finance daga Jami'ar Nazarin Ƙwararru.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> == Kwararren da aikin siyasa == Ya kasance Akanta a Sashen Ilimi na Ghana. Kafin shiga siyasa mai aiki, ya kasance babban Akanta a cikin Berekum Municipal Jami'in Hukumar Ilimi ta Ghana. An sake zabe shi a babban zaben 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri'u 22,034 yayin da [[Hanna Louisa Bissiw|Hanna Bissiw]] ta samu kuri'u 19,731.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Tano South Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ahafo/tano_south/|access-date=2022-01-21|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya kasance Mataimakin Ministan yankin Ahafo a shekarar 2020.<ref>{{Cite web|title=NPP primaries: Freda Prempeh, Sekyere go unopposed in Ahafo Region|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-npp-primaries-freda-prempeh-sekyere-go-unopposed-in-ahafo-region.html|access-date=2022-01-21|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ya yi aure tare da yara uku. Shi ɗan Seventh-Day Adventist ne.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah Sekyere, Benjamin|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5423|access-date=2020-12-08|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Kwamitoci == Yana cikin kwamitin ayyuka da gidaje da kuma kwamitin dabarun rage talauci.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=90|title=Parliament of Ghana}}</ref> A halin yanzu shi ne babban mamba na kwamitin dabarun rage talauci, kuma mamba a kwamitin filaye da gandun daji da kuma kwamitin kananan hukumomi da raya karkara.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-01-21|website=www.parliament.gh}}</ref> == Tallafawa == A shekarar 2018, ya ba da kyautar motar bas ga babbar makarantar Samuel Otu Senior High School. Ya kuma baiwa wasu SHS na’urorin tafi da gidanka guda 20 sannan ya baiwa wasu makarantu kusan 871 Uniform guda 871 ga wasu makarantu a Tano ta Kudu.<ref>{{Cite web|date=2018-05-16|title=Tano South MP donates to schools|url=https://citinewsroom.com/2018/05/tano-south-mp-donates-to-schools/|access-date=2022-01-21|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1977]] ddqpjsf521de93c5ty3wwaqlx9skpjd 163753 163752 2022-08-04T14:06:19Z DaSupremo 9834 Added infobox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694558}} '''Benjamin Yeboah Sekyere''' dan siyasan Ghana ne kuma dan majalisar dokoki ta bakwai kuma majalissar ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Tano ta kudu a yankin Ahafo akan tikitin jam'iyyar New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=Yeboah Sekyere, Benjamin|url=https://ghanamps.com/mp/yeboah-sekyere-benjamin/|access-date=2022-01-21|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=GNA|title=Tano South MP congratulates Freda Prempeh {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/tano-south-mp-congratulates-freda-prempeh/|access-date=2022-01-21|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=37th Farmers’ Day celebration held in Tano South Municipality|url=https://www.modernghana.com/news/1125879/37th-farmers-day-celebration-held-in-the-tano.html|access-date=2022-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Shi ne mataimakin ministan yankin Ahafo da aka kirkiro.<ref>{{Cite web|title=Thanks Giving Service Held At Derma|url=https://www.modernghana.com/news/925639/thanks-giving-service-held-at-derma.html|access-date=2020-12-08|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Sekyere ranar Juma'a 4 ga Maris 1977 a Derma na yankin Ahafo. Ya yi karatun digiri na farko a fannin harkokin kasuwanci a jami’ar Ghana, kafin nan ya samu digirin digirgir (HND Accounting) a kwalejin kimiyya da fasaha ta Sunyani. Ya kuma yi MBA. Accounting/Finance daga Jami'ar Nazarin Ƙwararru.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-03-02|website=www.parliament.gh}}</ref> == Kwararren da aikin siyasa == Ya kasance Akanta a Sashen Ilimi na Ghana. Kafin shiga siyasa mai aiki, ya kasance babban Akanta a cikin Berekum Municipal Jami'in Hukumar Ilimi ta Ghana. An sake zabe shi a babban zaben 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri'u 22,034 yayin da [[Hanna Louisa Bissiw|Hanna Bissiw]] ta samu kuri'u 19,731.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Tano South Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ahafo/tano_south/|access-date=2022-01-21|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya kasance Mataimakin Ministan yankin Ahafo a shekarar 2020.<ref>{{Cite web|title=NPP primaries: Freda Prempeh, Sekyere go unopposed in Ahafo Region|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-npp-primaries-freda-prempeh-sekyere-go-unopposed-in-ahafo-region.html|access-date=2022-01-21|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ya yi aure tare da yara uku. Shi ɗan Seventh-Day Adventist ne.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah Sekyere, Benjamin|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5423|access-date=2020-12-08|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Kwamitoci == Yana cikin kwamitin ayyuka da gidaje da kuma kwamitin dabarun rage talauci.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=90|title=Parliament of Ghana}}</ref> A halin yanzu shi ne babban mamba na kwamitin dabarun rage talauci, kuma mamba a kwamitin filaye da gandun daji da kuma kwamitin kananan hukumomi da raya karkara.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=186|access-date=2022-01-21|website=www.parliament.gh}}</ref> == Tallafawa == A shekarar 2018, ya ba da kyautar motar bas ga babbar makarantar Samuel Otu Senior High School. Ya kuma baiwa wasu SHS na’urorin tafi da gidanka guda 20 sannan ya baiwa wasu makarantu kusan 871 Uniform guda 871 ga wasu makarantu a Tano ta Kudu.<ref>{{Cite web|date=2018-05-16|title=Tano South MP donates to schools|url=https://citinewsroom.com/2018/05/tano-south-mp-donates-to-schools/|access-date=2022-01-21|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1977]] 7215kjwhapzuqvysrjc5i9ljmakfx97 Hanna Louisa Bissiw 0 34876 163763 2022-08-04T14:26:44Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1097466404|Hanna Louisa Bissiw]]" wikitext text/x-wiki '''Hanna Louisa Bissiw''' (an haife ta 23 ga Yuli 1972) 'yar siyasa ce 'yar Ghana wacce tsohuwar mataimakiyar Ministan Abinci da Noma ce kuma tsohuwar 'yar majalisa mai wakiltar Tano ta Kudu, yankin Brong Ahafo Ghana.<ref name="Hanna Louisa Bisiw">{{cite web|title=Hanna Louisa Bisiw|url=http://www.aimcongress.com/en/speakers-2015/hanna-louisa-bisiw/|website=Annual Investment Meeting|publisher=Annual Investment Meeting|accessdate=12 September 2016}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.graphic.com.gh/news/general-news/tsunami-hits-ndc-mps.html|title=Tsunami hits NDC MPs - Graphic Online {{!}} Ghana News|last=Bokpe|first=Seth J.|newspaper=Graphic Online|language=en-GB|access-date=2017-01-27}}</ref> Ita mamba ce kuma mai shirya mata ta kasa ta National Democratic Congress a Ghana.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-03-10|title=NDC remains united despite recent disagreements – Hannah Bissiw|url=https://citinewsroom.com/2021/03/ndc-remains-united-despite-recent-disagreements-hannah-bissiw/|access-date=2021-03-10|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=‘NDC was robbed in 2020 presidential elections’ - Hanna Bissiw - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/ndc-was-robbed-in-2020-presidential-elections-hanna-bissiw/|access-date=2021-04-06|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hanna Bissiw a Techimantia a yankin Brong Ahafo na Ghana. Ta yi babbar makarantar sakandare a Kumasi Girls Secondary School, sannan ta samu gurbin karatu a Cuba, inda ta kammala digiri a matsayin Likitan dabbobi (1999).<ref>{{cite web|title=Deputy Minister- Livestock|url=http://mofa.gov.gh/site/?page_id=14516|website=Ministry of Food and Agriculture|publisher=Ministry of Food and Agriculture|accessdate=12 September 2016}}</ref> == Aiki == Bayan ya koma Ghana, Bissiw ya yi aiki tare da Asibitocin Dabbobin Dabbobi da kuma ayyukan hadin gwiwa tsakanin Ghana da Cuba.<ref name="Hanna Louisa Bisiw" /> A shekarar 2008 ta zama mai taka rawa a siyasa. Ta tashi daga zama mamba a kwamitin NDC Manifesto (2008) ta zama mataimakiyar Minista (Ma'aikatar Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje (MWRWH) (2009), Mataimakiyar Ministan Abinci da Noma sannan kuma 'yar majalisa mai wakiltar Tano. Kudu (2012 - 2017).<ref name=":0" /><ref>{{cite web|title=My husband is rich – Hannah Bissiw Boasts|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/My-husband-is-rich-Hannah-Bissiw-Boasts-320180|website=GhanaWeb|accessdate=12 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=Dr Bisiw wins Adom FM's "Best Minister" award|url=https://www.modernghana.com/news/258092/1/dr-bisiw-wins-adom-fms-best-minister-award.html|website=Modern Ghana|accessdate=12 September 2016}}</ref> == Zargin cin hanci da rashawa == Hanna Bissiw dai ta sha suka daga al'umma a shekarun da suka gabata, bisa zarginta da gudanar da rayuwa mai dadi da dukiyar kasa.<ref name="corrupt">{{Cite web|last=Boateng|first=Michael Ofori Amanfo|title=Group charges Hannah Bissiw of corruption|accessdate=2016-11-27|url=http://politics.myjoyonline.com/pages/news/201109/72506.php}}</ref> A shekara ta 2010 jaridar ''Daily Searchlight'' ta ruwaito wani bincike na sirri da ke nuna cewa ita ce mai gidan wani katafaren gida mai dakuna da yawa da aka gina a Techimantia, mahaifarta a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name="Ghweb mansion">{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Hannah-Bissiw-s-Controversial-Twin-Mansion-201486|title=Hannah Bissiw's Controversial Twin Mansion|accessdate=2016-11-27}}</ref> A cikin 2014 '''Daily Guide''' ta buga cikakkun bayanai game da bikin zagayowar ranar haihuwarta inda aka ba ta sabuwar mota kirar Toyota Land Cruiser Prado mai daraja $120,000. Jaridar ta bayyana bikin a matsayin "jam'iyyar mega". Ta amsa da cewa motar bikin ranar haihuwa ce daga mijinta attajiri.<ref name="rich">{{Cite web|title=My husband is rich – Hannah Bissiw Boasts|accessdate=2016-11-27|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/My-husband-is-rich-Hannah-Bissiw-Boasts-320180}}</ref> == Zaben 2016 == Hanna Bissiw ta rasa kujerar majalisar wakilai ta mazabar Tano ta Kudu a yankin Brong Ahafo a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress a zaben 'yan majalisa na 2016. Wasu daga cikin mazabarta sun yi zargin cewa bayan ta rasa kujerar ta ta yi kokarin kwato kayayyakin asibiti da ta bayar a baya ga wani asibiti a mazabar ta. Ta musanta zargin inda ta ce an yi kuskuren fahimtar manufarta da rahoton.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-was-afraid-the-beds-will-rust-Hannah-Bissiw-493914|title=I was afraid the beds will rust - Hannah Bissiw|website=www.ghanaweb.com|access-date=2017-02-25}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Hanna Bissiw ta auri likita, kuma tana da ‘ya’ya biyu.<ref>{{cite web|title=Hanna Louisa Bisiw|url=http://www.aimcongress.com/en/speakers-2015/hanna-louisa-bisiw/|accessdate=12 September 2016|website=Annual Investment Meeting|publisher=Annual Investment Meeting}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] od7mc4y8vppsjeohn39pw74mhmev56u 163765 163763 2022-08-04T14:29:14Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q26896919}} '''Hanna Louisa Bissiw''' (an haife ta 23 ga Yuli 1972) 'yar siyasa ce 'yar Ghana wacce tsohuwar mataimakiyar Ministan Abinci da Noma ce kuma tsohuwar 'yar majalisa mai wakiltar Tano ta Kudu, yankin Brong Ahafo Ghana.<ref name="Hanna Louisa Bisiw">{{cite web|title=Hanna Louisa Bisiw|url=http://www.aimcongress.com/en/speakers-2015/hanna-louisa-bisiw/|website=Annual Investment Meeting|publisher=Annual Investment Meeting|accessdate=12 September 2016}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.graphic.com.gh/news/general-news/tsunami-hits-ndc-mps.html|title=Tsunami hits NDC MPs - Graphic Online {{!}} Ghana News|last=Bokpe|first=Seth J.|newspaper=Graphic Online|language=en-GB|access-date=2017-01-27}}</ref> Ita mamba ce kuma mai shirya mata ta kasa ta National Democratic Congress a Ghana.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-03-10|title=NDC remains united despite recent disagreements – Hannah Bissiw|url=https://citinewsroom.com/2021/03/ndc-remains-united-despite-recent-disagreements-hannah-bissiw/|access-date=2021-03-10|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=‘NDC was robbed in 2020 presidential elections’ - Hanna Bissiw - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/ndc-was-robbed-in-2020-presidential-elections-hanna-bissiw/|access-date=2021-04-06|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hanna Bissiw a Techimantia a yankin Brong Ahafo na Ghana. Ta yi babbar makarantar sakandare a Kumasi Girls Secondary School, sannan ta samu gurbin karatu a Cuba, inda ta kammala digiri a matsayin Likitan dabbobi (1999).<ref>{{cite web|title=Deputy Minister- Livestock|url=http://mofa.gov.gh/site/?page_id=14516|website=Ministry of Food and Agriculture|publisher=Ministry of Food and Agriculture|accessdate=12 September 2016}}</ref> == Aiki == Bayan ya koma Ghana, Bissiw ya yi aiki tare da Asibitocin Dabbobin Dabbobi da kuma ayyukan hadin gwiwa tsakanin Ghana da Cuba.<ref name="Hanna Louisa Bisiw" /> A shekarar 2008 ta zama mai taka rawa a siyasa. Ta tashi daga zama mamba a kwamitin NDC Manifesto (2008) ta zama mataimakiyar Minista (Ma'aikatar Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje (MWRWH) (2009), Mataimakiyar Ministan Abinci da Noma sannan kuma 'yar majalisa mai wakiltar Tano. Kudu (2012 - 2017).<ref name=":0" /><ref>{{cite web|title=My husband is rich – Hannah Bissiw Boasts|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/My-husband-is-rich-Hannah-Bissiw-Boasts-320180|website=GhanaWeb|accessdate=12 September 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=Dr Bisiw wins Adom FM's "Best Minister" award|url=https://www.modernghana.com/news/258092/1/dr-bisiw-wins-adom-fms-best-minister-award.html|website=Modern Ghana|accessdate=12 September 2016}}</ref> == Zargin cin hanci da rashawa == Hanna Bissiw dai ta sha suka daga al'umma a shekarun da suka gabata, bisa zarginta da gudanar da rayuwa mai dadi da dukiyar kasa.<ref name="corrupt">{{Cite web|last=Boateng|first=Michael Ofori Amanfo|title=Group charges Hannah Bissiw of corruption|accessdate=2016-11-27|url=http://politics.myjoyonline.com/pages/news/201109/72506.php}}</ref> A shekara ta 2010 jaridar ''Daily Searchlight'' ta ruwaito wani bincike na sirri da ke nuna cewa ita ce mai gidan wani katafaren gida mai dakuna da yawa da aka gina a Techimantia, mahaifarta a yankin Brong Ahafo na Ghana.<ref name="Ghweb mansion">{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Hannah-Bissiw-s-Controversial-Twin-Mansion-201486|title=Hannah Bissiw's Controversial Twin Mansion|accessdate=2016-11-27}}</ref> A cikin 2014 '''Daily Guide''' ta buga cikakkun bayanai game da bikin zagayowar ranar haihuwarta inda aka ba ta sabuwar mota kirar Toyota Land Cruiser Prado mai daraja $120,000. Jaridar ta bayyana bikin a matsayin "jam'iyyar mega". Ta amsa da cewa motar bikin ranar haihuwa ce daga mijinta attajiri.<ref name="rich">{{Cite web|title=My husband is rich – Hannah Bissiw Boasts|accessdate=2016-11-27|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/My-husband-is-rich-Hannah-Bissiw-Boasts-320180}}</ref> == Zaben 2016 == Hanna Bissiw ta rasa kujerar majalisar wakilai ta mazabar Tano ta Kudu a yankin Brong Ahafo a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress a zaben 'yan majalisa na 2016. Wasu daga cikin mazabarta sun yi zargin cewa bayan ta rasa kujerar ta ta yi kokarin kwato kayayyakin asibiti da ta bayar a baya ga wani asibiti a mazabar ta. Ta musanta zargin inda ta ce an yi kuskuren fahimtar manufarta da rahoton.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-was-afraid-the-beds-will-rust-Hannah-Bissiw-493914|title=I was afraid the beds will rust - Hannah Bissiw|website=www.ghanaweb.com|access-date=2017-02-25}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Hanna Bissiw ta auri likita, kuma tana da ‘ya’ya biyu.<ref>{{cite web|title=Hanna Louisa Bisiw|url=http://www.aimcongress.com/en/speakers-2015/hanna-louisa-bisiw/|accessdate=12 September 2016|website=Annual Investment Meeting|publisher=Annual Investment Meeting}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] jmsgfgpcdk5obo7taroe57at0ytiiiw Jihar Gabas ta Tsakiya 0 34877 163766 2022-08-04T14:31:01Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1073467204|East Central State]]" wikitext text/x-wiki   [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]]. An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]]. Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin. == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975) * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] kcuyes3aekoksapaydfih30vbnek45c 163767 163766 2022-08-04T14:31:23Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]]. An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]]. Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin. == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975) * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] ne0bzndxh9hvktxtp1805xld2rh7vin 163769 163767 2022-08-04T14:41:35Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2020-05-30.</ref> An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]]. Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin. == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975) * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] 853z2uo8wcctlt2torm6ljyja62i9u8 163770 163769 2022-08-04T14:42:07Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2020-05-30.</ref> An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]].<ref>"Brief History of Abia State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2020-05-30.</ref> Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin. == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975) * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] ewey3a8ps2u48uri9flu3hcv3ahb2r5 163771 163770 2022-08-04T14:42:34Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2020-05-30.</ref> An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]].<ref>"Brief History of Abia State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2020-05-30.</ref> Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin.<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975) * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] 7n8a86udp67wih3nkri590hbl4kllck 163772 163771 2022-08-04T14:43:04Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2020-05-30.</ref> An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]].<ref>"Brief History of Abia State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2020-05-30.</ref> Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin.<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975).<ref>Publications on Ukpabi Asika in the offing". ''Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics''. 2015-01-10. Retrieved 2020-05-30.</ref> * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976) == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] 4bhpq81xgmgbsx0tq2km1ma0zx784gz 163773 163772 2022-08-04T14:43:27Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Nigeria,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg/220px-Nigeria%2C_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png|thumb| Jihohi]] '''Jihar Gabas ta Tsakiya''' tsohuwar yanki ce ta mulkin [[Najeriya]].<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2020-05-30.</ref> An kirkire ta ne a ranar 27 ga Mayu 1967 daga sashen [[Yankin Gabashin Najeriya|Gabas]] kuma ta wanzu har zuwa 3 ga watan Fabrairun 1976, lokacin da aka raba ta zuwa jihohi biyu - [[Anambra]] da [[Imo]].<ref>"Brief History of Abia State:: Nigeria Information & Guide". ''www.nigeriagalleria.com''. Retrieved 2020-05-30.</ref> Yanzu yankin ya kunshi jihohi biyar; Anambra, Imo, [[Enugu (jiha)|Enugu]], [[Ebonyi]] da [[Abiya|Abia]]. Birnin [[Enugu (birni)|Enugu]] ne babban birnin jihar Gabas ta Tsakiya na lokacin.<ref>"Anambra | state, Nigeria". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-07-12.</ref> == Shugabannin Jahohin Gabas ta Tsakiya == * [[Anthony Ukpabi Asika|Ukpabi Asiga]], Administrator (1967 - Yuli 1975).<ref>Publications on Ukpabi Asika in the offing". ''Latest Nigeria News, Nigerian Newspapers, Politics''. 2015-01-10. Retrieved 2020-05-30.</ref> * Anthony Ochefu, Gwamna (Yuli 1975 - Fabrairu 1976).<ref>Babarinsa, Dare (February 15, 2018). "For Muhammed, February is not about love". ''guardian.ng''. Archived from the original on 2018-02-15. Retrieved 2020-05-30.</ref> == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Jihohi da yankuna da aka kirkira a 1976]] 6dsyndvz51c02ivfdfuof03w9sxyk9p Benhazin Joseph Dahah 0 34878 163768 2022-08-04T14:36:54Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1087141234|Benhazin Joseph Dahah]]" wikitext text/x-wiki '''Benhazin Joseph Dahah''' (an haife shi a ranar 8 ga Fabrairu, 1969) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu mai wakiltar mazabar Asutifi ta Arewa a yankin Brong-Ahafo akan tikitin New Patriotic Party (NPP).<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=58|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-02-08}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 8 ga Fabrairu, 1969 a garin Ntotroso a yankin Brong-Ahafo na Ghana. Ya samu digirinsa na farko a fannin fasahar kere-kere a Jami'ar Nazarin Ci gaba. Kafin a nada shi dan majalisa, ya yi aiki a matsayin malamin Sabis na Ilimi na Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=58|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-02-08}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5412|title=Ghana MPs - MP Details - Dahah, Benhazin Joseph|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-08}}</ref> == Aikin siyasa == An fara zaben Dahah a matsayin majalisar dokoki a ranar 7 ga watan Janairu, 2013 bayan ta tsaya takara kuma ta yi nasara a babban zaben Ghana na 2012.<ref>{{Cite web|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/brongahafo/42/|title=Election 2012: Asutifi North Constituency|last=|first=|date=|website=Peace FM Online|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160622023013/http://ghanaelections.peacefmonline.com:80/pages/2012/brongahafo/42/|archive-date=2016-06-22|access-date=2020-02-08}}</ref> Daga nan ne aka sake zabe shi domin ya wakilci mazabarsa a karo na biyu bayan ya tsaya takara a babban zaben Ghana na 2016. Ya samu kashi 54.98% na sahihin kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/brongahafo/42/|title=NDC Primaries: Asutifi North Constituency|last=|first=|date=|website=Peace FM Online|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160810121326/http://ghanaelections.peacefmonline.com:80/pages/2016/brongahafo/42/|archive-date=2016-08-10|access-date=2020-02-08}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Dahah ta bayyana a matsayin Kirista kuma tana da aure da yara goma.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=58|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-02-08}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5412|title=Ghana MPs - MP Details - Dahah, Benhazin Joseph|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-08}}</ref> == Rigima == A watan Afrilun shekarar 2017 ne dai hukumar Birtaniya a Ghana ta zargi Dahah, [[George Boakye (dan siyasa)|George Boakye]], [[Richard Acheampong]], da [[Johnson Kwaku Adu]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Ya nemi biza ya ce yana tafiya tare da matarsa ​​da ’yar yayarsa amma an hana ‘yar wansa bizar. Daga baya ya nemi a wata kasa daban mai suna daban-daban daga na farko da aka ba Ireland. An soke bizarsa ta Burtaniya kuma ta fuskanci haramcin shekaru 10.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 4nznp826qjvh116ln3y3iuwure4vknt George Boakye (dan siyasa) 0 34879 163774 2022-08-04T14:49:31Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1069874074|George Boakye (politician)]]" wikitext text/x-wiki George Boakye dan siyasan Ghana ne wanda ya taba zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu.<ref name=":0">{{Cite web|title=Ghana MPs – MP Details – Boakye, George|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=115|access-date=4 July 2020|website=ghanamps.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title="I Regret Being A Politician"|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201003/40379.php|access-date=4 July 2020|website=Peacefmonline.com – Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|title=Former MP fights British High Commission|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/former-mp-fights-british-high-commission.html|access-date=4 July 2020|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A halin yanzu shi ne ministan yankin Ahafo.<ref>{{Cite web|title=7 people electrocuted, 5 others injured at Amanfrom - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/7-people-electrocuted-5-others-injured-at-amanfrom/|access-date=2021-05-17|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 6 ga Oktoba 1956. Ya fito daga Sankore wani gari a yankin Brong Ahafo na Ghana. Ya samu digirinsa na farko a fannin Kimiyyar Zamani a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a shekarar 1992. Ya kuma sami digiri na biyu a fannin Ilimin Tsare-tsare da Gudanarwa daga Jami'ar Cape Coast a 2001.<ref name=":0" /> == Aiki == Masanin Ilimi ne. Ya yi aiki a matsayin mataimakin shugaban kwalejin horas da jami’ar St. Joseph da ke Bechem kafin shiga siyasa. == Siyasa == Shi mamba ne na New Patriotic Party. Ya kasance Hakimin gundumar Asunafo ta Kudu.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|date=4 April 2018|title=Former MCE responsible for my attack – Eric Opoku|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-MCE-responsible-for-my-attack-Eric-Opoku-640262|access-date=4 July 2020|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ya zama dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu a yankin Brong Ahafo na kasar Ghana a watan Janairun 2009 bayan ya lashe zabensa a babban zaben Ghana na shekara ta 2008 da kuri'u 16,574 daga cikin kuri'u 32,953 masu inganci.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2 April 2017|title=Ghana: UK blacklists 3 serving lawmakers over visa fraud|url=https://www.africanews.com/2017/04/26/ghana-uk-blacklists-3-serving-lawmakers-over-visa-fraud/|access-date=4 July 2020|website=Africanews|language=en}}</ref> [[Eric Opoku (dan siyasa)|Eric Opoku]] na NDC ne ya gaje shi.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Yana da aure da ‘ya’ya shida. Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba na Cocin Katolika.<ref name=":0" /> == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Boakye, [[Johnson Kwaku Adu]], [[Richard Acheampong]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Boakye ya nemi biza wa kansa da diyarsa daga baya ya bar ta a kasar Ingila wacce ta zauna tsawon shekaru 3 kafin ya koma Ghana.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] lirrq6ihgdnb0e6s5csrqzahjymobic 163775 163774 2022-08-04T14:50:08Z DaSupremo 9834 Made the title bold wikitext text/x-wiki '''George Boakye''' dan siyasan Ghana ne wanda ya taba zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu.<ref name=":0">{{Cite web|title=Ghana MPs – MP Details – Boakye, George|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=115|access-date=4 July 2020|website=ghanamps.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title="I Regret Being A Politician"|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201003/40379.php|access-date=4 July 2020|website=Peacefmonline.com – Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|title=Former MP fights British High Commission|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/former-mp-fights-british-high-commission.html|access-date=4 July 2020|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A halin yanzu shi ne ministan yankin Ahafo.<ref>{{Cite web|title=7 people electrocuted, 5 others injured at Amanfrom - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/7-people-electrocuted-5-others-injured-at-amanfrom/|access-date=2021-05-17|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 6 ga Oktoba 1956. Ya fito daga Sankore wani gari a yankin Brong Ahafo na Ghana. Ya samu digirinsa na farko a fannin Kimiyyar Zamani a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a shekarar 1992. Ya kuma sami digiri na biyu a fannin Ilimin Tsare-tsare da Gudanarwa daga Jami'ar Cape Coast a 2001.<ref name=":0" /> == Aiki == Masanin Ilimi ne. Ya yi aiki a matsayin mataimakin shugaban kwalejin horas da jami’ar St. Joseph da ke Bechem kafin shiga siyasa. == Siyasa == Shi mamba ne na New Patriotic Party. Ya kasance Hakimin gundumar Asunafo ta Kudu.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|date=4 April 2018|title=Former MCE responsible for my attack – Eric Opoku|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-MCE-responsible-for-my-attack-Eric-Opoku-640262|access-date=4 July 2020|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ya zama dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Asunafo ta kudu a yankin Brong Ahafo na kasar Ghana a watan Janairun 2009 bayan ya lashe zabensa a babban zaben Ghana na shekara ta 2008 da kuri'u 16,574 daga cikin kuri'u 32,953 masu inganci.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|last=AfricaNews|date=2 April 2017|title=Ghana: UK blacklists 3 serving lawmakers over visa fraud|url=https://www.africanews.com/2017/04/26/ghana-uk-blacklists-3-serving-lawmakers-over-visa-fraud/|access-date=4 July 2020|website=Africanews|language=en}}</ref> [[Eric Opoku (dan siyasa)|Eric Opoku]] na NDC ne ya gaje shi.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Yana da aure da ‘ya’ya shida. Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba na Cocin Katolika.<ref name=":0" /> == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Boakye, [[Johnson Kwaku Adu]], [[Richard Acheampong]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Boakye ya nemi biza wa kansa da diyarsa daga baya ya bar ta a kasar Ingila wacce ta zauna tsawon shekaru 3 kafin ya koma Ghana.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] f2hp803sxng6f31zg4p3wjab0bd5zr8 Alex Blankson 0 34880 163776 2022-08-04T14:50:53Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1067135012|Alex Blankson]]" wikitext text/x-wiki '''Alex Blankson''' (an haife shi 26 Disamba 1980) ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa mai wakiltar mazabar Akrofuom a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|last=Nunu|first=Kakra|date=2021-12-21|title=You Are Like A Bad Headmaster- Alex Blankson Tells Bagbin|url=https://wontumionline.com/you-are-like-a-bad-headmaster-alex-blankson-tells-bagbin/|access-date=2022-01-21|website=Wontumi Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-10-01|title=Adansi Akrofuom DCE inaugurates classroom blocks|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/adansi-akrofuom-dce-inaugurates-classroom-blocks/|access-date=2022-01-21|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Adansi Akrofuom: 90-year-old toilet facility replaced through MDF|url=https://www.modernghana.com/news/1076100/adansi-akrofuom90-year-old-toilet-facility-repla.html|access-date=2022-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP Steering Committee overturns disqualifications|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/npp-steering-committee-overturns-disqualifications.html?fb_comment_id=1226109884171652_3926883784094235|access-date=2022-01-21|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Blankson a ranar 26 ga Disamba 1980. Ya fito daga Adansi Akrofuom. Blankson ya halarci Kwalejin Adisadel kuma ya sami takardar shedar Sakandare a 1999.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Alex shine Shugaba na Day by Day Healthcare Limited.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> === Aikin siyasa === A yayin babban zaben Ghana na 2020, Blankson ya tsaya takarar kujerar Akrofuom tare da Joseph Azumah na NDC, da Prosper Maar na NDP. Ya samu kuri'u 11,992 wanda ke wakiltar kashi 58.51% na jimillar kuri'un da aka kada inda Joseph Azumah ya samu kuri'u 8400 da Prosper Maar da kuri'u 103, wanda ke wakiltar kashi 41.5% da 0.5% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Akrofuom Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/akrofuom/|access-date=2021-03-08|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-12-26|title=Let’s work for a new beginning – MP-elect for Akrofuom to constituents|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Let-s-work-for-a-new-beginning-MP-elect-for-Akrofuom-to-constituents-1141514|access-date=2021-03-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> A cikin 2021, Alan Kyeremanten ya rantsar da Alex Blankson a matsayin mamba a hukumar gudanarwa mai mambobi bakwai na Ghana Heavy Equipment Limited.<ref>{{Cite web|date=2021-11-05|title=Trade Minister sworn-in GHEL board|url=https://business24.com.gh/2021/11/05/trade-minister-sworn-in-ghel-board/|access-date=2022-01-21|website=Africa's Premium Business eNewspaper|language=en-US}}</ref> ==== Kwamitoci ==== Alex memba ne na kwamitin matasa, wasanni da al'adu sannan kuma memba ne a kwamitin kasafin kudi na musamman.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Alex Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Blankson, Alex|url=https://ghanamps.com/mp/alex-blankson/|access-date=2022-01-21|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> Jikan Nana Okai Ababio ne.<ref>{{Cite web|date=2020-12-26|title=Let’s work for a new beginning – MP-elect for Akrofuom to constituents|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Let-s-work-for-a-new-beginning-MP-elect-for-Akrofuom-to-constituents-1141514|access-date=2022-01-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Tallafawa == A cikin Disamba 2021, ya gabatar da kusan guda 400 na rufin don taimakawa wajen kammala cibiyar al'ummar Grumesa.<ref>{{Cite web|date=2021-12-04|title=Akrofuom district honours gallant farmers|url=https://citinewsroom.com/2021/12/akrofuom-district-honours-gallant-farmers/|access-date=2022-01-21|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> A watan Yunin 2021, ya taimaka wajen dasa itatuwa sama da 9,000 a yankin Adansi Akrofuom.<ref>{{Cite web|date=2021-06-11|title=DCE, MP and traditional authorities join Tree Planting exercise in Adansi Akrofuom - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/dce-mp-and-traditional-authorities-join-tree-planting-exercise-in-adansi-akrofuom/|access-date=2022-01-21|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] oeost7yzwcd3bete1pxx130tq5x0cqr 163778 163776 2022-08-04T14:52:08Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q104054147}} '''Alex Blankson''' (an haife shi 26 Disamba 1980) ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa mai wakiltar mazabar Akrofuom a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|last=Nunu|first=Kakra|date=2021-12-21|title=You Are Like A Bad Headmaster- Alex Blankson Tells Bagbin|url=https://wontumionline.com/you-are-like-a-bad-headmaster-alex-blankson-tells-bagbin/|access-date=2022-01-21|website=Wontumi Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-10-01|title=Adansi Akrofuom DCE inaugurates classroom blocks|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/adansi-akrofuom-dce-inaugurates-classroom-blocks/|access-date=2022-01-21|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Adansi Akrofuom: 90-year-old toilet facility replaced through MDF|url=https://www.modernghana.com/news/1076100/adansi-akrofuom90-year-old-toilet-facility-repla.html|access-date=2022-01-21|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP Steering Committee overturns disqualifications|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/npp-steering-committee-overturns-disqualifications.html?fb_comment_id=1226109884171652_3926883784094235|access-date=2022-01-21|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Blankson a ranar 26 ga Disamba 1980. Ya fito daga Adansi Akrofuom. Blankson ya halarci Kwalejin Adisadel kuma ya sami takardar shedar Sakandare a 1999.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Alex shine Shugaba na Day by Day Healthcare Limited.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> === Aikin siyasa === A yayin babban zaben Ghana na 2020, Blankson ya tsaya takarar kujerar Akrofuom tare da Joseph Azumah na NDC, da Prosper Maar na NDP. Ya samu kuri'u 11,992 wanda ke wakiltar kashi 58.51% na jimillar kuri'un da aka kada inda Joseph Azumah ya samu kuri'u 8400 da Prosper Maar da kuri'u 103, wanda ke wakiltar kashi 41.5% da 0.5% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Akrofuom Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/akrofuom/|access-date=2021-03-08|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-12-26|title=Let’s work for a new beginning – MP-elect for Akrofuom to constituents|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Let-s-work-for-a-new-beginning-MP-elect-for-Akrofuom-to-constituents-1141514|access-date=2021-03-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> A cikin 2021, Alan Kyeremanten ya rantsar da Alex Blankson a matsayin mamba a hukumar gudanarwa mai mambobi bakwai na Ghana Heavy Equipment Limited.<ref>{{Cite web|date=2021-11-05|title=Trade Minister sworn-in GHEL board|url=https://business24.com.gh/2021/11/05/trade-minister-sworn-in-ghel-board/|access-date=2022-01-21|website=Africa's Premium Business eNewspaper|language=en-US}}</ref> ==== Kwamitoci ==== Alex memba ne na kwamitin matasa, wasanni da al'adu sannan kuma memba ne a kwamitin kasafin kudi na musamman.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=127|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Alex Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Blankson, Alex|url=https://ghanamps.com/mp/alex-blankson/|access-date=2022-01-21|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> Jikan Nana Okai Ababio ne.<ref>{{Cite web|date=2020-12-26|title=Let’s work for a new beginning – MP-elect for Akrofuom to constituents|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Let-s-work-for-a-new-beginning-MP-elect-for-Akrofuom-to-constituents-1141514|access-date=2022-01-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Tallafawa == A cikin Disamba 2021, ya gabatar da kusan guda 400 na rufin don taimakawa wajen kammala cibiyar al'ummar Grumesa.<ref>{{Cite web|date=2021-12-04|title=Akrofuom district honours gallant farmers|url=https://citinewsroom.com/2021/12/akrofuom-district-honours-gallant-farmers/|access-date=2022-01-21|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> A watan Yunin 2021, ya taimaka wajen dasa itatuwa sama da 9,000 a yankin Adansi Akrofuom.<ref>{{Cite web|date=2021-06-11|title=DCE, MP and traditional authorities join Tree Planting exercise in Adansi Akrofuom - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/dce-mp-and-traditional-authorities-join-tree-planting-exercise-in-adansi-akrofuom/|access-date=2022-01-21|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 89drcebm9xiak1fko49f7hcq02qpmhy Laird, Saskatchewan 0 34881 163777 2022-08-04T14:52:08Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082052097|Laird, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||name=Laird|official_name=Village of Laird|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=“The town that pulls together”|image_skyline=Laird Saskatchewan 2011.jpg|imagesize=|image_caption=Main Street, ''Laird''|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Laird|coordinates={{coord|52|42|53|N|106|35|23|W|region:CA-SK_source:http://www4.rncan.gc.ca/search-place-names/unique/HATYQ|display=inline,title}}|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 15, Saskatchewan|15]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Laird No. 404|Laird]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=Laird Village Council|leader_title1=Mayor|leader_name1=Kurk Walters|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=|leader_title3=[[Current members of the Canadian House of Commons|MP]]|leader_name3=|leader_title4=[[Legislative Assembly of Saskatchewan|MLA]]|leader_name4=|established_title=Post office founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] (village)|established_date2=|established_title3=Incorporated (town)|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=1.29|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=267|population_density_km2=207.6|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0K 2H0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|SK|312}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=(Pulled)|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation |last=Canadian Textiles Institute. |title=CTI Determine your provincial constituency |year=2005 |url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |archive-date=2007-09-11 }}</ref><ref>{{Citation |last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=2007-04-21 }}</ref>}} '''Laird''' ( yawan yawan jama'a na 2016 : 267 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Laird No. 404 da Sashen ƙidayar jama'a mai lamba 15 . Laird yana cikin kwarin kogin Saskatchewan . Sunan kauyen da sunan David Laird, Laftanar Gwamnan Yankin Arewa maso Yamma . <ref>http://ca.epodunk.com/profiles/saskatchewan/laird/2001211.html</ref> == Tarihi == Laird yana zaune a kan Stoney Knoll First Nation, tsohon ajiyar Indiya wanda gwamnati ta share kuma ta ƙare a 1897. Membobin al'ummar yankin sun ba da gudummawa wajen tallafawa takamaiman da'awar fili da zuriyar Stoney Knoll suka shigar. Laird an haɗa shi azaman ƙauye a ranar Mayu 4, 1911. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Laird yana da yawan jama'a 265 da ke zaune a cikin 115 daga cikin 121 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. -0.7% daga yawanta na 2016 na 267 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.23|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 215.4/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Laird ya ƙididdige yawan jama'a 267 da ke zaune a cikin 116 daga cikin 118 na gidaje masu zaman kansu. -7.5% ya canza daga yawan 2011 na 287 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|1.29|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 207.0/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20070704083437/http://www.becquet.com/director/maps/index.htm Garin Saskatchewan & Taswirorin Gari] * [http://www.rootsweb.com/~cansk/school/ Saskatchewan Gen Web - Aikin Makarantar Daki Daya] * [https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php Ofisoshin gidan waya da masu kula da gidan waya - ArchiviaNet - Laburare da Taskokin Kanada] * [http://www.rootsweb.com/~cansk Yankin Yanar Gizo na Saskatchewan Gen] * [http://www.rootsweb.com/~canmaps/index.html Aikin Digitization na Taswirorin Tarihi na Kan layi] * [https://web.archive.org/web/20110709023359/http://geonames.nrcan.gc.ca/search/search_e.php Tambayar GeoNames] * [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/profiles/community/Index.cfm?Lang=E Bayanan Bayanan Al'umma na 2006] {{Geographic location|Centre=Laird|Northwest=[[Blaine Lake, Saskatchewan|Blaine Lake]]<br /><small>[[South Saskatchewan River]]</small>|North=[[South Saskatchewan River]]|Northeast=[[Duck Lake, Saskatchewan|Duck Lake]]|West=[[South Saskatchewan River]]|East=[[Rosthern, Saskatchewan|Rosthern]]|Southwest=[[Waldheim, Saskatchewan|Waldheim]]|South=|Southeast=[[Hague, Saskatchewan|Hague]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision15}}{{Authority control}} g0ngwwsa8zmmup19e0kpyjb6c05m6ro Kwabena Appiah-Pinkrah 0 34882 163779 2022-08-04T14:54:32Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1062953188|Kwabena Appiah-Pinkrah]]" wikitext text/x-wiki '''Kwabena Appiah-Pinkrah''' (an haife shi a watan Agusta 23, 1947)<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|archive-date=6 May 2016}}</ref> mashawarci ne<ref name=":02">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|archive-date=6 May 2016}}</ref> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Akrofoum na yankin Ashanti na Ghana a majalisa ta 4 da 5 da 6 da ta 7 a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":02" /><ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi mamba na New Petriotic Party ne.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Appiah-Pinkrah a ranar 23 ga Agusta, 1947.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya fito daga Akrofoum, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":0" /><ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5295|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> Ya fito ne daga Jami'ar Fairleigh Dickson a Amurka.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ya yi digirin digirgir a fannin nazarin kasa da kasa daga jami'a.<ref name=":1" /><ref name="mps" /> Ya sami difloma (digiri mafi girma) daga Jami'ar Bremen West Germany.<ref name=":1" /> == Aiki == Appiah-Pinkrah mashawarcin gudanarwa ne da ci gaba.<ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5295|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> Shi ne Shugaba na Global Linkages Company Limited a Accra.<ref>{{Citation|last=Ghosh|first=Bimal|title=Gains from Global Linkages|chapter=Prospects and Areas of International Co-operation|date=1997|pages=116–140|publisher=Palgrave Macmillan UK|isbn=978-1-349-25424-8|doi=10.1007/978-1-349-25422-4_6}}</ref> == Aikin siyasa == Appiah-Pinkrah memba a New Patriotic Party ne. Ya zama dan majalisa daga watan Janairun 2005 bayan ya zama wanda ya yi nasara a babban zabe a watan Disamba 2004.<ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Akrofuom Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/6/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":3">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=118}}</ref> Tun a wancan lokaci ya yi wa’adi hudu a jere a kan karagar mulki.<ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5295|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Akrofoum.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a matsayin dan majalisa na wannan mazaba a majalisa ta hudu da ta biyar da ta shida da ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":1" /> Ya kasance memba na kwamitin kananan hukumomi da raya karkara da kwamitin tabbatar da gwamnati a majalisar dokoki ta 7 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":1" /> == Zabe == An zabi Appiah-Pinkrah a matsayin 'yar majalisa mai wakiltar mazabar Akrofoum na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Akrofuom Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/6/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":3">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=118}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 10,808 daga cikin 15,645 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 70.4% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> An zabe shi a kan Joseph K. Abim na National Democratic Congress.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Ya samu kashi 29.6% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> A shekara ta 2008, ya ci zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":4">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Akrofuom Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/6/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 8,976 daga cikin 14,606 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 61.45% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> An zabe shi a kan Opoku Ampofo Manu na National Democratic Congress, Anthony Kwakye Ameyaw na Convention People's Party da Boniface Nickson dan takara mai zaman kansa.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Wadannan sun samu kashi 32.38%, 4.92% da 1.24% bi da bi na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> == Rayuwa ta sirri == Appiah-Pinkrah Kirista ce.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=32|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Yana da dangantaka da Methodist Church.<ref name=":0" /> Yana da aure da ‘ya’ya hudu.<ref name="mps">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5295|title=Ghana MPs - MP Details - Appiah-Pinkrah, Kwabena|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] rak1gx3ccmfm7avgcwm0tewppb83nrq Rural Municipality of Maple Creek No. 111 0 34883 163780 2022-08-04T14:55:20Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082596862|Rural Municipality of Maple Creek No. 111]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Maple Creek No. 111|official_name=Rural Municipality of Maple Creek No. 111|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map={{Location map+ |CAN SK Maple Creek |caption = |float = center |places = {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = [[Maple Creek, Saskatchewan|'''Maple Creek''']] |mark = Western Canada Map Assets Town.svg |marksize = 8 |label_size = 120 |position = top |lat_deg = 49.909 |lon_deg = -109.4785}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = [[Hatton, Saskatchewan|''Hatton'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = top |lat_deg = 50.0464 |lon_deg = -109.8276}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = [[Kincorth, Saskatchewan|''Kincorth'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = left |lat_deg = 49.9934 |lon_deg = -109.7245}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = [[Cardell, Saskatchewan|''Cardell'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 49.9269 |lon_deg = -109.3222}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = [[Cypress Hills Interprovincial Park|'''''Cypress<br>Hills IPP''''']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 0 |label_size = 110 |position = top |lat_deg = 49.643 |lon_deg = -109.687}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = ''[[Nekaneet Cree Nation]]'' |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 0 |position = top |lat_deg = 49.701 |lon_deg = -109.392}} {{Location map~ |CAN SK Maple Creek |label = ''[[Fort Walsh]]'' |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 49.5733 |lon_deg = -109.8805}} }}|image_map1=SK RM 111 Maple Creek.svg|mapsize1=200|map_caption1=Location of the RM of Maple Creek No. 111 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 4, Saskatchewan|4]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 3|3]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=[[Cypress Hills—Grasslands]]|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=[[Cypress Hills (electoral district)|Cypress Hills]]|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2466 | title=Municipality Details: RM of Maple Creek No. 111 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Walter Ehret|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Maple Creek No. 111 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Christine Hoffman|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Maple Creek, Saskatchewan|Maple Creek]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 10, 1917|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=3243.33 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=1068 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.3|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|49.702|N|109.637|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0N 1N0|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website={{official|http://rmmaplecreek.ca/}}|footnotes=}} '''Karamar Hukumar Maple Creek No. 111''' ( yawan 2016 : 1,068 ) gundumar karkara ce (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 4 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt48" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHg" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> na 3 . Tana cikin yankin kudu maso yamma na lardin. == Tarihi == RM na Maple Creek No. 111 an haɗa shi azaman gundumar karkara a ranar 10 ga Disamba, 1917. == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Garuruwa * Maple Creek Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Yankuna <ref>[http://www23.statcan.gc.ca/imdb/p3VD.pl?Function=getVD&TVD=134850&CVD=134853&CPV=4704045&CST=01012001&CLV=3&MLV=3 Standard Geographical Classification (SGC) 2001]</ref> * Belanger * Cardel * Share site * Cummings * Cypress Hills Park * Cypress Mobile Valley Trailer Park * Forres * Fort Walsh * Hatton, narkar da shi azaman ƙauye, Maris 15, 1934 * Kincorth * Mackid * Maxwelton * Tannahill Yana kusa da ajiyar Indiya na Nekaneet Cree Nation . == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Maple Creek No. 111 yana da yawan jama'a 1,167 da ke zaune a cikin 341 daga cikin 571 na gidaje masu zaman kansu, canjin yanayi. 9.8% daga yawanta na 2016 na 1,063 . Tare da fadin {{Convert|3180.1|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.4/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Maple Creek No. 111 ya ƙididdige yawan jama'a na 1,068 da ke zaune a cikin 320 daga cikin 538 jimlar gidaje masu zaman kansu, a -7.5% ya canza daga yawan 2011 na 1,154 . Tare da fadin {{Convert|3243.33|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.3/km a cikin 2016. == Tattalin Arziki == Babban masana'anta shine kiwo.{{Ana bukatan hujja|date=May 2020}} == Gwamnati == RM na Maple Creek Lamba 111 ana gudanar da shi ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Alhamis ta biyu na kowane wata. Reeve na RM shine Walter Ehret yayin da mai gudanarwa shine Christine Hoffman. Ofishin RM yana cikin Maple Creek. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Centre=Maple Creek No. 111|North=[[Rural Municipality of Enterprise No. 142]] / [[Rural Municipality of Big Stick No. 141]]|West=[[Cypress County]] {{flagicon|Alberta}}|East=[[Rural Municipality of Piapot No. 110]] / [[Rural Municipality of White Valley No. 49]]|South=[[Rural Municipality of Reno No. 51]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision4}} 5q7e29qy4z0vnc3t7j5bacj7fo10u7h Kobina Tahir Hammond 0 34884 163781 2022-08-04T14:55:22Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1073072118|Kobina Tahir Hammond]]" wikitext text/x-wiki '''Kobina Tahir Hammond''' (an haife shi a watan Yuni 16, 1960)<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> lauya ne<ref name=":1" /><ref name=":2" /> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana a 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th and 8th Assembly of the 4th Republic of Ghana.<ref>{{cite web|url=http://elections.myjoyonline.com/mps_details.php?mp=126|title=Hon. Kobina Tahir Hammond|access-date=July 16, 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140724224950/http://elections.myjoyonline.com/mps_details.php?mp=126|archive-date=July 24, 2014}}</ref><ref name="Parliament of Ghana">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hammond a ranar 16 ga Yuni, 1960.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> Ya fito ne daga Asokwa, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":0">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|website=ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> Ya fito ne daga Jami'ar Ghana (UG).<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya yi digiri na farko a fannin shari'a da kimiyyar siyasa a jami'a.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya samu digirin a shekarar 1986.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":0" /> Shi ma samfurin Grey's Inn ne, Makarantar Shari'a ta Holborn, London, UK.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Daga nan ne ya sami digirin digirgir a fannin shari'a a shekarar 1991.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>{{cite web|url=http://www.parliament.gh/parliamentarians/38|title=Members of Parliament: Kobina Tahir Hammond|access-date=August 27, 2015}}</ref> Ya kuma yi digiri na biyu a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah inda ya karanta kimiyyar siyasa.<ref>{{Cite web|title=Kobina Tahir Hammond|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=2386|access-date=2020-07-08|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Hammond abokin tarayya ne a Chancery Chambers a London.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref><ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|access-date=2020-07-08|website=ghanamps.com}}</ref> == Aikin siyasa == Hammond memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref>{{Cite web|title=KT Hammond: Parliament has not constitutionally rejected 2022 Budget|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/kt-hammond-parliament-has-not-constitutionally-rejected-2022-budget.html|access-date=2022-01-25|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> Ya zama dan majalisa daga watan Janairun 2001 bayan ya zama wanda ya yi nasara a babban zabe a watan Disamba na 2000.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-25}}</ref> Tun a wancan lokaci ya yi wa’adi biyar a jere a kan karagar mulki. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|access-date=2020-07-08|website=ghanamps.com}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-11-30|title='2022 Budget will be approved; action to start in 45 minutes' - K. T. Hammond - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/2022-budget-will-be-approved-action-to-start-in-45-minutes-k-t-hammond/|access-date=2022-01-25|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-12-23|title=Fighting in Ghana’s Parliament unprecedented, pathetic – K.T Hammond|url=https://citinewsroom.com/2021/12/fighting-in-ghanas-parliament-unprecedented-pathetic-k-t-hammond/|access-date=2022-01-25|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisar wakilai na wannan mazaba a majalisar dokoki ta uku da ta hudu da ta biyar da ta shida da ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> An sake zabe shi a babban zaben 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Kobina ya kasance memba a kwamitin kudi, kuma kwamitin ma'adinai da makamashi a majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name="Parliament of Ghana">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Zabe == A shekara ta 2000, Hammond ya lashe babban zabe a matsayin dan majalisa mai wakiltar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":8">{{Cite book|title=Electoral Commission of Ghana. Parliamentary Result Election 2000|publisher=Electoral Commission of Ghana|year=2007|pages=1}}</ref><ref name=":9">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/236/index.php|access-date=2020-09-01|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 31 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 33 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref name=":10">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php|access-date=2020-09-01|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 99 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 200.<ref name=":10" /> An zabe shi da kuri'u 10,306 daga cikin 19,407 da aka kada.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Wannan yayi daidai da kashi 54.4% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> An zabe shi a kan Theresa Mensah ta National Democratic Congress, Nana Yaw Frimpong na babban taron jama'a, Kwame Amoh na jam'iyyar Convention People's Party, Peter Kofi Essilfie na National Reformed Party da kuma Prince Lawrence na United Ghana Movement.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Wadannan sun samu kuri'u 7,230, 1,001, 241, 92 da 61 daga cikin jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Waɗannan sun yi daidai da 38.2%, 5.3%, 1.3%, 0.5% and 0.3% bi da bi na jimillar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> An zabi Hammond a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana a karo na biyu a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/236/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 15,176 daga cikin 24, 112 jimillar kuri'u masu inganci da aka kada daidai da kashi 62.9% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> An zabe shi a kan Seidu S. Adams na Peoples’ National Convention da kuma Reverend Evans Amankwa na National Democratic Congress.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Waɗannan sun sami kashi 0.7% da 36.3% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/236/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":7">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Sabuwar jam'iyyar Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 13,659 daga cikin 24,524 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 55.7% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> An zabe shi a kan Alhaji Abdul-Lateef Madjoub na National Democratic Congress, Amoako Anaafi na Democratic Freedom Party da Owusu-Boamah Francis na jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun samu kashi 37.59%, 5.43% da 1.28% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada. == Rayuwa ta sirri == Hammond musulmi ne.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi na bangaren Ahmadiya ne.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> Yayi aure.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|website=ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] d5vjstj33oem9j1nwnj3hti1k7w90ho 163782 163781 2022-08-04T14:56:44Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q17386197}} '''Kobina Tahir Hammond''' (an haife shi a watan Yuni 16, 1960)<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> lauya ne<ref name=":1" /><ref name=":2" /> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana a 3rd, 4th, 5th, 6th, 7th and 8th Assembly of the 4th Republic of Ghana.<ref>{{cite web|url=http://elections.myjoyonline.com/mps_details.php?mp=126|title=Hon. Kobina Tahir Hammond|access-date=July 16, 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140724224950/http://elections.myjoyonline.com/mps_details.php?mp=126|archive-date=July 24, 2014}}</ref><ref name="Parliament of Ghana">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi memba na New Patriotic Party ne. == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hammond a ranar 16 ga Yuni, 1960.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> Ya fito ne daga Asokwa, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":0">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|website=ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> Ya fito ne daga Jami'ar Ghana (UG).<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya yi digiri na farko a fannin shari'a da kimiyyar siyasa a jami'a.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ya samu digirin a shekarar 1986.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":0" /> Shi ma samfurin Grey's Inn ne, Makarantar Shari'a ta Holborn, London, UK.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Daga nan ne ya sami digirin digirgir a fannin shari'a a shekarar 1991.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>{{cite web|url=http://www.parliament.gh/parliamentarians/38|title=Members of Parliament: Kobina Tahir Hammond|access-date=August 27, 2015}}</ref> Ya kuma yi digiri na biyu a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah inda ya karanta kimiyyar siyasa.<ref>{{Cite web|title=Kobina Tahir Hammond|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=2386|access-date=2020-07-08|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Hammond abokin tarayya ne a Chancery Chambers a London.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref><ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|access-date=2020-07-08|website=ghanamps.com}}</ref> == Aikin siyasa == Hammond memba na New Patriotic Party ne.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref>{{Cite web|title=KT Hammond: Parliament has not constitutionally rejected 2022 Budget|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/kt-hammond-parliament-has-not-constitutionally-rejected-2022-budget.html|access-date=2022-01-25|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> Ya zama dan majalisa daga watan Janairun 2001 bayan ya zama wanda ya yi nasara a babban zabe a watan Disamba na 2000.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-25}}</ref> Tun a wancan lokaci ya yi wa’adi biyar a jere a kan karagar mulki. Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|access-date=2020-07-08|website=ghanamps.com}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-11-30|title='2022 Budget will be approved; action to start in 45 minutes' - K. T. Hammond - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/2022-budget-will-be-approved-action-to-start-in-45-minutes-k-t-hammond/|access-date=2022-01-25|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-12-23|title=Fighting in Ghana’s Parliament unprecedented, pathetic – K.T Hammond|url=https://citinewsroom.com/2021/12/fighting-in-ghanas-parliament-unprecedented-pathetic-k-t-hammond/|access-date=2022-01-25|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisar wakilai na wannan mazaba a majalisar dokoki ta uku da ta hudu da ta biyar da ta shida da ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> An sake zabe shi a babban zaben 2020 don wakiltar majalisar wakilai ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. Kobina ya kasance memba a kwamitin kudi, kuma kwamitin ma'adinai da makamashi a majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name="Parliament of Ghana">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-07-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Zabe == A shekara ta 2000, Hammond ya lashe babban zabe a matsayin dan majalisa mai wakiltar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":8">{{Cite book|title=Electoral Commission of Ghana. Parliamentary Result Election 2000|publisher=Electoral Commission of Ghana|year=2007|pages=1}}</ref><ref name=":9">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/236/index.php|access-date=2020-09-01|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 31 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 33 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref name=":10">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php|access-date=2020-09-01|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 99 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 200.<ref name=":10" /> An zabe shi da kuri'u 10,306 daga cikin 19,407 da aka kada.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Wannan yayi daidai da kashi 54.4% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> An zabe shi a kan Theresa Mensah ta National Democratic Congress, Nana Yaw Frimpong na babban taron jama'a, Kwame Amoh na jam'iyyar Convention People's Party, Peter Kofi Essilfie na National Reformed Party da kuma Prince Lawrence na United Ghana Movement.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Wadannan sun samu kuri'u 7,230, 1,001, 241, 92 da 61 daga cikin jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> Waɗannan sun yi daidai da 38.2%, 5.3%, 1.3%, 0.5% and 0.3% bi da bi na jimillar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":8" /><ref name=":9" /> An zabi Hammond a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Adansi-Asokwa na yankin Ashanti na Ghana a karo na biyu a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/236/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 15,176 daga cikin 24, 112 jimillar kuri'u masu inganci da aka kada daidai da kashi 62.9% na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> An zabe shi a kan Seidu S. Adams na Peoples’ National Convention da kuma Reverend Evans Amankwa na National Democratic Congress.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Waɗannan sun sami kashi 0.7% da 36.3% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Adansi Asokwa Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/236/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":7">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Sabuwar jam'iyyar Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 13,659 daga cikin 24,524 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 55.7% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> An zabe shi a kan Alhaji Abdul-Lateef Madjoub na National Democratic Congress, Amoako Anaafi na Democratic Freedom Party da Owusu-Boamah Francis na jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Wadannan sun samu kashi 37.59%, 5.43% da 1.28% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada. == Rayuwa ta sirri == Hammond musulmi ne.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=12|access-date=2020-08-02|website=www.parliament.gh}}</ref> Shi na bangaren Ahmadiya ne.<ref name=":1">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506160926/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=153|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-24|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160424185403/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2573|archive-date=24 April 2016}}</ref> Yayi aure.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://ghanamps.com/mps/details.php?id=5269|title=Ghana MPs - MP Details - Hammond, Kobina Tahir|website=ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] pw87klkram73w5yeh54o3itxiqg4g57 Heward, Saskatchewan 0 34885 163783 2022-08-04T14:56:58Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082050154|Heward, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki  {{Infobox settlement||name=Heward|official_name=Village of Heward|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Heward in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|49.737|-103.146|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=none|pushpin_mapsize=200|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=[[Saskatchewan]]|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 1, Saskatchewan|1]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Tecumseh No. 65|Tecumseh No. 65]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2009 Heward Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Doug Trowell|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Zandra Slater|leader_title3=[[List of House members of the 42nd Parliament of Canada#Saskatchewan|MP]]|leader_name3=[[Robert Kitchen]]|leader_title4=[[Legislative Assembly of Saskatchewan|MLA]]|leader_name4=[[Dan D'Autremont]]|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=<!--Town Incorporated-->|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.99|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=44|population_density_km2=44.5|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=National Population Rank|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0G 2G0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|33}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=|website=|footnotes=<ref>{{Citation|last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071211140717/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=December 11, 2007 }}</ref><ref>{{Citation|work=Canadian Textiles Institute. |title=CTI Determine your provincial constituency |year=2005 |url=http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm |archive-date=2007-09-11 }}</ref><ref>{{Citation|last=Commissioner of Canada Elections |first=Chief Electoral Officer of Canada |title=Elections Canada On-line |year=2005 |url=http://www.elections.ca/home.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421084430/http://www.elections.ca/home.asp |archive-date=2007-04-21 }}</ref>}} '''Heward''' ( yawan jama'a na 2016 : 44 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Tecumseh No. 65 da Rarraba Ƙididdiga Na 1 . Ƙauyen yana kan babbar hanya 33 a kudu maso gabashin Saskatchewan. Ko da yake tana da mutane ƙasa da 50 har yanzu tana kula da gidan waya, filin wasa, da zauren da duk ke hidima ga al'ummar noma. A cikin 1977 Prairie Trails and Tales: Heward Saskatchewan 1900-1976 Muriel Dempsey ya rubuta. == Tarihi == An haɗa Heward azaman ƙauye a ranar 21 ga Nuwamba, 1904. Bryce Dickey, an haife shi a Heward a cikin 1908, ya rubuta tarihin ƙauyen wanda aka buga a lokacin bazara na 2007 na mujallar Folklore. Ya bayyana yadda "Reverend Pike, wani Baturen Ingila da dalibi ya yanke shawarar gina sabon coci kuma ya kasance irin tsari da gine-ginen da aka yi a Ingila wanda aka rasa a cikin teku saboda zaizayar teku ." Ƙimar sauti da rubutu daga wannan cocin kuma an shigar da su a cikin cocin Heward. Sa’ad da aka rufe cocin a ƙarshe, an aika da sautin ƙararraki da rubutu zuwa wata coci a Regina. <ref>"The Rise and Fall of Heward" - Bryce Dickey. </ref>   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Heward yana da yawan jama'a 30 da ke zaune a cikin 15 daga cikin 20 na yawan gidaje masu zaman kansu, canji na -31.8% daga yawan jama'arta na 2016 na 44 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.92|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 32.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Heward ya ƙididdige yawan jama'a 44 da ke zaune a cikin 19 daga cikin 20 na jimlar gidaje masu zaman kansu, a 9.1% ya canza daga yawan 2011 na 40 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.99|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 44.4/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision1}}{{Coord|49.737|N|103.146|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|49.737|N|103.146|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} 4eykfk6q52a4z5be872lt4udk0ekxkb Collins Adomako-Mensah 0 34886 163784 2022-08-04T14:59:19Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1076888562|Collins Adomako-Mensah]]" wikitext text/x-wiki '''Collins Adomako-Mensah''' ɗan siyasan Ghana ne kuma memba a New Patriotic Party. Yana wakiltar mazabar Afigya Kwabre ta Arewa a majalisa ta 8 a jamhuriya ta 4 a Ghana.<ref>{{Cite web|date=2021-02-23|title=MPs commences c’nity engagements with constituents|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/mps-commences-cnity-engagements-with-constituents/|access-date=2021-03-08|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-22|title=Developing communities in Afigya Kwabre North constituency my priority – MP|url=https://citinewsroom.com/2021/02/developing-communities-in-afigya-kwabre-north-constituency-my-priority-mp/|access-date=2021-03-08|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Adomako-Mensah, Collins|url=https://ghanamps.com/mp/collins-adomako-mensah/|access-date=2022-01-25|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=2022 Budget Rejection: We'll Use All Legal Means To Challenge Speaker - NPP MP|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202111/456688.php|access-date=2022-01-25|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana’s economy is on track despite Coronavirus challenges - Adomako Mensah|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/Ghana-s-economy-is-on-track-despite-Coronavirus-challenges-Adomako-Mensah-1255147?gallery=1|access-date=2022-01-25|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Adomako Mensah a ranar 2 ga Nuwamba 1983 kuma ya fito daga Boaman Maase a yankin Ashanti. Ya halarci makarantar sakandare ta Presbyterian Boys, Legon don karatun sakandare. An ba shi digiri na farko na Arts a banki da kudi da Babban Jagora na Gudanar da Kasuwanci a 2007 da 2016 bi da bi.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki da siyasa == Adomako-Mensah ya yi aiki da cibiyoyin kudi kamar GCB, bankin Fidelity a matsayin mataimakin manaja da manajan hulda. kuma memba na New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Billboards Don't Win Elections - Collins Adomako-Mensah Scolds NPP Aspirants|url=https://peacefmonline.com/pages/politics/politics/202112/457746.php|access-date=2022-01-25|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> A lokacin zaben 2020 na NPP na 2020 Adomako-Mensah ya tsaya takarar kujerar Afigya Kwabre North da dan majalisa na lokacin, [[Nana Amaniampong Marfo|Nana Marfo Amaniampong]] kuma ya yi nasara. A babban zaben kasar Ghana na shekarar 2020, Adomako-Mensah ya lashe zaben da kuri'u 20,441 da ke wakiltar kashi 65.75% yayin da abokin hamayyarsa Emmanuel Jackson Agumah na jam'iyyar NDC ya samu kuri'u 10646 da ke wakiltar kashi 34.25% na kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Afigya Kwabre North|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=284|access-date=2021-03-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A watan Nuwamba 2021, Adomako-Mensah ya ba da gudummawar na'urorin lissafi da sauran kayan rubutu ga 'yan takara a mazabar Afigya Kwabre North a yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2021-11-14|title=Adomako Mensah donates mathematical sets to BECE candidates in Afigya Kwabre North Constituency|url=https://citinewsroom.com/2021/11/adomako-mensah-donates-mathematical-sets-to-bece-candidates-in-afigya-kwabre-north-constituency/|access-date=2022-01-25|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Adomako-Mensah mamba ne na kwamitin kudi kuma mamba ne a kwamitin lafiya.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Adomako-Mensah Kirista ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Kane ne ga [[Albert Kan-Dapaah]].<ref name=":1">{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2020-06-19|title=Skeletons of alleged fraud trail Afigya Kwabre’s Collins Adomako-Mensah 24 hours to NPP primaries|url=https://www.mynewsgh.com/skeletons-of-alleged-fraud-trail-afigya-kwabres-collins-adomako-mensah-24-hours-to-npp-primaries/|access-date=2022-01-25|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref> == Rigima == A cikin 2020, an zarge shi da hannu a wani sata na GHS264,094. Ya tura wasu kudade mallakar Gen X Trading Company Limited zuwa kamfaninsa mai suna AND Financial Services lokacin yana ma'aikacin sabis na kamfanin. Ya yi ta ne tsakanin 2016 zuwa 2017 ba tare da izini da saninsu ba.<ref name=":1">{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2020-06-19|title=Skeletons of alleged fraud trail Afigya Kwabre’s Collins Adomako-Mensah 24 hours to NPP primaries|url=https://www.mynewsgh.com/skeletons-of-alleged-fraud-trail-afigya-kwabres-collins-adomako-mensah-24-hours-to-npp-primaries/|access-date=2022-01-25|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1983]] efm1w30iovoe04oafhq1tuy9jx37j19 163785 163784 2022-08-04T15:00:29Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q104054167}} '''Collins Adomako-Mensah''' ɗan siyasan Ghana ne kuma memba a New Patriotic Party. Yana wakiltar mazabar Afigya Kwabre ta Arewa a majalisa ta 8 a jamhuriya ta 4 a Ghana.<ref>{{Cite web|date=2021-02-23|title=MPs commences c’nity engagements with constituents|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/mps-commences-cnity-engagements-with-constituents/|access-date=2021-03-08|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-02-22|title=Developing communities in Afigya Kwabre North constituency my priority – MP|url=https://citinewsroom.com/2021/02/developing-communities-in-afigya-kwabre-north-constituency-my-priority-mp/|access-date=2021-03-08|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Adomako-Mensah, Collins|url=https://ghanamps.com/mp/collins-adomako-mensah/|access-date=2022-01-25|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=2022 Budget Rejection: We'll Use All Legal Means To Challenge Speaker - NPP MP|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202111/456688.php|access-date=2022-01-25|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana’s economy is on track despite Coronavirus challenges - Adomako Mensah|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/Ghana-s-economy-is-on-track-despite-Coronavirus-challenges-Adomako-Mensah-1255147?gallery=1|access-date=2022-01-25|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Adomako Mensah a ranar 2 ga Nuwamba 1983 kuma ya fito daga Boaman Maase a yankin Ashanti. Ya halarci makarantar sakandare ta Presbyterian Boys, Legon don karatun sakandare. An ba shi digiri na farko na Arts a banki da kudi da Babban Jagora na Gudanar da Kasuwanci a 2007 da 2016 bi da bi.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki da siyasa == Adomako-Mensah ya yi aiki da cibiyoyin kudi kamar GCB, bankin Fidelity a matsayin mataimakin manaja da manajan hulda. kuma memba na New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Billboards Don't Win Elections - Collins Adomako-Mensah Scolds NPP Aspirants|url=https://peacefmonline.com/pages/politics/politics/202112/457746.php|access-date=2022-01-25|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> A lokacin zaben 2020 na NPP na 2020 Adomako-Mensah ya tsaya takarar kujerar Afigya Kwabre North da dan majalisa na lokacin, [[Nana Amaniampong Marfo|Nana Marfo Amaniampong]] kuma ya yi nasara. A babban zaben kasar Ghana na shekarar 2020, Adomako-Mensah ya lashe zaben da kuri'u 20,441 da ke wakiltar kashi 65.75% yayin da abokin hamayyarsa Emmanuel Jackson Agumah na jam'iyyar NDC ya samu kuri'u 10646 da ke wakiltar kashi 34.25% na kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Afigya Kwabre North|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=284|access-date=2021-03-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A watan Nuwamba 2021, Adomako-Mensah ya ba da gudummawar na'urorin lissafi da sauran kayan rubutu ga 'yan takara a mazabar Afigya Kwabre North a yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2021-11-14|title=Adomako Mensah donates mathematical sets to BECE candidates in Afigya Kwabre North Constituency|url=https://citinewsroom.com/2021/11/adomako-mensah-donates-mathematical-sets-to-bece-candidates-in-afigya-kwabre-north-constituency/|access-date=2022-01-25|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> === Kwamitoci === Adomako-Mensah mamba ne na kwamitin kudi kuma mamba ne a kwamitin lafiya.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Adomako-Mensah Kirista ne.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=155|access-date=2021-03-08|website=www.parliament.gh}}</ref> Kane ne ga [[Albert Kan-Dapaah]].<ref name=":1">{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2020-06-19|title=Skeletons of alleged fraud trail Afigya Kwabre’s Collins Adomako-Mensah 24 hours to NPP primaries|url=https://www.mynewsgh.com/skeletons-of-alleged-fraud-trail-afigya-kwabres-collins-adomako-mensah-24-hours-to-npp-primaries/|access-date=2022-01-25|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref> == Rigima == A cikin 2020, an zarge shi da hannu a wani sata na GHS264,094. Ya tura wasu kudade mallakar Gen X Trading Company Limited zuwa kamfaninsa mai suna AND Financial Services lokacin yana ma'aikacin sabis na kamfanin. Ya yi ta ne tsakanin 2016 zuwa 2017 ba tare da izini da saninsu ba.<ref name=":1">{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2020-06-19|title=Skeletons of alleged fraud trail Afigya Kwabre’s Collins Adomako-Mensah 24 hours to NPP primaries|url=https://www.mynewsgh.com/skeletons-of-alleged-fraud-trail-afigya-kwabres-collins-adomako-mensah-24-hours-to-npp-primaries/|access-date=2022-01-25|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1983]] a68ymfjikbl0vki51f05so9lz6ewla7 Kwame Anyimadu-Antwi 0 34887 163786 2022-08-04T15:17:18Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1084445231|Kwame Anyimadu-Antwi]]" wikitext text/x-wiki '''Kwame Anyimadu-Antwi''' (an haife shi 12 Afrilu 1962) lauya ne kuma ɗan siyasa ɗan ƙasar Ghana.<ref name=":3">{{Cite web|last=UKGCC|date=2018-07-05|title=HON. KWAME ANYIMADU-ANTWI|url=https://ukgcc.com.gh/hon-kwame-anyimadu-antwi/|access-date=2020-12-25|website=UK-Ghana Chamber of Commerce|language=en-US}}</ref> Shi dan majalisa ne mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta tsakiya a majalisar dokoki ta bakwai kuma majalisa ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu a yankin Ashanti, mukamin da ya rike tun shekarar 2009. Yana wakiltar New Patriotic Party.<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296 | Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-have-lost-my-best-friend-Asante-Akim-MP-514848|title='I have lost my best friend' – Asante Akim MP / General News 2017-03-01}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Parliamentarians-have-let-Ghanaians-down-Anyimadu-Antwi-469286|title=Parliamentarians have let Ghanaians down – Anyimadu-Antwi / General News 2016-09-12}}</ref><ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2020-02-18|title=Asante-Akim Central NPP youth invades Party office over nomination forms|url=https://newsghana.com.gh/asante-akim-central-npp-youth-invades-party-office-over-nomination-forms/|access-date=2020-07-04|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> A halin yanzu, shi memba ne na hukumar VRA<ref>{{Cite web|title=Volta River Authority {{!}} Board Chairman and Members|url=https://www.vra.com/about_us/board_chairman_and_members.php|access-date=2022-02-04|website=www.vra.com}}</ref> kuma kuma shugaban hukumar kula da kashe gobara ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=GHANA NATIONAL FIRE SERVICE COUNCIL|url=https://www.mint.gov.gh/ghana-national-fire-service-council/|access-date=2022-02-04|website=Ministry of the Interior│Republic of Ghana|language=en-GB}}</ref> == Ilimi == Anyimadu-Antwi ya halarci KNUST kuma yayi BSc a Land Economy. Ya sami takardar shaidar a fannin Tsare-tsare da Gudanarwa a GIMPA, da MBA a Jami'ar Ghana, Legon. Ya cancanci zama Barista a Law kuma an kira shi Barista a Makarantar Shari'a ta Ghana. Yana da digiri na biyu a fannin shari'a (LLM) a Dokar Kayayyakin Hankali daga Jami'ar London.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296|access-date=2020-12-26|website=www.ghanamps.com}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=43#|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-11}}</ref> == Rayuwar farko == An haife Anyimadu-Antwi a ranar 12 ga Afrilu 1962. Ya fito daga Patriensa a yankin Ashanti.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=76|access-date=2020-07-04|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Aiki == Masanin Ilimi ne ta hanyar sana'a.<ref>{{Cite web|title=Welcome to Ghana Members of Parliament Website|url=http://ghanamps.com/home/|access-date=2020-07-06|website=ghanamps.com}}</ref> Ya yi aiki a sashin kimar ƙasa a matsayin mai ba da taimako daga 1989 zuwa 1991. Daga nan ya ɗauke shi aiki a matsayin jami’in kula da gidaje don taimaka wa manaja a Kamfanin Inshora na Jihar Ghana amma yanzu shi ne babban jami’in gudanarwa a gidaje (private consultant).<ref name=":0" /> == Siyasa == Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-04|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Ya taba zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Arewa inda ya gaji tsohon ministan kudi da tsare-tsare, Marigayi Kwadwo Baah-Wiredu na wa'adi daya tsakanin 2009 zuwa 2013.<ref>{{Cite web|title=Asante Akim North Summary - 2008 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2008/result_constituency.asp?constituency_id=201|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=Anyimadu-Antwi succeeds Baah-Wiredu as MP for Asante Akim North|url=https://www.modernghana.com/news/185926/anyimadu-antwi-succeeds-baah-wiredu-as-mp-for-asan.html|access-date=2020-12-26|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> A cikin 2012, an sake fasalin Asante Akim North kuma aka raba biyu haihuwar mazabar Asante Akim ta tsakiya wacce ta faɗo a ƙarƙashin Asante Akim-Central Municipal da kuma Mazabar Asante Akim ta Arewa. A zaben 'yan majalisar dokoki na 2012, daga nan ya koma Asante Akim Central don tsayawa takarar dan majalisa wanda ya yi nasara. Ya tsaya takarar zama dan majalisa mai zuwa a zaben 2016 na Asante Akim Central a yankin Ashanti na Ghana. An zabe shi a karo na uku bayan ya kayar da ‘yan adawar sa a babban zaben kasar na 2016, inda ya lashe kashi 75.90% na yawan kuri’un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Asante Akim Central Summary - 2016 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2016/result_constituency.asp?constituency_id=1065|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref> A watan Disambar 2020, ya sake tsayawa takara a zaben 'yan majalisar dokoki<ref name=":1">{{Cite web|title=NPP Parliamentary Primaries: Possible Winning Candidates|url=https://www.modernghana.com/news/1010599/npp-parliamentary-primaries-possible-winning-cand.html|access-date=2020-07-04|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Asante-Akim Central NPP Youth Invade Party Office Over Nomination Forms|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/401391.php|access-date=2020-07-04|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> inda ya samu kuri'u 22,681 da ke wakiltar kashi 52.72% a kan abokin takararsa Richard Adu Darko, dan takara mai zaman kansa wanda ya samu kuri'u 12,570 da ke wakiltar kashi 29.22% na kuri'un da aka kada na wakilci a majalisar dokokin Ghana ta 8.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=2020-12-09|title=Asante Akim Central Summary - 2020 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1376|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Anti-LGBTQ+ Bill: Gays Haven't Demanded For Rights - NPP MP Explains|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202110/453981.php|access-date=2022-02-04|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> === Kwamitoci === Ya yi aiki a matsayin shugaban kwamitin samar da ayyukan yi, jin dadin jama'a da kamfanoni na jiha na majalisar dokoki ta 7 na jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|last=raskorsa|date=2020-01-06|title=Chairpersons Of Parliamentary Select Committees On Trade, Transport And State Enterprise Evaluate Maritime And Port Industry In 2019|url=http://www.ghananews247.com/2020/01/06/chairpersons-of-parliamentary-select-committees-on-trade-transport-and-state-enterprise-evaluate-maritime-and-port-industry-in-2019/|access-date=2020-12-25|website=Ghananews247|language=en-US}}</ref> A halin yanzu, shi ne shugaban kwamitin tsarin mulki, shari'a da harkokin majalisa,<ref>{{Cite web|date=2021-10-27|title=Anti-LGBTQ+ Bill: Anyimadu-Antwi backs Speaker's decision to make sitting public - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/anti-lgbtq-bill-anyimadu-antwi-backs-speakers-decision-to-make-sitting-public/|access-date=2022-02-04|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=GNA|title=Ghana affirms commitment towards implementation of African Court’s decision {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/ghana-affirms-commitment-towards-implementation-of-african-courts-decision/|access-date=2022-02-04|website=newsghana.com.gh/|language=en-US}}</ref> mamba a kwamitin kudi da kuma mamba a kwamitin oda.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=159|access-date=2022-02-04|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Yana da aure da ‘ya’ya hudu. Shi Kirista ne kuma memba na cocin Presbyterian.<ref name="ghanamps.com" /> Shi ma memba ne a kungiyar lauyoyin Ghana.<ref name=":3" /> A cikin 2017, 'yarsa ta kashe kanta ta hanyar rataye kanta a KNUST.<ref>{{Cite web|date=2017-03-01|title=My daughter’s suicide came to me like ‘thunder’ – MP breaks silence|url=https://citifmonline.com/2017/03/my-daughters-suicide-came-to-me-like-thunder-mp-breaks-silence/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] lhsmn3a48ckckq3pa7ts0i85xoplzs3 163787 163786 2022-08-04T15:27:43Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q59180272}} '''Kwame Anyimadu-Antwi''' (an haife shi 12 Afrilu 1962) lauya ne kuma ɗan siyasa ɗan ƙasar Ghana.<ref name=":3">{{Cite web|last=UKGCC|date=2018-07-05|title=HON. KWAME ANYIMADU-ANTWI|url=https://ukgcc.com.gh/hon-kwame-anyimadu-antwi/|access-date=2020-12-25|website=UK-Ghana Chamber of Commerce|language=en-US}}</ref> Shi dan majalisa ne mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta tsakiya a majalisar dokoki ta bakwai kuma majalisa ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu a yankin Ashanti, mukamin da ya rike tun shekarar 2009. Yana wakiltar New Patriotic Party.<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296 | Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-have-lost-my-best-friend-Asante-Akim-MP-514848|title='I have lost my best friend' – Asante Akim MP / General News 2017-03-01}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Parliamentarians-have-let-Ghanaians-down-Anyimadu-Antwi-469286|title=Parliamentarians have let Ghanaians down – Anyimadu-Antwi / General News 2016-09-12}}</ref><ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2020-02-18|title=Asante-Akim Central NPP youth invades Party office over nomination forms|url=https://newsghana.com.gh/asante-akim-central-npp-youth-invades-party-office-over-nomination-forms/|access-date=2020-07-04|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> A halin yanzu, shi memba ne na hukumar VRA<ref>{{Cite web|title=Volta River Authority {{!}} Board Chairman and Members|url=https://www.vra.com/about_us/board_chairman_and_members.php|access-date=2022-02-04|website=www.vra.com}}</ref> kuma kuma shugaban hukumar kula da kashe gobara ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=GHANA NATIONAL FIRE SERVICE COUNCIL|url=https://www.mint.gov.gh/ghana-national-fire-service-council/|access-date=2022-02-04|website=Ministry of the Interior│Republic of Ghana|language=en-GB}}</ref> == Ilimi == Anyimadu-Antwi ya halarci KNUST kuma yayi BSc a Land Economy. Ya sami takardar shaidar a fannin Tsare-tsare da Gudanarwa a GIMPA, da MBA a Jami'ar Ghana, Legon. Ya cancanci zama Barista a Law kuma an kira shi Barista a Makarantar Shari'a ta Ghana. Yana da digiri na biyu a fannin shari'a (LLM) a Dokar Kayayyakin Hankali daga Jami'ar London.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296|access-date=2020-12-26|website=www.ghanamps.com}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=43#|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-11}}</ref> == Rayuwar farko == An haife Anyimadu-Antwi a ranar 12 ga Afrilu 1962. Ya fito daga Patriensa a yankin Ashanti.<ref name="ghanamps.com">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Anyimadu-Antwi, Kwame|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=76|access-date=2020-07-04|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Aiki == Masanin Ilimi ne ta hanyar sana'a.<ref>{{Cite web|title=Welcome to Ghana Members of Parliament Website|url=http://ghanamps.com/home/|access-date=2020-07-06|website=ghanamps.com}}</ref> Ya yi aiki a sashin kimar ƙasa a matsayin mai ba da taimako daga 1989 zuwa 1991. Daga nan ya ɗauke shi aiki a matsayin jami’in kula da gidaje don taimaka wa manaja a Kamfanin Inshora na Jihar Ghana amma yanzu shi ne babban jami’in gudanarwa a gidaje (private consultant).<ref name=":0" /> == Siyasa == Shi memba na New Patriotic Party ne.<ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-04|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> Ya taba zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Arewa inda ya gaji tsohon ministan kudi da tsare-tsare, Marigayi Kwadwo Baah-Wiredu na wa'adi daya tsakanin 2009 zuwa 2013.<ref>{{Cite web|title=Asante Akim North Summary - 2008 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2008/result_constituency.asp?constituency_id=201|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=Anyimadu-Antwi succeeds Baah-Wiredu as MP for Asante Akim North|url=https://www.modernghana.com/news/185926/anyimadu-antwi-succeeds-baah-wiredu-as-mp-for-asan.html|access-date=2020-12-26|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> A cikin 2012, an sake fasalin Asante Akim North kuma aka raba biyu haihuwar mazabar Asante Akim ta tsakiya wacce ta faɗo a ƙarƙashin Asante Akim-Central Municipal da kuma Mazabar Asante Akim ta Arewa. A zaben 'yan majalisar dokoki na 2012, daga nan ya koma Asante Akim Central don tsayawa takarar dan majalisa wanda ya yi nasara. Ya tsaya takarar zama dan majalisa mai zuwa a zaben 2016 na Asante Akim Central a yankin Ashanti na Ghana. An zabe shi a karo na uku bayan ya kayar da ‘yan adawar sa a babban zaben kasar na 2016, inda ya lashe kashi 75.90% na yawan kuri’un da aka kada.<ref>{{Cite web|title=Asante Akim Central Summary - 2016 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2016/result_constituency.asp?constituency_id=1065|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref> A watan Disambar 2020, ya sake tsayawa takara a zaben 'yan majalisar dokoki<ref name=":1">{{Cite web|title=NPP Parliamentary Primaries: Possible Winning Candidates|url=https://www.modernghana.com/news/1010599/npp-parliamentary-primaries-possible-winning-cand.html|access-date=2020-07-04|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Asante-Akim Central NPP Youth Invade Party Office Over Nomination Forms|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/401391.php|access-date=2020-07-04|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> inda ya samu kuri'u 22,681 da ke wakiltar kashi 52.72% a kan abokin takararsa Richard Adu Darko, dan takara mai zaman kansa wanda ya samu kuri'u 12,570 da ke wakiltar kashi 29.22% na kuri'un da aka kada na wakilci a majalisar dokokin Ghana ta 8.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=2020-12-09|title=Asante Akim Central Summary - 2020 Elections|url=https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1376|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-12-25|website=www.modernghana.com}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Anti-LGBTQ+ Bill: Gays Haven't Demanded For Rights - NPP MP Explains|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202110/453981.php|access-date=2022-02-04|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> === Kwamitoci === Ya yi aiki a matsayin shugaban kwamitin samar da ayyukan yi, jin dadin jama'a da kamfanoni na jiha na majalisar dokoki ta 7 na jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|last=raskorsa|date=2020-01-06|title=Chairpersons Of Parliamentary Select Committees On Trade, Transport And State Enterprise Evaluate Maritime And Port Industry In 2019|url=http://www.ghananews247.com/2020/01/06/chairpersons-of-parliamentary-select-committees-on-trade-transport-and-state-enterprise-evaluate-maritime-and-port-industry-in-2019/|access-date=2020-12-25|website=Ghananews247|language=en-US}}</ref> A halin yanzu, shi ne shugaban kwamitin tsarin mulki, shari'a da harkokin majalisa,<ref>{{Cite web|date=2021-10-27|title=Anti-LGBTQ+ Bill: Anyimadu-Antwi backs Speaker's decision to make sitting public - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/anti-lgbtq-bill-anyimadu-antwi-backs-speakers-decision-to-make-sitting-public/|access-date=2022-02-04|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=GNA|title=Ghana affirms commitment towards implementation of African Court’s decision {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/ghana-affirms-commitment-towards-implementation-of-african-courts-decision/|access-date=2022-02-04|website=newsghana.com.gh/|language=en-US}}</ref> mamba a kwamitin kudi da kuma mamba a kwamitin oda.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=159|access-date=2022-02-04|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Yana da aure da ‘ya’ya hudu. Shi Kirista ne kuma memba na cocin Presbyterian.<ref name="ghanamps.com" /> Shi ma memba ne a kungiyar lauyoyin Ghana.<ref name=":3" /> A cikin 2017, 'yarsa ta kashe kanta ta hanyar rataye kanta a KNUST.<ref>{{Cite web|date=2017-03-01|title=My daughter’s suicide came to me like ‘thunder’ – MP breaks silence|url=https://citifmonline.com/2017/03/my-daughters-suicide-came-to-me-like-thunder-mp-breaks-silence/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] r47pa9i6ue16ffmrw19v19bqy8p99xy Nana Amaniampong Marfo 0 34888 163788 2022-08-04T15:28:34Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1065011305|Nana Amaniampong Marfo]]" wikitext text/x-wiki '''Nana Amaniampong Marfo''' (an haife shi 6 Maris, 1957) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar 6th na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu. == Ilimi da farkon rayuwa == Marfo ya sami takardar shaidar matakin GCE O daga makarantar Tetrem da matakinsa na GCE A daga Kwalejin St. Augustine, Cape Coast.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps.php?mp=15|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-26}}</ref> Ya yi karatun BSc Admin a fannin Kudi da Gudanarwa da MBA a fannin Kasuwanci a Jami'ar Ghana.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5272|title=Ghana MPs - MP Details - Amaniampong, Nana Marfo|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-26}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Marfo ya fito daga Tetrem-Afigya a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5272|title=Ghana MPs - MP Details - Amaniampong, Nana Marfo|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-26}}</ref> Yana da aure da ’ya’ya biyu.<ref name=":1" /> Shi Kirista ne (Mai Baftisma).<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5272|title=Ghana MPs - MP Details - Amaniampong, Nana Marfo|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-26}}</ref> == Siyasa == Nana dan siyasan Ghana ne kuma dan majalisar wakilai ta bakwai a jamhuriyar Ghana ta hudu mai wakiltar mazabar Afigya-Kwabre ta arewa a yankin Ashanti na Ghana kan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=15|title=Parliament of Ghana}}</ref> == Aiki == Bayan kammala karatunsa a Jami'ar Ghana a 1989, Marfo ya yi aiki a matsayin ma'aikacin bautar kasa a National Mobilisation. Daga 1991 zuwa 1994 ya kasance Babban Sufeto a Sashen Ilimi na Ghana (GES). Shekara guda da barin GES, an nada shi babban manaja a bankin kasuwanci na Ghana yana aiki a matsayin shugaban SME na sashin Arewa. Ya yi wannan aiki daga 1995 zuwa 2012. Daga 2009 zuwa 2012 ya ninka matsayin malami a Kwalejin Ilimi ta Jami'ar.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps.php?mp=15|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-26}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1957]] b1rugwjew4xti9q0cq0wvfal7fhjcrd Albert Kan-Dapaah 0 34889 163789 2022-08-04T15:29:16Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1081181934|Albert Kan-Dapaah]]" wikitext text/x-wiki '''Albert Kan-Dapaah''' (an haife shi 14 Maris 1953) ɗan ƙasar Ghana ne da aka hayar akawu kuma ɗan siyasa. A halin yanzu shi ne ministan tsaro na kasa.<ref>{{Cite web|date=2020-02-12|title=National security policy document to be ready by end of 2020 – Kan Dapaah|url=https://citinewsroom.com/2020/02/national-security-policy-document-to-be-ready-by-end-of-2020-kan-dapaah/|access-date=2021-01-19|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Shugaba Nana Addo Danquah Akufo-Addo ne ya nada shi a ranar 10 ga Janairu 2017.<ref>{{Cite web|date=2017-01-04|title=Nana Addo names Kan-Dapaah as National Security Minister|url=https://citifmonline.com/2017/01/nana-addo-names-kan-dapaah-as-national-security-minister/|access-date=2021-01-19|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Kan-Dapaah a ranar 14 ga Maris 1953. Shi dan Ashanti ne kuma ya fito daga Maase-Boaman a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{cite web|url=http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=2&PHPSESSID=c1358924cc6c18e5b911edecccd90670&mpd=4&PHPSESSID=c1358924cc6c18e5b911edecccd90670|title=Profile:Hon. Albert Kan-Dapaah (NPP) (Afigya- Sekyere West)|access-date=2007-05-05|work=Members of Parliament|publisher=Ghana Districts.com|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070926233829/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=2&PHPSESSID=c1358924cc6c18e5b911edecccd90670&mpd=4&PHPSESSID=c1358924cc6c18e5b911edecccd90670|archive-date=2007-09-26}}</ref> Albert Kan-Dapaah ya yi karatunsa na sakandare a makarantar sakandare ta Acherensua daga 1964 zuwa 1969.<ref name="ghanagov">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/governing/ministers/dapaah.php|title=Minister for Interior|access-date=2007-05-05|work=Profile of Ministers|publisher=Ghana government|archive-url=https://web.archive.org/web/20070411054715/http://www.ghana.gov.gh/governing/ministers/dapaah.php|archive-date=2007-04-11|url-status=live}}</ref> Sannan ya karanci Accountancy a Jami'ar Professional Studies (UPS), Accra Legon. Ya kara da kwasa-kwasan Accountancy a North East London Polytechnic, London da Emile Woolf College of Accountancy.<ref name="ghanagov" /> == Aiki == Kan-Dapaah ya yi aiki tare da Pannel Kerr Forster, wani kamfani na lissafin kuɗi a matsayin Babban Audit.<ref name="ghanaweb">{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|title=Albert Kan-Dapaah|access-date=2007-05-05|work=Famous People|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070423051600/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|archive-date=23 April 2007|url-status=live}}</ref> Ya yi aiki a ofisoshinsu a Monrovia, Laberiya da London, UK tsakanin 1978 zuwa 1986. Ya koma Ghana, ya kasance shugaban Audit a Social Security and National Insurance Trust (SSNIT) daga Janairu 1987.<ref name="ghanagov">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/governing/ministers/dapaah.php|title=Minister for Interior|access-date=2007-05-05|work=Profile of Ministers|publisher=Ghana government|archive-url=https://web.archive.org/web/20070411054715/http://www.ghana.gov.gh/governing/ministers/dapaah.php|archive-date=2007-04-11|url-status=live}}</ref> A watan Satumban 1987, ya shiga kamfanin samar da wutar lantarki ta Ghana inda ya tashi daga daraktan binciken kudi har ya zama darakta mai kula da kudi, inda ya rike shekaru shida.<ref name="ghanaweb" /> Kan-Dapaah abokin tarayya ne a Kwesie, Kan-Dapaah da Baah Co., wani kamfani na Chartered Accountants a Accra. Hakanan yana kula da mai ba da shawara na Kan-Dapaah da Associates, ƙungiyar masu ba da shawara ta kayan aiki.<ref name="ghanaweb">{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|title=Albert Kan-Dapaah|access-date=2007-05-05|work=Famous People|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070423051600/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|archive-date=23 April 2007|url-status=live}}</ref> Ya kuma karantar da Auditing na ɗan lokaci a Makarantar Gudanar da Kasuwanci, Jami'ar Ghana da Jami'ar Nazarin Ƙwararru.<ref>{{Cite web|title=Kan-Dapaah appointed Director, Centre for Public Accountability|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/kan-dapaah-appointed-director-centre-for-public-accountability.html|access-date=2021-01-19|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-01-11|title=Profiles of Akufo-Addo's 1st batch of minister nominees|url=https://citifmonline.com/2017/01/profiles-of-akufo-addos-1st-batch-of-minister-nominees/|access-date=2021-01-19|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> == Siyasa == Albert Kan-Dapaah shi ne wakilin yankin Ashanti a majalisar New Patriotic Party (NPP) ta kasa tsakanin 1992 zuwa 1996. Ya kuma kasance mamba a kwamitin kudi da tattalin arziki na jam’iyyar NPP.<ref name="ghanaweb">{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|title=Albert Kan-Dapaah|access-date=2007-05-05|work=Famous People|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070423051600/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=183|archive-date=23 April 2007|url-status=live}}</ref> Ya lashe kujerar Afigya-Sekyere a zaben majalisar dokoki na 1996. Ya hau kujerarsa a watan Janairun 1997<ref name="ghanaweb" /> a jam'iyyar adawa kuma ya rike kujerarsa a zabukan 'yan majalisar dokoki guda biyu da suka biyo baya a 2000<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=12584|title=MP: Ashanti Region|access-date=2007-05-05|work=General News of Tuesday, 12 December 2000|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070416015016/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=12584|archive-date=16 April 2007|url-status=live}}</ref> da 2004. Ya zama ministan makamashi a gwamnatin Kufuor bayan jam'iyyar NPP ta lashe madafun iko a zaben 2000.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=13484|title=President Kufuor swears 10 more ministers|access-date=2007-05-05|work=General News of Thursday, 8 February 2001|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930014450/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=13484|archive-date=30 September 2007|url-status=live}}</ref> A lokacin da aka yi wa majalisar ministocin garambawul a watan Afrilun 2003, ya zama ministan sadarwa da fasaha.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=34819|title=Government names new Cabinet|access-date=2007-05-05|work=General News of Tuesday, 1 April 2003|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930014800/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=34819|archive-date=30 September 2007|url-status=live}}</ref> Ya zama ministan harkokin cikin gida a wa'adi na biyu na Kufuor.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=103354|title=Kufuor restructures ministerial team|access-date=2007-05-05|work=General News of Friday, 28 April 2006|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930032417/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=103354|archive-date=30 September 2007|url-status=live}}</ref> == Zabe == A shekara ta 2000, Kan-Dapaah ya lashe babban zaben a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta Yamma a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":2">{{Cite book|title=Electoral Commission of Ghana Parliamentary Result - Elaction 2000|publisher=Electoral Commission of Ghana|year=2007|pages=62}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":2" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 31 na majalisar dokoki daga cikin kujeru 33 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref name=":3">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php|access-date=2020-09-01|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 99 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 200.<ref name=":3" /> An zabe shi da kuri'u 10,605 daga cikin 14,878 da aka kada.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Wannan yayi daidai da kashi 72.2% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":2" /> An zabe shi a kan Beatrice Aboagye ta National Democratic Congress, S.Osei Yaw na jam'iyyar Convention People's Party, Agyem Vincent na People's National Convention da Tawiah Joseph na New Reformed Party.<ref name=":2" /> Wadannan sun samu kuri'u 3,806, 129, 82 da 62 daga cikin jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":2" /> Waɗannan sun yi daidai da 25.9%, 0.9%, 0.6%, da 0.4% bi da bi na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":2" /> An zabi Kan-Dapaah a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Afigya-Sekyere ta yamma na yankin Ashanti ta Ghana a karo na uku a babban zaben kasar Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":0" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 13,936 daga cikin 17,863 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0" /> An zabe shi a kan Ampofo Stephen na Peoples’ National Convention, Joseph Baah na National Democratic Congress da A.S. Osei Yaw na Convention People's Party.<ref name=":0" /> Waɗannan sun sami 0.8%, 20.1% da 1% bi da bi na jimlar ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":1">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 13,824 daga cikin 18,747 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 73.74% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /> An zabe shi a kan Joyce Oduro ta jam'iyyar Peoples' National Congress, Joseph Baah na National Democratic Congress da James Gyimah Dabo na jam'iyyar Convention People's Party.<ref name=":1" /> Wadannan sun samu kashi 1.28%, 23.07% da 1.91% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Kan-Dapaah tana da aure da ‘ya’ya hudu. Kawun [[Collins Adomako-Mensah]] ne.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2020-06-19|title=Skeletons of alleged fraud trail Afigya Kwabre’s Collins Adomako-Mensah 24 hours to NPP primaries|url=https://www.mynewsgh.com/skeletons-of-alleged-fraud-trail-afigya-kwabres-collins-adomako-mensah-24-hours-to-npp-primaries/|access-date=2022-01-25|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref> == Rigima == A ranar 15 ga Janairu, 2020, wani bidiyo na bidiyo na bidiyo na bidiyo na WhatsApp tsakanin Albert Kan-Dapaah da wata budurwa ya bayyana a shafukan sada zumunta wanda ya haifar da kiraye-kirayen yin murabus daga mukaminsa na Ministan Tsaro na kasa.<ref>{{Cite web|url=https://www.ghgossip.com/kan-dapaah-and-chantelle-kujawu/|title='Don't Judge Me Wrongly' –Slay Queen Who Leaked Kan Dapaah's 'Pyjamas Video' Speaks|date=2020-01-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ghsplash.com/just-in-the-man-behind-kan-dapaahs-leaked-video-call-with-side-chick-pops-up-begs-for-mercy-photos/|title=JUST IN: The Man behind Kan-Dapaah's leaked video call with side chick pops up, begs for mercy (Photos)|date=2020-01-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Don-t-judge-me-wrongly-Lady-at-centre-of-Kan-Dapaah-s-leaked-video-speaks-837364|title=Don't judge me wrongly – Lady at centre of Kan Dapaah's leaked video speaks|date=14 January 2020}}</ref> == Sauran mukaman da aka gudanar == * 1996 - Shugaban Cibiyar Akawu na Chartered, Ghana * 1996 - Mataimakin shugaban kasa, Ƙungiyar Ƙungiyoyin Lissafi a Yammacin Afirka == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] avh2f3vnz888zjaujkpaet4yfk8omc1 William Owuraku Aidoo 0 34890 163792 2022-08-04T16:01:29Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1067951818|William Owuraku Aidoo]]" wikitext text/x-wiki '''William Owuraku Aidoo'''<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=William-Owuraku-Aidoo|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/william-owuraku-aidoo-3/|access-date=2022-01-26|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> (an haife shi 30 ga Janairu 1964) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma majalissar ta 8 ta jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Afigya Kwabre ta Kudu a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi William Owuraku Aidoo a ranar 30 ga Janairun 1964. Ya fito daga Hemang-Kwabre a yankin Ashanti na Ghana. Ya samu GCE O Level daga Tetrem Secondary School da A Level a St Augustine's College.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|access-date=2020-12-07|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya sami digirinsa na farko a fannin kasuwanci a Cibiyar Gudanarwa da Gudanarwa ta Ghana (GIMPA) a 2005.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref> == Aiki == William Owuraku Aidoo mashawarcin makamashi ne kuma manomi. Kafin shiga harkokin siyasa, ya kasance shugaban kamfanin Kucons Company Limited, kamfanin gine-gine da ke aikin gine-gine da gyaran madatsun ruwa. Ya kasance Babban Sufeto a Hukumar Ilimi ta Ghana (GES) tsakanin 1991 zuwa 1994 sannan Babban Manaja a Bankin Kasuwancin Ghana (GCB) daga 1995 zuwa 2012. Yayin da yake aiki a bankin, ya ninka matsayin malami a Jami'ar Ilimi, Winneba daga 2009 zuwa 2012. A matsayinsa na manomi, ya samu lambar yabo ta kasa mafi kyawun aikin noma na samar da cashew a Ghana a 2011.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref> == Siyasa == William Owuraku Aidoo ya shiga majalisar ne a ranar 7 ga watan Janairun 2013 a matsayin wakilin mazabar Afigya Kwabre ta Kudu kan tikitin New Patriotic Party. Ya sake tsayawa takarar kujerar a lokacin zaben 2016 na 'yan majalisa kuma ya yi nasara.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> William ya yi takara a babban zaben 2020 kuma ya yi nasarar wakiltar mazabarsa a majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. A halin yanzu shi ne mataimakin ministan makamashi.<ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="WILLIAM">{{cite web|url=https://www.theghanareport.com/pds-saga-ndcs-conduct-is-embarrassing-deputy-energy-minister/|title=PDS SAGA: NDC's conduct is embarrassing – Deputy Energy Minister|publisher=The Ghana Report|accessdate=30 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|title=News and Events {{!}} Ministry of Energy|url=https://www.energymin.gov.gh/news-events?page=7|access-date=2022-01-26|website=www.energymin.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=Rural Electrification Project: Deputy Minister designate calls for freeze on new contracts|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-rural-electrification-project-deputy-minister-designate-calls-for-freeze-on-new-contracts.html|access-date=2022-01-26|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> === Kwamitoci === William memba ne na Kwamitin Tsarin Mulki, Shari'a da Majalisar Dokoki kuma memba ne na Kwamitin Raba Dokoki.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|access-date=2020-12-07|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == William Owuraku Aidoo ya yi aure tare da yara biyar. Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba ne na Cocin Katolika.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] pdd2meqnfs2i65zu3n9ddp2ib4pzwel 163793 163792 2022-08-04T16:03:43Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694741}} '''William Owuraku Aidoo'''<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=William-Owuraku-Aidoo|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/william-owuraku-aidoo-3/|access-date=2022-01-26|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> (an haife shi 30 ga Janairu 1964) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu kuma majalissar ta 8 ta jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Afigya Kwabre ta Kudu a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi William Owuraku Aidoo a ranar 30 ga Janairun 1964. Ya fito daga Hemang-Kwabre a yankin Ashanti na Ghana. Ya samu GCE O Level daga Tetrem Secondary School da A Level a St Augustine's College.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|access-date=2020-12-07|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya sami digirinsa na farko a fannin kasuwanci a Cibiyar Gudanarwa da Gudanarwa ta Ghana (GIMPA) a 2005.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref> == Aiki == William Owuraku Aidoo mashawarcin makamashi ne kuma manomi. Kafin shiga harkokin siyasa, ya kasance shugaban kamfanin Kucons Company Limited, kamfanin gine-gine da ke aikin gine-gine da gyaran madatsun ruwa. Ya kasance Babban Sufeto a Hukumar Ilimi ta Ghana (GES) tsakanin 1991 zuwa 1994 sannan Babban Manaja a Bankin Kasuwancin Ghana (GCB) daga 1995 zuwa 2012. Yayin da yake aiki a bankin, ya ninka matsayin malami a Jami'ar Ilimi, Winneba daga 2009 zuwa 2012. A matsayinsa na manomi, ya samu lambar yabo ta kasa mafi kyawun aikin noma na samar da cashew a Ghana a 2011.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref> == Siyasa == William Owuraku Aidoo ya shiga majalisar ne a ranar 7 ga watan Janairun 2013 a matsayin wakilin mazabar Afigya Kwabre ta Kudu kan tikitin New Patriotic Party. Ya sake tsayawa takarar kujerar a lokacin zaben 2016 na 'yan majalisa kuma ya yi nasara.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> William ya yi takara a babban zaben 2020 kuma ya yi nasarar wakiltar mazabarsa a majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. A halin yanzu shi ne mataimakin ministan makamashi.<ref name="OWURAKU">{{cite web|url=https://www.energymin.gov.gh/hon-william-owuraku-aidoo|title=HON. WILLIAM OWURAKU AIDOO|website=Ministry of Energy|access-date=2020-01-29}}</ref><ref name="WILLIAM">{{cite web|url=https://www.theghanareport.com/pds-saga-ndcs-conduct-is-embarrassing-deputy-energy-minister/|title=PDS SAGA: NDC's conduct is embarrassing – Deputy Energy Minister|publisher=The Ghana Report|accessdate=30 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|title=News and Events {{!}} Ministry of Energy|url=https://www.energymin.gov.gh/news-events?page=7|access-date=2022-01-26|website=www.energymin.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=Rural Electrification Project: Deputy Minister designate calls for freeze on new contracts|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-rural-electrification-project-deputy-minister-designate-calls-for-freeze-on-new-contracts.html|access-date=2022-01-26|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> === Kwamitoci === William memba ne na Kwamitin Tsarin Mulki, Shari'a da Majalisar Dokoki kuma memba ne na Kwamitin Raba Dokoki.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|access-date=2020-12-07|website=www.parliament.gh}}</ref> == Rayuwa ta sirri == William Owuraku Aidoo ya yi aure tare da yara biyar. Ya bayyana a matsayin Kirista kuma memba ne na Cocin Katolika.<ref name="AIDOO">{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=276|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-29}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] cpsff557ikwz7rad8t8wwp8mzd3e4ri Mavis Nkansah Boadu 0 34891 163794 2022-08-04T16:05:00Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1091005160|Mavis Nkansah Boadu]]" wikitext text/x-wiki '''Mavis Nkansah Boadu''' (17 ga Mayu, 1989) 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana kuma 'yar majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta Gabas a yankin Ashanti a majalisa ta 7 da ta 8 a Jamhuriyar Ghana ta 4. Ita mamba ce a New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mavis-Nkansah-Boadu-donates-340-bags-of-cement-for-a-project-at-the-Afigya-Sekyere-East-Constituency-572794|title=Mavis Nkansah Boadu donates 340 bags of cement for a project at the Afigya Sekyere East Constituency|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2018-10-25}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.myjoyonline.com/politics/2017/august-24th/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects.php|title=Afigya Sekyere East: MP donates 340 bags of cement for completion of projects|date=2017-08-24|access-date=2018-10-25|language=en-US}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Member of Parliament|date=25 October 2018|website=Parliament of Ghana}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.peacefmonline.com/pages/politics/parliament/201703/309112.php|title=Hon. Nkansah Boadu Commends President For Fulfilling His|last=Online|first=Peace FM|access-date=2018-10-25}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Boadu a ranar 17 ga Mayu 1989 a Wiamoase, yankin Ashanti. Ta yi karatun sakandare a makarantar Achimota.<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=#NPPDecides: Profiles of aspirants going unopposed in Ashanti Region|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/|access-date=2020-12-30|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ta yi karatun MBA a International Business daga Jami’ar Devry da ke Amurka sannan ta yi digiri na biyu a fannin sarrafa albarkatun dan Adam daga Kwalejin Gudanarwa na Jami’ar.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5275|title=Ghana MPs - MP Details - Nkansah-Boadu, Mavis|website=www.ghanamps.com|access-date=2018-10-25}}</ref> == Aiki == Boadu ta kasance jakadiyar dalibai ta kasa da kasa a Jami'ar Devry- New York, daga 2015 zuwa 2016.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref> Ta yi aiki a matsayin mataimakiyar kayan aiki na Kamfanin Kinsadus LTD daga 2012 zuwa 2012.<ref name=":1" /> == Aikin siyasa == A watan Yulin 2015, Boadu tana da shekaru 26, ta lashe zaben fidda gwani na sabuwar jam'iyyar Patriotic Party, bayan da ta doke dan majalisa mai ci a lokacin, Marigayi [[Hennric David Yeboah]] wanda ya shafe wa'adi biyu a majalisa kafin ya sha kaye.<ref>{{Cite web|title=Former Afigya Sekyere East MP Died|url=https://www.modernghana.com/news/919051/former-afigya-sekyere-east-mp-died.html|access-date=2020-12-30|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2015-06-18|title=26-year-old MP aspirant calls on Nana Addo|url=https://citifmonline.com/2015/06/26-year-old-mp-aspirant-calls-on-nana-addo/|access-date=2020-12-30|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> An zabe ta a matsayin ‘yar majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta gabas bayan ta samu kuri’u 41,694 da ke wakiltar kashi 80.44 cikin 100 yayin da abokin hamayyarta Awudu Salim na jam’iyyar National Democratic Congress ya samu kuri’u 10,141 da ke wakiltar kashi 19.56%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2016 Election - Afigya Sekyere East Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/afigya_sekyere_east/|access-date=2020-12-30|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An sake zabe ta a babban zaben shekarar 2020 don zama wakilai a majalisar dokoki ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. A majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta Ghana ta yi aiki a kwamitin kula da harkokin waje da kuma kwamitin jama'a.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Member of Parliament|date=25 October 2018|website=Parliament of Ghana}}</ref> A cikin watan Fabrairun 2017, a yayin zaman majalisar ta bukaci a tsaurara dokokin zirga-zirgar ababen hawa domin kawo karshen kashe-kashe a kan tituna. Ta kara da cewa, duk da cewa hukumar kiyaye haddura ta kasa (NSRC) ta cancanci a yaba mata bisa daukar matakan tabbatar da dokokin zirga-zirgar ababen hawa, amma akwai bukatar su kara himma.<ref>{{Cite web|url=http://www.myjoyonline.com/news/2017/february-15th/mp-demands-strict-enforcement-of-road-traffic-regulations.php|title=MP demands strict enforcement of road traffic regulations|date=2017-02-15|website=www.myjoyonline.com|access-date=2019-03-02}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Boadu bata da aure kuma Kirista ce.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5275|title=Ghana MPs - MP Details - Nkansah-Boadu, Mavis|website=www.ghanamps.com|access-date=2018-10-25}}</ref> == Tallafawa == A watan Agusta 2017, Boadu ya ba da gudummawar buhunan siminti 340 ga al’ummomin mazabar Afigya Sekyere ta Gabas.<ref>{{Cite web|date=2017-08-24|title=Afigya Sekyere East: MP donates 340 bags of cement for completion of projects - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects/|access-date=2022-05-17|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] tbgnxxmao1hfrabr94wmlrvolzuwvnw 163795 163794 2022-08-04T16:07:10Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q57915895}} '''Mavis Nkansah Boadu''' (17 ga Mayu, 1989) 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana kuma 'yar majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta Gabas a yankin Ashanti a majalisa ta 7 da ta 8 a Jamhuriyar Ghana ta 4. Ita mamba ce a New Patriotic Party.<ref>{{Cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mavis-Nkansah-Boadu-donates-340-bags-of-cement-for-a-project-at-the-Afigya-Sekyere-East-Constituency-572794|title=Mavis Nkansah Boadu donates 340 bags of cement for a project at the Afigya Sekyere East Constituency|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2018-10-25}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.myjoyonline.com/politics/2017/august-24th/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects.php|title=Afigya Sekyere East: MP donates 340 bags of cement for completion of projects|date=2017-08-24|access-date=2018-10-25|language=en-US}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Member of Parliament|date=25 October 2018|website=Parliament of Ghana}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.peacefmonline.com/pages/politics/parliament/201703/309112.php|title=Hon. Nkansah Boadu Commends President For Fulfilling His|last=Online|first=Peace FM|access-date=2018-10-25}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Boadu a ranar 17 ga Mayu 1989 a Wiamoase, yankin Ashanti. Ta yi karatun sakandare a makarantar Achimota.<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=#NPPDecides: Profiles of aspirants going unopposed in Ashanti Region|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/|access-date=2020-12-30|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ta yi karatun MBA a International Business daga Jami’ar Devry da ke Amurka sannan ta yi digiri na biyu a fannin sarrafa albarkatun dan Adam daga Kwalejin Gudanarwa na Jami’ar.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5275|title=Ghana MPs - MP Details - Nkansah-Boadu, Mavis|website=www.ghanamps.com|access-date=2018-10-25}}</ref> == Aiki == Boadu ta kasance jakadiyar dalibai ta kasa da kasa a Jami'ar Devry- New York, daga 2015 zuwa 2016.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-02}}</ref> Ta yi aiki a matsayin mataimakiyar kayan aiki na Kamfanin Kinsadus LTD daga 2012 zuwa 2012.<ref name=":1" /> == Aikin siyasa == A watan Yulin 2015, Boadu tana da shekaru 26, ta lashe zaben fidda gwani na sabuwar jam'iyyar Patriotic Party, bayan da ta doke dan majalisa mai ci a lokacin, Marigayi [[Hennric David Yeboah]] wanda ya shafe wa'adi biyu a majalisa kafin ya sha kaye.<ref>{{Cite web|title=Former Afigya Sekyere East MP Died|url=https://www.modernghana.com/news/919051/former-afigya-sekyere-east-mp-died.html|access-date=2020-12-30|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2015-06-18|title=26-year-old MP aspirant calls on Nana Addo|url=https://citifmonline.com/2015/06/26-year-old-mp-aspirant-calls-on-nana-addo/|access-date=2020-12-30|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> An zabe ta a matsayin ‘yar majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta gabas bayan ta samu kuri’u 41,694 da ke wakiltar kashi 80.44 cikin 100 yayin da abokin hamayyarta Awudu Salim na jam’iyyar National Democratic Congress ya samu kuri’u 10,141 da ke wakiltar kashi 19.56%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2016 Election - Afigya Sekyere East Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/afigya_sekyere_east/|access-date=2020-12-30|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An sake zabe ta a babban zaben shekarar 2020 don zama wakilai a majalisar dokoki ta 8 na Jamhuriyyar Ghana ta hudu. A majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta Ghana ta yi aiki a kwamitin kula da harkokin waje da kuma kwamitin jama'a.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=16|title=Member of Parliament|date=25 October 2018|website=Parliament of Ghana}}</ref> A cikin watan Fabrairun 2017, a yayin zaman majalisar ta bukaci a tsaurara dokokin zirga-zirgar ababen hawa domin kawo karshen kashe-kashe a kan tituna. Ta kara da cewa, duk da cewa hukumar kiyaye haddura ta kasa (NSRC) ta cancanci a yaba mata bisa daukar matakan tabbatar da dokokin zirga-zirgar ababen hawa, amma akwai bukatar su kara himma.<ref>{{Cite web|url=http://www.myjoyonline.com/news/2017/february-15th/mp-demands-strict-enforcement-of-road-traffic-regulations.php|title=MP demands strict enforcement of road traffic regulations|date=2017-02-15|website=www.myjoyonline.com|access-date=2019-03-02}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Boadu bata da aure kuma Kirista ce.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5275|title=Ghana MPs - MP Details - Nkansah-Boadu, Mavis|website=www.ghanamps.com|access-date=2018-10-25}}</ref> == Tallafawa == A watan Agusta 2017, Boadu ya ba da gudummawar buhunan siminti 340 ga al’ummomin mazabar Afigya Sekyere ta Gabas.<ref>{{Cite web|date=2017-08-24|title=Afigya Sekyere East: MP donates 340 bags of cement for completion of projects - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects/|access-date=2022-05-17|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] hagjan8273eh1zovizn8qb05grcduo8 Hennric David Yeboah 0 34892 163797 2022-08-04T16:10:47Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/999013922|Hennric David Yeboah]]" wikitext text/x-wiki '''Hennric David Yeboah''' (1957 - 1 Maris 2019)<ref name="Yen">[https://yen.com.gh/123684-former-npp-mp-hennric-david-yeboah-dead.html Former NPP MP Hennric David Yeboah dead]</ref><ref>{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former Afigya Sekyere East MP, David Hennric Yeboah is dead|url=https://www.primenewsghana.com/general-news/former-afigya-sekyere-east-mp-david-hennric-yeboah-is-dead.html|access-date=2020-07-08|website=Prime News Ghana|language=en-us}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former Afigya Sekyere East MP dies|url=https://www.theghanareport.com/former-afigya-sekyere-east-mp-dies/|access-date=2020-07-08|website=The Ghana Report|language=en}}</ref> ɗan kasuwa ne<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425025230/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162726/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|archive-date=6 May 2016}}</ref> kuma ɗan siyasar Ghana na Jamhuriyar Ghana.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Ya kasance dan majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta gabas na yankin Ashanti na Ghana a majalisar dokoki ta 4, 5, da 6 a jamhuriya ta hudu ta Ghana.<ref name=":4">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref> Ya kasance memba na New Patriotic Party.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Yeboah a ranar 11 ga Maris 1957.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425025230/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162726/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya fito ne daga Agona, wani gari a yankin Ashanti na Ghana.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Ya yi karatu a Malcolm X College a Chicago, Illinois. Ya sami digiri a cikin 1986 daga kwalejin da aka ce.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":0">{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former NPP MP for Afigya Sekyere East Constituency dead|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-NPP-MP-for-Afigya-Sekyere-East-Constituency-dead-727429|access-date=2020-07-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> == Aiki == Yeboah dan kasuwa ne kuma shi ne Shugaban Kamfanin Daphelia Enterprise Limited a titin Spintex a Accra, Ghana.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425025230/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162726/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|archive-date=6 May 2016}}</ref><ref name=":1">[http://www.risingafrica.org/success-stories/politics/another-young-woman-wins-npp-primary-26-year-old-mavis-nkansah-boadu-beats-incumbent-mp-hennric-david-yeboah-to-win-afigya-sekyere-east-constituency/ Rising Africa article on the election]</ref> == Aikin siyasa == Yeboah ya kasance memba na New Patriotic Party.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425025230/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162726/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya fara shiga majalisar ne a shekarar 2004 kuma ya kasance dan majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta Gabas a yankin Ashanti na kasar Ghana.<ref name=":2" /> Ya sake tsayawa takara karo na biyu a majalisar dokoki ta 5 da ta 6 ta jamhuriya ta hudu.<ref name=":4">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref><ref name=":5">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Afigya Sekyere East Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/2/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> A cikin 2015, ya yi rashin nasara a zaben fidda gwani na New Patriotic Party a hannun [[Mavis Nkansah Boadu]].<ref>{{Cite web|date=2015-06-18|title=26-year-old MP aspirant calls on Nana Addo|url=https://citifmonline.com/2015/06/26-year-old-mp-aspirant-calls-on-nana-addo/|access-date=2020-12-30|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref> == Zabe == An zabi Yeboah a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Afigya Sekyere ta Gabas na yankin Ashanti na Ghana a karon farko a babban zaben Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":4">{{Cite book|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=117}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Afigya Sekyere East Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/2/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya yi nasara akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> Mazabarsa wani bangare ne na kujeru 36 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da sabuwar jam'iyyar Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-02|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> New Patriotic Party ta samu rinjayen kujeru 128 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - President|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 32,143 daga cikin 41,220 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> An zabe shi a kan Edward Kusi Ayarkwah na National Democratic Congress, Adamu Alhassan na jam'iyyar Convention People's Party da Alhaji Amidu Adam na jam'iyyar Democratic People's Party.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> Wadannan sun samu kashi 20.5%, 1% da 0.60% bi da bi na jimlar kuri'un da aka kada.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> A shekarar 2008, ya lashe zaben gama gari a kan tikitin New Patriotic Party na wannan mazaba.<ref name=":5">{{Cite book|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich Ebert Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=57}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Afigya Sekyere East Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/2/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Mazabarsa tana cikin kujeru 34 na 'yan majalisa daga cikin kujeru 39 da New Patriotic Party ta lashe a wancan zaben na yankin Ashanti.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008 Results - Ashanti Region|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> New Patriotic Party ta lashe kujerun 'yan majalisa 109 daga cikin kujeru 230.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2008|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php|access-date=2020-08-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi da kuri'u 33,080 daga cikin 43,505 masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 76.04% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":7" /> An zabe shi a kan Edward Ayarkwah na National Democratic Congress, Osman Isshak na People's National Convention, Amidu Alhaji Adam na Democratic People's Party da Obeng Nyantakyi Clement na Convention People's Party.<ref name=":5" /><ref name=":7" /> Wadannan sun samu kashi 21.61%, 0.59%, 0.29% da 1.47% bi da bi na jimillar kuri'un da aka kada.<ref name=":5" /><ref name=":7" /> == Rayuwa ta sirri == Yeboah Kirista ne.<ref name=":2">{{Cite web|date=2016-04-25|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425025230/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2664|archive-date=25 April 2016}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|access-date=2020-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506162726/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=241|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya kasance memba na Cocin Kirista na Charismatic.<ref name=":3" /> Ya yi aure da ‘ya’ya biyar.<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2664|title=Ghana MPs - MP Details - Yeboah, David Hennric|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-25}}</ref> == Mutuwa == Yeboah ya mutu a ranar 1 ga Maris, 2019, yana da shekaru 62 a duniya, yana karbar magani a asibitin koyarwa na Komfo Anokye da ke Kumasi.<ref name="Yen">[https://yen.com.gh/123684-former-npp-mp-hennric-david-yeboah-dead.html Former NPP MP Hennric David Yeboah dead]</ref><ref name=":0">{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former NPP MP for Afigya Sekyere East Constituency dead|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-NPP-MP-for-Afigya-Sekyere-East-Constituency-dead-727429|access-date=2020-07-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former Afigya Sekyere East MP dies|url=https://www.theghanareport.com/former-afigya-sekyere-east-mp-dies/|access-date=2020-08-02|website=The Ghana Report|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Anim|first=Kwadwo|date=2019-03-04|title=Family of fmr. MP questions circumstance surrounding his death|url=https://kasapafmonline.com/2019/03/family-of-fmr-mp-questions-circumstance-surrounding-his-death/|access-date=2020-07-08|website=Kasapa102.5FM|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-03-02|title=Former Afigya Sekyere East MP, David Hennric Yeboah is dead|url=https://www.primenewsghana.com/general-news/former-afigya-sekyere-east-mp-david-hennric-yeboah-is-dead.html|access-date=2020-08-02|website=Prime News Ghana|language=en-us}}</ref> == Manazarta == [[Category:Haifaffun 1957]] j4o9mwnx853emsh7y3g2ya2vdzis35p Alexander Kwamina Afenyo-Markin 0 34893 163799 2022-08-04T16:54:10Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102353468|Alexander Kwamina Afenyo-Markin]]" wikitext text/x-wiki '''Alexander Kwamina Afenyo-Markin''' (an haife shi a ranar 27 ga Mayu 1978) ɗan majalisar dokokin Ghana ne mai wakiltar mazabar Effutu, yankin Tsakiya. Har ila yau yana aiki a matsayin mamba a kwamitin tsaro da harkokin cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/committees?com=28|access-date=2021-09-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2022-01-24|title=E-levy: Concerns on proposed rate must be addressed - Afenyo-Markin|url=https://3news.com/e-levy-concerns-on-proposed-rate-must-be-addressed-afenyo-markin/|access-date=2022-01-24|website=3NEWS}}</ref> A halin yanzu shi ne mataimakin shugaban masu rinjaye a [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]].<ref>{{Cite web|title=Parliament adjourns today|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-parliament-adjourns-today.html|access-date=2022-08-04|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Ya karanta shari'a a Jami'ar Buckingham, (LLB/mgt, 2003-2006), Makarantar Shari'a ta Ghana inda ya sami takardar shaidar lauya (2007-2009), sannan ya sami digiri na M.A a fannin siyasa da harkokin tsaro a Jami'ar. Bradford (2009-2010).<ref>{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=111|title=Member of Parliament: Hon. Alexander Kwamina Afenyo-Markin|work=Parliament of Ghana}}</ref> == Aiki == Tsakanin shekara ta 1999 zuwa 2003, dan majalisar Effutu ya yi aiki a matsayin babban jami'in gidan waya a Ghana Post Company Limited. Har ila yau, ya yi aiki a Excel Courier Ghana Limited<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=6 February 2021|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin|url=http://www.odekro.org/Profile/DetailsPDF?pdf=114|journal=Data|volume=|pages=1|via=}}</ref> a matsayin Darakta tsakanin 2004 da 2011 da Mataimakin a Dehenya Chambers daga 2010 zuwa 2016.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Siyasa == A shekarar 2012, a kan tikitin jam’iyyar NPP, Afenyo-Markin ya fafata da dan takarar majalisar dokokin NDC, [[Mike Hammah|Mike Allen Hammah]] kuma ya yi nasara. Ya zama shugaban kamfanin Ghana Water Company Ltd (GWCL) a shekarar 2017.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Afenyo-Markin-chairs-Ghana-Water-Board-580616|title=Afenyo-Markin chairs Ghana Water Board|work=GhanaWeb|date=13 September 2017}}</ref><ref>{{Cite web|title=Alexander Afenyo-Markin, Ghana Water Co Ltd: Profile and Biography|url=https://www.bloomberg.com/profile/person/21276889|access-date=2021-02-06|website=Bloomberg.com|language=en}}</ref> Ana zarginsa da hannu a cikin kusan durkushewar GWCL da wasu almundahana,<ref>{{cite news|url=https://newsghana.com.gh/alexander-kwamena-afenyo-markin-a-classic-paradox-part-ii/|title=Alexander Kwamena Afenyo-Markin: A Classic Paradox. Part II|author=Ike Dzokpo|date=14 June 2019|work=News Ghana}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Trapped-Afenyo-Markin-to-spill-beans-384888|title=Trapped Afenyo-Markin tp spill beans|work=GhanaWeb|date=30 September 2015}}</ref> inda ya shigar da kara a kotu.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-am-in-danger-of-losing-clients-over-defamatory-articles-Afenyo-Markin-runs-to-court-780489|title=I am in danger of losing clients over defamatory articles - Afenyo-Markin runs to court|work=GhanaWeb|date=12 September 2019}}</ref> Ya kasance a kwamitin tsaro da kwamitin kudi na cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A shekarar 2021, an rantsar da Afenyo-Markin tare da [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] yayin babban zama na 2021 na majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a kasar Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> == Ayyuka / Ƙaddamarwa == === Malami Daya, Laptop Daya === An kaddamar da shirin na malami daya, kwamfutar tafi-da-gidanka daya ne a ranar 13 ga Oktoba, 2018, yayin bayar da gudummawar kwamfyutoci 100 ga malamai a cikin Effutuman a cocin Ebenezer Methodist da ke Winneba.<ref>{{Cite web|last=Mornah|first=Kennedy|date=2018-10-13|title=CR: Afenyo Markin rescues teachers in Effutu, launches 50, 000 cedi scholarship fund and donates 100 laptops to them|url=https://bestnewsgh.com/cr-afenyo-markin-rescues-teachers-in-effutu-launches-50-000-cedi-scholarship-fund-and-donates-100-laptops-to-them/|access-date=2021-02-07|website=BestNewsGH.com {{!}} Compelling News on the go 24/7 All sides all angles|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP for Effutu donates Laptop computers to teachers|url=http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/1098ee4-5689-4f08-91|access-date=2021-02-07|website=GhanaDistricts.com}}</ref> A cikin Janairu, 2021, sabbin malamai 40 da aka buga sun karɓi kwamfutar tafi-da-gidanka don haɓaka koyarwa da koyo.<ref>{{Cite web|date=2021-01-11|title=Central Region MP Donates Laptops To All Newly Posted Teachers.|url=https://legitnewsroom.com/central-region-mp-donates-laptops-to-all-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=Legit Newsroom|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP donates HP laptops to newly posted teachers - EducationWeb|url=https://educationweb.com.gh/ghana/mp-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=educationweb.com.gh|language=en-US}}</ref> Ta wannan shiri an bayar da tallafin kwamfutoci kusan 1000 ga malaman makarantu masu zaman kansu da na gwamnati a mazabar.<ref>{{Cite web|date=2019-08-22|title=Afenyo-Markins Donates Laptops to Teachers in Effutu {{!}} TopNews Ghana|url=https://topnewsgh.com/2019/08/22/afenyo-markins-donates-laptops-to-teachers-in-effutu/|access-date=2021-02-06|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-09-07|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|access-date=2021-02-07|website=TheGhanaianPost.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref> === Mafarkin Effutu === Mafarkin Effutu an fara shi ne a watan Fabrairun 2020 don inganta al'adun Effutuman wanda zai haifar da jin daɗin zama a tsakanin matasa a mazabar ta. Wannan kuma ya mayar da hankali ne kan inganta abubuwan da suka samu. Mafarkin na da nufin sanya sunan mazabar Effutu don jawo hankalin masu yawon bude ido da masu zuba jari.<ref>{{Cite web|date=2020-03-03|title=Effutu Dream launched|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Effutu-Dream-launched-884233|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> An kirkiro wannan shiri ne a wani taro mai taken "Gaskiyar Mafarkin Effutu; Matsayin Matasan Effutu".<ref>{{Cite web|last=eveningmailgh|date=2019-06-19|title=MP FOR EFFUTU DONATES 50 SEWING MACHINES TO CHURCHES IN WINNEBA|url=https://eveningmailgh.com/index.php/2019/06/19/mp-for-effutu-donates-50-sewing-machines-to-churches-in-winneba/|access-date=2021-02-06|website=The Evening Mail|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Brown|first=Kelvin|date=2020-03-02|title=Effutu MP Makes Case For Fishermen|url=https://www.247acemedia.com/effutu-mp-makes-case-for-fishermen/|access-date=2021-02-06|website=247acemedia|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-03-02|title=Afenyo Markin launches ‘Efutu Dream’ at 1st youth conference|url=https://crystalupdate.com/afenyo-markin-launches-efutu-dream-at-1st-youth-conference/|access-date=2021-02-06|website=Crystal Updates|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork -Afenyo-Markin|url=https://www.omanfm1071.com/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=Oman 107.1 FM|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We can achieve our goals with hardwork – Afenyo-Markin|url=https://myinfo.com.gh/2020/02/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=myinfo.com.gh|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=The Alexander Kwamena Afenyo-Markin Effect Was On Display In Effutu When President Akufo-Addo Visited Winneba|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202011/433401.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork - Afenyo-Markin|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/402100.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Correspondent|first=News|date=2020-03-03|title=Afenyo-Markin Tells Effutu Youth To Believe In Effutu Dream|url=https://ghanaportal.net/news/general/afenyo-markin-tells-effutu-youth-to-believe-in-effutu-dream/|access-date=2021-02-06|website=Ghana News Portal|language=en-US}}</ref> ==== Ayyukan Laburare 14 ==== A wani bangare na bayar da ilimi mai inganci a mazabar, an gina dakunan karatu 14 don ba da damar al'adun karatu a tsakanin matasa. An gina dakunan karatu guda 14 a karkashin wannan shiri.<ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2020-08-27|title=Alex Afenyo-Markin builds Library for Effutu Essuekyir|url=https://newsghana.com.gh/alex-afenyo-markin-builds-library-for-effutu-essuekyir/|access-date=2021-02-06|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> ==== Aikin Itacen Royal Palm ==== A ranar 7 ga Maris 2020, Afenyo-Markin ta dasa itatuwan dabino na Royal a babban birnin Winneba.<ref>{{Cite web|last=adorfo|date=2020-03-08|title=Effutu MP lead constituents to plant trees in Winneba|url=https://www.sokynewsgh.com/general-news/2020/03/08/effutu-mp-lead-constituents-to-plant-trees-in-winneba|access-date=2021-02-06|website=SOKY NEWS|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=joydaddymultimedia|date=2020-03-08|title=Afenyo-Markin Lead Constituents to Plant Trees as Part of Effutu Dream Project|url=https://mybrytfmonline.com/afenyo-markin-lead-constituents-to-plant-trees-as-part-of-effutu-dream-project/|access-date=2021-02-06|website=Bryt FM|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Afenyo-Markin ya auri Dianne Markin kuma suna da yara.<ref>{{Cite web|date=2022-04-04|title=My wife now calls me 'Mr. E-levy' - Afenyo-Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/My-wife-now-calls-me-Mr-E-levy-Afenyo-Markin-1506653|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> Yana buga wasan tennis da golf.<ref>{{Cite web|title=HON. ALEXANDER KWAMENA AFENYO-MARKIN – GWCL – Welcome|url=https://www.gwcl.com.gh/hon-alexander-kwamena-afenyo-markin/|access-date=2022-08-04|language=en-US}}</ref> Shi memba ne na ’yan uwa da ake kira Freemason.<ref>{{Cite web|date=2016-04-28|title=I’m a Freemason – Afenyo Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-m-a-Freemason-Afenyo-Markin-434588|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] kxjsefps84crfh7hwe5ancxud774j57 163800 163799 2022-08-04T16:58:41Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q26464946}} '''Alexander Kwamina Afenyo-Markin''' (an haife shi a ranar 27 ga Mayu 1978) ɗan majalisar dokokin Ghana ne mai wakiltar mazabar Effutu, yankin Tsakiya. Har ila yau yana aiki a matsayin mamba a kwamitin tsaro da harkokin cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/committees?com=28|access-date=2021-09-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2022-01-24|title=E-levy: Concerns on proposed rate must be addressed - Afenyo-Markin|url=https://3news.com/e-levy-concerns-on-proposed-rate-must-be-addressed-afenyo-markin/|access-date=2022-01-24|website=3NEWS}}</ref> A halin yanzu shi ne mataimakin shugaban masu rinjaye a [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]].<ref>{{Cite web|title=Parliament adjourns today|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-parliament-adjourns-today.html|access-date=2022-08-04|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Ya karanta shari'a a Jami'ar Buckingham, (LLB/mgt, 2003-2006), Makarantar Shari'a ta Ghana inda ya sami takardar shaidar lauya (2007-2009), sannan ya sami digiri na M.A a fannin siyasa da harkokin tsaro a Jami'ar. Bradford (2009-2010).<ref>{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=111|title=Member of Parliament: Hon. Alexander Kwamina Afenyo-Markin|work=Parliament of Ghana}}</ref> == Aiki == Tsakanin shekara ta 1999 zuwa 2003, dan majalisar Effutu ya yi aiki a matsayin babban jami'in gidan waya a Ghana Post Company Limited. Har ila yau, ya yi aiki a Excel Courier Ghana Limited<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=6 February 2021|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin|url=http://www.odekro.org/Profile/DetailsPDF?pdf=114|journal=Data|volume=|pages=1|via=}}</ref> a matsayin Darakta tsakanin 2004 da 2011 da Mataimakin a Dehenya Chambers daga 2010 zuwa 2016.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Siyasa == A shekarar 2012, a kan tikitin jam’iyyar NPP, Afenyo-Markin ya fafata da dan takarar majalisar dokokin NDC, [[Mike Hammah|Mike Allen Hammah]] kuma ya yi nasara. Ya zama shugaban kamfanin Ghana Water Company Ltd (GWCL) a shekarar 2017.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Afenyo-Markin-chairs-Ghana-Water-Board-580616|title=Afenyo-Markin chairs Ghana Water Board|work=GhanaWeb|date=13 September 2017}}</ref><ref>{{Cite web|title=Alexander Afenyo-Markin, Ghana Water Co Ltd: Profile and Biography|url=https://www.bloomberg.com/profile/person/21276889|access-date=2021-02-06|website=Bloomberg.com|language=en}}</ref> Ana zarginsa da hannu a cikin kusan durkushewar GWCL da wasu almundahana,<ref>{{cite news|url=https://newsghana.com.gh/alexander-kwamena-afenyo-markin-a-classic-paradox-part-ii/|title=Alexander Kwamena Afenyo-Markin: A Classic Paradox. Part II|author=Ike Dzokpo|date=14 June 2019|work=News Ghana}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Trapped-Afenyo-Markin-to-spill-beans-384888|title=Trapped Afenyo-Markin tp spill beans|work=GhanaWeb|date=30 September 2015}}</ref> inda ya shigar da kara a kotu.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-am-in-danger-of-losing-clients-over-defamatory-articles-Afenyo-Markin-runs-to-court-780489|title=I am in danger of losing clients over defamatory articles - Afenyo-Markin runs to court|work=GhanaWeb|date=12 September 2019}}</ref> Ya kasance a kwamitin tsaro da kwamitin kudi na cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A shekarar 2021, an rantsar da Afenyo-Markin tare da [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] yayin babban zama na 2021 na majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a kasar Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> == Ayyuka / Ƙaddamarwa == === Malami Daya, Laptop Daya === An kaddamar da shirin na malami daya, kwamfutar tafi-da-gidanka daya ne a ranar 13 ga Oktoba, 2018, yayin bayar da gudummawar kwamfyutoci 100 ga malamai a cikin Effutuman a cocin Ebenezer Methodist da ke Winneba.<ref>{{Cite web|last=Mornah|first=Kennedy|date=2018-10-13|title=CR: Afenyo Markin rescues teachers in Effutu, launches 50, 000 cedi scholarship fund and donates 100 laptops to them|url=https://bestnewsgh.com/cr-afenyo-markin-rescues-teachers-in-effutu-launches-50-000-cedi-scholarship-fund-and-donates-100-laptops-to-them/|access-date=2021-02-07|website=BestNewsGH.com {{!}} Compelling News on the go 24/7 All sides all angles|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP for Effutu donates Laptop computers to teachers|url=http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/1098ee4-5689-4f08-91|access-date=2021-02-07|website=GhanaDistricts.com}}</ref> A cikin Janairu, 2021, sabbin malamai 40 da aka buga sun karɓi kwamfutar tafi-da-gidanka don haɓaka koyarwa da koyo.<ref>{{Cite web|date=2021-01-11|title=Central Region MP Donates Laptops To All Newly Posted Teachers.|url=https://legitnewsroom.com/central-region-mp-donates-laptops-to-all-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=Legit Newsroom|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP donates HP laptops to newly posted teachers - EducationWeb|url=https://educationweb.com.gh/ghana/mp-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=educationweb.com.gh|language=en-US}}</ref> Ta wannan shiri an bayar da tallafin kwamfutoci kusan 1000 ga malaman makarantu masu zaman kansu da na gwamnati a mazabar.<ref>{{Cite web|date=2019-08-22|title=Afenyo-Markins Donates Laptops to Teachers in Effutu {{!}} TopNews Ghana|url=https://topnewsgh.com/2019/08/22/afenyo-markins-donates-laptops-to-teachers-in-effutu/|access-date=2021-02-06|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-09-07|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|access-date=2021-02-07|website=TheGhanaianPost.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref> === Mafarkin Effutu === Mafarkin Effutu an fara shi ne a watan Fabrairun 2020 don inganta al'adun Effutuman wanda zai haifar da jin daɗin zama a tsakanin matasa a mazabar ta. Wannan kuma ya mayar da hankali ne kan inganta abubuwan da suka samu. Mafarkin na da nufin sanya sunan mazabar Effutu don jawo hankalin masu yawon bude ido da masu zuba jari.<ref>{{Cite web|date=2020-03-03|title=Effutu Dream launched|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Effutu-Dream-launched-884233|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> An kirkiro wannan shiri ne a wani taro mai taken "Gaskiyar Mafarkin Effutu; Matsayin Matasan Effutu".<ref>{{Cite web|last=eveningmailgh|date=2019-06-19|title=MP FOR EFFUTU DONATES 50 SEWING MACHINES TO CHURCHES IN WINNEBA|url=https://eveningmailgh.com/index.php/2019/06/19/mp-for-effutu-donates-50-sewing-machines-to-churches-in-winneba/|access-date=2021-02-06|website=The Evening Mail|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Brown|first=Kelvin|date=2020-03-02|title=Effutu MP Makes Case For Fishermen|url=https://www.247acemedia.com/effutu-mp-makes-case-for-fishermen/|access-date=2021-02-06|website=247acemedia|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-03-02|title=Afenyo Markin launches ‘Efutu Dream’ at 1st youth conference|url=https://crystalupdate.com/afenyo-markin-launches-efutu-dream-at-1st-youth-conference/|access-date=2021-02-06|website=Crystal Updates|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork -Afenyo-Markin|url=https://www.omanfm1071.com/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=Oman 107.1 FM|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We can achieve our goals with hardwork – Afenyo-Markin|url=https://myinfo.com.gh/2020/02/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=myinfo.com.gh|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=The Alexander Kwamena Afenyo-Markin Effect Was On Display In Effutu When President Akufo-Addo Visited Winneba|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202011/433401.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork - Afenyo-Markin|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/402100.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Correspondent|first=News|date=2020-03-03|title=Afenyo-Markin Tells Effutu Youth To Believe In Effutu Dream|url=https://ghanaportal.net/news/general/afenyo-markin-tells-effutu-youth-to-believe-in-effutu-dream/|access-date=2021-02-06|website=Ghana News Portal|language=en-US}}</ref> ==== Ayyukan Laburare 14 ==== A wani bangare na bayar da ilimi mai inganci a mazabar, an gina dakunan karatu 14 don ba da damar al'adun karatu a tsakanin matasa. An gina dakunan karatu guda 14 a karkashin wannan shiri.<ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2020-08-27|title=Alex Afenyo-Markin builds Library for Effutu Essuekyir|url=https://newsghana.com.gh/alex-afenyo-markin-builds-library-for-effutu-essuekyir/|access-date=2021-02-06|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> ==== Aikin Itacen Royal Palm ==== A ranar 7 ga Maris 2020, Afenyo-Markin ta dasa itatuwan dabino na Royal a babban birnin Winneba.<ref>{{Cite web|last=adorfo|date=2020-03-08|title=Effutu MP lead constituents to plant trees in Winneba|url=https://www.sokynewsgh.com/general-news/2020/03/08/effutu-mp-lead-constituents-to-plant-trees-in-winneba|access-date=2021-02-06|website=SOKY NEWS|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=joydaddymultimedia|date=2020-03-08|title=Afenyo-Markin Lead Constituents to Plant Trees as Part of Effutu Dream Project|url=https://mybrytfmonline.com/afenyo-markin-lead-constituents-to-plant-trees-as-part-of-effutu-dream-project/|access-date=2021-02-06|website=Bryt FM|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Afenyo-Markin ya auri Dianne Markin kuma suna da yara.<ref>{{Cite web|date=2022-04-04|title=My wife now calls me 'Mr. E-levy' - Afenyo-Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/My-wife-now-calls-me-Mr-E-levy-Afenyo-Markin-1506653|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> Yana buga wasan tennis da golf.<ref>{{Cite web|title=HON. ALEXANDER KWAMENA AFENYO-MARKIN – GWCL – Welcome|url=https://www.gwcl.com.gh/hon-alexander-kwamena-afenyo-markin/|access-date=2022-08-04|language=en-US}}</ref> Shi memba ne na ’yan uwa da ake kira Freemason.<ref>{{Cite web|date=2016-04-28|title=I’m a Freemason – Afenyo Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-m-a-Freemason-Afenyo-Markin-434588|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] juv1ssbh0769vb3ukz0ek0s96jy6anx 163801 163800 2022-08-04T17:00:12Z DaSupremo 9834 /* Ayyuka / Ƙaddamarwa */ wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q26464946}} '''Alexander Kwamina Afenyo-Markin''' (an haife shi a ranar 27 ga Mayu 1978) ɗan majalisar dokokin Ghana ne mai wakiltar mazabar Effutu, yankin Tsakiya. Har ila yau yana aiki a matsayin mamba a kwamitin tsaro da harkokin cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/committees?com=28|access-date=2021-09-02|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2022-01-24|title=E-levy: Concerns on proposed rate must be addressed - Afenyo-Markin|url=https://3news.com/e-levy-concerns-on-proposed-rate-must-be-addressed-afenyo-markin/|access-date=2022-01-24|website=3NEWS}}</ref> A halin yanzu shi ne mataimakin shugaban masu rinjaye a [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]].<ref>{{Cite web|title=Parliament adjourns today|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-parliament-adjourns-today.html|access-date=2022-08-04|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == Ya karanta shari'a a Jami'ar Buckingham, (LLB/mgt, 2003-2006), Makarantar Shari'a ta Ghana inda ya sami takardar shaidar lauya (2007-2009), sannan ya sami digiri na M.A a fannin siyasa da harkokin tsaro a Jami'ar. Bradford (2009-2010).<ref>{{cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=111|title=Member of Parliament: Hon. Alexander Kwamina Afenyo-Markin|work=Parliament of Ghana}}</ref> == Aiki == Tsakanin shekara ta 1999 zuwa 2003, dan majalisar Effutu ya yi aiki a matsayin babban jami'in gidan waya a Ghana Post Company Limited. Har ila yau, ya yi aiki a Excel Courier Ghana Limited<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=6 February 2021|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin|url=http://www.odekro.org/Profile/DetailsPDF?pdf=114|journal=Data|volume=|pages=1|via=}}</ref> a matsayin Darakta tsakanin 2004 da 2011 da Mataimakin a Dehenya Chambers daga 2010 zuwa 2016.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Siyasa == A shekarar 2012, a kan tikitin jam’iyyar NPP, Afenyo-Markin ya fafata da dan takarar majalisar dokokin NDC, [[Mike Hammah|Mike Allen Hammah]] kuma ya yi nasara. Ya zama shugaban kamfanin Ghana Water Company Ltd (GWCL) a shekarar 2017.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Afenyo-Markin-chairs-Ghana-Water-Board-580616|title=Afenyo-Markin chairs Ghana Water Board|work=GhanaWeb|date=13 September 2017}}</ref><ref>{{Cite web|title=Alexander Afenyo-Markin, Ghana Water Co Ltd: Profile and Biography|url=https://www.bloomberg.com/profile/person/21276889|access-date=2021-02-06|website=Bloomberg.com|language=en}}</ref> Ana zarginsa da hannu a cikin kusan durkushewar GWCL da wasu almundahana,<ref>{{cite news|url=https://newsghana.com.gh/alexander-kwamena-afenyo-markin-a-classic-paradox-part-ii/|title=Alexander Kwamena Afenyo-Markin: A Classic Paradox. Part II|author=Ike Dzokpo|date=14 June 2019|work=News Ghana}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Trapped-Afenyo-Markin-to-spill-beans-384888|title=Trapped Afenyo-Markin tp spill beans|work=GhanaWeb|date=30 September 2015}}</ref> inda ya shigar da kara a kotu.<ref>{{cite news|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-am-in-danger-of-losing-clients-over-defamatory-articles-Afenyo-Markin-runs-to-court-780489|title=I am in danger of losing clients over defamatory articles - Afenyo-Markin runs to court|work=GhanaWeb|date=12 September 2019}}</ref> Ya kasance a kwamitin tsaro da kwamitin kudi na cikin gida a majalisar dokokin Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Alexander Kwamina Afenyo-Markin, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Alexander-Kwamina-Afenyo-Markin-2416|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A shekarar 2021, an rantsar da Afenyo-Markin tare da [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]], [[Laadi Ayii Ayamba]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] yayin babban zama na 2021 na majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a kasar Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> == Ayyuka/Ƙaddamarwa == === Malami Daya, Laptop Daya === An kaddamar da shirin na malami daya, kwamfutar tafi-da-gidanka daya ne a ranar 13 ga Oktoba, 2018, yayin bayar da gudummawar kwamfyutoci 100 ga malamai a cikin Effutuman a cocin Ebenezer Methodist da ke Winneba.<ref>{{Cite web|last=Mornah|first=Kennedy|date=2018-10-13|title=CR: Afenyo Markin rescues teachers in Effutu, launches 50, 000 cedi scholarship fund and donates 100 laptops to them|url=https://bestnewsgh.com/cr-afenyo-markin-rescues-teachers-in-effutu-launches-50-000-cedi-scholarship-fund-and-donates-100-laptops-to-them/|access-date=2021-02-07|website=BestNewsGH.com {{!}} Compelling News on the go 24/7 All sides all angles|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP for Effutu donates Laptop computers to teachers|url=http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/1098ee4-5689-4f08-91|access-date=2021-02-07|website=GhanaDistricts.com}}</ref> A cikin Janairu, 2021, sabbin malamai 40 da aka buga sun karɓi kwamfutar tafi-da-gidanka don haɓaka koyarwa da koyo.<ref>{{Cite web|date=2021-01-11|title=Central Region MP Donates Laptops To All Newly Posted Teachers.|url=https://legitnewsroom.com/central-region-mp-donates-laptops-to-all-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=Legit Newsroom|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=MP donates HP laptops to newly posted teachers - EducationWeb|url=https://educationweb.com.gh/ghana/mp-newly-posted-teachers/|access-date=2021-02-07|website=educationweb.com.gh|language=en-US}}</ref> Ta wannan shiri an bayar da tallafin kwamfutoci kusan 1000 ga malaman makarantu masu zaman kansu da na gwamnati a mazabar.<ref>{{Cite web|date=2019-08-22|title=Afenyo-Markins Donates Laptops to Teachers in Effutu {{!}} TopNews Ghana|url=https://topnewsgh.com/2019/08/22/afenyo-markins-donates-laptops-to-teachers-in-effutu/|access-date=2021-02-06|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-09-07|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|access-date=2021-02-07|website=TheGhanaianPost.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Afenyo-Markin to sponsor private school teachers’ training on new curriculum|url=https://www.theghanaianpost.com/2019/09/07/afenyo-markin-to-sponsor-private-school-teachers-training-on-new-curriculum/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref> === Mafarkin Effutu === Mafarkin Effutu an fara shi ne a watan Fabrairun 2020 don inganta al'adun Effutuman wanda zai haifar da jin daɗin zama a tsakanin matasa a mazabar ta. Wannan kuma ya mayar da hankali ne kan inganta abubuwan da suka samu. Mafarkin na da nufin sanya sunan mazabar Effutu don jawo hankalin masu yawon bude ido da masu zuba jari.<ref>{{Cite web|date=2020-03-03|title=Effutu Dream launched|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Effutu-Dream-launched-884233|access-date=2021-02-06|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> An kirkiro wannan shiri ne a wani taro mai taken "Gaskiyar Mafarkin Effutu; Matsayin Matasan Effutu".<ref>{{Cite web|last=eveningmailgh|date=2019-06-19|title=MP FOR EFFUTU DONATES 50 SEWING MACHINES TO CHURCHES IN WINNEBA|url=https://eveningmailgh.com/index.php/2019/06/19/mp-for-effutu-donates-50-sewing-machines-to-churches-in-winneba/|access-date=2021-02-06|website=The Evening Mail|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Brown|first=Kelvin|date=2020-03-02|title=Effutu MP Makes Case For Fishermen|url=https://www.247acemedia.com/effutu-mp-makes-case-for-fishermen/|access-date=2021-02-06|website=247acemedia|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-03-02|title=Afenyo Markin launches ‘Efutu Dream’ at 1st youth conference|url=https://crystalupdate.com/afenyo-markin-launches-efutu-dream-at-1st-youth-conference/|access-date=2021-02-06|website=Crystal Updates|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork -Afenyo-Markin|url=https://www.omanfm1071.com/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=Oman 107.1 FM|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-28|title=We can achieve our goals with hardwork – Afenyo-Markin|url=https://myinfo.com.gh/2020/02/we-can-achieve-our-goals-with-hardwork-afenyo-markin/|access-date=2021-02-06|website=myinfo.com.gh|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=The Alexander Kwamena Afenyo-Markin Effect Was On Display In Effutu When President Akufo-Addo Visited Winneba|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202011/433401.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=We Can Achieve Our Goals With Hardwork - Afenyo-Markin|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/402100.php|access-date=2021-02-06|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref><ref>{{Cite web|last=Correspondent|first=News|date=2020-03-03|title=Afenyo-Markin Tells Effutu Youth To Believe In Effutu Dream|url=https://ghanaportal.net/news/general/afenyo-markin-tells-effutu-youth-to-believe-in-effutu-dream/|access-date=2021-02-06|website=Ghana News Portal|language=en-US}}</ref> ==== Ayyukan Laburare 14 ==== A wani bangare na bayar da ilimi mai inganci a mazabar, an gina dakunan karatu 14 don ba da damar al'adun karatu a tsakanin matasa. An gina dakunan karatu guda 14 a karkashin wannan shiri.<ref>{{Cite web|last=Agency|first=Ghana News|date=2020-08-27|title=Alex Afenyo-Markin builds Library for Effutu Essuekyir|url=https://newsghana.com.gh/alex-afenyo-markin-builds-library-for-effutu-essuekyir/|access-date=2021-02-06|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> ==== Aikin Itacen Royal Palm ==== A ranar 7 ga Maris 2020, Afenyo-Markin ta dasa itatuwan dabino na Royal a babban birnin Winneba.<ref>{{Cite web|last=adorfo|date=2020-03-08|title=Effutu MP lead constituents to plant trees in Winneba|url=https://www.sokynewsgh.com/general-news/2020/03/08/effutu-mp-lead-constituents-to-plant-trees-in-winneba|access-date=2021-02-06|website=SOKY NEWS|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|last=joydaddymultimedia|date=2020-03-08|title=Afenyo-Markin Lead Constituents to Plant Trees as Part of Effutu Dream Project|url=https://mybrytfmonline.com/afenyo-markin-lead-constituents-to-plant-trees-as-part-of-effutu-dream-project/|access-date=2021-02-06|website=Bryt FM|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Afenyo-Markin ya auri Dianne Markin kuma suna da yara.<ref>{{Cite web|date=2022-04-04|title=My wife now calls me 'Mr. E-levy' - Afenyo-Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/My-wife-now-calls-me-Mr-E-levy-Afenyo-Markin-1506653|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> Yana buga wasan tennis da golf.<ref>{{Cite web|title=HON. ALEXANDER KWAMENA AFENYO-MARKIN – GWCL – Welcome|url=https://www.gwcl.com.gh/hon-alexander-kwamena-afenyo-markin/|access-date=2022-08-04|language=en-US}}</ref> Shi memba ne na ’yan uwa da ake kira Freemason.<ref>{{Cite web|date=2016-04-28|title=I’m a Freemason – Afenyo Markin|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-m-a-Freemason-Afenyo-Markin-434588|access-date=2022-08-04|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] bgr1riun8nv24kvo66df1hpjxlnlne4 Laadi Ayii Ayamba 0 34894 163802 2022-08-04T17:09:10Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102326810|Laadi Ayii Ayamba]]" wikitext text/x-wiki '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriyar Ghana ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] lb2j6vak1buxad7b1djva1akjo9xjkm 163803 163802 2022-08-04T17:21:09Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694769}} '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriyar Ghana ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] qajrx88epb97828qi2jpewogl7ib5bs 163804 163803 2022-08-04T17:49:01Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694769}} '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a [[jamhuriya]] ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriyar Ghana ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] rna6hfno0w9o1vnorllmy5iz7rzhylv 163805 163804 2022-08-04T17:55:28Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694769}} '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a [[jamhuriya]] ta hudu ta [[Ghana]] mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriyar Ghana ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta Ghana.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 2udbuo15uzhjdd40vpbqhtpp9ien9sz 163806 163805 2022-08-04T18:05:01Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694769}} '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a [[jamhuriya]] ta hudu ta [[Ghana]] mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriyar Ghana ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta [[Ghana]].<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] bemcwqeaduxz8h1s5rfybkgjydsne28 163809 163806 2022-08-04T18:28:17Z Iliyasu Umar 14037 Gyaran makala wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694769}} '''Laadi Ayii Ayamba''' 'yar siyasar kasar Ghana ce kuma 'yar majalisa ta 8 a [[jamhuriya]] ta hudu ta [[Ghana]] mai wakiltar mazabar Pusiga a yankin Upper Gabas a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> Ta kuma kasance 'yar majalisa ta 6 da ta 7. Mace ce mai fafutuka kuma galibi tana magana ne kan batutuwan da suka shafi mata a zauren majalisa.<ref>{{Cite web|title=Gender Ministry Empowers Women Caucus In Parliament : Ministry of Gender, Children and Social Protection|url=https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/|access-date=2021-01-28|website=www.mogcsp.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=I will continue to project gender issues- Pusiga MP|url=https://www.businessghana.com/|access-date=2021-01-28|website=BusinessGhana}}</ref> Ta kasance shugabar kwamitin kula da jinsi da yara a majalisar dokoki ta 6 a [[jamhuriyar Ghana]] ta 4 daga shekarar 2013 zuwa 2017.<ref>{{Cite web|date=2014-07-20|title=Gender Ministry in dire need of resources|url=https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/|access-date=2021-01-28|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Laadi Ayi Ayamba a ranar 26 ga Disamba 1961, 'yar asalin Pusiga ce a yankin Upper Gabas. Ta halarci makarantar sakandare a Pusiga Continuation Middle School. Ta ci gaba da karatunta tun daga lokacin a Kwalejin Horar da Malamai ta Gbewaa, inda ta kammala karatun ta a matsayin kwararriyar malami. Daga baya ta tafi Jami'ar Ilimi ta Winneba inda ta sami digiri na farko a fannin Ilimin Basic Education.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> == Aiki == Ayamba ta fara aikin koyarwa a matsayin malami daga 1981 zuwa 1991. Sannan ta kasance shugabar makaranta har zuwa shekara ta 2000, inda aka sake nada ta a matsayin jami’ar kula da makarantun koyon aikin jinya ta [[Ghana]].<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=209|access-date=2019-03-09|website=www.parliament.gh}}</ref> == Siyasa == === 'Yar majalisa === Ayamba ‘yar jam’iyyar National Democratic Congress ce kuma ta zama ‘yar majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Pusiga ta yankin Upper East bayan an zabe ta a kan abokan karawarta Simon Akunye Atingban da Osman Aludiba Ayuba da suka tsaya takara daya. Ta lashe zaben ne da jimillar kuri'u 15,847 daga cikin kuri'u 29,592 masu inganci, wanda ke wakiltar kashi 46.78% na yawan kuri'un da aka kada.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-03-09}}</ref> ==== ECOWAS ==== A cikin 2021, Laadi tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> ==== Shugaban kwamitin kula da jinsi da yara ==== Ta yi aiki a matsayin shugabar kwamitin majalisar dokoki kan jinsi da yara da ta wakilci Ghana a birnin Geneva na kasar Switzerland a taro na 59 na Majalisar Dinkin Duniya kan kawar da duk wani nau'i na nuna wariya ga mata (CEDAW) don ba da gudummawa ga kokarin Ghana na tabbatar da kawar da cutar. duk nau'in nuna wariya ga mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> A cikin rawar da ta taka, ta bayyana cewa Ghana na yin yunƙuri na magance ɓangarorin al'adu masu cutarwa ta hanyar fitar da dokoki don hana waɗannan ayyukan.<ref name=":02" /> Ta kuma yi tsokaci kan manufofin kasar nan na inganta rayuwar rayuwa a kan talauci (LEAP) wanda ya aiwatar kuma ya kamata a karfafa shi a yankunan karkara da yara mata ke yin hijira zuwa birane da taimaka musu su ci gaba da sadarwa tare da samun kwararrun kwararru don inganta rayuwarsu. al'ummomi.<ref name=":02" /> Ta kuma jagoranci shawarar kwamitin kula da jinsi a matsayin shugabar ta na kara ilimin jima'i a makarantu don taimakawa wajen dakile yawan samun ciki na matasa.<ref name=":02" /><ref>{{Cite web|last=Dogbevi|first=Emmanuel|date=2016-03-06|title=Parliament calls for strict implementation of Children’s Act|url=https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/|access-date=2021-01-28|website=Ghana Business News|language=en-US}}</ref> ==== Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki ==== Ita mace ce mai bayar da shawarwari wacce ta goyi bayan Dokar Tabbatar da Aiwatar da Aiki tare da tallafawa tanadin dokar don tabbatar da cewa kashi 40 cikin dari na shiga siyasa ga mata da kuma cewa ya kamata a ba mata damar takara da <nowiki>'' kujerun lafiya ''</nowiki> na jam’iyyunsu don tabbatar da kyakkyawan wakilcin mata.<ref name=":02">{{Cite web|title=Ghana on track to eliminate discrimination against women|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html|access-date=2021-01-28|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> ==== Zaben 2020 ==== Ta ci gaba da rike kujerarta a zaben watan Disamba na 2020 bayan da ta samu rinjaye da kuri'u 63.<ref>{{Cite web|date=2020-12-08|title=Laadi wins Pusiga seat by 63 votes|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> Ta doke abokin hamayyarta Abdul-Karim Zanni Dubiure na jam'iyyar NPP da kuri'u 14,929 da ke wakiltar kashi 42.31 cikin 100 yayin da 14,866 ke wakiltar kashi 42.13%.<ref>{{Cite web|title=Parliamentary Results for Pusiga|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary|access-date=2021-01-28|website=www.ghanaweb.com}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Ayamba musulma ce. An sake ta (da 'ya'ya goma sha biyar).<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495|title=Ghana MPs - MP Details - Ayamba, Laadi Ayii|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-24}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 9vc3zhl36ycsgroxedyx3l4zzousz2m Kogin Anambra 0 34895 163811 2022-08-04T18:47:43Z Uncle Bash007 9891 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1099970406|Anambra River]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox river|name=Ọmambala River|native_name={{native name|ig|Osimiri Ọmambala}}|name_other=|name_etymology=<!---------------------- IMAGE & MAP -->|image=Amamba.jpg|image_size=300|image_caption=|map=|map_size=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_map_size=|pushpin_map_caption=<!---------------------- LOCATION -->|subdivision_type1=Country|subdivision_name1=[[Nigeria]]|subdivision_type2=State|subdivision_name2=[[Anambra State]] and [[Enugu state]]|subdivision_type3=Local Government Areas|subdivision_name3=[[Anambra East]], [[Anambra West]], [[Ayamelum]], [[Uzo Uwani]]|subdivision_type4=|subdivision_name4=|subdivision_type5=|subdivision_name5=<!---------------------- PHYSICAL CHARACTERISTICS -->|length={{convert|256|km|mi|abbr=on}}|width_min=|width_avg=|width_max=|depth_min=|depth_avg=|depth_max=|discharge1_location=[[Onitsha|Onịcha]]|discharge1_min=|discharge1_avg=|discharge1_max=<!---------------------- BASIN FEATURES -->|source1=|source1_location=|source1_coordinates=|source1_elevation=|mouth=[[Niger River]]|mouth_location=[[Onitsha|Onịcha]], [[Onitsha North|Onịcha úgwú]], [[Anambra State]]|mouth_coordinates=|mouth_elevation=|progression=|river_system=|basin_size={{convert|2751|sqmi|abbr=on}}<ref>{{cite journal|title=Runoff Response to Basin Parameters in Southeastern Nigeria |journal=Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography |first1=Raymond N. C. |last1=Anyadike |first2=Phillip O. |last2=Phil-Eze |page=75 |volume=71 |issue=1–2 |year=1989 |publisher=Blackwell Publishing |doi=10.1080/04353676.1989.11880274 |jstor=521009}}</ref>|tributaries_left=|tributaries_right=|custom_label=|custom_data=|extra=}} Kogin '''Anambra''' ( [[Harshen Ibo|Igbo]] : '''Ɔmambala''' ) yana gudana {{Convert|210|km|mi}} zuwa cikin kogin [[Neja (kogi)|Neja]] kuma na nan a [[Anambra]], [[Najeriya|Nigeria]]. Kogin ya kasance mafi mahimmancin wajen shayar da Kogin Niger da ruwa wanda ke birnin [[Lokoja]]. Ruwa daga kogin Ɔmambala na zuba acikin Tekun [[Tekun Atalanta|Atlantika]] ta magunan ruwa daban-daban da ya kwashe kilimitoci {{Convert|25000|km2|mi2}} a [[Niger Delta|yankin Neja Delta]]. == Yankin Kogin Anambra da Al'adu == Omambala shine sunan tsohuwar abin bauta wanda koginta ke gudana daga karkashin kasa na Uzo-uwa-ani zuwa Aguleri, Anam, Nsugbe da Onicha axis, inda ya hade da kogin Nkisi da Niger-kwora/Mgbakili a tafiyarsu zuwa [[Tekun Atalanta|Tekun Atlantika]], dangane da labarin ƴan asalin garin. Haka kuma kogin Ezu da Ezichi suna kwarara cikin kogin Anambra a Agbanabo da Oda. Akwai tatsuniyoyi da asirai da dama da ke kewaye da Omambala wanda ya haifar da fassarori daban-daban daga kabilu da al'ummai da dama, don haka Turawan bincike na farko suka furta kalmar Omambala a matsayin Anambra. Kafin a kafa jihohi, ana amfani da kalmar Omambala ta matsayin sunan yankin wanda ya mamaye yankin Anambra ta yau, sassan Kogi, Enugu da kuma Ebonyi na ’yan asalin yankin. A halin yanzu, ’yan asalin Aguleri, Anam, Nsugbe, Umueri, Anaku, Nteje, Umunya, Nando, Igbariam, Nkwelle-Ezunanka, Nzam, Awkuzu, Ogidi, Ogbunike, dangin Ayamelum, da sauran su, suna yin iƙirari cewa sune 'yan asalin Omambala na gado. Mutanen Omambala suna da yaruka daban-daban, imani, al'adu da dabi'u na kabilanci tare da tsarin imani da yawa na sufanci da esoteric waɗanda ke ba da ƙima mai ƙarfi akan ruhaniya akan jari-hujja, kuma ana riƙe su tare da madawwama ta al'ada, harshe, al'adar addini da Kogin Omambala. Wannan ya faru ne saboda ƙaƙƙarfan alaƙa da haɗin kai da ke tsakanin su da ilimin sararin samaniya da yanayin halittu. Tasirin zamantakewa da tattalin arziki da siyasa da amfanin yankin Omambala ya kai sassan [[Edo]], Delta, [[Imo]], Rivers, [[Abiya|Abia]], Taraba, Benue, Niger, Nasarawa, Plateau, Akwa-Ibom & Cross-Rivers. Najeriya har zuwa [[Nijar (ƙasa)|Nijar]], [[Cadi|Chadi]], [[Kamaru]], [[Mali]], [[Afirka ta Tsakiya (ƙasa)|Jamhuriyar Afirka ta Tsakiya]], da dai sauransu. == Manazarta == {{Reflist}}{{Niger River}}{{Authority control}} [[Category:Jihar Anambra]] [[Category:Kogunan Najeriya]] rkvto26erd8se46pdpl886200r999y7 163849 163811 2022-08-04T23:55:30Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} Kogin '''Anambra''' ( [[Harshen Ibo|Igbo]] : '''Ɔmambala''' ) yana gudana {{Convert|210|km|mi}} zuwa cikin kogin [[Neja (kogi)|Neja]] kuma na nan a [[Anambra]], [[Najeriya|Nigeria]]. Kogin ya kasance mafi mahimmancin wajen shayar da Kogin Niger da ruwa wanda ke birnin [[Lokoja]]. Ruwa daga kogin Ɔmambala na zuba acikin Tekun [[Tekun Atalanta|Atlantika]] ta magunan ruwa daban-daban da ya kwashe kilimitoci {{Convert|25000|km2|mi2}} a [[Niger Delta|yankin Neja Delta]]. == Yankin Kogin Anambra da Al'adu == Omambala shine sunan tsohuwar abin bauta wanda koginta ke gudana daga karkashin kasa na Uzo-uwa-ani zuwa Aguleri, Anam, Nsugbe da Onicha axis, inda ya hade da kogin Nkisi da Niger-kwora/Mgbakili a tafiyarsu zuwa [[Tekun Atalanta|Tekun Atlantika]], dangane da labarin ƴan asalin garin. Haka kuma kogin Ezu da Ezichi suna kwarara cikin kogin Anambra a Agbanabo da Oda. Akwai tatsuniyoyi da asirai da dama da ke kewaye da Omambala wanda ya haifar da fassarori daban-daban daga kabilu da al'ummai da dama, don haka Turawan bincike na farko suka furta kalmar Omambala a matsayin Anambra. Kafin a kafa jihohi, ana amfani da kalmar Omambala ta matsayin sunan yankin wanda ya mamaye yankin Anambra ta yau, sassan Kogi, Enugu da kuma Ebonyi na ’yan asalin yankin. A halin yanzu, ’yan asalin Aguleri, Anam, Nsugbe, Umueri, Anaku, Nteje, Umunya, Nando, Igbariam, Nkwelle-Ezunanka, Nzam, Awkuzu, Ogidi, Ogbunike, dangin Ayamelum, da sauran su, suna yin iƙirari cewa sune 'yan asalin Omambala na gado. Mutanen Omambala suna da yaruka daban-daban, imani, al'adu da dabi'u na kabilanci tare da tsarin imani da yawa na sufanci da esoteric waɗanda ke ba da ƙima mai ƙarfi akan ruhaniya akan jari-hujja, kuma ana riƙe su tare da madawwama ta al'ada, harshe, al'adar addini da Kogin Omambala. Wannan ya faru ne saboda ƙaƙƙarfan alaƙa da haɗin kai da ke tsakanin su da ilimin sararin samaniya da yanayin halittu. Tasirin zamantakewa da tattalin arziki da siyasa da amfanin yankin Omambala ya kai sassan [[Edo]], Delta, [[Imo]], Rivers, [[Abiya|Abia]], Taraba, Benue, Niger, Nasarawa, Plateau, Akwa-Ibom & Cross-Rivers. Najeriya har zuwa [[Nijar (ƙasa)|Nijar]], [[Cadi|Chadi]], [[Kamaru]], [[Mali]], [[Afirka ta Tsakiya (ƙasa)|Jamhuriyar Afirka ta Tsakiya]], da dai sauransu. == Manazarta == {{Reflist}}{{Niger River}}{{Authority control}} [[Category:Jihar Anambra]] [[Category:Kogunan Najeriya]] pgj6catrs9lv1yrnm73fmwvalx7f827 163851 163849 2022-08-04T23:56:05Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{Databox}} Kogin '''Anambra''' ( [[Harshen Ibo|Igbo]] : '''Ɔmambala''' ) yana gudana {{Convert|210|km|mi}} zuwa cikin kogin [[Neja (kogi)|Neja]] kuma na nan a [[Anambra]], [[Najeriya|Nigeria]]. Kogin ya kasance mafi mahimmancin wajen shayar da Kogin Niger da ruwa wanda ke birnin [[Lokoja]]. Ruwa daga kogin Ɔmambala na zuba acikin Tekun [[Tekun Atalanta|Atlantika]] ta magunan ruwa daban-daban da ya kwashe kilimitoci {{Convert|25000|km2|mi2}} a [[Niger Delta|yankin Neja Delta]].<ref>Shahin, Mamdouh (2002). ''Hydrology and water resources of Africa''. Springer. pp. 307–309. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/1-4020-0866-X|<bdi>1-4020-0866-X</bdi>]].</ref> == Yankin Kogin Anambra da Al'adu == Omambala shine sunan tsohuwar abin bauta wanda koginta ke gudana daga karkashin kasa na Uzo-uwa-ani zuwa Aguleri, Anam, Nsugbe da Onicha axis, inda ya hade da kogin Nkisi da Niger-kwora/Mgbakili a tafiyarsu zuwa [[Tekun Atalanta|Tekun Atlantika]], dangane da labarin ƴan asalin garin. Haka kuma kogin Ezu da Ezichi suna kwarara cikin kogin Anambra a Agbanabo da Oda. Akwai tatsuniyoyi da asirai da dama da ke kewaye da Omambala wanda ya haifar da fassarori daban-daban daga kabilu da al'ummai da dama, don haka Turawan bincike na farko suka furta kalmar Omambala a matsayin Anambra. Kafin a kafa jihohi, ana amfani da kalmar Omambala ta matsayin sunan yankin wanda ya mamaye yankin Anambra ta yau, sassan Kogi, Enugu da kuma Ebonyi na ’yan asalin yankin. A halin yanzu, ’yan asalin Aguleri, Anam, Nsugbe, Umueri, Anaku, Nteje, Umunya, Nando, Igbariam, Nkwelle-Ezunanka, Nzam, Awkuzu, Ogidi, Ogbunike, dangin Ayamelum, da sauran su, suna yin iƙirari cewa sune 'yan asalin Omambala na gado. Mutanen Omambala suna da yaruka daban-daban, imani, al'adu da dabi'u na kabilanci tare da tsarin imani da yawa na sufanci da esoteric waɗanda ke ba da ƙima mai ƙarfi akan ruhaniya akan jari-hujja, kuma ana riƙe su tare da madawwama ta al'ada, harshe, al'adar addini da Kogin Omambala. Wannan ya faru ne saboda ƙaƙƙarfan alaƙa da haɗin kai da ke tsakanin su da ilimin sararin samaniya da yanayin halittu. Tasirin zamantakewa da tattalin arziki da siyasa da amfanin yankin Omambala ya kai sassan [[Edo]], Delta, [[Imo]], Rivers, [[Abiya|Abia]], Taraba, Benue, Niger, Nasarawa, Plateau, Akwa-Ibom & Cross-Rivers. Najeriya har zuwa [[Nijar (ƙasa)|Nijar]], [[Cadi|Chadi]], [[Kamaru]], [[Mali]], [[Afirka ta Tsakiya (ƙasa)|Jamhuriyar Afirka ta Tsakiya]], da dai sauransu. == Manazarta == {{Reflist}}{{Niger River}}{{Authority control}} [[Category:Jihar Anambra]] [[Category:Kogunan Najeriya]] m21rptvjw6wb0bu7vunfh8l58zsw41d Andy Kwame Appiah-Kubi 0 34896 163823 2022-08-04T20:58:48Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1098564052|Andy Kwame Appiah-Kubi]]" wikitext text/x-wiki '''Andy Kwame Appiah-Kubi''' (7 Yuli 1957) ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa na bakwai kuma majalissar 8 ta jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Arewa a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5298|website=Parliament of Ghana|title=Member of Parliament: HON. ANDY KWAME APPIAH-KUBI|access-date=11 March 2019}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-25|title=NPP must choose the right person as flagbearer for 2024 election - Andy Appiah Kubi|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-must-choose-the-right-person-as-flagbearer-for-2024-election-Andy-Appiah-Kubi-1269787|access-date=2022-02-05|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-05|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> == Ilimi == Andy yana da BA (Hons), MBA da LLB daga Jami'ar Ghana, Legon. Har ila yau, yana da takardar shaidar ƙwararru a fannin shari'a daga makarantar koyar da shari'a ta Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=160|access-date=2022-02-05|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == A cikin 1989, Andy ya kasance babban jami'in zartarwa na Ideal Veterinary Supply har zuwa 1994. Ya karbi sabon matsayi a matsayin Daraktan kasa na kungiyar AFEX International har zuwa 2001 lokacin da ya bar aiki a matsayin Mataimakin Babban Sakatare na Hukumar Kula da Yankuna, mukamin da ya rike har zuwa 2009. Ya ɗauki sabon matsayi a matsayin Babban Ofishin Gudanarwa na Appiah-Kubi da Associates.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|title=Andy Kwame Appiah-Kubi, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Andy-Kwame-Appiah-Kubi-2515|access-date=2021-01-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=Lawyer Locator - A Directory of Lawyers in Ghana|url=https://gbaportal.org/locator/chambers/d2b37880-32e6-11ea-9276-c372026a19b4|access-date=2021-01-08|website=gbaportal.org}}</ref> == Siyasa == Andy ya tsaya kan tikitin New Patriotic Party kuma ya lashe zaben 'yan majalisar dokoki na 2016 don wakiltar al'ummar mazabar Asante-Akim ta Arewa a majalisar dokoki ta bakwai na jamhuriya ta hudu ta Ghana. Daga nan ne shugaban kasa ya nada shi mataimakin ministan raya layin dogo, Nana Addo Dankwah Akuffu-Addo.<ref>{{Cite web|title=Six Deputy Minister nominees vetted as Minority boycotts Appointnments Committee|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/six-deputy-minister-nominees-vetted-as-minority-boycotts-appointnments-committee.html|access-date=2021-01-13|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> An sake zabe shi a babban zaben shekarar 2020 don wakiltar mazabarsa a majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. Ya samu kuri'u 25,009 da ke wakiltar kashi 63.91% na sahihin kuri'un da aka kada yayin da dan takarar majalisar dokokin kasa na NDC, Alhaji Adams Sulley Yussif ya samu kuri'u 14,123 wanda ke wakiltar kashi 36.1% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Asante Akim North Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/asante_akim_north/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asante Akim North Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_north/|access-date=2022-02-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> === Kwamitoci === Andy memba ne na membobin Kwamitin Rike Ofisoshin Riba kuma memba ne na Kwamitin Harkokin Waje.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Andy Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Appiah-Kubi, Kwame Andy|url=https://ghanamps.com/mp/appiah-kubi-kwame-andy/|access-date=2022-02-05|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Rigima == A watan Satumba 2020, an tuhumi Andy da laifin cin zarafi bayan da aka zarge shi da ayyana kansa a matsayin zababben dan takarar majalisar dokokin NPP duk da hukuncin da kotu ta yanke. An yi zargin cewa ya yi wa motoci kirari tare da sanya allunan talla da cewa an zabe shi ne a jam’iyyar siyasa.<ref>{{Cite web|date=2020-09-28|title='I am not too well' - Asante-Akim North MP facing contempt charge tells court - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/i-am-not-too-well-asante-akim-north-mp-facing-contempt-charge-tells-court/|access-date=2022-02-05|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1957]] sbjao99gwtiguyp0dj64y19mn95109g 163833 163823 2022-08-04T21:03:22Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694546}} '''Andy Kwame Appiah-Kubi''' (7 Yuli 1957) ɗan siyasan Ghana ne kuma ɗan majalisa na bakwai kuma majalissar 8 ta jamhuriya ta huɗu ta Ghana, mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Arewa a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref>{{cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5298|website=Parliament of Ghana|title=Member of Parliament: HON. ANDY KWAME APPIAH-KUBI|access-date=11 March 2019}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-25|title=NPP must choose the right person as flagbearer for 2024 election - Andy Appiah Kubi|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-must-choose-the-right-person-as-flagbearer-for-2024-election-Andy-Appiah-Kubi-1269787|access-date=2022-02-05|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Members of Parliament|url=https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/|access-date=2022-02-05|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> == Ilimi == Andy yana da BA (Hons), MBA da LLB daga Jami'ar Ghana, Legon. Har ila yau, yana da takardar shaidar ƙwararru a fannin shari'a daga makarantar koyar da shari'a ta Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=160|access-date=2022-02-05|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == A cikin 1989, Andy ya kasance babban jami'in zartarwa na Ideal Veterinary Supply har zuwa 1994. Ya karbi sabon matsayi a matsayin Daraktan kasa na kungiyar AFEX International har zuwa 2001 lokacin da ya bar aiki a matsayin Mataimakin Babban Sakatare na Hukumar Kula da Yankuna, mukamin da ya rike har zuwa 2009. Ya ɗauki sabon matsayi a matsayin Babban Ofishin Gudanarwa na Appiah-Kubi da Associates.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|title=Andy Kwame Appiah-Kubi, Biography|url=https://www.ghanaweb.com/person/Andy-Kwame-Appiah-Kubi-2515|access-date=2021-01-08|website=www.ghanaweb.com}}</ref><ref>{{Cite web|title=Lawyer Locator - A Directory of Lawyers in Ghana|url=https://gbaportal.org/locator/chambers/d2b37880-32e6-11ea-9276-c372026a19b4|access-date=2021-01-08|website=gbaportal.org}}</ref> == Siyasa == Andy ya tsaya kan tikitin New Patriotic Party kuma ya lashe zaben 'yan majalisar dokoki na 2016 don wakiltar al'ummar mazabar Asante-Akim ta Arewa a majalisar dokoki ta bakwai na jamhuriya ta hudu ta Ghana. Daga nan ne shugaban kasa ya nada shi mataimakin ministan raya layin dogo, Nana Addo Dankwah Akuffu-Addo.<ref>{{Cite web|title=Six Deputy Minister nominees vetted as Minority boycotts Appointnments Committee|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/six-deputy-minister-nominees-vetted-as-minority-boycotts-appointnments-committee.html|access-date=2021-01-13|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> An sake zabe shi a babban zaben shekarar 2020 don wakiltar mazabarsa a majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta hudu ta Ghana. Ya samu kuri'u 25,009 da ke wakiltar kashi 63.91% na sahihin kuri'un da aka kada yayin da dan takarar majalisar dokokin kasa na NDC, Alhaji Adams Sulley Yussif ya samu kuri'u 14,123 wanda ke wakiltar kashi 36.1% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Asante Akim North Constituency|url=https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/asante_akim_north/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asante Akim North Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_north/|access-date=2022-02-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> === Kwamitoci === Andy memba ne na membobin Kwamitin Rike Ofisoshin Riba kuma memba ne na Kwamitin Harkokin Waje.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Andy Kirista ne.<ref>{{Cite web|title=Appiah-Kubi, Kwame Andy|url=https://ghanamps.com/mp/appiah-kubi-kwame-andy/|access-date=2022-02-05|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Rigima == A watan Satumba 2020, an tuhumi Andy da laifin cin zarafi bayan da aka zarge shi da ayyana kansa a matsayin zababben dan takarar majalisar dokokin NPP duk da hukuncin da kotu ta yanke. An yi zargin cewa ya yi wa motoci kirari tare da sanya allunan talla da cewa an zabe shi ne a jam’iyyar siyasa.<ref>{{Cite web|date=2020-09-28|title='I am not too well' - Asante-Akim North MP facing contempt charge tells court - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/i-am-not-too-well-asante-akim-north-mp-facing-contempt-charge-tells-court/|access-date=2022-02-05|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1957]] lposmo2k6x3r8knb2oeixhw6mjlm0hn User talk:Research Panda 3 34897 163824 2022-08-04T21:00:25Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Research Panda! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Research Panda|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) qdxx9tj1j3td08igg4wagd81lxxodjq User talk:NouranKhalil 3 34898 163825 2022-08-04T21:00:35Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, NouranKhalil! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/NouranKhalil|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) 5d82xb8zywqqtz74uz0meylx63mqytk User talk:Usman Muh'd Khalid 3 34899 163826 2022-08-04T21:00:45Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Usman Muh'd Khalid! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Usman Muh'd Khalid|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) 8w9ce0ovfe8kzku4zwjejryga7iscfa User talk:Swspiritchild 3 34900 163827 2022-08-04T21:00:55Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Swspiritchild! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Swspiritchild|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) 4imz9l72g10pdsvo6bpj2kv4cdi6mkg User talk:Martin.hanslian 3 34901 163828 2022-08-04T21:01:05Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Martin.hanslian! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Martin.hanslian|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) tr7sw4dij4xatnmtbjsw6ek3fz60p3n User talk:Stefangrotz 3 34902 163829 2022-08-04T21:01:15Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Stefangrotz! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Stefangrotz|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) d61sc3pmvu58kbu1du92piqe90gtai2 User talk:Jibrin Muhammad 3 34903 163830 2022-08-04T21:01:25Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Jibrin Muhammad! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Jibrin Muhammad|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) os8zf8aeanmv1kr7e8ykfvjsbitrf5h User talk:Karenelaks 3 34904 163831 2022-08-04T21:01:35Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Karenelaks! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Karenelaks|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 4 ga Augusta, 2022 (UTC) fdfo11jjoogximx4djremmudipb0hra Emmanuel Kwasi Bedzrah 0 34905 163840 2022-08-04T22:13:29Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1092918242|Emmanuel Kwasi Bedzrah]]" wikitext text/x-wiki '''Emmanuel Kwasi Bedzrah''' dan siyasan Ghana ne kuma dan majalisar wakilai ta bakwai a jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Ho West a yankin Volta akan tikitin National Democratic Congress.<ref name="BEDZRAH">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=128|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-11}}</ref><ref name="KWASI">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5392|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-04}}</ref><ref name="EMMANUEL">{{cite web|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=37|title=Member of Parliament Emmanuel Kwasi Bedzrah|publisher=Ghana Web|accessdate=4 February 2020}}</ref><ref name="E K BEDZRAH">{{cite web|url=https://ukgcc.com.gh/hon-emmanuel-kwasi-bedzrah/|title=HON. EMMANUEL KWASI BEDZRAH|publisher=UKGCC|accessdate=4 February 2020}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Bedzrah a ranar 28 ga Mayu 1967. Ya fito ne daga Tsitso-Awudome, wani gari a yankin Volta na Ghana. Ya sami takardar shaidar difloma a matsayin mai ba da izini na Chartered daga Cibiyar Nazarin Masana'antu ta Ghana. Sannan kuma ya samu Certificate I (CTC I) daga Takoradi Polytechnic da Digiri na farko a fannin Gudanarwa daga Jami’ar Ghana. Ya yi digiri na biyu a Cibiyar Gudanarwa da Gudanarwa ta Ghana (GIMPA).<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> == Aiki da siyasa == Kafin shiga harkokin siyasa, Bedzrah shi ne babban jami’in gudanarwa na hukumar ba da shawara kan sayayya da gudanar da ayyuka.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> An zabe shi ne don wakiltar mazabar Ho West a lokacin babban zaben Ghana na 2008. Ya kasance a majalisar tun ranar 7 ga watan Janairun 2009. A majalisar, ya yi aiki a kwamitoci daban-daban, wasu daga cikinsu sun hada da; Kwamitin Ayyuka da Gidaje, da Kwamitin Tsare-tsare na oda.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> A cikin 2021, Bedzrah tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Laadi Ayii Ayamba]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Bedzrah ya yi aure tare da yara huɗu. Ya bayyana a matsayin Kirista.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1967]] 5l8jrc0o1xi1jeh73u6zz6vllgw5sgt 163841 163840 2022-08-04T22:25:11Z DaSupremo 9834 Added infobox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694590}} '''Emmanuel Kwasi Bedzrah''' dan siyasan Ghana ne kuma dan majalisar wakilai ta bakwai a jamhuriya ta hudu ta Ghana mai wakiltar mazabar Ho West a yankin Volta akan tikitin National Democratic Congress.<ref name="BEDZRAH">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=128|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.parliament.gh|access-date=2019-03-11}}</ref><ref name="KWASI">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5392|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-04}}</ref><ref name="EMMANUEL">{{cite web|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=37|title=Member of Parliament Emmanuel Kwasi Bedzrah|publisher=Ghana Web|accessdate=4 February 2020}}</ref><ref name="E K BEDZRAH">{{cite web|url=https://ukgcc.com.gh/hon-emmanuel-kwasi-bedzrah/|title=HON. EMMANUEL KWASI BEDZRAH|publisher=UKGCC|accessdate=4 February 2020}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Bedzrah a ranar 28 ga Mayu 1967. Ya fito ne daga Tsitso-Awudome, wani gari a yankin Volta na Ghana. Ya sami takardar shaidar difloma a matsayin mai ba da izini na Chartered daga Cibiyar Nazarin Masana'antu ta Ghana. Sannan kuma ya samu Certificate I (CTC I) daga Takoradi Polytechnic da Digiri na farko a fannin Gudanarwa daga Jami’ar Ghana. Ya yi digiri na biyu a Cibiyar Gudanarwa da Gudanarwa ta Ghana (GIMPA).<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> == Aiki da siyasa == Kafin shiga harkokin siyasa, Bedzrah shi ne babban jami’in gudanarwa na hukumar ba da shawara kan sayayya da gudanar da ayyuka.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> An zabe shi ne don wakiltar mazabar Ho West a lokacin babban zaben Ghana na 2008. Ya kasance a majalisar tun ranar 7 ga watan Janairun 2009. A majalisar, ya yi aiki a kwamitoci daban-daban, wasu daga cikinsu sun hada da; Kwamitin Ayyuka da Gidaje, da Kwamitin Tsare-tsare na oda.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> A cikin 2021, Bedzrah tare da [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Abdul-Aziz Ayaba Musah]], [[Johnson Kwaku Adu]] da [[Laadi Ayii Ayamba]] an rantsar da su yayin babban zama na 2021 na Majalisar ECOWAS wanda ya faru a Freetown a Saliyo.<ref>{{Cite web|last=author|last2=ANAETO|first2=Fred|date=2021-03-29|title=1st Extraordinary Session 2021 of ECOWAS Parliament: Adoption of the Strategic Plan (2020-2024) as the first priority.|url=https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/|access-date=2022-02-04|website=ECOWAS Parliament Website|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Bedzrah ya yi aure tare da yara huɗu. Ya bayyana a matsayin Kirista.<ref name="BEDZRAH" /><ref name="KWASI" /><ref name="EMMANUEL" /><ref name="E K BEDZRAH" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1967]] ei7cbqurzcj56jspt81gicetinl89lk Richard Acheampong 0 34906 163846 2022-08-04T22:52:00Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1093081427|Richard Acheampong]]" wikitext text/x-wiki '''Richard Acheampong''' (an haife shi a watan Mayu 18, 1970) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu mai wakiltar Mazabar Bia ta Gabas a Yankin Yamma a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5541|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Acheampong a ranar 18 ga Mayu, 1970. Ya fito ne daga Adabokrom, wani gari a yankin yammacin Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5541|title=Ghana MPs - MP Details - Acheampong, Richard|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-06}}</ref> Ya shiga Kwalejin Gudanarwa na Jami'ar Kumasi a shekarar 2011 kuma ya sami digiri na farko a fannin aikin dan Adam. Har ila yau, ya halarci Kwalejin Jami'ar Mountcrest, Kanda-Accra a 2016 kuma ya sami digiri na farko a fannin shari'a. == Aiki == Acheampong ma'aikacin banki ne. Ya kuma yi aiki a matsayin mataimakin manaja a Nfana Rural Bank Sampa.<ref name=":0" /> == Siyasa == Acheampong memba ne na National Democratic Congress (NDC). A shekarar 2012, ya tsaya takarar neman kujerar Bia ta Gabas a kan tikitin majalisar NDC ta shida a jamhuriya ta hudu kuma ya yi nasara.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Acheampong Kirista ne (Majalisun Cocin Allah). Ya yi aure (tare da yara biyar). == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Acheampong, [[George Boakye (dan siyasa)|George Boakye]], [[Johnson Kwaku Adu]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Ya yi amfani da fasfo dinsa na diflomasiyya don samun takardar bizar hutu ga matarsa ​​don hutun makonni biyu, ya ci gaba da zama a Burtaniya sama da shekara guda.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 0vyb0ncod3tbplg44fq73r2g6uynfsm 163847 163846 2022-08-04T23:04:33Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61679882}} '''Richard Acheampong''' (an haife shi a watan Mayu 18, 1970) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriyyar Ghana ta huɗu mai wakiltar Mazabar Bia ta Gabas a Yankin Yamma a kan tikitin National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5541|title=Ghana MPs - List of MPs|website=www.ghanamps.com|access-date=2019-02-15}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Acheampong a ranar 18 ga Mayu, 1970. Ya fito ne daga Adabokrom, wani gari a yankin yammacin Ghana.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5541|title=Ghana MPs - MP Details - Acheampong, Richard|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-02-06}}</ref> Ya shiga Kwalejin Gudanarwa na Jami'ar Kumasi a shekarar 2011 kuma ya sami digiri na farko a fannin aikin dan Adam. Har ila yau, ya halarci Kwalejin Jami'ar Mountcrest, Kanda-Accra a 2016 kuma ya sami digiri na farko a fannin shari'a. == Aiki == Acheampong ma'aikacin banki ne. Ya kuma yi aiki a matsayin mataimakin manaja a Nfana Rural Bank Sampa.<ref name=":0" /> == Siyasa == Acheampong memba ne na National Democratic Congress (NDC). A shekarar 2012, ya tsaya takarar neman kujerar Bia ta Gabas a kan tikitin majalisar NDC ta shida a jamhuriya ta hudu kuma ya yi nasara.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Acheampong Kirista ne (Majalisun Cocin Allah). Ya yi aure (tare da yara biyar). == Rigima == A cikin watan Afrilun 2017, Hukumar Burtaniya a Ghana ta zargi Acheampong, [[George Boakye (dan siyasa)|George Boakye]], [[Johnson Kwaku Adu]], da [[Benhazin Joseph Dahah|Joseph Benhazin Dahah]] da taimakawa 'yan uwansu shiga Burtaniya ba bisa ka'ida ba ta hanyar amfani da fasfo din diflomasiyya. Ya yi amfani da fasfo dinsa na diflomasiyya don samun takardar bizar hutu ga matarsa ​​don hutun makonni biyu, ya ci gaba da zama a Burtaniya sama da shekara guda.<ref>{{Cite web|date=2017-04-28|title=U.K. Accuses 4 Ghanaian MPs of Visa Fraud|url=https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud|access-date=2022-02-04|website=Face2Face Africa|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-26|title=Four MPs barred from the UK for ‘visa fraud’|url=https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=Citi 97.3 FM - Relevant Radio. Always|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Boakye-Yiadom|first=Nana|last2=Searcey|first2=Dionne|date=2017-04-27|title=Britain Accuses Ghana Lawmakers of Visa Fraud|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html|access-date=2022-02-04|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|date=2017-04-27|title=4 MPs Busted For VIsa Fraud|url=https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/|access-date=2022-02-04|website=DailyGuide Network|language=en-US}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] rkiwtcl1r226fpkenvpx3inzzac1idv Mike Hammah 0 34907 163919 2022-08-05T08:46:46Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102348507|Mike Hammah]]" wikitext text/x-wiki '''Mike Allen Hammah''' (an haife shi 28 ga Agusta 1955) ɗan siyasa ne kuma tsohon Ministan ƙasa da albarkatun ƙasa na Ghana. Ya kasance Ministan Sufuri har zuwa ranar 4 ga Janairu, 2011, lokacin da aka tsige shi bayan sauya sheka da [[John Atta Mills|Shugaba Mills]] ya yi a majalisar ministocinsa.<ref name="2011 reshuffle">{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=200624|title=Cabinet reshuffle: Zita dropped, Betty for education|access-date=2011-02-08|date=2011-01-04|publisher=Ghana Home Page}}</ref> Ya kuma kasance dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Effutu dake yankin tsakiyar kasar Ghana.<ref>{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=371:minister-for-transport-&catid=81:ministers&Itemid=228|title=Hon. Mike Allen Hammah Minister for Transport|access-date=2010-06-13|publisher=Ghana government}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hammah a ranar 28 ga watan Agustan shekarar 1955.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammah, Mike Allen|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=152|access-date=2020-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506161128/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=152|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya fito ne daga garin Winneba da ke tsakiyar kasar Ghana.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammah, Mike Allen|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=152|access-date=2020-07-09|website=www.ghanamps.com}}</ref> Ya halarci Makarantar Fasaha ta Gana, Takoradi don karatunsa na yau da kullun da na gaba tsakanin 1969 zuwa 1976. Har ila yau, ya kammala karatunsa na jami’ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah inda ya sami digiri na farko a fannin fasahar gini a shekarar 1980.<ref name=":0" /> Ya ci gaba da karatunsa a matakin Post-Graduate a Central University College inda ya samu digirinsa na biyu a fannin kasuwanci kudi a shekarar 2008.<ref name="mobile.ghanaweb.com">{{Cite web|title=Mike Hammah, Minister for Lands and Natural Resources|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=1174|access-date=2020-07-09|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Hammah a sana’a shi ne mai tsare-tsare na ci gaba, mai tsara gine-gine, da kuma mai binciken adadi.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == Hammah memba na National Democratic Congress ne. Ya yi wa’adinsa na farko a majalisa tsakanin shekarar 1996 zuwa 2000 a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Effutu, sannan aka nada shi mataimakin ministan hanyoyi da sufuri a lokacin. Ya kuma taba zama memba na kwamitin majalisar dokoki kan gata. An sake zabe shi a ofis a shekara ta 2001 kuma ya zama Mataimakin babban memba- Kwamitin Hanyoyi da Sufuri da Kwamitin Rike ofishi na Riba. A watan Fabrairun 2009, John Atta Mills ya rantsar da shi a matsayin Ministan Sufuri. An nada shi a matsayin Ministan filaye da albarkatun kasa a wani sake-sake da Shugaba Mills ya yi a ranar 4 ga Janairu 2011.<ref name="mobile.ghanaweb.com" /> == Zabe == An fara zaben Hammah a matsayin dan majalisa a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress a lokacin babban zaben kasar Ghana na mazabar Efutu a yankin tsakiyar Ghana a shekarar 1996. Ya samu kuri'u 11,398 daga cikin sahihin kuri'un da aka kada wanda ke wakiltar kashi 42.80% a kan abokin hamayyarsa Joseph Nunoo-Mensah dan jam'iyyar NPP wanda ya samu kuri'u 9,144, Emma H.Tandoh dan jam'iyyar CPP ya samu kuri'u 0, Joseph Nunoo-Mensah dan CPP wanda ya samu kuri'u 0. zabe da Kingsley Arko-Sam dan IND wanda shi ma ya samu kuri'u 0.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 1996 Results - Effutu Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/73/index.php|access-date=2020-10-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya sake lashe zabe a shekarar 2000 da kuri'u 9,716 daga cikin 20,040 masu inganci da aka kada wanda ke wakiltar kashi 48.10 cikin 100 akan abokin hamayyarsa Oheneba A. Akyeampong dan jam'iyyar NPP da Frank Ebo Sam dan IND da Kingsley Arko Sam dan CPP da Ebenezer Newman-Acquah dan PNC. wanda ya samu kuri'u 9,470, kuri'u 399, kuri'u 275 da kuri'u 180 bi da bi.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Effutu Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/central/73/index.php|access-date=2020-10-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisa a majalisar dokoki ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana mai wakiltar mazabar Effutu bayan ya lashe zaben kasar Ghana a shekara ta 2008 bisa tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|title=Results Parliamentary Elections|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php|access-date=2020-07-09|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A wannan zaben an zabe shi ne bayan da ya samu kuri'u 15,297 daga cikin jimillar kuri'u 28,055 da aka kada daidai da kashi 54.5% na yawan kuri'u da aka kada.<ref name=":0" /><ref>{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich-Ebert-Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=79}}</ref> An zabe shi a kan Samuel Owusu-Agyei na New Patriotic Party da Henry Kweku Bortsie na Jam'iyyar Convention People's Party. Wadannan sun samu kashi 43.39% da 2.08% bi da bi cikin jimillar kuri'un da aka kada. == Rayuwa ta sirri == Hammah ya yi aure da yara uku.<ref name=":0" /> Shi Kirista ne (Masanin ilimin zamani).<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] jjf0uxseut356dh53qvovzeery9vgfx 163920 163919 2022-08-05T08:49:11Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q6847118}} '''Mike Allen Hammah''' (an haife shi 28 ga Agusta 1955) ɗan siyasa ne kuma tsohon Ministan ƙasa da albarkatun ƙasa na Ghana. Ya kasance Ministan Sufuri har zuwa ranar 4 ga Janairu, 2011, lokacin da aka tsige shi bayan sauya sheka da [[John Atta Mills|Shugaba Mills]] ya yi a majalisar ministocinsa.<ref name="2011 reshuffle">{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=200624|title=Cabinet reshuffle: Zita dropped, Betty for education|access-date=2011-02-08|date=2011-01-04|publisher=Ghana Home Page}}</ref> Ya kuma kasance dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Effutu dake yankin tsakiyar kasar Ghana.<ref>{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=371:minister-for-transport-&catid=81:ministers&Itemid=228|title=Hon. Mike Allen Hammah Minister for Transport|access-date=2010-06-13|publisher=Ghana government}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Hammah a ranar 28 ga watan Agustan shekarar 1955.<ref name=":0">{{Cite web|date=2016-05-06|title=Ghana MPs - MP Details - Hammah, Mike Allen|url=http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=152|access-date=2020-07-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506161128/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=152|archive-date=6 May 2016}}</ref> Ya fito ne daga garin Winneba da ke tsakiyar kasar Ghana.<ref>{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Hammah, Mike Allen|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=152|access-date=2020-07-09|website=www.ghanamps.com}}</ref> Ya halarci Makarantar Fasaha ta Gana, Takoradi don karatunsa na yau da kullun da na gaba tsakanin 1969 zuwa 1976. Har ila yau, ya kammala karatunsa na jami’ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah inda ya sami digiri na farko a fannin fasahar gini a shekarar 1980.<ref name=":0" /> Ya ci gaba da karatunsa a matakin Post-Graduate a Central University College inda ya samu digirinsa na biyu a fannin kasuwanci kudi a shekarar 2008.<ref name="mobile.ghanaweb.com">{{Cite web|title=Mike Hammah, Minister for Lands and Natural Resources|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=1174|access-date=2020-07-09|website=mobile.ghanaweb.com}}</ref> == Aiki == Hammah a sana’a shi ne mai tsare-tsare na ci gaba, mai tsara gine-gine, da kuma mai binciken adadi.<ref name=":0" /> == Aikin siyasa == Hammah memba na National Democratic Congress ne. Ya yi wa’adinsa na farko a majalisa tsakanin shekarar 1996 zuwa 2000 a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Effutu, sannan aka nada shi mataimakin ministan hanyoyi da sufuri a lokacin. Ya kuma taba zama memba na kwamitin majalisar dokoki kan gata. An sake zabe shi a ofis a shekara ta 2001 kuma ya zama Mataimakin babban memba- Kwamitin Hanyoyi da Sufuri da Kwamitin Rike ofishi na Riba. A watan Fabrairun 2009, John Atta Mills ya rantsar da shi a matsayin Ministan Sufuri. An nada shi a matsayin Ministan filaye da albarkatun kasa a wani sake-sake da Shugaba Mills ya yi a ranar 4 ga Janairu 2011.<ref name="mobile.ghanaweb.com" /> == Zabe == An fara zaben Hammah a matsayin dan majalisa a kan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress a lokacin babban zaben kasar Ghana na mazabar Efutu a yankin tsakiyar Ghana a shekarar 1996. Ya samu kuri'u 11,398 daga cikin sahihin kuri'un da aka kada wanda ke wakiltar kashi 42.80% a kan abokin hamayyarsa Joseph Nunoo-Mensah dan jam'iyyar NPP wanda ya samu kuri'u 9,144, Emma H.Tandoh dan jam'iyyar CPP ya samu kuri'u 0, Joseph Nunoo-Mensah dan CPP wanda ya samu kuri'u 0. zabe da Kingsley Arko-Sam dan IND wanda shi ma ya samu kuri'u 0.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 1996 Results - Effutu Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/73/index.php|access-date=2020-10-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya sake lashe zabe a shekarar 2000 da kuri'u 9,716 daga cikin 20,040 masu inganci da aka kada wanda ke wakiltar kashi 48.10 cikin 100 akan abokin hamayyarsa Oheneba A. Akyeampong dan jam'iyyar NPP da Frank Ebo Sam dan IND da Kingsley Arko Sam dan CPP da Ebenezer Newman-Acquah dan PNC. wanda ya samu kuri'u 9,470, kuri'u 399, kuri'u 275 da kuri'u 180 bi da bi.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Effutu Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/central/73/index.php|access-date=2020-10-05|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> An zabe shi a matsayin dan majalisa a majalisar dokoki ta 5 a jamhuriya ta 4 ta Ghana mai wakiltar mazabar Effutu bayan ya lashe zaben kasar Ghana a shekara ta 2008 bisa tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|title=Results Parliamentary Elections|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php|access-date=2020-07-09|website=www.ghanaweb.com}}</ref> A wannan zaben an zabe shi ne bayan da ya samu kuri'u 15,297 daga cikin jimillar kuri'u 28,055 da aka kada daidai da kashi 54.5% na yawan kuri'u da aka kada.<ref name=":0" /><ref>{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf|title=Ghana Elections 2008|publisher=Friedrich-Ebert-Stiftung|year=2010|location=Ghana|pages=79}}</ref> An zabe shi a kan Samuel Owusu-Agyei na New Patriotic Party da Henry Kweku Bortsie na Jam'iyyar Convention People's Party. Wadannan sun samu kashi 43.39% da 2.08% bi da bi cikin jimillar kuri'un da aka kada. == Rayuwa ta sirri == Hammah ya yi aure da yara uku.<ref name=":0" /> Shi Kirista ne (Masanin ilimin zamani).<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] j32jorllzni7mrngye54rdyn3wzso8o Kwaku Asante-Boateng 0 34908 163921 2022-08-05T08:58:26Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1098564631|Kwaku Asante-Boateng]]" wikitext text/x-wiki '''Kwaku Asante-Boateng''' (an haife shi 27 Afrilu 1961) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriya ta huɗu ta Ghana kuma majalissar ta 8 ta Jamhuriya ta huɗu, mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Kudu a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=44|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-30}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Asante-Boateng a ranar 27 ga Afrilu 1961 a Bompata, Asante Akim na Ghana.<ref name=":0" /> Asante-Boateng ta samu digirin farko na Kimiyya a fannin tattalin arzikin kasa a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah. Ya kuma sami takardar shedar aiki da tsare-tsare da gudanarwa a GIMPA. Ya yi karatun MBA a University of Ghana, Legon. Ya zama lauya a makarantar koyon shari'a ta Ghana. Ya sami takardar shaidar difloma a fannin binciken lasisi a cibiyar binciken Ghana.<ref name=":0" /> == Aiki == Asante-Boateng lauya ne kuma Shugaba na Property Solution Models da Real Concepts R. Limited duka a Accra. Ya kasance mataimakin mai kima a sashin kimar ƙasa daga 1989 zuwa 1991. Ya zama jami'in EST ga mataimakin manajan kamfanin Inshora na kasar Ghana daga 1991 zuwa 2000. Ya kasance manajan ayyuka da gidaje a Unilever Ghana Limited daga 2000 zuwa 2004. Ya zama babban jami'in gudanarwa na wani kamfani mai zaman kansa a shekarar 2004.<ref>{{Cite web|title=Boateng, Asante Kwaku|url=https://ghanamps.com/mp/boateng-asante-kwaku/|access-date=2022-02-16|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Rayuwar siyasa == Asante-Boateng ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. An zabe shi ya shiga kwamitin ayyuka da gidaje a matsayin mataimakin shugaba kuma ya shiga kwamitin dokoki na reshen.<ref name=":0" /> Shi memba na jam’iyyar NPP ne kuma dan majalisa mai wakiltar mazabar Asante Akim ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=I’m Not Behind Eric Amofa’s MP Bid! Lawyer Asante-Boateng Denies Allegations Of Vote Splitting|url=https://www.modernghana.com/news/1009572/im-not-behind-eric-amofas-mp-bid-lawyer-asante.html|access-date=2022-02-16|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri'u 33,223 wanda ya zama kashi 60.6% na yawan kuri'un da aka kada yayin da dan takarar majalisar NDC ya samu kuri'u 21,639 wanda ya samu kashi 39.4% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asante Akim South Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_south/|access-date=2022-02-16|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> A halin yanzu, shi ne mataimakin ministan raya layin dogo.<ref>{{Cite web|last=Editor 1|date=2021-08-27|title=[Video] It costs Ghana $5m to construct 1km of railway - Dep Minister|url=https://3news.com/video-it-costs-ghana-5m-to-construct-1km-of-railway-dep-minister/|access-date=2022-02-16|website=3NEWS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ministry of Railways Development - Ghana - about ministry of railways development|url=http://www.mrd.gov.gh/2/about-ministry-of-railways-development|access-date=2022-02-16|website=www.mrd.gov.gh}}</ref> === Kwamitoci === Asante-Boateng memba ne na Kwamitin Dokoki na Raba, memba na Kwamitin Tabbatar da Gwamnati, kuma memba na Kwamitin Aiki, Jin Dadin Jama'a da Kasuwancin Jiha.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Kwaku Asante-Boateng Kirista ne kuma yana halartar taron Allah.<ref name=":0" /> Yana da aure da ‘ya’ya hudu.<ref name="mps">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Asante-Boateng, Kwaku|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5299|access-date=2020-01-30|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] b6v6pfvsvvgmo49xw3q5tseiaod1v67 163922 163921 2022-08-05T09:02:27Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q61694742}} '''Kwaku Asante-Boateng''' (an haife shi 27 Afrilu 1961) ɗan siyasan Ghana ne kuma memba na Majalisar Bakwai na Jamhuriya ta huɗu ta Ghana kuma majalissar ta 8 ta Jamhuriya ta huɗu, mai wakiltar mazabar Asante-Akim ta Kudu a yankin Ashanti akan tikitin New Patriotic Party.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=44|title=Parliament of Ghana|website=www.parliament.gh|access-date=2020-01-30}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Asante-Boateng a ranar 27 ga Afrilu 1961 a Bompata, Asante Akim na Ghana.<ref name=":0" /> Asante-Boateng ta samu digirin farko na Kimiyya a fannin tattalin arzikin kasa a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah. Ya kuma sami takardar shedar aiki da tsare-tsare da gudanarwa a GIMPA. Ya yi karatun MBA a University of Ghana, Legon. Ya zama lauya a makarantar koyon shari'a ta Ghana. Ya sami takardar shaidar difloma a fannin binciken lasisi a cibiyar binciken Ghana.<ref name=":0" /> == Aiki == Asante-Boateng lauya ne kuma Shugaba na Property Solution Models da Real Concepts R. Limited duka a Accra. Ya kasance mataimakin mai kima a sashin kimar ƙasa daga 1989 zuwa 1991. Ya zama jami'in EST ga mataimakin manajan kamfanin Inshora na kasar Ghana daga 1991 zuwa 2000. Ya kasance manajan ayyuka da gidaje a Unilever Ghana Limited daga 2000 zuwa 2004. Ya zama babban jami'in gudanarwa na wani kamfani mai zaman kansa a shekarar 2004.<ref>{{Cite web|title=Boateng, Asante Kwaku|url=https://ghanamps.com/mp/boateng-asante-kwaku/|access-date=2022-02-16|website=Ghana MPS|language=en-US}}</ref> == Rayuwar siyasa == Asante-Boateng ya kasance dan majalisa mai rinjaye a majalisar dokoki ta 6 a jamhuriya ta 4 ta Ghana. An zabe shi ya shiga kwamitin ayyuka da gidaje a matsayin mataimakin shugaba kuma ya shiga kwamitin dokoki na reshen.<ref name=":0" /> Shi memba na jam’iyyar NPP ne kuma dan majalisa mai wakiltar mazabar Asante Akim ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=I’m Not Behind Eric Amofa’s MP Bid! Lawyer Asante-Boateng Denies Allegations Of Vote Splitting|url=https://www.modernghana.com/news/1009572/im-not-behind-eric-amofas-mp-bid-lawyer-asante.html|access-date=2022-02-16|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ya lashe kujerar majalisar ne da kuri'u 33,223 wanda ya zama kashi 60.6% na yawan kuri'un da aka kada yayin da dan takarar majalisar NDC ya samu kuri'u 21,639 wanda ya samu kashi 39.4% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Asante Akim South Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_south/|access-date=2022-02-16|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> A halin yanzu, shi ne mataimakin ministan raya layin dogo.<ref>{{Cite web|last=Editor 1|date=2021-08-27|title=[Video] It costs Ghana $5m to construct 1km of railway - Dep Minister|url=https://3news.com/video-it-costs-ghana-5m-to-construct-1km-of-railway-dep-minister/|access-date=2022-02-16|website=3NEWS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ministry of Railways Development - Ghana - about ministry of railways development|url=http://www.mrd.gov.gh/2/about-ministry-of-railways-development|access-date=2022-02-16|website=www.mrd.gov.gh}}</ref> === Kwamitoci === Asante-Boateng memba ne na Kwamitin Dokoki na Raba, memba na Kwamitin Tabbatar da Gwamnati, kuma memba na Kwamitin Aiki, Jin Dadin Jama'a da Kasuwancin Jiha.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Kwaku Asante-Boateng Kirista ne kuma yana halartar taron Allah.<ref name=":0" /> Yana da aure da ‘ya’ya hudu.<ref name="mps">{{Cite web|title=Ghana MPs - MP Details - Asante-Boateng, Kwaku|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5299|access-date=2020-01-30|website=www.ghanamps.com}}</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 1to6ldcnt0pjjfjmoauw949beliccfk Frida Kahlo 0 34909 163925 2022-08-05T09:35:17Z Exilexi 6458 Sabon shafi: {{Databox}} '''Frida Kahlo''' (Magdalena Frida Carmen Kahlo Calderón) mata fenti ne. Kahlo an haife shi a [[Coyoacán]] (yanzu [[Mexico (ƙasa)|Mexico]]) a shekara ta 1907, ya mutu a Coyoacán a shekara ta 1954. {{stub}} wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Frida Kahlo''' (Magdalena Frida Carmen Kahlo Calderón) mata fenti ne. Kahlo an haife shi a [[Coyoacán]] (yanzu [[Mexico (ƙasa)|Mexico]]) a shekara ta 1907, ya mutu a Coyoacán a shekara ta 1954. {{stub}} ctehh455hwg3qqd8txlam26kaqj6vyb Kofi Amankwa-Manu 0 34910 163930 2022-08-05T09:59:04Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082842510|Kofi Amankwa-Manu]]" wikitext text/x-wiki '''Kofi Amankwa-Manu''' ɗan siyasan Ghana ne wanda mamba ne a jam'iyyar New Patriotic Party (NPP).<ref name=":0">{{Cite web|date=2020-02-29|title='I'll provide meaningful devt if...'|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/ill-provide-meaningful-devt-if/|access-date=2021-01-06|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2020-09-11|title=Adopt modern agric practices – NPP PC|url=https://3news.com/adopt-modern-agric-practices-npp-pc/|access-date=2021-01-06|website=3NEWS|language=en-US}}</ref> Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Kwanwoma a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Atwima Kwanwoma Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Amankwa-Manu a ranar 11 ga Afrilu 1969 kuma ya fito ne daga Atwima Foase a yankin Ashanti na Ghana. Ya samu matakinsa na yau da kullun a shekarar 1989 sannan ya sami babban matsayi a shekarar 1991. Ya kuma yi BSci a fannin banki da hada-hadar kudi a 2012 da LLB a shekarar 2015.<ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=141|access-date=2022-04-15|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Amankwa-Manu ya yi aiki a ofishin shugaban kasa a matsayin shugaban sashen tantance tasiri a wa'adin farko na shugaba [[Nana Akufo-Addo]] a matsayin shugaban kasar Ghana.<ref name=":0" /> Shi ne mataimakiyar bincike Fonaa Institute. Ya kuma kasance Shugaba na Waltons Limited. == Siyasa == Gabanin zaben 2020, Amankwa-Manu ya shiga takarar dan takarar majalisar dokoki a zaben fidda gwani na jam’iyyar NPP a mazabar Atwima-Kwanwoma.<ref name="thechronicle.com.gh">{{Cite web|date=2020-12-03|title=Parliamentary Aspirants Pledge Peace In Polls|url=https://thechronicle.com.gh/parliamentary-aspirants-pledge-peace-in-polls/|access-date=2021-01-06|website=The Chronicle Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=NPP must rally grassroots support for victory in 2020 - Aspirant|url=https://www.gna.org.gh/1.17012844|access-date=2021-01-06|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP primaries: Deputy Speaker, Majority Leader, 12 others go unopposed|url=https://www.myjoyonline.com/npp-primaries-deputy-speaker-majority-leader-12-others-go-unopposed/|access-date=2021-01-06|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP Primaries; Atwima Kwanwoma Is A Constituency To Watch|url=https://www.modernghana.com/news/985110/npp-primaries-atwima-kwanwoma-is-a-constituency.html|access-date=2021-01-06|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> A watan Yunin 2020 ya lashe zaben fitar da gwani na mazabar Atwima-Kwanwoma bayan ya doke dan majalisa mai ci [[Kojo Appiah-Kubi|Kojo Appiah Kubi]] wanda ya taba zama dan majalisa na wa'adi uku kuma yana majalisar tun watan Janairun 2009.<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=List of 'fallen' MPs after NPP parliamentary primaries|url=https://citinewsroom.com/2020/06/list-of-fallen-mps-after-npp-parliamentary-primaries/|access-date=2021-01-06|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Atwima Kwanwoma Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya samu kuri'u 415 yayin da mai ci ya samu kuri'u 69.<ref>{{Cite web|date=2020-06-21|title=#NPPDecides: 10 incumbent MPs in Ashanti Region lose primaries|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-10-incumbent-mps-in-ashanti-region-lose-primaries/|access-date=2021-01-06|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> An zabi Amankwa-Manu a majalisar dokoki ta Atwima-Kwanwoma a zaben majalisar dokoki na 2020 ga Disamba. An ayyana shi a matsayin wanda ya lashe zaben ‘yan majalisar dokokin kasar bayan ya samu kuri’u 78,209 da ke wakiltar kashi 83.78 cikin 100, yayin da abokin takararsa na jam’iyyar National Democratic Congress Grace Agyemang Asamoah<ref name="thechronicle.com.gh" /> ta samu kuri’u 14,730 da ke wakiltar 15.78%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Atwima Kwanwoma Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> === Kwamitoci === Amankwa-Manu mamba ne a kwamitin jinsi da yara da kuma kwamitin kula da abinci, noma da koko.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Amankwa-Manu Kirista ne.<ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 3e5jzqcf4zvz20gh3hcdphnf5v5oul5 163932 163930 2022-08-05T10:08:47Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q104696363}} '''Kofi Amankwa-Manu''' ɗan siyasan Ghana ne wanda mamba ne a jam'iyyar New Patriotic Party (NPP).<ref name=":0">{{Cite web|date=2020-02-29|title='I'll provide meaningful devt if...'|url=https://www.ghanaiantimes.com.gh/ill-provide-meaningful-devt-if/|access-date=2021-01-06|website=Ghanaian Times|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Nartey|first=Laud|date=2020-09-11|title=Adopt modern agric practices – NPP PC|url=https://3news.com/adopt-modern-agric-practices-npp-pc/|access-date=2021-01-06|website=3NEWS|language=en-US}}</ref> Shi ne dan majalisa mai wakiltar mazabar Atwima-Kwanwoma a yankin Ashanti na Ghana.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Atwima Kwanwoma Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Amankwa-Manu a ranar 11 ga Afrilu 1969 kuma ya fito ne daga Atwima Foase a yankin Ashanti na Ghana. Ya samu matakinsa na yau da kullun a shekarar 1989 sannan ya sami babban matsayi a shekarar 1991. Ya kuma yi BSci a fannin banki da hada-hadar kudi a 2012 da LLB a shekarar 2015.<ref name=":1">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=141|access-date=2022-04-15|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Amankwa-Manu ya yi aiki a ofishin shugaban kasa a matsayin shugaban sashen tantance tasiri a wa'adin farko na shugaba [[Nana Akufo-Addo]] a matsayin shugaban kasar Ghana.<ref name=":0" /> Shi ne mataimakiyar bincike Fonaa Institute. Ya kuma kasance Shugaba na Waltons Limited. == Siyasa == Gabanin zaben 2020, Amankwa-Manu ya shiga takarar dan takarar majalisar dokoki a zaben fidda gwani na jam’iyyar NPP a mazabar Atwima-Kwanwoma.<ref name="thechronicle.com.gh">{{Cite web|date=2020-12-03|title=Parliamentary Aspirants Pledge Peace In Polls|url=https://thechronicle.com.gh/parliamentary-aspirants-pledge-peace-in-polls/|access-date=2021-01-06|website=The Chronicle Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Quaye|first=Samuel|title=NPP must rally grassroots support for victory in 2020 - Aspirant|url=https://www.gna.org.gh/1.17012844|access-date=2021-01-06|website=www.gna.org.gh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP primaries: Deputy Speaker, Majority Leader, 12 others go unopposed|url=https://www.myjoyonline.com/npp-primaries-deputy-speaker-majority-leader-12-others-go-unopposed/|access-date=2021-01-06|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=NPP Primaries; Atwima Kwanwoma Is A Constituency To Watch|url=https://www.modernghana.com/news/985110/npp-primaries-atwima-kwanwoma-is-a-constituency.html|access-date=2021-01-06|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> A watan Yunin 2020 ya lashe zaben fitar da gwani na mazabar Atwima-Kwanwoma bayan ya doke dan majalisa mai ci [[Kojo Appiah-Kubi|Kojo Appiah Kubi]] wanda ya taba zama dan majalisa na wa'adi uku kuma yana majalisar tun watan Janairun 2009.<ref>{{Cite web|date=2020-06-20|title=List of 'fallen' MPs after NPP parliamentary primaries|url=https://citinewsroom.com/2020/06/list-of-fallen-mps-after-npp-parliamentary-primaries/|access-date=2021-01-06|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=2020 Election - Atwima Kwanwoma Constituency Results|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya samu kuri'u 415 yayin da mai ci ya samu kuri'u 69.<ref>{{Cite web|date=2020-06-21|title=#NPPDecides: 10 incumbent MPs in Ashanti Region lose primaries|url=https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-10-incumbent-mps-in-ashanti-region-lose-primaries/|access-date=2021-01-06|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> An zabi Amankwa-Manu a majalisar dokoki ta Atwima-Kwanwoma a zaben majalisar dokoki na 2020 ga Disamba. An ayyana shi a matsayin wanda ya lashe zaben ‘yan majalisar dokokin kasar bayan ya samu kuri’u 78,209 da ke wakiltar kashi 83.78 cikin 100, yayin da abokin takararsa na jam’iyyar National Democratic Congress Grace Agyemang Asamoah<ref name="thechronicle.com.gh" /> ta samu kuri’u 14,730 da ke wakiltar 15.78%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Atwima Kwanwoma Constituency Results - Election 2020|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/atwima_kwanwoma/|access-date=2021-01-06|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> === Kwamitoci === Amankwa-Manu mamba ne a kwamitin jinsi da yara da kuma kwamitin kula da abinci, noma da koko.<ref name=":1" /> == Rayuwa ta sirri == Amankwa-Manu Kirista ne.<ref name=":1" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] azjhsjr8o0qu45uw2np67u0wcfwkgky Shea Butter 0 34911 163931 2022-08-05T10:03:13Z 93.15.44.78 I added a presentation of natural shea butter in Hausa for people in my community who do not speak English wikitext text/x-wiki Shea man man kayan lambu ne da ake hakowa daga 'ya'yan itacen shea, bishiyar da ke girma musamman a cikin gandun daji na yamma da tsakiyar Afirka. Sunan ghariti yana nufin "bishiyar man shanu" a Wolof daga Senegal kuma shine asalin sunan Faransanci "shea". Man shanu na dabi'a ([https://lileokarite.com/ beurre de karité naturel]) ana amfani da shi ne a dafa abinci a Afirka da kuma a cikin masana'antar cakulan a Turai (a madadin man shanu na koko). Haka kuma an santa a Afirka, Turai da Amurka don tausasawa da kayan kwalliyar fata, wanda ke sanya ta cikin abubuwan da ke tattare da kayan kwalliya da yawa da kuma magunguna. Shea man man kayan lambu ne da ake hakowa daga 'ya'yan itacen shea, bishiyar da ke girma musamman a cikin gandun daji na yamma da tsakiyar Afirka. Sunan ghariti yana nufin "bishiyar man shanu" a Wolof daga Senegal kuma shine asalin sunan Faransanci "shea". 'Ya'yan itacen, wanda kuma ake kira shea, suna zuwa a cikin nau'i mai duhu kore zuwa launin ruwan kasa gungun 'ya'yan itacen ovoid masu auna tsakanin santimita hudu zuwa takwas kuma suna auna tsakanin 10 zuwa 57 g. Berry ne mai nama da kuma ci mai ɗauke da almonds mai wuya ɗaya ko ma biyu (mai kwatankwacin nau'in avocado watau kwaya), na farar fata, kewaye da harsashi na bakin ciki da ɓangaren litattafan almara. Ana tattara 'ya'yan itacen Shea tsakanin Mayu-Yuni da tsakiyar Satumba ta hanyar mata ne1k79730jeqsfmd973gj6g5bue34bp Cabri, Saskatchewan 0 34912 163948 2022-08-05T11:43:26Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1101224385|Cabri, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Cabri|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[Town]]|motto=|image_skyline=File:Cabri, Saskatchewan 2011.jpg|imagesize=|image_caption=[[Grain elevators]] along Railway Avenue, Cabri.|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_map_caption=Location of Cabri in [[Saskatchewan]]|coordinates={{coord|50.62|-108.46|region:CA-SK|display=inline,title}}|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|mapsize=|map_caption=Location of Cabri, Saskatchewan|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|subdivision_type=Country|subdivision_name=Canada|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 8, Saskatchewan|No. 8]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Riverside No. 168, Saskatchewan|No. 168]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Mayor|leader_name=David Gossard|leader_title1=Town Administrator|leader_name1=Dianne Hahn|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=Post office established|established_date=1912|established_title2=Incorporated (village)|established_date2=May 13, 1912|established_title3=Incorporated (town)|established_date3=April 16, 1917|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=1.33|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2011|population_footnotes=|population_note=|population_total=399|population_density_km2=298.9|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=CST|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0N 0J0|area_code=306|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website={{URL|http://www.cabri.ca/}}|footnotes=<ref>{{Cite web |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |access-date=2014-03-17 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref><ref>{{Cite web |last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |access-date=2014-03-17 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160115125115/http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/welcome.aspx |archive-date=2016-01-15 }}</ref>}} Garin '''Cabri''' yana kudu maso yammacin Saskatchewan, kai tsaye arewa da tafkin Gull, arewa maso yamma na Swift Current da gabas da Babban Sand Hills. An haɗa shi azaman ƙauye a cikin 1912 kuma a matsayin birni a cikin 1917. Jirgin ruwan Cabri ya fara aiki a shekara ta 1912, inda ya ketare kogin Saskatchewan ta Kudu tsakanin ƙauyen Cabri da kuma garin da yanzu ake kira Kyle .{{Ana bukatan hujja|date=October 2012}} == Suna == Akwai fassarori da dama da ke kewaye da asalin sunan garin, waɗanda duk sun ta'allaka ne a kan kutuwar 'yan asalin ƙasar. Tatsuniyoyi na cikin gida sun nuna cewa fursunoni na farko ne na kalmar Al'ummai ta Farko na "antelope". Wata yuwuwar ita ce an samo shi daga kalmar Latin ''Antilocapridae'', jinsin da pronghorn ya kasance. Wata shawara ita ce, masu tafiya tafiya da Metis sun yi tunanin cewa pronghorns suna kama da awaki, kuma suna kiran su "cabri", kalmar Faransanci daidai da akuya. == Alkaluma == In the [[2021 Canadian census|2021 Census of Population]] conducted by [[Statistics Canada]], Cabri had a population of {{val|413|fmt=commas}} living in {{val|203|fmt=commas}} of its {{val|246|fmt=commas}} total private dwellings, a change of {{percentage|{{#expr:413-390}}|390|1}} from its 2016 population of {{val|390|fmt=commas}}. With a land area of {{Convert|1.36|km2|sqmi}}, it had a population density of {{Pop density|413|1.36|km2|sqmi|prec=1}} in 2021.<ref name=2021census>{{cite web | url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810000203&geocode=A000247 | title=Population and dwelling counts: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions (municipalities), Saskatchewan | publisher=[[Statistics Canada]] | date=February 9, 2022 | accessdate=April 1, 2022}}</ref> {{canada_census|2021_population=413|2021_pop_delta=+5.9|2021_land_area=1.36|2021_pop_density=303.7|2021_median_age=52|2021_median_age_m=51.2|2021_median_age_f=52|2021_total_pvt_dwell=205|2021_mean_hh_income=|2021_access_date=2022-04-27|2011_population=399|2011_pop_delta=-9.1|2011_land_area=1.33|2011_pop_density=298.9|2011_pop_rank=|2011_median_age=53.5|2011_median_age_m=51.9|2011_median_age_f=55.7|2011_total_pvt_dwell=235|2011_mean_hh_income=|2011_access_date=2012-08-04|2006_population=439|2006_pop_delta=-9.1|2006_land_area=1.33|2006_pop_density=328.9|2006_pop_rank=|2006_median_age=51.4|2006_median_age_m=50.1|2006_median_age_f=55.0|2006_total_pvt_dwell=252|2006_mean_hh_income=63,015|2006_access_date=2007-03-13}} <div aria-describedby="canada-census-footnotes" aria-labelledby="canada-census-caption" class="canada-census toccolours mw-collapsible" role="figure"> <div class="canada-census-caption">Canada census – Cabri, Saskatchewan community profile</div> {| class="mw-collapsible-content" | ! scope="col" |[[2021 Canadian census|2021]] ! scope="col" |[[2011 Canadian census|2011]] |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Population |413 (+5.9% from 2016) |399 (-9.1% from 2006) |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Land area |1.36&nbsp;km<sup>2</sup> (0.53&nbsp;sq&nbsp;mi) |1.33&nbsp;km<sup>2</sup> (0.51&nbsp;sq&nbsp;mi) |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Population density |303.7/km<sup>2</sup> (787/sq&nbsp;mi) |298.9/km<sup>2</sup> (774/sq&nbsp;mi) |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Median age |52 (M: 51.2, F: 52) |53.5 (M: 51.9, F: 55.7) |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Total private dwellings |205 |235 |- class="canada-census-data-row" ! scope="row" |Median household income | | |} <div class="canada-census-footnotes mw-collapsible-content"> References: 2021<ref name="cp2021"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2021/dp-pd/prof/index.cfm?Lang=E "2021 Community Profiles"]. ''[[2021 Canadian Census]]''. </cite></ref> 2011<ref name="cp2011"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2011/dp-pd/prof/index.cfm?Lang=E "2011 Community Profiles"]. ''[[2011 Canadian Census]]''. </cite></ref> earlier<ref name="cp2006"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2006/dp-pd/prof/92-591/index.cfm?Lang=E "2006 Community Profiles"]. ''[[2006 Canadian Census]]''. </cite></ref><ref name="cp2001"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[https://www12.statcan.gc.ca/english/profil01/CP01/Index.cfm?Lang=E "2001 Community Profiles"]. ''[[2001 Canadian Census]]''. </cite></ref></div> </div> == Ilimi == * Makarantar Cabri, wani yanki na Makarantar Makarantar Chinook, karamar makaranta ce da ke da ɗalibai kusan 100 == Sufuri == Cabri yana kan babbar hanyar Saskatchewan 32, wacce ta taso daga birnin Swift na yanzu zuwa garin Jagora . Hakanan yana tare da Babban layin dogo na Sandhill daga Swift Current zuwa Burstall . Akwai ƙaramin filin jirgin sama na gida, Filin jirgin saman Cabri . == Sanannen mazauna == * Bobby Gimby - jagoran ƙungiyar makaɗa, mai ƙaho, kuma mawaƙa/marubuci == Duba kuma == * Cabri Regional Park * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Jerin garuruwa a cikin Saskatchewan == Nassoshi == I {{Reflist}} == Kara karantawa == * Kwamitin Littafin Tarihin Cabri, ''Ta hanyar Shekaru: Tarihin Cabri da Gundumar'', 1984 * Glenn Sawyer, ''Ketare Ferry na Cabri da Fuskokinsa masu Canje-canje'', 2008 == Hanyoyin haɗi na waje == {{Commonscat}} * {{Official website|http://www.cabri.ca/}} {{Geographic location|Centre=Cabri|North=[[South Saskatchewan River]]|Northeast=[[Kyle, Saskatchewan|Kyle]]|East=Saskatchewan Landing Provincial Park|Southeast=[[Swift Current]]|South=[[Gull Lake, Saskatchewan|Gull Lake]]|Southwest=Great Sand Hills|West=Great Sand Hills|Northwest=[[Abbey, Saskatchewan|Abbey]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|towns=yes}}{{SKDivision8}} 9t3de71t7x0r5xnjhyw07gxw8w8c1ii Abdul-Rashid Pelpuo 0 34913 163949 2022-08-05T11:46:08Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1087101589|Abdul-Rashid Pelpuo]]" wikitext text/x-wiki '''Abdul-Rashid Hassan Pelpuo''' ɗan siyasan Ghana ne. Shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Wa ta tsakiya a yankin Upper West na Ghana a halin yanzu.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-07-09|title=‘Demoting reckless Wa soldiers commendable, but not punitive enough’ – Rashid Pelpuo|url=https://citinewsroom.com/2021/07/demoting-reckless-wa-soldiers-commendable-but-not-punitive-enough-rashid-pelpuo/|access-date=2022-01-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Take up bills, compensate and render apology to victims – Wa Central MP to military - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/take-up-bills-compensate-and-render-apology-to-victims-wa-central-mp-to-military/|access-date=2022-01-16|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 5 ga Mayu 1964 kuma ya fito daga Wa a yankin Upper West na Ghana. Ya samu shaidar kammala karatunsa na Sakandare a shekarar 1976. Ya kuma yi karatunsa na matakin O a shekarar 1983 da kuma matakin A a shekarar 1986. Ya kuma yi Diploma a fannin tattalin arziki a shekarar 1994 sannan ya kara samun digiri a fannin ilimin halayyar dan adam a shekarar 1994. Ya kuma yi digiri na biyu a fannin harkokin kasa da kasa a shekarar 1998. Ya yi digirin digirgir a fannin ci gaban manufofin ci gaba a Jami’ar Ghana, Nazarin Afirka a 2013.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=244|access-date=2022-01-16|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Ya kasance mai ba da shawara ga Cibiyar Madadin Siyasa. Ya kuma kasance mataimakin kodinetan kudi na majalisar matasa ta kasa sannan kuma ya zama darakta na wannan cibiyar sannan ya kara zama Ag. Yanki na wannan ma'aikata.<ref name=":3" /> == Rayuwar siyasa == Ya shiga majalisar dokokin Ghana ne a shekara ta 2005 bayan ya lashe tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress a zaben 'yan majalisar dokokin Ghana a watan Disambar 2004. Pelpuo ya kasance karamin minista a ofishin shugaban kasa lokacin da [[John Atta Mills|shugaba John Atta Mill]]<nowiki/>s ya nada shi ministan matasa da wasanni a watan Satumban 2009 bayan murabus din [[Mubarak Mohammed Muntaka|Muntaka Mohammed Mubarak]] wanda shi ma dan majalisar wakilai ne na Asawase.<ref>{{cite web|title=Embattled Sports Minister Muntaka resigns|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=26 June 2009}}</ref><ref>{{cite web|last=Darko|first=Stephen|title=Rashid Pelpuo confirmed as Sports Minister|url=http://todaygh.com/2009/09/10/rashid-pelpuo-confirmed-as-sports-minister/|work=Local Sports News|publisher=Today Newspaper|access-date=18 April 2012|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130126054712/http://www.todaygh.com/2009/09/10/rashid-pelpuo-confirmed-as-sports-minister/|archive-date=26 January 2013}}</ref> Ya yi aiki a wannan mukamin har zuwa lokacin da aka yi wa majalisar ministoci garambawul a watan Janairun 2010.<ref>{{cite web|title=President Mills reshuffles Ministers|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=25 January 2010}}</ref> An maye gurbinsa da ministar wasanni mata ta farko a Ghana, [[Akua Sena Dansua|Akua Dansua]] sannan aka nada shi mataimakin shugaban masu rinjaye a majalisar. An kuma zabe shi daya daga cikin 'yan majalisar dokokin Afirka biyar na Ghana a Afirka ta Kudu inda ya yi wa'adi har zuwa shekara ta 2013.<ref>{{cite web|title=Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry.|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=26 January 2010}}</ref> A gwamnatin John Mahama (2012 - 2016) an nada shi karamin minista a ofishin shugaban kasa mai kula da ci gaban kamfanoni masu zaman kansu da hadin gwiwar kamfanoni masu zaman kansu (PPP). Ya kuma kasance memba na Kungiyar Gudanar da Tattalin Arziki (EMT). A shekarar 2016 ya sake lashe kujerarsa a karo na hudu na tsawon shekaru hudu a matsayin dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Wa ta tsakiya. An zabe shi shugaban kwamitin mafi girma a majalisar dokokin Ghana, kungiyar jama'a da ci gaban jama'a da kuma jagoran 'yan majalisar dokokin duniya, reshen Ghana. Ya kuma rike mukamin mamba na kwamitin tabbatar da gwamnati, muhimmin kwamitin da ke sa ido da kuma rike Ministocin gwamnati kan ayyukan da suka yi wa al’umma da kuma rashin bin wadannan alkawurran. Hon Pelpuo ya kuma tsaya takara a zaben 2020 na 'yan majalisa da na shugaban kasa kuma ya yi nasara a karo na biyar na shekaru 4 a matsayin dan majalisa mai wakiltar Wa Central. An zabe shi a matsayin shugaban kungiyar jama'a da raya kasa na karo na uku kuma memba na kwamitin filaye. Shi ma memba ne na Kwamitin Makamashi da Kasuwanci. Duba rahoton kwamitin majalisar wakilai na 2021 kan zabe. === Zaben 2004 === An zabi Pelpuo a matsayin dan majalisar dokokin mazabar Wa ta tsakiya a babban zaben kasar Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Wa Central Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/upperwest/184/index.php|access-date=2020-08-03|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=191}}</ref> Don haka ya wakilci mazabar a majalisa ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name=":2">{{Cite book|title=Ghana Parliamentary Register, 2004-2008|publisher=The Office of Parliament|year=2004}}</ref> An zabe shi da kuri'u 21,272 daga cikin jimillar kuri'u 41,501 da aka kada. Wannan yayi daidai da kashi 51.3% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabe shi a kan Mornah Anbataayela Bernard na People's National Convention, Mohammed Adama Kpegla na New Patriotic Party, Abu Mumuni na Jam'iyyar Convention People's Party, Osman Mohammed na Jam'iyyar Democratic People's Party da Osman Imam Sidik dan takara mai zaman kansa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Wadanda suka samu kuri'u 12,280, kuri'u 7,249, kuri'u 376, kuri'u 172 da kuri'u 152 bi da bi cikin jimillar kuri'un da aka kada. Waɗannan sun yi daidai da 29.6%, 17.5%, 0.9%,0.4% and 0.4% bi da bi na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabi Pelpuo akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> A dukkan jam'iyyar National Democratic Congress ta samu 'yan tsiraru da yawansu ya kai 94 daga cikin kujeru 230 na majalisar dokoki ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-03|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> ==== Kwamitoci ==== Shi mamba ne a kwamitin filaye da gandun daji. Shi ma memba ne a kwamitin ma'adinai da makamashi sannan kuma memba ne a kwamitin kasuwanci.<ref name=":3" /> == Rayuwa ta sirri == Abdul Rashid musulmi ne.<ref name=":3" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] nroejdk2ldjscesbfwfaloe53bo05uh 163951 163949 2022-08-05T11:56:23Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q4665233}} '''Abdul-Rashid Hassan Pelpuo''' ɗan siyasan Ghana ne. Shi ne dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Wa ta tsakiya a yankin Upper West na Ghana a halin yanzu.<ref>{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-07-09|title=‘Demoting reckless Wa soldiers commendable, but not punitive enough’ – Rashid Pelpuo|url=https://citinewsroom.com/2021/07/demoting-reckless-wa-soldiers-commendable-but-not-punitive-enough-rashid-pelpuo/|access-date=2022-01-16|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Take up bills, compensate and render apology to victims – Wa Central MP to military - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/take-up-bills-compensate-and-render-apology-to-victims-wa-central-mp-to-military/|access-date=2022-01-16|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haife shi a ranar 5 ga Mayu 1964 kuma ya fito daga Wa a yankin Upper West na Ghana. Ya samu shaidar kammala karatunsa na Sakandare a shekarar 1976. Ya kuma yi karatunsa na matakin O a shekarar 1983 da kuma matakin A a shekarar 1986. Ya kuma yi Diploma a fannin tattalin arziki a shekarar 1994 sannan ya kara samun digiri a fannin ilimin halayyar dan adam a shekarar 1994. Ya kuma yi digiri na biyu a fannin harkokin kasa da kasa a shekarar 1998. Ya yi digirin digirgir a fannin ci gaban manufofin ci gaba a Jami’ar Ghana, Nazarin Afirka a 2013.<ref name=":3">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=244|access-date=2022-01-16|website=www.parliament.gh}}</ref> == Aiki == Ya kasance mai ba da shawara ga Cibiyar Madadin Siyasa. Ya kuma kasance mataimakin kodinetan kudi na majalisar matasa ta kasa sannan kuma ya zama darakta na wannan cibiyar sannan ya kara zama Ag. Yanki na wannan ma'aikata.<ref name=":3" /> == Rayuwar siyasa == Ya shiga majalisar dokokin Ghana ne a shekara ta 2005 bayan ya lashe tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress a zaben 'yan majalisar dokokin Ghana a watan Disambar 2004. Pelpuo ya kasance karamin minista a ofishin shugaban kasa lokacin da [[John Atta Mills|shugaba John Atta Mill]]<nowiki/>s ya nada shi ministan matasa da wasanni a watan Satumban 2009 bayan murabus din [[Mubarak Mohammed Muntaka|Muntaka Mohammed Mubarak]] wanda shi ma dan majalisar wakilai ne na Asawase.<ref>{{cite web|title=Embattled Sports Minister Muntaka resigns|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=26 June 2009}}</ref><ref>{{cite web|last=Darko|first=Stephen|title=Rashid Pelpuo confirmed as Sports Minister|url=http://todaygh.com/2009/09/10/rashid-pelpuo-confirmed-as-sports-minister/|work=Local Sports News|publisher=Today Newspaper|access-date=18 April 2012|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130126054712/http://www.todaygh.com/2009/09/10/rashid-pelpuo-confirmed-as-sports-minister/|archive-date=26 January 2013}}</ref> Ya yi aiki a wannan mukamin har zuwa lokacin da aka yi wa majalisar ministoci garambawul a watan Janairun 2010.<ref>{{cite web|title=President Mills reshuffles Ministers|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=25 January 2010}}</ref> An maye gurbinsa da ministar wasanni mata ta farko a Ghana, [[Akua Sena Dansua|Akua Dansua]] sannan aka nada shi mataimakin shugaban masu rinjaye a majalisar. An kuma zabe shi daya daga cikin 'yan majalisar dokokin Afirka biyar na Ghana a Afirka ta Kudu inda ya yi wa'adi har zuwa shekara ta 2013.<ref>{{cite web|title=Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry.|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|work=General news|publisher=Ghana Home Page|access-date=18 April 2012|date=26 January 2010}}</ref> A gwamnatin John Mahama (2012 - 2016) an nada shi karamin minista a ofishin shugaban kasa mai kula da ci gaban kamfanoni masu zaman kansu da hadin gwiwar kamfanoni masu zaman kansu (PPP). Ya kuma kasance memba na Kungiyar Gudanar da Tattalin Arziki (EMT). A shekarar 2016 ya sake lashe kujerarsa a karo na hudu na tsawon shekaru hudu a matsayin dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Wa ta tsakiya. An zabe shi shugaban kwamitin mafi girma a majalisar dokokin Ghana, kungiyar jama'a da ci gaban jama'a da kuma jagoran 'yan majalisar dokokin duniya, reshen Ghana. Ya kuma rike mukamin mamba na kwamitin tabbatar da gwamnati, muhimmin kwamitin da ke sa ido da kuma rike Ministocin gwamnati kan ayyukan da suka yi wa al’umma da kuma rashin bin wadannan alkawurran. Hon Pelpuo ya kuma tsaya takara a zaben 2020 na 'yan majalisa da na shugaban kasa kuma ya yi nasara a karo na biyar na shekaru 4 a matsayin dan majalisa mai wakiltar Wa Central. An zabe shi a matsayin shugaban kungiyar jama'a da raya kasa na karo na uku kuma memba na kwamitin filaye. Shi ma memba ne na Kwamitin Makamashi da Kasuwanci. Duba rahoton kwamitin majalisar wakilai na 2021 kan zabe. === Zaben 2004 === An zabi Pelpuo a matsayin dan majalisar dokokin mazabar Wa ta tsakiya a babban zaben kasar Ghana na shekara ta 2004.<ref name=":0">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2004 Results - Wa Central Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/upperwest/184/index.php|access-date=2020-08-03|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=191}}</ref> Don haka ya wakilci mazabar a majalisa ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name=":2">{{Cite book|title=Ghana Parliamentary Register, 2004-2008|publisher=The Office of Parliament|year=2004}}</ref> An zabe shi da kuri'u 21,272 daga cikin jimillar kuri'u 41,501 da aka kada. Wannan yayi daidai da kashi 51.3% na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabe shi a kan Mornah Anbataayela Bernard na People's National Convention, Mohammed Adama Kpegla na New Patriotic Party, Abu Mumuni na Jam'iyyar Convention People's Party, Osman Mohammed na Jam'iyyar Democratic People's Party da Osman Imam Sidik dan takara mai zaman kansa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Wadanda suka samu kuri'u 12,280, kuri'u 7,249, kuri'u 376, kuri'u 172 da kuri'u 152 bi da bi cikin jimillar kuri'un da aka kada. Waɗannan sun yi daidai da 29.6%, 17.5%, 0.9%,0.4% and 0.4% bi da bi na jimlar ingantattun ƙuri'un da aka jefa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> An zabi Pelpuo akan tikitin jam'iyyar National Democratic Congress.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> A dukkan jam'iyyar National Democratic Congress ta samu 'yan tsiraru da yawansu ya kai 94 daga cikin kujeru 230 na majalisar dokoki ta 4 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref>{{Cite web|date=2016-08-10|title=Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results|url=https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/|access-date=2020-08-03|website=Fact Check Ghana|language=en-US}}</ref> ==== Kwamitoci ==== Shi mamba ne a kwamitin filaye da gandun daji. Shi ma memba ne a kwamitin ma'adinai da makamashi sannan kuma memba ne a kwamitin kasuwanci.<ref name=":3" /> == Rayuwa ta sirri == Abdul Rashid musulmi ne.<ref name=":3" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] rf1yf85cfirbvtr9ezpyljwi6s2q5nb Rural Municipality of Argyle No. 1 0 34914 163950 2022-08-05T11:46:19Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082586649|Rural Municipality of Argyle No. 1]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Argyle No. 1|official_name=Rural Municipality of Argyle No. 1|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=SK RM 1 Argyle.svg|mapsize=200|map_caption=Location of the RM of Argyle No. 1 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 1, Saskatchewan|1]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 1|1]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=[[Souris--Moose Mountain]]|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=[[Cannington (electoral district)|Cannington]]|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2310 | title=Municipality Details: RM of Argyle No. 1 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Allen Henderson|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Argyle No. 1 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Erin McMillen|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Gainsborough, Saskatchewan|Gainsborough]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 19, 1912|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=579.88 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=290 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=0.5|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|49.154|N|101.479|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0C 0Z0|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Gundumar '''Rural na Argyle No. 1''' ( yawan 2016 : 290 ) gundumar karkara ce (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 1 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt42" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> na 1 . Tana a kusurwar kudu maso gabas na lardin tare da Babbar Hanya 18 . == Tarihi == RM na Argyle No. 1 an haɗa shi a matsayin gundumar karkara a ranar 19 ga Disamba, 1912. Kafin ta kasance Gundumar Inganta Ƙarfafawa mai lamba 1. Ba a san ainihin asalin sunan RM ba, saboda yawancin Argyles da Argylls sun kasance a Yammacin Kanada. Titin Argyle a Regina da Karamar Hukumar Argyle a Manitoba duk an yi niyya ne don girmama Sir John Campbell, Duke na 9 na Argyll da Gwamna-Janar na Kanada na huɗu. Dalilin da yasa duka biyun suka karɓi ƙarin rubutun sunan, wanda aka fi amfani da shi don nuni ga nau'in ƙirar saka, ba a sani ba. == Geography == Iyakar gabas na RM ita ce Municipality of Borders Biyu, a cikin Manitoba . Iyakar kudanci na RM ita ce iyakar [[Tarayyar Amurka|Amurka]] a gundumar Renville da gundumar Bottineau, duka a [[North Dakota|Arewacin Dakota]] . === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Kauyuka * Gainsborough == Alkaluma == I  A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Kanada ta gudanar, RM na Argyle No. 1 yana da yawan jama'a 331 da ke zaune a cikin 125 na jimlar 142 na gidajensu masu zaman kansu, canji na 14.1% daga yawan jama'arta na 2016 na 290 . Tare da yanki na {{Convert|567.05|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Argyle No. 1 ya ƙididdige yawan jama'a na 290 da ke zaune a cikin 105 daga cikin 110 jimlar gidaje masu zaman kansu, a 7.4% ya canza daga yawan 2011 na 270 . Tare da yanki na {{Convert|579.88|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 0.5/km a cikin 2016. == Gwamnati == RM na Argyle No. 1 ana gudanar da shi ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranar Talata ta biyu na kowane wata. Reve na RM shine Allen Henderson yayin da mai kula da shi shine Erin McMillen. Ofishin RM yana Gainsborough. == Sufuri == ; Rail <ref>[http://www.rootsweb.com/~canmaps/1925Waghorn/ Canadian Maps: January 1925 Waghorn's Guide. ]</ref> * Sashen Estevan CPR - yana hidimar Elva, Pierson, Gainsborough, Carievale, Carnduff, Glen Ewen, Oxbow, Rapeard ; Hanyoyi <ref>Eversoft Streets and Trips</ref> * Babbar Hanya 18 — tana hidimar Gainsborough * Babbar Hanya 600 == Duba kuma == * Jerin kananan hukumomin karkara a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Centre=Rural Municipality of Argyle No. 1|North=[[Rural Municipality of Storthoaks No. 31]]|Northwest=[[Rural Municipality of Reciprocity No. 32]]|West=[[Rural Municipality of Mount Pleasant No. 2]]|East=[[Municipality of Two Borders]], [[Manitoba]]|South=[[Renville County, North Dakota|Renville County]] & [[Bottineau County, North Dakota|Bottineau County]], [[North Dakota]], [[United States]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision1}} ix5a6s4dg13knnvl7ircjgurhcmj1zd